ZOOLOGIA OGÓLNA

Wykład 1

Krzysztof TurlejskiWydział Biologii i Nauk o Środowisku

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Nauka• Jedna z dróg do zrozumienia świata

• Nauka - część ludzkiej wiedzy. Zespół obserwacji i

poglądów stanowiący usystematyzowaną całość.

• Po co? Zaspokojenie ciekawości jest ważną

motywacją działalności człowieka. W jakim celu

zwiedzamy obce kraje?

• Arystoteles (IV w. p.n.e.): „pożądanie wiedzy jest

cechą natury człowieka”

• Uczenie się: najpierw - doznawanie wrażeń

zmysłowych; jeśli jest to połączone z emocjami, to

następuje uczenie się, zapamiętywanie. Jeśli nie –

zapominanie.

Zasada falsyfikacji (Karl Popper 1902-1994)

• - porządkowanie i rozwój wiedzy polegają na

przejściu od spostrzeżeń i obserwacji do

tworzenia kategorii, a następnie stawianiu

hipotez (przypuszczeń), testowaniu ich, i

konstrukcji teorii badawczych (obowiązujących

do czasu znalezienia sprzecznych z nią faktów)

• - właściwa hipoteza musi być falsyfikowalna

(musi istnieć możliwość znalezienia faktów

sprzecznych z hipotezą, albo niezaistnienia

faktów przewidzianych przez hipotezę, co ja

obala)

Hipoteza naukowa

• Hipoteza naukowa musi być twierdzeniem

falsyfikowalnym.

• Nie można udowodnić nieistnienia.

• Hipotezę przyjmuje się tylko wtedy, gdy

istnieją fakty z nią zgodne.

• Hipoteza, twierdzenie, paradygmat są

kategoriami poznawczymi, nie faktami i

mogą być obalone, gdy zaistnieją fakty z

nimi sprzeczne.

Nauka – wymiana myśli

• Nauka jest drogą do zrozumienia świata i częścią

wiedzy.

• Nauka jest działalnością społeczną. Wiedza jest

dorobkiem poszczególnych badaczy, ale i wspólnym

dorobkiem całej ludzkości.

• Upowszechnienie - publikacja idei i wyników

• Możliwość sprawdzenia warunków i wyników

oryginalnych obserwacji

• Możliwość dyskusji i niezależnego przetestowania

hipotezy przez innych naukowców

• Możliwość recenzji, krytyki idei i wyników

Praktyczna strona nauki• Wiedza umożliwia wyciąganie wniosków,

przewidywanie przyszłości, zwłaszcza gdy

zjawiska są cykliczne.

• Pory roku. Astronomia, botanika, zoologia

praktyczna wędrowców, łowców i

hodowców.

• Astronomia i medycyna – najwcześniejsze

naukowe dyscypliny uniwersyteckie.

Działy nauki• Nauka jest podzielona na rodzaje (nauki

przyrodnicze, humanistyczne),te na dyscypliny

badawcze, a dyscypliny na działy.

• Wspólna metodologia wszystkich nauk:

• - obserwacje przypadków, gromadzenie faktów,

wstępna próba wytłumaczenia przyczyn

• - tworzenie hierarchicznych kategorii poznawczych,

• Metodologie właściwe dla dyscyplin

Nauki przyrodnicze • Te, których przedmiotem badań są zjawiska

przyrody.

• Dyscypliny badawcze nauk przyrodniczych: fizyka,

chemia, astronomia, geologia, biologia

• Działy biologii (nie wszystkie): ewolucjonizm,

bakteriologia, protozoologia, mykologia, botanika,

zoologia.

• Działy zoologii: wiedza o poszczególnych typach

zwierząt (gąbki, jamochłony, robaki płaskie i obłe,

owady, pajęczaki, mięczaki, strunowce (w tym

kręgowce)

• Inny podział nauk przyrodniczych: fizjologia

(trawienia, rozmnażania), anatomia, genetyka itd.

Zoologia jest dyscypliną nauk

przyrodniczych• Przedmiotem zoologii jest wiedza o jednej z klas

organizmów ożywionych - zwierzętach.

• Obowiązuje ją metodologia właściwa dla całej

nauki, dla biologii i dla dyscypliny szczegółowej.

• Zwierzę - każdy przedstawiciel królestwa

„Animalia”

• wielokomórkowy, cudzożywny organizm o

tkankowej budowie ciała.

Historia zoologii• Arystoteles (384 p.n.e. – 322 p.n.e.)

• Historia Animalium, De partibus animalium.

Polskie wydanie: „Zoologia”. Cekawe

spostrzeżenia i pytania, próby klasyfikacji i

wyjaśnienia zachowania w większości błędne.

• Opis i klasyfikacja ok. 520 gatunków

• „posiadające czerwoną krew” (kręgowce) -

czworonogi, ptaki, ryby, delfiny.

• człowiek - osobny gatunek.

• „pozbawione czerwonej krwi” -skorupiaki,

mięczaki, owady i gady.

Historia zoologii

• Zastój w średniowieczu

• XVIII wiek, Francja – Cuvier, Bacon. Anatomia

porównawcza

• XVIII wiek Szwecja – Carl von Linne

(Linneusz). Klasyfikacja i pokrewieństwo.

• XIX wiek – Carl Darwin i George Wallace –

teoria ewolucji. Obecnie główny „paradygmat”

biologii.

• XX wiek odkrycie DNA, kodu dziedziczenia i

genów.

Metodyka Arystotelesa

• Dedukcja: wnioskowanie o przypadkach

ze znanej ogólnej reguły

• Indukcja: wnioskowanie o ogólnej regule

ze znanych przypadków

• Definicja - nadrzędny rodzaj oraz wyróżnienie gatunkowe.

Np. człowiek - „istota rozumna”:

• Dwie metody badania przyrody:

• opisywanie szczegołowych cech poszczegolnych

gatunków

• szukanie cech wspólnych u różnych gatunków

Główne cele poznawcze

badań zoologicznych• badanie grup taksonomicznych

• poznanie struktur i procesów wspólnych

dla wszystkich zwierząt

• Poznanie różnic budowy i funkcji różnych

zwierząt na wszystkich poziomach

organizacji (od procesów komórkowych do

populacji).

Dyscypliny zoologii

• Ichtiologia (ryby

• herpetologia (płazy, gady)

• ornitologia (ptaki)

• Teriologia (ssaki)

-gryzonie

-pilchy

- nietoperze

- kopytne

- drapieżne

Kategoria z innej klasyfikacji (ekologicznej): ssaki morskie

Tradycyjny podział na kręgowce i

bezkręgowce jest nienaukowyPodział ten nie spełnia podstawowego warunku poprawnej

klasyfikacji: nie jest podziałem monofiletycznym, gdyż:

• „Bezkręgowce” to kategoria obejmująca dużą liczbę jednostek tego samego, a nawet wyższego rzędu niż „kręgowce”.

• Niektóre strunowce (Chordata) należą do tego samego typu co kręgowce i są ich bliskimi krewnymi, a są zaklasyfikowane jako bezkręgowce.

• Szkarłupnie (Echinodermata) są bliżej spokrewnione ze strunowcami (a więc i kręgowcami), niż z pozostałymi bezkręgowcami.

• A zatem, wiele grup bezkręgowców jest ze sobą dalej spokrewnionych, niż bezkręgowe strunowce i kręgowce.

• Jedna z

ostatnich

wersji drzewa

pokrewieństw

zwierząt

wielokomór-

kowych

• Watanabe et al. 2009

Dominujące „bezkręgowce”

Spośród około 1.7 milionów znanych gatunków organizmów żywych, około połowa to zwierzęta.

Spośród około 900 tysięcy gatunków zwierząt tylko 45 000 to kręgowce.

Zatem ok. 98% żyjących gatunków zwierząt to bezkręgowce.

• Znikoma liczba gatunków bezkręgowców

jest bliskimi krewnymi kręgowców

Dyscypliny 2

• morfologia

• histologia

• cytologia

• anatomia

• fizjologia

• fizjologia komorki

• fizjoekologia

• embriologia

• nauka o zachowaniu

• psychologia zwierząt

Opisanie bogactwa faunySpecjaliści od...

• wielorybów

• słoni

• tygrysów

• wydr

• łasic

• polników

• pcheł....

Dyscypliny 3

• zoologia ewolucyjna

• systematyka

• filogenetyka

• paleontologia

• zoogeografia

• ekologia

Pytania na egzamin

• Na czym polega naukowa metoda badań?

• Co wiesz o historii badań w dziedzinie

zoologii?

• Jakie znasz dyscypliny zoologii i czym się

zajmują?