UNIVERZITET U SARAJEVUEKONOMSKI FAKULTET U SARAJEVU

MENTOR: STUDENTI:Prof. dr. Sead Kreso Amela Ahmić 1405 Vildana Karavelić 1382 Dženeta Mihaljević 1452

Sarajevo, maj 2012.

ZNAČAJ I ULOGA ECB U SVIJETU MEĐUNARODNIH FINANSIJA

UVOD

1. EVROPSKA CENTRALNA BANKA I EMU ( historijat, organizacija, statut, statistika, kapital ECB)

2. ECB U MEĐUNARODNIM FINANSIJAMA (osnovne funkcije ECB u međunarodnim finansijama

3. TARGET SISTEM

4. ECB I NJENA ULOGA U SANIRANJU FINANSIJSKE KRIZE

ZAKLJUČAK

LITERATURA

Evropska centralna banka je institucija koja je nadležna za Evropsku monetarnu politiku

Glavni razlog njenog osnivanja bilo je stvaranje monetarne unije s jedinstvenom valutom: eurom

Iako su sve države članice dio ekonomske i monetarne unije, samo ih 16 koristi euro kao zajedničku valutu

Da bi se članica pridružila eurozoni, potrebno je ispuniti kriterije konvergencije prije usvajanja eura

Europski sistem centralnih banaka pak obuhvaća ECB i centralne banke država članica, bez obzira da li su uvele euro ili ne

Ekonomska i monetarna unija definirana je Ugovorom iz Maastrichta 1992. godine

Ugovor iz Maastrichta uređuje harmonizaciju u tri faze:Prva faza (od 1. jula 1990. do 31. decembra 1993.) Druga faza (od 1. januara 1994. do 31. jula 1998.)Treća faza (od 1. januara 1999.)

Euro je jedinstvena valuta Evropske unije koju kao domaću valutu trenutno koristi 16 država članica i koje zajedno čine eurozonu: Austrija, Belgija, Finska, Francuska, Grčka, Holandija, Irska, Italija, Kipar, Luksemburg, Malta, Njemačka, Portugal, Slovenija, Slovačka, i Španija

Monetarnom politikom koordinira Europska centralna banka koja zajedno sa nacionalnim središnjim bankama ima za cilj održanje stabilnosti cijena u euro zoni, kontrolu inflacije itd.

1951.Sporazum koji je osnovao Evropsku zajednicu za ugalj i čelik (ECSC).

1957.Potpisan je sporazum o stvaranju Evropske ekonomske zajednice (CEE) u Rimu

1968.Carinska unija je postala u potpunosti operativna i trgovinske restrikcije među zemljama su

ukinute i zajednička carinska tarifa je uvedena.1973.

Velika Britanija, Irska i Danska su postale članice EEC1978

EEC se transformisala u Evropskju zajednicu (EC).1987.

Jedinstveni evropski akt je usvojen kao okvir za stvaranje zajedničkog jedinstvenog tržišta

krajem 1992.1991.

Potpisan je sporazum u Mastrihtu kojeg su ratifikovale 12 zemalja članica.

Sporazum je odredio dnevni red za ostvarenje Evropske monetarne unije (EMU).

Sporazum je predvidio političku uniju.1994.

Evropska zajednica je preimenovana u Evropsku uniju (EU). 1995.

Austrija, Finska i Švedska su postale članice EU1999.

Zajednička evropska valuta, euro je prihvaćena od strane 11 zemalja.2001.

Grčka je prihvatila euro prvog januara2002.

Uvedene su novčanice i kovani novac , nacionalne valute su povučene izcirkulacije2004.

Deset novih zemalja su postale članice EU: Kipar, Češka Republika, Estonija,Mađarska,

Latvija, Litvanija, Malta, Poljska, Slovačka republika i Slovenija.2006.

Slovenija je prihvatila euro2007.

Rumunija i Bugarska su ušle u EU

Ciljevi EMS-a su bili:

1. Uspostavljanje većeg stepena monetarne stabilnosti unutar Evropske zajednice;

1. Podrška trajnom i stabilnom rastu;

1. Povratak na punu zaposlenost;

1. Ujednačavanje životnog standarda;

1. Smanjivanje regionalnih razlika

1. Pružanje podsticaja stvaranju EU.

1. juna 1998. g

Početni kapital ECB-a iznosio je 5,0 milijardi eura

Danas Evropski sistem centralnih banaka (ESCB) je sastavljen od ECB-a i lokalnih centralnih banaka država članica EU

Sjedište ECB-a je u Frankfurtu i njime upravlja Vijeće guvernera. Izvršni odbor čine Predsjednik ECB, potpredsjednik, te po jedan član iz svake od četiri najveće centralne banke Francuske, Njemačke, Italije i Španije

Upravni savjet ECB predstavlja ključni organ kome je povjereno formulisanje jedinstvene monetarne politike. Sastavljen je od 19 članova

Izvršni odbor - Ovo tijelo unutar ECB se sastoji od predsjednik i potpredsjednik ECB i četiri druga člana. Ovaj odbor je odgovoran za tekuće poslovanje i implementaciju monetarne politike o kojoj je odlučio Upravni savjet

Generalni savjet -ovo savjetodavno tijelo čine predsjednik i potpredjsednik ECB, kao i guverneri svih nacionalnih zemalja članica Evropske unije. Na sastancima generalnog savjeta diskutuje se o pitanjima koja se odnose na veze između zemalja koje su članice EU i zemalja koje su kandidati za članstvo u EU. Generalni savjet koordinira poslove i priprema buduća proširenja eurozone

Kapital ECB dolazi iz nacionalnih centralnih banaka (NCBs) svih država članica EU. On iznosi € 10,760,652,402.58

Ključ za računanje njihovih udjela u ukupnom iznosu kapitala ECB se određuje na osnovu udjela (jednakih pondera) te zemlje u ukupne populacije i bruto domaćeg proizvoda EU.

Od početka III faze kreiranja Ekonomske i monetarne unije 1. Januara 1999. godine ECB je promijenila ključ za određivanje odjela u ukupnom kapitalu četiri puta: pet godišnjih ažuriranja je napravljeno od 1. januara 2004. godine te ponovno 1. januara 2009. godine; dodatne promjene su načinjene 1. maja 2004. godine (ulaskom Kipra, Češke Republike, Estonije, Mađarske, Latvije, Litvanije, Malte, Poljske, Slovačke i Slovenije), a posljednje ažuriranje je rađeno 1. januara 2007.godine (kada su Bugarska i Rumunjska ušle u EU).

Učešće koje ostvaruju nacionalne banke eurozone u ukupnom kapitalu ECB- a

Izvor: http://www.ecb.eu/ecb/orga/capital/html/index.en.html

Učešće koje ostvaruju nacionalne banke u ukupnom kapitalu ECB a nisu dio eurozone

Izvor: http://www.ecb.eu/ecb/orga/capital/html/index.en.html

Rezerve ECB iznose oko 4 milijarde eura, od čega gotovo 50% dolazi iz rezervi njemačke Bundesbanke i banke Francuske;

Efikasnost monetarne politike ovisi o:

brzini kojom se monetarni impulsi prenose na svako pojedino tržište, o međusobnoj povezanosti finansijskih tržišta među članicama

jedinstvenog valutnog područja.

Najznačajniji cilj ECB u međunarodnim finansijama je održavanje platne moći i inflacije manje od 2% u eurozoni;

12

ECB je poznata je po tome što određuje kamatu u eurozoni;

Eurosistem čine mreža nacionalnih centralnih banaka i ECB;

Efikasnost vođenja zajedničke monetarne politike ovisi o stupnju konvergencije zemalja članica jedinstvenog valutnog područja;

Razvoj europske integracije kroz Europsku uniju podrazumijeva ne samo jačanje integracije s ekonomskog aspekta, nego i politički aspekt što uključuje jačanje političke integracije zemalja članica i njihovih stanovnika.

13

Osnovne funkcije ECB u međunarodnim finansijama:

očuvanje finansijske stabilnosti euro-zone; očuvanje stabilnosti cijena i jedinstvene monetarne valute- eura; vođenje jedinstvene monetarne politike za euro područje; upravljanje operacijama na otvorenom tržištu; odobravanje stalnih olakšica- standing facilities; držanje obaveznih rezervi- minimum reserves; vođenje deviznog poslovanja; promicanje nesmetanog funkcioniranja platnih sistema.

14

Pod ovim pojmom se najčešće podrazumijeva odsustvo bankarskih kriza ili velikih fluktuacija finansijskih tržišta;

Wieser definiše finansijsku stabilnost kao sposobnost finansijskog sistema da apsorbuje različite vrste šokova bez finansijske krize koja bi dovela do multisektorskog širenja negativnih makroekonomskih efekata;

Schinassy smatra da stabilan finansijski sistem omogućuje efikasnu alokaciju ekonomskih resursa, određuje cijenu i upravlja finansijskim rizicima i sposoban je da obavlja ove funkcije i kada je suočen sa eksternim šokovima i neravnotežama.

15

Sa globalizacijom svjetske privrede i finansijskog sistema javlja se opasnost od „uvoza“ finansijske nestabilnosti;

U cilju sprečavanja finansijskih kriza MMF i Svetska banka su pokrenule Program ocjene finansijskog sektora poznat pod nazivom FSAP;

Cilj ovog programa je da indentifikuje prednosti, rizike i ranjivosti finansijskog sistema i da ocijene eventualne prepreke daljem razvoju finansijskog sistema.

16

Glavna komponenta FSAP-a je provjera usaglašenosti sa međunarodnim standardima za finansijski sektor;

FSAP pokriva širok spektar djelatnosti, a kao najvažnije mogu se navesti:

najvažniji izvori makrofinansijskog rizika i njihov potencijalni uticaj, institucionalni i regulatorni okvir sektora osiguranja, bankarskog sektora i tržišta kapitala, funkcionisanje platnog prometa i njegove infrastrukture.

17

Cilj cjenovne stabilnosti odnosi se na opšti nivo cijena u privredi i podrazumijeva izbjegavanje odložene inflacije i deflacije;

Dva stuba strategije ECB na međunarodnom finansijskom tržištu: 1. stub- A prominent role of money 2. stub- a broadly based assasement Sa ciljem da se osnovni cilj monetarne politike ECB što više približi

publici, kreiran je Index stabilnosti cijena; Cjenovna stabilnost je definisana tako da godišnji rast u cijenama mora da

bude ispod 2% na srednji rok.

18

OČUVANJE STABILNOSTI CIJENA I JEDINSTVENE MONETARNE VALUTE-EURA

Evropski monetarni institut je utvrdio 3 grupe neophodnih instrumenata monetarne politike ECB na finansijskom tržištu:

operacije na otvorenom tržištu, stalne olakšice, korištenje obaveznih rezervi.

Navedeni instrumenti trebaju da budu osnova za obezbjeđenje visokog nivoa stabilnosti cijena.

19

Operacije na otvorenom tržištu podrazumijevaju način na koji ECB

kontroliše gotovinu na tržištu.

Pet tipova instrumenata su na raspolaganju ESCB za obavljanje transakcija

na otvorenom tržištu:

Povratne transakcije ( Reverse transactions);

Direktne transakcije ( Outright transactions);

Izdavanje dugovnih potvrda ( Issuence of ECB debt certificates);

Devizni poslovi ( Foreign exchange swaps);

Naplata oročenih sredstava ( Collection of fixed - terms deposits).

EURO operationsMulti-column sorting is possible by holding down the 'Shift' key

Referenc

e

Operatio

n1

Operatio

n

currenc

y

Settleme

nt date

Maturity

date

Duratio

n

(days)

Minimu

m Rate

(bids)

Margina

l/ Fixed

Rate

Weighte

d

Average

Rate

Allotted

amount Type

20120068 OT EUR 02/05/2012 09/05/2012

7 0.25 % 0.26 % 0.26 % -214 bn Ann.

All.

20120063 OT EUR 25/04/2012 02/05/2012

7 0.25 % 0.26 % 0.26 % -214 bn Ann.

All.

20120067 MRO EUR 02/05/2012 09/05/2012

7 1 % 34.4196 bn Ann.

All.

20120062 MRO EUR 25/04/2012 02/05/2012

7 1 % 46.3689 bn Ann.

All.

20120064 LTRO EUR 26/04/2012 26/07/2012

91 21.3379 bn Ann.

All.

20120055 LTRO EUR 11/04/2012 09/05/2012

28 1 % 11.389 bn Ann.

All.

20120049 LTRO EUR 29/03/2012 28/06/2012

91 25.1266 bn Ann.

All.

20120033 LTRO EUR 01/03/2012 31/05/2012

91 6.4958 bn Ann.

All.

20120034 LTRO EUR 01/03/2012 26/02/2015

1092 529.53081 bn

Ann.

All.

20110149 LTRO EUR 22/12/2011 29/01/2015

1134 489.19075 bn

Ann.

All.

20110119 LTRO EUR 27/10/2011 01/11/2012

371 56.93445 bn

Ann.

All.

1) MRO = Main Refinancing Operations, LTRO = Long Term Refinancing Operations, OT = other type of operation

Izvor: http://www.ecb.europa.eu/mopo/implement/omo/html/index.en.html,

ECB koristi i sljedeće operacije:

Glavne operacije dugoročnog refinansiranja

Dugoročne operacije refinansiranja

Operacije finog podešavanja

Strukturalne operacije

Izvor: http://www.ecb.europa.eu/mopo/implement/intro/html/index.en.html,

Stalne olakšice omogućavaju obavještavanje o orijentaciji monetarne

politike, kontroli kretanja dnevne likvidnosti i ograničavanje tržišnih stopa.

Redovne povlastice:

Marginalne kreditne povlastice (The marginal lending facilities);

Depozitne olakšice (The deposit facilities).

ECB je ovlaštena institucija koja kreditnim institucijama zone može

naložiti obavezu držanja minimalnih rezervi.

Na nivou unije se kreće oko 0,5% do 2% odobrenih kredita od strane

bankarskog sistema.

Na dan 08.12.2011. godine ECB je snizila visinu obavezne rezerve sa 2%

na 1% što je rezultiralo u značajnom padu od 104 biliona dolara u februaru

2012. godine.

Izvor: http://www.fnarena.com/index2.cfm?type=dsp_newsitem&n=60BABF66-A8E7-121E-DB0C9F286DCFCD4A

Savjet guvernera odlučuje koji dio sredstava se odmah mobilizuje nakon

osnivanja a koji dio u kasnijim fazama.

Devizne rezerve imaju istu funkciju kao i u nacionalnim državama - da

budu garant kursa i plaćanja prema inostranstvu.

Evropska centralna banka funkcioniše u ESCD i predstavlja njegovu srž.

TARGET sistem je sistem transevropskog ekspresnog automatizovanog

transfera bruto plaćanja u realnom vremenu.

Nastao je 1995. godine da bi se olakšalo uvođenje jedinstvene monetarne

politike u Evropskoj uniju i da bi se obezbjedili zdrave i efikasne

mehanizme.

RTBR je sistem transfera sredstava u kome se nalozi obrađuju jedan po

jedan, po redu njihovog pristizanja i gdje se plaćanje po svakom nalogu

vrši odmah i po njegovoj obradi.

Target sistem je nastao kao posljedica problema vezanih za bankrot

Herstattbanke 1974. god.

Nacionalne centralne banke su postale svjesne postojanja problema i

opasnosti zbog nedostatka adekvatnog sistema plaćanja.

Cijeli bankarski sistem je podnosio potencijalno destabilizirajuće

posljedice takvog sistema prije nego što se utvrdilo stanje banke.

Evropska centralna banka ne upravlja RTBR - sistemima, ali učestvuje u

jedinstvenoj komunikacionoj mreži.

Target povezuje zajedno 25 nacionalnih platnih sistema – po jedan u

svakoj zemlji članici Evropske Unije i platni mehanizam ECB.

Svaka zemlja članica EMU posjeduje sisteme plaćanja velikih iznosa u

realnom vremenu koji povezuju Evropsku centralnu banku.

Evropska centralna banka ne upravlja RTBR - sistemima, ali učestvuje u

jedinstvenoj komunikacionoj mreži.

Preko target-a Centralna evropska banka i nacionalne centralne banke

zemalja članica euro zone sprovode monetarnu politiku, ubacivanjem ili

povlačenjem gotovine

Osnovni principi na kojima se zasniva funkcionisanje target-a:

efikasnost;

uvažavanje tržišnog sistema privređivanja;

decentralizacija.

Posredstvom target-a obrađuju se samo one operacije vezane za realizaciju

monetarne politike, dok za ostale, tržište odlučuje o raspodjeli plaćanja

između sistema.

ECB je imala ulogu u saniranju finansijske krize koja je započela 2008., a

svoj vrhunac doživjela tokom 2010. godine.

Njeno učeće u finansiranju duga zemalja euro zone je imalo presudan

značaj u saniranju dužničke krize.

Tržište HOV praktično je presušilo, a premija za rizik porasla je na

izuzetno visok nivo i javio se rizik smanjenja kreditiranja i povećanja

kamatnih stopa.

U oktobru 2008. godine usvojen je set nestandardnih mjera, nazvane

„Pojačana kreditna podrška“ a koji su sadržavali:

produžavanje ročnosti snabdijevanja likvidnošću

primijenu tzv. Tender procedure za potpunu raspodjelu po fiksnoj stopi

za sve operacije refinansiranja,

valutne svop ugovore,

program kupovine pokrivenih obveznica i sl.

Eurosistem je odlučio da se neke od nestandardnih mjera počnu postepeno

isključivati iz upotrebe.

Odlučeno je da se postepeno ukinu dugoročne operacije finansiranja, kao i

povratak na tender proceduru za tromjesečne dugoročne operacije

finansiranja.

U proljeće 2010. godine ponovo su se javile tenzije u određenim

segmentima finansijskog tržišta.

Rast spreda je ubrzan u aprilu i maju 2010. godine, tako da su vodeće

vlade u euro zoni najavile sveobuhvatan paket mjera.

Kao dopuna ovom setu nestandardnih mjera, u maju 2010. godine ECB je

ukinula primjenu granice minimalnog kreditnog rejtinga.

Odgovor ECB-a omogućio je da se potpomogne finansijsko posredovanje

u Eurozoni putem osiguravanja refinansiranja solventnih banaka.

Uspjeh u očuvanju bankarskog sistema i važnih segmenata finansijskog

sistema bio je sredstvo za održavanje dostupnosti kredita stanovništvu i

privredi.

Dužnička kriza u Eurozoni se proširila sa manjih ekonomija (Grčke,

Portugala, Irske) na najveće zemlje u Eurozoni, Italiju i Španiju, kojima je

snižen kreditni rejting.

Kamatne stope na desetogodišnje obveznice Italije su dostigle 6%, dok je

stopa na državne obveznice Španije dostigla 6,3%.

Dužnička kriza u Eurozoni se proširila sa manjih ekonomija (Grčke,

Portugala, Irske) na najveće zemlje u Eurozoni, Italiju i Španiju, kojima je

snižen kreditni rejting.

Kamatne stope na desetogodišnje obveznice Italije su dostigle 6%, dok je

stopa na državne obveznice Španije dostigla 6,3%.

Evropska unija je 22. septembra 2011. godine emitovala četiri milijarde

eura obveznica sa ročnošću od 15 godina, uz kamatnu stopu od 3%.

Evropska centralna banka je institucija koja je nadležna za Evropsku

monetarnu politiku.

Glavni razlog njenog osnivanja bilo je stvaranje monetarne unije s

jedinstvenom valutom: eurom.

Od dana njenog osnivanja, ECB se pojavljuje kao aktivan učesnik na

međunarodnom finansijskom tržištu kroz različite instrumente monetarne

politike.

Značajna pitanja koja je kriza nametnula su pitanje pravog pristupa

regulisanju kapitala, likvidnosti, banaka, rejting institucija i zarada.

LITERATURA Banka Engleske, „Survey of Monetary Frameworks“, 2000.  Barroso J.M: Presentation of ,, Europe 2020’’ to the Informal European Council,

February 2010.  BIS ,,Basel III: A global regulatory framework for more resilient bank and banking

system’’, 2011. Bošnjak M: ,,Globalna finansijska i ekonomska kriza i njen uticaj na privredu i

finansije Srbije’’, Ministarstvo finansija Republike Srbije, januar 2011. Đukić Đorđe, Centralna banka i finansijski sistem, Litopapir, Čačak, 2001 EEAG Report on the European Economy: ,,A New Crisis Mechanism for the Euro

Area’’, 2011.  ECB: Annual Report 2010.  ECB: ,,Monthly Bulletin’’ August 2011.  ECB: ,,The ECB’s response to the financial crisis’’, ECB Monthly Bulletin,

October 2010.  ECB: ,,The Monetary Policy of the ECB’’, 2011.  ECB: González-Páramo J. M, Speech ,,The banking sector towards the “new

normal”: some considerations’’, PWC and IE Business School, Madrid, 2011.   Žugić,R. Fabris, N, „Finansijska stabilnost kao cilj centralnih banaka“, IKO Media,

Crna Gora, 2011.

 

European Central Bank, „The current TARGET system“, Frankfurt, Germany, 2004

Gagnon J.E., Hinterschweiger: ,,The Global Outlook for Government Debt over Next 25 Years: Implications for the Economy and Public policy’’, Peterson Institute for International Economics, Juni 2011.

Ganić, M, “Evropska monetarna unija“, Šahinpašić, 2004, Sarajevo, str. 226.  Glassner V., Galgoczi B.: ,,Plant – level responses to the crisis: can jobs be saved

by working less’’, European Trade Union Institute Policy Brief, 1/2009.  Jovanović I: ,,Upravljanje pasivom banke’’, magistarski rad, Univerzitet Crne

Gore, Ekonomski fakultet Podgorica, 2010.  Kilibarda, M, „Globalna finansijska kriza i odgovor Evropske Unije“, Podgovorica,

2011.  Kovač O: ,,Alternativni putevi saniranja posledica finansijske krize u svetu’’, Nova

srpska politička misao, Srbija, 2010.  Perović, M, „Međunarodni finansijski sistem“, štamparija Obod, Cetinje, 2003.  Prokopijević,M „Evropska monetarna unija“,Građevinska knjiga, Beograd, 2007.  Schinassy, J., „Safeguarding Financial Stability“, New York, 2006.

HVALA NA PAŽNJI!