OKRUGLI STO: KLJUČNE EKONOMSKE I PRAVNE PRETPOSTAVKE ZA USPEŠNO FUNKCIONISANJE ROBNIH BERZI U SUSRET ZAKONU O PRODUKTNIM BERZAMA

Produktna berza Novi Sad – model organizovanja robnog berzanskog tržišta

Žarko Galetin, direktor Produktne berze Novi Sad

PRODUKTNA BERZA NOVI SAD

• Istorijat – 1959. godine u zgradidanašnje Matice srpske

• Danas – berza koja to nije• Motivi osnivanja – zašto baš u Novom

Sadu? ( spontanost osnivanja)• Organizacija

1. Sektor trgovine2. Sektor finansija3. Opšta služba4. Info - služba

• Kadrovska struktura• Izvori finansiranja• Listing• Organizacija trgovine• Članstvo

Promet za period 1999-2010. sa intervencijama

Godina Promet u t Broj ugovora

1999. 47.900 757

2000. 36.700 811

2001. 34.800 884

2002. 64.600 925

2003. 78.000 1.000

2004. 81.400 1.186

2005. 85.600 884

2006. 104.407 954

2007. 129.165 1.384

2008. 225.716 2.412

2009. 321.013 3.364

2010. 664.760 2.862

RAZVOJ SISTEMA TRGOVANJA NA“PRODUKTNOJ BERZI”

Od nastanka do 2002. godine

Karakteristike sistema:

• trgovina agencijskog tipa svakog radnog dana

• nepostojanje zvaničnog listinga roba kojima se trguje

• usmeno ugovaranje kotacija sa potencijalnim kupcimaodnosno prodavcima

• nizak nivo standardizacije trgovine

• izdavanje zaključnica tek nakon komercijalne realizacijeugovorenih poslova

Od 2002. godine do danas

Uočavanje nedostataka starog sistema:• nizak stepen standardizacije ugrožava sigurnost trgovanja• usmeno davanje naloga (kotacija) ugrožava sigurnost

trgovanja• rad brokera po kancelarijama nije transparentan• obzirom da se zaključnice izdaju tek nakon okončanja

komercijalnog dela posla (nakon isporuke robe), objavljenecene nisu aktuelne i realne u odnosu na tržišno stanje

Uvažavanje prednosti starog sistema:• relativno veliki broj učesnika u trgovini• poverenje među učesnicima i brokerima• iskustvo brokera berze

Osnovne karakteristike novog sistema trgovanja nakon 2002. godine:

1. Kontinuirana trgovina

2. Posrednička uloga berze u transakcijama

3. Promptna trgovina

4. Listing proizvoda

5. Članstvo

6. Elektronsko uparivanje limit naloga

7. Sistem internih brokera

Procedura prijema u kotaciju

-”limit” nalozi

-slanje naloga putem faxa

-formalna provera naloga

-suštinska provera naloga

-odluka o eventualnom kliringu

Elektronsko uparivanje naloga

-originalan softver Berze

-provera kriterijuma uparivanja

-izdavanje Potvrde kupovine i prodaje

-slanje Potvrda faxom

-objavljivanje cene

Kotacija primljenih naloga

-unos u računarski sistem

-objavljivanje na monitorima

-objavljivanje na sajtu

Komercijalni deo realizacije berzanskog posla i arbitraža

-arbitražna komisija

-primena kaznenih odredbi

ELEKTRONSKI SISTEM UPARIVANJA “LIMIT” NALOGA

PREDNOSTI POSTOJEDEGSISTEMA TRGOVANJA:

Povedan stepen sigurnosti učesnika u berzanskoj trgovini

Standardizacija u skladu sa okruženjem

Efikasnost berzanske trgovine Transparentnost trgovine i

cena Povedanje broja članova i

obima prometa

NEDOSTACI POSTOJEDEG SISTEMA:

OSNOVNI UZROK: Nepostojanje relevantne zakonske regulative i nizak stepen razvijenosti privrednog okruženja

promet se ne odvija preko kliringa Berze – nepostojanje sistemske zaštite integriteta tržišta

nije postignut dovoljan stepen standardizacije trgovanja

nema organizovane terminske trgovine, koja predstavlja smisao organizovanja robno-berzanskog tržišta

INFORMATIVNI ASPEKT POSLOVANJA PRODUKTNE BERZE

Skuplji kukuruz

INFORMACIJE – PRODUKTNA BERZA

• VRSTE INFORMACIJA1. Informacije o visini zaključenih cena robe listirane na berzi sa datumom i vremenom zaključenja

posla za prethodnu nedelju2. Informacija o nedeljnom obimu prometa3. Nedeljni pregled ponuđene, a neprodate listirane robe4. Komentar trenda cena za najvažnije robe5. Mesečni pregled i struktura prometa za najfrekventnije robe6. Nedeljni pregled svetskih cena najvažnijih roba

• Šta je to što sa našeg tržišnog prostora izdvaja informaciju koja se dobija sa PRODUKTNE BERZE ?

• INFORMATIVNI MEDIJI1. Berzanski informator2. WEB stranica3. Dostavljanje pismenih informacija o istorijskim cenama na Zahtev4. Telefonske informacije od strane Info službe5. Pisani i elektronski mediji – ukupan broj pojavljivanja u 2010. preko 1.400

NEOPHODNOST POBOLJŠANJA ZAKONSKE, INSTITUCIONALNE I TEHNIČKE INFRASTRUKTURE

1. Doneti Zakon o robnim berzama2. Implementacija Zakona o javnim skladištima 3. Dosledna primena antimonopolskog zakona4. Poboljšati tehničku infrastrukturu skladišnih kapaciteta5. Inovirati sistem zadrugarstva6. Primenljivost standarda