APOCALIPSIS 1:1 1 APOCALIPSIS 1:4

Ye Ju Alué Apeli Napu Osale JuaniRuigá Churigá Nimio JenaWijchimoba Nujubá Rawé

Kuira suwábaga 'emi ralámuli Onorúgame oyérame.1 Ne ju Juani. Osá ne ye bilé ra'íchali. Onorúgame júlalebilé santo ánjeli ruyéniliga ne'chí chu'simio Esukristonapu'lige uché siné nawá jena wijchimoba. 2 Jena osá neruigá suwábaga napu eté ne 'lige suwábaga napu aké nechukimeo pe 'wemi.

3 Ralámuli ye osilí leérame ka napurigá gepúmalauché jaré ralámuli, alueka 'we 'la semáriga narémalaOnorúgame nila a'walí, 'lige alué ralámuli gepume 'we 'lae'wasa abiena 'we 'la semáriga narémala Onorúgame nilaa'walí. 'Ma pe 'wemi sebámala alué raweli napu alarigáikimeli ju napurigá ruwí ye ra'íchali.

Jena ruwimela Juani oséligo alué Esukristo oyérame gichaowe'ká riógichi mochígame

4 Ne Juani oséguru 'emi ralámuli Esukristo oyéramegichao we'ká riógichi mochígame alé Asia anilichiwe'kanami riógame. Neka najkíguru napurigáOnorúgame 'we 'la gu'írimala 'emi napurigá 'emi ralámulitabilé we'ká chátiri 'nátili 'nátaga nokísamala. Nekanajkíguru napurigá Onorúgame 'we 'la gu'írimala 'emi,alué Onorúgame napu jipe Onorúgame ju, 'lige napu nabíajtile asíriga 'yasi, 'lige napu nawámili ju. Abiena najkí nenapurigá alué gichao alawégame* 'we 'la gu'írimala 'emi,* 1:4 «Gichao» ruwime ju «'la sébali». «Gichao alawégame» pe ruwime ju«Onorúgame Alawala», napu 'we 'la sébali ju.

APOCALIPSIS 1:5 2 APOCALIPSIS 1:8alué alawá napu alé o'wemi jaí napu ajtí Onorúgame.5Abiena najkí ne napurigá 'we 'la semáriga gu'íriwa 'emialué Esukrístote napu 'la o'wé ruwime ju napu etele, aluénapu pe kulí bilé ju napu ajanamukusá, alué napu nulemeju jipe suwábaga alué e'wélala selígame napu ekí mochíjena wijchimoba, alué Esukristo napu asíriga na'temakagaleme ju ramué, napu mukule bilena gulusichi peramué buyánaga chátiri bowechi i'nárigichi. 6 'Lige aluéEsukrístotewanápurigame niru ramué napurigá nochawanapu Onorúgame nulá, alué Onorúgame Esukristo O'nola.'We 'la semáriga ra'ichasa 'la képá suwábaga ralámuli aluéOnorúgame olagá, 'lige Onorúgame senibí 'emi nulesa 'laképá. Alarigá nisa 'la képá.7 'We 'la 'nátaga mochiwa.Esukristo bilé rawé uché nawámala bilena nolichi'lige suwábaga ralámuli etémalanapu ekí ejperé jena wijchimoba,'lige suwábaga ralámuli napu ekí najkilenapurigá alué Esusi me'liboa,napu tabilé galele Esukristo,suwábaga alué ralámuli abiena etémalachigó.Suwábaga ralámuli we'kaná ejperégame jenawijchimoba,rekó jaré se'winátiri ra'íchame ke,suwábaga 'ma nalámalamachigá 'ma sebio raweli gastigo narékime.Alarigá nímalabá.

8 Onorúgame wa'lú a'walí nígame ju napu asíriga 'yasiajtígame ju 'lige napu jipe abiena ajtí, 'lige napu nabíasimeli ju, regá aní:

―Ne júkuru napu gawí newale 'lige i'libeko 'masuwibasa ye gawí abiena bijí abichilubi bejtélamala ne. Nejúkuru suwábaga 'emi nuleme.

APOCALIPSIS 1:9 3 APOCALIPSIS 1:11

Jena ruwimela napu Juani etele napu'lige rewírale Esukristoalé Pátmosi rewégichi

9 Ne Juani napu abiena Onorúgame oyérame júchigónapurigá 'emi, ne 'we resí nilia ajtí, a'chigóriga na-purigá resí nilia mochí 'emi, gawéliga etelia ne 'ligechibi anilía ne Esusi oyérame kóriká, ne napu 'emi 'yuganóchame ju Onorúgame nochálilachi jena wijchimobanapurigá nulá Onorúgame, neka jena a'páruturu Pátmosirewégichi napu ju rabó nasipa ba'wichí napu ilí wa'lúba'wí Meriteráneo rewégame napurigá resí nilia asimelane tabilé gayéniga ku bajunía, napurigá 'ma tabilé am-inabi beníriga einámala ne Onorúgame nila ra'íchali, 'ligenapurigá 'ma tabilé aminabi beníriga einámala ne tachirigite nawáligo Esusi jena wijchimoba. 10 Bilé rawé resí-bilichi, Onorúgame bo'né a'walila 'yáturu ne'chí napurigáne we'ká tábiri etémala napu tabilé 'wesi etiá ralámuli,'lige bilé ra'íchali akéturu ne guwánaka 'we a'wágame'lige 'we 'la ma'chígime,† 11 regá anime:

―Bilena apélichi osibóaká napu ekí tábiri etémalamué, 'lige náolawaká napu osimela mué alué Onorúgameoyérame ralámuli napumochí gicháomanawe'ká riógachialé Asia anilime gawí bo'ígichi mochígame napu ju bilenachojkégame Ebeso anilichi we'ká riógichi mochígame,'lige uché bilena chojkégame Esmirna anilichi we'káriógichi mochígame, 'lige uché bilena chojkégame Pérg-amo anilichi we'ká riógichi mochígame, 'lige uché bilenachojkégame Tiatira anilichi we'ká riógichi mochígame,'lige uché bilena chojkégame Sárisi anilichi we'ká riógichimochígame, 'lige uché bilena chojkégame Pilarélpiaanilichi we'ká riógichi mochígame, 'lige alué uché bilena

† 1:10 Yolí ra'íchaga napurigá «trompeta» ra'íchale alué rió.

APOCALIPSIS 1:12 4 APOCALIPSIS 1:20chojkégamechigó napu Laorisea anilichi we'ká riógichimochígame ju.

12 'Lige neka gu'liga e'néturu machináliga chieri iligáaniá ra'icha, 'lige etéturu ne gichao tábiri 'órote newá-rigime napu kantelabro anilime ju, gichao gantelajawálime a'pílipi kantelábrochi. 13 'Lige alé nasipa aluégichao kantelábrochi iligéturu bilé rió we'lí o'páchigime,'lige 'órote newárigime síbala rekágamekéturu sulachipo.14 'Lige asíriga rojsákame gupégame kéturu napuyerino'sá 'lige napurigá gepá, 'lige busílaka napurigá na'írajame alieri kéturu, 15 ralálaká asíriga sejtákame kéturunapuyeri jiero rajtabáchirigame. 'Lige ra'ichálilaka na-purigá ba'wí wa'lú bakochi ename alieri anime kéturu.16 'Lige wajtoná sekachí gichao so'pilí o'ká iligéturu.'Lige chu'chí bilé siparina i'kiga iligéturu, 'lige banalakanapuyeri rayénali napu'lige 'we a'wágame rayena, 'wera'ósagame alieri kéturu.

17 Napu'lige alué etesa 'ma bo'íbaturu ne alé a'bé aluérió ilígichi 'ma rekúpaga, napurigá 'mamukúgameneragabo'íbaturu ne alé a'bé. 'Lige alué rió wajtoná sekálatene'chí nocháturu, 'lige anéturu ne'chí:

―Tase majawa. Neka júkuru bajchá ajtígame 'ligetajsiné we'kámili ju ne 'lige nabí asimela ne.‡ 18Ne napuajagá ajtime ju senibí, mukugéturu ne, jípeko kúchigo 'laajagá ajtí ne 'lige tabilé siné mukumeli ju ne. 'Lige aluéa'wépala ni ne alé yochi i'púlime napu bi'tí suwígame,'lige ne bo'né 'la buinámala alué ralámuli suwígame, peaba alé a'rémala ne 'ma alé a'rénilisaká. 19 Mué Juani,'la osibóaká napu ekí tábiri eté mué alarigá ko jipe, 'ligealarigá nimio i'libeko. 20 Mué bo'neka tabilé machimelatachiri ruwime ka alué gichao so'pilí napu eté mué jena‡ 1:17 Onorúgameka tajsiné o'wísale, nabí asálekuru, 'lige abiena nabíasimeli ju. Tabilé siné mukumeli ju.

APOCALIPSIS 2:1 5 APOCALIPSIS 2:3ne sekálachi wajtoná mochígame, 'lige tachiri ruwime kaalué gichao gantela jawala, alekeri 'la ruwimé ne tachiriruwime ka: Alué gichao so'pilika ruwime kéré alué santoánjeli napu repume ju alué gicháomana we'ká riógichimochígame ralámuli Onorúgame oyérame. 'Lige aluégichao kantelabro 'órote newárigime, alueka ruwimekéréOnorúgame oyérame gichao we'ká riógichi mochígamealé Asia anilichi.

2Jena ruwimela Juani ruwíligo napu anéligo Esukristo alué

ralámuli Onorúgame oyérame alé we'ká riógichi Ebésochiejperégame

1 › Mué Juani, osibóaká napu ne ruwimela napurigáalué santo ánjeli o'tomela alué osilí alué ralámuli 'yamiaalué bilena chojkégame ralámuli Onorúgame oyéramealé Ebeso ejperégame alé we'ká riógichi. Regá animeosibóaká: «Alué napu gichao so'pilí o'ká ilí wajtonásekachí napu eyena alé nasipa napu ja alué gichao gantelajawala 'órote newárigime, regá aní: 2 Neka 'la machí'we 'la semáriga gu'írame ka 'emi uché jaré ralámuli,'lige tabilé guwana rujsúpua 'emi 'lige tabilé eliwa 'eminapurigá chátiri 'nátili ruyewa 'emi, 'lige mochíkurujaré ralámuli Esukrístote 'yárime korime nóchali na-purigá nulame nímala 'lige ruyeme nímala alué ralámuliOnorúgame nila ra'íchali, 'lige 'émika 'we 'la rukemejúkuru machináliga, 'lige machime júkuru 'emi tabiléEsukrístote nulérigime ko alué ralámuli napurigá ruyé-mala ralámuli Onorúgame nila ra'íchali, yati machimeju 'emi pe 'yégame ko alué ralámuli. 3 'Émika 'we resínilia mochí napugiti 'we gawéliga etélime kame 'emine'chí oyérame korigá, 'émika tabiléchigo siné najsinago ne'chí oyeria, iligá 'émika abichilubi beniria mochí

APOCALIPSIS 2:4 6 APOCALIPSIS 2:8Onorúgame nila ra'íchali. 4 Rekó 'we 'la benirie 'emiOnorúgame nila ra'íchali tabilé najsínaga ne'chí oyeria,abiena ta'mé 'we 'la o'wé e'yéname kéré 'emi napugititabilé 'la bijchiá 'la ganíliga e'yéname 'emi. 'Ya napu'ligepe kulí siné o'wínale 'emi ne'chí oyeria 'we 'la semárigagalegá járome kéturu 'emi a'boi, jípeko tabiléchigo aliena'la semáriga ganíliga járome júkó 'emi. 5 Ku 'we 'lana'tawa 'nalina, uché ku 'we 'la ganíliga járowa a'boi.Tabilé ku 'we 'la galegá etega járisaká 'emi a'boi 'likoalemi simé ne napu 'emi mochí 'lige 'ma bujémala ne'emi alué gantela jawala. 6 Rekó ta'mé 'la galegá etegajárome ke 'emi a'boi, 'wéchigo gichime júkó 'emi aluéralámuli napu chátiri 'nátili benírame ju. Alué ralámulinapu nikolaita anilime ju 'we 'la kóríme nile rekó bilérió uché jaré umugí 'yuga okoe tase 'la a'boi upila. Nekatabilé galé alué ralámuli napu'lige alarigá nokachi. 7 'Latabilé najkacholo níriká 'la gepúlime júkuru napurigá anéOnorúgame Alawala suwábaga 'emi Onorúgame oyéramealé gicháomana we'ká riógichi ejperégame. Bilé rió 'laumérisa riablo na'tálila, alueka 'la 'yámala ne lisensianapurigá go'mela alué rojá rakala, alué rojá napu ilí aléEreni anilichi.»*

Jena ruwimela Juani ruwíligo napu anéligo Esukristo aluéralámuli Onorúgame oyérame alé we'ká riógichi Esmírnachiejperégame

8 › Jípeko alué uché bilena chojkégame ralámuliOnorúgame oyérame Esmírnachi ejperégame oséwakánapurigá alué santo ánjeli o'tomela alué osilí. Regáanime oséwaká: «Ne napu 'we 'yasi ajtígame ju 'lige napuabichilubi nabí asimeli ju, ne napu mukugé 'lige napu* 2:7 Yeka ruwime kéré alué napu 'la tabilé oyérame ju alué chátiri'nátili, Onorúgame 'la 'yamio a'walí napurigá 'la senibí asimela rewagachiOnorúgame 'yuga.

APOCALIPSIS 2:9 7 APOCALIPSIS 2:14ku ajana, regá aní ne: 9 Neka 'la machí aliena resí niliamochigo 'emi, 'lige tabilé nígame ko 'emi, 'wéchigo 'la'nátame kéréko 'emi, 'la Onorúgamenélegá. Aminami 'we'la machí ne 'we gawélilime ko 'emi uché jaré ralámulitenapu Onorúgamete wanápurigame korime ju alué napupe riablo oyérame kéré. 10 Tase majawa 'emi rekó resíoláwili ke 'emi pe 'wemi. Remónisi galírale mo'ámalajaré 'emi, pala a'rera 'emi ne'chí oyeria. Makué rawé resínilia mochímala 'emi, 'émika abiena tabiléchigo a'réwagóne'chí oyeria, 'la tabilé a'résaká 'emi ne'chí oyeria rekógalírale mo'árige 'lige rekó me'liae 'liko 'la rewagachimoinámala 'emi ne 'yuga mochímala senibí.† 11 Tabilénajkacholo níriká 'we 'la gepuwa ye ra'íchali napurigá anéOnorúgame Alawala suwábaga 'emi gichao we'ká riógichimochígame Onorúgame oyérame. Bilé rió 'la umérisaRiablo na'tálila, alué rioka 'la tabilé pápili ju 'léganainjiérnochi.»

Jena ruwimela Juani ruwíligo napu anéligo Esukristo aluéralámuli Onorúgame oyérame alé we'ká riógichi Pérgamochiejperégame

12 › Jípeko alué jaré ralámuli Onorúgame oyérame aléPérgamo rewégichi ejperégame oséwaká napurigá santoánjeli o'tomela alué osilí alé. Regá anime oséwaká: «Regáaní alué rió napu siparina i'kiga iligé: 13 Neka 'la machí'emi ejperego alé napu suwábaga ralámuli cha'pigá ajtíSatanasi, 'emi 'láchigo abichilubi oyera mochíkó ne'chí,rekó bilé rió me'liruge ne'chí oyérame kórigá, alué rióAntípasi rewégame. 14 Rekó 'emi 'we 'la oyeria mochigene'chí, iligá bilena ta'mé 'la nerá ne. Jaré 'emi go'yamekame sa'pá napu kógirime ju alué rejtete newárigimetábiri tabilé 'la Onorúgame 'lige abiena jaré 'emi uché jaré† 2:10 Yolí ra'íchagaká «van a recibir la corona de la vida», anime chujkú.

APOCALIPSIS 2:15 8 APOCALIPSIS 2:17umugí 'yuga okome ju tase 'la a'boi upila. A'chigóriganoká 'emi napurigá nokame nile 'ya alué ralámuli is-raelita. Alué Balaámi ruyele chátiri rejcholi alué Balaki,alué Balaámika anele alué Balaki napurigá julámala aluéumugí moabita napurigá alué israelita rió bayéromalago'achi sa'pá alé napu kógilime nile ajágame alué we'kátábiri pe rejtete newárigime tabilé Onorúgame nulalilanile, 'lige napurigá bayéromala napurigá alué israelitamochígame rió alué umugí moabita 'yuga okómala.‡15 'Lige jaré 'emi a'chigóriga nokame ju napurigá nokameju alué ralámuli nikolaita. Alué ralámuli 'we 'la korimeju rekó bilé rió uché jaré umugí 'yuga okoe tase 'laa'boi upila. 'Lige jaré 'emi a'chigóriga nokame júchigó,we'ká umugí 'yuga okome ju, mayega tabilé resítiri korekó alanokae. Alarigáká tabilé 'la ju ne níriga. 16 'Liko'ma mabúwaká alué ralámuli alanokame, ta mabúsaká'emi 'liko ne bo'né simela alemi alué ralámuli mabumiane siparínate napu ne i'kiga ilí. 17 'La tabilé najka-cholo níriká 'we 'la gepuwa ye ra'íchali napurigá anéOnorúgame Alawala suwábaga 'emi gichao we'ká riógichiejperégameOnorúgame oyérame. 'Emi napu ekí 'la umerialué Satanasi na'tálila 'la 'yámala ne alué maná anilimego'ame§ napu ne 'we 'la ajchigá ajtí bilé u'tá rejté 'we'la gajpóligame tabilé chajótigame 'yámala ne, 'we 'larojsákame napu chujkú bilé rewá napu tabilé 'wesi machíchieri rewalá ka alué rewá, pe alué napu alué rejté 'yámalane, pe alueka 'la machimela chieri rewalá ka alué rewánapu alé rejtechi chukú.»

Jena ruwimela regá anime oséligo Juani alué ralámuliTiatira rewégichi ejperégame‡ 2:14 E'nesi Números 25:1-3. § 2:17 Alué go'ame maná anilime,Onorúgame 'yale alué go'ame napu'lige simíbale alué ralámuli israelita aléEjipto mochiga.

APOCALIPSIS 2:18 9 APOCALIPSIS 2:2418 › Jípeko alué uché bilena we'ká riógichi ejperégame

Tiatira rewégichi ejperégame Onorúgame oyérame os-éwaká napurigá alué santo ánjeli o'tomela alué osilí aluéralámuli alé ejperégame. Regá anime oséwaká: «AluéOnorúgame Inolá napu napuyeri na'í buségame ju, 'ligeralálaká napuyeri jiero rajtabáchirigame ju, alué regáaní: 19 Neka asíriga 'la machí asíriga 'la galegá etemeko 'emi aminá uché jaré ralámuli, 'lige 'la bijchígime ko'emi napu aní ne. 'Lige 'we 'la machí ne 'we 'la gu'iramochigo 'emi alué uché jaré ralámuli ne'chí oyérame,'lige tabilé guwana rujsúpua 'emi ne'chí oyeria, abichilubioyeria mochiwa 'emi ne'chí, 'lige jípeko abéchigo 'laoyeri mué ne'chí, tase napurigá 'ya bajchá rawé. 20 Iligábilena chojkégame tabilé 'la nirá ne. 'Emi elí alué mukíJesabeli napurigá anémala alué 'la ne'chí oyérame ralá-muli tabilé chéréko rekó bilé rió uché jaré umugí 'yugaokoe tabilé 'la a'boi upila ke. 'Lige aminami ruyemeju tabilé chéréko go'yae alué go'ame napu kógirigameju alué tábirite ralámulite newárigime. 21 Neka asírigawe'ká rawé i'géturu alué mukí napurigá a'rémala aluéresítiri 'nátili napurigá ku guwana na'támala, tabiléchigoa'réniligo alué 'nátili. 22 Alekeri neka 'nata napurigáa'wágame nayupámala, napurigá 'we ejeliga bo'imela.Abiena 'nata ne napurigá a'wágame nayupámala aluénapu ekí oyérame ju alué Jesabeli na'tálila, tabilé a'résakáoyeria alué Jesabeli na'tálila. 23 Alué napu ekí tabilé a'réoyeria alué mukí na'tálila, 'ma me'limela ne. Alésíkosuwábaga ralámuli napu ekí ne'chí oyérame jumachimelane, neka 'we 'la machime ju chieri ralámuli tabilé 'la'nata ajtigó, 'lige chieri 'la semáriga 'nata ajtigó, 'ligene gastigárimala alué napu ekí tabilé 'la 'nata mochí.24 'Emi ne'chí oyérame alé Tiatira ejperégame napu tabiléoyérame ju alué Jesabeli na'tálila, napu tabilé oyérame

APOCALIPSIS 2:25 10 APOCALIPSIS 3:1ju Satanasi na'tálila, regá ané ne 'emi: Abichilubi 'we'la oyériwa ne'chí, tabilé guwana rujsuka, 25 tabilé a'regáalué 'nátali napu ne 'ya 'emi, napusí ne nawá alemi.26 Apiépiri 'emi 'la umérisa alué Satanasi na'tálila 'lige'la senibí 'la sébali olagá e'yénasa 'emi napu ne najkí,'liko ne 'yámala nóchali 'emi napurigá bochígimi jenawijchimoba* nulame nímala 'emi, 27 a'chigóriga napurigáOnorúgame ajchá ne'chí 'lige a'wágame nulámala 'emi'lige suwábaga napu ekí tabilé e'wá 'ma gajpónaga 'lúmala'emi wejpisóká napurigá sikolí wejcholite newárigime,28 'lige 'emi 'we 'la neyúrimala ne a'walila gite suwábaganapu 'emi saíla ju.† 29Tabilé najkacholo níriká 'la gepuwaye ra'íchali napurigá ané Onorúgame Alawala suwábaga'emi ralámuli Onorúgame oyérame napu gichao we'káriógichi ejperégame ju.»

3Jena ruwimela Juani ruwíligo napu anéligo Esukristo alué

ralámuli Onorúgame oyérame alé we'ká riógichi Sárisichiejperégame

1 › Jípeko alué uché bilena we'ká riógichi ejperégameSárisi rewégichi ejperégame Onorúgame oyérame, os-éwaká napurigá alué santo ánjeli o'tomela alué osilíalué ralámuli alé. Regá anime oséwaká: Alué ro-jsákame gupégame rió napu 'ma narékame ju alué gichao* 2:26 Jaré ralámuli mayé pe anime ko ye ra'íchali «bochígimi wijchimoba»aniá, pe alué tabilé jurío ralámuli olagá anime ke aníligo Juani. † 2:28Yolí ra'íchagaká regá anime ju: «Le daré la estrella de la mañana.» «'Yámalane 'emi alué so'pilí napu be'á be'lí ma'chíname ju.» Ralámuli ka che'lisópilianeme ju, 'lige jaré ralámuli wa'lú so'pilí aneme ju. «So'pilí» aniáká pe«Esukristo» anime kéréle (e'nesi «Apocalipsis» 22:16) alué rió rojsákamemo'égame.

APOCALIPSIS 3:2 11 APOCALIPSIS 3:7Onorúgame Alawala 'lige alué gichao so'pilí o'kame wa-jtoná sekachí, regá aní: «Neka asíriga 'la machí 'we'la oyéranti kárikó 'emi Onorúgame, tabiléchigo 'laoyérame kéréko. 2 'We 'la na'tasi 'emi suwábaga, rekó'la oyérame ke 'emi Onorúgame, ta'mé 'we wélé 'emiOnorúgame oyérilime, Onorúgame níriga 'ma amulí a'ré'emi Onorúgame oyeria. Ku 'we 'la iwériga nokísiwao'maka 'la nakúriga abichilubi beniá Onorúgame nilara'íchali. 3 Napu'lige pe kulí oyeria 'emi ne'chí, 'we 'laoyérame ke 'emi Onorúgame. Tase a'rewa Onorúgameoyeria, iligá ku 'we 'la iwériga nokísiwa 'nalina o'maka.Tabilé 'la 'nátaga mochísaká 'emi, 'liko alemi simelane 'emi gastigárimia tabilé sainátiriga pe abiéniko ner-aga. 4 Abiénachigo jaré 'emi Onorúgame oyérame 'latabilé chátiri alawégame júkó, 'la bi'wígame, 'la 'we'la wéléme Onorúgame oyérilime, 'lige alueka 'la ne'yuga e'yénamala 'la rojsákameo'páchaga napugiti alueka'la e'wame kame napu ne najkí. 5 Apiépiri ralámulinapu ekí 'la umeri alué Satanasi na'tálila, alueka naré-mala rojsákame o'pacha, 'lige o'pachátamala, 'lige tabilésiné we'kámala ne alué ralámuli rewalá alé apélichiuchuchárigame, alué apeli napu re'pá rewagachi ajtí.'Lige 'we 'la ruyémala ne, ne O'nola 'lige alué santoánjeli 'we 'la oyérame ko ne'chí alué ralámuli. 6 Tabilénajkacholo níriká 'la gepuwa ye ra'íchali napurigá anéOnorúgame Alawala suwábaga 'emi Onorúgame oyéramegicháomana we'ká riógichi ejperégame.»

Jena ruwimela Juani ruwíligo napu anéligo Esukristo aluéralámuli Onorúgame oyérame alé we'ká riógichi Pilarélpiachiejperégame

7 › Jípeko alué uché bilena we'ká riógichi ejperégamePilarélpia rewégichi, Onorúgame oyérame, oséwaká na-

APOCALIPSIS 3:8 12 APOCALIPSIS 3:12purigá alué santo ánjeli o'tomela alué osilí alué ralámulialé. Regá anime oséwaká: «Alué Kristo napu tabilé sinécha 'sile, napu tabilé siné 'yégali ra'íchame nile, napuajchárigame ju napurigá wanápamala alué 'la Onorúgameoyérame ralámuli napurigá rewagachimoinámala, aluekatabilé elímala alué ralámuli tabilé oyérame Onorúgamenapurigá moinámala rewagachi. 8 Neka 'we 'la machí'we 'la oyérame ko 'emi ne'chí 'lige 'we 'la gu'írame ko'emi uché jaré ralámuli. 'We 'la 'nátaga mochisi, nekai'puga a'rémala alé yochi napu ta'wesi umébame ju 'yeria.'Lige 'émika rekó 'we u'kabi ke ne'chí oyérame 'lige tabilénígame ke, abiénachigo 'we 'la oyérame júkó 'emi ne'chítabilé siné chijúniga rekó chibi anilíe. 9 Alemi Pilarélpiaejperé jaré ralámuli napu Onorúgamete wanápurigamekorime ju napu pe 'yégame kéré, alemi julámala ne aluéralámuli napurigá chojkóbaka jábamala 'we chijúnigamachigá 'we 'la na'temao ne 'emi. 10 'Émika senibí 'lae'wame ju napune najkí 'we 'la anáchaga rekó chibi anilíe,'lige 'we 'la anachámala 'emi napu'lige seba raweli 'weresí ikiachi, napu'lige resí ikimeli ju suwábaga ralámulijena wijchimoba ejperégame, rekó resí ikié tabilé guwanarujsúmala 'emi Onorúgame oyeria. Ne 'la gu'írimalanapurigá 'la anachámala 'emi napurigá 'la tabilé guwanarujsúmala. 11 Pe 'we nawámala ne, 'we 'la 'nátagamochiwa tabilé a'rigá Onorúgame oyeria, napurigá tabilé'wesi 'wísimala alué gorona napu a'pili 'emi mo'kókameju napu semati raweli anime ju. 12 Apiépiri napuekí umeri alué Satanasi na'tálila, alueka napurigá aluére'obá o'tónala nímala,* 'lige alé o'tónachi ujchámala neOnorúgame rewalá, 'lige aminami ujchámala ne «Nuebo* 3:12 Ye ra'íchalika anime kéré bilé ralámuli 'la senibí sébali olame ka 'laOnorúgame 'yuga asimeo senibí.

APOCALIPSIS 3:13 13 APOCALIPSIS 3:18Rusaleni» anime napu aniame kéré Onorúgamenilawe'káriógichi rewalá. Alué Nuebo Rusaleni aniáká animekéré napu mochímili ju alué 'la Onorúgame oyérame.Alué we'ká riógachiká bo'né Onorúgame re'kibúmala 'parewagáchika. 'Lige aminami ujchámala ne, ne rewalánuebo alé o'tónachi.† 13 Tabilé najkacholo níriká 'we'la gepuwa ye ra'íchali napu ruyé Onorúgame Alawalaalué ralámuli Onorúgame oyérame, gicháomana we'káriógichi ejperégame.»

Jena ruwimela Juani ruwíligo napu anéligo Esukristo aluéralámuli Onorúgame oyérame alé we'ká riógichi Laoriséachiejperégame

14 › Jípeko alué uché bilena we'ká riógichi ejperégameLaorisea rewégachi, Onorúgame oyérame, oséwaká na-purigá alué santo ánjeli o'tomela alué osilí alé. Regáanime oséwaká: «Ye rió 'we 'la tabilé 'yégame 'lige 'we 'lao'wé ruyame napu etele, napu 'sile ye gawí newá,‡ regáaní: 15Neka 'we 'lamachí churigá komué na'tálila. Muekakárékuru bilé go'ame tabilé rajtágame nibilé rulágame.Neka najkiépá napurigá 'we 'la rulágame nímala mué, o'we rajtágame kómá. 16 Mueka pe napurigá jerólikemeju, alekeri pe yo'gá pama olá ne mué.§ 17 Alarigá olamaolá ne mué napugiti mueka anime kame: Neka 'we'la nígame ju 'lige 'we 'la oyérame ju ne Onorúgame'lige tabilé tábiri rokáré. Rekó alanié mué, Onorúgameníriká tabilé 'la sébali 'nátame kéréko mué, 'lige tabilénígame kéré mué, napurigá tabilé o'páchigime kéré mué,'lige napurigá tabilé ma'chílime kéré mué. 18 Neka 'laruimélabá bilé rejcholi: 'La 'oro ralibóguru 'nalina 'la† 3:12 E'nesi «Apocalipsis» 22:4. ‡ 3:14 'La bijchiá Onorúgame ju aluérió. § 3:16 Ye ra'íchali ruyá Esukristo pe ne'óchame ke anile alué ralámulitabilé 'la sébali oyérame Onorúgame.

APOCALIPSIS 3:19 14 APOCALIPSIS 4:3rusurúgame 'la bi'wígame, 'la ronérigame napurigá 'lasemáriga bi'wígame nímala, a'lígeko 'la bijchiá 'la 'we a'lánígame nímala mué. 'Lige 'la bi'wígame we'lí o'pacha ral-iboa, 'lige 'la rojsákame, 'lige alué o'pachátawa napurigátabilé 'yeri einámala mué, 'lige 'la 'yowa busila napurigá'lama'chílimenímalamué. 19Neka 'we 'la rejcholi ruyemeju mué napugiti 'we 'la na'temame ne mué, nobi tabilée'wásaká mué a'wágame wejpisómala ne, alekeri 'we 'labijchiá 'la oyériwa Onorúgame, 'ma ku a'rewa alué chátiri'nátili. 20 Ne 'ma jena ilíkuru jipe jena yochi ma'chikareporá bajkinalia pachami, 'lige mué 'la i'púsaká yochi'liko ne yati bajkimela pachami 'lige mué 'yuga go'melane. 21 Apiépiri ralámuli napu 'la umero alué Satanasina'tálila, alueka 'la lisensia 'yámala ne napurigá ne 'yugaasimela napu ne asimela, a'chigóriga napurigá ne 'ma'la umero alué Satanasi na'tálila 'lige ne 'la Onorúgame'yuga asíbaturu alé napu ajtime ju Onorúgame. 22 'Latabilé najkacholo níriká 'la gepúwaká ye ra'íchali napuruyé Onorúgame alué Onorúgame oyérame gicháomanawe'ká riógichi ejperégame.»

4Jena ruwimela napu Juani etélige alé 'pa rewagachi

1 Pe aba'lige yati etéturu ne i'púriga ilígame alé 'parewagachi, 'lige akéturu ne ra'íchanti alé rewagáchika'we a'wágame ra'íchame, 'lige 'we 'la ma'chígime aluéra'íchali napu abé i'bé ra'íchalige, 'lige anié ne'chí olagá:

―Jeka simí ne'chí 'yuga. Ruiméne churigá nímala uchésiné rawé.

2 'Lige Onorúgame bo'né a'walila 'yáturu ne'chí, 'ligeetéturu ne bilé sía 'we semátiri napu Onorúgame ajtimeju 'lige bilé rió ajtigéturú alé 'we semátiri síachi napuOnorúgame ajtime ju. 3 'Lige alé 'we semátiri síachi

APOCALIPSIS 4:4 15 APOCALIPSIS 4:8ajtígame rió napuyeri rejté rapame kéturu, 'we semátirirapame, napuyeri alué rejté jaspe anilime 'lige alué ko-rnalina anilime, 'lige alé noligá bo'igéturu bilé benoláchijtúliga 'we siyókame. 4 'Lige alé nolíbali bilé liá naó síajágeturuchigó 'we semátiri, 'lige alé síachi mochígeturue'wélala nulame, rojsákame i'weli o'pacha o'páchigime'lige 'órote newárigime gorona mo'kókame kéturu aluée'wélala. 5 'Lige alé nasipa ajtígame síachika 'we ne'wimekéturu 'lige aminami napurigá trompeta* gusume kéturu'lige aminami re'ome kéturu, 'lige gichao chojpé rajamejágeturu alé o'wemi neraga napu iligé alué wa'lú sía alénasipa ilígame. Alué gichao chojpé rajame ka pe aluégichao alawá ruyame kéré.† 6 'Lige abiena iligéturu wa'lúba'wí asíriga bi'wígame alé o'wemi neraga napu iligé aluéwa'lú sía 'we semátiri alé nasipa ilígame.

'Lige alé a'bé napu iligé alué sía nasipa ilígame, alé no-ligá naó ajágame uchú kéturu, 'lige bochígimi buségamekéturu, bajchámana 'lige guwánaka. 7 Bilé napuyeri bilémawiyá kéturu, 'lige uché bilélaka napuyeri bilé beserokéturu, 'lige uché bilela ajágameka napuyeri ralámulialieri mo'égame kéturu, 'lige uché bilela ajágameka na-puyeri a'wé i'nime alieri kéturu. 8 'Lige a'pílipi neragaalué ajágame usani a'négame kéturu. 'Lige alué bochígimibuségame a'kué regá anime kéturu:Mué Onorúgame bi'neli neyúriga Wa'lula junapu bi'neli neyúriga wa'lú a'walí nígame ju,alué napu 'yasi Onorúgame nile tabilé siné ochérigame,'lige napu jipe abiena ajtí,'lige napu nawámili ju.* 4:5 Alué trompétaka pe bo'á a'wálate newárigime nile. Ebreo ra'íchagaká«shofar» anilime nile. † 4:5 Alué gichao alawaka pe alué OnorúgameAlawala ruyame kéré.

APOCALIPSIS 4:9 16 APOCALIPSIS 5:39 Napu ekisá alué naó ajágame alarigá anichi, 10 'lige

alué bilé liá na naó e'wélala alé noligá uchúpaturu cho-jkóbaka wijchí si mo'ega alé noligá napu ajtigé aluénasipa ajtígame síachi, 'lige alé o'wemi síachi mochíbalealué e'wélala alué gorona, alué bilé liá na naó e'wélalagorónala, 'lige regá anime kéturu:11Mué juWa'lula Onorúgame napu oyérilime niru ramué,'we 'la júkuru napurigá anewa mué:«Mué Onorúgame bi'neli neyúriga Wa'lula junapu bi'neli neyúriga wa'lú a'walí nígame ju,'lige mué sílekuru suwábaga tábiri newánapu ekí nerú jena wijchimoba'lige abiena napu ekí nerú 'pa rewagachi.'We 'ya kulí siné tabilé tábiri i'tele, tabilé i'tele ye gawí,nibilé rayénali, nibilé ajágame, nibilé ralámuli.Mueka 'we 'yasi asale,'lige mué 'sile suwábaga tábiri newá.»

5Jena ruwimela Juani ruwíligo Esukristo su'pánaligo alué

apeli kabítigame gichao seyo ujchérigame1 'Lige etéturu ne bilé we'lí apeli kabítigame alué

alé nasipa síachi ajtígame wajtoná sekálachi bo'ígime.Alué apeli a'naguka osirúgime kéturu, 'lige gichao seláajkabóligamete na'chuchárigame kéturu napurigá tabilé'wesi ra'lanámala. 2 'Lige bilé santo ánjeli etiáturu ne aluésanto ánjeli wa'lula e'wele sináká regá anime:

―¿Chieri 'la 'yárigame ju lisensia Onorúgamete na-purigá 'la gojinámala alué gichao selá 'lige napurigára'lanámala alué apeli kabítigame?

3 'Lige tabilé 'wesi ralámuli aniéturu: «Neka 'la'yárigame ju lisensia.» Tabilé 'wesi i'tégeturu nibilérewagachi, nibilé jena wijchimoba, nibilé re'lé we'echi

APOCALIPSIS 5:4 17 APOCALIPSIS 5:8i'tégeturu lisensia 'yárigame Onorúgamete napurigára'lanámala alué apeli. 4 'Lige 'we naláturu ne machisátabilé 'wesi 'yárigame ko lisensia napurigá ra'lanámalaalué apeli kabítigame, 'lige napurigá leéramala. 5 'Ligebilé alué e'wélala anéturu ne'chí:

―Tase nalápua, alué Mawiyá* anélime napu Jureaanilichi bejtégame nile, napu wa'lula selígame rey Rabírijimala nile,† alueka wa'lú a'walí nígame ju napurigábujémala alué selá 'lige ra'lanámala alué apeli kabítigame.

6 'Lige etéturu ne bilé bo'á me'lirúgame neraga,alé amoba síachi chujkúgame etéturu ne, alué síachialé nasipa ilígame, alué naó ajágame uchúkichi nasipailígame sía, alé nasipa ilígame sía napu mochí alué bilé liána naó e'wélala. 'Lige alué bo'á gichao a'wégame kéturu'lige gichao buségame. Alué gichao a'wálaka 'lige gichaobusí ruyame kéré alué gichao alawá Onorúgame Alawala,napu bo'né Onorúgame júlalige bochígimi napu echelú jujena wijchimoba. 7 'Lige alé a'bemi simigá, alué bo'á aluéapeli kabítigame cha'píturu, alué apeli alé nasipa ajtígamerió sekálachi bo'ígime apeli, alé wajtoná sekálachi. 8 'Ligealué bo'á 'ma cha'pisá alué apeli, alué naó ajágame 'ligealué bilé liá na naó e'wélala rió‡ alé noligá mochígamealé o'wemi uchúpaturu chojkóbaka napu chujkugé aluébo'á. Suwábaga alué e'wélala rió 'lige alué naó ajágamea'pílipi neraga bilé arpa o'kame kéturu 'lige bejtoli o'kuímolélime o'kame kéturu 'órote newárigime, 'lige alé be-jtólichi o'kuí ajchágame kéturu. Alué o'kuíka ruwime nile* 5:5 Alué napu Mawiyá anélime ju, alueka Esukristo ju. † 5:5 E'nesiglosario «ancestor». ‡ 5:8 Bilé liá aminá naó e'wélala rió pe siné kachiokaná chojkégame ju. Bilé chojkégame makué oká «apóstole» napu Esusi'yale nóchali 'lige uché bilé chojkégame makué oká rió Akobo 'kúchila nile.Sineko pe u'kabi nílige, pe makué oká rió, arigá we'ká gayénale napu jipe juralámuli israelita.

APOCALIPSIS 5:9 18 APOCALIPSIS 5:12alakí ra'íchali ra'íchame níligo alué Onorúgame oyéramealué Onorúgame 'yuga ra'icha bamíbali tánime nile, 'ligeraweli. 9 'Lige bilé wiká wikaráturu napu tabilé sinéwikarálige, regá anigá wikaráturu:Mueka 'la 'yárigame ju lisensia Onorúgametenapurigá 'la cha'pimela alué apeli kabítigame'lige napurigá gojinámala alué selánapu na'chuchárigame ju alué apeli,napugiti mueka me'lirúgame kamenapurigá mué elalá ramué alawala bi'wémalanapurigá 'la Onorúgame 'kúchila niwarekó se'winátiri ra'íchame ke jaré,'lige rekó uché bilénami mejká ejperégame ke jaré.10 'Lige mué 'sílekuru wanapa ramuénapurigá nochawa napurigá Onorúgame nulá,'lige nulame niwa bochígimi jena wijchimoba.

11 'Lige yati neraga etéturu ne aminami asíriga we'kámili santo ánjeli ra'icha jágame noligá alé, napu mochigealué bilé liá na naó e'wélala noligá napu uchuke alué naóajágame, we'ká miyoni kéturu alué santo ánjeli, 12 regáaniá jágeturu alué santo ánjeli:Alué bo'á napu me'lílirualué júkuru Wa'lula suwábaga ramué nulemesuwábaga tábiri alué nila ju'lige 'we 'la benégame júkuru 'nátaga'lige wa'lú a'walí nígame ju.'Lige 'la oyéritékuru 'we 'la niraga regá anigá:«Alué bo'á napu me'líliru 'we 'la nígame ju a'walíbi'neli neyúrigaalué júkuru ramué repumealekeri 'we 'la ra'sálagá mochirualekeri 'la wikáritékuru.»

APOCALIPSIS 5:13 19 APOCALIPSIS 6:213 'Lige akéturu ne ra'íchame suwábaga alué napu

newale Onorúgame napu 'pami rewagachi mochígame ju,'lige napu nerú jena wijchimoba napu ju ajágame ralá-muli, 'lige suwígame ralámuli, 'lige suwábaga ajágamenapunerúba'wichí, regá aniéturu suwábaga alué ralámuli'lige alué ajágame:Alué bo'á napu alé nasipa ilígame síachi chujkú,napu pe Esukristo kéré'we 'la nígame ju a'walí bi'neli neyúrigaalué júkuru ramué repume,alekeri 'we 'la ra'sálagá mochiru,alekeri 'la wikarátékuru.Alarigá nokisúgá 'la képá senibí.

14 'Lige alué naó ajágame napu uchuke alé noligá regáaniéturu:

―¡'We 'la bijchiá júpá!'Lige suwábaga alué bilé liá na naó e'wélala alé noligá

mochígame alé a'bé a'boi síalachi uchúpaturu chojkóbakawijchísí rojpóchaga, 'lige aniéturu:

―'We 'la nejkúrime jumué, abichilubi 'we 'la nejkúrisa'la képá mué.

6Jena ruwimela Juani ruwíligo alué Bo'á Ranala gojíniligo

alué selá apeli kabítigame na'chuchárigame1 'Lige etiáturu ne alué Bo'á Ranala, gojínaturu bilé alué

selá alué apeli kabítigame na'chuchárigame, 'lige akéturune bilé alué naó ajágame, alé a'bé noligá uchúkame,a'wágame ra'íchame napuyeri u'kí re'ome, regá anime:

―¡Jeka simí!2 'Lige neka e'nénaturu, 'lige etéturu ne bilé gawé 'we

rojsákame, 'lige bilé rió napu alué gawé aségame bilé iwáo'kame kéturu. 'Lige bilé gorona 'yáruturu alué rió 'lige

APOCALIPSIS 6:3 20 APOCALIPSIS 6:7yati mo'kóturu alué gorona 'lige simíturu nejkomia 'ligememia nejkoga.

3 'Lige pe nujubapi etiáturu ne alué Bo'á Ranalagojínachi uché bilé selá alué apeli kabítigamena'chuchárigame, 'lige alué uché bilé ajágame napuuchuke alé noligá alé nasipa ajtígame sía ilígichi, regáaniéturu:

―¡Jeka simí!4 'Lige neka e'nénaturu 'lige uché bilé gawé etéturu ne.

Alué gaweka 'we sejtákame kéturu 'lige bilé rió napu aluégawé aségame ke 'yáruturu a'walí napurigá ralámuli 'mana'áwatamala 'lige napurigá 'ma suimela nakoga. 'Ligebilé wa'lú siparina 'yáruturu.

5 'Lige pe nujubapi etiáturu ne alué Bo'á Ranalagojínachi uché bilé selá alué apeli kabítigamena'chuchárigame, 'lige alué uché bilé ajágame napuuchuke alé noligá alé nasipa ajtígame sía ilígichi, regáaniéturu:

―¡Jeka simí!'Lige neka e'nénaturu 'lige uché bilé gawé etéturu ne.

Alué gaweka chókame kéturu, 'lige bilé rió napu gawéaségame ke o'kame kéturu ri'ligó 'lige senteno* pesárala.6 'Lige akéturu ne napurigá bilé rió ra'íchame alé nasipanapu uchuke alué naó ajágame, regá anime ra'íchali:

―Bilé litro ri'ligó 'yámala ne bilé rió bilé rawénochárigame, 'lige bakiá litro senteno 'yámala ne bilérió bilé rawé nóchigime, 'lige tabilé najsibuwa alué ba'wíwi'ime 'lige alué rekútume.

7 'Lige pe nujubapi etiáturu ne alué Bo'á Ranalagojínachi uché bilé selá alué apeli kabítigame* 6:5 Alué senteno ka napurigá alué ri'ligó ochérame ju 'lige abé ta'ménajteme ju, peka napurigá alué ri'ligó. Alué ra'íchalika pe regá anime ke aní:«Tabilé najsibuwa alué go'ame, cha gurúgime.»

APOCALIPSIS 6:8 21 APOCALIPSIS 6:11na'chuchárigame, 'lige alué uché bilé ajágame napuuchuke alé noligá alé nasipa ajtígame sía ilígichi regáaniéturu:

―¡Jeka simí!8 'Lige neka e'nénaturu 'lige uché bilé gawé etéturu

ne, alué gaweka 'we che'tí kéturu 'we nayume, 'lige bilérió napu alué gawé aségame ke «Mukúgame» anilimekéturu, 'lige uchéchigo bilé rió enegéturu alé guwá-naka «Injiérno» anilime rió. 'Lige alué oká rió 'yáru-turu Onorúgamete napurigá we'ká ralámuli me'limelaamulí nasípasi,† bilé siparínate, 'lige napurigá tabiléu'kíramala napurigá tabilé rakémala go'ame, 'lige na-purigá a'wágame nayúnamala napurigá nayuka suwimelaralámuli, 'lige napurigá elímala alué ajágame jobátigamenapurigá ralámuli me'limela.

9 'Lige pe nujubapi etiáturu ne alué Bo'á Ranalagojínachi uché bilé selá alué apeli kabítigamena'chuchárigame, 'lige gojinasa alué selá etiáturu ne bilémesa napu kógime ju go'ame Onorúgame, 'lige alé mesailígichi chojkirá we'ká alawá etéturu ne alué suwígameralámuli alawala, alué napu me'lílirige Onorúgameoyérame kórigá, aminami me'lirúgame alué ralámulinapugiti Onorúgame ra'ichálila beníriga e'yénamekórigá.10 'Lige e'wele ra'íchaga regá aniá mochígituru alué we'káalawá:

―Muérigo Onorúgame, mué napu ju Wa'lula Nu-lame, napu tabilé siné chátiri 'nátame ju, 'la bijchígigara'íchame, ¿chiéniko gastigárima olá mué alué ralámulinapu ramué me'ale?

11 'Lige Onorúgameka rojsákame o'pacha 'yáturualué alawá alé mochígame 'lige alué alawaka yati† 6:8 Yolí ra'íchagaká «una cuarta parte» anime chujkú.

APOCALIPSIS 6:12 22 APOCALIPSIS 6:17o'pachátaturu 'lige aminami Onorúgame regá anéturu:

―Uché pe u'kabi rawé buwewa, pe 'wemi me'liméolá ne alué 'emi saíla, napusí 'ma me'lisuga alué napuekí me'liboli ju 'emi gompaniérola a'chigóriga napurigáme'líliru 'emi ne Onorúgame nila ra'íchali benírigae'yéname korigá.

12 'Lige pe nujubapi etiáturu ne alué Bo'á Ranalagojínachi alué selá uché bilé apeli kabítigamena'chuchárigame, 'lige etiáturu ne wa'lú gawí nokachi,'lige etiáturu ne rayénali chóniga asíbigo 'ma mukugá,'lige alué mechaka napuyeri elá gayénaturu. 13 'Ligeso'pilika 'ma jékana wijchí rujsunúturu napurigá rujsumeju alué chuná rakala napu'lige 'we a'wágame ekasárekó 'we siyókame ke. 14 'Lige rewagáká napurigábetate ro'minálime alakíturu, 'lige 'ma tané ikíturu,'lige suwábaga e'wele gawí re'pá jágame 'ma gajúturu'lige mejkami chi'poa mo'íbaturu, 'lige alué gawí aléba'wichí nasipa jágame 'ma gajúmo'íbaturuchigó. 15 'Ligesuwábaga napu ekí e'wélala selígame rey ke, 'lige aluésontalo e'wélala, 'lige alué 'we nígame ralámuli, 'ligealué 'we ejebénigame nakoga, 'lige alué ralámuli napuekí ralirúgame 'lige alué tabilé ralirúgame, suwábagaalué 'ma chíbaturu we'kanami resochimi, 16 'liko arigáanélekuru alué gawí 'lige e'wele rejté alemi jágame:

―Alé ma'chígiká asibáwaká alé yóchika 'yériga ye resó'yériga napu ramué mochiru chíbaka napurigá tabilé eté-mala ramué alué napu alé wa'lú síachi ajtí nasipa ajtígamesía, 'lige tabilé najkiá napurigá alué Bo'á Ranala‡ ramuégastigárimala, 17 napugiti 'ma sebálimpá raweli napu se-bámili nílige napu alué aléwa'lú síachi ajtígame suwábaga‡ 6:16 Alué Bo'á Ranala aniáká pe alué wa'lú síachi ajtígame aniame kéré,alué alé nasipa ilígame sía. Alué alé nasipa ajtígameka pe Esusi kéré.

APOCALIPSIS 7:1 23 APOCALIPSIS 7:6ralámuli jena wijchimoba mochígame gastigárimili ju.'Lige ¿chieri 'la ajagá rejpímala?

7Jena ruwimela Juani naó santo ánjeli etéligo

1 'Lige pe'tá nujubapi naó santo ánjeli etiáturu nenaógana chijtochi jágame a'pílipi neraga jena wijchi-moba alué naó eká najteka napurigá tabilé ekemelajena wijchimoba, nibilé alé wa'lú ba'wí ilígichimi, nibilérojá jágichimichigó. 2 'Lige uchéchigo bilé santo ánjelietiáturu ne 'nákatu ma'chíname napu ma'chíname jurayénali, bilé seyo o'kame Onorúgame nila, Onorúgameajalí nejime, 'lige sináchaturu alué uché jaré naó santoánjeli napu alé chijtochi jale, alué naó santo ánjeli napua'walí nígamenile napurigá najsibúmala ye gawí 'lige aluéba'wítiri. Regá aniéturu:

3 ―Tase najsibuwa gawí, nibilé ba'wítiri, nibilé ro-játiri. Napu'lige alué ralámuli Onorúgame nochálilachinóchame seyárisiga gowálachi Onorúgame nila séyote,a'lige kulí najsibuwa gawí. 'Lige alué seyo etega 'lamachimela suwábaga ralámuli 'la Onorúgame 'kúchilako, 'lige abiena 'la machimela Onorúgame buinamio aléresítirichi mochígichi alué ralámuli.

4 'Lige 'ma suwénaturu alué seyo ujchea alué santoánjeli suwábaga alué Onorúgame nochálilachi nóchame,'lige akéturu ne anichi alué santo ánjeli:

―Bilé siento aminá oká liá aminá naó mili ju aluéOnorúgame nila séyote seyáririgame. Suwábaga pe is-raelítacho. 5 Bilena chojkégame makué oká mili ralámuliJurasi rijimala nile. Uché bilena chojkégame makué okámili ralámuli Rubeni rijimala nile. Uché bilenamakué okámili ralámuli Gari rijimala nile. 6Uché bilena chojkégamemakué oká mili ralámuli Aseri rijimala nile. Uché bilena

APOCALIPSIS 7:7 24 APOCALIPSIS 7:11chojkégame makué oká mili ralámuli Neptalí rijimalanile. Uché bilena chojkégame makué oká mili ralámuliManasesi rijimala nile. 7 Uché bilena makué oká miliralámuli Simioni rijimala nile. Uché bilena chojkégamemakué oká mili ralámuli Lebí rijimala nile. Uché bilenachojkégamemakué oká mili ralámuli Isakari rijimala nile.8Uché bilena chojkégame makué oká mili ralámuli Sabu-loni rijimala nile. Uché bilena chojkégamemakué okámiliralámuli José rijimala nile. 'Lige uché bilena chojkégamemakué oká mili ralámuli Benjamini rijimala nile.

Jena ruwimela Juani etéligo we'ká ralámuli se'winátirira'íchame suwábaga alué ralámuli o'tosákame o'páchigime

9 Pe'tá nujubapi etéturu ne we'ká ralámuli jágamealemi mejkabeka ta'mé a'bé abalemi o'wemi neragaalué alé nasipa ilígame sía ilígichi napu chujkule aluéBo'á Ranala. Asíriga we'ká kéturu alué ralámuli tabiléumubárume tetia. Jaré se'winátiri ra'íchame kéturu aluéralámuli, 'lige alué ralámuli ichúrimi we'kaná jenawijchi-moba ejperégame kéturu. Suwábaga alué ralámuli 'werojsákame o'páchagame kéturu, 'lige rajkú sawala o'kamekéturu alué ralámuli. 10 'Lige suwábaga siná jágeturu regá:Alué Onorúgame gite napu ajtí alué wa'lú síachi'lige alué Bo'á Ranala gite 'láchigo a'rérikó alué chátiri

'nátali,jipe 'ma tabilé cha nokame niru.11 'Lige suwábaga alué santo ánjeli noligá jágeturu, alénapu alué bilé liá na naó e'wélala mochígichi, aleminoligá jágeturu alué we'ká santo ánjeli.* 'Lige alué santoánjeli alé noligá jaga wijchimi si uchúpaturu chojkóbaka* 7:11 Alué bilé liá na naó e'wélala alé noligá mochime nile alé napu aluénaó ajágame uchule 'lige napu ilile alué wa'lú sía.

APOCALIPSIS 7:12 25 APOCALIPSIS 7:17alé noligá napu jálige, 12 regá anigá uchúpaturu alemiwijchimi:Alarigá ju.'We 'la semáriga oyéraga ejperélisiga 'la képáOnorúgame,Onorúgame napu 'we benégame ju 'nátaga,napu wa'lú a'walí nígame ju,wa'lú cheliera 'yawa 'lige 'we 'la nirawa senibí.Alarigá nisa 'la júkuru nabí.

13 'Lige bilé alué wa'lula rukéturu ne'chí regá:―¿Chieri ju ye ralámuli rojsákame o'páchigime?

¿Kócheka si?14 'Lige neka nejéturu:―Mué rió wa'lula, mué bo'né 'la machilke.'Lige alué rioka regá nejéturu:―Ye ralámulika ju alué napu 'we resí ikile 'ya

Onorúgame oyériga. 'Lige 'we 'la rojsákame newalea'boi o'páchala alué Bo'á Ranala elalate.† 15 Alekeri aléa'nabeka jákuru o'wemi neraga napu ilí alué wa'lú síaOnorúgame nila. 'Lige ye ralámulika, senibí jena jamejúturu napu jaí kulipi 'we 'la semáriga ra'icha Onorúgameolagá 'lige alué napu alé wa'lú síachi ajtí, alué sía napunasipa ilí, alué 'we 'la repúmala senibí. 16 'Lige ye ralámuli'ma tabilé siné e'lowímala, 'lige aminami tabilé siné balá-mamala, 'lige aminami tabilé siné rajtálimala 17 napugiti'we 'la repúmili kame alué Bo'á Ranala napu chujkú alemio'wemi neraga napu ilí alué wa'lú sía, 'lige o'tomelabilénami bajichi 'we 'la semárikáchi napurigá bajímalaba'wí alemi. 'Lige alué Bo'á Ranala napu Onorúgame ju,'ma bujémala alué cha lárime seweli.† 7:14 Ye ra'íchalika pe aniame kéré 'ma o'tóligo alué Esusi napu'ligemukule alué gastigo napu ramué narépuli nile.

APOCALIPSIS 8:1 26 APOCALIPSIS 8:58

Jena ruwimela Juani ruwíligo Bo'á Ranala gojíniligo guwichíajtígame selá apeli kabítigame na'chuchárigame

1 'Lige pe'tá nujubapi etiáturu ne alué Bo'á Ranalagojínachi alué selá guwichí ajtígame alué we'lí apelikabítigame na'chuchárigame, 'lige suwábaga sewekailíbale tase acháchaneturu bochígimi 'lige tabilé 'wesira'icháchaneturu.* 2 'Lige etéturu ne gichao santo ánjelijágame alé o'wemi Onorúgame ajtígichi, 'lige 'yáruturubilé alué a'wágame buchilime a'pílipi, trompeta anilimeyolí ra'íchaga. 3 'Lige uché bilé santo ánjeli sébaturu,alé o'wemi neraga ilíbaturu napu iligé alué mesa napukógilime ju go'ame Onorúgame. 'Lige bejtoli o'kame ké-turu alué santo ánjeli sekachí o'kuí e'kósala, 'órote newá-rigime bejtoli. 'Lige wa'lú 'yáruturu o'kuí napurigá molé-mala napu'ligeOnorúgame 'yuga ra'icha jágichi suwábagaalué alemi jágame 'we 'la oyérame Onorúgame. 4 'Ligealué molí napuma'china alé bejtólichi 'pa o'wétiri neragakíbaturu 'lige Onorúgameka 'we 'la semáriga ganíligaakéturu alué ralámuli ra'íchachi Onorúgame 'yuga. 5 'Ligealué santo ánjelika cha'píturu alué bejtoli o'kuí e'kósala'lige bochíturu sawí rajame, 'lige 'pákana rewagáchikaasagá jékanawijchimobapasáturu alué bejtoli. 'Ligewe'sára'náturu 'pa rewagachi, 'lige aminami asíriga enátirire'óturu, 'lige 'we ne'wíturu, 'lige aminami gawí noká-turu.

Jena ruwimela Juani ruwíligo gichao santo ánjeli buchéligoalué trompeta* 8:1 Napurigá rukó tabilé 'wesi tábiri akirume júturu nibilé chulugí nibiléralámuli ra'íchame. Alué rukuchúluka abiena 'la akirume ju. Alé rewagáchikaabéchigo tabilé tábiri gusume ma'chí anile.

APOCALIPSIS 8:6 27 APOCALIPSIS 8:126 'Lige alué gichao santo ánjeli napu a'pili o'ká jage alué

buchilime trompeta anilime, 'ma listo jábaturu buchumeaalué trompeta.

7 'Lige bilé alué santo ánjeli bucháturu alué trompeta,'lige wa'lú u'kúturu rejsisi 'lige na'ítiri, elá na'lógamekéturu alué rejsisi. 'Lige we'kaná ichúrimi jena gawichírajáturu rojá 'lige gajsalá, ta'mé nasípasi rajale. Bijíusani santo ánjeli rokárikéturu napurigá buchémela aluétrompeta napu o'ká jage a'pili.

8 'Lige uché bilé santo ánjeli bucháturu alué trompeta,'lige bilé tábiri napuyeri bilé wa'lú rabó páturuOnorúgame, 'lige alué tábiri napuyeri rabó alé nasipawa'lú ba'wí manígichi wijchiá kíbaturu 'lige 'ma elágayénaturu alué ba'wí amulí nasípasi. Alésíko bijímaligi santo ánjeli rokárikéturu napurigá buchémelaalué trompeta napu 'yáliru a'pili. 9 'Lige amulí nasípasisuwíturu we'ká ajágame alé ba'wichí ejperégame. 'Ligewe'ká barko amulí nasípasi rajínaturu napu ekí nerugebarko alé wa'lú ba'wichí 'lige 'ma na'pilíturu ba'wite.

10 'Lige uché bilé santo ánjeli bucháturu alué trompeta'lige wijchíturu 'pa rewagáchika bilé wa'lú so'pilí rajame'lige we'ká bakó 'lige we'ká bajisoli na'póliga asíbaturuamulí nasípasi napu ekí bakó 'lige bajisoli neruge jenawijchimoba. A'lígesíko bijí naó santo ánjeli rokárekéturunapurigá buchumela alué trompeta napu 'yáliru a'pili.11 'Lige alué so'pilí Chijpúgame anilime kéturu. 'Ligealué so'pilí wijchisá jékana wijchimoba, we'kaná ichúrimibakochi 'lige bajíchimi manígime ba'wí bajílime jenawijchimoba 'ma chijpúgame gayénaturu, amulí nasípasinapu echilú ju ba'wí bajílime jena wijchimoba manígime,'lige we'ká ralámuli suwíturu alué ba'wí bajiga.

12 'Lige uchéchigo bilé santo ánjeli bucháturu aluétrompeta, 'lige 'ma tabilé rajtágame rayénaturu, 'ma pe

APOCALIPSIS 8:13 28 APOCALIPSIS 9:5napurigá napu'lige nolega iligá, alieri rayénaturu aluérayénali. 'Lige abiena 'ma mukúturu alué mechá amulínasípasi neraga. 'Lige abiena suwíturu we'ká so'pilí amulínasípasi neraga napu ekí nerú 'pa rewagachi. Ta'mé'la rayénaturu rawé 'lige ta'mé 'la mechega iligétururukomi. Alésíko bijí bakiá santo ánjeli rokárikéturu na-purigá buchémala alué trompeta napu 'yáliru a'pili.

13 'Lige yati neraga, etéturu ne 'pa rewagáchimi 'mamei'nisia bilé a'wé, 'lige regá aniéturu alué a'wé:

―¡Asíriga enáriga resí ikimela ralámuli jena wijchi-mobamochígame, alué napu ekí 'we cha nokame ju, bakiágastigo narémala ralámuli 'we cha nokame! ¡Napu'ligealué uché jaré bakiá santo ánjeli buchesa trompeta, a'ligeresí ikimela alué ralámuli jena wijchimoba mochígame,alué napu 'we cha nokame ju!

91 'Lige uché bilé santo ánjeli bucháturu alué trompeta,

'lige etéturu ne bilé so'pilí alé 'pákana rewagáchikana wi-jchígame, 'lige bilé a'wépala 'yáruturu napurigá i'púmalaalé yochi 'légana simime bowé bo'ígichi, asíriga re'lé ro-jkógichi tabilé siné sebálime 'légana napu bi'tí suwígame.2 'Lige i'púturu yochi, 'lige 'ma i'pusa, wa'lú molíma'chínaturu alé rejkolíchika. Asíriga wa'lú rajá iligéturualé re'lé. 'Lige asíriga wa'lú molí chujkíbaturu re'páekárale 'lige 'ma kaga ilíbaturu. 3 'Lige we'ká ojchí buiní-turu alé molíraleka, 'lige alué ojchí 'we jobátigame gayé-nale, a'wágame negime napurigá majchili. 4 'Lige anélerualué santo ánjelite napurigá tabilé che olámala rojá, nibilégajsalátiri. Alué ojchika 'yáliru lisensia napurigá pe ralá-mulicho i'kímala, alué ralámuli napu tabilé bawérigamenile gowálachi Onorúgame nila séyote. 5 'Lige tabilé

APOCALIPSIS 9:6 29 APOCALIPSIS 9:13'yáliru lisensia alué ojchí napurigá me'agá i'kímala ralá-muli, alué ojchika pe 'we o'kógame nejkímili nile 'nalinanapurigá 'we o'koka e'yénamala i'kísiga, maligi mecháneraga. 6 'Lige alué ralámuli asíriga suwinálimili nileo'koka alué ojchite i'kísiga, nobi tabiléchigo gainámilinílekó suwiyá.

7 'Lige ojchí napuyeri gawé kéturu bilena nakólichio'towame nakomia. 'Lige mo'kókame kéturu napuyerigorona, 'lige 'órote newárigime kari kéturu, 'lige ba-nalaka napuyeri ralámuli alieri banégame kéturu. 8 'Ligegupégame kéturu alué ojchí napuyeri umugí gupala 'ligeramalaka napuyeri mawiyá ramalá alieri ramégame ké-turu. 9 'Lige jiero ujchágame kéturu bajchámana napurigátabilé che'wimela a'tánalia, 'lige napu'lige i'nía a'wágamechi'name kéturu napurigá we'ká kareta júmame nakomiaalué kareta napu nakólichi unilime ju, 10 'lige we'ká wa-jségame kéturu napuyeri majchili wajsila, 'lige selégamekéturu alé wajsílachi, lisensia nígame kéturu napurigámaligi mechá nayútamala ralámuli i'kisa. 11 'Lige aluéojchí nulemebajchá ilígameAbaroni anilimekéturu ebreora'íchaga, 'lige griego ra'íchagaká Apolioni anilime ké-turu napu Remónisi gompaniérola ju a'wépala nígamealé rejkolichi i'púlime. Abaroni 'lige Apolioni aniáká pe«Ralámuli Me'ame» aniame ju.

12 'Lige a'kinana maligi mechá kachi 'ma tabiléo'koka e'yénituru alué ralámuli alué ojchite i'kísiga,'ma simíraturu bilé gastigo napu narémili nílige aluéralámuli 'we cha nokame jena wijchimoba ejperégame.Abiena bijí rokárikéturu napurigá oká gastigo narémalaalué cha nokame ralámuli.

13 Uché bilé santo ánjeli bucháturu alué trompeta,'lige ra'íchame akéturu ne alé naó a'wachí alé nawáganachijtochi jágame alé wa'lú mesa 'órote newárigime mesa

APOCALIPSIS 9:14 30 APOCALIPSIS 9:20napu alé o'wemi neraga iligé napu Onorúgame ajtigé.14 'Lige anéruturu alué santo ánjeli napu o'ká iligé aluétrompeta:

―Yati bo'tanawa alué naó santo ánjeli napu bulurugamochí alé wa'lú bakochi Euprate anilichi.

15 'Lige 'ma bo'tanáleru alué naó santo ánjeli napu bu-luruga mochige. Alué santo ánjelika buluruga mochiáliruOnorúgamete, su'panamia 'la a'lígerikáchi napu'lige se-basa raweli napu su'panáwali nile napurigá me'limelawe'ká ralámuli amulí nasípasi neraga napu ekí ejperéjena wijchimoba. 16 'Lige asíriga we'ká gompaniérogamekéturu alué naó santo ánjeli, oká siento miyoni sontalokaráturu. 'Lige gawé aségame kéturu alué sontalo.

17 Etéturu ne alué gawé, 'lige alué ralámuli gawéaségame. Alué gawé 'lige alué ralámuli jiero ujchágamekéturu bajchámana sulachí. 'Lige alué jiero 'wesawarógame kéturu, 'we sejtákame kéturu aminami,'lige 'we siyókame kéturu aminami. Alué gawé mo'ólakanapuyeri mawiyá mo'ola alieri mo'égame kéturu, 'ligena'í ma'china 'siéturu chu'álachika, 'lige molítiri, 'ligerejté rajámechigó napu asupre anilime ju. 18 'Lige alekéna'ite 'lige aleké molite 'lige aleké rajame rejtete 'masuwíturu we'ká ralámuli amulí nasípasi jena wijchimobaejperégame. 19 Aminami wajsílate me'áturu alué gawéwe'ká ralámuli, alué gawé wajsílaka napuyeri sinowíkéturu, mo'égame kéturu 'lige nejchume kéturu, 'lige'ma suwime kéturu ralámuli aleké sinowite u'chúsiga.

20 'Lige ralámuli napu ekí ajagá ejtebige, tabilé siné regáaníturu:

―Pe rekó ku e'kawa ramué mué Onorúgame 'we resínokagá ejperégame niru ramué.

'Lige aminami tabilé siné a'réturu iwérali tania aluéRemónisi nibilé alué tábiri 'órote newárigime, 'lige plá-

APOCALIPSIS 9:21 31 APOCALIPSIS 10:4tate newárigime 'lige brónsete newárigime, 'lige rejtetenewárigime, 'lige abiena alué tábiri igute newárigimealué napu tabilé ma'chílime ju, 'lige tabilé akeme, 'ligetabilé e'yéname. 21 'Lige aminami tabilé aniéturuchigó:

―Muérigo Onorúgame, pe rekó e'kárigó ramué asírigaseweka mochiru cha we'ká ralámuli me'áligime ramué'we 'la ko mayega alanokogá e'yénilia.

'Lige aminami tabilé a'rele sujkumua ralámuli, 'ligeaminami tabilé majale Onorúgame uché jaré umugí 'yugaokoka tabilé 'la a'boi upila nile. 'Lige tabilé chijú-nale chigoga. Tabilé lale: «'We resítiri raweli rekímalaOnorúgame ne'chí aminabi chigoga einásaká ne.»

10Jena ruwimela Juani ruwíligo bilé santo ánjeli apeli

ra'linárigame o'kame níligo1 'Lige etéturu ne uché bilé santo ánjeli wa'lula, alé

'pa rewagáchika re'kíname nolite kabítigame o'páchaga,bilé benolá si enegéturu alé mo'ólachika, 'lige banalaka*napuyeri rayénali kéturu, 'lige suwábaga ronola (pierna)umichipo si 'lige ralala si napuyeri na'í kéturu o'wetiilígame. 2 'Lige bilé u'tá apeli ra'linárigame o'kamekéturu sekachí kabika gatélime apeli, osilí uchúkame.Wajtoná ilígame ronola wa'lú ba'wí ilígichi amoba tekailíbaturu, 'lige o'iná ilígame ronólaká wakígichi teka ilí-baturu. 3 'Lige asíriga e'wele sináturu napurigá mawiyá,'lige 'ma sinasa alué santo ánjeli, abiena ma'chí aníturugichao tábiri 'we a'wágame ra'nagá ra'íchame. 4 'Ligealué gichao tábiri a'wágame ra'nagá ra'ichasa, apélichiujchama oláturu ne suwábaga tábiri napu aké ne a'lige, peiligá bilé ra'íchali akéturune 'pa rewagáchika, regá anime:* 10:1 Yolí ra'íchagaká «la cara» anime kéré.

APOCALIPSIS 10:5 32 APOCALIPSIS 10:10―Tabilé rupóká napu aké mué alué gichao tábiri napu

a'wágame ra'nagá ra'íchale, 'lige aminami tabilé osi-bóaká.

5 'Lige alué santo ánjeli alué napu wa'lú ba'wichí tekailigé o'weti o'wínaturu wajtoná sekala. 6 'Lige aniéturu:

―Onorúgame 'we 'la machí 'la bijchiá ko napu aníne. Napu ne aní, Onorúgame 'we 'la sébali olámala.Onorúgame napu senibí bejtégame ju, napu 'sile newánapu ekí nerú 'pa rewagachi, napu 'sile ye gawí newá 'ligesuwábaga tábiri napu nerú jena wijchimoba, napu 'silenewá alué wa'lú ba'wí jena wijchimoba manígime 'ligesuwábaga tábiri ajágame alé wa'lú ba'wichí ejperégame,Onorúgame 'we 'la sébali olámala napu anile. 7Napu'ligealué santo ánjeli guwichí buchesa alué trompeta, a'lige'ma sebámala raweli napurigáOnorúgameanélige alué 'yamochígame ralámuli.

8 'Lige uchéchigo siné akéturu ne ra'íchachirewagáchika ne'chí olagá pe alué ra'íchame napu akéligene pe be'bepi, alué a'wágame ra'nagá ra'íchame, regáaniéturu:

―Simigá 'lige u'poa alué apeli ra'linárigame napu aluésanto ánjeli o'ká ilí, alué kabika gatélime alué santo ánjeliba'wichí teka ilígame 'lige bilena wakígichi teka ilígame.

9 'Lige neka yati simíturu alé napu iligé alué santoánjeli, 'lige alé sebasa tánituru ne alué apeli ra'linárigamekabika gatélime. 'Lige regá anéturu ne'chí alué santoánjeli:

―Cha'pí ye apeli ra'lanárigame 'lige go'poa. Chu'chikaasíriga ajkágame nímala napurigámelalo, 'lige rojpachika'we chijpúgame nímala.

10 'Lige neka yati cha'píturu alué apeli ra'lanárigamenapu o'ká iligé alué santo ánjeli 'lige cha'pisá go'áturune, 'lige chu'chika 'we ajkágame kéturu napurigá melalo

APOCALIPSIS 10:11 33 APOCALIPSIS 11:3ijámpirichika ma'chínigame, 'lige rojpachika 'we chi-jpúgame gayénaturu. 11 'Lige regá anéturu ne'chí aluésanto ánjeli:

―'We 'la ruyémili júkuru mué choláwili ka Onorúga-mete alué ralámuli ichúrimi jenawijchimoba ejperégame,mejkami ejperégame, a'bemi ejperégame, se'nú ra'íchalira'íchame, we'kaná gawichí napu bi'lepi wa'lula ju nu-lame, 'lige pe u'kabi gawichí napu bi'lepi wa'lula ju nu-lame. Abiena alué e'sélikame 'we 'la ruyémili ju muécholáwili ka Onorúgamete.

11Jena ruwimela Juani ruwíligo Onorúgame julamio oká rió

Onorúgame nila ra'íchali benírame1 'Lige bilé baká 'yáruturu ne tétilime, 'lige anéruturu

ne:―Tétiwa alué wa'lú re'obá Onorúgame re'obala, 'ligeabiena alué mesa tétiwa napu ilí alé re'obachi napukógilime ju go'ame Onorúgame, 'lige aminami tétiwachekí ralámuli jaga alemi iwérali tania Onorúgame. 2 'Ligealé re'obachi ra'pichika tase tétiwaká, aleka pe ralá-muli tabilé israelita ra'pichila kame, 'lige alué ralámulialemi e'yénamala 'we cha nokigá, napurigá ajágame 'mabuyásigame go'lechi 'ma mo'gá alemi 'yéchimi. Alarigánímala alemi naosa makué na oká mechá alé Rusalenirewégichi. 3 'Lige julámala ne oká rió ne'chí oyérame'we 'la ruyénaliga ne nila ra'íchali suwábaga ralámuli aléRusaleni ejperégame, o'páchaga julámala ne alué o'pachao'chókame napu o'pachátame ju ralámuli napu'lige 'weseweka mochiga bilé rijimá mukugáriká. 'Lige alué okárió abaleké bilémili oká siento aminá usánisamakué rawé(oká liá na oká mechá) e'yénamala ne Onorúgame nilara'íchali ralámuli beníriga, pe aba'lige napu'lige 'ma 'luka

APOCALIPSIS 11:4 34 APOCALIPSIS 11:10e'yénachi e'karúgame tábiri ichúrimi galírilimi alué tabiléOnorúgame oyérame.

4 Alué oká rió rojá olibo* neraga ju, 'lige aminami aluéoká rió alué kantelabro neraga ju napu gichao gantelajawálime ju, napu alemi o'wemi jaí napu Onorúgameajtí. 5 Jaré ralámuli cha olánilisa alué oká rió, aluekana'í ma'chí pame ju chu'chika, 'lige 'ma e'kósime jualué na'ite. Alarigá suwimeli júpá. 6 'Lige alué oká riónígame ju a'walí napurigá tabilé u'kírimala abaleké okáliá na okámechá, 'lige aminami nígame ju a'walí napurigáelá gainárimala ba'wí, 'lige aminami nígame ju a'walínapurigá o'chéririmala we'ká u'kuchí ajágame negimenapu ju ajté, rejpuchítiri, chínchitiri, wi'chítiri 'lige we'káaminá uché jaré u'kuchí ajágame negime napurigá resíolámala ralámuli bochígimi jena wijchimoba ejperégamenapu ekisá resí olánili. 7Napu'lige 'ma simárisa alué naosamakué na oká mechá, 'lige alué ajágame 'we opurúgimema'chínamala 'lékiri injiérnochika 'lige nejkómala aluéoká rió 'yuga, 'lige 'ma me'liboli ju alué oká rió aluéopurúgime ajágamete 'lékiri injiérnochikama'chínigame.8 'Lige alué oká rió suwígame alé 'miná nasipa we'káriógichi nasipa ro'áwili ju alé Rusaleni rewégichi alé napume'líliru Esusi bilena gulusichi. Alé Rusaleni ejperégameralámuli 'we i'nílame ju tabilé nirame ju, a'chigóriganapurigá alé uché bilena we'ká riógachi ejperégame ralá-muli, Soroma rewégachi 'lige Ejipto rewégachi we'kanágawichí napu bi'lepi ju wa'lula nulame. 9 Suwábagaralámuli bochígimi gawichímochígame, we'ká se'winátirira'íchame, etémala alué oká rió suwígame bakiá rawéaminá nasipa, 'lige tabilé elámala suwábaga alué ralámulinapurigá tópua alué oká rió. 10 'Lige ralámuli jena wijchi-* 11:4 Alué olibo rakala go'ame ju 'lige newalime ju aseite 'lige yowí. 'Wenajtékame nile alué olibo.

APOCALIPSIS 11:11 35 APOCALIPSIS 11:15moba ejperégame asíriga ra'sálámala alué oká rió suwisá,'lige e'karúgame tábiri kóniga járomala a'bopi, napugitiye oká rió asíriga a'wágame nawilí júlame níligo napurigáalué ralámuli tabilé ganíliga mochímala, alekeri asírigara'sálagá mochímala alué oká rió suwisá. 11 Napu'lige'ma bakiá rawé na nasipa kachi, Onorúgame ku ajalí 'yalenapurigá ku ajagá e'yénamala alué oká rió, 'lige alué okárió yati o'weti jásele, 'lige we'ká ralámuli alué oká rióajagá jágichi etesa, asíriga majale. 12 'Lige alué oká rióku ajánigame, ra'íchame akele 'pa rewagáchikana neraga,regá anime ra'íchali:

―Jékiri simasi:'Lige bilena nolichi mo'íbaturu 'párimi rewagachi.

'Lige suwábaganapunile alué oká rió saíla e'negá jágeturunapu'lige alué oká rió 'pa rewagachi simíbachi. 13 'Ligealé Rusaleni anilichi we'ká riógachi peba a'lige yati ner-aga nokáturu gawí asíriga a'wágame, 'lige we'ká galígajunúturu, 'lige we'ká ralámuli suwíturu, gichao miliralámuli. Aminá jaré ralámuli alué napu tabilé suwile,alueka asíriga majaga ejtebíturu, 'lige o'wínaturu aniá:

―Asíriga wa'lú a'walí nígame ju mué Onorúgame 'parewagachi ajtígame.

14 'Ma oká gastigo kéturu aluete 'lige abiena bijí bilégastigo rokárekéturu.

Jena ruwimela Juani ruwíligo bilé santo ánjeli bucháligotrompeta 'ma guwichí

15 'Lige uché bilé santo ánjeli bucháturu alué trompetanapu 'yáliru, 'lige asíriga a'wágame ra'íchame ma'chíaniéturu 'pa rewagáchika, regá anime:Jípeko Onorúgame napu ramué nuleme ju'lige alué Kristo napu bo'né júlale 'pa rewagáchikanapurigá ralámuli gu'írimala,

APOCALIPSIS 11:16 36 APOCALIPSIS 11:19alué okáraga nulá bochígimi jena wijchimoba.'Lige alué Onorúgame nulámala nabí.16 'Lige alué bilé liá aminá naó rió e'wélala napu noligámochige napu ajtigé Onorúgame, alemi o'wemi uchú-paturu chojkóbaka wijchí si rojpóchaga, 17 'lige regá anié-turu:Cheliérabá mué Onorúgame,mué napuwa'lú a'walí nígame jume'tigá suwábaga tábiri.Mueka asíriga 'yasi ajtígame júkuru,'lige tabilé siné mukume júkuru mué.Cheliérabá mué Onorúgame,mué júkuru jena wijchimoba nulame 'we 'la ma'chí

nérékuru.Mueka wa'lú a'walí nígame ju.18Alué tabilé oyérame Onorúgame 'we ayoga mochigenobi 'máchigo sébaleko rawelinapu gastigárimili nílige muéalué ralámuli tabilé oyérame Onorúgame,'lige aminami 'ma sébale rawelinapu tabilé gastigárimala mué alué ralámulinapu 'ma suwigá bi'tí napu oyérame nilemué Onorúgamenapu'lige bijí ajagá mochiga,'lige aminami tabilé gastigárimili nílige muéalué mué nila ra'íchali benírame ralámuli'lige suwábaga uché jaré napu 'la mué oyérame ju,alué napu ekí pioni ju 'lige alué napu ekí e'wélala ju.'Lige aminami seba raweli napu'lige me'limeli nílige muéalué ralámuli napu ekí me'ligá e'yéname ju,'lige aminami napu ekí chibi olagá e'yéname juuché jaré ralámuli.

19 'Lige alué wa'lú re'obá Onorúgame nila 'ma i'pugailíbaturu yochi alé 'pa rewagachi ilígame, 'lige alé pacháre'obachi bo'géturu alué gajoni 'we najtékame napu

APOCALIPSIS 12:1 37 APOCALIPSIS 12:5gatélime ju alué rejté i'chibérigime napu osálige Moisesialué nulalí rejcholi. 'Lige 'la abé ená aniániéturu 'wene'wíturu 'lige aminami napurigá trompeta ka aníchane-turu, 'lige aminami re'óchaneturu jena wijchimoba 'ligeaminami a'wágame nokáturu gawí, 'lige wa'lú u'kútururejsisi.

12Jena ruwimela Juani etéligo bilé mukí wa'lú bochágame

1 Bilé mukí etiáturu ne 'pa rewagachi rayénalio'páchaga ilígame 'lige aminami rayénali si'púchaga,'lige alé amoba mechá ajtígichi iligéturu, 'lige alé amobamo'ólachi makué oká so'pilí mochígeturu napurigágorona neraga, alué mukí pe bilé tétali ruwime kérélechurigá nimio a'kinana rawé. 2 'Lige alué mukí wa'lúrojpégame kéturu 'ma ranélimili ke 'lige asíriga e'welenaláturu o'koka, 'máchigo ochérachi níligame u'tátiritowí. 3 'Lige bilé ajágame etéturu ne alé 'pa rewagachinapuyeri ochá, asíriga wa'lú 'we sejtákame, 'lige gichaomo'égame kéturu alué ajágame, 'lige makué a'wégamekéturu, 'lige gorona mo'kókame kéturu a'pili mo'ólachi.4 'Lige wajsílate asíriga we'ká so'pilí rujsúnaturu 'parewagachi mochígame amulí nasípasi neraga napu ekímochige alé 'pa rewagachi, 'lige jékanawijchí rujsúnaturualué so'pilí, 'lige alé a'bemi nawáturu alué wa'lú ajágamenapuyeri ochá 'we chátiri alé alué mukí ajtígichi, peabiéniko go'mea alué u'tátiri pe kulí ochérasa. 5 'Ligeochératuru u'tátiri towí alué mukí ranala napu wa'lulanímili nile napu'lige wa'lú ochérasa, suwábaga ralámulinuleme jena wijchimoba ejperégame. 'Lige bilé selájiérote newárigime o'ká asimeli ju napu'lige wa'lulaneraga asigá. 'Lige yati bujéruturu alué u'tátiri aluémukí, bilé santo ánjeli simíturu bujea 'lige 'ma o'tóturu

APOCALIPSIS 12:6 38 APOCALIPSIS 12:11Onorúgame ajtígichi alé wa'lú síachi alé 'pa rewagachi.6 'Lige alué mukika, alué u'tátiri eyela, 'ma 'másiturumejkami tabilé ba'égichi, 'lige aminami nibilé rojégichinapu Onorúgame 'ma 'la listo a'rélige 'la suériga gateganapurigá alé ajchagá nesériwa alué mukí bilé mili okásiento aminá usánisa makué rawé (naosa makué na okámechá).

7 'Lige wa'lú nakó o'winíturu alé 'pa rewagachi. Migelianilime santo ánjeli, 'lige we'ká santo ánjeli Migeli gom-paniérola alué gichaomo'égame chátiri tábiri saega nakó-turu. 'Lige alué ajágame napuyeri ochá alué gichaomo'égame gompaniérola santo ánjeli abiena nakóturualué Migeli gompaniérola saega, 8 'lige 'ma neyúriturualué Migeli gompaniérola santo ánjeli 'lige 'ma mabúturualé 'pa rewagáchika alué chátiri ajágame napuyeri ochágichao mo'égame 'lige alué gompaniérola. 9 'Lige aluéchátiri ajágame napuyeri ochá 'pa rewigáchika pátuturualué napu pe sinowí nílige 'we 'ya, Riablo anilime ju'lige Satanasi anilime ju, napu pe 'yégime ju suwábagaralámuli jena wijchimoba ejperégame, 'ma pátuturu 'parewagáchika, 'ma gompaniérola 'yúriga.

10 'Lige ra'íchame akéturu ne alé 'pa rewagáchikaasíriga a'wágame, regá anime:

―'Ma nawapa jena rewagachi alué napu bujémalaalué chátiri 'nátili suwábaga ralámuli alé wijchimobaejperégame, 'ma seba Onorúgame a'walila, jípesíka 'laa'wágame nulámalabá Onorúgame, 'lige abiena nulámalaalué napu pale Onorúgame alé wijchimoba, napugiti'ma alégana pátigime alué napu pe 'yégime ju aluéOnorúgame oyérame ralámuli napurigá ramué, alué napu'yégime ke alué Onorúgame oyérame senibí rawé 'ligerukomi. 11 Onorúgame oyérame 'ma neyúrile, napugiti

APOCALIPSIS 12:12 39 APOCALIPSIS 13:1Esukristo 'ma mukúligame alué ralámuli gu'íriga na-purigá tabilé wa'lú resítiri alawégame nímala, tabilé ma-jale suwiyame Onorúgame oyéraga. 12 'We ra'sálási 'emijena rewagachi ejperégame. 'We resí ikimela suwábaga'emi napu ejperé alé wijchimoba napugiti alué Riablo 'mare'kíligame alemi 'emi ejperélachi 'we ayoga, napugitimachiame 'ma pe 'wemi 'ma tabilé umubamio 'emi 'yegia.

13 Napu'lige 'ma pásiga alué chátiri ajágame 'parewagáchika 'we ayole 'ligeme'lísale aluémukí, alué napuranele alué u'tá towí. 14 'Liko alué mukí a'wé a'nalá 'yáru-turu napurigá i'nímala mejkami tabilé ba'wégachi nibilérojégichi napurigá tabilé cha'piboa alué chátiri ajágametenapuyeri ochá, alé mejkami napu Onorúgame 'ma 'la listoa'rélige 'la suériga gatega napurigá alé asimela alué mukínaosa makué na oká mechá. 15 'Lige alué chátiri ajágamenapuyeri ochá wa'lú ba'wí go'míturu chu'álachika aléguwánami alué mukí 'machi napurigá u'lísimala. 16 'Ligeiligá alué we'eka wa'lú re'nale 'lige bajile alué ba'wí. Aluéwe'eka pe alué mukí gu'íriga 'sile ala'siá napurigá tabiléu'lísimala alué mukí. 17 Alésíko alué chátiri ajágame na-puyeri ochá 'we ayóturu alué mukí 'yuga pecha sébaliga,'lige simíturu alué mukí 'kúchila 'yuga nejkomia, aluémukí 'kúchila napu 'la oyérame ju peOnorúgamecho, aluénapu 'we 'la oyérame ju napu Esukristo ruwile. 18 'Ligealésíko aluéwa'lú chátiri ajágame napuyeri ochá alé wa'lúba'wí manígichi suweke chujkíbaturu.

13Jena ruwimela Juani etéligo oká ajágame oparúgime

1 'Lige uché bilé ajágame etiáturu ne asíriga enátirialé wa'lú ba'wí manígichika ma'chíname. 'Lige gichaomo'égame kéturu alué ajágame 'lige makué a'wégame,

APOCALIPSIS 13:2 40 APOCALIPSIS 13:6'lige a'pili a'wálachi bilé gorona* chijtúligame ajchágamekéturu alué ajágame, 'lige osirúgime kéturu alé a'pílipimo'ólachi, 'we chátiri ra'íchali ruwime, pe Onorúgamegawéliga. 2 Alué ajágame napu ne eté napuyeri bilére'séwili kéturu, 'lige ronólaká napuyeri ojí ronola alierironégame kéturu, 'lige chu'álaka napuyeri mawiyá alierichu'égame kéturu. 'Lige alué wa'lú chátiri ajágamenapuyeri ochá wa'lula nulame newáturu alué ajágamenapuyeri re'séwili. 3 'Lige alué bilé mo'ó alué ajágamemo'ola 'we jechárigame kéturu 'ma ra'págame 'lige kusa'wíturu alué ajágame mo'ola, 'lige suwábaga ralámulijena wijchimoba ejperégame aniéturu:

―'La chiena 'la ku 'la sa'wigá ikí alué ajágame ―anié-turu.

'Lige alué ralámuli 'we 'la oyératuru alué ajágamenapurigá Onorúgame neraga, 4 'lige tánituru iwérali aluéwa'lú chátiri ajágame napuyeri ochá napuwa'lula nulamenewálige alué uché bilela ajágame napuyeri re'séwili(«leopardo» anilime yolí ra'íchaga). Abiénachigó táni-turu iwérali alué ajágame napuyeri re'séwili. 'Lige regáaniániéturu suwábaga alué ralámuli jena wijchimobaejperégame:

―Tabilé 'wesi i'té aminá uché bilé aliena a'wágamenapuyena a'wágame ju ye ajágame. Tabilé 'wesi i'ténapurigá neyúrimala ye ajágame 'yuga nejkoga.

5 'Lige Onorúgame lisensia 'yáturu alué ajágamenapuy-eri re'séwili napurigá ra'ichámala ra'íchali 'we chátiri, peOnorúgame gawéliga, 'we rióliga. 'Lige abiena lisensia'yáturu napurigá nulámala jena wijchimoba naosa makuéna oká mechá. 6 'Lige o'wínaturu ra'icha alué ajágamenapuyeri re'séwili 'we chátiri ra'íchali, Onorúgame* 13:1 Alué gorona pe ruyame nile wa'lula nulame neraga níligo aluéajágame.

APOCALIPSIS 13:7 41 APOCALIPSIS 13:14gawéliga, 'lige suwábaga napu mochí 'pa rewagachigawéliga. 7 'Lige Onorúgame abiena lisensia 'yáturunapurigá nejkómala Onorúgame gompaniérola saega 'ligenapurigá umérimala Onorúgame gompaniérola. Abi-ena Onorúgame ajcháturu wa'lula napurigá nulémalasuwábaga chojkégame ralámuli napu ekí ejperé jenawijchimoba, alué napu se'winati ra'íchali ra'íchame jua'pílipi chojkégame. 8 'Lige suwábaga ralámuli napu ekítabilé uchuchárigame ju rewalá alué Bo'á Ranala nilaapélichi, alué ralámuli 'we 'la oyérituru alué ajágamenapuyeri re'séwili. Alué ralámuli Onorúgame oyéramealé apélichi uchule rewalá 'we 'ya ta'chó i'tégichi ye gawí.Alué Bo'á Ranala napu me'líliru, alué 'sile uchucha aluéralámuli rewalá.

9 'La akeme níriká, 'we 'la gepuwa ye ra'íchali.10 Onorúgame elasa napurigá cha'piruga asimela bilérió, alarigá nímala, 'lígechigó Onorúgame elasa napurigásiparínate ejchega me'liboa bilé rió, alarigá nímala.Onorúgame oyérame ralámuli 'we 'la anachámili ju rekóalakié tabilé guwana wijchigá Onorúgame oyeria.

11 'Lige uchéchigo bilé chátiri ajágame etiáturu ne,alueka we'éreleka ma'chínaturu. Alueka oká u'kuchía'wégame kéturu napuyeri bo'á ranala, 'lige 'we chátirira'íchame kéturu 12 'lige alueka nulalime kéturu aluéuché bilela chátiri ajágamete, alué uché bilela ajágamenapuyeri re'séwili, napu'lige napuíka uchuka. 'Lige aluéa'wégame ajágame, asíriga e'wériga anéturu ralámulijena wijchimoba ejperégame napurigá iwérali tánimalaalué ajágame napuyeri re'séwili, alué napu sa'wigá ikigémo'ola 'we ejelígame. 13 Abiena 'we 'la benégame ké-turu i'kirú 'sika, 'la umébame kéturu na'í wijchiria 'parewagáchikana suwábaga ralámuli etériga. 14 Alarigá,asíriga 'la umébame kéturu ralámuli 'yegia jena wijchi-

APOCALIPSIS 13:15 42 APOCALIPSIS 14:1moba ejperégame, pe na'í 'paka 'pa rewagáchikana. 'Ligepe alarigá 'yégali ruigá 'we 'la semáriga nuléturu ralá-muli napurigá newámala bilé re'séwili a'chigóyéri napuy-eri alué re'séwili ajágame ku sa'wígame. 15 'Lige aluéa'wégame ajágame a'walí 'yáruturu napurigá ajánamalaalué re'séwili tabilé ajágame pe newárigime. 'Liko ajá-nale 'lige ra'íchale alué pe newárigime re'séwili. 'Ligealué chátiri ajágame we'éraleka ma'chínagame nulelenapurigá ralámuli tánimala iwérali alué ajágamepenewá-rigime. 'Lige nulele me'líniliga suwábaga ralámuli naputabilé iwérali tánime nile alué re'séwili newárigime.16Aminami alué ajágame we'éraleka ma'chínagame nulá-turu napurigá suwábaga ralámuli bawériwa wajtonásekálachi o gowálachi kómá ye número usani siento nabakiá liá na usani (666), suwábaga ralámuli rekó 'wenígame ke, rekó tabilé nígame ke, rekó batroni ke, rekópioni ke, suwábaga re'wániga. 17 Aminami bilé rió tabiléujchágame nisa alué número napu ju usani siento nabakiá liá na usani (666),† tabilé nílamala lisensia na-purigá ralinémala o napurigá ralimela. 18 'We 'la 'nátagagepútékuru ye ra'íchali. 'We 'la benégame níriká tétiga,tétiwarú alué osilí bilé rió rewalá, ye número buinírubáusani siento na bakiá liá na usani (666) napurigá 'lanámaka mochiwa.

14Jena ruwimela Juani ruwíligo ralámuli Onorúgame oyérame

wikaráligo1 'Lige pe'tá nujubapi etiáturu ne alué u'tá Bo'á Ranala,

alé rabó chujkugéturu Sioni anilichi rabó, 'lige bilésiento na naosa makué na naó mili (144,000) ralámuli† 13:17 Ye númeroka 666 pe alué a'wégame ajágame bawelá kéré.

APOCALIPSIS 14:2 43 APOCALIPSIS 14:6mochígeturu alé napu alué u'tá Bo'á Ranala chujkugé,suwábaga alué ralámuli gowálachi osirúgime kéturu aluéBo'á Ranala rewalá 'lige alué Bo'á Ranala O'nola rewaláosirúgime kéturu gowálachi, 2 'lige akéturu ne bilé tábiri'pa rewigáchikana napuyeri ba'wí iwégame 'mame 'ligeabiena napuyeri a'wágame ra'name, 'lige we'ká arpa ra-bisíkime rabisime akéturu ne. 3 'Lige wikaráchaneturualuéwe'ká ralámuli arpa rabisime, wikánuebo, alé o'wemijaga alé wa'lú sía ilígichi napu Onorúgame ajtime ju, alénapu aluénaó ajágameuchuke, alé napumochige alué biléliá na naó e'wélala. 'Lige pe alué bilé siento aminá okáliá aminá naómili ralámuli Onorúgamete buinárigame aléchátiri bowechi e'yénachi, pe aluecho 'la beníturu aluéwiká. Aminá uché jareka tabilé beníturu. 4Suwábaga aluéralámuli napu 'la benile alué wiká, alueka tabilé umugí'yuga okome nile napu tabilé a'boi 'yula nile. Alué we'káralámulika nile napu e'yéname nile alué u'tá Bo'á Ranalaeyénachi. Alué we'ká rioka kéturu napu Onorúgamebuyánale alé chátiri bowechi e'yénachi. Alué ralámulikanile napu bajchá buináliru napu'lige Onorúgame pe kulísiné buyánachi jaré ralámuli alé chátiri bowechi. 5 Aluéralámulika tabilé siné 'yégame nile, 'lige aminami tabilésiné cha nokagá e'yéname nile.

Jena ruwimela Juani ruwíligo bakiá santo ánjeli beníraligosuwábaga ralámuli

6 'Lige bilé santo ánjeli etiáturu ne re'pá 'máachi,Onorúgame nila ra'íchali o'kame, alué napu 'we 'lama'chígime ruwime ju 'we 'la ko Onorúgame oyériliasenibí. Alué santo ánjelika o'ká 'máaturu alué ra'íchalisuwábaga ralámuli benírimia alué ra'íchali jena wijchi-moba ejperégame napu suwábaga chojkégame ralámulinapu ekí mochí jena wijchimoba, alué napu i'wani

APOCALIPSIS 14:7 44 APOCALIPSIS 14:10ra'íchali nígame ju a'pílipi chojkégame, 7 'lige regá anisia'máaturu alué santo ánjeli:

―'La bijchiá 'la oyérawa Onorúgame, 'la niraga na-pugiti 'ma sébampá raweli napurigá Onorúgame gustisiaolámala ralámuli, regá aniboa: «Bi'neli neyúriga wa'lúa'walí nígame ju Onorúgame.» 'Lige 'we 'la tániwa iwéraliOnorúgame, alué napu 'sile newá rewagá, rayénali,mechá, so'pilí 'lige napu 'sile newá ye gawí 'lige wa'lúba'wí, 'lige alué ba'wí napu ma'china bajíchimi.

8 'Lige uché bilé santo ánjeli ma'chínaturu alé 'pami,'lige alueka aniéturu:

―'Ma tabilé 'wesi ralámuli i'tépá alé Babiloniarewégichi napu wa'lúlachi nile. Ralámuli alé we'káriógichi Babilonia anilichi ejperégame asíriga cha nokagáejperégame kéturu, we'ká umugí 'yuga okome kéturu,'lige aminami riocho ka napuíka okome kéturu, 'ligesuwábaga ralámuli we'kaná chojkégame jemi wijchimobaejperégame a'chigóriga nokáturu, alé Babilonia o'wísalealué chátiri 'nátili.

9 'Lige uché bilé santo ánjeli ma'chínaturu alé 'pami,'lige alueka aniéturu:

―Ralámuli napu ekí tani iwérali alué ajágameba'wichika ma'chínigame napuyeri re'séwili, 'ligeaminami alué re'séwili pe newárigime 'we tánisa iwérali,'lige aminami elasa napurigá bawériwa sekálachi ogowálachi kómá, 10 aluéchigó 'ma oyérame kérélamalaalué chátiri 'nátili, 'lige Onorúgame 'we ayómala aluéralámuli 'yuga, 'lige tabilé siné a'rémala gastigaria, 'ligeaminami na'ite 'we rajtágamete gastigárimala 'we chajúkame na'ite. Alarigá gastigárimala Onorúgame aluéralámuli alué we'ká santo ánjeli etériga 'lige alué Bo'á

APOCALIPSIS 14:11 45 APOCALIPSIS 14:14Ranala etériga,* 11 'lige molí 'we cha júkame tabilé sinéa'rémala moloa, rawemi 'lige rukomi. Tajsiné a'rémalaralámuli gastigaria, alué ralámuli napu 'we tánime juiwérali alué chátiri ajágame napuyeri re'séwili, 'lige aluére'séwili pe newárigime, 'lige aminami alué ralámulinapu ekí ujchágame ju alué número usani siento na bakiáliá na usani (666) napu alué re'séwili bawelá kéré ―regáaniéturu alué santo ánjeli.

12 'We 'la ma'chí nérélimala tabilé guwana rujsumioalué ralámuli 'la Onorúgame oyeria rekó chibi oliáe petabilé oyérame kóriká alué ajágame napuyeri re'séwili'lige aminami tabilé tánime kóriká iwérali alué re'séwilipe newárigime, napu 'la sébali olame ju napu nuláOnorúgame 'lige napu tabilé siné a'reme ju oyeria Es-usi. Alué ralámulika napu Onorúgame nulalila oyérameju 'lige abiena 'we 'la oyérame ju Esusi, alueka wa'lúanachámili júkuru.

13 'Lige bilé ra'íchali akéturu ne alé 'pamima'chí anime,regá anime:

―Osibóaká ra'íchali regá anime: 'We 'la semati rawelinarémala alué ralámuli napu me'liboli ju Onorúgameoyérame kóriká. Bijchiá ju, 'ma 'la resíbamala, 'lige 'matabilé resí nílamala napugiti Onorúgame 'we 'la machigáajtigame tabilé se'winá nokame níligo alué ralámuli.

Jena ruwimela Juani ruwíligo Onorúgame o'tomeli ko bo'négompaniérola gastigárimio alué cha nokame ralámuli

14 'Lige e'nénaturu ne alé 'pami rewagáchimi napuma'chí anié alué ra'íchame 'lige etéturu ne bilé nolírojsákame 'lige alé amoba nolichi ajtigéturu napuyeri bilé* 14:10 Alué Bo'á Ranala alé nasipa ajtígame síachi chujkúgame pe Esukristoneraga kéré.

APOCALIPSIS 14:15 46 APOCALIPSIS 14:20

rió, alué napu ju Onorúgamete julárigame alué káriké-turu, 'lige bilé gorona mo'kókame kéturu 'órote newá-rigime, 'lige bilé 'osa ri'ligó sijkirela o'kame kéturu 'weolame. 15 'Lige uché bilé santo ánjeli etiáturu ne aléwa'lú re'obachi ma'chíname, alué wa'lú re'obá napu juOnorúgame re'obala alé 'pa rewagachi ilígame 'lige regáaniéturu e'wele ra'íchaga alé nolichi amoba ajtígame:

―Yati sijkiboa alué ri'ligó, 'ma sébakuru 'wílime.16 'Lige alué napu ajtigé alé nolichi amoba yati sijkáturu

suwábaga alué ri'ligó, 'lige 'ma sijkiruga ilíbaturu.17 'Lige uché bilé santo ánjeli ma'chínaturu alé 'pa

rewagachi alé wa'lú re'obachi napu ju Onorúgamere'obala alé 'pa rewagachi ilígame. Alueka 'osa o'kamekéturu 'we olame. 18 'Lige bilé santo ánjeli napu aluémesa napu o'kuí e'kósilime repuka ilígame ma'chínaturualé re'obachi pachaka 'lige anéturu e'wele ra'íchaga alué'osa o'kame santo ánjeli:

―Yati rejpunawa alué 'uba 'ma wáligame jena wijchi-moba.

19 'Lige alué santo ánjeli 'osa o'kame yati rejpúnaturualué i'wilí ('uba), 'lige mochíbaturu suwábaga alué i'wilíbilena rejkolichi ba'wila ma'chí pamia. Yeka ruwimekéré Onorúgame ralámuli gastigárimio. 20 'Lige aluérejkolí mejká iligéturu tabilé riógichi, 'lige alé rejkolichiwe'lisi re'kéreturu, napurigá oliame nile alué 'uba ba'wilama'chí pa, 'lige pe elá ma'chínaturu alé rejkolíchika, tasealué 'uba ba'wila, 'lige wa'lú kéturu alué elá, rojkógamenapu echilú bilé gawé chu'lá re'pá (bilé metro neraga ro-jkógame) 'lige we'límana bilé mili na usani siento estaria(oká siento na gi makuesa na usani kilómetro kéré).

APOCALIPSIS 15:1 47 APOCALIPSIS 15:415

Jena ruwimela Juani ruwíligo Onorúgame júlaligo gichaosanto ánjeli napurigá ralámuli gastigárimala

1 'Lige etiáturu ne alé 'pa rewagachi gichao santo ánjeligichao gastigo o'kame, 'we enátiri gastigo. 'Ma pe aluechonile alué gastigo napu ralámuli narémili nile, 'ma tabiléaminabi gastigárima olale Onorúgame alué ralámuli.

2 'Lige etiáturu néchigówa'lú ba'wí napuyeri bigrio na'ína'lógame kéturu, 'lige alé suweke jágeturu alué ralámulinapu tabilé elile alué chátiri ajágame napuyeri re'séwilinapurigá ujchewa alué bawé alé sekálachi o gowálachikómá, alué napu tabilé tánale iwérali alué ajágamenapuy-eri re'séwili, alué napu 'la bijchiá 'la Onorúgame oyéramenile. Alué ralámuli arpa o'ká jágeturu napu Onorúgame'yálige. 3 'Lige alué ralámuli bilé wiká wikaráturu aluénapu Moisesi wikarame nílige, napu Onorúgame 'yuganóchamenile. Abiena aluéwikáwikaramenílige alué Bo'áRanala. Regá wikaráturu:Mué Onorúgame, bi'neli neyúriga Wa'lula ju,'we ra'sálagá mochirunapugiti mueka 'ma 'yáligame wa'lú gastigoalué 'we cha nokagá ejperégame ralámuli'lige 'we 'la repume kame mué suwábaga ramué.Mueka 'we 'la machí chieri ralámuli 'la gastigáritiká'lige chieri tabilé gastigáritiká.Mueka Wa'lula ju bochígimi jena wijchimoba nulame.Mueka nuleme ju alué ralámuli 'la a'lala'lige aminami alué tabilé a'lala.4 ¿Chieri ralámuli tabilé nirámalawé mué Onorúgame,'lige chieri tabilé 'la semáriga ra'ichámalawé mué olagá?Aka péchigo muecho kago bi'neli neyúriga'la bijchiá Onorúgame.

APOCALIPSIS 15:5 48 APOCALIPSIS 16:1

Suwábaga chojkégame ralámulinapu ekí ejperé jena wijchimoba,sebámala napu mué ajtí iwérali tánimia mué,napugitimueka 'la sébali oláligime napurigá 'símili nílige.

5 'Lige pe'tá nujubapi etiáturu ne i'púriga ilíbago aluéchiní alé re'obachi pachá chujkúgame, napu bo'í aluégajoni alué rejté mochígame napu osale Moisesi aluémakué nulalí rejcholi. 6 'Lige alé pachá re'obáchikabuiníturu alué gichao santo ánjeli napu o'kame ke aluégichao gastigo. 'We o'tosákame o'páchigime kéturualué santo ánjeli, 'lige asíriga bi'wígame 'lige rapame,'lige 'órote newárigimewasíbalaga e'yénigituru sulachipobo'ígime wasíbala. 7 'Lige bilé alué ajágame alé a'béalué wa'lú sía ilígichi chujkule 'yáturu alué a'pílipi santoánjeli bilé bejtoli 'órote newárigime bochí manígime aluéi'wilí* ba'wila rekútume, alué 'uba ba'wila pee rekútumenapu ruwime kéréle pe alué gastigo níligo napu ralámulinarémili nile. Onorúgame alarigá elale, alué Onorúgamenapu nabí asimeli ju. 8 'Lige alé re'obachi 'ma bochíilíbaturu molí. Alué molika ruyame nile alé asáligo aluéOnorúgame wa'lú a'walí niga, 'lige tabilé 'wesi gayé-naturu alé re'obachi pachami mo'yá napusí alué gichaosanto ánjeli 'ma 'la sébali olasa alué gichao gastigo 'weresítiri.

16Jena ruwimela Juani ruwíligo gichao santo ánjeli nulérime

ko napurigá gastigárimala ralámuli cha nokame1 'Lige ra'íchame akéturu ne alé re'obáchika pachaka,

regá nulérituru alué santo ánjeli:* 15:7 E'nesi glosario «vino».

APOCALIPSIS 16:2 49 APOCALIPSIS 16:6―Yati simawa 'emi gichao santo ánjeli 'lige go'liawa

alué 'uba ba'wila alé wijchimoba, alué 'uba ba'wila alégichao bejtólichi manígime.

2 'Lige bilé santo ánjeli go'líturu alué i'wilí ba'wila rekú-tume alé bejtólichi manígime 'pákana rewagáchikana,'lige suwábaga alué ralámuli napu ujchágame ke yenúmero usani siento na bakiá liá na usani (666) 'ma we-jchénaturu sa'pachí amoba, alué ralámuli napu oyérameke re'séwili newárigime. 'Lige bijí usani santo ánjelirokárikéturu napurigá 'pákana go'linámala alué i'wilíba'wila rekútume.

3 'Lige uché bilé santo ánjeli go'líturu alué i'wilí ba'wilaalé bejtólichi manígime, alueka alé wa'lú ba'wí ilígichigo'líturu, 'lige alué ba'wika 'ma elá gayénaturu, chókameelá napuyeri mukúgame elalá 'we enátiri 'lige re'wánigaajágame alé wa'lú ba'wí ilígichi ejperégame 'ma suwí-turu. 'Lige bijí maligi santo ánjeli rokárikéturu napurigá'pákana go'liámala alué i'wilí ba'wila rekútume.

4 'Lige uché bilé santo ánjeli go'líturu alué i'wilí ba'wilarekútume alé bejtólichi manígime, alueka bochígimie'wele bakóchimi go'líwituru 'lige bajíchimi. 'Lige aluéba'wí bochígimi bajichi manígime 'lige bakochi ename'ma elá gayénaturu. 5 'Lige akéturu ne bilé santo ánjelira'íchachi, alué santo ánjeli ba'wí repume, regá anéturuOnorúgame:

―Muérigo Onorúgame, mué napu bi'neli bi'lepiOnorúgame ju, mué napu 'yasi Onorúgame nile 'ligenapu jipe Onorúgame ju, 'we 'la sébali olá mué gastigariaalué cha nokame ralámuli. 6 Alué cha nokame ralámuli'ma me'ale mué oyérame ralámuli 'ya ejperégame, 'ligemué nila ra'íchali benírame ralámuli mueka, alekeri 'maelá newákuru ba'wí napurigá alué elá bajímala, 'we 'la jualarigá olá mué alué ralámuli.

APOCALIPSIS 16:7 50 APOCALIPSIS 16:137 'Lige akéturu ne ra'íchame alé re'obachi pachaka

anime, alémésachikama'chínamenapue'kósilimeke aluéo'kuí, regá aniéturu:

―Mué Onorúgame Wa'lula Nulame, mueka 'la sébaliolá gastigaria alué cha nokame ralámuli.

8 'Lige uché bilé santo ánjeli go'líturu i'wilí ba'wilarekútume, alueka alé rayénalichi amoba go'líturu aluéi'wilí ba'wila rekútume, 'lige alué rayénali asíriga ra-jtágame rayénaturu amulí ta'mé anachárume. 9 'Lige ralá-muli 'we rajtáliga, 'we ayoga, asíriga cha aniámochígituruOnorúgame olagá. Abirigáchigo tabilé a'rétigo cha nokáralámuli jena wijchimoba mochígame 'we cha nokame.Alésíko bijí bakiá santo ánjeli rokárikéturu napurigágo'liámala i'wilí ba'wila rekútume.

10 'Lige uché bilé santo ánjeli go'líturu alué i'wilí ba'wilarekútume alé wa'lú síachi napu chujkume ke alué chátiriajágame napuyeri re'séwili. Alué ajágame ka pe alé asagánuleme nile alué ralámuli bo'né gompaniérola. 'Lige 'machóniga ilíbaturu bochígimi napu nulame ke alué chátiriajágame. 'Lige suwábaga ralámuli alué chátiri ajágameoyérame 'ma asíriga resí nílituru noli 'ma inalá i'kigajágeturu o'koka. 11 'Liko alué ralámuli asíriga chátirira'íchaturu Onorúgame olagá, 'we ená níliga o'koka we-jchagónite nayuka, abirigáchigo tabilé a'rétigo alué ralá-muli cha noká. Alésíko bijí oká santo ánjeli rokárikéturunapurigá go'liámala alué i'wilí ba'wila rekútume.

12 'Lige uché bilé santo ánjeli go'líturu alué i'wilíba'wila rekútume alé wa'lú bakochi Euprate anilichi, 'lige'ma wakíbaturu ba'wí alé bakochi ename, napurigá alébakóchika simáromala alué e'wélala e'sélikame rey napuejperégame nile napu rayénali ma'chíname ju.

13 'Lige etiáturu ne bakiá alawá buyame. Bilé alué alawáma'chínaturu alué chátiri ajágame chu'álachika napuyeri

APOCALIPSIS 16:14 51 APOCALIPSIS 16:19wa'lú ochá, 'lige uché bilé alué alawá ma'chínaturu aluéchátiri ajágame napuyeri re'séwili chu'álachika. 'Ligeuché bilé alué alawá ma'chínaturu alué napuyeri bo'áa'wégame ajágame chu'álachika, alué ajágame napuyeribo'á a'wégame napu regá anime nile: «Neka ruwimeju napu Onorúgame ané ne'chí.›› 'Lige napuyeri remókéturu alué bakiá alawá. 14 Alué alawaka pe aluéu'kuchípala Remónisi alawala nile 'we semá nokamekéturu pe ralámuli 'yégime, 'lige simíbaturu napubu-mia suwábaga alué e'sélikame rey bochígimi jena wi-jchimoba ejperégame napurigá nakómala. A'lige rawéOnorúgame gastigárimala alué ralámuli 'we cha nokame,alué napu ju bi'neli neyúriga Wa'lula. 15 «Yati nawámalane tabilé buwechi 'emi ne'chí», aní alué Esukristo. «'We'la semati raweli narémala alué napu 'we 'la 'nata ajtí.Alué napu 'la mochiga ajtí o'pacha napurigá tabilé 'yerima'chínamala pachaka galíraleka, alueka tabilé chijúnigama'chínamala», alarigá aní Esukristo. 16 'Liko alué alawá'ma napubúturu alué e'wélala e'sélikame rey bilena Ar-majeroni rewégichi ebreo ra'íchaga. Alésíko bijí bilé santoánjeli rokárikéturu napurigá go'liámala alué i'wilí ba'wilarekútume.

17 'Lige uché bilé santo ánjeli go'líturu alué i'wilíba'wila rekútume alé 'pami ekáralimi, 'lige bilé ra'íchalima'chínaturu alé 'pa rewagachi ilígame re'obáchikapachaka alué wa'lú sía ilígichika, alué sía napu ajtime juOnorúgame, regá anime kéturu alué ra'íchali:

―'Ma 'la sébali júpá, pe ekipi gastigo náomala ne.18 'Lige ne'wíturu, 'lige a'wágame re'óturu alé 'pa

rewagachi, 'lige asíriga enáriga nokáturu gawí. Tabilésiné aliena a'wágame nokigéturu ye gawí, pe a'lígecho.19 Alé we'ká riógichi Babilonia rewégichi bakiná neragagajúturu alué gawí nokagá, 'lige aminami uché jaré-

APOCALIPSIS 16:20 52 APOCALIPSIS 17:3nami we'ká riógichi 'ma gajunúturuchigó suwábaga galí.'Lige Onorúgame senibí 'la nélegá eyénale gastigárimiaalué Babilonia ejperégame ralámuli, 'lige 'ma gastigárit-uru asíriga a'wágame. 20 'Lige suwábaga gawí alénasipa ba'wichí 'ma ba'wichí jágame go'nágana bokuí-turu alué gawí nokachi, 'lige suwábaga rabó 'ma gajunú-turu, 'lige e'wele gawítiri re'pá jágame 'ma gajunúturu.21 'Lige asíriga e'wele rejsisi u'kúturu, oká liá kilo ner-aga bejtégame a'pílipi rejsisi, 'lige we'ká ralámuli 'masuwíturu alué rejsísite me'chósiga. 'Lige ralámuli 'wechátiri ra'íchali ra'íchaturu Onorúgame olagá, napugitiOnorúgame e'wele rejsisi u'kíriligame.

17Jena ruwimela Juani ruwíligo napu etéligo napu'lige santo

ánjeli bayérale 'mi mejká jami wakígachi1 Alué napu gichao santo ánjeli nílige alué bejtoli

o'kame, 'lige bilé nawáturu napu ne iligé, 'lige ne'chíbayérituru regá anigá:

―Nabá napu ajtí alué mukí we'ká rió 'yuga go-jchime napu ajtí alé we'kaná bajichi amoba,* 2 napu'yuga okole alué e'wélala e'sélikame rey jena wijchi-moba mochígame, 'lige abiena ralámuli jena wijchimobamochígame a'chigóriga nokale alué e'wélala e'sélikamerey etega alué mukí e'néname, 'ma korúlechigó ralámuliuché jaré umugí 'yuga okókime. Nabá alé, 'lige etérimalane chiena a'wágame gastigárimio ne alué mukí.

3 'Lige neka Onorúgame Alawálate 'yáruturu napurigásimela ne santo ánjeli 'yuga. 'Liko santo ánjelika bayérit-uru ne'chí jami wakígachi tabilé rojégichi nibilé ba'égichi.* 17:1 Siné kachi «mukí» aniáká pe Babilonia olagá aníligo alué Juani, napuabé nile alé Euprate rewégichi bakó bo'ígichi. Babilonia anilíchika we'káriógichi nile.

APOCALIPSIS 17:4 53 APOCALIPSIS 17:8'Lige alemi o'tosuga ne, etiáturu ne bilé mukí bilé chátiriajágame aségame. Asíriga chátiri kéturu alué ajágame,'we sejtákame. 'Lige osirúgime kéturu bochígimi aluéajágame, regá anime: «Onorúgame bi'neli neyúrigaWa'lula ju, Onorúgame ralámuli buyáname alé chátiribowechi e'yénigime», alarigá anime osirúgime kéturu.Alué osilika pe Onorúgame gawélime kéturu. 'Lige aluéajágame gichao mo'égame kéturu 'lige makué a'wégamekéturu. 4 'Lige alué mukí 'we siyókame si'púchigamekéturu 'lige 'we sejtákame o'páchame kéturu. 'Lige aluémukí 'we semátiri we'lá ujchágame kéturu, 'órote newá-rigime, 'lige golókame kéturu u'kuchí rejté ajkabóligame'we najteme 'lige 'we semati, 'lige aminami alué 'wenajteme 'lige 'we semati rejté uchúkame kéturu aluési'pucha bochígimi.† 'Lige o'kame kéturu bilé bejtolisekachí suwábaga chátiri tábiri ajchágame kéturu aluébejtoli napu ekí nóchiga oyame nílige alué mukí. 5 'Ligeosirúgime kéturu alué mukí gowálachi, napu ralámulitabilé námale. Regá anime osirúgime kéturu: «Babilo-nia pe eyela ju alué uché jaré umugí we'ká rió 'yugaokome, 'lige alué eyela chojkile bajchá suwábaga aluéchátiri nocha.» 6 'Lige etiáturu ne alué mukí rekulí ajtigóralámuli Onorúgame oyérame elalá bajiga, alué ralámulinapu Onorúgame nóchali nochámili nílige. Alué mukíme'ale alué ralámuli napu tabilé guwana rujsume nileEsusi oyériga. Napu'lige alué mukí etesa, láturu ne 'wemajaga: «¿Chieri júché alué mukí alué chátiri ajágameaséganti?» 7 'Lige alué santo ánjelika anéturu ne'chí:

―¿Tabilé machí mué tachiri ruwime ka alué mukí'lige alué ajágame 'we enátiri alué gichao mo'égame'lige makué a'wégame? Ne 'la ruwimela. 8 Alué† 17:4 Yolí ra'íchagaká «perla» anilime ju alué rejté.

APOCALIPSIS 17:9 54 APOCALIPSIS 17:12ajágameka napu mué etele 'yako ajágame kéturu 'ligejípeko 'ma tabilé ajágame júkuru, 'lige 'ma pe u'kabirawé rokáré 'lékiri rejkolíchiri ma'chínimia napu 'we ro-jkógame ju tabilé siné sebárume. Napu'ligema'chínasaká,Onorúgameka ku 'légana pámala 'ma mojánaga. 'Ligealésíko 'ma tabilé siné ajánamala alué ajágame napu etémué. 'Lige alué ralámuli napu bijí ejperélamala jenawijchimoba napu tabilé ujcháliru rewalá alé Onorúgamenila apélichi, alué ralámulika lámala alué ajágame etega:«¿Churigá 'la moyénaleché 'lékiri alué ajágame?» Alalá-mala alué ajágame etega napu ajágame nile, 'lige napu'ma me'líliru, 'lige napu ku ajánamala. Ye ralámuli tabilémachí Onorúgame 'la machí cholamia alué ajágame wamíku 'légana pámala mojánaga.

9 › 'We benégamenísaká 'nátaga, pe regá ju: Alué gichaomo'oka pe ruwime kérékuru alué gichao rabó napu ajtíalué mukí. 'Lige abiena ruwime kéré alué gichao e'wélalae'sélikame. 10 'Lige alué maligi e'wélala 'ma suwile, 'ligebilé bijí wa'lula selígame rey ju, 'lige napu'lige alué napubijí ajtí wa'lula selígame rey neraga mukusá, uchéchigobilé asibámala wa'lula selígame rey neraga. 'Lige aluekape'wera asimela wa'lula neraga. 11 'Lige alué ajágame'we enátiri napu 'yako ajágame nílige napu aségame kealué mukí, alué ajágame napu jipe 'ma tabilé bejté, aluéku asibámala pe nujubami alué uché bilela selígame reymukusá, alué ajágame 'we enátiri 'ma siné wa'lula níligeabé 'ya, 'lige 'ma a'tabemimojánaga pápua Onorúgamete,'lige alésíko 'ma tabilé ajánamala.‡

12 › Alué makué a'waka pe ruwime kéré alué makuée'sélikame rey napu mochíbimili ju i'libeko, makuérió napu tabilé 'cho e'wélala ju, 'lige napu'lige 'ma‡ 17:11 Pe gichao nile alué e'wélala e'sélikame, pe iligá bilé osá asíbalewa'lula selígame rey neraga.

APOCALIPSIS 17:13 55 APOCALIPSIS 17:18mochíbasa e'sélikame neraga pe bi'lepi 'ora nulámalaa'pílipi alué makué e'sélikame. 13 'Lige a'pílipi aluée'wélala e'sélikameka rey 'la nerámala napurigá wa'lulanímala alué ajágame 'we enátiri. 14 Alué e'sélikame 'ligealué ajágame 'we enátiri alué Bo'á Ranala 'yuga nakómala,'lige alué Bo'á Ranala neyúrimala, alué Bo'á Ranala kamebi'neli neyúriga Wa'lula jena wijchimoba. 'Lige aluéBo'á Ranala oyérame Onorúgamete bayérigame ju 'ligewanápurigame 'lige 'we 'la sébali olame ju napurigá nuláBo'á Ranala.

15 'Lige aminami regá anéturu alué santo ánjeli ne'chí:―Alué ba'wí napu amoba ajtí alué mukí we'ká rió

'yuga gojchime, alué ba'wí pe ruwime kéréwe'ká ralámuliichúrimi gawichí ejperégame, jaré se'winátiri ra'íchame.16 'Lige alué ajágame 'lige alué makué a'wá napu eté muéaleké enátiri ajágamemo'ólachi jágame, 'we ayómala aluéinílame mukí 'yuga, alué mukí we'ká rió 'yuga gojchime,'ma bujémala o'páchala, 'lige 'ma ojtónaga uchúmalao'maka go'yá alué mukí sa'pala, 'lige 'ma e'kósimala aluémukí sa'pala rasírigame. 17Bo'néOnorúgame rekile 'nátilinapurigá alué makué e'wélala e'sélikame rey 'la nerá-mala napurigá wa'lula nímala alué ajágame 'we enátirinapurigá alué makué e'wélala e'sélikame rey nulemenímala. Napu'lige 'ma wa'lula asibasa alué ajágame 'weenátiri, Onorúgame tabilé che olámala yati ka, napusísébali olasa napu anílige Onorúgame, a'lige kulí gastigári-mala alué makué e'wélala e'sélikame 'lige alué ajágame'we enátiri. 18 Alué mukí napu mué etele, alueka peruwime kéré bilé we'ká riógachi§ napu ju wa'lúlachiwe'kaná gawichí nuleme.§ 17:18 Jaré mayé Roma anilichi níligo, 'lige jaréchigo mayé Babiloniaanilichi níligo.

APOCALIPSIS 18:1 56 APOCALIPSIS 18:518

Jena ruwimela Juani ruwíligo 'ma suwábaga gajúligo galíalé we'ká riógachi Babilonia anilichi

1 Pe a'lige yati uchéchigo bilé santo ánjeli etiáturune 'pa rewagáchikana re'kíname. Alué santo ánjeli 'lanígame kéturu lisensia napurigá nulámala. Asíriga ra-pame kéturu, nobi túbaga ilíbaturu 'we 'la ma'chigábochígimi jena wijchimoba alué santo ánjeli re'kínachi.2 'Lige asíriga e'wele ra'íchaturu, regá aniéturu:

―'Ma suwábaga gajule galí alé we'ká riógichi Ba-bilonia anilichi, alé napu 'we machirume nile. Jípekope alué remónisi u'kuchípala ejperé, abiena pe aluée'karúgame chátiri tábiri alawá, 'lige alué chátiri ajágamenapurigá wilú, so'pichí, 'lige utugulu.* 3 Suwábagachojkégame ralámuli napu jena wijchimoba ejperé 'maoyérale alué chátiri 'nátili alé Babilonia o'wísigime 'nátili'lige suwábaga alué e'wélala e'sélikame rey okole umugí'yuga tabilé a'boi ujubila, 'lige alué ralámuli napu nígameju e'wele tienta, alueka 'we yati 'we nígame gayénale pealué ralinega napugiti aluémukí najkíligame 'we najteme.

4 'Lige uchéchigo siné akéturu ne ra'íchanti alé 'pamirewagachi napu pe Onorúgame kéréle alué ra'íchame,regá aníchaneturu:

―Suwábaga 'emi napu ekí ne'chí oyérame ju 'mabuyásiwa alé we'ká riógichi napurigá tabilé oyéramala'emi alué chátiri 'nátili alé Babilonia o'wísigime 'nátili'lige napurigá tabilé narémala 'emi alué gastigo napuOnorúgame julámala. 5 Ralámuli alé we'ká riógichimochígame ka asíriga wa'lú resitiri raweli nígame ju, 'ligeOnorúgame 'we 'la machí, 'lige a'wágame gastigárimala.* 18:2 Alué ralámuli israelita níriká 'we chátiri nile alué wilú, 'lige aluésopichí, 'lige alué utugulu.

APOCALIPSIS 18:6 57 APOCALIPSIS 18:126 Ralámuli alé we'ká riógichi mochígame asíriga resí olá-turu 'emi, 'emi abéchigo resí olawa. 7Alué ralámuli alé Ba-bilonia ejperégame 'we nígame e'karúgame 'we gawélimenile uché jaré ralámuli olagá alekeri 'we wejpisópua,napugiti alué ralámuli regá 'nata mochígime: «Ramueka'we 'la nígame niru, 'lige suwábaga ralámuli nuleme niru,'lige tabilé siné seweka mochiwa ramué, peka napurigábilé mukí gunámakame.» 8 Alekeri bilé rawé si'népirigaalué alé Babilonia ejperégame ralámuli wa'lú gastigonarémala, 'we suwimela ralámuli, 'we sewekamochímala,'lige gurúlamala go'ame 'lige e'kósiwili ju suwábaga galí,napugiti Onorúgameka cha wa'lú a'walí nígame kame,alué napu nígame ju lisensia napurigá gastigárimala aluéralámuli.

9 Napu'lige alué e'wélala e'sélikame rey jena wijchi-moba mochígime napu gompaniérola ju alué Babiloniaanilichi mochígame, napu oyérame ju alué Babiloniaanilichi mochígame, napu oyérame ju alué chátiri 'nátilialé Babilonia o'wísigime 'nátili, napu'lige etea wa'lúmolochi suwábaga alué galí rajínaga 'ma nalámala 'lige'we sewémala. 10 Jena wijchimóbami panápuri mochigao'weti jábamala majaga, alarigá gastigárichi Onorúgamealué ralámuli Babilonia mochígame 'lige regá animelaralámuli:

―Resí ikígurubá ralámuli alé Babilonia ejperégame,alé we'ká riógachi napu ke wa'lúlachi. 'Lige yati neragaasíriga wa'lú gastigo sébakuru alué ralámuli gastigáril-ime.

11 'Lige alué ralámuli e'karúgame ralineme bochígimiwijchimoba mochígame 'ma nalámala tabilé 'wesii'télimempá alué e'karúgame tábiri ralame alé Babiloniarewégichi ejperégame 'lige 'we seweka mochímalaalakichi, 12 alué 'oro ralineme, 'lige plata, 'lige aluérejté 'we semátiri 'lige 'we najteme, 'lige u'kuchí rejté

APOCALIPSIS 18:13 58 APOCALIPSIS 18:16ajkabóligame 'we najteme napu perla anilime ju yolíra'íchaga 'lige chiní asíriga jino «lino» anilime 'wenajteme, 'lige alué chiní ojchilígime siyókame 'ligealué chiní sera anilime, 'lige alué chiní 'we sejtákame,'lige igú 'we semá júkame, 'lige alué elepante ramalatenewárigime, alué we'lí ramé, 'lige suwábaga tábiriigute newárigime 'lige brónsete newárigime, 'ligejiérote newárigime, 'lige alué mármola anilime rejtetenewárigime. 'Ma pecha i'télimala, alekeri 'ma nalámalaalué ralámuli. 'Lige suwábaga tábiri go'ame 'lige semájúkame 'ma tabilé i'télimalachigó 13napurigá alué kanela,'lige alué e'karúgame tábiri 'we semá júkame go'ameajchilime, 'lige o'kuí, 'lige ba'wí 'we semá júkame, 'ligealué i'wilí ba'wila rekútame, 'lige alué aseite gisárigago'yame, 'lige ri'ligó, 'lige ri'ligó rusurúgame, 'lige bulito,'lige bo'á, 'lige gawétiri, 'lige kareta gawete banírilime,'lige ralámuli ralinélime. 14 'Lige alué e'karúgameralineme ralámuli bochígimi wijchimóbami mochígameanimela:

―'Ma tabilé ni alué ralámuli alué e'karúgame tábirinapu 'we galeme ke a'boi, 'lige suwábaga napu nígame ke.

15 Alué ralineme ralámuli bochígimi wijchimobamochígame napu 'we nígame gayénale alué e'karúgameralinega 'we najtegachi, bochígimi wijchimóbamimochiga o'weti jábamala 'we majaga alarigá gastigárichiOnorúgame alué ralámuli, 'lige 'we nalámala 'lige 'wesewémala, 16 'lige regá animela:

―Resí ikígurubá ralámuli alé we'ká riógichiejperégame. Alué ralámuli alé ejperégame 'we nígamekéturu o'pacha «lino» chiní 'we jino newárigimeo'pachátame kéturu alué 'we semátiri o'pacha. 'Ligeaminami 'we nígame kéturu o'pacha alué ojchilígimesiyókame chinite newárigime. 'Lige aminami 'we nígame

APOCALIPSIS 18:17 59 APOCALIPSIS 18:20kéturu o'pacha sejtákame chinite newárigime 'ligeo'pachátame kéturu alué o'pacha. 'Lige 'we nígamekéturu e'karúgame tábiri 'órote newárigime alué u'kuchíkarena goloka e'yénilime, we'látiri 'lige e'karúgame alietitábiri napu uneme nile alué ralámuli. 'Lige 'we nígamekéturu alué u'kuchí ajkabóligame rejté 'we najtemeperla anilime.† 17 Resí ikígurubá, pe yati neraga 'masuwábaga rajínakuru suwábaga alakí tábiri 'we najteme'lige aminami suwábaga alué galítiri 'lige suwábaga tábirinapu ekí tábiri nígame ke alué ralámuli.

'Lige suwábaga alué e'wélala alué barko o'tome,suwábaga alué bárkochi e'yénigime, suwábaga aluébárkochi nóchame, 'lige suwábaga alué barko nígamenapu nochárime nile alué barko enomí meka, o'weti jába-mala alué molí etega, suwábaga alué galí rajame molilaetega. 18 'Lige animela:

―¿Kochiena uché bilena jágame képá aliena 'lasemátiri galí napuyeri alé we'ká riógichi jágame galí?

19 'Lige we'é bi'wígame ajchémala a'bopi mo'ola 'weseweka,‡ 'lige regá animela:

―Resí ikíkurubá ralámuli alé we'ká riógichiejperégame, suwábaga ralámuli napu ekí nígame ke barkoasíriga nígame gayénale, alué bárkochi a'pagá ralinegatábiri 'lige pe'wera kachi 'ma rajínakuru suwábaga tábiri'ma galítiri.

Abiena akéturu néchigó re'pá rewagachi ra'íchame,alarigá anime:

20―Suwábaga 'emi napu ekí me'líliru Onorúgame nilara'íchali benírame kóriká, 'lige nulame kórikáOnorúgame† 18:16 'Lige 'we nígame kéturu uché jaré u'kuchí rejté 'we najteme napuujcheme ke alué ralámuli alué o'pacha 'lige napu ujchame ke mo'ochimi.‡ 18:19 Alarigá nokame nile alué ralámuli 'we seweka mochiga.

APOCALIPSIS 18:21 60 APOCALIPSIS 19:1nila nóchali, 'lige suwábaga napu me'líliru napu ruyamenile napu Onorúgame anélige napu jipe rewagachimochí, 'we ra'sálagá mochiwa napugiti Onorúgame 'magastigárimpá alué ralámuli Babilonia ejperégame.

21 'Lige bilé santo ánjeli 'we a'wágame o'wínaturu biléwa'lú rejté napuchilú alué rejté rusume, 'lige pasáturu aléwa'lú ba'wí ilígichi, 'lige tané ikiá kíbaturu aluéwa'lú rejtéalé ba'wichí, 'lige aniéturu alué santo ánjeli:

―Yeka ruwime kéré Onorúgame 'ma gajunamiosuwábaga alué galí alé we'ká riógichi jágame 'lige 'matabilé siné uché jamio we'ká galí alé Babilonia rewégichi,nibilé pe bilé galí. 22 'Ma tabilé siné ma'chí animela aluéarpa alemi Babilonia rewégichi, nibilé wikarame, nibiléalué baká buchame 'we semátiri 'lige alué trompetabuchame 'we semátiri, nibilé 'wesi mochímala nóchame'we jebénigame nóchaga, nibilé ma'chí animela rusume,23 pe chóniga ilimela rukó alemi, 'lige 'ma tabilé ma'chíanimela alué rabisime napurigá nokame ke ralámuli bilépiesta newalichi, napu'lige wa'lú piesta newá newika,napugiti alué ralineme napu nile alé we'ká riógichi aléwe'ká riógichi mochígame pe chigoga e'yéname níligame'lige sujkumuga.

24 Alé ejperégame ralámuli chojkila gite me'lílirigamewe'ká ralámuli jena wijchimoba ejperégame napuOnorúgame nila ra'íchali benírime nile 'lige alué uchéjaréchigó 'we 'la niraga Onorúgame oyérame ralámuli.'Lige aminami we'ká uché jaré ralámuli me'líliru alé.

191 'Lige pe yati alué santo ánjeli suwénasa ra'icha, asíriga

a'wágame ra'íchame akéturu ne 'pa rewagáchika, we'káralámuli regá anime:¡Onorúgame júkuru ralámuli a'kabámana jáwame!

APOCALIPSIS 19:2 61 APOCALIPSIS 19:5Onorúgame bi'neli Wa'lula ju,napu bi'neli neyúriga wa'lú a'walí nígame ju,2 'lige tabilé gastigáriga a'reme ju ralámuli cha nokame,alueka 'la bijchiá 'la gastigárime ju ralámuli tase pe a'rigá,alekeri 'ma wa'lú gastigo 'yale alué mukíwe'ká rió 'yuga gojchime,*napugiti alué mukí chojkila níligame.'Ma a'chigóriga nokame ju ralámulijena wijchimoba ejperégame.Alué mukí chojkila gitewe'ká ralámuli suwile jena wijchimoba ejperégameOnorúgame oyérame,alekeri Onorúgame 'ma me'ale alué mukí.

3 'Lige uchéchigo siné a'wágame ra'icháchineturu alé'pa rewagáchika, regá:

―¡Bi'neli neyúrigaWa'lula juOnorúgame! 'Lige 'ma ra-játuru aluémukí 'ligewa'lúmolóturu, tabilé siné a'rémalamoloa.

4 'Lige alué bilé liá na naó e'wélala 'lige alué naóajágame i'kilí chojkóbaka uchúpaturu wijchí, 'lige regáaniéturu:

―¡Alarigá ju! ¡Onorúgame bi'neli Wa'lula ju, napubi'neli neyúriga wa'lú a'walí nígame ju!

5 'Lige ra'íchame akéturu ne alé wa'lú síachika napu alénasipa ilígame ju, regá aníchaneturu:Regá anesi alué Onorúgame ramué O'nola:«Mué Onorúgame, mueka asíriga 'la repume ju ramué.»Alarigá anewa 'emi suwábaga napu e'wélala ju nulame* 19:2 We'ká rió 'yuga gojchime aniáká Juani, pe ruigá anime kéréle 'weresíriga ejperégame níligo alué ralámuli Babilonia ejperégame, 'we chátiri'nátaga, cha nokagá járome, chigoga pe 'yégali beníriga ralámuli, 'ligeaminami uché jaré rió 'yuga okome níligo alué umugí tabilé 'la a'boi gunala,'lige riótiri uché jaré umugí 'yuga okome níligo tase 'la a'boi jubila.

APOCALIPSIS 19:6 62 APOCALIPSIS 19:10'lige pe nóchame.

Jena ruwimela Juani ruwíligo newímili ko Bo'á Ranala6 'Lige akéturu ne ralámuli rolókame ra'íchame, pe

wa'lú ba'wí 'manti kaniéturu 'we najkáturume. E'welere'ókame ra'ichásinituru. Alué ralámuli pe regá anime keaniéturu:¡Onorúgame bi'neli Wa'lula ju,jena wijchimoba nulame!7 'We 'la ganíliga mochísiga 'la képá,asíriga 'la ganíliga ra'íchaga Onorúgame olagá,'la Onorúgame néléa,'máchigo sébigame piestanapurigá newímala alué Bo'á Ranala.Alué mukí napu newímili ju'ma 'la listo ajtí newimia.8Alué mukika asíriga 'la rojsákame o'pacha 'yálirualué «lino» chinite newárigime, 'we rojsákame,'we 'la bi'wígame napu ruwime kéré'la bi'wígame alawégame koalué ralámuli napu o'pachátame ju alué o'pacha.

9 'Lige alué santo ánjeli napu bejtoli o'kame ke anéturune'chí:

―Osibóaká napu ne ruwimela: «Ralámuli bayérigameka napurigá sebámala alé piéstachi napu newímala aluéEsukristo, asíriga 'la ra'sálagá mochí.»

'Lige aminami aniéturuchigó:―Ye ra'íchali ju napu Onorúgame ra'íchale, tabilé 'yé-

gali ruwime ra'íchali.10 'Liko chojkóbisiga ilíbaturu ne alé o'wemi 'we 'la

niraga napurigá bilé wa'lula. 'Lige alué santo ánjelikaanéturu ne'chí:

―¡Tase chojkóbapua o'weka ne ilígichi napugiti nekape nóchamekameOnorúgamenochálilachi pe a'chigóriga

APOCALIPSIS 19:11 63 APOCALIPSIS 19:15napurigá mué 'lige napurigá uché jaré 'la oyérameOnorúgame 'lige napu 'la e'wame ju napu nulale Es-usi! 'Mi a'minami 'nalina 'la chojkóbaka iliboa napu ajtíOnorúgame. Alué Esukristo ra'ichálila 'we 'la gu'írimekame ralámuli. Ne ra'ichálila tabilé najté.

Jena ruwimela Juani etéligo bilé gawé rosákamema'chíname 'pa rewagáchika

11 'Lige rewigá etiáturu ne i'púriga ilígame, 'ligebilé gawé rojsákame ma'chínaturu alé rewagáchika,'lige alué bilé rió napu alué gawé aségame ke «SébaliOlame» anélime kéturu, 'lige aminami «Tabilé Siné 'YégiliRuwime» anélimechigó 'lige napu'lige ralámuli gasti-garia 'la sébali gastigárime napuchilú gastigáritikáré,'lige napu'lige nejkoa ta'mé rasigá iníliga nejkome nileralámuli gastigáriga. 12 'Lige busílaka napuyeri na'íkéturu, 'lige gorona mo'kókame kéturu 'órote newá-rigime, 'lige bilé rewá ujchágame kéturu gorá napupe bo'neka 'la machime nile tachiri rewalá níliga aluérewá. 13 'Lige we'lí o'páchigime kéturu 'we elégame.'Lige alué rioka regá rewégame kéturu: «OnorúgameRa'ichálila». 14 'Lige alué gawé enágichi guwánami we'kásontalo e'yénigituru 'pa rewagachi mochígame, 'ligeasíriga jino o'pacha o'páchigime kéturu «lino» anilimechiní 'we najteme 'we o'tosákame, 'we bi'wígame, 'ligegawé o'tosákame aségame kéturu. 15 'Lige alué rió gawéaségame chu'álachika ma'china 'siéturu asíriga olamesiparina, resí olamia suwábaga we'kaná chojkégamegawichí mochígame ralámuli napu ekí mochí jena wi-jchimoba. 'Lige 'we a'wágame nulémala alué ralámulitabilémajaga, bilé selate nulámala jiérote newárigime. Yerió gawé aségame 'we a'wágame re'kémala i'wilí ba'wilama'chí pamia. Yeka ruwime ju Onorúgame 'we a'wágame

APOCALIPSIS 19:16 64 APOCALIPSIS 19:20gastigárimala, Onorúgame napu bi'neli neyúriga Wa'lulaju. 16 'Lige alé o'páchichi 'lige gajsílachi osirúgime kétururegá anime: «Bi'neli neyúriga Wa'lula suwábaga ralámulime'tagá.»†

17 'Lige bilé santo ánjeli etiáturu ne, alé rayénalichiiligéturu, 'lige a'wágame sináká bayéturu suwábaga wilúnapu ekí i'niga oyame ju 'pami, regá anigá bayéturu:

―Jeka simasi, napurigá go'mela 'emi napu Onorúgamenejímala. 18 'Émika alué chátiri ralámuli sa'pala go'meliju tabilé nirame ju Onorúgame napu e'wélala e'sélikamerey sa'pala 'lige aminami e'wélala sontalo sa'pala, 'ligeaminami alué u'kuchípala sontalo sa'pala, 'lige ami-nami alué nakólichi o'towame gawé sa'pala 'ma aluéasagá e'yénigime 'yúriga, suwábaga ralámuli sa'palatabilé oyérame Onorúgame rekó batroni ke 'lige aminamialué batrónila 'yuga nóchame sa'pala, 'lige alué e'weleo'chérame ralámuli sa'pala 'ma u'kuchítiri 'yúriga sa'palago'meli ju 'emi.

19 'Lige etéturu ne alué ajágame 'we enátiri‡ gichaomo'égame 'lige makué a'wégame, 'lige aminami aluée'wélala e'sélikame rey 'ma 'la 'yuga jágame alué son-talo a'boi gompaniérola alué rojsákame gawé aségamesaega nakomia 'lige alué gompaniérola saega nakomia.20 'Lige alué enátiri ajágame 'ma cha'pirúturu, alué gichaomo'égame 'lige makué a'wégame, 'ma alué 'yúriga regáanime: «Neka ruwime ju napu ané Onorúgame ne'chí»,napu 'we 'la benégame ke i'kirú 'sika, na'í wijchíriga 'parewagáchika, napu alarigá asíriga 'la umébale ralámuli'yegia napurigá elámala ujchilichi alué ye número usanisiento na bakiá liá na usani (666) 'lige napu 'la yati† 19:16 Yolí ra'íchagaká «Rey de reyes y Señor de señores» anime chujkú.‡ 19:19 E'nesi 13:1-2.

APOCALIPSIS 19:21 65 APOCALIPSIS 20:3chojkóbaka jábale o'wemi alé napu chujkule alué ajágamepe rejtete newárigime. 'Liko alué chátiri ajágame 'ligealué 'yégali ra'íchali ruwime 'ma na'ichí lúluru asuprerajá ilígichi abijí ajágame kachi.§ 21 'Lige alué e'wélalae'sélikame rey 'lige alué sontalo a'boi gompaniérola napunakómili ke alué rojsákame gawé aségame gompaniérolasaega, 'ma me'líruturu alué siparínate napu ma'china'sié alué rojsákame gawé aségame chu'álachika. 'Ligesuwábaga wilú asíriga o'pasáturu, wa'lú go'áturu napusítabilé gayena aminabi go'yá.

20Jena ruwimela Juani ruwíligo alué Remónisi bilé mili bamí

ajcháriligo buluruga1 'Lige bilé santo ánjeli etiáturu ne rewigáchikana

re'kíname, 'lige a'wépala o'kame kéturu yochi i'púlimealé rejkolichi i'púlime napu 'we enárikáchi ju 'we ro-jkógichi, 'lige abiena karena o'kame kéturu. 2 'Lige aluésanto ánjeli cha'píturu alué chátiri ajágame napuyeriochá, alué chátiri ajágame pe sinowí nílige napu jena wi-jchimoba asálige 'we 'ya napu'lige newáliru ye gawí napupe Remónisi ju napu abiena Satanasi anilime ju. 'Lige aluésanto ánjeli 'ma buléturu alué chátiri ajágame napuyeriochá bilémili bamí ajcháturu bulugá,* 3 'lige 'ma pasáturualé rejkolichi napu 'we enárikáchi ju 'we rojkógichi, 'lige'ma 'yérituru yochi, 'lige 'we 'la suériga na'chúchigaujchéturu bilé tábiri alé yochi machináliga pala i'púligoalé yochi. Alé pasáturu napurigá tabilé aminabi 'yéga-mala suwábaga we'kaná chojkégame gawichí mochígame§ 19:20 Asúpreka rejté ju sawarógame, 'lige napu'lige rajá asíriga rajtágamerajame ju 'lige 'we ená júkame ju. * 20:2 E'nesi glosario «Satanás».

APOCALIPSIS 20:4 66 APOCALIPSIS 20:8ralámuli bilé mili bamí. A'kinana bilé mili bamisá alé-gana rejkolichi 'we enárikáchi 'ma ku su'panáwili kéturualué karena 'lige i'púwili kéturu napurigá ma'chínamalape'wera.

4 'Lige etiáturu ne e'wele sía napumochime ju e'wélala,'lige alé síachimochígeturu alué e'wélala ralámuli lisensia'yárigamenapurigá nulámala. 'Lige etiáturune suwígameralámuli, alué ralámuli napu me'líliru gujtala rejpúnigaEsusi oyérame kóriká 'lige aminami beníriga e'yénamekóriká Onorúgame nila ra'íchali, napu tabilé tánime nileiwérali alué ajágame gichao mo'égame napu pe newá-rigime nile a'chigóyeri napuyeri alué ajágame asírigaenátiri gichao mo'égame. Alué ralámuli tabilé elalenapurigá ujchewa gorá nibilé sekachimi alué númerousani siento na bakiá liá na usani (666). 'Lige etiáturune ku ajánigo alué suwígame napu me'líliru, 'lige bilémili bamí gu'írituru alué ralámuli ku ajánasa alué Esusinapurigá nulá Esusi. 5 'Lige uché jaré we'ká ralámulisuwígame napu jena wijchimoba bi'tigé ichúrimi, aluekatabilé ajánaturu a'lige rawé, ajánaturu bilé mili bamíkachi. 6 Asíriga 'la semati raweli narémala alué napume'líliru gujtala rejpúniga napu ku ajánale napu waná-paleOnorúgamenapurigá 'laOnorúgameoyéramenímalanapurigá Onorúgame najkí 'lige tabilé uché suwimela.Alué ralámulika Onorúgame nila nóchali nígame nímala,aminami alué Kristo nila nóchali, alakí bamí, bilé milibamí.

Jena ruwimela Juani ruwíligo Onorúgame 'ma umériligoRemónisi

7 Napu'lige suwibasa alué bilé mili bamí, 'ma kusu'panáwili ju alué Satanasi 'lige 'ma kuma'chínamala alére'lé rejkolíchika 'we rojkógichi, 8 'lige ma'chínasa 'yégi-mala suwábaga ralámuli jena wijchimoba ejperégame

APOCALIPSIS 20:9 67 APOCALIPSIS 20:13Onorúgame saíla napu Gog ejperégame ralámuli ju 'ligeMagog ejperégame, 'lige asíriga we'ká sontalo napabú-mala nakomiaOnorúgameoyérame ralámuli saega. 9 'Ligebochígimiwijchimobamochígamenapuíchituru alué son-talo, 'lige noligá jábaturu napu mochige alué ralámuliOnorúgame oyérame napuOnorúgame 'we na'temá. 'LigeOnorúgameka pasáturu na'í alé 'pa rewagáchikana, 'lige'ma rajáturu suwábaga alué sontalo, Onorúgame oyérameralámuli saíla. 10 'Lige alué Riablo napu alué asíriga we'kásontalo 'yégilige, 'ma pátuturu na'ichí asupre rajá ilígachiasíriga rajtágichi, abalé napu lúluru alué enátiri ajágamegichao mo'égame 'lige alué 'yégali ra'íchali ruwime. Alémochímala 'we resí nilia senibí rawé 'lige rukomi.

Jena ruwimela Juani etéligo bilé wa'lú sía rosákame napuOnorúgame ajtime ju

11 'Lige bilé wa'lú sía rojsákame etiáturu ne, aluésía napu Onorúgame ajtime ju, 'lige alé ajtigéturuOnorúgame. 'Lige 'ma tané ikíturu ye gawí, 'ligeso'pilítiri, rayénalitiri, mechátiri. 12 'Lige etiáturu neralámuli suwígame, o'chérame 'lige ejtemali, 'ma kumochísale 'lige alé o'wemi neraga jágeturu napu iligé aluéwa'lú sía, 'lige 'ma ra'laga mochíbaturu alué apeli kabikagatélime. Abiena alué uché bilé apeli ra'laga asíbaturunapu ralámuli rewalá uchúkame ke, alué ralámuli napuOnorúgame 'yuga ejperélimili ke senibí alé rewagachi.'Lige bo'né Onorúgame 'ma gastigárituru napu ekí 'wecha nokálige napu'lige ajagá mochiga, napugiti bo'néOnorúgame ujcháligame alé apélichi napu ekí tábiri chanokagá e'yénale alué ralámuli. 'Lige tabilé gastigáru-turu alué napu 'we 'la oyérale Onorúgame. 13 'Ligesuwábaga napu ekí suwile ba'wichí 'ma buyáturu 'ligealé o'wemi neraga jábaturu napu iligé alué wa'lú sía.

APOCALIPSIS 20:14 68 APOCALIPSIS 21:4

Aminami alué suwígame ichúrimi bi'tígame 'ma buiní-turuchigó 'lige alé o'wemi neraga jábaturu napu iligéalué wa'lú sía, 'lige bo'né Onorúgame gastigárituru napuekí cha nokálige napu'lige ajagá mochiga, napugiti bo'néOnorúgame ujcháligame alé apélichi napu ekí cha nokagáe'yénale alué ralámuli. 'Lige tabilé gastigárituru aluénapu tabilé cha nokale napu'lige ajagá mochiga. 14 'Matabilé suwile ralámuli, pecha i'téliga koche simámala aluésuwígame.† 15 'Lige apiépiri rió rewalá tabilé chujkusákáalé Onorúgame nila apélichi napu uchúkame ju ralámuliOnorúgame oyérame rewalá, 'liko pápili ju alé na'ichí 'werajtágichi asupre rajachi.

21Jena ruwimela Juani etéligo gawí nuebo

1 'Lige etiáturune 'ma 'la se'wináriga ilígame rewagachinapu mochime ke so'pilí 'lige mechá 'lige rayénali. 'Ligeetiáturu ne 'ma tané ikigó alué gawí bajchá ajtígame 'ligeuché bilé ma'chínaturu 'we 'la se'winátiri, nuebo. 'Matabilé manígime kéturu wa'lú ba'wí alué gawí. 2 'Ligeetiáturu ne re'kínasia enágichi alé gawichí we'ká riógichiNuebo Rusaleni anilichi, Onorúgamete julárile alué we'káriógichi Rusaleni rewégame. Alué we'ká riógichi Rusalenirewégame 'we 'la semátiri kéturu napuyeri bilé mukínewímili. 3 'Lige asíriga e'wele ra'íchame akéturu ne aléwa'lú sía ilígichi neraga. Regá aníchaneturu:

―Jípeko Onorúgame asimela ralámuli 'yuga bejtega,'lige alué ralámulika alué Onorúgame 'kúchila nímala.4 Onorúgame 'símala alué ralámuli sewélila bujea, 'lige'ma tabilé suwimeli ju, 'lige 'ma tabilé 'wesi nalámala resí† 20:14 Yolí ra'íchaga «La muerte y Hades fueron tirados en el lago defuego.»

APOCALIPSIS 21:5 69 APOCALIPSIS 21:9níliga, napugiti 'ma tabilé nerúlimempá seweli, 'ma 'wese'wináriga nímala.

5 'Lige alé síachi ajtígame napu Onorúgame ke, regáaniéturu:

―Jípesíko 'we se'wináriga nímala.'Lige aminami anéturu ne'chí:―'La osibóaká napu ruwimela ne napugiti 'la bijchiá

kame napu ne ruwimela.6 'Lige regá aniéturu:―'Ma 'la sébali olá ne. Ne júkuru napu o'wínale

suwábaga nóchali 'lige ne júkuru napu gayénalesuwábaga nóchali. 'Lige alué napu balama mochí,ne 'yámala alué ba'wí alé bajichi 'we semárikáchimanígime ma'chíname napurigá bajímala, 'lige tabilétábiri gobláliga. 7 Ralámuli napu ekí umero alué Riablo,'la 'yámala ne suwábaga napu ne 'yánili: semati raweli,'lige alésíko 'we 'la repúmala ne alué ralámuli, 'lige 'lane 'kúchila nímala. 8 Suwábaga alué ralámuli napu majáne'chí oyéraga, 'ma 'lúmala ne alé na'ichí 'we rajtágichiasupre rajachi. 'Lige alué ralámuli napu 'ma a'rele ne'chíoyeria, 'lige alué ralámuli napu apiépiri umugí 'yugaokoka e'yéname ju tabilé 'la a'boi upila, napu 'we tánimeju iwérali alué e'karúgame tábiri pe newárigime, 'ligealué napu me'agá e'yéname ju uché jaré ralámuli, 'ligealué sujkurúgame ralámuli, 'lige alué ralámuli riochoka okome ju, suwábaga alué ralámuli 'ma 'lúmala ne aléna'ichí.

Jena ruwimela Juani etéligo alué Nuebo Rusaleni9 'Lige nawáturu bilé santo ánjeli alé ne ilígichi alué us-

ani santo ánjeli gompaniérola, napu o'ká jage alué gichaogastigo bejtólichi ajchagá, 'lige regá anéturu ne'chí:

―Nabá, etéramala ne mué alué mukí napu newímili jualué Bo'á Ranala 'yuga.

APOCALIPSIS 21:10 70 APOCALIPSIS 21:1610 'Lige alué santo ánjeli o'tóturu ne'chí alawala bilena

rabó 'we re'pá, 'lige alé iligá etéruturu ne rewagáchikanaenágame alué gawí we'ká riógachi Rusaleni anilimegawichí we'ká riógichi napu ejperégame ju alué ralámuli'we 'la oyérame Onorúgame. 11 'Lige alé we'ká riógichi'we ra'ósiga iligéturu Onorúgame a'walila gite. Ra'ósagailigéturu napurigá bilé rejté rekóchili bi'wígame napurigábilé bigrio. 12 'Lige alué we'ká riógichi napu re'kínasiaenegé rewagáchikana, wa'lú tegótigame kéturu naó chi-jtógame, 'lige makué oká yógame kéturu alué tegoli, 'ligea'pílipi yochi bilé santo ánjeli iligéturu. 'Lige a'pílipi yochiosirúgimekéturubilé rewá aluémakuéokaná chojkégameralámuli israelita rewalá.* 13 Alé napu rayénali chíbameke be'á be'lí bakiná yochi kéturu, 'lige alemi neraga napurayénali bokuíme ju alí bakiná yochi kéturuchigó, 'ligegaónaka neraga bakiná yochi kéturuchigó, 'lige gitunaneraga bakiná yochi kéturuchigó. 14 Makué oká rejtée'wele mochígame kéturu alué tegoli kulí chojkiálachi.'Lige alé a'pílipi rejtechi osirúgime kéturu bilé rió rewalá,aluémakué oká rió napu alué Bo'á Ranala† 'yuga nóchamenile 'ya napu'lige bijí jena ajtígichi.

15Alué santo ánjeli napune 'yuga ra'icha iligé bilé tábiri'órote newárigime o'kame kéturu napuyeri gujsí, aleketetétimia alué tegoli naó chijtógame alé we'ká riógachi no-ligá suweke ilígame tegoli, 'lige tétimia alé yochi. 16 Aluéwa'lú tegoli naó chijtógame kéturu, re'lege suweke noligámakué miná oká mili estaria kéturu (napu ju oká mili na* 21:12 Alué makué oká ralámuli israelita, alueka Akobo 'kúchila nílekuru,rewaláká: Rubeni anilime nile bilé, 'lige bilé Simeoni, 'lige bilé Lebí, 'lige biléJurá, 'lige bilé Isakari, 'lige bilé Sabuloni, 'lige bilé Rani, 'lige bilé Neptalí, 'ligebilé Gari, 'lige bilé Aseri, 'lige bilé José, 'lige bilé Benjamini. E'nesi Ezequiel48:30-34. † 21:14 Bo'á Ranala aniáká pe Esusi anime ke anile alué Juani.

APOCALIPSIS 21:17 71 APOCALIPSIS 21:20oká siento kilómetro kéturu), 'lige o'wétiri rewiná naó-gana chijtochi abechigó lakí makué miná oká mili estariakéturuchigó (napu ju oká mili na oká siento kilómetro).17 'Lige bilé siento miná naosa makué miná naó chitogá(napu ju usánisa makué na naó metro) ra'lágame kéturualué tegoli 'we re'pá ilígame. Alué napu santo ánjelitétame nile 'lige ralámuli pe aba aluete tétame nile.

18 Alué naó chijtógame tególika, rejté jaspe anil-ime 'we semati alekete tegótigame kéturu, 'lige aluéwe'ká galika 'órote newárigime kéturu. 'Lige asíriga'la na'tawika ma'chígime kéturu alé 'órochi napurigába'wí asíriga 'la ma'chígime, 'lige 'we 'la re'wame ké-turu alué 'oro napurigá bigrio. 19 'Lige alué makuéoká i'weli rejté alé re'lege bi'tígame napu alué rejtéro'agá tegótigame ke alué wa'lú tegoli we'ká e'karúgamerejté na'chuchárigame kéturu 'we semati. Alué ba-jchá bo'ígime rejté jaspe anilime rejté uchúkame kéturuamoba 'we semátiri rejté. 'Lige abé nujubá bo'ígimerejteka sapiro anilime rejté uchúkame kéturu amoba 'wesemátiri rejté. 'Lige abé nujubá bo'ígime rejteka ágateanilime rejté uchúkame kéturu amoba 'we semátiri rejté,'lige abé nujubá bo'ígime rejteka meralta anilime rejtéuchúkame kéturu amoba 'we semátiri rejté. 20 'Lige abénujubá bo'ígime rejteka 'ónise anilime rejté uchúkamekéturu amoba 'we semátiri rejté, 'lige abé nujubá bo'ígimerejteka kornalina anilime rejté uchúkame kéturu amoba'we semátiri rejté, 'lige abénujubá bo'ígime rejteka krisól-ito anilime rejté uchúkame kéturu amoba 'we semátirirejté, 'lige abé nujubá bo'ígime rejteka berilo anilimerejté uchúkame kéturu amoba 'we semátiri rejté, 'lige abénujubá bo'ígime rejteka topasi anilime rejté uchúkamekéturu amoba 'we semátiri rejté, 'lige abé nujubá bo'ígimerejteka krisopasa anilime rejté uchúkame kéturu amoba

APOCALIPSIS 21:21 72 APOCALIPSIS 21:27'we semátiri rejté, 'lige abé nujubá bo'ígime rejteka jas-into anilime rejté uchúkame kéturu amoba 'we semátirirejté, 'lige abé nujubá bo'ígime rejteka amatista anilimerejté uchúkame kéturu amoba 'we semátiri rejté.‡ 21Aluémakué oká yochi makué oká perla kéturu. A'pílipi yochibilé rejté pérlate newárigime kéturu. 'Lige alé nasipawe'ká riógichi bilé bowé bo'ígime kéturu 'órote newá-rigime 'lige napuyeri bigrio kéturu.

22 'Lige tabilé 'wesi re'obá i'tégeturu alé we'ká riógichi,napugiti Onorúgame asáligame alemi alué napu bi'nelineyúriga wa'lula ju, 'lige aminami alué Bo'á Ranala napuEsukristo ju. 23 Alé we'ká riógachi tabilé rokáré rayé-nali nibilé mechátiri napurigá 'la ma'chílamala napugitibo'né Onorúgame gite 'la ra'ósiga iligame, 'lige ami-nami alué Bo'á Ranala gite 'la ma'chigá iligame, napugitialemi ajtigame Onorúgame 'lige abiena alué Bo'á Ranala.24 Suwábaga we'kaná chojkégame ralámuli jena wijchi-moba mochígame napu ekí Onorúgame oyérame asíriga'la ganíliga e'yénamala alué ra'ósilite. 'Lige suwábagae'wélala e'sélikame rey napu ekí jena wijchimoba mochí-mala 'lige animela:

―Onorúgame bi'neli neyúriga wa'lú a'walí nígame ju.25 Tajsiné 'yériga ilimela alé we'ká riógichi bochígimi

yochi, napugiti pecha chonámempá alé we'ká riógichi.§26 'Lige suwábaga we'kaná chojkégame ralámuli jena wi-jchimoba mochígame animela:

―Suwábaga tábiri napu ekí niga mochiru, peOnorúgame nila kéré. 27 Alé we'ká riógichi tabilésebámala alué chátiri 'nátili, nibilé mo'imela alué‡ 21:20 Ye rejteka 'we semati ju, jaré i'siyókame ju, jaré e'serákame ju, jaréu'lákame ju, jaré ojchilírigime ju. § 21:25 'We 'ya alé Rusaleni 'lige napuekináwe'ká riógichi, napu'lige 'ma chónachi alí 'ma 'yérimenile alí bochígimiyochi alé e'wele tegoli jágichi.

APOCALIPSIS 22:1 73 APOCALIPSIS 22:5

ralámuli 'we cha nokame. Pe alué ralámuli 'la mo'imelanapu 'la uchuchárigame ju rewalá alé alué Bo'á Ranalanila apélichi.

221 'Lige alué santo ánjeli rewíruturu ne'chí wa'lú ba'wí

ename, 'we bi'wígame ba'wí napu Onorúgame a'walilaju. Alué ba'wí alé wa'lú síachika ma'china iligéturu, aluésía napu alué Bo'á Ranala ajtime ju napu Onorúgamekéré. 2 Alé napu bo'í alué bowé, alé we'ká riógachi nasí-patu bo'ígime, alé a'naguka jágeturu alué rojá napu nabímechachí rakeme ke.* Alué rojaka wa'lú a'walí nígamenile napurigá ramué bi'lepi 'nátaga mochiwa Onorúgame'yuga. 'Lige alué rojá sawálaka asíriga 'la kéturu na-purigá 'yowa alué suwábaga we'kaná chojkégame ralá-muli napu ekí jenawijchimobamochí, 3 'lige pe abisibi 'matabilé aminabi gastigárimala Onorúgame alué ralámulialé Rusaleni ejperégame, 'lige alué wa'lú sía alé ilimela,alué sía napu alué Bo'á Ranala ajtime ju, alué Bo'á Ranalanapu Onorúgame kéré, 'lige alué ralámuli alé we'káriógichi 'we semárikáchi ejperégame 'we 'la e'wámalanapu nulámala Onorúgame, 4 'lige alué ralámuli 'we 'laetémala Onorúgame alé o'wemi jaga, 'lige Onorúgamerewalá ujchágame nímala gorá alué ralámuli. 5 'Matabilé siné chonámala alé Rusaleni we'ká riógichi, 'ligetabilé resí nílamala rayénali 'lige uché bilé tábiri rajamenapurigá ma'chílamala napugiti bo'né Onorúgame gite'la ra'ósiga ilimémpá, 'lige alué ralámuli alé mochígamesenibí napuíka nulámala Onorúgame 'yuga.

* 22:2 Jaré ralámuli aní alué rojá siné rakega makué oká chojkégamese'winati rakeme níligo. Siné kachi we'ká jáligeréko ye rojá.

APOCALIPSIS 22:6 74 APOCALIPSIS 22:10Jena ruwimela Juani ruwíligo pe'wemi uché ku nawamio

Esukristo6 'Lige regá anéturu ne'chí alué santo ánjeli:―Ye ra'íchalika tabilé 'yégali ruwime ju, 'we 'la

semátiri ra'íchali ruwime ju. Alué Wa'lula Onorúgamenapu 'we 'la ruyeme ju alué ralámuli napu ruwime ju napuané Onorúgame, alué júlalekuru santo ánjeli napurigáetérimala alué Onorúgame nila nóchame chukimeo pe'wemi.

7 'Lige regá aniéturu alué Esukristo:―'We 'la 'nátaga mochiwa. Pe 'wemi uché ku nawá-

mala ne. Asíriga ganíliga mochímala alué ralámuli napuekí 'la bijchígime ju ye ra'íchali napurigá osiruga chujkújena ye apélichi, alué ra'íchali napu ruwime ju chukió jipe'lige chukimeo pe 'wemi.

8 Ne Juani 'we 'la etiáturu ne napu etériru ne'chí 'lige'we 'la akéturu ne 'lige akisá ne alé a'bé alué santoánjeli ronólachimi neraga chojkóbaka chujkíbaturu nealué santo ánjeli, alué santo ánjeli napu etériri ne'chíchukió jena wijchimoba, 'lige regá anéturu ne:

―Mueka 'la wa'lú a'walí nígame ju.9 'Lige alué santo ánjelika regá aniéturu:―Tase ala'sípua 'lige tase alarigá anewa ne'chí, na-

pugiti neka pe nóchame kame napu nulá Onorúgame,pe a'chigóriga napurigá mué, 'lige napurigá alué ralá-muli Onorúgame nila ra'íchali benírame ralámuli, 'ligenapurigá alué ralámuli napu 'la e'wame ju napurigá aníye osilí jena apélichi. 'La regá anewa alué Onorúgame'we 'la oyériga: ‹‹Mué Wa'lula Onorúgame, mueka bi'nelineyúriga wa'lú a'walí nígame ju.››

10 'Lige aminami regá anéturu ne'chí alué santo ánjeli:―Tase ku kabípua ye apeli napu ruwime ju chukimeo

pe 'wemi, 'lige tase ujchewa alué selá, 'máchigo amulí

APOCALIPSIS 22:11 75 APOCALIPSIS 22:15sébame raweli napu'lige Onorúgame sébali olámili ju na-purigá aní jena ye apélichi. 11Alué ralámuli napu 'we chanokagá járome ju, alueka peba 'la nokogá járomala, 'ligealué chátiri 'nátili 'nátaga e'yéname ka, alueka pe alar-igá ejtebímala, 'lige alué ralámuli 'la tabilé cha nokameka, alueka 'la abichilubi tabilé cha nokagá e'yénasa 'laképá, 'lige alué napu wanápurigame ju Onorúgamete na-purigá nochámala Onorúgamecho nila nóchalichi, aluekaabichilubi tabilé guwana rujsusa 'la képá.

12 'Lige regá aniéturu Esukristo:―'We 'la 'nátagamochiwa, pe 'wemi uché kunawámala

ne 'lige listo nawámala ne gastigárimia alué cha nokameralámuli napu ekí cha nokale, 'lige 'ma listo nawámala negu'írimia alué 'la tabilé cha nokágame ralámuli. 13 Neka'yasi ajtígame ju ta'chó newá ye gawí, 'lige i'libeko'ma suwibasa ye gawí abichilubi bejtélamala ne. Nekasuwábaga newáturu, alekeri gastigárimala ne alué chanokame ralámuli 'lige aminami tabilé gastigárimala nealué tabilé cha nokágame ralámuli.

14 › 'We ganíliga mochí alué ralámuli napu 'la suérigaichome ju a'boi o'páchala† alé we'ká riógichi mo'imeaRusaleni rewégichi, go'mea alué rojá rakala alé nasipawe'ká riógichi ilígame, Onorúgame a'walila naremia.15 'Lige alué ralámuli 'we cha nokame ka ma'chige ejtebí-mala, tabilé eliwa napurigá alé we'ká riógachi mo'imela,alué napu ju sujkurúgame, alué napu pe riocho ka okomeju napuíka, 'lige umugicho ka okome napuíka, 'ligeapiépiri rió 'yuga okome umugí tabilé a'boi gunala 'ligealué apiépiri umugí 'yuga okome rió tase 'la a'boi jubila,'lige aminami alué ralámuli peme'agá e'yéname uché jaréralámuli, 'lige alué ralámuli napu 'we tánime ju iwérali† 22:14 A'boi o'páchala ichome aniáká pe «alué 'la sébali olame napuOnorúgame nulá», aniame kéré.

APOCALIPSIS 22:16 76 APOCALIPSIS 22:19e'karúgame tábiri pe newárigime, 'lige alué napu 'weejebénigame ju ralámuli 'yégiga.

16 › Ne Esusi júlaturu bilé santo ánjeli napurigá ruyé-mala suwábaga alué ra'íchali suwábaga 'emi we'kaná cho-jkégame Onorúgame oyérame. Neka Rabí rijimala ju, alué'we 'ya ajtígame, 'lige alué so'pilí ju ne napu ma'chínameju 'paka be'á be'lí che'lachi.‡

17 'Lige alué Onorúgame Alawala 'lige ralámuliOnorúgame oyérame, alué tárigame Onorúgametenapurigá bilé mukí tárigame, regá aní:

―Jeka nawasa 'la képá Esusi.'Lige ralámuli napu ekí aké ye ra'íchali napu osá ne

abiena regá anisá 'la képáchigó:―Jeka nawasa 'la képá Esusi.Suwábaga ralámuli napu ekí balámime ju, jeka jsisá

'la képá bajimia alué ba'wí napu ma'china alé wa'lú síailígichika tabilé tábiri gobláliga, abiena alué napu ekíbajínilime ju alué ba'wí alé wa'lú síachika ma'chínigame,jeka jsisá 'la képá.

18 Neka Juani 'we 'la ruyé suwábaga alué ralámulinapu ekí 'la aké ye ra'íchali napu osiruga chujkújena ye apélichi, ra'íchali napu ruwime ju chukiá jipe'lige chukimeo pe 'wemi, regá ruyé ne: Bilé ralámulise'wináriga ujchasa ye ra'íchali napu ne osá, Onorúgamewa'lú gastigo 'yámala, alué gastigo napu ruwí ye apélichi.19 'Lige bilé ralámuli bujesa ra'íchali ye apélichi chu-jkúgame napu ruwime ju chukió jipe 'lige chukimeoi'libékimi, Onorúgameka 'ma tabilé elímala napurigágo'mela alué rojá rakala napu ilí alé nasipa we'ká riógichi‡ 22:16 Esusi napu'lige aniá «Rabí rijimala ju ne», 'lige napu'lige aniá «so'pilíbe'á be'lí ma'chíname» aniá, pe «ralámuli buyáname alé resítiri bowechi»aniame ke anile.

APOCALIPSIS 22:20 77 APOCALIPSIS 22:21napu ju Onorúgame a'walila, 'lige aminami 'ma tabiléelímala Onorúgame napurigá mo'imela alé we'ká riógichiRusaleni rewégichi.

20Alué Esusi napu ruwí suwábaga ye ra'íchali, regá aní:―Pe yati ku nawama olá ne.'Lige ne Juánika aní:―¡Alarigá júpá, yati ku nawawa mué Wa'lula Esusi!21 Esukristo 'we 'la gu'írisa 'la képá 'emi ralámuli

Onorúgame oyérame.Pe ikí képá ye ra'íchali. Wa'lú cheliérabá.

78

Onorúgame nila ra'íchaliNew Testament in Tarahumara, Western (MX:tac:Tarahumara,

Western)copyright © 2008 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Tarahumara, WesternTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Tarahumara Baja [tac], MexicoCopyright Information

©Wycliffe Bible Translators, Inc. 2008This translation text ismade available to you under the terms of the Creative CommonsLicense: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecom-mons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuationof the Bible.Youmay share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from thiswork, provided that you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us withyour request.The New Testamentin Tarahumara, Western

©Wycliffe Bible Translators, Inc. 2008This translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2014-04-30

79PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 20 Jul 2019 from source files dated 7 Feb20185abd0d10-18f8-5f78-aab1-438647421555