Yazar Kasa Yazma Tekniği

T.C.MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

YAZAR KASA YAZMA TEKN523EO0036

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

ii

AIKLAMALAR ...................................................................................................................iiiGR .......................................................................................................................................4RENME FAALYET1 ....................................................................................................61. YAZMA ............................................................................................................................... 6

1.1. nemi............................................................................................................................ 61.2. Matris lleri ve Genel zellikleri.............................................................................71.3. Boyutlar......................................................................................................................... 71.4. alma ekli ................................................................................................................71.5. Yazma Olaynn Mekanii ............................................................................................ 8

1.5.1. Yazc Kafa Hareket Mekanizmas ........................................................................91.5.2. Kt Besleme Mekanizmas ...............................................................................101.5.3. Mrekkepli erit Sarma Mekanizmas ................................................................ 11

1.6. Hareket Dizisi .............................................................................................................111.7. Yazma Olaynn Elektronii ....................................................................................... 12UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 15LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 18

RENME FAALYET2 ..................................................................................................192. PARA VE GREV ........................................................................................................19

2.1. Ana Blmler..............................................................................................................192.2. Elektronik Birimler .....................................................................................................202.3. Mteri Yazcs ..........................................................................................................202.4. Klavye ve Gsterge.....................................................................................................21

2.4.1. Klavye.................................................................................................................. 212.4.2. Gsterge...............................................................................................................22

2.5. Anakart........................................................................................................................ 232.6. Mteri Gstergesi ......................................................................................................242.7. Klavye Tular ve Anahtarlar ...................................................................................... 25

2.7.1. Klavye Tular .....................................................................................................252.7.2. Anahtarlar ............................................................................................................27

2.8. ekmece Takm .........................................................................................................282.9. Yazc Yedek Para Listesi ve Yalama Klavuzu ..................................................... 312.10. Elektronik Malzeme Listesi ...................................................................................... 32UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 35

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 37CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................39KAYNAKA......................................................................................................................... 41

NDEKLER

iii

AIKLAMALAR

KOD 523EO0036

ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Bro Makineleri Teknik Servisi

MODLN ADI Yazar Kasa Yazma Teknii

MODLN TANIMI Yazar kasay oluturan paralarn grevlerinin renildii veyazc nitelerinde oluabilecek arzalarn bulunup onarlmasile ilgili becerilerin kazandrld bir renme materyalidir.

SRE 40 / 32

N KOULNokta Vurulu Yazclarn Yazma Teknolojisi, Nokta VuruluYazclarn Hareket Kontrol Sistemi modllerini alm olmak

YETERLK Yazma nitelerindeki hatalar tespit edip onarmak

MODLN AMACI

Genel AmaGerekli alma ortam salandnda yazar kasann elektrikelektronik, mekanik her trl arzasn bulup onarmn hataszyapabileceksiniz.

Amalar1. Kt hareket sistemindeki arzal merdaneleri ve dilileri

yenileri ile hatasz deitirebileceksiniz.2. Arzal bak nitesini yenisi ile deitirebileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Ortam: Bro makineleri atlyesi, iletmeDonanm: Yazar kasa, yazar kasa yedek paralar, skmetakma aparat, l aletleri, malzeme katalou

LME VEDEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilenlme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarakmodl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerilerilerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

4

GR

Sevgili renci,

Yazar kasa esas olarak bir mikrobilgisayar sistemidir. Bir bilgisayarda mevcut olanmikro ilemci, giri-k birimleri ve hafza niteleri, ayn ekilde yazar kasada da bulunur.

lk bilgisayarn oda byklnde kaba bir makine olduunu hemen herkes bilir.Yazar kasalar da tpk bilgisayar gibi icat edildikleri zamandan gnmze kadar ok yol katetti.

Yazar Kasa Yazma Teknii modl ile yazar kasalarn mekaniini yakndan tanyacakve bu cihazlarn yazc nitesinin almasn reneceksiniz.

GR

6

RENME FAALYET1

Uygun ortam salandnda kt hareket sistemindeki arzal merdaneleri ve dilileritespit edip yenileri ile deitirebileceksiniz.

Bir satra yazlabilecek karakter saysn not ediniz.

Bir karakterin ka satr ve stundan oluturulduunu saynz.

Fite koyu yaz tipinde karakterler varsa bunlarn lsn normal karakterlerle

karlatrnz.

Yaznn nasl oluturulduu hakknda grlerinizi arkadalarnzla paylanz.

1. YAZMA

1.1. nemi

Yazar kasann ana grevi, i yerinde yaplan satlarn kaydedilmesidir. Gn ierisindeyaplan satlar iin fie gerekli bilgilerin yazlmas ilemi, yazc nitesiyle salanr.

Bu satlar ayn zamanda gnlk hafzaya (RAM bellee) kaydedilir. Gn sonunda Zraporu alnarak gn boyu yaplan satlarn raporu yazdrlr. Z raporu alnd zaman satbilgileri gnlk hafzadan (RAM), mali hafzaya(EPROM) aktarlr. Bylece yaplan satlarkayt altna alnm olur. Z raporu alnd zaman RAM bellekteki bilgiler silinir.

Resim 1.1: Yazc

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

7

Yazc nitesi, mali hafza dnda satlarn belgelenmesini salayan blmdr.

Cihaza i yeri ve i yerindeki rnlerle ilgili bilgi girilmesi (programlanmas) srasndayazc nitesi, yaplan ilemi gsteren bir rapor hazrlar. Girilen bilgilerin doruluk kontrolbu rapora baklarak yaplabilir.

Cihazn gvenli bir ekilde programlanmas yazc nitesi sayesinde olur.

1.2. Matris lleri ve Genel zellikleri

Yazc nitesinde karakterler nokta matris (dot matris) dzeninde oluturulur. En skkullanlan ekli ise her karakterin 5x7 nokta matris dzeninde oluturulandr. 5x7 matris, birkarakterin 5 stun ve 7 satrdan oluan noktalar kmesi ile gsteriliini temsil etmektedir.

5 ve 7 rakamlar tek say olduklar iin karakterlerin gsterimi iin uygundur. Dikkatedilecek olursa 8 ve K karakterleri iin 4. satr simetri izgisidir. Ayn ekilde M harfi iin 3.stun simetri izgisidir.

ekil 1.1: 5x7 matris dzeninde karakterler

1.3. Boyutlar

Yazar kasa filerinde i yerinin ismi, toplam ve KDV gibi bilgiler koyu yaz tipiyleyazlmak istenebilir. Koyu yaz tipinde yazlan karakterlerin boyu deimez, genilii ikikatna kar. Yazar kasa fileri incelenecek olursa koyu yaz tipiyle yazlm bir karakterinnormal yaz tipiyle yazlan iki karakter kadar yer kaplad grlebilir.

Bir satra tipik olarak 24 normal karakter yazlr. Karakterin dar veya geni olmasnemli deildir. I harfi iin de O gibi 5x7 matrislik yer ayrld iin bir satra en ok24 I harfi yazlabilir. Buna gre bir satra koyu yaz tipinde en ok 12 karakter yazlabilir.

1.4. alma ekli

Bir yazar kasa yazc nitesi temelde aadaki ksmlardan oluur:

DC motor (1) Yazc kafa ve pinler (2) Yazc kafa hareket mekanizmas (3) Kt besleme(satr atlatma) mekanizmas (4) Mrekkepli erit sarma mekanizmas (5) Alglayclar (sensrler) (6)

8

Resim 1.2:Yazc nitesi

Bir yazc kafasnda genellikle 8 adet pin bulunur. Bir satra 24 karakter yazdrlddnlrse her pinin 3 karakteri yazmakla grevli olduu kolayca anlalabilir.

rnek olarak 1 numaral pinin 7x5 matris lsyle karakterleri oluturmasninceleyelim. 1 numaral pin 1. , 2. ve 3. karakterleri yazmakla grevlidir.

1. Adm: Birinci karakterin ilk matris satrn yazar.2. Adm: kinci karakterin ilk matris satrn yazar.3. Adm: nc karakterin ilk matris satrn yazar.

Bu ilem tamamlandktan sonra yazc kafa satr bana dner. Yazc kafa satr banadnerken ayn zamanda kt bir satr ilerletilir ve mrekkepli erit dndrlr. Yazckafann satr bana dnmesi, kt ve mrekkepli eridin ilerletilmesi yazc mekaniksistemiyle otomatik olarak gerekleir.

4. Adm: Birinci karakterin 2. matris satrn yazar. Yazm ilemi bu ekilde 7 matrissatr tamamlanncaya kadar srer.

Bylece 3 karakter oluturulmu olur. Birinci pin ilk karakteri yazarken dier pinlerde yazmakla grevli olduklar karakterleri yazar.

1.5. Yazma Olaynn Mekanii

Yazar kasa yazc mekanii gerek bir tasarm harikasdr. Bu konunun en ilgi ekicitaraf tm sistemin hareketinin tek bir motor araclyla salanmasdr.

9

1.5.1. Yazc Kafa Hareket Mekanizmas

ekil 1.2: Yazc kafa

ekil 1.2de grld gibi kafa nitesi iki adet mile (kafa klavuz mili) bal olarakileri geri hareket edebilmektedir. Kafa nitesinin bu dzlemsel hareketi motor araclylasalanr.

Resim 1.3e bakldnda motora bal ve zerinde kanal bulunan beyaz renkli bir kamgrlr. Kafaya bal metal bir para, kam zerindeki kanal ierisine yerletirilmitir. Kamnkanal yapsna dikkat edilecek olursa ok ile gsterilen noktaya kadar kafay saa itecekekilde tasarland grlebilir.

Resim 1.3: Tetikleme kam

Motor dnmeye balaynca kafa saa doru hareket eder ve bu hareket esnasndapinler yazma grevlerini yerine getirir. Kafaya bal metal para, kanaln ok ile gsterilennoktasna geldiinde satr bitmi olur. Yazma ilemi durur. Bundan sonra satr banadnmek gerekir. Kanaln ok ile gsterilen noktadan sonraki ksm kafa nitesini solagtrecek ekilde tasarlanmtr. Yay yardmyla kafa nitesi hemen satr bana dner.Yazma ilemi tekrar balar.

10

1.5.2. Kt Besleme Mekanizmas

Yazc nitesinde kdn ilerletilmesi ilemi, kdn aralarna sktrld ikimerdanenin dndrlmesiyle salanr.

Bu mekanizmada yazc kafa satr sonuna doru ilerlerken kt besleme dilisi, ktbesleme src dilisine temas etmemektedir. Bu yzden kt hareket etmez. Kafanitesinin satr bana dnmesi srasnda aadaki ilemler gerekleir:

Serbest brakma levyesi devreden kar. Bylece kt besleme src dilisi,kt besleme dilisine tutunur.

Kt besleme levyesi kt src dilisini bir adm dndrr. Src dili, kt besleme dilisini, o da kt besleme silindirini dndrr. Bylece kt bir matris satr ilerlemi olur.

Yazdrma olaynn olmad sadece kdn ilerletilmesi gereken durumlarda hzlkt ilerletme bobini tetiklenerek kdn daha hzl ilerletilmesi salanabilir.

ekil 1.3: Kt besleme mekanizmas

11

1.5.3. Mrekkepli erit Sarma Mekanizmas

Mrekkepli erit nitesi plastik klf ierisinde mrekkepli snger, erit ve eridinetrafna sarld diliden oluur. eridin devaml mrekkepli kalmas iin yazm srasndasrekli dndrlerek sngere temas etmesi salanr.

ekil 1.4: Mrekkepli erit sarma mekanizmas Resim 1.4: Mrekkepli erit src dilileri

ekil 1.4 ve Resim 1.4te mrekkepli erit sarma mekanizmas ayrntl olarakgrlmektedir. Hareketin kayna dier mekanizmalarda olduu gibi motordur. erit srcdilisi, kt src kamn hemen yannda yer alr ve motordan ald dnme hareketini dierdililere aktarr. Resim 1.4te mavi renkte grlen src aft, mrekkepli erit kartuundakidiliyi evirir. Dilinin etrafna sarl olan mrekkepli erit bu ekilde devaml olarakdndrlr.

Bu mekanizmada bir arza olumas durumunda mrekkepli erit kuruyaca iinkullanc kii kartuun bittiini dnecektir. Sk kartu bitmesi gibi ikyetlerde erit sarmamekanizmasnn almas kontrol edilmelidir.

1.6. Hareket Dizisi

Yazma olay yazc kafasndaki pinlerin mrekkepli eride vurarak eridin arkasndakikt zerinde nokta eklinde iz karmas esasna dayanr. Belli kurallara gre dizilennoktalar kmesi de karakterleri oluturur.

Resim 1.5: Pinler ve bobinleri

12

ekil 1.5: Pin hareket mekanizmas

Pinlerin seri bir ekilde eride vurmas iin manyetizmadan faydalanlr. Resim 1,5tegrld gibi yazc kafa nitesinde her pin iin bir bobin bulunmaktadr. Hangi pinkullanlacaksa o pine ait bobine ksa bir sreliine enerji verilir. Bobinin ortasnda bulunandemir nve mknatslanarak bal bulunduu yazma kolunu (pini) iter. Mrekkep eridevuran pin, yay vastasyla eski konumuna geri dner.

1.7. Yazma Olaynn Elektronii

Yazc sisteminde iki adet alglayc mekanizmas vardr. Bunlar T (Timing-zamanlama) dedektr mekanizmas ve R (Reset-sfrlama, yeniden kurma) dedektrmekanizmasdr.

T dedektr mekanizmasnn grevi, yazma ii iin gerekli olan zamanlamasinyallerinin elde edilmesidir.

ekil 1.6: T dedektr mekanizmas

13

Motor dndke dedektr levhas da dner. Foto alglayc sabit olduu iin dedektrlevhasndaki boluklar alglar ve zamanlama sinyalleri oluturur. Bu sinyaller ilemcitarafndan alglanr ve pinlere yazdrma bilgisi bu sinyaller gz nne alnarak gnderilir.

Bir matris satr yazdrldktan sonra kafa nitesinin otomatik olarak satr banadneceini biliyoruz. Kafa nitesi satr bana dnerken yazma olay durur. R dedektrmekanizmasnn grevi kafa nitesinin satr banda ve yazmaya hazr olduunu mikroilemciye bildirecek olan reset sinyalini oluturmaktr.

Bu mekanizma modeller arasnda deiiklik gstermektedir. Baz eski tip yazclardareed rle ve bir ucu entikli, silindir eklinde mknats kullanlr. Resim 1.6da ok ilegsterilen entik, tam yazc kafa satr bana geldiinde reed rle hizasna gelir ve reed rlealr.

Resim 1.6: Reed rleli satr ba sensr

Dier baz yazclarda ise ekil 1.7de grld gibi tutma-tetikleme atalna alanentik, yazc kafa satr bandayken foto alglayc hizasna gelir. Her iki mekanizmada dareset alglaycs mikro ilemciye, yazc kafann satr banda olduunu belirten bir sinyalgndermi olur.

ekil 1.7: Foto alglaycl satr ba sensr

ekil 1.8 ve Resim 1.7de yazc nitesinin yazc src devresiyle olan terminalbalantlar grlmektedir.

14

ekil 1.8: Terminal balantlar

Resim 1.7: Terminal balantlar

15

UYGULAMA FAALYETUYGULAMA 1

Arzal merdaneleri deitiriniz.

lem Basamaklar neriler

Makinenin enerjisini kesiniz. Yazc kapan ve gerekiyorsa koruyucu

kapaklar kartnz. Mrekkepli eridi kaldrarak karnz. Kt ilerletme merdanelerini sknz. Yeni merdaneleri taknz. Makineye enerji veriniz ve cihazn

almasn test ediniz. Kapaklar yerlerine taknz.

Cihazn enerjisinin kesilmi olduundanemin olunuz.

alma alann temizleyerek hazr hlegetiriniz.

Deiik llerde el ve g aletleri teminediniz.

Sktnz paralar koymak iin kkbir kap hazrlaynz.

alma srasnda paralar zorlayarakkarmamaya zen gsteriniz.

alrken dier mekanizmalara zararvermemeye zen gsteriniz.

Katalog kullanmaya zen gsteriniz Katalog mevcut deilse sktnz

paralarn yerini unutmaynz. Vidalar iin uygun olmayan ve ucu

bozulmu tornavidalar kullanmamayadikkat ediniz.

UYGULAMA FAALYET

16

UYGULAMA 2

Arzal dilileri tespit edip deiimini yapnz.


Makinenin enerjisini kesiniz. Koruyucu kapaklar kartnz. Mrekkepli eridi kaldrarak karnz. erit ilerletme mekanizmasndaki arzal diliyi tespit

ediniz.

Arzal diliyi ve gerekiyorsa temas hlindeki dierdilileri sknz.

Yeni diliyi yerine taknz. Sktnz dier paralar yerlerine monte ediniz. Makineye enerji veriniz ve yeni dilinin almasn

test ediniz.

Cihazn enerjisinin kesilmiolduundan emin olunuz.

alma alanntemizleyerek hazr hlegetiriniz.

Deiik llerde el ve galetleri temin ediniz.

Sktnz paralarkoymak iin kk bir kaphazrlaynz.

alma srasnda paralarzorlayarak karmamayazen gsteriniz.

alrken diermekanizmalara zararvermemeye zen gsteriniz.

Katalog kullanmaya zengsteriniz.

Katalog mevcut deilsesktnz paralarn yeriniunutmaynz.

Vidalar iin uygun olmayanve ucu bozulmutornavidalar kullanmamayadikkat ediniz.

17

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizideerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Gerekli el ve g aletlerini temin edebildiniz mi?2. alma alann hazrlayabildiniz mi?3. Cihazn enerjisini kestiniz mi?4. Yazc kapan ve gerekiyorsa koruyucu kapaklar skebildiniz

mi?5. Arzal eleman tespit edebildiniz mi?6. Arzal eleman skebildiniz mi?7. Yeni eleman yerine takabildiniz mi?8. Cihaza enerji uygulayp almasn test ettiniz mi?9. Koruyucu kapaklar yerine takabildiniz mi?10.almanz uygun srede tamamlayabildiniz mi?11.Uygun el ve g aletlerini seebildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

18

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi yazc nitesinin birimlerinden deildir?A) Yazc kafa ve pinlerB) Kt besleme mekanizmasC) Mrekkep pskrtme mekanizmasD) Alglayclar

2. 5x10 matris lsyle yazan bir yazcda kafa nitesinin, YASN ASMAyazabilmek iin satr sonuna kadar ka kez gitmesi gerekir?A) 10B) 5C) 50D) 15

3. Yazc nitesinde pinlerin hareketi iin zamanlama sinyali oluturan alglaychangisidir?A) R alglayc nitesiB) Clock alglayc r nitesiC) S alglayc nitesiD) T alglayc nitesi

4. Yazc nitesinde satr ba alglaycsna ne ad verilir?A) R alglayc nitesiB) S alglayc nitesiC) T alglayc nitesiD) SAT alglayc nitesi

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgilerdoru ise D, yanl ise Y yaznz.

5. ( ) Yazar kasada sat bilgilerini, yazc nitesi ve mali hafza kaydeder.6. ( ) Yazcda biri yazc kafay ilerletmek iin dieri ise satr atlamak iin kullanlan

toplam iki adet motor bulunur.7. ( ) Gn ierisinde yaplan satlar, mali hafzaya aktarlana kadar geici olarak RAM

bellee yazlr.8. ( ) T alglayc mekanizmas reed rle ile oluturulur.9. ( ) Mrekkepli eridin devaml olarak dndrlmesinin nedeni, eridin mrekkebinin

kurumasn ve pinlerin her zaman ayn noktaya vurarak eride zarar vermesininlemektir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

19

RENME FAALYET2

Uygun ortam salandnda kt hareket sistemindeki arzal bak nitesini yenisi iledeitirebileceksiniz.

Yazar kasa teknik servisinde bir yazar kasay inceleyerek grev bakmndan paralargruplamaya alnz. Her parann grevini not ediniz.

2. PARA VE GREV

2.1. Ana Blmler

Yazar kasa kendisini oluturan blmler asndan bir mikrobilgisayar sistemi olaraknitelendirilebilir. Yazar kasa da tpk bilgisayar gibi mikro ilemci, giri-k birimi vehafza nitelerinden meydana gelmektedir.

Anakart zerinde bulunan mikro ilemci aritmetik, lojik, karar verme ilemleriniyapar. Klavye ve barkod okuyucu gibi giri birimleri mikro ilemciye bilgi girilmesinisalar. Yazc ve gstergeler gibi k birimleri ise ilem sonularn d dnyaya aktarr.Mali hafza, gnlk hafza gibi RAM, EPROM entegreleri de daha sonra ilem yaplmakzere bilgi depolayan belleklerdir.

Standart bir yazar kasay oluturan ana paralar unlardr:

Anakart Yazc Klavye Gstergeler ekmece

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

20

ekil 2.1: Yazar kasann blmleri

2.2. Elektronik Birimler

Yazar kasa elektronik birimler bakmndan ok zengin bir makinedir. Modellerinounda elektronik birimler anakart zerinde toplanmtr. Baz modellerde ise her niteninelektronik devresi kendisine yakn bir kart zerinde bulunur.

Yazar kasada bulunan elektronik birimlerden bazlar unlardr:

Merkezi ilem birimi Adres ayrc Saat tm devresi G kayna devreleri ekmece src devresi Buzzer devresi G gsterim devreleri Klavye tarayc devresi Gsterge src devresi

2.3. Mteri Yazcs

Yaplan satlar gsteren fi mteriye verilirken fiin bir kopyasnn iletme adnasaklanmas zorunludur. Gnmzde yazar kasalarn birou tek yazc kullanmaktadr. Buyazclar iki katl kt kullanr. Mteriye verilmesi gereken kdn arkasnda karbonlubaka bir kt daha bulunur. Bylece fie yazlmas gereken bilgiler iki kda birdenyazlm olur. Bu yazclarda tek bir yazc kafa nitesi vardr.

u anda pek kullanlmayan dier bir yazc trnde ise mteri fii iin ayr bir yazckafa nitesi mevcuttur. Yazc kafalar ayn anda iki farkl ruloya ayn bilgileri iler. Buyazclarda kafa niteleri tipik olarak sekizer pine sahiptir. Her kafa nitesi bir satra 16

21

karakter yazabilir. Buradan her bir pinin iki karakter yazmakla grevli olduu kolaycaanlalabilir. Bu yazclarda tek katl iki kt rulo kullanlr.

2.4. Klavye ve Gsterge

2.4.1. Klavye

Klavye yazar kasann en nemli giri birimidir. Cihazla ilgili her trl sat,programlama, test ilemi klavyeden bilgi girii yaplarak gerekletirilir.

Klavyede bir tua basld zaman hangi tua basldn anlamak iin matris sistemikullanlr. ekil 2.2de klavye tularnn altnda birka tabaka olduu grlmektedir.

Bunlardan en altta bulunan tabaka plastik destek tabakasdr.

Onun bir stnde stun iletkenleri, 4 tabaka stnde ise satr iletkenleri bulunur.

Aradaki tabakalar ise iletken karbon tabaka ve istenmeyen iletken birlemelerininlemek iin kullanlan, sadece tu hizasnda aklk bulunan delikli plakadr.

Bu ekilde hangi tua baslm ise onun satr ve stun iletkenleri karbon tabakazerinden ksa devre olur. Bu bilgi klavye src devresiyle ilemciye iletilir. Bylece hangituun basld anlalr.

Resim 2.1: Mteri yazcl yazar kasa

22

ekil 2.2: Klavye nitesi

2.4.2. Gsterge

Gsterge; yaplan girilerin, ilemlerin, hatalarn, sonularn annda grntlenmesinisalayan bir k birimidir. 7 paral gsterge (7 segment display) tp en sk karlalangsterge olmasna ramen yerini LCD gstergeler almaya balamtr. Satr ve karakter(digit) says da ayn ekilde deikendir. Gstergenin ilk birka hanesi;

Kontrol kilidi pozisyonu, Hata mesajlar, PLU numaras, Ksm numaras, Program mesajlar, Tekrar says gibi bilgilerin grntlenmesi iin ayrlmtr.

23

Geri kalan hanelerde ise;

Birim fiyat, Ara toplam, Toplam denecek miktar, Kasiyer kodu gibi bilgiler grntlenir.

Baz modellerde ilem yaplmad durumlarda gstergede saat ve tarih bilgileriningrntlenmesi salanabilir.

ekil 2.3: Operatr ve mteri gstergesi

2.5. Anakart

Anakart ya da orijinal ismi ile MAIN BOARD cihazn merkezi ilerinin ve idaresininyapld yerdir. Anakart byk bir irketin organizasyon yapsndaki st kademe ynetimbirimine benzetebiliriz.

Cihazn idaresinden sorumlu olan merkez ilem nitesi (Central Processing Unit-CPU) entegresi anakart zerinde yer almaktadr. Cihaz ilk aldnda CPU sistemin tmbirimlerini kontrol eder ve ona gre ilemlerini srdrr.

Kullanc tarafndan girilen bilgilerin alnp kodlanmas, ekrana yanstlmas, hafzayaalnmas, fi kesilmesi, bilgilerin korunmas, saat, tarih gibi tm ilemler bu kart zerindekientegre devreler tarafndan yaplmaktadr.

Klavye kontrol entegresi Gsterge kontrol entegresi Yazc src devresi Hafza entegreleri Saat & takvim entegresi anakart zerinde yer alan blmlerdir.

24

Resim 2.2: Anakart

2.6. Mteri Gstergesi

Yazar kasalarda iki adet gsterge bulunmaktadr. Bunlardan yazar kasay kullanankiinin rahata grebilecei ekilde n tarafta bulunan kullanc gstergesidir. Mterininyaplan ilemleri grebilecei ekilde cihazn arkasna yerletirilmi olan ise mterigstergesidir.

Mteri gstergesi baz modellerde kullanc gstergesinin hemen arkasnda sabittir.Bu cihazlarda mteri gstergesi, kullanc gstergesine tm pinleri ile paralel balanmtr.Mteri gstergesindeki dijit says, kullanc gstergesinin dijit saysna eittir. Kullancgstergesinde grlen tm bilgiler mteri gstergesinde de grlr.

Baz modellerde ise mteri gstergesi dnebilecek ekilde yazar kasadan yksektedir(pop-up tip). Bu modellerde mteri gstergesindeki dijit says, kullanc gstergesindekidijit saysndan daha az olabilir. Bu modellerde kullancy ynlendiren (soldaki birka dijit)dijitler eksiktir.

25

2.7. Klavye Tular ve Anahtarlar

2.7.1. Klavye Tular

ekil 2.4: Klavye tular

Sat iin fiyatlar ve miktarlar programlama iin bilgi giriinde kullanlr.

Sat deerlerini ilgili ksma kaydetmek iin kullanlr. Ksmlar iinnceden programlanm sat fiyatlarnn ve KDV yzdelerinin ksm tuunadirekt baslarak ilgili ksma kaydn salar.

Programlanan rnlerin satnn pratik olarak yaplmas iin kullanlr.Fonksiyon tuu ile tanmlanm PLU/KISIM fiyatndan farkl fiyat girii iinkullanlr.

Kdn ileri srlmesi iin kullanlr.

arpm yoluyla yaplacak giriler iin kullanlr.

26

ift fonksiyonlu tularda ikinci tu fonksiyonunu aktif hle getirmek iinkullanlr. rnein K.AVS / K.DM tuuna direkt basldnda kasa avansfonksiyonu, fonksiyon tuunun ardndan basldnda kasa demefonksiyonu aktif olur.

Ondalk deerleri ve yzde orann girmek iin kullanlr.

1den 8e kadar ksmlar tu takmndan girmek iin kullanlr.

Klavyeden yanl girilmi deerleri ve hata ilemlerini (kodlarn) silmekiin kullanlr.

Ksm, PLU, [+%], [-%], - tularnn herhangi biri ile hatal girilen sonkaydn iptalinde kullanlr. Programlama konumunda girilen programlamaileminden kmak iin kullanlr.

ndirimler iin kullanlr. Programlama konumunda girilen programlamaileminde geri gitmek iin kullanlr.

Girilen sat fiyatlarndan veya ara toplam zerinden yzde olarak indirimyapmak iin kullanlr. Programlama konumunda programlama ilemininseimi ve karakter seimi iin kullanlr.

Girilen sat fiyatlarndan veya ara toplam zerinden yzde olarak artrmyapmak iin kullanlr. Programlama konumunda programlama ilemininseimi ve karakter seimi iin kullanlr.

Ksm, PLU, [+%], [-%] tularnn herhangi biri ile nceden girilmi hatalkaytlarn iptalinde kullanlr. Fonksiyon tuu ile kesilmekte olan fiin iptaledilmesine yarar.

Herhangi bir saysal (nmerik) giriten sonra bu tua baslrsa kasiyer giriiiin kullanlr.Kontrol Kilidi: Direkt bu tua baslrsa yazar kasann konumunu deitirmekiin kullanlr yani mod anahtar grevi grr. Yazar kasann konumugstergeden takip edilebilir.Sat harici olarak kasaya nakit olarak yaplan giriler iin kullanlr.

Fonksiyon tuu ile sat haric olarak kasadan nakit olarak yaplan klariin kullanlr.

Kredili satlar iin kullanlr.

27

Sat ilemleri srasnda ara toplam almak iin kullanlr. Sat harici olarakkasay amak iin kullanlr.

Sat sonunda demenin nakit olarak yaplmas durumunda kullanlr.

2.7.2. Anahtarlar

Kaytlarn ve bellekteki verilerin sadece uzman kiiler tarafndan kullanm veyetkililerin operatr zerindeki kontroln salamak iin yazar kasada kontrol kilidimevcuttur. Kontrol kilidinin konumunu deitirebilen anahtar mevcuttur. Her anahtarnalma konumlar yetki seviyesine gre farkldr. Bu anahtarlar unlardr:

Operatr anahtar (OP, R): Cihaz bu anahtar ile sadece kapal ve satmoduna alnabilir.

Ynetici (manager) anahtar (MA): Cihaz bu anahtar ile kapal, sat, X, Z veprogramlama moduna alnabilir.

Servis anahtar (OW-S): Cihaz bu anahtar ile kapal, sat, X, Z, programlamave servis moduna alnabilir.

Resim 2.3: Operatr, servis ve ynetici anahtar

imdi de yazar kasann bu bahsettiimiz modlarnda hangi ilemler yaplr onabakalm:

Kapal konumu (off): Cihaz bu konumda hibir ilem yapmaz. Yazar kasanntm fonksiyonlar kaybolur. Bellekteki veriler korunur. ekmece elle alabilir.

Sat ilemleri konumu (Reg, kayt): Normal sat ilemlerinin yapldkonumdur. Bu konumda yaplan her trl sat ilemi hafzaya kaydedilmiolacaktr.

X raporlar konumu (X): Anahtar bu konuma getirildiinde cihazdanaadaki raporlar alnabilir:

28

X dnem raporu X PLU sat raporu X komple sat raporu Bu raporlar sadece bilgi amaldr.

Z raporlar konumu (Z): Anahtar bu konuma getirildiinde cihazdanaadaki raporlar alnabilir:

Z dnem raporu Z PLU sat raporu Z komple sat raporu Mali bellek raporlar

Z raporu alnrken gn ierisinde yaplan satlar mali hafzaya kaydedilir ve gnlkhafzadan silinir. Her iletme gn sonunda Z raporu alarak gnlk satlarn mali belleekaydeder.

Programlama konumu (set, prog): Yazar kasann kullanmyla ilgiliprogramlarn yapld konumdur.

Servis konumu (S): Mali kod, mali numara ve tarih bilgileri gibi bilgiler bukonumda girilir. Bu konum sadece yetkili servislerin kullanm iindir. Buyzden sadece servis anahtar, kontrol kilidini S konumuna alabilir. Baz yazarkasalarda servis konumu bulunmaz.

Resim 2.4: Kontrol kilidi

2.8. ekmece Takm

Yazar kasada paralarn muhafaza edildii ksm cihazn ekmecesidir. ekmeceye Zraporu, cihaz anahtar gibi para dnda nemli malzemeler de konulabilir.

Yazar kasalarda para kutusu ekmeceden ayrlabilmektedir. Gnn sonunda paranndaha gvenli bir yerde saklanmas isteniyorsa para kutusu ekil 2.5teki gibi karlabilir.ekmeceyi yerinden karmak iin ise nce ekmece destee arpana kadar ne doruekilir (1. adm). kinci admda ise ekmece biraz yukar kaldrlarak yerinden sklpalnabilir.

29

Resim 2.5: ekmece nitesi

ekil 2.5: ekmecenin kartlmas

ekmece ama mekanizmas modeller arasnda deiiklik gsterse de temeldehepsinde ayn yntem uygulanr. ekmece alt plastik kapana monte edilmi byk birbobin (ekmece rlesi) bulunur. ekmece geriye doru itildiinde bobinle ilikili bir mandaltarafndan tutulur. ekmece ama tuuna basld zaman bobin enerjilenir ve ekmeceyitutan mandal eker. Serbest kalan ekmece yay vastasyla alr.

Elektrik kesintisi durumunda ekmece ama tuu almaz. Bu gibi durumlarda ekil2.6da gsterildii gibi cihazn alt ksmnda bulunan mandal ekilerek ekmece alabilir.

ekil 2.6: ekmecenin elle almas

30

ekil 2.7: ekmecenin yaps

31

2.9. Yazc Yedek Para Listesi ve Yalama Klavuzu

ekil 2.8: Yazc paralar resmi

32

8GE 950 MOTOR 8GE 961 KIT HIZLI BES. LEVYEYAYI

8GE 951 TETKLEME NTESKAMI

8GE 962 KIT HIZLI BESLEMEAFTI

8GE 952 TETKLEME LEVYESYAYI

8GE 963 MR. ERT SRCLEVYES

8GE 953 TETKLEME LEVYES 8GE 964 SERBEST BIRAKMALEVYES

8GE 954 TETKLEME PLAKASIYAYI

8GE 965 PRNTER KAFA NTES

8GE 955 TETKLEME PLAKASI 8GE 966 KIT BESLEME NTES8GE 956 TETKLEME BOBN 8GE 967 ST KAPAK8GE 957 KIT BESLEME KAMI 8GE 968 SRC DL8GE 958 KIT BESLEME YAYI 8GE 969 ERT SRC AFTI8GE 959 MREKKEPL ERT

SRC8GE 970 ERT SRC DL YAYI

8GE 960 MREKKEPL ERT 8GE 971 ERT SRC DLSTablo 2.1 :

Yazar kasa servis el kitapnda yazc nitesinde bulunan paralar ve bu paralarnkodlar mevcuttur. Yedek paralarn bu ekilde numaralandrlmas, tm insanlar iin birstandart oluturmas asndan nemlidir.

Yazc nitesinin mekanii konusunda birok dili ve kamn i ie altnrenmitik. Srtnmeden kaynaklanan arzalar en aza indirmek iin yazc nitesindekibaz paralarn gres yayla bazlarnn da makine yayla yalanmas gerekir. Hangiparann hangi ya kullanlarak yalanmas gerektii yalama klavuz emasnda gsterilir.

2.10. Elektronik Malzeme Listesi

Tpk yazc yedek para listesinde olduu gibi elektronik malzemeler iin de malzemelistesi bulunur. Servis el kitapnda, cihazda kullanlan elektronik malzemelerin yanndabaz entegrelerin i yaps, bacak balantlar mevcuttur.

Bylece arzalanan paralarn deeri kolayca renilip deiimi yaplabilir.

33

UYGULAMA FAALYET

Arzal bak nitesinin deitiriniz.


Makinenin enerjisini kesiniz. Yazc kapan kartnz.

Arzal bak nitesini sknz. Yeni bak nitesini taknz. Yazc kapan taknz. Makineye enerji veriniz ve cihazn almasn test

ediniz.

alma alann temizleyerekhazr hle getiriniz.

Cihazn enerjisinin kesilmiolduundan emin olunuz.

Deiik llerde el ve galetleri temin ediniz.

Vidalar iin uygun ulutornavida kullanmaya zengsteriniz.

Bak nitesini sabitleyensilikonu dikkatle sknz.

Silikon tabancasn kullanrkendikkatli olunuz.

alrken dier paralara zararvermemeye zen gsteriniz.

Gereinden az veya gereindenfazla silikon kullanmaynz.

Cihaz test ederken silikonundonmu olduundan eminolunuz.

UYGULAMA FAALYET

34

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizideerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Gerekli el ve g aletlerini temin edebildiniz mi?2. alma alann hazrlayabildiniz mi?3. Cihazn enerjisini kestiniz mi?4. Yazc kapan skebildiniz mi?5. Arzal bak nitesini skebildiniz mi?6. Yeni eleman yerine takabildiniz mi?7. Cihaza enerji uygulayp almasn test ettiniz mi?8. Yazc kapan yerine takabildiniz mi?9. almanz uygun srede tamamlayabildiniz mi?10. Uygun el ve g aletlerini seebildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

35

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi yazar kasann k birimlerinden birisidir?A) AnakartB) YazcC) KlavyeD) Besleme devresi

2. Aadakilerden hangisi yazar kasa anakart zerindeki devrelerden birisi deildir?A) Yazc src devresiB) Klavye kontrol devresiC) Fi kesme devresiD) Gsterge kontrol devresi

3. Aadaki anahtarlardan hangisinin mod deitirme yetkisi en genitir?A) Servis anahtarB) Ynetici anahtarC) Operatr anahtarD) Yldz anahtar

4. Sat ilemleri iin yazar kasann hangi moda alnmas gerekir?A) Kayt (reg)B) XC) S (servis)D) Prog (set)

5. Tuunun grevi nedir?

A) ekmeceyi amak iin kullanlr.B) Kdn ileri srlmesi iin kullanlr.C) arpm yoluyla yaplacak giriler iin kullanlr.D) Hatalar dzeltmek iin kullanlr.


6. ( ) Ynetici anahtar ile cihaz, servis moduna alnabilir.7. ( ) Gstergelerde genellikle 7 paral gsterge tp ve LCD kullanlr.8. ( ) Yazar kasada, kullanc ve mteri gstergesi olmak zere iki adet gsterge vardr.9. ( ) Mteri yazcs olan yazar kasalarda iki rulo kt kullanlr.10. ( ) Cihazn merkez ilemlerinin ve idaresinin yapld entegreler anakart zerinde

yer alr.11. ( ) Yazar kasann kullanmyla ilgili programlar Reg konumunda yaplr.

LME VE DEERLENDRME

36

12. ( ) Yalama klavuzuna baklarak hareketli paralarn hangisine hangi yanuygulanaca anlalabilir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

37

MODL DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi yazc nitesinin birimlerinden deildir?A) Yazc kafa ve pinlerB) Kt besleme mekanizmasC) Mrekkep pskrtme mekanizmasD) Alglayclar

2. 5x10 matris lsyle yazan bir yazcda kafa nitesinin, YASN ASMAyazabilmek iin satr sonuna kadar ka kez gitmesi gerekir?A) 10B) 5C) 50D) 15

3. Yazc nitesinde pinlerin hareketi iin zamanlama sinyali oluturan alglaychangisidir?A) R alglayc nitesiB) Clock alglayc nitesiC) S alglayc nitesiD) T alglayc nitesi

4. Sat ilemleri iin yazar kasann hangi moda alnmas gerekir?A) Kayt (reg)B) XC) S (servis)D) Prog (set)

5. Tuunun grevi nedir?

A) ekmeceyi amak iin kullanlr.B) Kdn ileri srlmesi iin kullanlr.C) arpm yoluyla yaplacak giriler iin kullanlr.D) Hatalar dzeltmek iin kullanlr.


6. ( ) Ynetici anahtar ile cihaz servis moduna alnabilir.7. ( ) Gstergelerde genellikle 7 paral gsterge tp ve LCD kullanlr.8. ( ) Yazar kasada, kullanc ve mteri gstergesi olmak zere iki adet gsterge vardr.9. ( ) Yazar kasada sat bilgilerini, yazc nitesi ve mali hafza kayd eder10. ( ) Yazcda, biri yazc kafay ilerletmek iin, dieri ise satr atlamak iin kullanlan

toplam iki adet motor bulunur.

MODL DEERLENDRME

38

KONTROL LSTES

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizideerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

Arzal Dililerin Deitirilmesi

1. Yazc kapan ve koruyucu kapaklar skebildiniz mi?2. Arzal diliyi tespit edebildiniz mi?3. Arzal diliyi dier paralara zarar vermeden kartabildiniz mi?4. Yeni diliyi yerine takabildiniz mi?5. Yeni dilinin almasn test edebildiniz mi?6. Yazc kapa ve koruyucu kapaklar yerlerine takabildiniz mi?

Arzal Merdanelerin Deitirilmesi

7. Yazc kapan ve koruyucu kapaklar skebildiniz mi?8. Arzal merdaneleri skebildiniz mi?9. Yeni merdane nitesini yerine takabildiniz mi?10. Yeni merdanelerin almasn test edebildiniz mi?11. Yazc kapa ve koruyucu kapaklar yerlerine takabildiniz mi?

Arzal Bak nitesinin Deitirilmesi

12. Yazc kapan skebildiniz mi?13. Arzal bak nitesini skebildiniz mi?14. Yeni bak nitesini yerine takabildiniz mi?15. Yazc kapan yerine takabildiniz mi?16. Yeni bak nitesinin almasn test edebildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

39

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 C2 A3 D4 A5 Doru6 Yanli7 Doru8 Yanli9 Doru

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 B2 C3 A4 A5 C6 Yanli7 Doru8 Doru9 Doru

10 Doru11 Yanli12 Doru

CEVAP ANAHTARLARI

40

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 C2 A3 D4 A5 C6 Yanli7 Doru8 Doru9 Yanli

10 Doru

41

KAYNAKA ELKZ Refik, Yazar Kasa Teknik Dokman, stanbul, 1992. TA Zahit, Yazar Kasa Teknik Dokman, stanbul, 1992.

KAYNAKA

Documents

Yazar Kasa Yazma Tekniği