YARATICI DÜSÜNCE VE

MÜHENDISLIK

Dr. Ersin ARIOGLU

I.T.Ü. Insaat Fakültesi Konferans Salonu

2 Mayis 1990

INSAN YASAMI IÇIN 5 TEMEL UNSUR 1. EVRENI . Merak etmek . Felsefe, Fizik, Matematik, Astronomi vb. 2. DÜNYASI . Üretmek (Maddi) . Mühendislik Bilimleri (Insaat, Elektrik v.b) 3. KENDISI . Çogalmak, uzun yasamak . Tip, Biyoloji, Psikoloji v.b 4. RUHU . Yasamdan zevk almak . Estetik, Güzel Sanatlar (müzik, resim edebiyat v.b) 5. TOPLUMU . Paylasmak . Sosyoloji, Hukuk, Ekonomi v.b ÜST DÜZEY . Yaratana saygi duymak, bilinmezden – ölümden korkmak . Din KONUSMA KONUSU : YARATICI DÜSÜNCE ve MÜHENDISLIK INSANIN KENDISI ve DÜNYASI ILE ILINTILERINI KURMAK (2 + 3) INSAN . YASAMINI MUTLU KILMAK (Pratik fayda amaç) . YASAMINI DEVAM ETTIRMEK (Üst düzey amaç) ISTER. BU NEDENLE BILGIYE IHTIYACI VARDIR.

BILIM Insan tarafindan, .Kavranmis – algilanmis ve gözlenmis .Siraya dizilerek düzenli halde depolanmis .Sebep – Sonuç iliskileri ile yargilanmis .Sonuçlara ulastirilmis – Genelleme yapilmis .Sonuçlari denenmis, sinanmis .Düzeltilmis – Gözlemlere daha uygun hale getirilmis .Faydali kilinmis .Yaziya geçirilmis Ilintili ve birbiri ile benzer “daha dogru bilgi”ler topluluguna bilim diyoruz. Kisa tarifi ile insan beyni tarafindan düsünce prosesine tabi tutulmus bilgiler toplulugu. Insan beyni bilgi toplulugunu iki türlü prosese tabi tutuyor. 1. Tümden gelim - Birkaç atomik bilgiden tüm toplulugu üretmek ve düzene

sokmak-Mantik ile tüm bilgi sistemlerini olusturmak-Aristo mantigi

2. Tüme varim - Bir çok bilgiden, gözlem yaparak algilayip, kavrayarak

siraya dizmek ve sonuçlari denemek, faydali hale getirmek.

BILGI YARGILANMADIKÇA, SINANMADIKÇA, DOGRU KABUL EDILEMEZ. BUGÜN TÜM DOGRU BILDIGIMIZ BILGILER DEGISEBILIR. BILGILERIMIZIN DOGRULUGU INSANIN ÖLÇME VE YARGILAMA KABILIYETLERI ILE SINIRLIDIR. TÜM 5 TEMEL UNSURUN AYNI ANDA GÖZLEMLENMESI OLANAKSIZ OLDUGU IÇIN NIHAI VE MUTLAK BILGI OLANAKSIZ GÖZÜKÜYOR. FAKAT BIZ OLANAKLARIMIZ ÖLÇÜSÜNDE, GEREGINDE ZORLAYARAK BILGI ÜRETIMINE DEVAM ETMELIYIZ.

BILGI . 5 Temel unsurun karsilikli etkilesimleri “Bilgi”yi yaratir. . Bilgi için, 5 unsurun merkezinde yer alan insana ihtiyaç vardir. Insan olmadikça “Bilgi” insan için deger ifade edemez. Fakat mevcuttur. . Bilgi kavranir. Kavrama ile “bilginin yasami” baslar. . Kavrama bugünkü bilgilerimize göre insan beyni tarafindan gerçeklestirilir

ve orada depolanir. . Bilgi baska insanlara konusma ve yazma eylemi ile aktarilir. . Bilgi - 5 temel unsurun etkilesimi (merkezde insan olmasi

kaydiyla arttikça çogalir.

- Her yeni bilgi, yeni bilgileri üretme özelligi tasir. (Nükleer reaksiyon gibi)

- Insanin hareketligi arttikça bilgi genisler. - Ögretildikçe – diger insanlara aktarildikça çogalir. - Zihinsel faaliyetlerini yogunlastirdikça ve dürtülerini

(merak-ögrenme; fayda için üretmek, çogaltmak, ruhsal tatmin- kendini ifade etmek, paylasmak)

keskinlestirdikçe bilgi daha hizli ürer.

BILGININ YASAMSAL ÖNEMI VARDIR. ÇOGALTILMALI ve ORGANIZE EDILEREK BILIM HALINE GETIRILMELIDIR.

BILGI = 5 TEMEL UNSURUN ETKILESIMI – ÇATISMA PROBLEM – PROBLEM ÇÖZÜMÜ . INSAN HAYATI BIR TAKVIMDIR . HAYATI DOLDURAN AKTIVITELER “PROBLEM ÇÖZÜM ISLEMLERI” GIBI

GÖRÜLEBILIR. HAYAT ÇÖZÜMLENMEGE ÇALISILAN PROBLEMLER veya BILGI ÜRETME ZINCIRIDIR.

. PROBLEMLER BAZEN BASARI ILE ÇÖZÜMLENEBILIR veya BASARI ELDE

EDILEMEYEBILIR. . PROBLEM KELIMESI, BELIRLI BIR HEDEFI OLAN ZIHINSEL FAALIYETTIR.

ÇÖZÜM ISE HEDEFE ULASMADAKI BASARIDIR. . BIR PROBLEMIN 3 BOYUTU VARDIR. . TANIM ALANI – UYGULAMA ALANI – TEMEL UNSUR ALANI . BÜYÜKLÜGÜ – ÇÖZÜMÜ UYGULAMAYA ALMAK IÇIN GEREKLI

KAYNAKLAR. (Para, insan, malzeme, zaman) . ZORLUGU – PROBLEMI BELIRLEME, ANLAMA, HEDEFLEME,

ÇÖZMEDEKI KAVRAMSAL GÜÇLÜK – BILGI EKSIKLIGI.

PROBLEM ÇÖZMENIN ASAMALARI . GÖRÜS OLUSTURMAK – PROBLEMIN TANIMLANMASI . Kavrama – Gözleme . Bilinenlerin ve arananlarin belirlenmesi . Hedefleme – Çözümün saglayacagi sartlar . PLANLAMA – PROBLEMIN STRATEJISI . Bilinenlerin degerlendirilmesi . Ek bilgilerin elde edilmesi . Bilgiler arasindaki ilintilerin kurulmasi . Çözüme ulasma metodolojisi . Aktivitelerin ara düzeylere bölünmesi . Operasyonlar . ÇÖZÜM – DENEME – UYGULAMA – DEGERLENDIRME - Problem çözümünün sonucunda bilgiye veya bilgilere erisiriz. - Sonuçlarin degeri üzerinde yargilama yapariz. - Çözümlerin kalitesinden bahsederiz. - Çözüm için sarfedilen zaman, gayret önemli faktörlerdir ve kalite ile ilgisi

vardir. - Çözüm hedefe ne kadar yakinsa ve üst düzey fikir çikarilabilirse o kadar

kaliteli oldugundan bahsedilir. (Bir fikirler toplulugu, diger bir topluluktan üstün degerde, esit, az degerde olabilir) - Fikirlere ve bilgilere deger yüklemek subjektiftir. Kisiye özeldir. Bu nedenle zor problem tarifi yapmak ve çözümde yaratici olmakta subjektiftir. - En yararli ve dogru çözüm ; . En kisa zamanda . En az kaynakla yapilan . En kaliteli çözümlerdir. (Hedefe en yakin, uygulamada min. kaynak ile max. fayda saglama)

YARATICILIK = YARATICI DÜSÜNCE ÜRETIMI = EN YARARLI ve DOGRU ÇÖZÜM . Yaraticiligin kesin ve herkesin üzerinde fikir birligine vardigi tarifi yoktur. - Kisiye özel tarifler - Süreç gibi görenler - Tek fikirden olustugunu söyleyenler - Problem çözmede metodolijidir diyenler - Zor problemlerin çözümü olarak belirleyenler vardir. . Bizim yaklasimimizda - Yaratici düsünce bir sonuçtur. - Kisiye özel veya uygulama alanina özel degildir. - Yaratici düsünce olaganüstü bir düsünce degildir. Düsünen kisinin üretiminden dolayi olaganüstü hale gelir. Üretme yönteminin önemi yoktur. . Yaratici düsünce bir probleme en yararli ve dogru çözümün getirilmesini

saglar. Bu eyleme yaraticilik denir. . Bu tariflerden yaratici düsünce yeni ve orijinal düsüncedir. Bu sart gerekli,

fakat yeter degildir. . Yaratici düsünce üretim hizini artirir, fayda saglar. Uygulamada kolaylik,

basitlik saglar. . Yaratici düsünce için genis bilgi tabani bazen gerek sart olabilir, fakat

kesinlikle yeterli degildir. . Yaratici düsünceyi kivilcimlayan unsurlar - Dogru hedeflemek – kendi ana unsurlarini damitmak - Kisisel Dürtülerin üst düzeyde uyarlanmasi (motivasyon) - Geçmisteki bilgiler - Anoloji - Ideallestirmek, modellemek, basite indirgemek - Somutlastirmak - benzetmek - Fikirleri sembollestirmek, yazmak - Tahayyül etmek – Zihnen imgelemek - Fiziksel olarak imgelemek, gözlemlemek - Gözlemleri uygun siralamak - REKABET

YARATICI DÜSÜNCENIN ÖZELLIKLERI . Zamanla olgunlasir ve gelisir. Devrime pek az, evrime pek çok rastlanir.

Gelisme hizli veya çok yavas olabilir. . Yaratici düsünce araliksiz ve sürekli olusamaz. Kesik kesik gelir. Firtinalar

halinde degil, meltemler halinde . Zaman ve kaynak kisitlamasi yaratici düsünceyi olumsuz etkiler. . Yaraticiligin üretkenligi yas arttikça azalir. . Yaraticilik çevre sartlari ile olumlu veya olumsuz etkilenebilir. . Yaratici düsünceden elde edilen faydalar görecelidir. YARATICI INSANLARIN ÖZELLIKLERI . Hizla eyleme geçebilen, enerjik . Amaç ve hedef saptayabilen, sebatkar ve sabirli . Özgür düsünebilen, yeni fikirlere açik olan . Büyük düsünen, düs kurabilen . Bilimsel dürüstlüge sahip olan, bilgiye saygilir kimselerin yaratici düsüncelerde daha üretken oldugu gözlenmistir.

YARATICI DÜSÜNCE = MÜHENDISLIK

Ilk Buhar Makinasi (1700) Thomas Savery “Engine” kelimesi Engineer = Akil Eden (Latince Kökenli) (Bati Kültürü) Mühendis = Hesap Eden (Arapça Kökenli) (700) (Dogu Kültürü). Bu iki kültür kelime anlami ile mühendisligi çagdas anlamda ifade edemese de ikisi bir arada yaklasim saglar. MÜHENDISLIK BILIMLERININ HAKIM ÖZELLIKLERI . Genelde yasamin temel unsurlari Insan ve Dünya’nin karsilikli

etkilesiminden mühendislik bilgi vebilimleri dogmustur. . Mühendislik bilimleri tümevarim düsünce prosesi ile gelistirilmektedir. . Mühendislik bilimlerinin görevi: Insana mutluluk ortami yaratmak için

durmadan üretmektir. . Bilgiyi en kisa yoldan bilime ve bilimi teknolojik prosese çevirerek insan

ihtiyaci için mal üretir. . Problem çözmenin en çok çesitlendigi, en yogun üretildigi, en çok faydaya

döndügü, en hizli sonuçlandigi bilimlerdir. . Yaratici düsüncenin en yogun oldugu bilimlerdir. . Mühendislik bilimlerinin gelisim tarihi, adeta yaratici düsünce tarihidir. MÜHENDISLERIN HAKIM ÖZELLIKLERI . Profesyonel faaliyetlerinin tümü problem çözmektir. . Yaratici düsünce üretmede toplumda önderdirler. . Üretimde insanin zihinsel gücünü temsil ederler ve tüm üretimi organize

ederler (Kol gücü, makina, teknoloji ve bilgi) . Mühendislerin gelismis kabiliyetleri : - Hedef verme – Hedefe tolerans içinde ulasma, - Deney yapma – Laboratuvar çalismasi, - Efektif kaynak kullanma, - Fayda degerlendirme.