Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z wiedzy o społeczeństwie kl.II ( semestr I i II)

Dział Temat (rozumiany jako lekcja)

Wymagania na

ocenę dopuszczającą

Wymagania na

ocenę dostateczną

Wymagania na ocenę dobrą

Wymagania na ocenę

bardzo dobrą

Wymagania na ocenę celującą

SPOŁECZEŃSTWO

1. Socjologia jako nauka społeczna

1. Socjologia jako nauka społeczna.

Uczeń: – wie, co to jest so-cjologia i czym się zajmuje;

Uczeń: – wymienia i przed-stawia metody i techniki badawcze;

Uczeń: – charakteryzuje procesy socjologicz-ne;

Uczeń: – analizuje wyniki badań statystycz-nych;

Uczeń: – uzasadnia kry-tyczne podejście do badań statystycz-nych;

2. Życie zbiorowe i jego reguły

1. Człowiek jako istota społeczna.

Uczeń: – definiuje znaczenie pojęcia istota spo-łeczna, socjalizacja;

Uczeń: – omawia potrzeby ludzkie i czynniki mające wpływ na życie społeczne;

Uczeń: – dowodzi, że czło-wiek jest istotą spo-łeczną;

Uczeń: – uzasadnia, że czyn-niki biologiczne, geograficzne, demo-graficzne, ekono-miczne i kulturowe mają wpływ na życie społeczne;

Uczeń: – uzasadnia, w jaki sposób potrzeby uznania i współza-wodnictwa wpły-wają na życie spo-łeczne;

2. Socjalizacja i role społeczne.

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie socjalizacji pierwot-nej i wtórnej;

Uczeń: – omawia czynniki mające wpływ na proces rozwoju człowieka;

Uczeń: – charakteryzuje proces przechodze-nia z jednej roli do drugiej;

Uczeń: – przeprowadza ana-lizę społeczeństwa jako układu ról spo-łecznych;

Uczeń: – interpretuje wy-brane role społecz-ne;

3. Zbiorowość spo-łeczna.

Uczeń: – wymienia rodzaje więzi społecznych;

Uczeń: – omawia etapy po-wstawania więzi społecznych;

Uczeń: – charakteryzuje rolę mediów jako in-strumentów pośred-

Uczeń: – uzasadnia, jakie zagrożenia niesie za sobą obecność no-

Uczeń: – analizuje szanse społeczności lokal-nych na rozwój

niczących w relacji ze światem;

woczesnych techno-logii w życiu co-dziennym;

wspólnoty; – uzasadnia, jakie fobie XXI wieku niosą za sobą no-woczesne techno-logie;

4. Normy społecz-ne.

Uczeń: – wymienia rodzaje norm społecznych i przejawy kontroli społecznej; – definiuje podsta-wowe pojęcia: nor-my społeczne, kon-trola społeczna, anomia i stygmaty-zacja społeczna;

Uczeń: – omawia rodzaje norm społecznych; – określa ich funkcje w życiu społecznym; – opisuje przejawy kontroli społecznej;

Uczeń: – wyjaśnia przyczyny przestępczości i de-wiacji przy pomocy różnych teorii;

Uczeń: – wyszukuje przykła-dy stygmatyzacji spo-łecznej; – podaje ich przyczy-ny i następstwa;

Uczeń: – wskazuje okolicz-ności, które wywo-łują anomię i okre-śla jej skutki dla społeczeństwa;

5. Ład społeczny. Uczeń: – definiuje pojęcie ład społeczny, kon-sensus, równowaga społeczna;

Uczeń: – omawia czynniki kształtujące ład spo-łeczny, prawo, mo-ralność;

Uczeń: – charakteryzuje elementy ładu spo-łecznego: współpra-cę, umiejętność osiągania konsensu-su, hierarchię warto-ści, równowagę spo-łeczną, porządek społeczny;

Uczeń: – ocenia, czy społe-czeństwo polskie ma umiejętność osiąga-nia konsensusu;

Uczeń: – uzasadnia, którą teorię ładu spo-łecznego uważa za słuszną;

6. Instytucje spo-łeczne.

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie instytucja społeczna; – wymienia rodzaje

Uczeń: – określa funkcje in-stytucji społecznych; – potrafi je omówić;

Uczeń: – potrafi uzasadnić, skuteczność działa-nia niektórych insty-

Uczeń: – uzasadnia, jakie przyczyny wpływają na niski poziom zau-

Uczeń: – ocenia wybrane działania instytucji społecznych w Pol-

instytucji społecz-nych;

tucji społecznych, np. samorządu ucz-niowskiego

fania społecznego do instytucji społecz-nych;

sce;

7., 8. Konflikty spo-łeczne i sposoby ich rozwiązywania

Uczeń: – wie, co to jest dez-integracja społeczna i konflikt społeczny;

Uczeń: – omawia źródła mechanizmu kon-fliktów społecznych i ich rodzaje;

Uczeń: – podaje sposoby rozwiązywania kon-fliktów społecznych;

Uczeń: – rozróżnia konflikty wewnętrzne, inter-personalne, we-wnątrzgrupowe, międzygrupowe, międzynarodowe, globalne;

Uczeń: – przygotowuje re-gulamin arbitrażu, negocjacji oraz mediacji dotyczą-cych rozwiązywa-nia konfliktów między uczniami a nauczycielem;

3. Grupa społecz-na

1. Pojęcie i typolo-gia grup społecz-nych.

Uczeń: – wie, co to jest gru-pa społeczna; – podaje cechy gru-py społecznej;

Uczeń: – omawia na przy-kładach różne rodza-je grup i wyjaśnia funkcjonowanie wskazanej grupy;

Uczeń: – charakteryzuje wybrane grupy spo-łeczne; – wyszukuje nie-zbędne informacje z tekstu źródłowego;

Uczeń: – potrafi analizować teksty źródłowe; – wyróżnia rodzaje granic między po-szczególnymi gru-pami;

Uczeń: – potrafi prawi-dłowo sklasyfiko-wać np. klasę do odpowiednich ro-dzajów grup spo-łecznych i uzasad-nić swój wybór; –

2. Grupy odniesie-nia.

Uczeń: – zna pojęcie grupy odniesienia i rozu-mie jego znaczenie;

Uczeń: – rozróżnia grupy odniesienia porów-nawczego, norma-tywnego oraz grupy odniesienia pozy-tywnego i negatyw-nego;

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie grup odniesienia po-zytywnego i nega-tywnego w procesie socjalizacji;

Uczeń: – na podstawie tek-stu źródłowego i wiedzy pozaźródło-wej podaje i omawia przyczyny poczucia upośledzenia lub uprzywilejowania społecznego;

Uczeń: – potrafi scharakte-ryzować różne gru-py odniesienia i uzasadnić swoje stanowisko;

3., 4. Rodzina jako Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń:

grupa społeczna. – wie, co to jest ro-dzina; – zna funkcje rodzi-ny;

– omawia czynniki mające wpływ na kształtowanie więzi w rodzinie; – rozróżnia rodzaje rodziny: wielopoko-leniowe, nuklearne, mono- i poligamicz-ne;

– interesuje się hi-storią własnej rodzi-ny; – charakteryzuje różne modele rodzi-ny i inne formy, jak konkubinat;

– wyszukuje instytu-cje i organizacje w swoim regionie, któ-re wspierają rodzinę; – podaje sposoby, jak można zapobie-gać degradacji rodzi-ny;

– analizuje pro-blemy współcze-snej rodziny; – przygotowuje projekt badawczy na temat zróżnico-wania rodzin w różnych kręgach cywilizacyjnych;

4. Struktura spo-łeczna

1. Pojęcie i koncep-cje struktury spo-łecznej.

Uczeń: – zna pojęcia: społe-czeństwo, struktura społeczna, klasa, warstwa i podaje ich znaczenie;

Uczeń: – wymienia podsta-wowe elementy struktury społecznej;

Uczeń: – omawia koncepcje struktury społecznej;

Uczeń: – charakteryzuje elementy struktury społecznej;

Uczeń: – potrafi wskazać, które dobra są dla niego najważniej-sze i uzasadnia swój wybór;

2. Przemiany struk-tury społeczeństwa polskiego.

Uczeń: – zna strukturę spo-łeczeństwa polskie-go; – wie, co to jest kla-sa średnia;

Uczeń: – omawia strukturę demograficzną, za-wodową i klasowo-warstwową społe-czeństwa polskiego;

Uczeń: – charakteryzuje zmiany, jakie zaszły w strukturze społe-czeństwa polskiego; – wie, co to jest pauperyzacja;

Uczeń: – określa przyczyny stratyfikacji społecz-nej; – porównuje skalę nierówności spo-łecznych w Polsce i wybranym państwie;

Uczeń: – uzasadnia zwią-zek między nie-równościami spo-łecznymi a nierów-nościami szans ży-ciowych;

3., 4. Ruchliwość społeczna a nie-równości szans ży-ciowych.

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie pionowej i poziomej ruchliwości społecz-nej; – wie, skąd wynikają nierówności spo-

Uczeń: – wyjaśnia uwarun-kowania pionowej i poziomej ruchliwo-ści społecznej;

Uczeń: – podaje przykłady awansu i degradacji grup społecznych; – na przykładzie źró-deł wskazuje prze-jawy nierówności

Uczeń: – charakteryzuje me-chanizm i skutki spo-łecznego wyklucze-nia i podaje sposoby przeciwdziałania te-mu zjawisku;

Uczeń: – porównuje skalę nierówności spo-łecznych w Polsce i wybranym pań-stwie;

łeczne;

społecznych;

4., 5. Problemy społeczeństwa pol-skiego.

Uczeń: – wymienia proble-my społeczeństwa polskiego: ubóstwo, bezrobocie; – zna patologie spo-łeczne i wymienia instytucje zajmujące się zwalczaniem pa-tologii społecznych;

Uczeń: – wymienia środki służące zwalczaniu bezrobocia; – omawia problemy życia społecznego w Polsce; – przedstawia sytua-cję młodych ludzi w Polsce;

Uczeń: – charakteryzuje problemy społeczeń-stwa polskiego i pa-tologii społecznych; – wyjaśnia możliwo-ści rozwiązywania problemów społecz-nych;

Uczeń: – analizuje przyczyny problemów społecz-nych i powstawania patologii oraz możli-wości, jakie daje pro-filaktyka;

Uczeń: – ocenia działal-ność instytucji, któ-rych zadaniem jest przeciwdziałanie problemom i pato-logiom społecz-nym;

5. Zmiana spo-łeczna

1. Drogi zmiany społecznej.

Uczeń: – wie, że istnieją dwie drogi zmiany społecznej: rewolucji i reformy; – zna pojęcie adap-tacji społecznej;

Uczeń: – wymienia czynniki determinujące zmiany społeczne; – wyróżnia pięć ro-dzajów adaptacji społecznej pozwala-jącej przeciwdziałać traumie;

Uczeń: – wyszukuje z tek-stów źródłowych i li-teratury różne formy adaptacji społecznej; – podaje przykłady z życia codziennego tego zjawiska;

Uczeń: – analizuje sposoby adaptacji do zmiany społecznej na pod-stawie obserwacji;

Uczeń: – ocenia dwie drogi zmiany społecznej: rewolucję i refor-mę; – uzasadnia swoje stanowisko;

2. Historyczne for-my społeczeństwa.

Uczeń: – wyjaśnia pojęcia: rozwój społeczny, industrializacja;

Uczeń: – wymienia typy społeczeństw w uję-ciu Karola Marksa i współczesnym; – charakteryzuje różne rodzaje społe-czeństw;

Uczeń: – wyjaśnia proces przechodzenia spo-łeczeństwa z jednej formy w drugą; – porównuje społe-czeństwo pierwotne, feudalne i indu-strialne;

Uczeń: – przedstawia teorie rozwoju społeczne-go: linearną, teorie cykliczne i dychoto-miczne; – uzasadnia własne stanowisko, która z teorii najlepiej odda-je istotę rozwoju społecznego;

Uczeń: – ocenia historycz-ne formy organiza-cji społeczeństwa;

3. Współczesne formy społeczeń-stwa.

Uczeń: – zna pojęcia: społe-czeństwo postindu-strialne, globalne, otwarte, konsump-cyjne, informacyjne i wolnego czasu;

Uczeń: – omawia cechy współczesnego spo-łeczeństwa;

Uczeń: – korzystając z róż-nych źródeł informa-cji, charakteryzuje zjawisko zwane ”macdonaldyzacją”; – określa jej wpływ na kształtowanie się społeczeństwa glo-balnego;

Uczeń: – uzasadnia swoje stanowisko: „Jakie formy spędzania cza-su są najbardziej ko-rzystne dla współ-czesnego człowieka”;

Uczeń: – analizuje zjawisko ”macdonaldyzacji”; – określa jego wpływ na kształto-wanie się społe-czeństwa globalne-go;

4., 5. Współczesne ruchy społeczne.

Uczeń: – zna najważniejsze ruchy społeczne: anarchizm, femi-nizm, pacyfizm, eko-logizm i ruchy oby-watelskie;

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie ruchu społecznego; – wyróżnia ruchy nastawione na jed-nostkę i społeczeń-stwo;

Uczeń: – porównuje formy walki stosowane przez przedstawicieli różnych ruchów; – charakteryzuje wybrany ruch spo-łeczny;

Uczeń: – na podstawie źró-deł, własnej wiedzy i obserwacji przed-stawia ruchy, które podjęły walkę bez użycia siły;

Uczeń: – analizuje doku-menty ruchów spo-łecznych, np. pre-ambułę statutu Partii Kobiet, i wy-ciąga wnioski;

6. Człowiek w spo-

łeczeństwie – lekcja

powtórzeniowa.

7. Społeczeństwo i człowiek jako jed-nostka w społe-czeństwie – lekcja sprawdza-

jąca.

6. Naród, ojczy- 1. Pojęcie narodu. Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń:

zna, mniejszości narodowe

– wyjaśnia znaczenie pojęcia: naród, oj-czyzna; – wie, jakie czynniki jednoczą naród – kultura, historia itp.

– wymienia i oma-wia czynniki naro-dowotwórcze: tery-torium, pochodzenie etniczne, organiza-cję polityczną, inte-grację gospodarczą, społeczną i kulturę;

– sporządza subiek-tywną listę czynni-ków narodowotwór-czych; – przedstawia ją w porządku hierar-chicznym; – porównuje ww. li-stę z listami koleża-nek i kolegów;

– charakteryzuje dwie koncepcje na-rodu: etniczno-kulturową i politycz-ną

– analizuje słowa poety C. Norwida „Ojczyzna to wielki obowiązek”;

2., 3. Świadomość i tożsamość naro-dowa.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie pojęcia: świadomość narodowa, tożsa-mość narodowa, asymilacja;

Uczeń: – charakteryzuje po-stawy współcze-snych Polaków wo-bec ojczyzny i naro-du;

Uczeń: – omawia czynniki sprzyjające asymila-cji oraz służące za-chowaniu tożsamo-ści narodowej; – przedstawia prze-jawy negatywnego stosunku do innych narodowości;

Uczeń: – korzystając z mate-riałów źródłowych i własnych obserwacji, podaje przykłady ksenofobii, szowini-zmu, rasizmu, anty-semityzmu w Polsce;

Uczeń: – analizuje postawy współczesnych Po-laków wobec wła-snej ojczyzny i in-nych narodów; – omawia przykła-dy kosmopolityzmu we współczesnym świecie;

4. Mniejszości na-rodowe i etniczne w Polsce.

Uczeń: – wie, co to są mniejszości narodo-we i etniczne i kogo nazywa się imigran-tem;

Uczeń: – wymienia prawa, jakie przysługują mniejszościom na-rodowym i imigran-tom;

Uczeń: – charakteryzuje mniejszości narodo-we i etniczne oraz grupy imigrantów ży-jące w Polsce;

Uczeń: – omawia czynniki sprzyjające zacho-waniu tożsamości narodowej;

Uczeń: – ocenia stosunek Polaków do mniej-szości narodowych i imigrantów;

7. Procesy naro-dowościowe i in-tegracyjne we współczesnym

1., 2. Integracja na-rodów świata za-chodniego.

Uczeń: – zna przyczyny in-tegracji europejskiej i wyjaśnia pojęcie in-

Uczeń: – omawia czynniki integrujące narody Europy;

Uczeń: – charakteryzuje dewizę Unii Europej-skiej „różnorodność

Uczeń: – uzasadnia wpływ chrześcijaństwa na proces integracji;

Uczeń: – analizuje, co wpływa na przy-czyny dekompozy-

świecie tegracji; w wielości”; cji organizmów państwowych i dezintegrację zbio-rowości wielonaro-dowych;

3., 4. Mniejszości narodowe i ochro-na ich praw.

Uczeń: – wymienia modele polityki wobec mniejszości narodo-wych;

Uczeń: – porównuje różne modele polityki wy-branych państw wo-bec mniejszości na-rodowych i imigran-tów;

Uczeń: – wyjaśnia, dlaczego w Europie integracja imigrantów z państw pozaeuropejskich rodzi trudności; – określa, jaki model polityki wobec imi-grantów realizuje Polska;

Uczeń: – na podstawie źró-deł i wiedzy po-zaźródłowej wskazu-je przykłady nieprze-strzegania praw mniejszości narodo-wych w Europie;

Uczeń: – przeprowadza analizę dokumen-tów dotyczących mniejszości naro-dowych;

5., 6. Przyczyny i skutki konfliktów społecznych w pań-stwach Azji, Afryki i Ameryki Południo-wej.

Uczeń: – wie, jakie konflikty toczą się w pań-stwach Azji, Afryki i Ameryki Południo-wej;

Uczeń: – omawia przyczyny i sposoby rozwiązy-wania długotrwałych konfliktów między narodami;

Uczeń: – omawia podłoże i skutki konfliktów społecznych w tych krajach;

Uczeń: – na podstawie tek-stu źródłowego „Wojna futbolowa” określa znaczenie piłki nożnej w polity-ce państw Ameryki Łacińskiej;

Uczeń: – ocenia rolę misji pokojowych ONZ i innych organizacji międzynarodowych w rozwiązywaniu konfliktów w pań-stwach Azji, Afryki i Ameryki Południo-wej;

8. Kultura i plura-lizm kulturowy

1. Pojęcie i typy kultury.

Uczeń: – wie, co to jest kul-tura i jakie są typy kultury;

Uczeń: – definiuje pojęcie kultury i omawia po-szczególne typy kul-tury;

Uczeń: – rozróżnia norma-tywne i opisowe po-jęcie kultury; – dowodzi, że kultu-

Uczeń: – określa znaczenie religii w polskiej kul-turze; – ocenia wpływ tole-

Uczeń: – ocenia wpływ kontrkultury na ży-cie społeczne; – analizuje konse-

– wskazuje specy-ficzne cechy typów kultury;

ra polska ma uni-wersalistyczny cha-rakter;

rancji na życie spo-łeczne;

kwencje pluralizmu kulturowego;

2., 3. Subkultury młodzieżowe.

Uczeń: – zna najważniejsze subkultury młodzie-żowe;

Uczeń: – omawia subkultu-ry młodzieżowe w Polsce i w Europie;

Uczeń: – rozróżnia subkultu-ry o charakterze reli-gijnym i agresyw-nym;

Uczeń: – uzasadnia, jakie zagrożenia niosą za sobą subkultury;

Uczeń: – analizuje zagro-żenia, jakie niosą za sobą subkultury dla jednostek i społe-czeństwa; – podejmuje próbę oceny;

9. Współczesne spory światopo-glądowe

4., 5. Współczesne spory światopoglą-dowe.

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie pojęcia: aborcja i eu-tanazja, badania ge-netyczne; – wie, o co toczą się spory światopoglą-dowe, jakich obsza-rów dotyczą;

Uczeń: – zna różne formuły sprawiedliwości; – omawia kwestię kary jako odpłaty lub jako sposobu re-socjalizacji;

Uczeń: – rozważa problem sprawiedliwości we współczesnym świe-cie oraz kwestię do-puszczalności aborcji i eutanazji;

Uczeń: – charakteryzuje różne spory świato-poglądowe; – uzasadnia trakto-wanie kary jako od-płaty lub jako sposo-bu resocjalizacji;

Uczeń: – omawia problem badań naukowych i genetycznych (in vitro) i ich zasto-sowanie np. w me-dycynie; – omawia problem przyznawania praw mniejszościom sek-sualnym, tak jak mają osoby hetero-seksualne;

10. Edukacja w XXI wieku

1. System oświa-towy w Polsce.

Uczeń: – zna i wymienia in-stytucje, które wchodzą w skład polskiego systemu oświatowego;

Uczeń: – wie, jaki dokument reguluje system edukacji w Polsce; – omawia zadania edukacji w Polsce;

Uczeń: – omawia wszystkie elementy polskiego systemu oświaty;

Uczeń: – na podstawie róż-nych źródeł wskazuje działania, które mo-gą być podejmowane przez państwo, wła-

Uczeń: – uzasadnia i poda-je przykłady, że polski system oświaty jest niedo-pasowany do rynku

dze samorządowe oraz organizacje spo-łeczne w celu zwięk-szenia równości szans w dostępie do edukacji;

pracy; – podejmuje próbę oceny polskiego systemu oświato-wego;

2. Kształcenie ustawiczne.

Uczeń: – wyjaśnia pojęcia: kształcenie usta-wiczne, strategia li-zbońska i uniwersy-tet trzeciego weku;

Uczeń: – wyjaśnia, w jaki sposób można pod-nieść lub zmienić swoje kwalifikacje zawodowe; – omawia piramidę potrzeb A. Maslowa;

Uczeń: – charakteryzuje sposób zmiany kwa-lifikacji zawodo-wych;

Uczeń: – uzasadnia, że uczenie się przez ca-łe Zycie sprzyja od-niesieniu sukcesu w karierze zawodowej;

Uczeń: – uzasadnia po-trzebę kształcenia ustawicznego; – podejmuje próbę odpowiedzi na py-tanie: „czy w Pol-sce właściwie wy-korzystuje się po-tencjał osób star-szych wiekiem”;

3. Naród, kultura i edukacja – lekcja powtórzeniowa.

4. Naród, kultura i edukacja – lekcja sprawdzająca.

11. Obywatel i obywatelstwo

1. Pojęcie obywa-telstwa i sposoby jego nabycia.

Uczeń: – wyjaśnia, co to jest obywatelstwo i zna sposoby jego nada-wania;

Uczeń: – wyjaśnia pojęcia: obywatelstwo, cu-dzoziemiec, apatry-da;

Uczeń: – porównuje proce-dury procesu natura-lizacji obowiązujące w USA i w Polsce;

Uczeń: – uzasadnia swoją opinię na temat nie-akceptowania przez Polskę prawa do po-

Uczeń: – podaje argumen-ty za i przeciw libe-ralizacji przepisów dotyczących naby-

– wyjaśnia, czym obywatelstwo różni się od narodowości;

dwójnego obywatel-stwa;

wania obywatel-stwa polskiego;

2. Obowiązki oby-watela Rzeczypo-spolitej Polskiej.

Uczeń: – wymienia obo-wiązki obywatela RP;

Uczeń: – wyjaśnia pojęcia: demagogia, uspo-łecznienie, wolonta-riusz;

Uczeń: – omawia wzory obywatelskiego dzia-łania;

Uczeń: – charakteryzuje wzór obywatela w państwie demokra-tycznym;

Uczeń: – uzasadnia własne stanowisko doty-czące odpowiedzi na pytanie: „czy podatek od osób fi-zycznych jest nie-zbędny”;

3. Obywatelskie nieposłuszeństwo.

Uczeń: – zna pojęcie obywa-telskiego nieposłu-szeństwa; – podaje kilka przy-kładów;

Uczeń: – wyjaśnia, na czym polega obywatelskie nieposłuszeństwo; – podaje historyczne i współczesne przy-kłady;

Uczeń: – omawia warunki dopuszczalności obywatelskiego nie-posłuszeństwa;

Uczeń: – charakteryzuje różne formy obywa-telskiego nieposłu-szeństwa np. ekotaż, ruch lemieszy, blo-kady, okupacje bu-dynków, ukrywanie uchodźców, obozy stacjonarne lub cza-sowe, odmowa współpracy, sabotaż;

Uczeń: – przedstawia ar-gumenty za i prze-ciw obywatelskie-mu nieposłuszeń-stwu;

12. Społeczeń-stwo obywatel-skie

1. Pojęcie i koncep-cje społeczeństwa obywatelskiego.

Uczeń: – zna pojęcie społe-czeństwa obywatel-skiego; – wie, na czym ono polega;

Uczeń: – wyjaśnia pojęcia: autorytaryzm, grupy interesu, lobbing, społeczeństwo oby-watelskie; –wymienia instytu-

Uczeń: – przedstawia filozo-ficzny rodowód kon-cepcji społeczeństwa obywatelskiego;

Uczeń: – charakteryzuje istotne postawy prawne umożliwiają-ce działalność róż-nych form organiza-cji;

Uczeń: – przedstawia ar-gumenty za i prze-ciw tezie „społe-czeństwo szkolne jako społeczeństwo obywatelskie w

cje, które przyczy-niają się do rozwoju społeczeństwa oby-watelskiego;

miniaturze”;

2., 3. Formy aktyw-ności społecznej.

Uczeń: – wymienia formy aktywności społecz-nej;

Uczeń: – opisuje formy ak-tywności obywateli w ramach społecz-ności lokalnej, re-gionu, państwa oraz na poziomie global-nym;

Uczeń: – charakteryzuje lo-kalne organizacje pozarządowe; – przedstawia zasa-dy zakładania i funk-cjonowania stowa-rzyszeń, fundacji i organizacji pożytku publicznego;

Uczeń: – uzasadnia znacze-nie swobody zrze-szania się dla jakości życia publicznego;

Uczeń: – argumentuje swoje stanowisko na temat związków zawodowych: „czy spełniają swoje za-danie?”

13. Opinia pu-bliczna

1. Opinia publiczna.

Uczeń: – wie, co to jest opi-nia publiczna i jakie są sposoby jej wyra-żania;

Uczeń: – wyjaśnia, jak kształtuje się opinia publiczna; – wyjaśnia, na czym polega specyfika marketingu społecz-nego;

Uczeń: – wskazuje przykłady wpływu opinii pu-blicznej na decyzje polityczne;

Uczeń: – analizuje i interpre-tuje wyniki badań opinii publicznej;

Uczeń: – przeprowadza w najbliższym oto-czeniu mini sondaż opinii publicznej na temat: działalności charytatywnej, ochrony środowi-ska czy problemów lokalnych i inter-pretuje go;

14. Środki maso-wego przekazu

2., 3. Pojęcie i funkcje współcze-snych mediów.

Uczeń: – wie, co to są media i jaką rolę pełnią w państwie; – wymienia funkcje

Uczeń: – przedstawia naj-ważniejsze media w Polsce i na świecie; – wyjaśnia pojęcie

Uczeń: – charakteryzuje wybrane media lo-kalne;

Uczeń: – rozróżnia funkcje, jakie pełnią media w państwie demokra-tycznym i niedemo-

Uczeń: – analizuje przeka-zy medialne; – ocenia ich wiary-godność;

mediów; mass media; kratycznym; – odróżnia informa-cje od komentarzy;

4. Podstawy praw-ne funkcjonowania mediów w Polsce.

Uczeń: – wie, na czym pole-ga zasada wolności słowa; – zna pojęcie plura-lizm mediów i wie, w czym się on wyraża;

Uczeń: – wyjaśnia, jakimi zasadami etycznymi powinny kierować się media;

Uczeń: – charakteryzuje sylwetkę prawego dziennikarza;

Uczeń: – korzysta ze źródeł i analizuje je, uzasad-nia swoje stanowi-sko;

Uczeń: – uzasadnia zna-czenie pluralizmu mediów;

5. Rola Internetu

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie Internet;

Uczeń: – wymienia najpo-pularniejsze usługi sieciowe;

Uczeń: – określa rolę Inter-netu i omawia za-grożenia, jakie za sobą niesie;

Uczeń: – analizuje treści i krytyczne je odbiera;

Uczeń: – ocenia zasoby In-ternetu z punktu widzenia rzetelno-ści i wiarygodności informacji;

6. Obywatel w pań-

stwie i media – lek-

cja powtórzeniowa.

7. Obywatel w pań-stwie i media – lek-cja sprawdzająca

POLITYKA

1. Pojęcie polityki

1. Pojęcie polityki.

Uczeń: – wie, co to jest poli-tyka i czym się zaj-muje;

Uczeń: – przedstawia różne rozumienia pojęcia „polityka”;

Uczeń: – omawia to pojęcie w ujęciu historycz-nym; – wymienia dyscy-

Uczeń: – charakteryzuje różne koncepcje po-lityki;

Uczeń: – analizuje źródła; – ocenia stosunek Polaków do polity-ki;

pliny politologii;

2. Demokracja 1. Pojęcie i geneza demokracji.

Uczeń: – zna pojęcie demo-kracja i wie, co ozna-cza;

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie demokracja; – omawia fazy roz-woju demokracji w ujęciu historycznym;

Uczeń: – charakteryzuje główne fazy kształ-towania się systemu demokratycznego;

Uczeń: – analizuje źródła; – wskazuje cechy demokracji ateńskiej;

Uczeń: – interpretuje sło-wa W. Churchilla na temat demokra-cji;

2., 3. Polskie trady-cje demokratyczne.

Uczeń: – wie, na czym pole-gała demokracja szlachecka i co to by-ła Konstytucja 3 ma-ja;

Uczeń: – opisuje polskie tradycje demokra-tyczne;

Uczeń: – charakteryzuje demokrację szla-checką, Konstytucję 3 maja i konstytucję marcową z 1921 r.;

Uczeń: – analizuje, na czym polegał wkład Polski w rozwój demokracji w Europie i na świe-cie;

Uczeń: – uzasadnia, na czym polegał wkład Polaków w rozwój demokracji w Eu-ropie i na świecie; – zajmuje własne stanowisko;

4. Fundamentalne zasady demokracji.

Uczeń: – wymienia najważ-niejsze zasady de-mokracji;

Uczeń: – opisuje wartości będące fundamen-tem współczesnej demokracji;

Uczeń: – charakteryzuje wartości demokra-tyczne: wolność, równość, sprawie-dliwość, porządek i efektywność;

Uczeń: – wyszukuje z tekstu źródłowego zapisy odnoszące się do fundamentalnych za-sad demokracji;

Uczeń: – podaje argumen-ty, za pomocą któ-rych Monteskiusz uzasadnia koniecz-ność rozdziału po-szczególnych władz;

5. Formy demokra-cji.

Uczeń: – wymienia formy demokracji bezpo-średniej i pośredniej;

Uczeń: – omawia poszcze-gólne formy demo-kracji bezpośredniej i pośredniej;

Uczeń: – rozważa, jak we współczesnym pań-stwie można reali-zować inne formy demokracji bezpo-średniej niż referen-dum;

Uczeń: – wyszukuje z tekstu źródłowego nie-zbędne informacje; – potrafi odszukać w najbliższym otocze-niu przejawy łamania zasad i procedur

Uczeń: – bierze udział w debacie na temat form demokracji; – ocenia formę wyborów w Polsce;

demokratycznych;

3. Polityka, ideo-logie, doktryny i programy poli-tyczne

1. Kultura politycz-na.

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie kultury politycznej;

Uczeń: – podaje różne przy-kłady kultury poli-tycznej;

Uczeń: – charakteryzuje kul-turę polityczną współczesnej Polski;

Uczeń: – korzystając ze źró-deł, wyszukuje nie-zbędne informacje; – formułuje własne stanowisko na temat kultury politycznej Polaków;

Uczeń: – wysuwa argu-menty za i przeciw tezie, że nieuczest-niczenie w wybo-rach pozbawia nas wpływu na rządze-nie krajem;

2., 3. Współczesne ideologie.

Uczeń: – wie, co to jest ideologia; – wymienia najważ-niejsze ideologie;

Uczeń: – wyjaśnia pojęcia: ideologia polityczna, materializm dialek-tyczny, totalitaryzm, populizm; – zna najważniejsze założenia poszcze-gólnych ideologii;

Uczeń: – charakteryzuje najważniejsze ideo-logie polityczne; – charakteryzuje ideologie totalitarne;

Uczeń: – analizuje teksty źródłowe; – wyszukuje odpo-wiednie fragmenty; – porównuje pozycję człowieka w po-szczególnych ideolo-giach;

Uczeń: – ocenia poszcze-gólne ideologie;

4. Współczesne doktryny politycz-ne.

Uczeń: – wie, czym różni się ideologia od doktry-ny politycznej;

Uczeń: – podaje najważniej-sze typy i rodzaje doktryn politycz-nych;

Uczeń: – charakteryzuje najważniejsze współczesne doktry-ny polityczne;

Uczeń: – uzasadnia podział doktryn na lewico-we, prawicowe i cen-trowe;

Uczeń: – zajmuje własne stanowisko na te-mat doktryn i ar-gumentuje je;

5. Program poli-tyczny.

Uczeń: – wie, czego dotyczy treść programów po-litycznych;

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie programu politycz-nego i wymienia je-go części składowe;

Uczeń: – na podstawie źró-deł charakteryzuje wybrane programy partii politycznych;

Uczeń: – korzystając ze źró-deł, porównuje pro-gramy polityczne;

Uczeń: – analizuje pro-gramy wybranych partii; – ocenia wartość merytoryczną i

wartość przekazu;

4. Systemy par-tyjne

1. Definicja i typo-logia partii poli-tycznych.

Uczeń: – wie, co to jest par-tia; – wymienia najważ-niejsze rodzaje partii politycznych (maso-we, kadrowe, rozwi-nięte, konserwatyw-ne, chrześcijańsko-demokratyczne, li-beralne i socjalde-mokratyczne oraz ekologiczne i rady-kalne);

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie partii politycznych; – wymienia cechy partii jako grupy społecznej;

Uczeń: – omawia funkcje partii politycznych i podaje przykłady tendencji zmian, ja-kie zachodzą w or-ganizacji i działalno-ści współczesnych partii politycznych;

Uczeń: – porównuje funkcje partii politycznych w państwach demokra-tycznych i niedemo-kratycznych;

Uczeń: – analizuje pod-stawy prawne funkcjonowania partii politycznych; – zna reprezenta-tywne partie po-szczególnych ty-pów w Europie; – omawia sposób finansowania partii politycznych;

2. Współczesne systemy partyjne.

Uczeń: – wie, co to jest sys-tem partyjny; – wyróżnia trzy pod-stawowe typy sys-temów partyjnych: jednopartyjny, dwu-partyjny i wielopar-tyjny;

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie system partyjny; – omawia systemy partyjne;

Uczeń: – charakteryzuje sys-temy partyjne: jed-nopartyjny, dwupar-tyjny i wielopartyjny;

Uczeń: – korzystając z róż-nych źródeł i wiedzy pozaźródłowej, cha-rakteryzuje jeden z systemów partyj-nych, np. Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji lub Stanów Zjednoczonych;

Uczeń: – przedstawia wa-dy i zalety systemu wielopartyjnego;

3. Partie polityczne w Polsce.

Uczeń: – wie, jakie partie polityczne działają w Polsce i są reprezen-towane w Sejmie;

Uczeń: – omawia warunki założenia partii poli-tycznej w Polsce; – podaje sposób fi-nansowania partii politycznych;

Uczeń: – charakteryzuje polską scenę poli-tyczną;

Uczeń: – analizuje ustawę o partiach politycznych i wyciąga wnioski;

Uczeń: – uzasadnia, czy partie polityczne powinny być finan-sowane z budżetu państwa;

4. Współczesne systemy wyborcze.

Uczeń: – wie, co to jest sys-tem wyborczy i jakie systemy się wyróż-nia;

Uczeń: – opisuje podsta-wowe zasady ordy-nacji większościowej i proporcjonalnej;

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie prawa wyborczego dla reprezentatyw-ności wyborów i tworzenia rządzącej koalicji;

Uczeń: – analizuje ordynacje wyborcze i wyciąga wnioski;

Uczeń: – wysuwa argu-menty za ordynacją większościową lub proporcjonalną;

5. Polityka jako zjawisko społeczne – lekcja powtórze-niowa.

6. Polityka i demo-kracja – lekcja sprawdzająca.

5. Instytucja pań-stwa

1. Pojęcie i geneza państwa.

Uczeń: – wie, co to jest pań-stwo; – wymienia cechy państwa;

Uczeń: – wyjaśnia na przy-kładach relacje mię-dzy narodem a pań-stwem;

Uczeń: – opisuje najważ-niejsze teorie genezy państwa;

Uczeń: – porównuje kon-cepcje genezy pań-stwa;

Uczeń: – uzasadnia swoją opinię na temat za-chowania suwe-renności zewnętrz-nej współczesnego państwa;

2. Władza pań-stwowa.

Uczeń: – wie, co to jest władza i jakie są jej rodzaje;

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie władzy, legitymiza-cji, alienacji i inne warianty patologii władzy, jak oligar-chizacja, biurokraty-zacja, korupcja, par-

Uczeń: – opisuje najważ-niejsze teorie genezy państwa: Arystotele-sa, teistyczna, umo-wy społecznej, pod-boju i przemocy oraz marksistowska;

Uczeń: – charakteryzuje zjawisko legitymizacji władzy, odnosząc teorię Maxa Webera do historycznych i współczesnych przy-kładów;

Uczeń: – odróżnia suwe-renność zewnętrz-ną od suwerenno-ści wewnętrznej;

tykularyzm, nepo-tyzm, klientelizm oraz brutalizację i inwigilację;

3. Funkcje państwa.

Uczeń: – zna najważniejsze funkcje, jakie spełnia państwo;

Uczeń: – omawia poszcze-gólne funkcje; – wyjaśnia pojęcia: abolicja, amnestia, państwo opiekuń-cze;

Uczeń: – rozróżnia przed-miotowe i systemo-we funkcje państwa; – charakteryzuje wewnętrzne funkcje państwa na kilku po-ziomach: prawo-dawczą, porządko-wą, administracyjną, gospodarczo-organizacyjną, so-cjalną oraz kultural-no-oświatową;

Uczeń: – wyszukuje przykła-dy poszczególnych funkcji z materiału źródłowego; – wskazuje wady i za-lety państwa opie-kuńczego;

Uczeń: – ocenia wypełnia-nie obowiązków przez państwo;

4. Historyczne i współczesne formy państwa.

Uczeń: – wie, jak dzielą się państwa i według ja-kich kryteriów;

Uczeń: – wyjaśnia znaczenie pojęć: monarchia, republika, autono-mia, federacja, kon-federacja, państwo unitarne, demokra-tyczne, autorytarne i totalitarne; – przedstawia na schemacie podział państw według róż-nych kryteriów;

Uczeń: – wymienia wszyst-kie państwa euro-pejskie będące mo-narchiami;

Uczeń: – charakteryzuje współczesne formy ustrojowe wybra-nych państw;

Uczeń: – uzasadnia własne stanowisko, opinię na temat autono-mii, czy może ona być zagrożeniem jedności państwa;

5., 6. Modele ustro-jowe państw de-mokratycznych.

Uczeń: – wie, co to jest mo-del ustrojowy i wy-mienia najważniej-sze modele ustrojo-we;

Uczeń: – wyjaśnia, jakie modele ustrojowe obowiązują w po-szczególnych pań-stwach; – omawia system obowiązujący w Pol-sce;

Uczeń: – przedstawia krótką charakterystykę mo-deli ustrojowych po-szczególnych pań-stw;

Uczeń: – porównuje sposób powoływania, rolę i kompetencje głowy państwa w Wielkiej Brytanii i Niemczech oraz prezydentów we Francji i USA;

Uczeń: – ocenia rolę mo-narchy w Wielkiej Brytanii i kanclerza w Niemczech; – ocenia rolę pre-zydentów w USA i Rosji;

7. Zasady odpo-wiedzialności kon-stytucyjnej i poli-tycznej.

Uczeń: – wie, co to jest od-powiedzialność kon-stytucyjna i politycz-na;

Uczeń: – wyjaśnia pojęcie odpowiedzialności konstytucyjnej i poli-tycznej; – omawia odpowie-dzialność karną, cy-wilną, międzynaro-dową, podaje przy-kłady;

Uczeń: – analizuje teksty źródłowe; – wyszukuje infor-macje dotyczące od-powiedzialności Pre-zydenta RP przed Trybunałem Stanu;

Uczeń: – charakteryzuje od-powiedzialność kon-stytucyjną w formie impeachmentu – podaje przykłady jej zastosowania;

Uczeń: – podaje argumen-ty za lub przeciw ograniczeniu im-munitetu, który ogranicza odpo-wiedzialność karną osób sprawujących ważne funkcje w państwie;

8. Relacje między państwem a Ko-ściołem i związkami wyznaniowymi.

Uczeń: – zna i wymienia najważniejsze reli-gie: judaizm, chrze-ścijaństwo, islam, hinduizm, buddyzm i konfucjanizm;

Uczeń: – wymienia najważ-niejsze funkcje, jakie spełnia religia: inte-gracja społeczeń-stwa, nadanie sensu ludzkiej egzystencji, kontrola społeczna, wsparcie psycholo-giczne;

Uczeń: – wyróżnia dwa mo-dele relacji między państwem a Kościo-łem: państwo wy-znaniowe oraz świeckie; – podaje najważniej-sze postanowienia konkordatu;

Uczeń: – charakteryzuje różne typy religii; – omawia przepisy Konstytucji RP doty-czące relacji państwo – Kościół;

Uczeń: – ocenia przejawy ruchu ekumenicz-nego w Polsce i na świecie na przeło-mie XX i XXI wieku;

6. Władza usta-wodawcza w państwie demo-kratycznym

9., 10. Władza ustawodawcza w państwie demokra-tycznym.

Uczeń: – wymienia i ilustru-je przykładami funk-cje władzy ustawo-dawczej;

Uczeń: – omawia główne funkcje parlamentu w wybranym pań-stwie (Wielka Bryta-nia, Stany Zjedno-czone czy Niemcy);

Uczeń: – opisuje mechanizm tworzenia koalicji;

Uczeń: – charakteryzuje rolę opozycji w pracy par-lamentu;

Uczeń: – ocenia zasadność immunitetu parla-mentarnego; – odróżnia jego formy: materialny i formalny;

7. Władza wyko-nawcza w pań-stwie demokra-tycznym

11., 12. Władza wykonawcza w państwie demokra-tycznym.

Uczeń: – wyjaśnia, co to jest głowa państwa i jaką rolę może odegrać we współczesnym świecie;

Uczeń: – podaje i omawia modele, według któ-rych może być zor-ganizowana władza wykonawcza (mo-nokratyczny lub dualistyczny);

Uczeń: – charakteryzuje kompetencje rządu w państwie demo-kratycznym i relacje między rządem a głową państwa;

Uczeń: – ocenia, który mo-del jest korzystniej-szy: monokratyczny czy dualistyczny – uzasadnia swoje sta-nowisko;

Uczeń: – analizuje pojęcie kohabitacji w Pol-sce i Europie;

8. Współczesna demokracja w Polsce i na świe-cie – problemy i zagrożenia

1. Współczesna demokracja w Pol-sce i na świecie – problemy i zagro-żenia.

Uczeń: – wie, jakie zjawiska zagrażają demokracji – wymienia je;

Uczeń: – omawia patologie życia publicznego i wyjaśnia, dlaczego wpływają one de-strukcyjnie na życie publiczne;

Uczeń: – analizuje przyczyny niskiej frekwencji w wyborach, podaje sposoby przeciw-działania partycypa-cji;

Uczeń: – prezentuje sposo-by, jakimi partie poli-tyczne walczą o elek-torat, i ocenia te działania według standardów demo-kracji;

Uczeń: – analizuje per-spektywy rozwoju demokracji w Pol-sce i na świecie – szanse i zagrożenia;

2. Państwo i władza – lekcja powtórze-niowa.

3. Państwo i władza – lekcja sprawdza-jąca.