Wykonywanie zapraw murarskich i tynkarskich oraz mieszanek … · 2014. 9. 19. · Wykonywanie zapraw murarskich i tynkarskich oraz mieszanek betonowych Kwalifikacja B1 8.1. MURARZ-TYNKARZ

REFO

RMA

2012

Mirosława Popek

Wykonywanie zapraw murarskich i tynkarskich oraz mieszanek betonowych

Kwalifikacja B . 18.1

MURARZ-TYNKARZ TECHNIK BUDOWNICTWA

Podręcznik do nauki zawodu

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do nauczania w zawodach na podstawie opinii rzeczoznawców: dr Moniki Szymańskiej, mgr inż. Janiny Guryńskiej, mgr inż. Małgorzaty Karbowiak.Typ szkoły: technikum, zasadnicza szkoła zawodowaZawód: technik budownictwa, murarz-tynkarzKwalifikacja: B.18. Wykonywanie robót murarskich i tynkarskichCzęść kwalifikacji: 1. Wykonywanie zapraw murarskich i tynkarskich oraz mieszanek betonowych

Rok dopuszczenia: 2014

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o.Warszawa 2014

Wydanie I

ISBN 978-83-02-14663-3

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Tomasz Kompanowski (redaktor cyklu), Maria Siarkiewicz (redaktor merytoryczny)Konsultacje: Renata Solonek, Robert PyszelRedakcja językowa: Elżbieta Filipczuk, Jolanta Kucharska Redakcja techniczna: Elżbieta WalczakOpracowanie graficzne: Dominik KrajewskiIlustrator: Jacek ChlebickiProjekt okładki: Anna RżyskoSkład i łamanie: Shift_Enter

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96Tel.: 22 576 25 00Infolinia: 801 220 555www.wsip.plDruk i oprawa: DROGOWIEC-PL Sp. z o.o., Kielce

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

SPIS TREŚCI

1. Kruszywa budowlane

1.1. Ogólne wiadomości o kruszywach budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 1.2. Oznaczanie wybranych cech technicznych kruszyw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

1.2.1. Rodzaje próbek i ich pobieranie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111.2.2. Oznaczanie cech technicznych próbek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

1.3. Kruszywa używane do produkcji betonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 1.4. Kruszywa używane do produkcji zapraw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 1.5. Składowanie kruszyw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2. Mineralne spoiwa budowlane

2.1. Klasyfi kacja spoiw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262.1.1. Spoiwa mineralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262.1.2. Spoiwa powietrzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262.1.3. Spoiwa hydrauliczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

2.2. Magazynowanie spoiw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

3. Woda do celów budowlanych

3.1. Wymagania dotyczące wody używanej do celów budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 3.2. Badanie wody do zapraw i betonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

4. Zaczyny i zaprawy budowlane

4.1. Zaczyny budowlane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 4.2. Zaprawy budowlane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 4.3. Oznaczanie wybranych cech technicznych zaczynów i zapraw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

4.3.1. Rodzaje i pobieranie próbek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484.3.2. Oznaczanie plastyczności i konsystencji zaczynów i zapraw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

5. Przygotowywanie zapraw budowlanych na placu budowy

5.1. Ręczne przygotowywanie zapraw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 5.2. Mechaniczne przygotowywanie zapraw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

5.2.1. Przygotowywanie zapraw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 585.2.2. Przygotowywanie zapraw z mieszanek fabrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 605.2.3. Ogólne zasady bhp obowiązujące w trakcie przygotowywania mieszanek i zapraw . . 61

6. Beton

6.1. Rodzaje betonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646.1.1. Wiadomości ogólne o betonie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646.1.2. Beton zwykły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

6.2. Ustalanie składu mieszanki betonowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 676.2.1. Zalecenia dotyczące ustalania składu mieszanki betonowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 676.2.2. Etapy opracowania receptury mieszanki betonowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696.2.3. Receptura laboratoryjna mieszanki betonowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

6.3. Betony lekkie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 6.4. Betony specjalne i domieszki do betonów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

6.4.1. Betony specjalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 766.4.2. Domieszki i dodatki do betonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

3

6.5. Wytwarzanie mieszanki betonowej na placu budowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 6.6. Oznaczanie cech technicznych i transport mieszanek betonowych i zapraw . . . . . . . . . . . 80

6.6.1. Pobieranie próbek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 806.6.2. Pomiar konsystencji mieszanki betonowej metodą opadu stożka . . . . . . . . . . . . . . . 816.6.3. Pomiar konsystencji mieszanki betonowej aparatem Ve-Be . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 826.6.4. Pomiar konsystencji mieszanki betonowej za pomocą stolika rozpływowego . . . . . 836.6.5. Oznaczanie wybranych cech technicznych betonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856.6.6. Transport mieszanek betonowych i zapraw budowlanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

6.7. Ustalanie składu mieszanki betonowej na jeden zarób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

7. Dokumenty uzupełniające dokumentację techniczną

7.1. Szczegółowa specyfi kacja techniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 7.2. Przedmiar, obmiar i kalkulacja kosztów robót . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 7.3. Przykładowy przedmiar i wycena robót . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

Załączniki

Załącznik 1. Instrukcja dotycząca bhp dla pracownika obsługującego betoniarkę . . . . . . . . . . . 112Załącznik 2. Instrukcja dotycząca bhp obowiązująca podczas prac betonowych i żelbetowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

Wykaz podstawowych pojęć w językach polskim, angielskim i niemieckim . . . . . . . . . . . . . . . 117

4 SPIS TREŚCI

1 Kruszywa budowlane

▪ Ogólne wiadomości o kruszywach budowlanych ▪ Oznaczanie wybranych cech technicznych kruszyw budowlanych ▪ Kruszywa do betonu ▪ Kruszywa do zapraw ▪ Składowanie kruszyw

Do większości prac budowlanych stosuje się beton i zaprawy budowlane. Zaprawy murar-skie, tynkarskie i mieszanki betonowe są mieszaninami spoiwa, wody i kruszywa. Kru-szywo jest istotnym składnikiem betonu i zapraw. Od tego, jakie zastosuje się kruszywo, będzie zależała jakość wykonanej mieszanki budowlanej.

Kruszywa to ziarniste materiały budowlane pochodzenia mineralnego (naturalne albo sztuczne, tj. otrzymywane w wyniku procesów przemysłowych), używane do produkcji zapraw budowlanych i betonów oraz w budownictwie drogowym.

Kruszywo naturalne występuje w przyrodzie w formie luźnych okruchów skalnych, ta-kich jak piasek (ziarna do 2 mm), żwir (2–63 mm – rys. 1.1a), otoczaki (63–250 mm – rys. 1.1b), pospółka (mieszanina piasku i żwiru).

Kruszywo łamane powstaje przez mechaniczne rozdrobnienie skał.Rozróżnia się:

– kruszywo łamane zwykłe (o nieforemnych ziarnach): miał (ziarna do 4 mm), kliniec (4–31,5 mm), tłuczeń (31,5–63 mm – rys. 1.2a), kamień łamany (63–250 mm);

– kruszywo łamane granulowane (o foremnych ziarnach ze stępionymi krawędziami): pia-sek granulowany (0–2 mm – rys. 1.2b) i grys (2–31,5 mm).

Rys. 1.1. Kruszywa naturalne: a) żwir, b) otoczaki

a) b)

W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: ■ jakie rodzaje kruszywa stosuje się w budownictwie; ■ jakie podstawowe parametry określają kruszywo; ■ jak uziarnienie kruszywa wpływa na jego zastosowanie.

Ogólne wiadomości o kruszywach budowlanych1.1

6 1 . KRUSZYWA BUDOWLANE

Rys. 1.2. Kruszywa łamane: a) tłuczeń, b) piasek granulowany

W tabeli 1.1 pokazano podział kruszyw skalnych wg normy PN-87/B-01100.

Tabela 1.1. Podział kruszyw skalnych (wg PN-87/B-01100)

Rodzajkruszywa

Wielkość ziaren wg oczek

kwadratowych sit [mm]

Grupakruszywa naturalne kruszywa łamane

podgrupa

od do naturalne niekruszone

naturalne kruszone zwykłe granulowane

Drobne 0 2,0 piasek zwykły

posp

ółka

mie

szan

ka

piasek kruszony

mie

szan

ka

miał

nies

orto

wan

y

piasek łamany

mieszanka kruszywa łamanego sortowa-

nego2,0 4,0 żwir grys

z oto-czaków

grys

Grube 4,0 8,0 kliniec

8,0 16,0

16,0 31,5

31,5 63,0 tłuczeń

Bardzo grube 63,0 250,0 otoczaki kamień

łamany

Kruszywa lekkie (dawniej nazywane sztucznymi) to materiał ziarnisty uzyskany z su-rowców mineralnych lub pochodzenia organicznego (np. tufu wulkanicznego, wełny drzewnej, trocin), poddany obróbce termicznej lub mechanicznej, np.:– keramzyt – otrzymywany z iłów lub glin pęczniejących wypalanych w temperaturze oko-

ło 1200°C;– popiołoporyt – otrzymywany w wyniku wypalania popiołów lotnych i rozkruszania

spieku;

a) b)

71 .1 . OGÓLNE WIADOMOŚCI O KRUSZYWACH BUDOWLANYCH

– łupkoporyt – powstający w czasie spiekania łupków przywęglowych w temperaturze 1150°C;

– żużel paleniskowy i elporyt – produkty uboczne spalania węgla kamiennego w piecach rusztowych;

– żużel granulowany – zawierający krzemiany i glinokrzemiany z domieszkami związków magnezu, żelaza i siarki; otrzymywany w wyniku szybkiego studzenia żużla płynnego;

– pumeks hutniczy – otrzymywany z żużla płynnego szybko ostudzonego wodą;– granulki styropianowe, trociny – wykorzystywane do produkcji betonu izolacyjnego.

Kruszywo z recyklingu otrzymuje się z materiałów budowlanych uprzednio zastosowa-nych w budownictwie (np. z betonu).

Kruszywo budowlane musi mieć odpowiednio dobrany skład, ponieważ wpływa to na wytrzymałość, mrozoodporność i urabialność mieszanki betonowej i zaprawy.

Wymiar kruszywa jest określony w normie PN-EN 12620+A1:2008 jako stosunek d/D, czyli stosunek wielkości oczek dwóch sit wybranych z ich normowego zestawu w taki sposób, aby ziarna kruszywa miały wielkość pośrednią, tzn. przechodziły przez sito z oczkami wielkości D mm (tzw. górny wymiar sita) i pozostawały na sicie o oczkach mających wielkość d mm (tzw. dolny wymiar sita). Na przykład jeśli kruszywo ma wy-miar 4/10, to jego ziarna przechodzą przez sito o oczkach D = 10 mm i pozostają na sicie o oczkach d = 4 mm.

Uziarnieniem kruszywa nazywa się zawartość ziaren poszczególnych frakcji wyrażoną w procentach. Ziarna o różnych wymiarach rozdziela się, przesiewając je przez znormali-zowane zestawy sit o różnych wymiarach oczek kwadratowych.

Wymiary otworów sit kontrolnych do określania wielkości ziaren kruszywa są znor-malizowane, co przedstawiono w tabeli 1.2. Kombinacje sit z różnych zestawów nie są dopuszczalne.

Rys. 1.3. Zestaw sit


Tabela 1.2. Wymiary sit kontrolnych do określania wielkości ziaren kruszywa

Zestaw podstawowy[mm]

Zestaw podstawowy plus 1[mm]

Zestaw podstawowy plus 2[mm]

63 63 63

– 45 –

– – 40

31,5 (32) 31,5 (32) 31,5 (32)

– 22,4 (22) –

– – 20

16 16 16

– – 14

– – 12,5 (12)

– 11,2 (11) –

– – 10

8 8 8

– – 6,3 (6)

– 5,6 (5) –

4 4 4

2 2 2

1 1 1

denko = 0 denko = 0 denko = 0

Jeżeli dokładne pomiary uziarnienia kruszywa nie są istotne, to można stosować sita o wymiarach podanych w nawiasach.

Frakcja to wszystkie ziarna przesiewanego kruszywa mające wymiar pośredni między wielkością oczek sit o dwóch kolejnych numerach. Na przykład ziarna kruszywa przecho-dzące przez sito 8 mm i pozostające na sicie 4 mm należą do frakcji 4–8 mm.

Zgodnie z PN-EN 933-1:2000 pyły to kruszywo frakcji 0−0,063 mm. Żeby określić uziar-nienie z uwzględnieniem zawartości frakcji poniżej 1 mm, zestawy podstawowe sit należy uzupełnić sitami o drobniejszych oczkach (najmniejsze o boku 0,063 mm).

Grupą frakcji kruszywa nazywa się zbiór ziaren obejmujących dwie lub kilka kolejnych frakcji.

Nadziarnem nazywa się ziarna, których wielkość jest większa od maksymalnego wy-miaru określonej frakcji lub grupy frakcji. Jest to część kruszywa pozostająca na większym z granicznych sit używanych do opisywania wymiaru kruszywa.

Podziarno to zbiór ziaren o wielkości mniejszej niż określona frakcja lub grupy frakcji. Podziarnem nazywa się część kruszywa przechodzącą przez mniejsze z granicznych sit używanych do opisywania wymiaru kruszywa.

91 .1 . OGÓLNE WIADOMOŚCI O KRUSZYWACH BUDOWLANYCH

Partia kruszywa to ilość kruszywa wyprodukowana w tym samym czasie i w warunkach uznawanych za jednakowe.

W zależności od przeznaczenia kruszywa dobiera się jego uziarnienie (tabela 1.3).

Tabela 1.3. Zastosowanie kruszyw w zależności od uziarnienia (wg PN-EN 12620+A1:2008)

Uziarnienie [mm] Zastosowanie

piaski 0–2; 0–4 produkcja mieszanek betonowych i prefa-brykatów, zaprawy budowlane, budownictwo ogólne, drogowe i hydrotechniczne

żwiry 2–4; 2–8; 8–16; 16–31,5; 2–16; 4–16; 16–32; 31,5–63

mieszanka 0–8; 0–16; 0–31,5; 0–63

produkcja mieszanek betonowych i prefa-brykatów, budownictwo ogólne, drogowe i hydrotechniczne

PYTANIA I POLECENIA

1. W jaki sposób otrzymuje się kruszywa łamane?2. Wymień rodzaje kruszyw lekkich.3. Co nazywamy frakcją kruszywa?4. Jakiego rodzaju kruszywo stosuje się do produkcji zapraw budowlanych?5. Skorzystaj z podstawowego zestawu sit i określ zawartość ziaren poszczególnych frakcji

kruszywa.


1.2.1. Rodzaje próbek i ich pobieranieDo badań pobiera się próbki trzech rodzajów: pierwotne, ogólne i laboratoryjne.

Próbki pierwotne pobiera się za pomocą próbnika bezpośrednio ze składowiska lub zło-ża. Liczba próbek i ich masa zależą od rodzaju i wielkości partii kruszywa. Na przykład z dostaw nieprzekraczających 500 t kruszywa wyprodukowanego w tym samym czasie i w jednakowych warunkach należy pobrać co najmniej osiem 20-kilogramowych próbek pierwotnych. Próbki pobiera się z wielu różnych miejsc na całych składowiskach bądź zwałach. W każdym wybranym miejscu trzeba odgarnąć 15-centymetrową wierzchnią warstwę kruszywa, a potem wykopać niewielki otwór o głębokości 0,2–0,4 m i z jego dna pobrać próbkę. Jeżeli próbka pierwotna ma być pobrana z przenośnika taśmowego, trzeba zatrzymywać go w różnych odstępach czasu (po godzinie nieprzerwanej pracy i nie częś-ciej niż co godzinę).

Próbka ogólna powstaje po zmieszaniu próbek pierwotnych; dla partii kruszywa do 100 t wynosi 200 kg.

Średnia próbka laboratoryjna jest pobierana z próbki ogólnej metodą kwartowania, tzn. dzielenia na cztery części za pomocą urządzenia krzyżakowego pokazanego na ry-sunku 1.4.

Rys. 1.4. Urządzenie krzyżakowe do kwartowania próbki laboratoryjnej

W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: ■ jakie są rodzaje próbek kruszywa; ■ w jaki sposób pobiera się próbkę kruszywa do badania; ■ jakie są techniczne cechy kruszywa i jak się je oznacza.

Oznaczanie wybranych cech technicznych kruszyw budowlanych1.2

111 .2 . OZNACZANIE WYBR ANYCH CECH TECHNICZNYCH KRUSZYW.. .

Próbka kruszyw zwykłych (o gęstości pozornej 2000–3000 kg/m3) nie powinna zawie-rać mniej niż 0,5 kg kruszywa drobnego lub 10 kg kruszywa grubego. W tabeli 1.4 podano minimalne masy próbek kruszywa w zależności od wielkości jego ziaren.

1.2.2. Oznaczanie cech technicznych próbekZgodnie z normą gęstość nasypową kruszywa bada się w stanie luźnym i zagęszczonym. Gęstość nasypową w stanie luźnym ρn oznacza się na próbkach kruszywa w stanie suchym. W zależności od średnicy kruszywa dobiera się cylinder miarowy o odpowiedniej objęto-ści. Aby oznaczyć gęstość nasypową kruszywa w stanie luźnym o ziarnach mających wy-miar maksymalny do 5 mm, należy:– przygotować cylinder metalowy o objętości 4 dm3;– zważyć cylinder z dokładnością do 1% jego masy;– wsypywać łopatką kruszywo do cylindra, aż do usypania stożka wystającego ponad brze-

gi cylindra;– wyrównać nadmiar kruszywa (zgarniać je listewką do poziomu górnej krawędzi cylindra);– zważyć cylinder;– obliczyć gęstość nasypową

1( )

1000n

m m

V [kg/m3], [1.1]

gdzie:m – masa pustego cylindra [kg],m1 – masa cylindra z kruszywem [kg],V – pojemność cylindra [dm3].

Pomiar należy przeprowadzić na trzech próbkach i obliczyć średnią arytmetyczną ich gęstości nasypowych.

Gęstość nasypową w stanie zagęszczonym ρnz bada się za pomocą stolika wibracyj-nego Ve-Be (rys. 1.6). Oznaczenie należy przeprowadzić zgodnie z kolejnością podaną poniżej:– ustawić cylinder pomiarowy na stoliku urządzenia pomiarowego;– wsypać do cylindra trzy porcje próbki kruszywa;– zagęścić pierwsze dwie porcje (wibrować je 1 min);– zagęścić trzecią próbkę (stosować wibrację 3-minutową);– obliczyć gęstość nasypową ρnz w stanie zagęszczonym zgodnie ze wzorem 1.1, tzn. jak ρn.

Rys. 1.5. Zbiornik do przechowywa-nia próbek

Tabela 1.4. Zależność minimalnej masy próbki kruszywa zwykłego od wielkości jego ziaren

Maksymalny wymiar ziaren kruszywa D [mm]

Minimalna masa próbki analitycznej Q [kg]

63 40

32 10

16 2,6

8 0,6

4 0,2


Rys. 1.6. Stolik Ve-Be

Jamistość (czytaj: ni) jest wyrażona w procentach objętości wolnych przestrzeni mię-dzy ziarnami kruszywa znajdującego się w pojemniku. Oblicza się ją za pomocą wzoru:

100%,n nz

n

[1.2]

gdzie:ρn – gęstość nasypowa w stanie luźnym [t/m3 lub kg/m3],ρnz – gęstość nasypowa w stanie zagęszczonym [t/m3 lub kg/m3].

Uziarnienie kruszywa określa się w procentach wagowej zawartości poszczególnych frakcji kruszywa w ich ogólnej masie. Zgodnie z PN-EN 933-1:2000 i PN-EN 933-1:2000/A1:2006 należy w tym celu:– przygotować próbkę kruszywa (0,2 kg kruszywa drobnego lub 10 kg kruszywa grubego);– wysuszyć próbkę kruszywa do stałej masy;– przesiać kruszywo przez znormalizowany zestaw sit;– obliczyć zawartość fi danej frakcji

1

100%,ii

Mf

M [1.3]

gdzie:M1 – masa suchej próbki analitycznej [kg],Mi – masa suchej pozostałości na sicie numer i [kg].

Na podstawie otrzymanych wyników sporządza się krzywą przesiewu, gdzie na osi po-ziomej zaznacza się wielkość oczek sit, a na osi pionowej sumaryczną masę kruszywa przechodzącego przez sita, wyrażoną w procentach wagowych.


Mrozoodporność kruszyw lekkich do betonu i zapraw o ziarnach większych niż 4 mm i gęstości nasypowej ponad 150 kg/m3 można oznaczyć według PN-EN 13055-1:2003. Aby to zrobić, należy:– przygotować trzy próbki laboratoryjne o wielkości jak w tabeli 1.4;– przygotowane próbki przemyć, osuszyć i zważyć;– nasycać próbki wodą przez 4 godziny (utrzymywać je w zanurzeniu przyciśnięte siat-

ką);– po wyjęciu z wody każdą próbkę pozostawić przez 1 min na siatce;– umieścić próbkę w komorze chłodniczej w temperaturze –20°C na 4 godz.;– wyjąć z komory i na minimum 1 godz. zanurzyć w wodzie o temperaturze 20°C;– wodę wylać i powtarzać badanie, aż do osiągnięcia 20 cykli zamrażania i rozmrażania

każdej z trzech próbek;– próbki wysuszyć, przesiać przez sito o oczkach wielkości 4 mm i zważyć.

Końcowy wynik badania otrzymuje się po obliczeniu procentowego ubytku masy trzech próbek:

1 2

1

100%,M M

FM

[1.4]

gdzie:F – procentowy ubytek masy trzech badanych próbek po cyklach zamrażania i rozmra-

żania,M1 – początkowa masa trzech suchych badanych próbek przed cyklami zamrażania i roz-

mrażania [g],M2 – końcowa masa trzech suchych badanych próbek, które pozostały na określonym si-

cie po cyklach zamrażania i rozmrażania [g].

Rys. 1.7. Komora klimatyczna do badania mrozoodporności

Rys. 1.8. Suszarka do kruszywa


PYTANIA I POLECENIA

1. Jakiego rodzaju próbki należy pobrać do badania cech technicznych kruszyw budowla-nych?

2. W jaki sposób oznacza się uziarnienie kruszywa?3. Spróbuj oznaczyć uziarnienie kruszywa drobnego. Skorzystaj z wiadomości zawartych

w podręczniku i w normach.4. Do czego służą urządzenia przedstawione na zdjęciach poniżej?

a)

b)


Kruszywa używane do produkcji betonu1.3

W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: ■ jaką średnicę ma kruszywo drobne i grube; ■ kiedy dodaje się kruszywa wypełniające; ■ jakie wymagania musi spełniać kruszywo do betonu.

Kruszywo do betonów powinno składać się z ziaren różnych frakcji, dobranych w odpo-wiedniej proporcji. Ziarna powinny mieć szorstką powierzchnię, aby mogły się łączyć ze spoiwami.

Kruszywo, które jest składnikiem mieszanki betonowej, określa się jako:– kruszywo drobne, jeśli jego ziarna mają wymiar D < 4 mm i d = 0, tzn. wszystkie prze-

chodzą przez sito o oczkach 4-milimetrowych;– kruszywo grube, jeśli jego ziarna mają wymiar d > 2 mm i D > 4 mm.

Aby poprawić urabialność mieszanki betonowej, dodaje się do niej kruszywo wypełnia-jące (pyły, których ziarna przechodzą przez sito o oczkach 0,063 mm).

Wymiar kruszywa określa się za pomocą sit o dwóch wymiarach wybranych ze znorma-lizowanego zestawu sit (tabela 1.2). Kruszywo naturalne do produkcji betonu musi mieć gęstość ponad 2000 kg/m3 i spełniać wymagania określone w tabeli 1.5. Dodatkowe wyma-gania (tabela 1.6) dotyczą kruszyw grubych o ziarnach, których wymiary spełniają jeden z poniższych warunków:– D > 11,2 mm i D/d > 2,– D < 11,2 mm i D/d > 4.

Tabela 1.5. Podstawowe wymagania dotyczące uziarnienia kruszywa naturalnego do betonu wg PN-EN 12620+A1:2008

Kruszywo Wymiar[mm]

Procent, jaki kruszywo przechodzące przez sitastanowi w masie całego badanego kruszywa

2 D 1,4 D D d d/2

Grube D/d < 2lub D < 11,2

100

98−100

85−9980−99 0−20

0−5D/d > 2D > 11,2 90−99 0−15

Drobne D < 4 i d = 0 95−100 85−99

_Naturalne 0/8 D = 8 i d = 0

98−100

90−99

O ciągłym uziarnieniu

D < 45 i d = 0 90−9985−99


Kształt ziaren kruszywa zastosowanych do produkcji betonu ma duży wpływ na jego kla-sę. Ziarna kruszywa powinny mieć kształt możliwie podobny do kulistego, ponieważ wte-dy układają się najściślej. Kruszywo może zawierać również ziarna nieforemne (płaskie lub wydłużone), co wpływa na zakwalifikowanie ich do odpowiedniej kategorii (FI lub SI, wg tabeli 1.6). Kształt ziaren nieforemnych oznacza się za pomocą wskaźnika kształtu i wskaźnika płaskości (deklarowanych przez producenta).

Tabela 1.6. Kategorie FI (maksymalnych wartości wskaźnika płaskości) oraz SI (maksymalnych wartości wskaźnika kształtu)

Płaskość Kształt

Wskaźnik płaskości Kategoria FI Wskaźnik kształtu Kategoria SI

< 10 FI10 < 15 SI15

< 15 FI15 < 20 SI20

< 20 FI20 < 25 SI25

< 35 FI35 < 30 SI30

< 50 FI50 < 50 SI50

> 50 FI deklarowana > 55 SI deklarowana

Brak wymagania FINR Brak wymagania SINR

Zawartość pyłów (kruszywa wypełniającego o średnicy ziaren nieprzekraczają-cej 0,063 mm) w kruszywie uważa się za nieszkodliwą, gdy nie przekracza 3%. Nasiąkli-wość kruszywa stanowiąca o jego mrozoodporności nie może przekraczać 1%. Kruszywo nie może zawierać związków humusowych, ponieważ obniżają one wytrzymałość betonu i wpływają na wiązanie i twardnienie zaczynu cementowego.

Badania kruszywa przeznaczonego do pro-dukcji betonu o dużej wytrzymałości (po-nad 50 MPa) powinny obejmować określe-nie odporności kruszywa na rozdrabnianie. Oznacza się ją za pomocą współczynnika Los Angeles (LA), który procentowo wyraża, jaka część kruszywa grubego po zakończe-niu rozdrabniania w specjalnym bębnie po-zostaje wewnątrz tego urządzenia, a potem – podczas przesiewania – przechodzi przez sito o oczkach 1,6 mm. Bęben Los Ange-les (rys. 1.9) ma w środku 11 stalowych kul o średnicy 4,5−5,9 cm. Po wsypaniu kruszy-wa uruchamia się silnik bębna. Kule kruszą ziarna nieodporne na uderzenia. Po 500 ob-rotach kruszywo przesiewa się na sicie o oczkach 1,6 mm. Rys. 1.9. Bęben Los Angeles

171 .3 . KRUSZYWA UŻYWANE DO PRODUKCJI BETONU

Kruszywo lekkie (zwane sztucznym) ma gęstość nasypową mniejszą od 1200 kg/m3. Kruszywa lekkie nie mogą zawierać substancji chemicznych i biologicznych wpływających na jakość wykonanego betonu. Kruszywo lekkie może być wykonane:– ze skał węglanowych i dolomitowych (takich jak węglanoporyt) – stosowanych do pro-

dukcji suchych tynków, wyrobów lastrykowych;– z pęczniejących surowców ilastych (LWA), np. keramzytu – stosowane jako izolacja

cieplna dachów, podłóg, stropów;– z mineralnych odpadów przemysłowych (np. łupkoporytu ze zwałów), poddawanych je-

dynie obróbce mechanicznej;– z nieorganicznych materiałów pozyskanych w wyniku recyklingu, czyli materiałów wyko-

rzystanych już wcześniej do celów budowlanych.

Kruszywa lekkie (sztuczne) dzieli się na:– żużle wielkopiecowe,– kruszywo z żużla paleniskowego,– agloporyty,– keramzyt.

Żużle wielkopiecowe stosowane w budownictwie to:– żużel wielkopiecowy pumeksowy (pumeks hutniczy) – otrzymywany przez spienienie

małą ilością wody płynnego żużla wielkopiecowego; kruszywo o nieregularnym kształ-cie ziaren, stosowane do wyrobu betonów lekkich izolacyjno-konstrukcyjnych i kon-strukcyjnych;

– żużel wielkopiecowy granulowany – otrzymywany przez szybkie ostudzenie żużla wiel-kopiecowego; materiał sypki, kruchy i porowaty o małych ziarnach (1–2 mm), stosowa-ny do produkcji cementu, cegły żużlowej, jako kruszywo do ciepłych zapraw, żużlobe-tonów i gipsobetonów;

– żużel wielkopiecowy kawałkowy – otrzymywany przez powolne studzenie płynnego żuż-la wielkopiecowego; stosowany do produkcji betonu zwykłego lub zbrojonego;

– kruszywo z żużla paleniskowego – powstające jako produkt uboczny podczas spalania węgla kamiennego lub brunatnego w rusztowych paleniskach energetycznych; stosowa-ne do produkcji drobnowymiarowych elementów ściennych;

– agloporyty – otrzymywane podczas spiekania łupków przywęglowych; do agloporytów zalicza się również łupkoporyt;

– łupkoporyt – uzyskiwany przez spiekanie rozdrobnionych łupków przywęglowych; ma-teriał o dużej wytrzymałości; rozróżnia się cztery klasy kruszywa: 500, 700, 900 i 1100; stosowany do wytwarzania betonów zwykłych;

– glinoporyt – otrzymywany przez spiekanie glin niepęczniejących; stosowany do produk-cji betonów lekkich,

– keramzyt – otrzymywany przez wypalanie w piecu obrotowym tłustych glin pęcznie-jących; stosowany do wyrobu lekkich betonów konstrukcyjnych; wyróżnia się frakcje: bardzo drobną (do 5 mm), drobną (5–10 mm), średnią (10–20 mm), grubą (20–40 mm).

Do wytwarzania lekkich betonów izolacyjnych można również stosować kulki styropia-nowe (styrobeton – rys. 1.10), trociny (trocinobeton) i inne.

Kruszywa ciężkie do betonów osłonowych otrzymuje się ze skał ciężkich (głównie magmowych) o gęstości pozornej powyżej 2600 kg/m3. Najczęściej stosuje się kruszywa granitowe i bazaltowe oraz limonit, getyt, hematyt, magnetyt, baryt, kolemanit. Gdy jest wymagana mała ścieralność, a woda będąca składnikiem betonu lub zaprawy (tzw. woda zarobowa) nie powoduje korozji, wówczas jako kruszywo stosuje się wióry stalowe.


Rys. 1.10. Styrobeton

Norma PN-EN 12620+A1:2010 wymaga podania informacji, na podstawie których moż-na zidentyfikować kruszywo. Powinny one wskazywać:– źródło pochodzenia i producenta,– rodzaj kruszywa, a w przypadku kruszywa z recyklingu, że jest to kruszywo z recyklingu,– kategorię kruszywa z recyklingu,– wymiar kruszywa,– inne dane – według potrzeb odbiorcy.

Każda partia kruszywa musi być oznakowana i opatrzona następującymi danymi:– oznaczenie kruszywa,– data wysyłki,– numer dokumentu identyfikacyjnego,– numer normy.

Jeśli partia kruszywa jest oznakowana znakiem CE, musi być także dołączony doku-ment potwierdzający prawo do jej stosowania.

PYTANIA I POLECENIA

1. Wyjaśnij, dlaczego kształt kruszywa wpływa na klasę betonu.2. Co nazywa się kruszywem ciągłym?3. Jaką zawartość pyłów może mieć kruszywo?4. Z jakich skał otrzymuje się kruszywo lekkie?

191 .3 . KRUSZYWA UŻYWANE DO PRODUKCJI BETONU

1.4 Kruszywa używane do produkcji zapraw

W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: ■ jaka powinna być średnica ziaren kruszywa do zapraw; ■ dlaczego kruszywo nie może zawierać zanieczyszczeń.

Kruszywa do zapraw są materiałami ziarnistymi pochodzenia naturalnego, sztucznego lub z recyklingu. Ziarna grube kruszywa do zapraw powinny mieć wymiar D ≥ 4 mm, a ziarna drobne – D < 4 mm. Kruszywo do zapraw może być gruboziarniste, średnioziarni-ste lub drobnoziarniste (tabela 1.7).

Tabela 1.7. Podział kruszywa do zapraw ze względu na rozmiar jego ziaren (wg PN-EN 13139:2003)

Kruszywo CP – gruboziarniste

MP – średnioziarniste

FP – drobnoziarniste

Przesiew przez sito o oczkach 0,5 mm [%] 5–45 30–70 55–100

Kruszywo nie może zawierać zanieczyszczeń, ponieważ powodują one niekorzystne zmiany w zaprawie. Na przykład:– związki żelaza – powodują powstawanie odprysków i przebarwień;– chlorki – są przyczyną łuszczenia się odkrytych powierzchni zaprawy (dopuszczalna

zawartość jonów chlorku dla zaprawy zbrojonej siatką stalową wynosi 0,06%);– alkalia – mogą powodować spękanie zaprawy wskutek ich reakcji z piaskiem;– zawartość siarki – nie powinna przekraczać 1% w kruszywie drobnym naturalnym

oraz 2% w kruszywie z żużla wielkopiecowego chłodzonego powietrzem, w więk-szych ilościach bowiem mogą spowodować szkodliwe zmiany w betonie (np. jego pęcznienie),

– pyły – zmieniają urabialność zapraw; za nieszkodliwą uważa się maksymalnie 3-pro-centową zawartość pyłu w kruszywie drobnym (tabela 1.8).

Przy maksymalnej zawartości frakcji pylastej w kruszywie (równej 22%, o wielkości ziaren do 4 mm) można wykonać zaprawy do napraw konstrukcji i zaprawy do natry-skiwania.

Kruszywo do zapraw nie powinno zawierać większej zawartości pyłów niż zalecana (ta-bela 1.8).

Wymiary kruszywa powinny być dobrane ze względu na wartość podziarna i nadziarna. Wielkości te podano w tabeli 1.9.


Tabela 1.8. Maksymalna zawartość pyłów w kruszywie wypełniającym do zapraw (wg PN-EN 13139:2003)

Wymiar kruszywa [mm]

Maksymalny przesiew przez sito 0,063 mm [procenty wagowe]

kategoria 1 kategoria 2 kategoria 3 kategoria 4 kategoria 5

0/1*

0/2

0/4; 2/4**

3 5 8 30 > 30*

* Wartość powinna być deklarowana przez producenta.

** Kruszywa o wymiarach 2/4 są używane w zaprawach tylko z kruszywem o wymiarach 0/1, 0/2 i 0/4.

Tabela 1.9. Wartość graniczna zawartości nadziarna i podziarna w kruszywie do zapraw

Wymiary kruszywa[mm]

Granice przesiewu

nadziarno podziarno

2 D 1,4 D D d 0,5 d

0/1

0/2

0/4

100 95–100 85–100 – –

0/8 100 98–100 – – –

2/4 100 85–99 0–20 0–20 0–5

PYTANIA I POLECENIA

1. Wymień rodzaje kruszywa ze względu na ich pochodzenie.2. Jakie skutki może spowodować zastosowanie zanieczyszczonego kruszywa jako wypeł-

niacza do zaprawy?3. W jaki sposób zawartość pyłów w kruszywie działa na zaprawę?

211 .4 . KRUSZYWA UŻYWANE DO PRODUKCJI ZAPR AW

Odbiór kruszywa powinien odbywać się z wykorzystaniem metody:– ilościowej – co polega na sprawdzeniu objętości lub masy kruszywa;– jakościowej – co ma na celu sprawdzenie cech technicznych kruszywa.

Kruszywa składuje się w pryzmach lub zasiekach na składowiskach otwartych (rys. 1.11), co chroni je przed zanieczyszczeniem. Pryzmy można zabezpieczyć przed rozsypywa-niem się, wykorzystując niskie płotki z desek lub elementów żelbetowych. Nie wolno do-puścić do wymieszania się różnych frakcji kruszywa.

Rys. 1.11. Kształty hałd kruszywa: a) stożek, b) pryzma

Objętość kruszywa składowanego na hałdzie można oszacować za pomocą wzorów na ob-jętość brył geometrycznych:– w przypadku hałdy w kształcie stożka

V = 1/4 D2h, [1.5]

gdzie:D – średnica podstawy,h – wysokość stożka;

– w przypadku hałdy w postaci pryzmy

V = 1/6 h (2a + c)b, [1.6]

gdzie:c – dolny wymiar pryzmy, równoległy do linii szczytowej,b – dolny wymiar pryzmy, prostopadły do linii szczytowej,a – długość linii szczytowej,h – wysokość pryzmy.

a) b)

W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: ■ w jaki sposób składować kruszywa; ■ jak oszacować ilość kruszywa na hałdzie.

Składowanie kruszyw1.5


PYTANIA I POLECENIA

1. W jaki sposób składuje się kruszywa?2. W jaki sposób zabezpiecza się przed zniszczeniem materiały kamienne?3. Czy przedstawiony na rysunkach sposób przechowywania kruszywa jest właściwy? Od-

powiedź uzasadnij.

ZAPAMIĘTAJKruszywa to ziarniste materiały budowlane pochodzenia mineralnego (naturalne lub sztuczne), używane do produkcji zapraw budowlanych i betonów oraz w budownictwie drogowym. Kruszywa naturalne występują w przyrodzie w formie luźnych okruchów skal-nych, takich jak piasek, żwir, otoczaki, pospółka (mieszanina żwiru i piasku).Kruszywo łamane powstaje przez mechaniczne rozdrabnianie skał.Kruszywa lekkie otrzymuje się po poddaniu obróbce termicznej lub mechanicznej mate-riału ziarnistego uzyskanego z surowców mineralnych i organicznych (np. torfu, trocin, wełny drzewnej).Frakcja to wszystkie ziarna kruszywa przesiewane przez zestaw sit i mające wymiar po-średni między wielkością oczek dwóch kolejnych sit.Dla każdej frakcji można określić nadziarno, czyli ziarna większe od największego ziarna frakcji, oraz podziarno, czyli ziarna mniejsze od najmniejszego ziarna frakcji.Kruszywo do produkcji betonu powinno składać się z ziaren różnych frakcji, dobranych w odpowiedniej proporcji. Ziarna powinny mieć szorstką powierzchnię, co umożliwia łą-czenie się kruszywa ze spoiwem.Kruszywa do produkcji zapraw są materiałem ziarnistym pochodzenia naturalnego, sztucznym lub pozyskiwanym z recyklingu. Ziarna grube kruszywa do zapraw mają wymiar powyżej 4 mm, a ziarna drobne – poniżej 4 mm. Kruszywo nie może zawierać zanieczyszczeń, ponieważ powodują one niekorzystne zmiany w przygotowywanej mie-szance.Oznaczanie cech technicznych kruszyw wykonuje się na trzech rodzajach próbek: prób-ce pierwotnej, próbce ogólnej i próbce laboratoryjnej. Bada się gęstość nasypową kru-szywa w stanie luźnym i zagęszczonym, oznacza się uziarnienie kruszywa oraz jego mrozoodporność.Kruszywa składuje się na hałdach w kształcie pryzmy lub stożka. Kruszywo składuje się tak, aby nie mieszać jego frakcji.

a) b)

231 .5 . SKŁADOWANIE KRUSZYW

SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ

1. Co oznacza frakcja kruszywa, a co – uziarnienie kruszywa?2. Omów sposoby odbioru kruszywa.3. Podaj wymiary oczek znormalizowanych zestawów sit i wyjaśnij pojęcia nadziarno i pod-

ziarno.4. Jakie badania należy przeprowadzić, aby określić podstawowe cechy techniczne kru-

szywa?5. Gdzie można zastosować piasek o uziarnieniu 0−2 mm?

LITERATURA

PN-EN 12620+ A1:2010 Kruszywa do betonuPN-EN 13139:2003/AC:2004 Kruszywa do zaprawPN-EN 932-2:2001 Badanie cech technicznych kruszyw budowlanychE. Szymański, Materiały budowlane, cz. 2, WSiP, Warszawa 2008.W. Żenczykowski, Budownictwo ogólne t. 1. Materiały i wyroby budowlane, Arkady, Warsza-wa 1995.


Źródła ilustracji i fotografi i

Okładka: (przygotowywanie zaprawy) vaivirga/Shutterstock.com

Tekst główny: s. 6 (żwir) Minerva Studio/Shutterstock.com, (otoczaki) maximult/Shutterstock.com; s. 7 (tłuczeń) photokup/Shutterstock.com, (piasek granulowany) Borja Andreu/Shutterstock.com; s. 8 (zestaw sit) Renata Solonek; s. 12 (zbiornik do przechowywania próbek) Testing/www.merazet.pl; s. 13 (stolik Ve-Be) Testing/www.merazet.pl; s. 14 (komora klimatyczna do badania mrozoodporności) Testing/www.merazet.pl, (suszarka do kruszywa) Renata Solonek; s. 15 (stożek opadowy) Renata Solonek, (akcesoria do badania próbek betonu) Renata Solonek; s. 17 (bęben Los Angeles) Fröwag/www.merazet.pl; s. 19 (styrobeton) Renata Solonek; s. 23 (hałdy kruszywa) Christian Kobierski/Shutterstock.com, (kruszywo składowane przed silosami) Anan Chincho/Shutterstock.com; s. 32 (magazynowanie spoiw w silosach cementowych) cozyta/Shutterstock.com, (magazynowanie spoiw w silosach stalowych) Anna Vaczi/Shutterstock.com; s. 33 (magazynowanie spoiw dostarczanych w workach na placu budowy) Yuangeng Zhang/Shutterstock.com, (magazynowanie spoiw dostarczanych w workach w pomieszczeniu magazynowym) Sensay/Shutterstock.com; s. 36 (wylewanie wody na beton) pryzmat/Shutterstock.com; s. 56 (kształty mieszadeł do montowania na wiertarce wolnoobrotowej) Mirosława Popek; s. 57 (mieszanie zaprawy) Kzenon/Shutterstock.com, (mieszanie betonu) Pavel L Photo and Video/Shutterstock.com; s. 58 (mieszarka stacjonarna do zapraw cementowych i klejowych) RUBI Polska, (mieszarka stacjonarna do kleju, cementu i betonu) Raimondi Iperbet, (mieszarka przenośna) RUBI Polska; s. 59 (betoniarka wolnospadowa) Alfonso de Tomas/Shutterstock.com, (betoniarka o mieszaniu wymuszonym) Jurong Topall Machinery Co., Ltd., (betoniarka stacjonarna) Suwatchai Pluemruetai/Shutterstock.com; s. 66 (urządzenie do badania wodoszczelności betonu) Testing/www.merazet.pl; s. 73 (keramzyt) Coprid/Shutterstock.com, (wylewanie betonu z keramzytu) Pavel L Photo and Video/Shutterstock.com; s. 75 (gazobeton) www.vbeelinez.ru, (pianobeton) www.stroikaweka.ru; s. 79 (węzeł betoniarski) Sergei Butorin/Shutterstock.com, (węzeł betoniarski) Baloncici/Shutterstock.com, (węzeł betoniarski) VikOl/Shutterstock.com, (węzeł betoniarski) AlexKZ/Shutterstock.com; s. 80 (formy do próbek betonu) Renata Solonek; s. 81 (stożek opadowy Abramsa) Testing/www.merazet.pl; s. 84 (stolik rozpływowy) Testing/www.merazet.pl; s. 86 (badanie wytrzymałości betonu na ściskanie – 6 zdjęć) Renata Solonek; s. 87 (badanie wytrzymałości betonu na ściskanie – 4 zdjęcia) Renata Solonek; s. 88 (załadunek zaprawy z betoniarki stacjonarnej) Richard Thornton/Shutterstock.com, (betoniarka samochodowa) Robert Pernell/Shutterstock.com

Documents

Wykonywanie zapraw murarskich i tynkarskich oraz mieszanek … · 2014. 9. 19. · Wykonywanie zapraw murarskich i tynkarskich oraz mieszanek betonowych Kwalifikacja B1 8.1. MURARZ-TYNKARZ