WYKŁAD 2

JAN.W.BOSSAK W-2. SYSTEMY GOSPODARCZE A GLOBALIZACJA

1

WYKŁAD 2

SYSTEMY GOSPODARCZE A GLOBALIZACJA


2

PODSTAWOWE KATEGORIE EKONOMICZNE

• SYSTEM GOSPODARCZY.PROSTY I ZŁOŻONY• STRUKTURA SYSTEMU• SYSTEM OTWARTY• SYSTEM MECHANICZNY I INTELIGENTNY• POWIĄZANIA INFORMACYJNE I INTERAKCJE• OTOCZENIE SYSTEMU• PODSTAWOWE TYPY SYSTEMÓW

EKONOMICZNYCH• KRYTERIA WYRÓŻNIENIA SYSTEMÓW

EKONOMICZNYCH• KOSZTY TRANSAKCYJNE I RYZYKO SYSTEMU


3

LITERATURA

LITERATURA OBOWIĄZKOWA• J.BOSSAK,SYSTEMY GOSPODARCZE A GLOBALNA

KONKURENCJA,SGH 2006• J.BOSSAK, INSTYTUCJE, RYNEK I KONKURENCJA WE

WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE, SGH 2008• J.STIGLITZ, GLOBALIZACJA , PWN 2004• DOING BUSINESS 2007,THE WORLD BANKLITERATURA ZALECANA• KARL SCHENK,INSTITUTIONS AND

COMPLEXITY.INTERACTIONS • F. FUKUYAMA,BUILDING INSTITUTIONS


4

TENDENCJE ROZWOJU GOSPODARKI

ŚWIATOWEJ • ZMIANY POLITYCZNE. NOWY UKŁAD SIŁ• PAX AMERICANA CZY MULTILATERALIZACJA• ZRÓŻNICOWANIE POZIOMÓW ROZWOJU

GOSPODARCZEGO I SPOŁECZNEGO• ZMIANY W STRUKTURZE GOSPODARKI ŚWIATOWEJ• NOWE CENTRA ROZWOJU ? CHINY,INDIE,BRAZYLIA• PROCESY REGIONALNEJ INTEGRACJI EKONOMICZNEJ• SYSTEM GOSPODARKI ŚWIATOWEJ. KIERUNKI ZMIAN• GLOBALNA KONKURENCJA I ZMIANY W JEJ

CHARAKTERZE : KOSZT, RÓŻNORODNOŚĆ, INNOWACYJNOŚĆ I JAKOŚĆ

• REWOLUCJA INFORMATYCZNA I EDUKACYJNA A KAPITAŁ LUDZKI I JAKOŚĆ INSTYTUCJI


5

SYSTEMY POLITYCZNE• CYWILIZACJA A PAŃSTWO• PLATON, ARYSTOTELES,CYCERON, KONFUCJUSZ• DESPOTIE,MONARCHIE, PAŃSTWO OŚWIECONE,

REPUBLIKA , RZĄDY ELIT, DEMOKRACJA• TO CAŁOŚĆ INSTYTUCJI ZWIĄZANYCH Z

TWORZENIEM PRAWA I SPRAWOWANIEM WŁADZY• TO PODZIAŁ WŁADZY I WSPÓŁDZIAŁANIE SIŁ

POLITYCZNYCH I ORGANÓW WŁADZY• TO MECHANIZM WYBORÓW I WYŁANIANIA

WŁADZY


6

PAŃSTWO-SUWERENNA INSTYTUCJA SPOŁECZNA I POLITYCZNA

• INSTYTUCJA PANSTWA. SUWERENNOŚĆ STANOWIENIA I EGZEKUCJI PRAWA

• ZDOLNOŚĆ DO KSZTAŁTOWANIA WARUNKÓW INSTYTUCJONALNYCH ROZWOJU EKONOMICZNEGO I SPOŁECZNEGO

• TO INSTYTUCJE, ORGANIZACJE, TAKIE JAK PARTIE, PARLAMENT, SĄDY, ADMINISTRACJA

• PAŃSTWO A GLOBALIZACJA INTEGRACJA REGIONALNA I ROZWÓJ SAMORZĄDNOŚCI LOKALNEJ


7

SYSTEMY POLITYCZNE DEMOKRACJA

• PAŃSTWO JAKO UMOWA SPOŁECZNA • PRAWO TWORZĄ OBYWATELE A NIE BÓG• KONSTYTUCYJNE GWARANCJE REGULARNYCH,

WOLNYCH, UCZCIWYCH WYBORÓW• RÓWNOŚĆ WSZYSTKICH OBYWATELI WOBEC PRAWA• KONSTYTUCYJNE GWARANCJE WOLNOŚCI

OSOBISTEJ, WYPOWIEDZI I ZRZESZANIA SIĘ• RZĄDY PRAWA, PRAWO JEST KRÓLEM DLA

WSZYSTKICH• WYBORY JAKO MECHANIZM LEGITYMIZACJI WŁADZ

PAŃSTWOWYCH


8

KONSTYTUCJONALIZMPERSPEKTYWA HISTORYCZNA

• 1215 WIELKA KARTA WOLNOŚCI. ANGLIA• 1222 ZŁOTA BULLA WĘGIERSKA, • 1505 KONSTYTUCJA NIHIL NOVI, • 1643 REGIRUNSFORM SZWECJA• REWOLUCJA ANGIELSKA 1688, COMMON LAW• 1787 KONSTYTUCJA STANÓW ZJEDNOCZONYCH• 1791 KONSTYTUCJA FRANCUSKA• 1794 KONSTYTUCJA 3 MAJA• NAPOLEON I UPOWSZECHNIENIE KONSTYTUCJI• 1815-1830 WPROWADZONO 57 KONSTYTUCJI• UPOWSZECHNIENIE DEMOKRACJI PO 1945r.


9

KONSTYTUCJONALIZM I DEMOKRACJA .CENZUSY. ANGLIA

• DO 1832 3% SPOŁECZEŃSTWA MIAŁO UPRAWNIENIA WYBORCZE

• 1856 PRAWA WYBORCZE PRZYZNANO KATOLIKOM I ŻYDOM

• 1874 REFORMA GLADSTONA. PRAWA WYBORCZE WSZYSCY MEŻCZYZNI WŁAŚCICIELE DOMÓW

• 1918 ZNIESIENIE CENZUSU MAJĄTKOWEGO DLA WYBORCÓW MEŻCZYZN

• 1928 RÓWNOUPRAWNIENIE WYBORCZE KOBIET


10

DEMOKRACJA

• WOLNOŚĆ POLITYCZNA I MASOWA DEMOKRACJA UPOWSZECHNIAJĄ SIĘ DOPIERO W XXw

• DEMOKRACJA I WOLNOŚĆ DAJĄ PRAWO WYBORU I SZANSĘ,SPOŁECZENSTWU GWARANTUJE PODMIOTOWOŚĆ

• DEMOKRACJA JEST MECHANIZMEM WYŁANIANIA WŁADZY A NIE FORMĄ WŁADZY

• DEMOKRACJA UMOŻLIWIA WYBÓR I ZAPEWNIA RÓŻNORODNOŚĆ FORM SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH

• DEMOKRACJA NIE GWARANTUJE DOBROBYTU OTWIERA TYLKO MOŻLIWOSCI .

• GLOBALIZACJA A DEFICYT DEMOKRACJI


11

DEMOKRACJA A SYSTEM GOSPODARCZY

• KONSTYTUCJE GWARANTUJĄ WOLNOŚĆ JEDNOSTKI I WŁASNOSCI PRYWATNEJ

• ZAPEWNIAJĄ SPOŁECZENSTWU PODMIOTOWOŚĆ I EGALITARYZM PRAWNY I POLITYCZNY.PANSTWO OBYWATELSKIE

• WOLNOŚĆ GOSPODARCZA, PRZEDSIEBIORCZOŚĆ, KONKURENCJA SPRZYJAJĄ DYNAMICE I ROZWOJOWI A ZARAZEMZROZNICOWANIU EKONOMICZNEMU

• PRAWO WYBORU I RÓŻNORODNOŚĆ MODELI SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH

• DEMOKRACJA TO WOLNOŚĆ TWORZENIA, POSZUKIWANIA INNOWACJI I ROZWOJU

• DYNAMIKA I RÓWNOWAGA EKONOMICZNA I SPOŁECZNA. STABILNOŚĆ SYSTEMU


12

DEMOKRACJA A EFEKTYWNOŚĆ SYSTEMU GOSPODARCZEGO

• KOMPROMISY POLITYCZNE. POŁOWICZNOŚĆ REFORM

• POPULIZM, SOCJALIZACJA POLITYKI GOSPODARCZEJ

• CYKL WYBORCZY A NIEPOPULARNE DECYZJE• CZĘSTE ZMIANY GABINETÓW KOALICYJNYCH• SKŁONNOŚĆ DO WZROSTU DEFICYTU

BUDŻETOWEGO I DŁUGU PUBLICZNEGO• GRUPY INTERESÓW,LOBOWANIE POLITYCZNE,

PRZYWILEJE• KRÓTKI HORYZONT DZIAŁANIA RZĄDU


13

DEMOKRACJA METODY STABILIZACJI SYSTEMU

GOSPODARCZEGO• KONSTYTUCYJNE OKRESLENIE MODELU SPOŁECZNO-

GOSPODARCZEGO• KONSTYTUCYJNE OGRANICZENIA FISKALNE• KONSTYTUCYJNE GWARANCJE AUTONOMII BANKU

CENTRALNEGO• MIĘDZYNARODOWE POROZUMIENIA I WSPÓŁPRACA Z MFW,

BANKIEM ŚWIATOWYM, ESW, KRYTERIA Z MAASTRICHT, ZASADY BIS

• LIBERALIZACJA I PRYWATYZACJA• OGRANICZENIA POLITYCZNEJ DZIAŁALNOŚCI ZWIĄZKÓW

ZAWODOWYCH• POPARCIE DLA RZĄDÓW JEDNOPARTYJNYCH


14

PAŃSTWO JAKO INSTYTUCJA• PAŃSTWO TO SUWERENNA INSTYTUCJA POLITYCZNA• TO PORZĄDEK PRAWNY I INSTYTUCJE

USTAWODAWCZE,WYKONAWCZE I SĄDOWNICZE• TO SYSTEM SPOŁECZNY I EKONOMICZNY• PAŃSTWO OKRESLA ZASADY PRAWNE,PODMIOTY I

MECHANIZMY SPRAWOWANIA WŁADZY I KOORDYNACJI GOSPODARKI

• INSTYTUCJE PAŃSTWA I SYSTEM GOSPODSARCZY ZMIENIAJĄ SIĘ WRAZ Z ROZWOJEM SPOŁECZNO-GOSPODARCZYM

• SYSTEM GOSPODARCZY ,WOLNOŚĆ,KONKURENCJA KOMPETENCJE,SYSTEMY WARTOSCI I INTERAKCJEOKREŚLAJĄ EFEKTYWNOŚĆ, PRZEDSIEBIORCZOŚĆ, INNOWACYJNOŚĆ , ROZWÓJ EKONOMICZNY I SPOŁECZNY ORAZ KONKURENCYJNOŚĆ


15

SYSTEM GOSPODARCZY

• TO CZĘŚĆ ŁADU INSTYTUCJONALNEGO PAŃSTWA, PRAWA GOSPODARCZEGO OKRESLAJĄCA PODMIOTY GOSPODARUJACE, ICH ORGANIZACJE , ZAKRES SWOBODY INTERAKCJI, STOSUNKI WŁASNOSCIOWE, PRACY, PODZIAŁU DOCHODU I MECHANIZMY KOORDYNACJI

• SYSTEMY GOSPODARCZE SĄ TWORAMI KSZTAŁTOWANYMI PRZEZ SPOŁECZEŃSTWO I POLITYKÓW

• KSZTAŁT INSTYTUCJONALNY SYSTEMOW GOSPODARCZYCH DETERMINUJĄ KOMPROMISY POLITYCZNE I PRZESŁANKI PRAKSEOLOGICZNE

• SYSTEMY GOSPODARCZE SĄ ZRÓŻNICOWANE I NIE MAJĄ CHARAKTERU UNIWERSALNEGO, IDEALNEGO, PONADCZASOWEGO


16

SYSTEM GOSPODARCZYMETODA I CEL BADAWCZY

• METODA A PRAWA PRZYRODY I PRAWA SPOŁECZNE• INDUKCJA,DEDUKCJA,SYNTEZA• CZYNNIKI INSTYTUCJONALNE• DYSPOZYCJE, ZACHOWANIA I WYBORY PODMIOTÓW

GOSPODARUJACYCH• WIEDZA, KOMPETENCJE, INNOWACYJNOŚĆ• ZASADY I SPOSOBY KOMUNIKACJI, WSPÓŁDZIAŁANIA I

KONKURENCJI PODMIOTÓW• KOSZTY I RYZYKO PODEJMOWANIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ• WOLNOŚĆ, PRZEDSIEBIORCZOŚĆ, KONKURENCJA JAKO ZRÓDŁA

DYNAMIKI GOSPODARCZEJ SPOŁECZENSTWA• SYSTEM POLITYCZNY A CELE SYSTEMU GOSPODARCZEGO• OTWARTOŚĆ I ZDOLNOŚĆ DOSTOSOWAWCZA SYSTEMU A SYSTEM

POLITYCZNY SPOŁECZENSTWA


17

PAŃSTWO A SYSTEM GOSPODARCZY

• PAŃSTWO OKREŚLA SYSTEM PRAWNY I JEGO STRUKTURĘ PODMIOTOWĄ, ZAKRES SWOBODY, CHARAKTER I INTENSYWNOŚĆ WSPÓŁZALEŻNOŚCI ORAZ INTERAKCJI PODMIOTÓW SYSTEMU Z OTOCZENIEM

• PAŃSTWO KSZTAŁTUJE ZASADY I WŁASCIWOSCI MECHANIZMU RYNKOWEGO I ZAKRES SAMOREGULACJI

• PAŃSTWO DECYDUJE O OTWARTOŚCI SYSTEMU NA KONKURENCJĘ I BODZCE PŁYNĄCE Z OTOCZENIA

• PAŃSTWO DOSTOSOWUJE SYSTEM GOSPODARCZY KRAJU DO ZASAD MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY

• PAŃSTWO PROWADZI POLITYKĘ GOSPODARCZĄ SPÓJNĄ Z ZASADAMI I CELAMI SYSTEMU GOSPODARCZEGO

• PAŃSTWO OKRESLA ZASADY PODZIALU DOCHODU NARODOWEGO

• PANSTWO A ZAKRES WOLNOSCI GOSPODARCZEJ, OCHRONY PRAW WLASNOŚCI, INTENSYWNOSC KONKURENCJI


18

SYSTEM GOSPODARCZY PAŃSTWA

• SYSTEM INSTYTUCJONALNY PAŃSTWA WPŁYWA NA DYSPOZYCJE JEDNOSTEK I SPOŁECZNY PODZIAŁ PRACY

• OKREŚLA ZAKRES WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ• OKREŚLA INTENSYWNOŚĆ KONKURENCJI• WPŁYWA ISTOTNIE NA INFORMACJE, WIEDZĘ

KOMPETENCJE, TECHNOLOGIE, KNOW-HOW• DECYDUJE O JAKOŚCI INSTYTUCJI • WPŁYWA NA WSPÓŁDZIAŁANIE I KONKURENCJĘ• OKRESLA POZIOM KOSZTÓW TRANSKACYJNYCH I

RYZYKA


19

SYSTEMY GOSPODARCZE A WOLNOŚĆ I PRZEDSIEBIORCZOŚĆ

• SYSTEM A OGRANICZENIA I NOWE MOŻLIWOSCI• POLE I ZASADY GRY EKONOMICZNEJ• OTWARTOŚĆ I RESTRYKCYJNOŚĆ PRAWA• WOLNOŚC, PRZEDSIEBIORCZOŚĆ I KONKURENCJA• KONKURENCJA A MECHANIZM KOORDYNACJI

DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ• PAŃSTWO A RYNEK: STEROWANIE A SAMOREGULACJA• MECHANIZM RYNKOWY: WOLNOŚĆ DZIAŁANIA I

WYBORU, KONKURENCJA, • RYNEK HOMEOSTATYCZNE DOSTOSOWANIE PODAŻY I

POPYTU• INSTYTUCJE I SYSTEM A KOSZTY TRANSAKCYJNE I

RYZYKO


20

ZAKRES I JAKOŚĆ REGULACJI A WOLNOŚĆ EKONOMICZNA

• ZAKRES PODMIOTOWY I PRZEDMIOTOWY ORAZ STOPIEN SZCZEGÓŁOWOSCI REGULACJI PRAWNEJ

• JAKOŚĆ PRAWA: PRZEJRZYSTOŚĆ, SPOJNOŚĆ, STABILNOŚĆ ORAZ EFEKTYWNOŚĆ EGZEKUCJI PRAWA I UMÓW

• INSTYTUCJE A DYSKRECJONALNOŚĆ PRAWA, BIUROKRACJA, KORUPCJA

• ADMINISTRACYJNE OGRANICZENIA WYMIANY HANDLOWEJ• OBCIĄŻENIA FISKALNE• REGULACJE ZDROWOTNE, PRACY, OCHRONY ŚRODOWISKA • OGRANICZENIA I REGULACJE FINANSOWE• REGULACJE RYNKU PRACY• ZAKRES CZARNEGO RYNKU• STOPIEN REGULACJI A EFEKTYWNOŚĆ• PRZEREGULOWANIE,DEREGULACJA


21

STRUKTURA SYSTEMU GOSPODARCZEGO

• STRUKTURA LADU PRAWNEGO• STRUKTURA PRZEPŁYWÓW REALNYCH• MIEJSCE I ROLA INSTYTUCJI PUBLICZNYCH • STRUKTURA WŁASNOŚCI, STOPIEN MONOPOLIZACJI

GOSPODARKI I KONKURENCJI• PODMIOTY DOPUSZCZONE DO „GRY RYNKOWEJ” :

PRZEDSIĘBIORSTWA, INWESTORZY, PRACOWNICY, GOSPODARSTWA DOMOWE I KONSUMENCI,

• SIEĆ INTERAKCJI, WYMIANY INFORMACJI, SPRZEŻEN ZWROTNYCH

• MECHANIZM SAMOREGULACJI RYNKOWEJ


22

SYSTEM GOSPODARCZYPODSYSTEMY,MECHANIZM,CELE

SYSTEM I POLITYKASYSTEM I POLITYKA

PRAW WŁASNOSCIPRAW WŁASNOSCI FINANSOWYFINANSOWY

FISKALNYFISKALNY

PRACYPRACY

WSPÓŁPRACY WSPÓŁPRACY

Z ZAGRANICĄZ ZAGRANICĄ

RYNEKRYNEK

ZAMOŻNOŚCI I ZAMOŻNOŚCI I JAKOŚCI ŻYCIAJAKOŚCI ŻYCIAPRZEDSIEBIORSTWAPRZEDSIEBIORSTWA

INWESTORZYINWESTORZY

KONSUMECIKONSUMECI

CELECELE

WZROST WARTOŚCIWZROST WARTOŚCIPRZEDSIEBIORSTWPRZEDSIEBIORSTW

WZROSTWZROST DOCHODOWDOCHODOW

WOLNOŚĆ I KONKURENCJA

AKTORZY I MECHANIZJMY

PRACOWNICY


23

SYSTEM WSPÓŁZALEŻNOŚCI I INTERAKCJI EKONOMICZNYCH

• POWIĄZANIA HANDLOWE, FINANSOWE,KAPITAŁOWE, TECHNOLOGICZNE,INFORMACYJNE,ORGANIZACYJNE

• WYMIANA INFORMACJI• DYSPOZYCJE, ZACHOWANIA MOTYWY, BODZCE• SPRZĘŻENIA ZWROTNE• KONKURENCJA, RYWALIZACJA• KOORDYNACJA,WSPÓŁDZIAŁANIE• POWIĄZANIA UMOWNE• PODZIAŁ RYZYKA• PODZIAŁ KORZYSCI


24

MECHANIZMY GOSPODARCZE

• TO SPOSOBY WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA PODMIOTÓW GOSPODARUJACYCH W RAMACH SPOŁECZNEGO PODZIAŁU PRACY

• MECHANIZM GOSPODARCZE MAJĄ CHARAKTER RYNKOWY, ADMINISTRACYJNY I MIESZANY

• ZAKRES WOLNOŚCI I KONKURENCJA DECYDUJĄ O MOTYWACJACH , ROZPIETOŚCI DOCHODÓW I EFEKTYWNOŚCI MECHANIZMU KOORDYNACJI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

• MECHANIZM GOSPODARCZY OBEJMUJE RYNEK CZYNNIKÓW PRODUKCJI I RYNEK PRODUKTÓW I USLUG

• SPRAWNE MECHANIZMY REDUKUJA KOSZTY TRANSAKCYJNE I RYZYKO SYSTEMU GOSPODARCZEGO

• SPRAWNE MECHANIZMY I KONKURENCJA PREMIUJĄ FIRMY KONKURENCYJNE A ELIMINUJĄ FIRMYNIEKONKURENCYJNE


25

FUNKCJE MECHANIZÓW KOORDYNACJI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

• INFORMACYJNA• WYCENA WARTOŚCI • MOTYWACYJNA• RÓWNOWAŻENIA PODAŻY I POPYTU• SELEKCYJNA • ALOKACYJNA• PODZIAŁU KORZYŚCI• FUNKCJE MECHANIZMÓW A ZAKRES WOLNOŚCI I

KONKURENCJI• MECHANIZMY W SFERZE TWORZENIA I PODZIAŁU

DOCHODU


26

SYSTEMY MECHANICZNE I INTELIGENTNE

• UKŁADY PROSTE I ZŁOŻONE• UKŁADY MECHANICZNE I INTELIGENTNE• IM WIĘCEJ FUNKCJI I ZADAŃ,CELÓW TYM BARDZIEJ

ZŁOŻONA JEST STRUKTURA INTERAKCJI, POWIĄZAŃ I SPRZĘŻEŃ ZWROTNYCH MIĘDZY ELEMENTAMI SYSTEMU,JAK I MIEDZY NIM A JEGO OTOCZENIEM

• STRUKTURA SYSTEMOW MECHANICZNYCH : ELEMENTOW, PODMIOTOW ,WSPÓŁZALEŻNOŚCI I INTERAKCJI JEST STAŁA

• SYSTEM OTWARTE, INTELIGENTNE DOSTOSOWUJĄ SWĄ STRUKTURĘ I RODZAJ POWIAZAŃ DO ZMIAN ZACHODZACYCH W OTOCZENIU EKONOMICZNYM , TECHNOLOGICZNYM ORAZ NOWYCH ZADAŃ. WYRÓŻNIAJĄ SIĘ ZDOLNOŚCIĄ ADAPATACYJNĄ


27

EFEKTYWNOŚĆ MECHANIZMU RYNKOWEGO ZAKRES I JAKOŚĆ REGULACJI A MECHANIZMY

• ZAKRES REGULACJI I SWOBODY, WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ,

• INTENSYWNOŚĆ KONKURENCJI• JAKOŚĆ INSTYTUCJI (ŁADU PRAWNEGO I SPRAWNYCH

ORGANIZACJI),• EFEKTYWNOŚĆ OCHRONY WŁASNOŚCI PRYWATNEJ , • DOMINUJĄCY TYP I STRUKTURA WŁASNOŚCI, • SYSTEM FINANSOWY, PODATKOWY, PRAWO PRACY I

WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICĄ• OTWARTOŚĆ, STOPIEŃ LIBERALIZACJI I DEREGULACJI A

ZDOLNOŚC DOSTOSOWAWCZA SYSTEMU


28

ROZWÓJ GOSPODARCZY.UJĘCIE REALNE I SYSTEMOWE

• ROZWÓJ GOSPODARCZY Z PERSPEKTYWY HISTORYCZNEJ (A.MADDISON)

• ANALIZA CZYNNIKÓW WZROSTU GOSPODARCZEGO. UJĘCIE REALNE

• NOWE CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO. OD PRZEMYSŁU DO WIEDZY I JAKOŚCI INSTYTUCJI

• WSPÓŁZALEZNOŚĆ SFERY REALNEJ I INSTYTUCJONALNEJ• ZRÓŻNICOWANIE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH• OPTYMALIZACJA SYSTEMU GOSPODARCZEGO ?• DEMOKRACJA A OPTYMALIZACJA SYSTEMU GOSPODARCZEGO


29

SYSTEMY GOSPODARCZE PORÓWNANIA

• PODOBIEŃSTWO ZASAD I INSTYTUCJI ,ANI ZBLIŻONY STOPIEŃ PRZESTRZEGANIA PRAWA NIE PRZESĄDZAJĄ O ZAKRESIE SWOBODY, SPRAWNOŚCI, DYNAMICE I RÓWNOWADZE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH

• PRZY ODMIENNYM ZAKRESIE WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ, INTENSYWNOŚCI REGULACJI, POZIOMU CHARAKTERZE KONKURENCJI, MONOPOLIZACJI, STOPNIU OTWARTOŚCI PROWADZI DO RÓŻNIC W SPRAWNOŚCI, DYNAMICE I KIERUNKACH ROZOWJU

• PODOBIEŃSTWO INSTYTUCJONALNE, STRUKTURY WŁASNOSCI, PRZY RÓŻNYM STOPNIU REGULACJI I OTWARTOŚCI SYSTEMÓW ZMIENIA ZACHOWANIA PODMIOTÓW I SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH

• STRUKTURA,CZĘSTOTLIWOŚĆ I CHARAKTER INTERAKCJI I POWIĄZAŃ INFORMACYJNYCH, PIONOWYCH I POZIOMYCH PODMIOTÓW GOSPODARUJACYCH


30

ROLA PANSTWA W GOSPODARCE• MINIMALNE, CZY OPTYMALNE PAŃSTWO ?• KSZTAŁTOWANIE ŁADU PRAWNEGO, ZASAD GRY .• OKRESLENIE ZAKRESU REGULACJI,WOLNOŚCI I

KONKURENCJI• OTWIERANIE NOWYCH MOŻLIWOSCI I WPROWADZANIE

OGRANICZEŃ• POBUDZANIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI• ZAPEWNIENIE RÓWNOWAGI EKONOMICZNEJ• REDUKOWANIE KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH I RYZYKA• OKREŚLENIE ZASAD PODZIAŁU DOCHODU NARODOWEGO• HARMONIZOWANIE CELÓW SPOŁECZNYCH I

GOSPODARCZYCH


31

ZAKRES ODDZIAŁYWANIA I SKUTECZNOŚĆ INSTYTUCJI

• INSTYTUCJE DEMOKRATYCZNE I NIEDEMOKRATYCZNE• OMNIPOTENCJA PANSTWA A ANARCHIA• CENTRALIZACJA I DECENTRALIZACJA• INSTYTUCJE POLITYCZNE A SYSTEMY GOSPODARCZE• ZADANIA PAŃSTWA A JAKOŚĆ PAŃSTWA• MOŻLIWE OPCJE STRATEGICZNE• PAŃSTWO A RYNEK I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ• SYSTEM GOSPODARCZY A WOLNOŚĆ I

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ• JAKOŚĆ I STOPIEŃ PRZESTRZEGANIA PRAWA• INNOWACYJNOŚĆ SPOŁECZENSTWA


32

PRZYCZYNY ZRÓŻNICOWANIA SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH

• SYSTEMY DEMOKRATYCZNE I NIEDEMOKRATYCZNE• DEMOKRACJA, WOLNOŚĆ I WYBÓR• RÓŻNICE W POZIOMACH ROZWOJU EKONOMICZNEGO A

NADBUDOWA INSTYTUCJONALNA• STOPIEŃ LIBERALIZACJI , OTWAROŚCI SYSTEMU I JEGO

ZDOLNOŚĆ DO SAMOREGULACJI POWIĄZAŃ I INTERAKCJI ORAZ STRUKTURY PODMIOTOWEJ

• JAKOŚĆ I STOPIEŃ DOSTOSOWANIA ŁADU INSTYTUCJONALNEGO DO SZANS I ZAGROŻEŃ ZWIĄZANYCH Z POSTĘPEM TECHNOLOGICZNYM , ZMIANAMI STRUKTURY I WARUNKÓW KONKURENCJI

• JAKOŚĆ POLITYKI REGULACJI


33

SYSTEMY GOSPODARCZE W PERSPEKTYWIE HISTORYCZNEJ

KAPITALIZM KUPIECKI

• FENICJANIE, HANDEL SRÓDZIEMNOMORSKI• UPADEK BIZANCJUM. ODKRYCIE AMERYKI• ROZWÓJ HANDLU ZAMORSKIEGO• GILDIE.UPRZYWILEJOWANE SPÓŁKI. MONOPOLE• HANZA. HANDEL BAŁTYCKI.NOWOGRÓD.MOSKWA• BRITISH MOSCOVITY COMPANY 1555• BRITISH EAST INDIA COMPANY 1600• DUTCH EAST INDIA COMPANY 1602• FRANCUSKA KOMPANIA WSCHODNIA 1664• FRANCUSKA KOMPANIA MISSISIPI 1726• HUDSON BAY COMPANY 1870• JAPOŃSKIE ZAIBATSU


34


MERKANTYLIZM• MIASTA WŁOSKIE I HANDEL LEWANTYNSKI

MARCO POLO• UPADEK BIZANCJUM.ODKRYCIE AMERYKI• IMPERIUM MORSKIE PORTUGALI I HISZPANI• ROZKWIT HOLANDII I BRABANCJI• AKT NAWIGACYJNY O.CROMWELLA,• REWOLUCJA ANGIELSKA, COMMON LAW• EKSPANSJA MORSKA WIELKIEJ BRYTANII• RICHELIE, MAZARINI, COLBERT,FIZJOKRACI• FRYDERYK WIELKI. ROZWÓJ EKONOMICZNY PRUS


35


MERKANTYLIZM• PRACA I HANDEL. ZRÓDŁA BOGACTWA I SIŁY

EKONOMICZNEJ • FETYSZYZACJA SREBRA I ZŁOTA• OGRANICZENIA IMPORTU • POPIERANIE EKSPORTU, EKSPANSJA ZAMORSKA• PRZYWILEJE DLA SPÓŁEK KUPIECKICH• DOCHODY PAŃSTWA• BUDOWA FLOT MORSKICH, ARMII , EKSPANSJA

KOLONIALNA• ROZWÓJ PAŃSTWOWYCH MANUFAKTUR (STOCZNIE,

ZAKŁADY SUKIENNICZE, UZBROJENIA,INNE)• PAŃSTWA MIASTA. REPUBLIKI KUPIECKIE


36

ETATYZM

• TRADYCJA PAŃSTWA OŚWIECONEGO• ETATYZM : WOLNOŚĆ GOSPODARCZA NIE

ZAWSZE STWARZA DOBRĄ PODSTAWĘ DLA ROZWOJU, RÓWNOŚCI I SPRAWIEDLIWOŚCI

• KWESTIONUJE EFEKTYWNOŚĆ WOLNEGO RYNKU ZWŁASZCZA W ALOKACJI ZASOBÓW

• ZADANIA PAŃSTWA W GOSPODARCE • INTERWENCJONIZM PROTEKCYJNY , JAK I

PROROZWOJOWY • INTERWENCJA MOŻE WYKORZYSTYWAĆ ŚRODKI

ADMINISTRACYJNE , JAK I RYNKOWE


37

GOSPODARKA WOLNORYNKOWA

• ADAM SMITH . KAPITALIZM WOLNORYNKOWY. SPOŁECZNY PODZIAŁ PRACY.

• OPTYMIZM ,WIARA W POSTĘP SPOŁECZNY I MATERIALNY• NIEWIDZIALNA RĘKA RYNKU. INTERES INDYWIDUALNY A

SPOŁECZNY• WŁASNOŚĆ PRAWEM NATURALNYM• WŁASNOŚĆ PRYWATNA PODSTAWĄ WOLNOŚCI• WŁASNOŚĆ PODSTAWĄ ORGANIZACJI ŻYCIA SPOŁECZNEGO• OGRANICZENIE ROLI PAŃSTWA DO MINIMUM• ZERWANIE Z MERKANTYLIZMEM . PO 1860 UPOWSZECHNIENIE

KNU.• FRANCIS FUKUYAMA. ZANIK PAŃSTWA CZY JEGO

METAMORFOZA ?


38

LIBERALIZM A ETATYZM• DEMOKRATYCZNE , LIBERALNE PAŃSTWO CHRONI WOLNOŚĆ

INDYWIDUALNĄ, SPRZYJA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I INNOWACJOM. ZAPOBIEGA ANARCHII

• ETATYZM UZASADNIA SIĘ „DOBREM SPOŁECZEŃSTWA JAKO CAŁOŚCI”

• ETATYZM KWESTIONUJE LIBERALIZM NA GRUNCIE MORALNYM , SPOŁECZNYM I EKONOMICZNYM (KRYTYKUJE EROZJE TRADYCYJNYCH WARTOŚCI, MATERIALIZM, ROZPAD RODZINY, POGOŃ ZA ZYSKIEM, AKCEPTACJĘ BEZROBOCIA, ROZWARSTWIENIE SPOŁECZNE ETC)

• LIBERALIZM KRYTYKUJE ETATYZM ZA OGRANICZENIE WOLNOŚCI , PRZEDSIEBIORCZOŚCI I INNOWACYJNOŚCI JEDNOSTKI ORAZ NIŻSZY OD MOŻLIWEGO DO OSIĄGNIECIA POZIOM EFEKTYWNOŚCI


39

WARTOŚCI I ZASADY USTROJOWE PAŃSTWA A SYSTEMY GOSPODARCZE

• SYSTEMY DEMOKRATYCZNE• SYSTEMY ETATYSTYCZNE• SYSTEMY IDEOLOGICZNE• SYSTEMY AUTOKRATYCZNEA• SYSTEMY RYNKOWE• SYSTEMY BIUROKRATYCZNE• SYSTEMY SOCJALISTYCZNE• SYSTEMY PAŃSTWOWE


40

PODSTAWOWE TYPY RYNKOWYCH SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH

• WOLNORYNKOWY (ANGLOSASKI)

• RYNKOWE

• SPOŁECZNO-RYNKOWE

• DOBROBYTU• ETATYZM (AZJATYCKI)• TRANSFORMUJĄCE SIĘ

• STANY ZJEDNOCZONE, KANADA, AUSTRALIA, IRLANDIA, NOWA ZELANDIA

• W.BRYTANIA, HOLANDIA, HISZPANIA

• NIEMCY, AUSTRIA, FRANCJA, WŁOCHY, LUXEMBURG, BELGIA

• SZWECJA, NORWEGIA, DANIA, FINLANDIA

• JAPONIA, KOREA PŁD• POLSKA, CZECHY,WĘGRY,

SŁOWACJA, ESTONIA, LITWA,


41

NIEDEMOKRATYCZNE SYSTEMY POLITYCZNO-GOSPODARCZE

• KAPITALIZM REGULOWANY

• KAPITALIZM SOCJALNO-PAŃSTWOWY

• KAPITALIZM PAŃSTWOWY

• KAPITALIZM NIEDOJRZAŁY

• PANSTWOWO-PRYWATNY

• DUALIZM GOSPODARCZY

• NAKAZOWY

• AZJA WSCHODNIA I PŁD-WSCH DO LAT 80YCH

• ARABIA SAUDYJSKA, LIBIA, KUWEJT,BAHRAIN,BRUNEI

• PAKISTAN,IRAN,BIRMA

• MAROKKO,NIGERIA,EGIPT,GHANA,PERU, EKWADOR

• IRAK,KAZACHSTAN,AZERBEJDŻAN

• CHINY,WIETNAM, LAOS, KAMBODŻA, SYRIA

• KUBA, KOREA PŁN,UZBEKISTAN, BIAŁORUŚ


42

MŁODE DEMOKRACJESYSTEMY GOSPODARCZE PRZEJŚCIOWE

• ZASADNICZO LIBERALNE

• REGULOWANE

• OGRANICZONE REFORMY

• POLSKA,CZECHY,WĘGRY,ŁOTWA. SŁOWENIA,ESTONIA,LITWA, SŁOWACJA, RUMUNIA,BUŁGARIA,

ARGENTYNA,BRAZYLIA, MEKSYK

• ROSJA,UKRAINA,KAZACHSTAN, MONGOLIA, GRUZJA, ARMENIA

• SERBIA, MACEDONIA, ALBANIA


43

GLOBALNA KONKURENCJA A SYSTEM

Wykres 4: System gospodarczy

System gospodarczy. Podsystemy, mechanizmy, uwarunkowania, cele.

MECHANIZM KOORDYNACJI RYNEK

WOLNOŚĆ GOSPODARCZA KONKURENCJA,

SPRAWNOŚĆ KOSZTY TRANSKACYJNE,

RYZYKO

SYSTEM WARTOŚCI I SYSTEM SPOŁECZNO-POLITYCZNY

SYSTEM GOSPODARCZY PODSYSTEMY:

WŁASNOSCI,FINANSOWY,FISKALNY,PRACY,WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICĄ

POLITYKA MAKROEKONOMICZNA

PRZEDSIEBIORSTWA

INWESTORZY

KONSUMENCI

PRACOWNICY

CELE

WZROST DOCHODU REALNEGO PER

CAPITA WARTOŚCI

PRZEDSIEBIORSTW POPRAWA

JAKOŚCI ŻYCIA

STRUKTURA GOSPODARCZA INTRASTRUKTURA


44

OPCJE STRATEGICZNE REFORM

ZAKRES FUNKCJI PANSTWA

JAKOŚC PANSTWA


45

GLOBALIZACA:PRZEJAWY I PRZYCZYNY

• WZROST WSPÓŁZALEŻNOŚCI ,INREAKCJI,DOSTOSOWANIA• GLOBALIZACJA A LIBERALIZACJA I SUWERENNOŚĆ

PAŃSTWA• REWOLUCJA INFORMACYJNA, INTERNET,

TELEKOMUNIKACJA, MASS MEDIA,• ZMNIEJSZENIE ASYMETRII INFORMACYJNEJ, DOSTĘP DO

BAZ DANYCH• UPOWSZECHNIENIE I KOMERACJALIZACJA INFORMACJI.

SYSTEMY ON-LINE : REUTERS, BLOOMBERG• AGENCJE RANKINGOWE, SCORINGOWE, RATINGOWE• LIBERALIZACJA I INTEGRACJA RYNKÓW FINANSOWYCH• GLOBALNA KONKURENCJA : HANDEL, USŁUGI, FINANSE,

KAPITAŁ


46

GLOBALIZACJA: SZANSE I ZAGROŻENIA

• POSTĘP EKONOMICZNY, DOSTĘP DO TECHNOLOGII, WIEDZY I INFORMACJI

• DOSTĘP DO SIECI, RYNKÓW ZBYTU KAPITAŁU, KNOW-HOW• KONIECZNOŚĆ : SZANSE I KOSZTY DOSTOSOWANIA

SYSTEMU, POLITYKI, ZACHOWAŃ• KONIECZNOŚĆ MOBILIZACJI, KOSZT I RYZYKO GRY

RYNKOWEJ• RYZYKO STRAT I MARGINALIZACJI• ZMNIEJSZENIE SUWERENNOŚCI• WZROST RYZYKA SYSTEMOWEGO• OSŁABIENIE KONTROLI PAŃSTWA A MIĘDZYNARODOWA

SZARA STREFA GOSPODARCZA, SPOŁECZNA, POLITYCZNA I TERRORYZM


47

GLOBALIZACJA A SYSTEMY WARTOŚCI

• EKONOMIA A KULTURA I CYWILIZACJA• KONIEC IDEOLOGII (F.FUKUYAMA)• RENESANS TEOLOGII ?• ZDERZENIE CYWILIZACJI (S.HUNTINGTON)• PAX AMERICANA A UNIWERSALIZM• MC DONALD A JIHAD• MATERIALIZM A DUCHOWOŚĆ• UNIWERSALIZM A ROŻNORODNOŚĆ• GLOBALIZACJA A TERORYZM ?


48

GLOBALIZACJA A SUWERENNOŚĆ PAŃSTWA I

SYSTEMY NARODOWE• GLOBALIZACJA: WYMIAR SPOŁECZNY, POLITYCZNY,

GOSPODARCZY• WZROST OTWAROŚCI I POWIĄZAŃ GOSPODARCZYCH,

INFORMACYJNYCH, TECHNOLOGICZNYCH,• WZROST ZALEŻNOŚCI SPOŁECZENSTW OD CZYNNIKÓW

MIĘDZYNARODOWYCH I TECHNOLOGI, WIEDZY ORAZ PRAW WŁASNOSCI INTELEKTUALNEJ

• NOWE MOŻLIWOŚCI ROZWOJU SPOŁECZENSTW• ZMNIEJSZENIE STOPNIA SUWERENNOŚCI• WZROST ZNACZENIA WSPÓŁPRACY MIĘDZYNARODOWEJ I

GLOBALNEJ KONKURENCJI• POSZERZENIE ZAKRESU WOLNOSCI GOSPODARCZEJ I

ZAOSTRZENIE KONKURENCJI, POBUDZENIE PRZEDSIEBIORCZOSCI I INNOWACYJNOŚCI


49

GLOBALIZACJA A SYSTEMY GOSPODARCZE

• WOLNOŚĆ I GLOBALNA KONKURENCJA A INSTYTUCJE MIĘDZYNARODOWE I NARODOWE

• UNIWERSALIZM I UNIFORMIZACJA VERSUS ZRÓŻNICOWANIE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH

• WZORCE ROZWOJOWE• WASHINGTON CONSESNSUS I PAX

AMERICANA


50

Wykres 8 Jakość instytucji w porównaniu z krajami wysoko rozwiniętymi (Instytucje ekonomiczne na prawej skali, pozostałe na lewej)

* New EU members-Nowi członkowie UE * CIS- Wspolnota Niepodległych panstw * Newly Industraialized Asian Economies * Press freedom - wolnośc pracy * Openess- otwartość Zródło: WEO 2005,IMF ,Washington DC 2005,April,s.


51

Wykres 7 Ewolucja instytucji Unii Europejskiej i w krajach akcesyjnych . 1960-2004

Early members-wczesniejszy członkowie Current accession members-aktualni członkowie stowarzyszeni

Zródło: WEO 2005,IMF ,Washington DC 2005,April,s.

Documents

WYKŁAD 2