Faculteit Natuur & Techniek

Academiejaar 2016-2017

Taak Architectuurtypologie

Katy Tensen MAK-AO 1

Cecili a930 Bras

Woning Vastgoedkantoor Amerikalei 140 LAS Immobiliën

2000 Antwerpen Berkenlaan 44

2610 Wilrijk

Katy Tensen MAK-AO1 2

Inhoudsopgave

1. Inleiding…………………………………………………………………………………………..3

2. Bouwstijl……………………..……………………………………………………………………3

3. Beschrijving van de woning………………………………………………………………….4

4. Architect…………………………………………………………………………………………6

5. Zelfreflectie………………………………………………………………………………………9

6. Bronnen…………………………………………………………………………………………10

Katy Tensen MAK-AO1 3

1. Inleiding Mijn oog viel op een advertentie van een goed bewaarde neoclassicistische woning, gelegen aan de Amerikalei 140 te Antwerpen.

De Amerikalei(1) is één van de belangrijkste verkeersassen op het Zuid, die rond 1875 aangelegd werd in het kader van de verkaveling van de nieuwe Zuidwijk. Er werden brede kavels voorzien voor grote burger- en herenhuizen, met de bedoeling een echte boulevard met verzorgde façades en prestigieuze gebouwen uit te bouwen. Rond 1910 werden de laatste percelen volgebouwd.

Er staan tientallen goed bewaarde, rijk gedecoreerde neoclassicistische burgerwoningen op de Amerikalei, die de oorspronkelijke sfeer van deze eind-19de-eeuwse boulevard goed weergeven. En aangezien ze in een straat staan waar het originele straatbeeld relatief goed is bewaard, vergroot dat hun erfgoedwaarde.

In de eclectische huizen op de Amerikalei zijn af en toe kenmerken uit de art-nouveau verwerkt, zo ook in de woning die ik hier bespreek.

2. Bouwstijl

Het Neoclassicisme(3) is een stroming die een hernieuwde interesse toont in de kunst van de klassieke oudheid (Griekse en Romeinse bouwkunst) als reactie op de weelderige Barok en Rococo, en is het gevolg van belangrijke archeologische opgravingen en studies in die tijd.

Kenmerkend voor het Neoclassicisme(4) als bouwstijl zijn:

• Zuivere, geometrische vormen (cfr. Klassieke architectuur) • Herneming van de 5 klassieke bouwordes (vooral de Ionische en Dorische

zuilenordes) • Symmetrische composities en gevels met zuilenrijen (cfr. Helleense tempels) • Monumentaliteit

De stroming beleefde in Europa een hoogtepunt tussen ca. 1770 en 1840. In veel landen, ook buiten Europa, was de stijl ook later in de 19de, en zelfs in de 20ste eeuw nog populair.

In het jonge België getuigen imposante bouwwerken van de populariteit van het neoclassicisme, zoals de Gentse Opera, de aula van de universiteit en het Oud Gerechtsgebouw in dezelfde stad, de Bourla schouwburg in Antwerpen, de Opera van Luik en het Casino van Spa.

Zowel in Nederland als in België kunnen de meeste kerken uit de eerste helft van de 19de eeuw tot de neoclassicistische architectuur gerekend worden.

Katy Tensen MAK-AO1 4

3. Beschrijving van de woning(5)

Zo prijst de vastgoedmakelaar deze woning aan(6): ‘Indrukwekkende, historische art-nouveau herenwoning met prachtige stadstuin. Men bereikt de woning via de inkomhal met prachtige marmeren trap. Meteen merkt men de nog authentieke elementen, zoals de houten hoofdtrap, die doorheen de woning in zeer goede staat zijn en het historisch karakter van de woning beklemtonen, alsook de plafondhoogtes van ca 4m. De woning betreft de vroegere feestzaal Salons Die Ley. Het schoon verdiep is ingedeeld in 3 unieke leefruimtes met Sterli luchters: Italiaanse kamer in "Quattro Cento" stijl met renaissance glasmozaïek en stenen mozaïek op de vloer. Vlaamse kamer op prachtige parketvloer, met wandtapijten van de Gobbelinsschool. Franse kamer in 18° eeuws empire stijl. Aparte ruimte momenteel in gebruik als bar, ook te benutten als bureel. Vanuit de Italiaanse kamer betreedt men de grote stadstuin; een oase van rust in de stad. Tussenverdieping met toilet en lavabo Op de eerste verdieping vinden we een superbe leefruimte op parketvloer met originele marmeren schouw. Boven de schouw vindt men een wandschilderij van de Escuela Flamenca (Vlaamse School van Rubens). Aansluitend zeer grote eetkamer met een tweede bar. In de bovengelegen verdiepingen vinden we 6 slaapkamers terug en een badkamer. De mogelijkheid bestaat erin om meerdere badkamers in te richten. De woning is volledig onderkelderd en ingedeeld in technische ruimte, wijnkelder, stockageruimte alsook de vroegere keuken met toegang naar de tuin. BIJZONDERHEDEN: - Unieke herenwoning met veel cultuur-historische elementen. - Toplocatie op wandelafstand van het Museum voor Schone Kunsten. - Vernieuwde roofing. - Voorgevel gezandstraald. - Vernieuwde achtergevel. - Lift. - Mogelijkheid tot bouwen van terrassen - Zeer gunstige onroerende voorheffing - Goede parkeermogelijkheden. Mits renovatie een prachtig herenhuis op een absolute toplocatie.’

Katy Tensen MAK-AO1 5

En zo wordt de woning beschreven op de website(1) van Inventaris Onroerend Erfgoed: ‘Statige neoclassicistische burgerwoning, die ondanks de ontpleistering van de gevel nog de grandeur uitstraalt die ze bij haar ontwerp kreeg. De woning werd gebouwd circa 1894 voor Ch. Adert naar ontwerp van architect François Van Dijk. Het is een herenhuis van drie traveeën en drie bouwlagen op hoog souterrain, gevat onder leien mansardedak met centraal dakvenster met fronton en twee oeils-de-boeuf. De lijstgevel is afgewerkt met een houten kroonlijst op klossen, het souterrain heeft een hardstenen parament, de bepleistering van de tussenliggende bouwlagen is verdwenen. De balusterborstweringen van de rechthoekige vensteropeningen zijn bewaard, net als de fraaie centrale erker met hoekzuilen, rustend op lange consoles. Ook het schrijnwerk is origineel: schuiframen beneden, T-ramen op de verdiepingen, een dubbele deur met paneelwerk. Traliewerk aan de keldervensters bewaard. Twee smeedijzeren lantaarns sieren de gevel. Opmerkelijk is de collectie gedetailleerde ontwerp- en uitvoeringstekeningen van de interieuraankleding van de woning, bewaard in het stadsarchief van Antwerpen. De tekeningen zijn van de hand van architect François Van Dijk en geven een beeld van het rijke interieur: sterk versierde stuc- en balkenplafonds, grote schouwen met gesculpteerde onderdelen, rijke lambrisering met bijpassende deuren, bijpassend meubilair bv. kast en tafel. De klassieke enfilade op de begane grond bestaat uit een salon in neo-Lodewijk XVI-stijl met beschilderd plafond, een eetkamer in neo-Vlaamse-renaissancestijl met een eiken lambrisering en wandbespanning met historische taferelen, en een eclectische veranda met monumentale wandmozaïken.’ Is vastgesteld als bouwkundig erfgoed Neoclassicistische burgerwoning.

Katy Tensen MAK-AO1 6

4. Architect De architect(2) van deze neoclassicistische woning, Frans Van Dijk (1853-1939), was een bekende Antwerpse architect, die veel belangrijke, majestueuze gebouwen in het Antwerps straatbeeld heeft ontworpen, waaronder:

• Koninklijk Museum voor Schone Kunsten - Leopold De Waelplaats 1 - 2000 Antwerpen (museum is beschermd als monument)

• Huis Spaengien – Grote Markt 7 – 2000 Antwerpen (voorgevel is beschermd als monument)

Katy Tensen MAK-AO1 7

• Burgerhuis Luba – Cogels Osylei 28 – 2600 Berschem (burgerhuis is beschermd als monument)

• Parochiekerk Sint-Michiel (en Sint-Pieter) – Amerikalei 65 – 2000 Antwerpen (de Sint-Michielskerk is beschermd als monument)

Katy Tensen MAK-AO1 8

• Zaal Ancienne Belgique – Kipdorpvest 26-30 – 2000 Antwerpen

• Gerechtshof - Britselei 55 – 2000 Antwerpen (gerechtsgebouw is beschermd als monument)

Katy Tensen MAK-AO1 9

5. Zelfreflectie

Het betreft hier een neoclassicistische herenwoning met tal van authentieke art-nouveau elementen, lift en een prachtige stadstuin, gelegen in het centrum van Antwerpen. De woning is vastgesteld als bouwkundig erfgoed, en dient gerenoveerd te worden. De vraagprijs is 895 000 euro, en de woning staat al meer dan 9 maanden te koop. Enkel de voorgevel en structuur van deze woning is exemplarisch voor het neoclassicisme, de inrichting niet. Deze woning viel me direct op omdat de symmetrische stijl, eigen aan het neoclassicisme, me aanspreekt. In de huidige toestand zou ik er niet in kunnen wonen, de aankleding van het gebouw en de decoratie komen mij veel te druk over. Maar mits renovatie met behoud van enkele authentieke elementen, is er zeker een pareltje van te maken. Aangezien de woning reeds meer dan 9 maanden te koop staat, durf ik te stellen dat de vraagprijs te hoog is. De potentiële koper zal dus iemand moeten zijn die de talrijke authentieke elementen van de woning dermate apprecieert, dat hij bereid is een prijs te betalen die gelijk is aan de prijs van een luxueuze nieuwbouwwoning op een groot perceel. Buiten de stad weliswaar. Op de ligging, staat van de woning en grootte valt weinig af te keuren. Gelegen aan één van de belangrijkste centrale assen van Antwerpen, vlak bij uitvalswegen aan het Nieuw Zuid en op wandelafstand van talrijke eet- en drankgelegenheden, is deze woning perfect gelegen voor een potentiële koper die een grote, authentieke woning in het centrum van de stad zoekt. De vastgoedmakelaar publiceert deze woning als een ‘Historische Art-Nouveau herenwoning’, maar dat is niet correct. Hij zou de omschrijving ‘Neoclassicistische woning met art-nouveau elementen’ moeten gebruiken.

Katy Tensen MAK-AO1 10

6. Bronnen

(1) Amerikalei, geraadpleegd op 20/02/2017 https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/113030 (2) Architect Frans Van Dijk, geraadpleegd op 20/02/2017 https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/persoon/5182 (3) Neoclassicistische architectuur, geraadpleegd op 20/02/2017 http://nl.wikipedia.org/wiki/Neoclassicistische_architectuur (4) Architectuurtypologie 1ste jaar professionele bachelor vastgoed, Arch. Dirk Gijsemans, uitgave 2013-2014 p. 24-32 (5) Immoweb, geraadpleegd op 20/02/2017 http://www.immoweb.be/nl/zoekertje/herenhuis/te-koop/antwerpen/2000/id6551464 (6) Website van de makelaar, geraadpleegd op 20/02/2017 http://www.lasimmo.be/index.php?id=2858&view=details&page=3&option=com_properties&Itemid=473&lang=nl