MACBETH

WILLIAMSHAKESPEARE

İNGİLİZCEASLINDANÇEVİREN:

SABAHATTİNEYÜBOĞLU

WilliamShakespeareMACBETHözgünadı:MACBETHingilizceaslındançeviren:SABAHATTİNEYÜBOĞLUgörselyönetmenBİROLBAYRAMTÜRKİYEİŞBANKASIKÜLTÜRYAYINLARIistiklalcaddesi,no:144kat:4beyoğlu34430istanbulTel.(0212)2523991Fax.(0212)2523995www.iskultur.com.tr

GenelYayın:452

Hümanizmaruhunun ilkanlayışveduyuşmerhalesi, insanvarlığınınenmüşahhasşekilde ifadesiolan sanat eserlerinin benimsenmesiyle başlar. Sanat şubeleri içinde edebiyat, bu ifadenin zihinunsurlarıenzenginolanıdır.Bununiçindirkibirmilletin,diğermilletleredebiyatınıkendidilinde,dahadoğrusukendiidrakindetekraretmesi;zekâveanlamakudretinioeserlernispetindeartırması,canlandırması ve yeniden yaratmasıdır. İşte tercüme faaliyetini, biz, bu bakımdan ehemmiyetli vemedeniyet dâvamız için müessir bellemekteyiz. Zekâsının her cephesini bu türlü eserlerin hertürlüsüne tevcih edebilmişmilletlerde düşüncenin en silinmez vasıtası olan yazı ve onunmimarisidemekolanedebiyat,bütünkütleninruhunakadarişliyenvesinenbirtesiresahiptir.Butesirdekifertve cemiyet ittisali, zamanda ve mekânda bütün hudutları delip aşacak bir sağlamlık ve yaygınlığıgösterir.Hangimilletinkütüpanesibuyöndenzenginseomillet,medeniyetâlemindedahayüksekbiridrakseviyesindedemektir.Buitibarlatercümehareketinisistemlivedikkatlibirsuretteidareetmek,Türk irfanının en önemli bir cephesini kuvvetlendirmek, onun genişlemesine, ilerlemesine hizmetetmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemiyen Türk münevverlerine şükranla duyguluyum.Onların himmetleri ile beş sene içinde, hiç değilse, devlet eli ile yüz ciltlik, hususi teşebbüsleringayreti ve gene devletin yardımı ile, onun dört beş misli fazla olmak üzere zengin bir tercümekütüpanemizolacaktır.BilhassaTürkdilinin,buemeklerdeneldeedeceğibüyükfaydayıdüşünüpdeşimdiden tercüme faaliyetine yakın ilgi ve sevgi duymamak, hiçbir Türk okuru için mümkünolamıyacaktır.

23Haziran1941

MaarifVekili

HasanÂliYücel

WilliamShakespeare

GirişWilliamShakespeare

23 Nisan 1564’te Stratford-Upon-Avon’da doğan Shakes-peare’in yaşamı hakkında bildiklerimizkilise, mahkeme ve tapu kayıtları gibi resmi belgelerle çağdaşlarının onun kişiliği ve eserlerihakkındayazdıklarınadayanır.Halivaktiyerindebiresnafolan,aynızamandayerelyönetimdesulhhakimliğivebelediyebaşkanlığıgibiönemligörevlerüstlenenJohnShakespeare’inüçüncüçocuğuveenbüyükoğludur.BabasınınmaddidurumudahasonrakiyıllardabozulsadaShakespeare’indiğereşrafçocuklarıgibi ilkokuldansonraeğitimdiliLatinceolanKing’sNewSchooladlıortaöğretimokuluna devam ettiğine ve burada Roma edebiyatının klasikleriyle tanıştığına kesin gözüylebakabiliriz. Üniversiteye gitmeyen Shakespeare’in Latincesinin düzeyini tam olarakbilemediğimizden kaynak olarak kullandığı bazı eserleri asıllarından mı, yoksa çevirilerinden miokuduğuhakkındabirşeysöyleyemiyoruz.

1582’de on sekiz yaşındayken kendisinden sekiz yaş büyük Anne Hathaway ile evlenenShakespeare’inbuevliliktenüççocuğuolmuşancakoğluHamnet’i1596’dakaybetmiştir.1585yılıile1590’larınbaşıarasındakiyaşamıhakkındaelimizdegüvenilirbilgiyok.AncakShakespeare’inbuyıllariçindeLondra’yagelipaktörveoyunyazarıolaraktiyatroculukmesleğinebaşladığınıvekısazamandaünkazandığınıbiliyoruz.Londra’dayaşadığıyıllardaStratfordveailesiyleilişkisinidüzenliolarak sürdüren Shakespeare’in profesyonel yaşamı çok yoğun geçmiş. Soneleri (Sonnets),konularınıklasikmitolojidenalanikiuzunöyküselşiiri(VenusandAdonisveTheRapeofLucrece)veoyunlarıyla tanınanShakespeareyazarlıkveaktörlüğünyanısıraçalıştığı tiyatrokumpanyasınınaltıortağındanbiriydi.Elinegeçenparanınönemlibirkısmıylaemlaksatınalmışvebuyatırımlarsayesinde1610’daStratford’aoldukçavarlıklıbirkişiolarakdönmüştür.

İşleriyle ilgili olarak ara sıra Londra’ya gitse de yaşamının son dönemini Stratford’da geçirenShakespeare 23 Nisan 1616’da ölür. Stratford’luların bu ünlü hemşehrilerinin onuruna yaptırıpkiliseyekoyduklarıanıtta,adınınSokratesveVergilius’labirlikteanılmasıdikkatçekicidir.

ShakespeareDönemindeTiyatro

Shakespeare’inLondra’yagidipmeslekyaşamınabaşladığıyıllardaİngiltere’deoldukçacanlıbirtiyatro ortamı yeşermişti bile. Gerek şiir gerek düzyazıyla yazılmış oyunlar gezginci tiyatrokumpanyaları tarafından tiyatro oynamaya elverişli her türlü açık ve kapalı mekândasergilenmekteydi. Asıl amacı oyun sahnelemek olan ilk yapının 1576 yılında James Burbagetarafından inşa edilen ve “Tiyatro” adını taşıyan bina olduğu sanılıyor. Bu tarihlerde Londrabelediyesi şehir merkezinde ve yerleşimin yoğun olduğu mahallelerde tiyatro yapımına izinvermediğinden,tümtiyatrolarThamesnehrinindiğerkıyısında,şöhretipekiyiolmayanbirbölgeyetoplanmıştı.

Elizabethdöneminin ilk tiyatrolarıgeneldedaire izlenimiverensekizgenbiçiminde,ahşap,çatısıkısmenaçıkmekânlardı.Bugünkünden farklı olarak, izleyicilerin arasınadoğruuzananyüksekbirplatform şeklindeki sahne perdesizdi. Üzeri kapalı olan platform-sahnenin tavanı “gökyüzü”,altındakikısımise“cehennem”işlevigörüyordu.Şeytanlar,hayaletlervekötüruhların“cehennem”le“dünya” arasında gidiş gelişleri sahne zeminindeki kapak açılarak sağlanırdı. Sahnenin hemenarkasındaki iki veya üç katlı, balkonlu bölüm sahne efektleri için kullanılan malzemeyi,

müzisyenlerinbulunduğumekânıveaktörlerinbeklemeodasınıbarındırırdı.Aktörlersahneyesağvesoltaraftaki,üzeriperdeyleörtülükapılardangirerlerdi.

Açıkçatılıtiyatrolardaoyunhiçaraverilmeden,baştansonakadaroynanırdı.Üçkattanoluşanvesahneyi çevreleyen izleyici sıraları bugünkü ölçülere göre dar ve rahatsızdı. En ucuz biletlerdenalanlar sahnenin etrafında durup oyunu ayakta seyrederler ve yağmur serpiştirdiğinde ıslanırlardı.Sahnegibi,izleyicisıralarınındaüzeriçatıylaörtülüydü.Oyunsırasındaizleyicilerarasındadolaşansatıcılardanmeyve,fıstıkgibişeyleralıpyemek,oyunculara lafatmak,yergiyi ıslıkla,beğeniyi isegürültülüalkışlarlaifadeetmekâdetti.Tiyatrolardatütüniçilmesizamanlayasaklandıysadaarkadakiseyircininsahneyigörmesiniengelleyen,devrinmodasıbüyükşapkalarınserbestolduğuanlaşılıyor.Bununnedeni,açıkhavadaizleyicilerinbaşlarınısıcaktutmaihtiyacıolsagerek.EskiGlobeveRosetiyatrolarınınbulunduğuyerdeyapılanarkeolojikkazılardasahneninetrafındakizeminincüruf,kül,çamurvefındıkkabuklarındanoluşanbirharçlakaplıolduğugörülmüş.Yağmursuyunusüzüpaşağıgeçirenvesahneçevresindeayaktaduranizleyicilerindahakurubirzeminebasmasınısağlayanbuharcı yeni Globe’a uygulamak için gerekli 7,5 ton fındık kabuğu 1997 yılında Giresun’dangönderilmiştir.

Bu devirde açık çatılı tiyatroların yanı sıra daha küçük, kapalı tiyatroların da inşa edildiğinigörüyoruz. Pencerelerden giren ışık ve mumlarla aydınlanan bu tiyatrolarda mumların fitilininkesilip düzeltilmesi için oyuna dört kez ara verilirdi. Daha çok varlıklı kesimin gittiği kapalıtiyatrolardaaçıkçatılıtiyatrolardanfarklıolarak,enpahalıbiletlersahneyeyakınolanlardı.

Açık ve kapalı tiyatrolar arasındaki mimari farklar akla hep şu soruyu getirmiştir: Acaba oyunyazarlarıfarklıtiyatromekânlarıiçinfarklıtürdeoyunlarmıyazdılar?Bugünartıkbiliyoruzkiaynıoyunlarhemaçıkhemkapalı tiyatrolardasahneyekonulmuş;demekkiyazarlaroyunlarınıgeneldemekânfarkıgözetmedenkalemealmışlardır.

Shakespeare’in kumpanyası önceleri kiracı olarak “Tiyatro”da temsiller verirken, daha sonra ikiayrıtiyatrobinasınasahipoldu.Bunlardanilki,yani1599’dayaptırdıklarıyaklaşık3000kişilik,açıkçatılı ve daire şeklindeki Globe Tiyatrosu, kumpanyanın ana mekânıydı. (Globe’un adı yerküresinden,yanidünyamızdanesinlenmişti;Shakespeare’inkarakterlerindenbiridünyanınbirsahne,insanların da bu sahnedeki oyuncular olduğunu söylerken, gerçek yaşamla tiyatroda canlandırılanyaşamarasındakurulanbağıdilegetirmişolur.)1613’teyananGlobeTiyatrosuikincikezyapıldıktansonra, 1642’de Cromwell’in tiyatroları kapatmasına kadar işlevini sürdürmüştür. Shakespeare’inortağı olduğukumpanya1609’da ikinci bir tiyatro edindi.Blackfriars adlı veGlobe’aoranladahaküçükolanbukapalıtiyatrokumpanyanınkışlıkmekânıişlevinigörüyordu.

Bugün Londra’da, Amerikalı oyuncu ve yönetmen Sam Wannamaker ’in 1970’lerde başlattığıgirişimsayesindeyenibirGlobeTiyatrosuvar.UmutsuzgörünenveuzunyıllarsürençabalarsonucueskiGlobe’undurduğuyerinhemenyanındaartıkgerekmimarigerekmalzemeveuygulananyapıteknikleri açısından aslına sadık yeni bir Globe yükseliyor. Wannamaker düşlerinin gerçeğedönüşmesine yaklaşmışken 1993’te yaşamını yitirdi. Onun ölümünden sonra yapımı tamamlanantiyatro 1997 Haziranında Kraliçe tarafından resmen açıldığında, sahneye konan ilk oyun, tıpkı1599’daolduğugibiShakespeare’inV.Henryadlıoyunuydu.

SwanTiyatrosu

(1596’daJohannesdeWitt’inçizdiğiresminArendvanBuchelltarafındanyapılmışkopyası.)

Shakespeare profesyonel yaşamı boyunca hep aynı tiyatro kumpanyasıyla çalışmıştır. “LordChamberlaine’s Men” (Başmabeyincinin Oyuncuları) olarak tanınan grup Kraliçe I. Elizabeth’inölümü üzerine 1603’te kral olan I. James’in himayesine girdikten sonra “King’s Men” (KralınOyuncuları)adınıalır.

1590’lardabirendüstrihalinegelenvepazarhariçhergünoyunsahneleyentiyatrolartopluolarakhaftadaonbeşbinkadarseyirciçekiyorlardı.Tiyatrotemsillerininenyoğunolduğuaylareylüldenaralık sonundaki Noel’e kadar olan süreydi. Genellikle yaz aylarında başgösteren veba salgınlarınedeniyle tiyatrolar zaman zaman kapatılır, böyle zamanlarda kumpanyalar turneye çıkarak ülkeyidolaşırlardı. Bazen de saraya çağrılarak temsillerini Kraliçe I. Elizabeth’in ve daha sonra Kral I.James’inhuzurundasunarlardı.Shakes-

peare’inhangioyunlarınınhangitarihlerdesaraydatemsiledildiğibelgelerdevardır.

Shakespeare’inyaşadığıdönemdebugünsinemadaolduğugibi“yıldız”sistemigeçerliydi.Ancakoyuncular alkışlanıp övülürken oyunculuk mesleği hor görülmüş, ahlakın bekçiliğinden sorumluyerel yöneticilerin, din adamlarının ve sansür kurulunun gözü hep tiyatronun üzerinde olmuştur.Shakespeare’in kumpanyasının yıldızı özellikle trajedilerde ünlenen Richard Burbage’dı. Burbage“Tiyatro”yuyaptıranJamesBurbage’ınoğludur.WillKempeveRobertArminisekumpanyanınensevilen komik aktörleriydi. Bu oyuncuların ölümlerinden yıllar sonra bile hatırlanmaya devamettiklerinigörüyoruz.Tiyatrolardakitümoyuncularerkekti;kadınrollerikadrodakiengençaktörlertarafındancanlandırılırdı.İzleyicileringerçekçilikleilgilibuvebunabenzersorunlarıdüşgüçlerininyardımıylaaştıklarıanlaşılıyor.

Sahnede hemen hiç dekor bulunmadığından belirli birmekânın canlandırılması sembolik birkaçparça sahne eşyası, metnin içine serpiştirilmiş yer betimleyici sözler ve izleyicinin düşgücünüseferber etmesi sayesindegerçekleşirdi.Temsillergündüzyapıldığındanbugünkügibi izleyicilerinoturduğukısmıkarartıpsahneyiaydınlatmaveya ışığıazaltıpçoğaltmaolanağıyoktu.Budurumdakaranlığı ifade etmek için bazenmeşaleler yakılır, bazen oyuncular ellerindemumla veya gecelikentarisi giyerek sahneye çıkarlardı.Ayrıca oyun yazarının diyaloglara gece veya gündüz, karanlıkveya aydınlık olduğunu belirten sözler koyarak ışık sorununu metnin içinde çözdüğü de görülür.Özellikle tarihi oyunlarda iki ordunun savaşmasını gerektiren sahneler borazan ve top seslerieşliğindeikiveyadörtkişininstilizebirbiçimdedöğüşmesiilecanlandırılırdı.Budayinedüşgücünüdevreye sokan, aynı zamanda pratik ve (kumpanyadaki aktör sayısının çok büyük olmadığıdüşünülürse)ekonomikbiryöntemsayılır.

TipikbirElizabethdönemiTiyatrosu

(1965’teC.WalterHodgestarafındangerçekleştirilençizim.)

Dekorsuz sahneye karşın efektler ve kostümler oldukça çarpıcıydı. Sahne efektleri arasında gökgürültüsü, top sesi, havada tel ve makaralar sayesinde uçan doğaüstü, tanrısal yaratıklar ve tabiimüzik önemli bir yer tutar. Oyuncuların temsillerde giydikleri kıyafetler de olabildiğincegörkemliydi.Bunlardanbazılarınınsoylularıneldençıkardıklarıgiysilerolduğusanılıyor.Giyimdetarihselliğe bağlı kalmadıklarını, örneğin 14. yüzyılda geçenRichard II adlı oyunun Shakes-pearedönemindegiyilenkıyafetlerleoynandığınıbiliyoruz.Shakespeare’intogagiydiklerisanılanRomalıkarakterleri tarihe sadık kostümün neredeyse tek örneğini teşkil ederler.Bakireler beyaz giysileri,hortlakvehayaletlerderikıyafetleriilesahneyeadımattıklarındahementanınırlardı.Birkarakterinıslak elbiselerle sahneye çıkması, deniz kazasından kurtulduğuna işaretti. Oyundaki karakterlerdenbirinin kişiliğini veya cinsiyetini gizlemesi ya da başka birinin kişiliğine bürünmesi gerektiğindeayrıntılısaçvemakyajdeğişikliğiyerinekıyafetdeğişikliğiveyatakmabirsakalyeterliydi.

Dönemin oyunculuk tarzının bugünkünden farklı olduğu bir gerçek ancak bunun nasıl bir tarzolduğukonusundafikirbirliğiyok.Konuüzerindeçalışanlarınbirkısmıbutarzınmimikvenüansaolanak verdiğini söylerken büyük bir çoğunluk stilize olduğu, kalıplara, belirli jest ve hareketleredayandığı görüşünü savunuyor. Bazı izleyicilerin sahne etrafında gezinip aktörlere laf attığı veherkesinbirbirinigörebildiğiaydınlıkbirortamdaoyuncularıngüçlübirsestonuvebelirginjestlerkullanmakzorundakalacaklarınıdüşünmekpekdeyanlışsayılmaz.Nüanslıveincejestleredayananbir oyun tarzı ancak küçük ve kapalı tiyatrolar için söz konusu olabilir. Ancak oyuncuların oyuntarzlarınımekânagöredeğiştirdiklerinedairelimizdeherhangibirbelgeyok.

Döneminestetikanlayışısanatındoğayıyansıtmasıgerektiğinisöyler.OdönemdeyansıtmakuramısadecesanateserleriiçindeğiltiyatrooyunculuğuiçindegeçerliolmalıkiHamletoyuncularainsandoğasınasadıkkalmalarınıöğütler.Ancakdoğanınyansıtılması farklıdönemlerde farklı şekillerdeanlaşılmıştır.AcabaShakespearedöneminde“yansıtma”,“canlandırma”ve“natüralizm”oyuncununkendisinioynadığırollebütünleştirmesianlamınamıgeliyordu?Büyükölçüdekalıplaradayananbiroyunculuk stili, aktörlerin aynı hafta içinde birkaç farklı rolde sahneye çıkmaları gibi faktörlerStanislavski metoduna benzer yöntemleri dışlıyor gibi görünebilir. Öte yandan bir oyuncunungelenekselleşmiş jestler kullanmasının, kendini canlandırdığı karakterle psikolojik açıdanbütünleştirmesineengelteşkiledipetmediğidedüşünülmeyedeğerbirkonudur.

Provalarhakkındamaalesefelimizdeçokazbelgevar.Bugünküanlamda“yönetmen”sayılmasadaher kumpanyada aktörlere yol gösterici konumunda bir oyun sorumlusunun varlığından sözedebiliriz.Bukişibazenoyunyazarınınkendisidir.HemoyunyazarıhemaktörolanShakes-

peare de provalarda diğer oyunculara yol göstermiş olabilir. Aktörlere ezberlemeleri için verilenmetinler genellikle oyunun tümü değil, sadece canlandıracakları karaktere ait satırları içerenmetinlerdi.Diğerkarakterlere ait satırlara ancak aktörün sözehangi noktadagireceğini göstermekamacıyla yer verilirdi.Genel prova sayısının yok denecek kadar az olduğu anlaşılıyor.Oyuncularrollerine tek başlarına çalışırlar, şölen, savaş, cenaze gibi törensel sahneler hep belirli bir tarzdaoynandığındanbunlariçinayrıcaprovagerekmezdi.Yıldayaklaşıkkırkdeğişikoyunsahneyekoyanbirkumpanyadaprovalariçinayrılansüreninepeykısaolduğunuvarsayabiliriz.Oyuncularınezberyeteneklerivebellekleriçokgüçlüolmaklabirlikteoynananoyunveüstlenilenrolsayısınınfazlalığınedeniyletemsillerdesuflöremutlakaihtiyaçvardı.

Shakespeare döneminin tiyatro izleyicileri farklı sınıflardan, farklı kültür, refah ve eğitimdüzeylerinden gelen kadın ve erkeklerden oluşuyordu. Aristokratlardan tüccarlara, hukuköğrencilerindenbakkal çıraklarınakadar geniş bir yelpazeylekarşı karşıyayız.Yinedeorta veüstsınıfizleyicilerinsayıcaaltsınıfizleyicilerdenfazlaolduğutahminediliyor.TiyatroyahiçgitmeyengruplarisePüritenlerveAnglikankilisesindenkopandiğerbazıdinicemaatlerdi.

O dönemin tiyatro izleyicileri şiir dili ile yazılmış ve karmaşık tümce yapıları içeren oyunlarıalgılamayabizlerdendahayatkındılar.Sözlüedebiyatınbiranlamdadevamediyorolması,insanlarıntiyatroya gitme alışkanlıkları ve her pazar kilisede dinledikleri, özenli bir dille sunulan vaazlarınyarattığıkulakdolgunluğugibifaktörlerinbundaönemlibirpayıvardır.Altıncısınıfakadarokuyanherkesinklasikyazarlarıbirölçüdetanıdığınıgözönünealırsak,oyunlardamitolojiyeveklasiklereyapılan göndermelerin önemli bir kısmını algılamakta fazla zorlanmadıkları sonucuna ulaşırız.Ancak sessizliğin hiçbir zaman tam olarak sağlanamadığı tiyatrolarda izleyicilerin bazı sözcük vedizeleri duyamamaları olasılığını da akıldan çıkarmamak gerekir. Shakespeare’in çağdaşı BenJonson’un izleyicilerden oyunları “görmeye” değil “dinlemeye” gelmelerini istemesine karşın,izleyicilerinhiçolmazsabirbölümüiçingörselliğinsözcüklereağırbastığınısöyleyebiliriz.

Shakespeare’inOyunlarınınYayımlanması

DönemindiğeroyunyazarlarıgibiyıldaortalamaikioyunürettiğisanılanShakespeare’inözgünelyazmalarından maalesef hiçbiri elimizde yok. Uzmanlara göre, Shakespeare bir oyunutamamladığındaelyazmasımetnibazen temizkopyabazende temizeçekilmemişmüsveddehalindehemenoyunsorumlusunateslimederdi.Oandanitibarenoyun,yazarındeğilkumpanyanınmalıydıartık.Kolay okunmayan, kenarlarına dizeler sığdırılmışmüsveddeler bir başkası tarafından temizeçekilirdi.Shakespeare’inkalemealdığıözgünmetinlerdeperdeve sahnebölüntüleri olmadığıgibigenelde olayların geçtiği mekân, oyuncuların sahneye giriş çıkışları ve kullanılacak efektlerhakkındapekfazlaaçıklamabulunmadığısanılıyor.Butürnotlarveaçıklamalar,oyunsorumlusununkullanımıiçinhazırlananözelkopyaüzerindeişaretleniyordu.Kumpanyaaçısındançokdeğerliolanbu kopya zaman içinde yıprandığında yenisi hazırlanırdı. Oyuncuların kullandığı ve sadece kendirolleriniiçerenkopyalardayıprandıkçayenilenirdi.

Telifhakkınınolmadığıbudönemdegişehasılatınıdüşünenkumpanyalardoğalolarakoyunlarınbasılmasını ve rakip kumpanyaların eline geçmesini istemiyorlardı. Buna karşın Shakespeare’inoyunlarından on dokuzu yani yarısı kendi yaşamı sırasında yayınlanmış. Genel kanı söz konusuoyunların, birkaç istisna dışında, yazarın ve ortak olduğu kumpanyanın izni olmadan basıldığıdır.Bunların tümü quarto yani sayfa boyutu olarak nispeten küçük baskılardı. İyi ve kötü olarak

sınıflandırılan quarto’lardan, iyi quarto denilen basımlar ya Shakespeare’in özgün metinlerininkopyalarına ya da oyun sorumlusunun açıklamalar ve notlar içeren özel kopyasına dayanır. Bukopyalarınmatbaaya izinsizolaraknasılulaştığıkonusundakesinbirbilgiyok.Kötüquartolar isebasımcıların ele geçirdiği bozuk ve okunaksızmüsveddelere veya oyuncuların hafızasına dayananmetinlerdir.Kendirolünüzatenezberebilenbiraktör(kibazenaynıaktörünbiroyundaikiayrırolüstlendiği olurdu) diğer karakterlerin rollerini de oyun sırasında iyi kötü ezberleyebilirsebelleğindekibozukmetniyayımcıyasatabilirdi.Gerek

RomeoveJuliet’ingerekHamlet’inkorsanbaskılarıodenlibozuktukikumpanyabuikioyunkötübir ünkazanmasın diye eldeki yedekkopyalardan ikisini (belki deShakespeare’inmüsveddelerini)basımcıya göndermek zorunluluğunu hissetmiş, böylece oyunların iyi sayılabilecek ikinci quartobaskılarına olanak sağlamıştır. Ancak Fredson Bowers’ın işaret ettiği gibi, III. Richard’ın ve V.Henry’nin yine çok kötü olan quartoları yayımlandığında kumpanya daha temiz metinlerinbasılmasınayardımcıolmamıştır.

Shakespeare’inoyunlarınınilktoplubasımıölümündensonraaynıkumpanyadanikioyuncu,JohnHemingesveHenryCondelltarafından1623yılındagerçekleştirildi.BubaskıdaPeriklesveİkiSoyluAkrabaadlıoyunlarayerverilmemiştir.Yazarınbuikidostuoyunlarıfolioboyutunda(yanimatbaakâğıdını quarto’lardaki gibi sekiz küçük sayfa yerine dört büyük sayfa halinde katlayarak)yayınladıkları için bu tek ciltlik basım İlk Folio olarak adlandırılır. Heminges ve Condell baskıyıhazırlarken oyun sorumlusu tarafından kullanılan elyazmalarının kopyalarından, bazen de mevcutquartobaskılarındanyararlanmışlardır.

İlk Folio ile quarto’ları karşılaştırdığımızda metinler arasında farklılıklar görürüz. Sözcükdüzeyindeki ufak tefek farkları açıklamak kolaydır. Gerek elle çoğaltma sırasında gerek dizgidedikkatsizlik sonucu meydana gelen hataların yanı sıra, özgün elyazmasının yer yer okunaksızolmasından doğan hatalar nedeniyle de metinler arasında bazı farklılıklar oluştuğunu biliyoruz.SağlamvegüvenilirkaynaklaradayanmasınakarşınuzmanlarİlkFolio’dadaçoksayıdahataolduğugörüşündedirler. Çoğu sözcük düzeyindeki bu hataların azlığı veya çokluğu kaynak metninokunaklılığıkadardizgiyiyapankişilerin(bukonudatahminlerikiiledokuzkişiarasındadeğişiyor)ustalığı ve tecrübesiyle orantılıdır. Aynı oyun metninin değişik bölümleri üzerinde çalışan farklıdizgicilerin farklı kalitede metinler ürettiklerini görüyoruz. Özellikle quarto’lardaki birtakımhataların ise dizgicilerin metne sık sık bakmak yerine birkaç satırı birden okuyup akılda tutmayaçalışmalarından,bazendahadailerigidereksözcüklerideğiştirmelerindenkaynaklandığısanılıyor.

Ancak bazı oyunların quarto ve İlk Folio metinleri arasında sözcük düzeyinde kalmayan ciddifarklılıklar görmekteyiz.ÖrneğinHamlet’in iyi quarto ve İlk Foliometinleri arasında toplam 310satırlık fark vardır; iyi quarto Folio metninde bulunmayan 230 satır, buna karşın Folio metniquarto’da bulunmayan 80 satır içerir. Metinler arasındaki bu tür farkların yazarın zaman içindeoyunda yapmış olduğu değişikliklerden ya da provalar sırasında veya oyun temsil edilmeyebaşlandıktan sonra yapılan ekleme ve çıkartmalardan kaynaklandığı sanılmaktadır. Shakespeare’inoyunlarını okurlar için değil sahnede temsil edilmek üzere yazdığını, bu nedenle kendi yaşamıboyunca sabit değil değişken oyun metinlerinin söz konusu olduğunu düşünürsek, iyi metinlerarasındabilefarklarbulunmasınıyadırgamamamızgerekiyor.

İlkFolio’dan sonraShakespeare’in oyunları 17. yüzyıl boyunca pek çok kez gerek quarto gerekfolio olarak yayımlandı. Metinlerin baskıya verilmeden önce editör tarafından ciddi bir biçimdegözden geçirilip yanlışlıkların ayıklanması ise 18. yüzyılda yaygınlaşır. Yine bu yüzyıldaShakespeare’in editörleri arasında kendileri de ünlü yazarlar olan Alexander Pope ve SamuelJohnsondabulunmaktadır.Dönemineditörlerioyunlarıkendianlayışlarınagöreperdevesahnelereayırmışlar, satırları numaralamışlar, sözcüklerin yazılışını modernize etmişler, yine kendianlayışlarına göre metinlerdeki bozuklukları düzeltmişler, açıklayıcı notlar düşmüşlerdir. Hersahneninbaşındamekân/zamanbelirtmevesahneyegirişçıkışlarımetindeişaretlemegeleneğiyine18. yüzyılda oluşur. Bazı editörler ayrıca eleştirmenlik görevi üstlenerek yazdıkları önsözlerdeoyunlarıodöneminedebiyatkuramı ışığında tartışmışlardır.Yinebudönemdemetinlereekolarakfarklı editörlerin düzenleme ve açıklamalarını bir araya getiren “variorum” baskıları yapılmayabaşlanır.

1864’te Cambridge Üniversitesi’nce yayımlanan tek ciltlik Globe metni çok sayıda 20. yüzyılbasımınakaynaklıketmiş,bumetindekullanılansatırnumaralamasistemiuzunsüregeçerliolmuştur.19.yüzyıldatoplubasımlarınyanısıraoyunlarıyıllarayayarakdizişeklindeokurlarasunmakfikriortayaatıldı.ArdenveOxfordgibiünlüdizilerinbaşlangıcı19.yüzyılsonunadayanır.GünümüzdedetekciltliktopluyayımlarınyanısıraOxford,Cambridge,Bantam,Arden,SignetvePenguingibibirçokShakespeareserisizamaniçindeyenilenerekokurlarasunulmaktadır.

Shakespeare’inoyunlarınınyeniyayımlarısadeceİngilizcekonuşulanülkelerdedeğildünyanınhertarafında,çeşitliokurvekullanıcıgruplarının ihtiyaçlarınacevapverecekşekildeveartanbirhızlasürmektedir.Metin oluşturma tekniklerindeki ilerlemeler ve Shakespeare’e olan ilgi devam ettikçeyenilenmesürecidedevamedecektirkuşkusuz.

Editörveİşlevi

Editörün bir Shakespeare oyununu İngilizce olarak, özgün dilinde yayına hazırlaması uzun vezorluklarladolubir süreçtir.Öncekaynakveyakaynaklarını seçmesi,yanidahaönceyayımlanmışmetinlerinhangisindenveyahangilerindenfaydalanacağınakararvermesigerekir.

Kullanılan kaynaklar farklı olunca, aynı oyunun iki ayrı editör tarafından yayına hazırlananmetinlerinin birbirine tıpatıp uymaması doğaldır. Perde ayrımlarında editörler arasında genel biruzlaşma varsa da sahne sayısı ve bir sahnenin nerede bitip diğerinin nerede başladığı konusundagörüş birliği yoktur. Bir editörün ürettiği metin kullandığı kaynaklara ve bunlar arasında yaptığıseçimlere göre başka bir editörünkinden daha kısa veya uzun olabilir, satırlara verilen numaralararasında farklar görülebilir. ÖrneğinOnikinci Gece adlı oyunun III. perdesinin 4. sahnesi Arden

serisinde405,Penguin’deise384satırdır.

Kaynak(lar)belirlendiktensonra,işhedefkitleyiseçmeyegelir.Editörşayettiyatroyusevengenelokur kitlesini hedef alıyorsa, açıklama ve dipnotları en az seviyede tutacak, oyunlar üzerinde ileridüzeydeakademikçalışmayapanlarıhedefliyorsaquarto’ları,İlkFolio’yuvedahasonrakibasımlarıbirbirleriylekarşılaştırıparalarındakiuyuşmazlıklaradikkatçekecek,açıklamalarındaaynısözcükvesatırların farklı okumalarına yer verecek, kendi tercihlerinin nedenlerini anlatacak, kaynak olarakkullandığıbasım(lar)dabozukolduğunainandığıbölümleridüzeltereknedenböyledüşündüğünüveyaptığıdüzeltmeyihangisavadayandırdığınıaçıklayacaktır.Lisansdüzeyindekiöğrenciyihedefalaneditörünseneçoksadeneçokayrıntılıbirortayolbulmasıgerekir.Editöroyununkendisiveyabaşkabiruzmantarafındanyapılmışbiryorumunumetninbaşınakoyarakürettiğimetneeleştiriboyutudagetirebilir. Hedeflenen okur kitlesinin niteliğine göre ayrıca bir bibliyografya ekleyebilir, oyundaşarkılarayerveriliyorsa,bunlaraaitnotalarıbasarveyaoyununsahneyekonulmasıylailgilitarihselveteknikaçıklamalarsunar.

Shakespeare’indiliModernİngilizcekategorisinegirsedeoyunlardazamanlaanlamıdeğişenveyaartıkkullanılmayanpekçoksözcükbulunur.Dörtyüzyıllıksüredesözcüklerinvurgulanmasındaveseslendirilişinde meydana gelen değişiklikler, Shakespeare’in kullandığı bazı uyakları ve kelimeoyunlarınıgeçersizkılarkenvezindededüzensizlikolduğuizleniminiverir.

Belirli bir sözcüğün yazılışı veya anlamı farklı editörlerce farklı biçimlerde yorumlanabilir.Hamlet’tekidizelerdenbirindedoğrusözcüğün“solid”(ağır,katı)mıyoksa“sullied”(lekeli,kirli)miolduğuoyununyazılışındandörtyüzyılsonrahâlâtartışmakonusudur.(Buörnektekitartışmanınkaynağıilkbaskılarınbazılarında“solid”bazılarındaise“sullied”sözcüğününyeralmasıdır.)

Sonuç olarak 1590’lardan bugüne sahnelerde ve kitaplıklarda birbirlerinden az veya çok farklı,değişik Shakes-peare’lerin yer aldığını söyleyebiliriz. Bir mucize gerçekleşip yazarın özgünelyazmalarıgün ışığınaçıkmadığı takdirde,gelecektede farklıShakespeare’lerlebirlikteyaşamayısürdüreceğiz.

ÇeviriMetinlerveShakespeare’inDili

Çeviri kuramı ve pratiğinin son derece ilginç gelişmeler gösterdiği günümüzde bu gelişmeleribirkaçparagraftaözetlemeolanağıyoktur.BunedenleShakespeareçevirileriileilgilibirkaçsaptamaileyetineceğiz.

Editör hazırlayacağı metin için nasıl daha önce yayımlanmış metinler arasından bir seçmeyapıyorsa, çevirmen de çeşitli editörlerce üretilenmetinleri inceleyerek esas alacağı kaynakmetniseçer; ayrıca (varsa)dahaönceyapılmışçevirilerigözdengeçirir.Herçevirmenaynızamandabirokur olarak oyuna kendi yorumunu getirir. İngilizce metne yüklediği anlamlar, editörünaçıklamalarınıdeğerlendirmebiçimivetabiiseçtiğisözcüklerhepmetninasıl“okuduğuna”bağlıdır.

Çevirmen her şeyden önce Shakespeare’in dili ve üslubu üzerinde düşünmek zorundadır. Bugünkullandığımız çok sayıda sözcüğü bizzat yaratan Shakespeare, oyunlarını şiir ile düzyazıyıkarıştırarak yazmıştır. Bir genelleme yapacak olursak tarihsel oyunlarda ve trajedilerde şiir dahahakimkonumdadır;komedilerdeisedüzyazıoranıdiğeroyunlaraoranladahayüksektir.Shakespearedeçağdaşlarıgibioyunlarınınşiirleyazdığıbölümlerinde“blankverse”denilenbeşvurguluveonheceden oluşan uyaksız ölçüyü kullanır. Özellikle erken döneme ait oyunlarında şekilci şiir

yapılarınaveuyaklarayervererekbazıdizelerimetnindilörgüsüüzerineişlenmişbirdesengibiöneçıkaranyazar,sonralarıkalıplardanuzaklaşarakçokdahaesnekbirşiirdiligeliştirir.Shakespeare’indüzyazısı da ritim, esneklik ve kapsadığı değişik stiller açısından neredeyse şiiri kadar ilginçtir.Yazarın karakter yaratmada kullandığı yöntem, her biri için özgün bir dil ve konuşma tarzıoluşturmaktangeçer.BufarklılıklaraduyarlıbirçevirmenShakespeare’indilinivekullandığıdeğişiküslupları kendi dilinde bu işe en uygun bulduğu şiir ve düzyazı üslupları yoluyla sunar. Yazarınkelimeoyunlarınadüşkünlüğü,klasiklereyaptığıgöndermeler,sözsanatlarınaveironiyesıksıkyervermesi,sesuyumunadayananefektlerkullanmasıçevirmeninçözmesigerekensorunlardansadecebirkaçıdır. Oyunların okunmak için değil tiyatro sahnesi için yazılmış olmaları da çevirmentarafındandikkatealınmasıgerekenbirolgudur.

Edebiyat metinlerinin yorumu farklı dönem ve kültürlerde nasıl farklılıklar gösteriyorsa, çevirianlayışı da zaman içinde değişiklik gösterir. Bu nedenle Shakespeare’in 15-20 yıl arayla yapılançevirileri sadece çevirmenlerin bireysel tarzları ve seçimleri nedeniyle değil, gerek çevirianlayışındagerekShakespeareyorumlarındakigelişmelernedeniylebirbirlerindençokfarklıdırlar.“Eskiyen”çevirilerinyerineyenilerininyapılmasıylaherdildezamanlafarklıShakes-

peare’lerinortayaçıkmasınatanıkoluruz.

Bazıçevirilerkaynakmetindekisözcükleresadıkkalırkençokdahaözgürolançevirilerdevardır.Hattametniçevirirkenkendikültürüneuyarlayançevirmenlerederastlarız.Deneyseltiyatroyapanlardışında, çağdaş yönetmenlerin tercih ettikleri çeviriler genellikle özgün metne gerektiğince sadıkancakakademiknitelikliolmayan,tiyatroyauygunbirdilleüretilmiş,zaman,kültürvedilaçısındanizleyiciileoyunveyazararasındaköprüişlevigörebilecektürdeçevirilerdir.

Ülkemizde Shakespeare’e karşı 19. yüzyıl sonlarında başlayan ilgi 20. yüzyılda önce en ünlüoyunların, son yıllarda ise daha az tanınan oyunlardan bazılarının çevrilmesi ve sahneyekonulmasıylasürmektedir.

Oyunların yeni çevirileri ile birlikte Türkiye’de Shakes-peare çevirilerinin tarihi ve eleştirisiüzerineyapılançalışmalardaartmaktadır.

Shakespeare’inYorumlanması

Eserleri her çağda yeni yorumlara olanak veren Shakes-peare dört yüz yıl boyunca gündemdekalabilmiş bir yazar.Onaduyulan bu ilgiyi sürekli kılan nedir acaba?Bu sorunun cevabı yarattığıkarakterler,tartıştığıtemalarvedilkullanımındakiustalığıkadarinsanıveolaylarıelealışbiçimindeyatar. Hemen bütün oyunlarında yaşamı olanca karmaşıklığı, muğlaklık ve gizemiyle sergilemiş,sorunlarıortayakoyarkensiyahbeyazyargılardanbilinçliolarakkaçınmıştır.İnsandeneyiminibasiteindirgeyenkesinçözümleryerinebizleresorusormavekendiçözümlerimiziüretmeolanağınısunanShakespeare böylece eskimeden, demode olmadan günümüze gelmeyi başarmış ender yazarlardanbiri. Shakespeare’in sürekli yeni yorumları davet etmesi, çağdaşımız olmasa da güncelliğinikoruduğununengüçlükanıtıdırkuşkusuz.

SahnedekiYorumlar

Shakespeare’in oyunlarının sahnedeki yorumu zaman içinde büyük farklılıklar göstermiştir.Yazarınölümündenyirmialtıyılsonra,PüritenlerinahlaksızlıkyuvasıolarakalgıladıklarıtiyatrolarCromwell’inemriilekapatıldıve1642’denkrallığınyenidentesisedildiği1660’akadaronsekizyılkapalıkaldı.TiyatrolarıyenidenaçanKralII.Charlesdönemindekumpanyasayısı ikiye indirilerektiyatrolar denetim altında tutulmak istendi. Bu dönemin tiyatro tarihi açısından en önemli yanıkadınlarındaoyuncuolaraksahnedeyeralmalarıdır.

17. yüzyılın son kırk yılında Shakespeare’in oyunlarından bazıları özgün biçimleriylesahnelenirken bazıları büyük değişikliğe uğradı. Bu dönemde Shakespeare’in oyunlarına yenibölümler yazıp eklemek, iki farklı oyundan bölümleri bir araya getirip ortaya yeni bir oyunçıkarmak,Kral Lear,Romeo ve Juliet gibi trajedileri mutlu sonla bitirmek, Fırtına gibi oyunlarıopera benzeri bir biçimde sahneye koymak moda oldu. Devrin en önemli Shakespeare oyuncusuThomasBetterton’dur.

18.yüzyıldauyarlamalarsürmeklebirlikte,oyunlarısözünüettiğimizdeğişikliklerveeklemelerdenarındırarak Shakespeare’in özgün metinlerine dönme girişimleri de yapıldı. Bu dönemin en ünlüShakespeare oyuncusu hem trajik hem komik rollerdeki başarısı ile tanınanDavidGarrick’tir. 18.yüzyılsonuile19.yüzyılınbaşlangıcınıkapsayandönemdekiünlüoyunculararasındaiseneo-klasik

oyuntarzınıtemsiledenJohnPhilipKemblevekızkardeşiSarahSiddonileonlardandahagerçekçibiroyuntarzınıbenimseyenEdmundKean’isayabiliriz.

Viktoryadöneminegeldiğimizdeoyunlarıözgünhallerindesahneyekoymaçabası(tiyatrodançokgörkemli ve pahalı gösteriler olarak nitelendirebileceğimiz temsillerin devam etmesine karşın)giderek güçlenir. Oyunculukta romantik hatta melodramatik bir tarzın popüler olduğu bu yıllardadoğallıktanvegerçekçiliktendesözedildiğinerastlarız.Kostümvedekordatarihesadakatönplanaçıkar. Henry Irving ve Ellen Terry’nin 1882’de başrolleri üstlendikleri Romeo ve Juliet dönemintiyatrotarihinegeçenenünlüShakespeareprodüksiyonlarındanbiridir.

20. yüzyılda özgünmetinlere dönüş tamamlanmış, buna karşın oyunların daha önce denenmemişyaklaşımlarla sahnelendiği heyecan verici bir dönem başlamıştır. Bugün de modern giysilerleShakespeare’in “çağdaş”laştırıldığı, metinlerin farklı bir gözle okunarak yeniden yorumlandığı,yepyenioyunculukvesahneyekoymatarzlarınındenendiğibirçağıyaşıyoruz.

1940 ve 50’lerin yıldız oyuncuları lirik tarzın temsilcisi John Gielguld ile gerçekçilik akımınıtemsil eden Laurence Olivier ’dir. Aynı dönemin kadın oyuncuları arasında Edith Evans, PeggyAshcroftveSybilThorndikegibi isimlerisayabiliriz.Bugüniseyıldızsistemindençokekipoyunudüzenininrevaçtaolduğunugörüyoruz.

Yönetmenkavramıda20.yüzyılınürünüdür.Shakes-pearedönemindekioyunsorumlusundan,18.yüzyılda oyunun yorumuna damgasını vuran aktörden, 19. yüzyılı karakterize eden prodüktördensonra20.yüzyıldakarşımızaçıkanyönetmen,izleyiciolarakoyununasılalgıladığımızıbüyükölçüdebelirleyenkişidir.Yaratıcılığıvedramatiksezgileriyleöneçıkangünümüzyönetmeniaynızamandaoyunların en dikkatli okuyucularındandır. Shakespeare’in temalarını, kullandığı dili ve üslupları,yarattığı karakterleri çağdaş eleştirinin ve bazen de ideolojilerin ışığında irdeleyen yönetmenlerözgünyorumlarıylabizesürekliyeniShakespeare’lersunmaktadırlar.

Shakespeareeleştirisi

Shakespeare hakkında 17. yüzyılda yazılanların çoğu eleştiri kapsamına girmeyen övgü veyergilerdenibaretkaldı.17.yüzyıldan19.yüzyılbaşlarınakadaroyunlarüzerineyazılanenönemlieleştirilerin, kendileri de ünlü birer yazar olan John Dryden, Samuel Johnson ve Samuel TaylorColeridge tarafından kaleme alındığını görüyoruz. Eleştirmenlerin Shakespeare’e bakışı zamaniçindeönemlideğişikliklergeçirmiş,öncekiyüzyıllardabazıeleştirmenlerinShakes-

peare’de kusur olarak gördüklerinin büyük bir bölümü (kelime oyunlarına düşkünlüğü, trajedilerekomediunsurlarıkatmasıgibi)dahasonralarıyazarınerdemleriarasındasayılmayabaşlamıştır.

17.yüzyılda İngiltere’nin“iyi”oyunyazarlarındanbiri sayılanShakespeare’in“bütünzamanlarınen iyisi” konumuna gelişi 1750’den sonradır. Ünü Avrupa’da da yayılan Shakespeare’i Almanlarkolaycabenimserkenneo-klasikkurallarıngüçlüolduğuFransa’dakendini tartışmasızbir biçimdekabulettirmesi19.yüzyılıbulur.

20. yüzyıl boyunca Shakespeare’in oyunları karakter analizi ve tarihsel yaklaşımdan başlayarakbiyografik,tematik,Marksist,formalist,yapısalcı,psikoanalitikvefeministeleştiriyekadarpekçokfarklı yöntemle irdelenmiş, yazarın kullandığı dil ve imgeler yeni eleştiri akımındanpostyapısalcılığa kadar çeşitli yaklaşımların ışığında tartışılmıştır. Kültür çalışmaları, yenitarihselcilikvepostkolonializm ilesonyıllardaShakespeareeleştirisineyenibirboyuteklendiğinetanık oluyoruz. 20. yüzyılda yapılan bibliyografi ve metin çalışmaları ise bize oyunların dahagüvenilirmetinlerinisunmaktadır.16.yüzyılsonu-17.yüzyılbaşıİngiliztiyatrosununayrıntılarıylaincelenmesi ve Shakespeare’in oyunlarının tiyatro sahnesindeki dört yüz yıllık tarihçesinin ortayakonulmasıda20.yüzyıldaShakespearearaştırmalarınayapılanönemlikatkılararasındadır.

FrankKermode’un “Shakespeare HakkındaYazmak” (LRB,Aralık 1999) adlı makalesinde haklıolarak yakındığı gibi Shakespeare’in oyunlarını kendi önyargılarını payandalamak için çarpıtan,kendikuramsalgündemleriniöneçıkarmakiçinaraçolarakkullananlarınsayısısonzamanlardaepeyartmış ve kurumsal akademik destek bulmuş da olsa, günümüzde Shakespeare eleştirisine kalıcıkatkılar yapacak çalışmaların varlığı yadsınamaz. Okur ile Shakespeare’in oyunları arasında hemköprühemengel işlevigörebileneleştirmenler,görüşlerinekatılalımveyakatılmayalım,metinlerebambaşkaaçılardanbakmamızısağlayarakbiziçokdahaduyarlıokurlarolmayazorlarlar.

OyunlarınKronolojisi

Shakespeare’inoyunlarınıhangisıradavehangitarihlerdeyazdığıkonusundaelimizdekesinbilgiyok. Bu nedenle aynı oyun için farklı editörlerin farklı tarihler önerdiğine tanık oluyoruz. Biroyununun ne zaman yazıldığına dair tahminler genellikle tek bir yıl üzerine odaklanmak yerine,belirli bir yıldanönceveya sonra şeklinde ifade edilir.Oyunun şugünve tarihte temsil edildiğineilişkin bir belge, o oyuna başka bir yazar tarafından yapılan gönderme veya Shakespeare’in oyuniçindebaşkabiresereyaptığıatıf,kullandığıkaynaklardanbazılarınınilkyayıntarihi,oyununyayınsicilinekaydı,quartobaskısınıntarihigibisomutverilersözkonusuoyununyazılmışolabileceğienerken ve en geç tarih hakkında önemli ipuçlarıdır. Örneğin Venedik Taciri 1598’den daha geçyazılmış olamaz çünkü FrancisMere adlı yazar o yıl söz konusu oyuna bir gönderme yapmıştır;Thomas Platter ’ın Julius Caesar’ı 21 Eylül 1599’da izlemiş olması ise bu oyunun en geç 1599ortalarında yazıldığını gösterir bize. Öte yandan Shakespeare’in yazar olarak gelişimi, dil veüslubundaki farklı evreler de uzmanlar tarafından oyunların tarihlendirilmesinde ölçüt olarakkullanılmaktadır.

Günümüzde Shakespeare’e ait oyunların sayısı 38 olarak kabul edilir. İlk sekiz oyunu isimsizyayımlanırken 1598’den itibaren kendisine ait olmayan bazı oyunların da Shakes-peare’in eseriolarak okurlara sunulması, o yıllarda ününü pekiştirmiş olan yazarın adını kullanarak satışlarıartırmaçabasınınürünüdür.İlkFolio’daShakespeare’eait36oyunyeralırkenPeriklesveİkiSoyluAkraba’nındışardabırakıldığınadikkatçekmiştik.BugüniseherikioyundaShakespeare’ineserleri

arasında sayılmaktadır. Oyunlardan son ikisinin yazımında Shakespeare başka bir oyun yazarı ilebirlikte çalışmış. BöyleceFırtına Shakespeare’in tek başına yazdığı son oyun olarak kabul edilir.1588-90yıllarıcivarındaLondra’yagiderek tiyatrodünyasınaatıldığıvarsayılan,1592’de tanınmışbirtiyatrocuolduğurakiplerindenbirininkıskançlıklayazdığıyergidenanlaşılan,1611’densonraiseStratford’açekildiğibilinenShakespeare’inoyunyazarıolarakürünverdiğisüreyaklaşıkyirmiyılıkapsar.

Aşağıda oyunların özgün İngilizce adlarıyla sunulan liste, bazı itirazlara rağmen Shakespeareuzmanlarınıngörüşbirliğineyakınbirçoğunluklaüzerindeuzlaştıklarısıralamadır.Shakespeare’inilkürünlerinivermeyebaşladığıtarihenerken1588olabilir;dahaihtiyatlıbirtahminise1590yılıdır.

1588–1594(1591?) TheComedyofErrors1588–1594(1591?) Love’sLabor ’sLost1589–1592 1HenryVI1589–1592 2HenryVI1589–1592 3HenryVI1593 RichardIII1589–1594 TitusAndronicus1590–1594 KingJohn1592–1594 TheTamingoftheShrew1592–1594 TheTwoGentlemenofVerona1594–1596(1595?) RomeoandJuliet1595 RichardII1594–1595 AMidsummerNight’sDream1594–1596 TheMerchantofVenice1596–1597 1HenryIV1597–1598 2HenryIV1597–1599 TheMerryWivesofWindsor1598–1599 HenryV1598–1599 MuchAdoAboutNothing1599 JuliusCaesar1599–1600 AsYouLikeIt1599–1601 TwelfthNight1600–1601 Hamlet1601–1602 TroilusandCressida1602–1604 All’sWellThatEndsWell1602–1604 Othello1604 MeasureforMeasure1605–1606 KingLear1606 Macbeth1606–1607 AntonyandCleopatra1606–1608 TimonofAthens

1607–1608 Coriolanus1608 Pericles1609–1610 Cymbeline1610–1611 TheWinter ’sTale1611 TheTempest

1612–1613

HenryVIII

(JohnFletcherile)

1613

TheTwoNobleKinsmen

(JohnFletcherile)

CevzaSevgen

ÖnsözBüyükbirolasılıkla1606yılındayazılanMacbeth’inquartobaskısıyoktur;yayımlanması1623’te

İlkFolioilegerçekleşir.YaklaşıkikibinsatırlıkbuoyunShakespeare’intrajedileriarasındaenkısaolanıdır.Oyununilktemsilinin7Ağustos1606’dasarayda,KralI.JamesilekonukDanimarkaKralıIV. Christian’ın huzurlarında yapıldığı sanılıyor. Shakespeare’in yararlandığı kaynakta İskoçlarlaDanimarkalılar arasında geçtiği söylenen savaş, Sylvan Barnet’in dediği gibi, yazar tarafından bunedenleİskoç-Norveçsavaşınadönüştürülmüşolmalı.İngiltereKralıI.Jamesaynızamandaİskoçyakralıydı;bubakımdanMacbeth adlı oyun onun atalarının tarihinden bir kesiti canlandırır. Pek çokeleştirmen Shakespeare’in dördüncü perdede eski İskoç krallarına adeta resmi geçit yaptırarakJames’insoyununsonsuzadekhükümranolacağınıimaettiğinedikkatçeker.

Shakespeare’in diğer bazı trajedileri ve tarihsel oyunları gibi Macbeth de kaynağını gerçekolaylarla söylenceyi aynı potada eriten Holinshed’in ünlü tarihinden alır. O dönemde İngiltere,İskoçya ve İrlanda tarihi için en geçerli başvuru kaynağı sayılan bu eser Britanya AdalarınıngeçmişiniNuh’unoğullarındanbaşlayarak1580’lerekadargetirir.Shakespeare ilkbaskısı1577’deyapılan bu kitabın 1587’deki ikinci baskısından yararlanmış. Holinshed Tarihi’ nde güçsüz, hattabeceriksiz bir kral olduğu söylenen Duncan Shakes-peare’in elinde Tanrı’nın kutsadığı idealhükümdara dönüşür: Bir kralın sahip olması gereken erdemlerin tümünü kendisinde toplayan,etrafındakilerin saygı, sevgi ve sadakatle hizmet ettiği, layık olanları cömertçe ödüllendiren birhükümdar. Holinshed’e göre Macbeth İskoçya tahtı üzerinde hak iddia edebilecek konumdadır veDuncan’ıöldürüpyerinegeçtiktensonrakiilkonyılboyuncaiyibirkralolaraktanınır;BanquoiseMacbeth’inKralDuncan’ıöldüreceğinibilir,hattayardımedeceğinisöylerkendisine.BunakarşılıkShakespeare’inyarattığıMacbethtahtıdüpedüzgaspettiğigibikrallığınınilkgünündenitibarenkanlıbirdespottur.OyundakiBanquodayineHolinshed’dekindençokfarklıdır.Cadılarınkehanetinibiraniçin çekici bulsa da doğru yoldan ayrılmayan, kralına ihaneti aklından bile geçirmeyen, dürüst vegerçekanlamdasoylubirportreçizenBanquoMacbeth’inahlakideğerlerdennedenliuzaklaştığınıncanlıgöstergesidiradeta.PekçokeleştirmenegöreShakespeare’inHolinshed’dekimalzemeüzerindeyaptığı değişiklikler tek bir gayeye yöneliktir:Macbeth’e yükselme arzusu ve politik hırs dışında,bizlere makul görünebilecek hiçbir amaç veya mazeret tanımamak. Bu yüzden Macbeth’indavranışlarınıbirölçüdeanlaşılabilirkılacak,enazındanilkcinayetimazurgösterecekherhangibirnedeneyervermemiştiroyunda.

StanlyWells’indeişaretettiğigibi,MacbethveLeydiMacbethdışındakitümkarakterlerinrolleriişlevselniteliktedir:İyilersafındayeralanhiçbirkaraktere(neDuncanveBanquo’yanedeMalcolm,Macduffvediğerlerine)üçboyutlukişilikvermeyenShakespeareoyunukişiler-arasıçatışmayerinetekbirkaraktereveonaenyakınkişiolankarısınaodaklar;olaylarıntümünüMacbeth’invekarısınınzihninden süzüldüğü şekliyle aktararak “içerden” izleyebildiğimiz karakter sayısını da iki ilesınırlamış olur. Shakespeare’in karı-kocayı baş başa gösterdiği sahneler hem kişiliklerini hem deevlilik ilişkilerini yakından tanıma fırsatı verir bize. Yalnızken akıllarından geçenleriseslendirdiklerindeisedüşüncelerinintaiçindebuluruzkendimizi.BupasajlarınShakes-peare’inenunutulmazdizelerindenbazılarınıiçerdiğigerekokurlarınveizleyicileringerekFrankKermodegibioyunlardakullanılandilüzerindeyaptığıçalışmalarlatanınaneleştirmenlerinortakkanısıdır.

Macbeth daha sahneye adımını atmadan, dostları ve bizzat Kral Duncan tarafından tanıtılır bize.Yakın çevresindekilerin gözünde cesur, sadık ve onurlu bir komutandır o. Norveç’lilerle savaşta

büyükkahramanlıkgöstererekolukolukkanakıtanMacbethyenibirunvanlaödüllendirilecektirbuhizmetinin karşılığında. Savaşta kralına ihanet eden Cawdor ’dan alınan unvanın Glamis BeyiMacbeth’e verilmesi oyundaki keskin ironi örneklerinden ilkidir. Cawdor Beyinin ihanetini haberalanDuncangörünüşüninsanınasıldayanılttığındansözeder:

İnsanıniçindengeçenleryüzündenokunabilseydi!

Nerde!Öylebirsanatımızyok.

Bubeyenasılgüveniyordum,

Nekuşkusuzbirgüvenle.

(I.iv.13-16)

Tamosırada,dahakralsözünübitirmedenMacbethgireriçeri.GörünüşvegerçekKralDuncan’ıpek yakında bir kez daha aldatacak, dürüstlüğünden ve sadakatinden bir an bile kuşku duymadığıMacbethtarafındanöldürülecektir,üstelikdehemenertesigece.

Banquo’yla savaştan dönerken karşılarına çıkan cadıların gelecekle ilgili sözlerinden altüst olanMacbethheyecan,umutvekorkuyubirlikteyaşar.Cadılaronakralolacağınısöylerleramabununneyollagerçekleşeceğiniaçıklamazlar.Duncan’ıöldürerekkrallığıeldeetmektamamenkendifikridirMacbeth’in.Kehanetiduymasıylacinayetiaklındangeçirmesiaynısahneiçindeyeralır.Bufikiröncetüylerini diken diken etse de bir sonraki sahnede kararını vermiş gibidir; karanlık arzularınyönlendirdiğiellerininyapacağıişikendigözündennasılsaklayacağınıdüşünmeyebaşlamıştırbile.

Yıldızlarkapayıngözlerinizi!Hiçbirışıksızmasın

İçimdekiderin,karanlıkisteklere.

Gözgörmesinelinneyaptığını:

Yinedeolsunama,olsunbuiş,

Gözünbakamayacağıkadarkorkunçdaolsa.

(I.iv.58-62)

Ama cadıların ateşlediği kral olma düşünü gerçeğe çevirecek irade gücüne sahip midir acaba?Kralı öldürmek fikri kafasında ilk kez filizlendiğinde harekete geçmekten ürktüğünü görürüzMacbeth’in:

Bahtımdakralolmakvarsavar,

Benelimibileoynatmasamdakorlartacıbaşıma.

(I.iii.168-169)

Yükselmehırsıilebuhırsıeylemedönüştürecekcinayetiişlemektençekinmesibirçatışmayanedenolurbenliğinde.Amacınaulaşabilmesiiçinhertürlüahlakikaygılardansıyrılıpinsanlığınıbastırmasıgerekir, ama eşini çok iyi tanıyan Leydi Macbeth onun bu işi başarabileceğinden pek de emindeğildir.Kocasındangelenmektububirsoluktaokuyupbitirdiğindeşöyleseslendirirkuşkusunu:

…Amatabiatınagüvenimyok;fazlainsansütüemmişsin,enkestirmeyoldangidecekyürekyok sende. Yükselmek istemesine istiyorsun; içinde hırs yok değil; taş gibi de bir yüreğinolmalıyanında,oyoksende.Canattığınşeyinamusunla,suyasabunadokunmadaneldeetmekistiyorsun.Hemdalavereyapmayacaksın,hemdehakkınolmayantahtaoturacaksın.Senkalkgelburaya,gelkivargücümüsözedipakıtayımkulaklarındaniçeri.

(I.v.13-22)

İlkcinayetegidenyoldaLeydiMacbeth’inpayıhiçdeyadsınamazdoğrusu.Kocasıevevardığında,işi bana bırak diyerek yaptığı planı açıklar ve nasıl davranması gerektiğini anlatır ona.Duncan’ınuşaklarını sarhoş edip cinayeti onların üzerine yıkma fikri de yine Leydi Macbeth’e aittir. OnundüşüncelerinekulakmisafiriolanbizlerLeydiMacbeth’inbuişteaktifbirrolüstlenmesininkraliçeolma arzusundan değil, Kenneth Muir ’in işaret ettiği gibi, Macbeth’in krallığı çok istediğinibilmesinden kaynaklandığını sezeriz. Macbeth’teki isteği eyleme dönüştürecek psikolojik ortamıhazırlamaktıryaptığışeyaslında.Kocasınıntereddütlerine,hattabaşarısızlıkendişesiylevazgeçecekgibi olmasına karşın bir an bile tereddüt etmez, onu korkaklıkla, erkek olmamakla suçlayarakharekete geçmeye zorlar. Eşine verdiği cevapMacbeth’in insanlığını henüz yitirmediğini gösterirbize:

Yeter,susartık!Birinsanayaraşan

Herşeyiyapmayavarım.Ondanötesiniyaptımmı,

İnsanolmaktançıkarım.

(I.vii.52-54)

Erkekliği acımasızlık ve şiddetle özdeşleştiren LeydiMacbeth, kana susamış cinlere seslenişindeonlardankadınlığını,kadınlaraözgümerhametduygularınıyoketmeleriniister:

Gelin,alınbendenkadınlığımı;

Katılaştırın,taşlaştırınbenitepedentırnağa.

Öylekoyulaştırınkikanımı,

Merhametişlemezolsuniçine!

(I.v.37-40)

(Ama yine de bir an için babasına benzettiği Kral Duncan’ı kendi elleriyle öldüremeyeceğinisöyleyipkocasınabırakırişi.)LeydiMacbethkendisinimantıklıveişbitiricibirkimseolarakgörür.Kocasınınelinebulaşankanınbirazsuylaakıpgideceğinisöyleyen,ölülerveuyuyanlararasındafarkgöremeyen, Macbeth korkup bir daha Duncan’ın cesedinin yanına gidemem dediğinde uykudakiuşaklarınyüzünekansürmektençekinmeyenLeydiMacbethcinayetduyulduğundaöylebaşarılıbirşaşkınlıkveüzüntünumarasısergilerkibizlerbileşaşarkalırızonunbusoğukkanlılığına.

Macbethisecinayetfikriaklınagirdiğiandanitibarenhuzursuzdur.Duncan’ıöldürmesinintoplumuayaktatutansadakatbağlarınıntümünühiçesaymakanlamınageldiğiniçokiyibilir:

Birkereakrabasıveadamıyım:

Onakötülüketmememiçinikizorlusebep.

Sonramisafirim:Değilkendimbıçaklamak

Elbıçağınakarşıkorumamgerekonu.

ÜstelikbuDuncanneiyiyüreklibirinsan,

Venebulunmazbirkral.

Herdeğeriayrıbirİsrafilborusuolur

Lanetokumakiçinonuöldürene!

(I.vii.14-21)

Ama kral olmayı aklına koymuştur bir kere. Hiç olmazsa bu korkunç cinayetin sonuçlarınahükmedebilmeyi, ilk kötülüğün zincirleme kötülüklere yol açmamasını diler. Bu istek boş birhayaldenibarettir;sonucunneolacağınıcinayetiişlemedengörmüştüraslında:

Yapmaklaolupbitseydibuiş,

Hemenyapardım,olupbiterdi.

Döktüğümkanlaakıpgitseherşey,

Birvuruştasonunavarılsaişin,

Birandabudünyayıolsunkazanıversen,

Zamandenizininbirkumsalıolanbudünyayı,

Öbürdünyayıgözdençıkarırinsan.

Amabuişlerindahaburadagörülüyorhesabı.

…………………………………………

Doğruluğunşaşmazelibizesunuyor

İçinezehirdöktüğümüzkupayı.

(I.vii.1-8,11,12)

Macbeth’tekibuönsezionunenbelirginözelliklerindenbirinioluşturur.HaroldBloom’undaişaretettiğigibi,MacbethShakespeare’inyarattığıkarakterlerarasındadüşgücüenkuvvetliolanıdırbelkide.Olaylarıdahagerçekleşmedenyaşar;işleyeceğicinayetinvicdanazabınıöncedençeker.Duncan’ıöldürmeyegidenMacbeth’eyolgösterendedüşgücününyarattığıbirhançerdir:

Kafamdakibirhançermisinyoksa?

Ateşlibeynimmiyarattıseni?

Görüyorumişteyine,tutulacakgibisin,

Şukınındançıkardığımhançergibi.

Gideceğimyerigösteriyorbana

Vekullanacağımsilahıntakendisini.

(II.i.45-50)

Duncan’ın ölümü üzerine yalancıktan söylediğini sandığı sözler bile gelecekteki mutsuzluğunungerçekçibirözetidiradeta:

Bundanbirsaatönceölüpgitseydim,

Mutlubirömürsürmüşolurdum.

Çünkübundansonrabenimiçin

Herşeyboşartıkbuyalandünyada.

(II.iii.97-108)

Öylehuzursuzdurkigözüneuykugirmez;Duncan’labirlikteuykuyu,yaniiçhuzurunuöldürmüştürMacbeth. Sonunda kral olur ama bundan hiçbir mutluluk duymaz. Üstelik daha önce tatmadığıkorkularkaplaryüreğini:

Korkudanyediğimlokmaboğazımdangitmeycekse,

Hergecekorkunçrüyalarsaracaksauykularımı

Varsınherşeyçığrındançıksın,

Budünyadayıkılsınötekidünyada,

İnsanarahatnefesaldırmayankuruntularla

Beynimizibirişkencemasasınaçevirmektense

Ölüprahatetmekdahaiyi,

Rahatetmekiçinöldürdüklerimizle.

(III.ii.165-172)

MüthişbirgüvensizliğekapılanMacbethkorkularınınkaynağınınBanquoolduğunudüşünmektedir.Macbeth’isarangüvensizlik,suçlulukduygusuylakarışıpsabitbirfikirhalinialır.Tahtıonunsoyunakaptırmamak kaygısıyla Banquo’yu öldürmesi gerektiğine, o ve oğlu yaşadıkça güvenlikteolamayacağına inandırır kendini. Duncan’ı öldürmek için kendi yükselme hırsı dışında bir nedenbulunmadığınıitirafedenMacbeth,savunmaiçgüdüsüylehareketettiğinisöylemektedirşimdi:

İşkralolmaktadeğilkralolupsağkalmakta.

Banquo’dankorkumuzunkökleriderin.

Yaradılıştankralcabiryanıvar;

Asılkorkulacakyanıdao.

Herşeyigözealabilir;yürekliadam,

………………………………………

Benkralbabasıolmayacağımagöre

Tacıdaasayıdaçekipalacaklardemekbenden.

DemekBanquo’nunsoyuiçinkanabuladımelimi,

OnunoğullarıiçinöldürdümiyiyürekliDuncan’ı,

Onlariçinvicdanazaplarınaboğdumrahatuykularımı.

(III.i.52-56,68-72)

Ancak cinayeti kendi eliyle işlemeyecektir bu kez; Duncan’ı öldürürken çektiği azabı yenidenyaşamaktankorkarçünkü.

Kiralık katiller Banquo’yu öldürürler ama oğlu Fleance kaçıp kurtulur. Böylece Macbeth yinegeleceği garanti altına alamamış, yine hükmedememiştir zamana. Ancak Banquo’nun hayaletigöründüğünde yaşadığı çılgınca korkuya rağmen cinayetlerini sürdürmekte kararlıdır. Kötülüğealışıpkanıksayabildiğitakdirderahatlayacağınıdüşünür:

Haydigidipuyuyalım.Benimkisidelilik.

İlkağızdainsanısarankorkubu;

Alışmakisterbuna.

(III.iv.167-169)

KendinibirtürlügüvendehissetmeyenMacbethcinayetlerinebiryenisiniekler:BukezMacbeth’inzorbalığıkarşısındaİngiltere’yekaçanMacduff’unkarısınaveçocuklarınagelmiştirsıra.

İlk cinayetten sonra karı-koca arasındaki ilişki de değişikliğe uğrar. Leydi Macbeth’in eşiüzerindeki etkisi Duncan’ın öldürülmesinden sonra yok olup gider; Macbeth atacağı adımlarıkarısına danışmaz olur. Banquo’nun hayaletinin Macbeth’e göründüğü ziyafet sofrasında, eşiningeçirdiği çılgınlık nöbetini konuklara izah edip durumu kurtarmak için sarfettiği çabalara karşınLeydi Macbeth geri plandadır artık. Macbeth ona haber bile vermez planladığı kanlı eylemleri.FeministeleştirmenlerinişaretettiğigibiLeydiMacbethbundanböylekadınveeşrolününsınırlarıiçineçekilmekzorundadır.KocasınınkralolmasıiçinherşeyigözealmıştıramatahtınneMacbeth’enekendisinemutlulukgetirmeyeceğinidekısazamandaanlar:

Kendiniboşunaharcamışolurinsan

Dilediğineererdesevinçduymazsa.

Yıktığınhayatkendininkiolsundahaiyi,

Yıkmaklakazandığınşeykuşkulubirmutluluksa.

(III.ii.6-9)

Duncan’ın ölümünü uşakların yanına bırakılacak iki adet kanlı hançere kadar en ince ayrıntısınakadarplanlayan,kandanveölülerdenkorkmayanLeydiMacbeth’inçeliktensinirleriziyafetiizleyengünlerde iflas eder. Belki de dile getiremediği pişmanlık ve suçluluk duygusudur onu böylesinedeğiştiren. Artık uykusunda kalkıp gezinmekte, elindeki hayali kan lekesinden, avuçlarındaki kankokusundan kurtulmaya çalışmaktadır. İçine düştüğü bunalımdan doktoru değil ölüm kurtaracaktıronu.Oyunun başındaki LeydiMacbeth ile bu zavallı kadın arasındaki inanılmaz fark acı bir ironioluşturur.

LeydiMacbeth yaptıkları korkunç işin azabıyla usunu yitirirken korkuyu nihayet yenenMacbethkötülükyolundasoğukveduygusuzcailerlemeyedevameder.Cinayetlerisıradanbirhalegelir.Birzamanlar sevgi sözcükleriyle seslendiği karısının ölümüne bile tepkisiz kalır. Eşini ve çocuklarınıkaybeden Macduff’un duyarlılığı ise Macbeth’e tam bir tezat oluşturur. O, yaşadığı ıstırabıetrafındakilerdengizlemediğigibi,metinolmasınıöğütleyendostlarınaerkeklerindeherinsangibiacıçekmeyehakkıolduğunuhaykırır.BudurumdaMacbeth’indonuk tutumu“erkeklerduygularınıdışa vurmaz” önyargısından mı kaynaklanmaktadır, yoksa sevme ve acı çekme yeteneğini mikaybetmiştir o? Sık sık sorulan bu sorunun yanıtı, yaşamı artık tümüyle anlamsız bulmasındayatmaktadırbelkide:

Biraptalınanlattığıbirmasalbu:

Kurugürültüler,delisaçmalıklarıyladolu.

(V.v.30-31)

Neleri kaybettiğinin bilincindedirMacbeth: etrafı sevgi, dostluk ve sadakatten örülmüş bir halkayerineonasözdesaygıgösterenamaaslındanefretduyan,arkasındanlanetleyeninsanlarlaçevrilidir.Yolunsonunageldiğinde,ölümüdeyaşamıgibikanlıolur.Ancakkorkununtadınıunutupkötülüğükanıksamış da olsa, karısını ve çocuklarını öldürttüğü Macduff’la vuruşmak istemez. Macbeth’tegördüğümüz son insanlık kırıntısıdır bu. Ama Macbeth’in ölümü yine de Macduff’un elindenolacaktır.

Macbeth’ i Shakespeare döneminin toplumsal ve politik yapısı içinde yorumlayan YeniTarihselcilerin aksine, pek çok eleştirmen oyunu evrensel ahlaki değerler açısından ele alarakMacbeth’in bilinçli bir şekilde kötülüğü seçmesi ve bu seçimin bireysel ve toplumsal sonuçlarıüzerindedururlar.AncakMacbethShakespeare’in diğer kötü adamlarına benzemez: III.Richard veIago gibi karakterlerin aksine, yaptığı kötülüklerden hiç de zevk almaz; dahası, ilk cinayetiniişlediğindegerçektenacıçeker;sözlerinebakılırsabenliğindebiriçsavaşyaşanmaktadır.Doğrunun,yanlışın ne olduğunu bilen, ileriyi görme yeteneği olan bir adam niçin kötülüğü seçer? Pek çokeleştirmen onun Duncan’ı öldürmesini politik hırsına bağlar. Nitekim Macbeth’in kendisi de onucinayeteitengücünpolitikhırsolduğunusöylerbize:

Sebepyokonuöldürmemiçin,

Benimahmuzlayantekşey,kendiyükselmehırsım.

(I.vii.28-29)

Buna karşın diğer bazı eleştirmenler de şu soruları ortaya atarlar:Macbeth’teki politik hırsı nekendisinin ne de başkalarının daha önce sezmemiş olmasının anlamı nedir? Davranışlarını sadecepolitikhırslaaçıklamakmümkünmüdüracaba?Karısına,“erkekevlatlardoğurbana”diyehaykırıramaçocuğuolacağınadair bir beklentisi deyoktur aslında.Hanedankuramayacağını bildiği haldenedenöldürtürİskoçsoylularınıtektek?MauriceCharneygibieleştirmenlerseMacbeth’inyalnızkendile getirdiği düşüncelere bile kuşkuyla yaklaşırlar:MacbethDuncan’ı öldürmeden önce ve sonravicdan azabı çeker gibi görünsede, ogünedek sahipolduğuonurlu imajı kendi gözündekorumaçabasından ibarettir bu; çektiği ıstırap kendi kendini aldatmaya yönelik bir ikiyüzlülükten öteyegitmez. Bütün bu soruları sorup Macbeth’in psikolojisi ve motivasyonu üzerinde tartışmayagirebiliyorsak, demek ki onun kişiliği de (tıpkı Hamlet gibi, Cleopatra gibi) gerçek yaşamdakarşılaştığımızettenkemikteninsanlarınkikadarkarmaşıkvegizemlidir.

Hükümdar kendi kaderiyle birlikte ülkesinin kaderini de elinde tuttuğundan, Macbeth’in zulmüİskoçya’yısaraniltihaplıbirhastalığadönüşür.Karşılıklısadakat,dostlukvesevgiyerinigüvensizlikvekorkuyabırakırkeneskidostlarbileçekinirleraçıkçakonuşmaya.Yaralıvehastaülkeninsağlığınakavuşması, dengelerin yeniden kurulabilmesi içinMacbeth’in ölmesi gerekmektedir. Tahtınmeşrusahibine teslim edilmesiyle Macbeth’in İskoçya’da yarattığı kaos nihayet son bulur. Peki, iyilerinkazanmasıyla oyun sosyal ve politik açıdan gerçek bir mutlu sona ulaşır mı acaba? Cadılarınkehanetine göre İskoçya tahtı Banquo’nun soyuna, yani Kral James’in soyu olan Stuart’larageçecektir. Macbeth’in yerine kral olan Malcolm başka bir soydan geldiğine göre, taht eldeğiştirirken kanlı olaylar mı yaşanacaktır yine? Peter Saccio gibi eleştirmenlere göre, savaşlabaşlayan, cinayetlerle süren ve yine savaşla noktalanan oyunun yansıttığı dünyadamadalyonun biryüzü onur ve cesaretse diğer yüzü kan ve şiddettir. İskoçya bu tür eylemlere sahne olabilir miyeniden? Perde kapandıktan sonra gerçek yüzleriyle ortaya çıkacak başka hainler de var mıdıroyundakikişilerarasında?TümbukuşkularıdilegetirebilmemizeolanakverenbirmetinlekarşımızaçıkanShakespeare,mutlakçözümlereulaşmanınnedenlizorolduğunuanımsatırbize.

Macbeth’ teki trajedinin tanımı ne olabilir?OyununAristoteles’in Poetika’sındaki tanıma pek deuymadığını görüyoruz aslında. Gerçi burada da, kişinin yaptığı hatalar sonucunda talih ibresininmutluluktanfelaketeçevrilişinetanıkoluruzamaMacbeth’iKralOedipusgibikarakterlerdenayıranönemlibirfarkvardır:Bilmedenhatayapanbirideğildiro;tamaksine,kötülüğübilebilekucaklarve sürdürür. Bu açıdan Shakespeare’in III. Richard’ını anımsatır bize. Ancak Duncan’ı öldürmekdüşüncesi aklına girdiği andan itibaren bu eylemin sonuçlarından ürkmesi, hatta suçluluk duymasıonu Richard’dan ayıran en belirgin farktır. Öte yandan Kral Lear gibi trajik karakterlerin çektiğiacılargenelliklekendilerini tanımalarınanedenolurken,beraberindebilgeliğiveolgunluğugetirir.Macbeth de acı çeker ama onun için böyle bir dönüşüm söz konusu değildir.Belki deMacbeth’intrajedisi, geleceğe hükmetmeye çalışırken kötülüğe giden yolda attığı her adımın ona azapvermesinden, ahlaki değerlerden ne denli uzaklaştığını bile bile yoluna devam etmesindenkaynaklanır.

Öylesinekaniçindeyüzüyorumkiartık,

Gerigitsemdebela,ilerigitsemde.

(III.iv.161-162)

Macbeth’in imge yapısını ilk kez ciddi bir biçimde inceleyen Yeni Eleştiricilerden sonra diğereleştirmenlerdeoyundakigece/gündüzkarşıtlığının,kırmızırengin,giysi/örtünmeveyenidoğmuşçocukmotiflerininüzerindedurmuşlardırhep.Macbethhemmecazihemdegerçekanlamdakaranlıkbir oyundur. Duncan gece yarısı, Banquo günbatımında öldürülür. Leydi Macbeth karanlığınkötülükleriörtüpgörünmezhalegetireceğiumuduylageceyiçağırırkenMacbethdeBanquo’nunveoğlununpeşinekatillerisaldığında,günışığındansaklanmasıgerekenbuişiçingeceninbiranöncegelmesini ister. Banquo’nun hayaletinin Macbeth’e göründüğü ziyafet dağıldığında saatler geceyarısını göstermektedir. Bunalıma düşen Leydi Macbeth odasında gece gündüz ışık yakılmasınıemreder. Macbeth’in gizemli, kara, gece yarısı umacıları diye selamladığı cadılar da karanlığındünyasına aittirler. Macbeth yaptığı kötülüklerle İskoçya’nın gündüzünü geceye dönüştürür. Hepakşambaşlayıpgeceboyuncasürenolaylarlailerleyenoyunancaksonsahnelerde,iyilervekötülerarasındakisavaşiyilerinzaferiylesonuçlandığındagünışığınaulaşır.

Macbeth’inkaranlığındaparlayantekrenk,kanınkızıllığıdır:Oyununbaşındagördüğümüzaskerinyaralarındanfışkırankan,Banquo’nunkanlıhayaleti,Duncan’ınaksaçlarınabulaşankan,hançerlerigiysi gibi sarmalayan, birazcık suyla temizlenebilecek veya bütün okyanusların arıtamayacağı vehiçbirparfümünkokusunugideremeyeceğikan…Tıpkıgece/gündüzkarşıtlığıgibi,Shakespeare’inana imgelerinden birini oluşturan bu kızıllık da oyundaki temayı yansıtan ve güçlendiren bir işlevgörmektedir.

Çıplaklık/örtünme ve giysi imgesi de oyundaki önemlimotiflerden birini teşkil eder.Oyunun tabaşında, Macbeth kendisini Cawdor diye selamlayan Ross’a, beni ödünç giysilerle donatma diyeçıkışır.İlkkralolduğunda,buyenielbiseninhenüzonadarveiğretigeldiğiancakzamanlaüzerineoturacağı söylenirken, daha sonra üzerine bol geldiği belirtilir. Duncan’ı öldürmekte tereddütgösterenMacbeth’esinirlenenLeydiMacbeth,vücudunasarındığınumutsarhoşmuydudiyebağırırkocasına.Yapılankötülüğügörmemesiiçingündüzüngözünebağlananatkı,cinayetigözdensaklayangecenin örtüsü, çıplak hançerlerin giysisi olan kan ise gece/gündüz karşıtlığı ile giysi ve kanmotiflerinibirarayagetirenimgelerdir.

Macbeth’te giysi imgesinin hep gerçeği ve kötülükleri örtmeye yönelik olduğunu görüyoruz.Oyundakiençarpıcıimgelerdenbiriolanyenidoğmuşçocukiseçıplaktır.Merhametinhemsafiyetinihemdegücünü temsil eden (veCleanthBrooks’unünlümakalesine adını veren) bumecazi bebek,açıklığın ve doğruluğun –aciz görünmesine karşın– ne denli güçlü olduğunun Macbeth’in kendiağzındanitirafıdır.Oyundakidiğerkorunmasızbebekimgesi,LeydiMacbeth’inmerhametsizliğiileövündüğüsahnedeçıkarkarşımıza:

Mememiçekeralırdımdişsizdamaklarından

Beyniniezerdimkendiyavrumun

Seninettiğinyeminietmişolsaydım.

(I.vii.66-68)

Hıristiyanlığa pek fazla gönderme yapmayan bu oyunun içine dolaylı olarak Meryem’inkucağındaki İsa’yı çağrıştıran bir imge yerleştirilmiş olması, güçsüz görünen iyilik ve safiyetinsonundagalipgeleceğinedairikincibiruyarıteşkileder.

Macbeth’tesafiyetingücünügösterenyenidoğmuşbebeklerinyanısıra,çıplakgerçeğitemsiledenikiçocukimgesinedeyervermişShakespeare.Macbeth’incadılarlaikincikarşılaşmasındagördüğüiki küçük çocuğun hayali, ona sonunun ne olacağını açıklayan habercilerdir aslında; çocuklardanbirininelindebirdalvebaşında taçvardır;diğeri isekanabulanmıştır.EğerMacbethgördüklerinidoğruyorumlayabilse,Birnamormanındaki ağaçlaryürüdüğüzaman, anadandoğmamışbir erkektarafından öldürüleceğini anlayacaktı kuşkusuz. Shakespeare’in karşımıza çıkardığı bu iki çocuk,aynı zamanda Banquo’nun soyundan gelecek kralları ve Macduff’un öldürülen oğullarını daçağrıştırdıklarından,hemgeçmişehemgeleceğeyönelikbirgöndermeişleviyapmaktadırlar.

Oyunadoğaüstübirboyutkatancadılargerçekmidir,yoksa (tıpkıonayolgösterenhançergibi)Macbeth’inbilinçaltınınürünümüdürleracaba?Bu,gerekeleştirmenlergerekyönetmenlerarasındatartışılagelen bir sorudur. Onları Banquo da görüp duyabildiğine göre Macbeth’in düşgücününyaratıkları olmaktan öte bir gerçekliğe sahip oldukları yadsınamaz. Kadın şeklindedirler amasakalları nedeniyle çift cinsiyetli bir görünümleri vardır. Eleştirmenlerin çoğu cadılara mecazianlamlaryükler.Yaygınolarakpaylaşılangörüşdoğadakigizemin,doğaüstügüçlerinsomutlaşmışşeklini temsilettikleridir.Kötülüğünelçisi işlevinigördükleri,kehanetleriyleMacbeth’inbenliğininderinliklerinde yatan ve o zamana dek belki kendisinin de bilincinde olmadığı birtakım dürtülerindışa vurulmasında önemli bir rol oynadıkları da açıktır.Genelde kabul gören bu yoruma karşılık,aykırı görüşler ileri sürenler de var. Bunların arasında en tartışmalı olanı Terry Eagleton’ungörüşüdür belki de. Eagleton’a göre düzen karşıtlığını ve şiirin özgürleştirici yönünü simgeleyencadılar oyundaki tek pozitif değeri temsil etmektedirler. Cadıların kehanetleri inandırıcı olmasınainandırıcıdır ama olayları yönlendiren bu kehanetlerden çok Macbeth’in zihninde kotardığısenaryoduraslında.BunedenlepekçokeleştirmenegöreMacbeth’e ilhamvermedışındaciddibirrolleriyokgibidir.Cadılarınkehanetleribilmeceyiandırır;bazıgerçekleriaçıklarkenbazılarınıdakaranlıkta bırakırlar. İki tarafa çekilebilecek sözlerle iyiyi kötü, kötüyü iyi göstererekMacbeth’inzihniniçelipbulandırmaktırişleri.

OyundakidiğerikilikonuşmaustasıiseMacbeth’inşatosunubekleyensarhoşkapıcıdır.Oyundakitek komedi unsuru olarak dikkat çeken kapıcı sahnesi, baştan sona elastiki konuşmalar üzerinekurulmuştur. Buradaki komedi oyundaki gerginliği düşürüp okuru veya izleyiciyi bir an içinrahatlatmaktan çok Shakespeare’in gündeme getirdiği temalardan birinin altını çizmeye yöneliktir.Hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığı bu oyunda sözlerin iki yöne çekilebilirliğini sık sıkvurgulayan Shakespeare, görünüş ve gerçek arasındaki farkı daha da belirginleştirir bu sahnede.Kapınınçalınmasıylauyanançakırkeyifkapıcıcehenneminkapısınıbeklediğinisöylerkenbilmedengerçeğidilegetirmişolur:ŞatonunsahibiMacbethancakşeytanayakışanişleregirişmiştirçünkü.

Oyundaki tümolaylarıneksenindeMacbethvardır.BeşperdeboyuncaMacbeth’inherhareketini,herdüşüncesiniizleyenbizlerbusüreiçindeonunhemkanlıeylemlerinehemdebenliğindeyaşanangel-gitlere, korkularına ve insanlığını adım adım yitirişine tanık oluruz. Peki,Macbeth öldüğünde

neler hissederiz acaba? Duyduğumuz sadece nefret, tiksinti ve bu acımasız despotun ölümüyleadaletin yerine geldiği hissi midir? Yoksa Lawrence Danson’un ileri sürdüğü gibi, Aristoteles’inkatarsisolaraknitelediğibirboşalma,korkuylakarışıkbir acımahissimidirbu?Belkideoyununsonunda duyduğumuz şey bunların ne biri ne diğeri, sadece Macbeth’in benliğini Shakespearearacılığıyla“içerden”görmeninyarattığıürpertici şaşkınlıktan ibarettir.Macbeth’i izlemek,HaroldBloom’undediğigibi,onunkalbininkaranlıklarınayapılanbiryolculukturaslında.

CevzaSevgen

MACBETH

5Perde

KİŞİLER

DUNCAN,İskoçyaKralıMALCOLMDONALBAINOğullarıMACBETHBANQUOMACDUFFLENNOXROSSMENTEITHANGUSCAITHNESSFLEANCE,Banquo’nunoğluSIWARD,NorthumberlandkontuGENÇSIWARD,Siward’ınoğluSEYTON,Macbeth’inemirsubayıMACDUFF’ınOğluİngilizhekimİskoçyalıhekimKapıcıYaşlıadamÜçkatilLADYMACBETHLADYMACDUFFLadyMacbeth’inhizmetindebirkadınHECATECadılarHayaletlerBeyler,Subaylar,Askerler,GörevlilerveHaberciler

PerdeI

SAHNEI

(Kırdaıssızbiryer.Gökgürültüsü,şimşekparıltısı.Üçcadıgirer.)BİRİNCİCADI

Geleceküçlertoplantımıznezamanpeki?

Gökgürler,şimşekçakarkenmi?

Yoksayağmuryağarkenmi?

İKİNCİCADI

Gürültüpatırtıbitsindeöyle;

Savaşıkazanankaybedenbilinsinhele.

ÜÇÜNCÜCADI

Günbatmadanherşeybiter.

BİRİNCİCADI

Buluşacağımızyer?

İKİNCİCADI

Fundalık.

ÜÇÜNCÜCADI

Macbeth’igöreceğizyaorda!

BİRİNCİCADI

Durgeliyorum,karakedi,bağırma!

İKİNCİCADI

Benideçağıranyeşilkurbağa.

ÜÇÜNCÜCADI

Akşama.

ÜÇÜBİRDEN

İyidemekkötüdemek,kötüdemekiyidemek;

Sislipusluhavalardakanatlanıpuçmakgerek.

(Çıkarlar.)

SAHNEII

(Bir ordugâh. Arkalarda bir yerden boru sesleri gelir. Kral Duncan, Malcolm, Donalbain,Lennoxemirerleriylegirer,yaralıbirsubaylakarşılaşırlar.)DUNCAN

Kimbuadam?Üstübaşıkaniçinde.

Besbellihabergetiriyorsavaştan.

Soralımneymişsondurum.

MALCOLM

Buiştebu,odediğimasker,

Beniesirdüşmektenkurtaran.

Elinesağlık,yiğitdostum!

Anlatkrala,nasılgidiyordudöğüş

Senbıraktığınzaman?

SUBAY

Pekbellideğildiişinneyevaracağı.

İkibitkinyüzücügibiydiikitaraf.

Sarılmışbirbirinedesankiyüzemezolmuşlar.

Macdonwald,otaşyürekliherif,

–Tamdaisyançıkaracakadammışdoğrusu;

Dünyadanekötülükaranırsaonda–

Adalardanbirsürüaskertakmışpeşine;

Kimibaldırıçıplak,kimigiyimlikuşamlı.

Kahpetalihdeonungözdesisanki:

Heponagülümsüyordusavaşta.

Amaboşagittineyaptıysa:

ÇünküyiğitMacbeth,neyiğitmişamagerçekten,

Kötütalihinealdırışbileetmeden,

Kanüstünekanabulayarakkılıcını

Yardıneçıktıysaönüne,

YiğitliğingözdesiMacbethgeldiyüzyüze

Talihingözdesiköleyle.

Neselam,nesabah!Birvuruşta,

Neredeyseikiyeböldüherifi;

Getirdikellesinibizimmazgallaradikti.

DUNCAN

Aslanamcaoğlumbenim!YiğitadamdırMacbeth!

SUBAY

Gelgelelim,tanyerindengününilkışıklarıdagelir,

Belalıkasırgalar,korkunçgökgürültüleride…

Onungibi,kötülükgeldibize

İyilikbeklediğimizyerden,ozaferden.

Dinle,İskoçyakralı,dinle!

Doğruluklayiğitlikeleleverip

Yenikovalamıştıkiadalıserserileri,

Norveçkralıdadurumuçıkarlıgördükendisiiçin

Yenisilahlar,yıpranmamışgüçlerle

Saldırıverdiyeniden.

DUNCAN

Bizimkileri,Macbeth’i,Banquo’yuyıldırmadımıbu?

SUBAY

Yıldırdı:Serçelerinkartalı,tavşanınaslanı

Yıldırabileceğikadar!Sözündoğrusu,

Biryerineikigülleatantoplargibiydiler:

Dayandılar,vurdukçavurdulardüşmana.

Neydizorlarıbilmem;yaralardanolukoluk

Akankanlarlayıkanmakmı,

YoksayenibirGolgotha[1]yaratmakmı?

Amabittimartık,yaralarım

İmdatdiyebağıracaknerdeyse.

DUNCAN

Yaralarındasözleringibiyiğitçe:

Onlardaşanlışerefli.Gidinbircerrahbulunona.

(Subayyardımcılarlaçıkar.RossveAngusgirerler.)

Kimbugelen?

MALCOLM

Rossbeyi,soylubiryiğit.

LENNOX

Gözleriışılışıladamın;

Yamanhaberlergetirdiğibelli.

ROSS

Tanrıkralıkorusun!

DUNCAN

Nerdengeliyorsun,yiğidim?

ROSS

Fife’danyücekral;Norveçbayraklarının

Göklerinehayasızcaeluzattığı,

Halkınasoğukterlerdöktürdüğüyerden.

Norveçkralıbüyüksayıdaaskerle

OkalleşCawdorbeyinindeyardımıyla

Belalıbirsavaşagiriştibirden.

Amabizimki,Bellona[2]tanrıçanınsevgilisiMacbeth,

Bürünüpyamanzırhlarına

Çıktıboyölçüşmeyekarşısına

Asigücünekarşıgüç,kılıcınakarşıkılıçla,

Kesiverdihızınıazgındüşmanın,

Vezafer,ansızın,açtıbizekollarını.

DUNCAN

Şükürlerolsun!

ROSS

Uzunsözünkısası:Sweno,NorveçKralı,

Barışanlaşmasınacanatıyor.

Şimdilikölülerinigömmesineizinverdik.

OdaSaintColmeadasında

Onbinkesealtınsaymakşartıyla.

DUNCAN

OCawdorbeyiolacakherif

Bundanböylekalleşliketsinbakalımbize:

Gidinsöyleyin,hemenöldürsünler.

CawdorbeyliğideMacbeth’inolsun.

ROSS

Başüstünekralım.

DUNCAN

OnunheryitirdiğiniMacbethkazandı.

(Çıkarlar.)

SAHNEIII

(Birfundalık.Gökgürültüsü.Cadılargirer).BİRİNCİCADI

Bacı,neredeydin?

İKİNCİCADI

Domuzöldürmekte.

ÜÇÜNCÜCADI

Sennerdeydin,bacı?

BİRİNCİCADI

Birgemicininkarısı…Kucağındabiretekkestane;

Yedikçeyiyor;çenedeğildeğirmenkarınınki.

“Banadaver”dedim,senmisindiyen:

“Defol,cadıkarı!”demezmibanaşırfıntı…

KocasıHalep’egitmişseninkinin;

Kaplangemisininsüvarisiymiş.

Atlayıpbireleğedüşeceğimpeşine.

Hemdenasıl:Kuyruksuzsıçanolupgideceğim!

Gideceem!Gideceeeem!Taşçatlasagideceğim!

İKİNCİCADI

Birrüzgârvereyimbarisana.

BİRİNCİCADI

Eksikolma.

ÜÇÜNCÜCADI

Birrüzgârdabenvereyim.

BİRİNCİCADI

Üsttarafıbendevar:

Haritalar,maritalar…

Şurdaşuliman,burdabuliman:

Şurdaaçıktan,burdakıyıdan.

Kurutupçöpedöndüreceğimherifi,düpedüz:

Negeceuyutacağımnegündüz

Cehennemeçevireceğimteknesini.

Dokuzudokuzavur,needer?

Okadarhaftasallandımıdenizdeyeter:

Hayalifenerolduğununresmidir.

Gemisibatmasınabatmaz

Amayemediğifırtınakalmaz…

Bakınnemvarbenim.

İKİNCİCADI

Göster,göster!Neymişo?

BİRİNCİCADI

Birkaptanınbaşparmağı:

Memleketedönemedençekmişcavlağı.

(Arkalardandavulsesigelir.)ÜÇÜNCÜCADI

Davulsesivar,davulsesi!

Macbethgeliyorbesbelli.

ÜÇÜBİRDEN

KaderTanrıçanınüçkızıvar

Elelevermişdolaşırlar.

Nedağdinlerlernetaş,nedeniznekara.

Üçkezsana,üçkezbana.

Dokuzetmeyeneister?Haydiüçkezdaha.

Sussss!..Büyütamam!..Büyükesssss!

(MacbethveBanquogirerler.)MACBETH

Bundankötü,bundaniyibirgünyaşamadım.

BANQUO

Forres’enekadarvardaha?Bunlardakim?

Şunlarabak:Kupkuru!Kılıklarıdabiracayip…

Budünyadandeğillersanki?

Hey,inmisiniz,cinmisiniz?

İnsandilindenanlarmısınız?

Yarıkçizikparmaklarınızı

Kupkurududaklarınızagötürdüğünüzegöre

Anlamışgörünüyorsunuzsöylediklerimi.

Sizekadındiyeceğimdiyemiyorum,

Bukadarsakallıkadındaolmazki.

MACBETH

Konuşunkonuşabiliyorsanız:Kimsiniz,nesiniz?

BİRİNCİCADI

SelamsanaMacbeth!SelamGlamisbeyine!

İKİNCİCADI

SelamsanaMacbeth!SelamCawdorbeyine!

ÜÇÜNCÜCADI

SelamsanaMacbeth!Selamyarınınkralına!

BANQUO

Güzelbeyimbenim,nediyeirkildinböyle?

Ürkeceknevarbuhoşsözlerde?

Sizlerdesöylesenize,neolur:

Birerhayaletmisiniz?Gerçekvarlıklarmıyoksa?

Soyludostumuilkinşereflibirunvanla,

Sonrabüyükbirmüjde

Veşahanebirumutlaselamladınız.

Sarhoşettiniznerdeyse.Banabirsözünüzyokmu?

Zamanınattığıtohumlarıgörmegücünüzvarsa,

Hangitohumölür,hangisibüyürbiliyorsanız,

Benimledekonuşun;nedersenizkabulüm:

Nekorkumvarsizdennedebirdileğim.

BİRİNCİCADI

Selam!

İKİNCİCADI

Selam!

ÜÇÜNCÜCADI

Selam!

BİRİNCİCADI

Macbeth’inhemaltında,hemüstünde!

İKİNCİCADI

Macbeth’tenhemdahamutlu,hemdahamutsuz!

ÜÇÜNCÜCADI

Kralolmasandakrallaryetiştireceksin!

SelamikinizedeMacbethveBanquo!

BİRİNCİCADI

Selamikinizede,BanquoveMacbeth!

MACBETH

Durun,yarımağızlılar,konuşunbirazdaha!

Glamisbeyioldum,biliyorum;amaSinel[3]ölünce.

Cawdorbeyinasılolurum,Cawdorbeyisağken?

İşleriyolunda,keyfiyerindeyken?

Kralolmamagelince,odainanılırşeydeğil:

OdaCawdorbeyliğimgibikurulaf!

Sizbaksanızabana:

Nerdenedindinizbuolmayacakbilgileri?

Nediyeyolumuzukestinizbuıssızfundalıkta,

Falcıağızları,kâhinselamlarıyla?

Konuşun,konuşundiyorumsize!

(Cadılarkaybolur.)BANQUO

Sudakabarcıkgibiyokoluverdiler;

Demektoprağındaolurmuşkabarcıkları!

Neoldubunlara?Nerdeler?

MACBETH

Havada!Seninbenimgibiyken

Eriyiverdileresenrüzgârda.

Azıcıkdahadursalardıbari!

BANQUO

Gördüğümüzşeylerigördükmügerçekten?

Deliotumuyedikyoksa?

Aklımızbaşımızdadeğilbelki!

MACBETH

Seninçocuklarkralolacakmış!

BANQUO

Asılsenkraloluyormuşsun!

MACBETH

Cawdorbeyihemde!Öyledemedilermi?

BANQUO

Dediler:Sözlerihâlâkulağımda!

Kimogelen?

(Ross’laAngusgirerler.)ROSS

KralçoksevindiMacbeth,

Başardığınişinhaberinialınca.

Öğrendinasılcanınıdişinetakıp

Asilerleçarpıştığını,erkekçe:

Nediyeceğini,seninasılöveceğinişaşırdı.

Dilitutulmuş,tasarlıyorkendikendine

Bugünolupbitenlerisavaşta.

GözüpekNorveçlilerarasındagörüyorseni;

Yürüyorsunbakmadan,aldırmadan

Kılıcınınönüneserdiğinkorkunçölümlere!

Haberüstünehaber,doluyağargibi;

Atlılargeliyoratlılarınardından.

Herbirindeseninövgünlekarışıkbirmüjde.

Kralınönündebirdestanyazılıyordusanki,

Krallığınısavunanlarınyücedestanı!

ANGUS

Bizidevletliefendimizyolladısana,

Teşekkürlerinibildirmekiçin.

Görevimizseniönlerinegötürmek,

Hakettiğinkarşılıklarıkutlamakdeğil.

ROSS

Dahabüyükşereflerehazırlıkolarak

Banaşimdilikbuyurduğu,onunadına

Cawdorbeyliğinisanavermek:

İştebuadlaselamlıyorumseni,yiğitCawdorbeyi.

BANQUO(Kendikendine.)

Budane?Şeytanındediğidoğrumuçıkacak?

MACBETH

Cawdorbeyidahasağ:Nediye

Başkasınınurbalarınıgiydiriyorsunuzbana?

ANGUS

EskidenCawdorbeyiolanadamdahasağ,evet;

Amaişlediğisuçcanınamalolacakkadarağır.

Norveçlilerleaçıkçabirleştimi?

Asileregizligizliyardımmıetti?

Yadaherikiyoldanmıyıkmayaçalıştıyurdunu?

Orasınıbilmem:Amaihanetettiğiçıktıortaya,

Kendidesöylemiş:Beyliğimikalırartık!

MACBETH(Kendikendine.)

ÖnceGlamis,sonraCawdorbeyi.

Dahabüyüğüdegeliyoröyleyseardından!

(Angus’a.)

Zahmetinizeteşekkürler.

(YavaşçaBanquo’ya.)

Seninçocuklarkralolacakdesene?..

BanaCawdorbeyiolacağımısöyleyenler

Kralbabasıolacaksındemedilermisana?

BANQUO(AlçaksesleMacbeth’e.)

Onlarınherdediğineinanırsan,

Cawdorbeyliğiyleyetinmez,

Kralolmaksevdasınadüşersin.

Tekindeğilbütünbunlar:

Başımızıderdesokmakiçin,

Şeytanındoğrudasöylediğiolmazmıbize?

Yalansızbirikiyemleavlayıpbizi

Sürüklerkalleşçeuçurumlara.

(Ross’laAngus’a.)

Dostlar,sizebirdiyeceğimvar!

MACBETH(Kendikendine.)

İkigerçekçıktıortaya,

İkimüjdecigibi

Sonperdesikrallığavaracakbiroyunda.

(Ross’laAngus’a.)

Zahmetinizeteşekkürler!

(Kendikendine.)

Bubirhaber,ötelerdenbirhaber:

Nekötüyebenziyor,neiyiye.Kötüolsa,

Nediyeböylesineumutversinbana,

Doğrusözleretsin?Cawdorbeyioldumişte.

İyiolsa,nediyekötülüksoksuniçime?

Öylekorkunçşeylergeliyorkiaklıma

Tüylerimürperiyor;yüreğimyerindenfırlayıp

Kaburgakemiklerimeçarpacaknerdeyse!

İnsanındüşündükleri

Gördüklerindendahakorkunçolurmuşmeğer.

Adamöldürmekbirkuruntuhenüzkafamda,

Öyleyken,adamolmaktançıkarıyorbeni;

Elimayağımkesiliyordahadüşünürken,

Olmayanbirşeyolandançoksarsıyorbeni:

Tekokalıyorortada,oolmayanşey!

BANQUO

Dostumuzabakın,dalmışderinlere!

MACBETH

(Kendikendine.)

Bahtımdakralolmakvarsavar,

Benelimibileoynatmasamdakorlartacıbaşıma.

BANQUO

YenişerefleryeniurbalargibigeldiMacbeth’e:

Üstüneoturmadılarhenüz,giyildikçeotururlar.

MACBETH(Kendikendine.)

Neolacaksaolur,bırakolsun;

Enkötügündesonunavarır,bırakvarsın.

BANQUO

SayınMacbeth,nezamanistersenizgidebiliriz.

MACBETH(Ross’laAngus’a.)

Kusurabakmayın:Unuttuğumbirşeyleri

Arayıpduruyorumyorgunkafamda.

Soyludostlarım,hizmetleriniziyazdımdefterime,

Hergünaçıpokuyacağımbudefteri!

Haydi,gidelimartıkkrala.

(Banquo’ya.)

Olanbitenlerüstündedüşün.

Sonrakonuşuruz,bolvaktimizolunca;

Senbana,bensanaiçimiziaçınca.

BANQUO

Çokisterim.

MACBETH

Ozamanakadar,konuşmakyok.Haydi,dostlar.

(Çıkarlar.)

SAHNEIV

(Forres’tekisaray.Borusesleri.KralDuncan,Malcolm,Donalbain,Lennox,emirsubaylarıveerleriylegirerler.)DUNCAN

Cawdoridamedilmişmi?

Buişiçingidenlerdönmedilermidaha?

MALCOLM

Dahadönmediler,efendimiz.

Amaöldüğünügörenbirisiylekonuştum.

Apaçıksayıpdökmüşsuçlarını;

Sizdenafdilemişölürken:

Derinbirpişmanlıkiçindeymiş.

Hayatınınenşereflianını

Hayattanayrılırkenyaşamış.

Ölmeyehazırlanmışbirinsangibiölmüş:

Kalpbirparagibiatıvermişcanını,

Endeğerlihazinesini.

DUNCAN

İnsanıniçindengeçenleryüzündenokunabilseydi!

Nerde!Öylebirsanatımızyok.

Bubeyenasılgüveniyordum,

Nekuşkusuzbirgüvenle…

(Macbeth,Banquo,Ross,Angusgirerler.)

Gel,yiğitleryiğidikardeşimbenim!

Sanakarşısuçlu,nankörbuluyorumkendimi.

Öyleyükseklereuçuverdinki

Armağanlarkanatlıdaolsaulaşamazsana.

Keşkeölçüleriaşmasaydındaböyle

Senideğerinceağırlamakelimdeolsaydı.

Herşeyiversekazdırsana:

Nesöyleyeyimbaşka…

MACBETH

Kralımahizmetboynumunborcu:

Buişinkarşılığıkendiiçinde.

Görevlerimizikabuletmenizyeterbize:

Tahtınızın,devletinizinçocukları,

Kullarıdıryalnızbizimgörevlerimiz.

Yaptıklarımızyapılmasıgereklişeylersadece,

Sizeolansevgimiz,saygımızzorluyorbizi.

DUNCAN

Hoşgeldin!Senyüreğimediktiğimbirfidangibisin;

Geliştiripbüyütmeyeçalışacağımseni!

AslanBanquo!Senindeğerindahaazdeğil;

Dahaazınıhaketmişdeğilsinyaptıklarınla!

Gelkucaklayayım,yüreğimebastırayımsenide.

BANQUO

Yüreğinizdeköksalarsammeyvelerimsizindir!

DUNCAN

Coştukçacoşansevincimiçimesığmazoldu;

Gözyaşınaçevriliptaşıyorikidebir.

Oğullarım,yakınlarım,beylerim,

Bizdensonrataht,

EnbüyükoğlumuzMalcolm’undur,bilesiniz:

BundanböyleCumberlandprensidiyeceğizona.

Amatekbaşınakalmayacakonaverdiğimizşeref:

Şanlar,nişanlar,yıldızlargibiyağacak

Hakedenlerinüstüne.

Kalkın,Inverness’egidelim,Macbeth’inyurduna:

Dahasıkıbağlanırızordabirbirimize.

MACBETH

Sizehizmetdinlenmedirbizleriçin:

Yoruluruzsiziniçinçalışmadıkça!

Habercinizkendimolurumöyleysebizimkilere;

Geleceğinizibengidipmüjdelerimkarıma.

Banaizin,kralım;gidiyorum.

DUNCAN

GülegüleaslanCawdorbeyim!

MACBETH(Kendikendine.)

Cumberlandprensiha!Alsanabirengeldaha:

Yadüşüpkalacaksınönünde,yaatlayıpgeçeceksin:

Yolutıkadıprens.

Yıldızlar,kapayıngözlerinizi!Hiçbirışıksızmasın

İçimdekiderin,karanlıkisteklere.

Gözgörmesinelinneyaptığını:

Yinedeolsunama,olsunbuiş;

Gözünbakamayacağıkadarkorkunçdaolsa.

(Çıkar.)DUNCAN

Haklısın,mertBanquo;böylesinebiryiğito…

Oövüldükçekoltuklarımkabarıyor,

Kendimövülmüşgibioluyorum.

Gidelimardından:İlledeöndengidip

Hoşgeldindemekistiyorbize:

Böyleamcaoğludostlarbaşına!

(Borusesleriyleçıkarlar.)

SAHNEV

(Inverness.Macbeth’inşatosu.LadyMacbethbirmektupokuyarakgirer.)LADYMACBETH

“Tam zafer günü geldi buldular beni. Bildiklerinin insanüstü bir bilgi olduğunu su götürmeztanıtlarlabiliyorum.Onlaradahabaşkaşeylersormayacanatıyordum;amabirdenhavadaeriyipyokoluverdiler. Ben daha şaşkın bakınıp dururken kraldan haberciler geldi, beni Cawdor beyi diyeselamladılar.Azöncedeüçcadıbenibuunvanlaselamlamışlar,hemenarkasındanda:‘Selamsana,yarınınkralı!’demişlerdi.Bunlarısanahemenyazıyorumki,senbenimşanveşerefortağım,sevinçpayınıeksiktatmayasın;yarınneolacağımıbiranöncebilesin.BütünbunlarıiçindesaklaveTanrıyaemanetol!”Glamisbeyidedileroldun;Cawdorbeyidediler,oldun;öbürdediklerinideolursun…Amatabiatınagüvenimyok;fazlainsansütüemmişsin,enkestirmeyoldangidecekyürekyoksende.Yükselmekistemesineistiyorsun;içindehırsyokdeğil;taşgibidebiryüreğinolmalıyanında,oyoksende. Can attığın şeyi namusunla, suya sabuna dokunmadan elde etmek istiyorsun. Hem dalavereyapmayacaksın,hemdehakkınolmayan tahtaoturacaksın!Senkalkgelburaya,gelkivargücümüsöz edip akıtayım kulaklarından içeri. Korkusuz sözlerim seninle altın çelenk arasındaki engellerikaldırsınortadan;biranöncegiybaşınakaderingiydirmekistediğitacı.

(Birhabercigirer.)

Nehaberlerinvar?

HABERCİ

Kralburayageliyorbugece.

LADYMACBETH

Delimisinnesin!Efendinkralladeğilmisersem?

Gelecekolsa,hazırlıkyaptırmazmıydıbana?

HABERCİ

Orasınıbilmem,amabenimsöylediğimdoğru.Beyneredeysegelir.Benimbirarkadaşımlahaberyollamış.Çocuksoluksoluğageldi,haberiverirvermezdeyıkıldıkaldı.

LADYMACBETH

İyibakınbuhaberciye.Yamanbirhaberbugetirdiği.

(Haberciçıkar.)

Karganındasesionuniçinkısıldıdemek.

Karahaberiniveriyormuşmeğer

Surlarımızdaniçerigirenkralın.

Gelincinlerim,kanasusamışcinlerim!

Gelin,alınbendenkadınlığımı;

Katılaştırın,taşlaştırınbenitepedentırnağa.

Öylekoyulaştırınkikanımı,

Merhametişleyemezolsuniçine!

İnsanlığımyumuşatıpdabeni

Sarsmasınkorkunçkararımı;

Amanvermeyinbanaişimbitinceyedek!

Gelin,cinayetelçileri,gelinnerdeyseniz,

Sizeyvarlığıngözegörünmezkötülükyılanları,

Gelin,sarınmemelerimdekadınlığımı,

Zehireçevirinsütümü!Sendegel,karanlıkgece;

Enkaracehennemdumanlarınasarındagel,

Gelkigörmesinaçacağıyarayı

Keskinhançerimingözübile.

Karanlıkgöklerdenhiçbirışıksızıpda

“Dur!Vurma!”diyemesinbana!

(Macbethgirer.)

KocaGlamisbeyi!ŞanlıCawdorbeyi!

YarınobeylerindebeyiyüceMacbeth!

Mektubunkörgözünüaçtıyaşadığımgünün,

Yarınlarıyaşıyorumşuanda!

MACBETH

Sevgilim!Canımbenim!..Kralburayageliyorbugece.

LADYMACBETH

Nezamangidecek?

MACBETH

Yarıngitmekniyeti.

LADYMACBETH

Hayır;güneşhiçbirzaman

Öylebiryarıngörmeyecek.

Yüzün,beyim,yüzünbirkitaptırunutma;

İçindekorkulubirşeylerokuyabilirinsan.

Dünyayıaldatmakisteyendünyanınrenginebürünecek.

Bakışın,ellerin,dilleringülsün;

Yüzündenlekesizbirçiçekol,

İçindenzehirlibiryılan.

Misafirlerimiznerdeysegelir,hazırlanmalı.

Büyükişbugeceninişi,senbanabırak!

Gelecekbütüngünlerimizegecelerimize,

Bugeceverecekbeyliği,sultanlığı,herşeyi.

MACBETH

Gecekonuşuruz.

LADYMACBETH

Senyalnızrenkvermesakın:

Yüzübirdeğiştimiinsanın,korkubaşladıdemektir.

Üsttarafınıbanabırak.

(Çıkarlar.)

SAHNEVI

(Macbeth’in şatosu önünde. Tulum sesleri. Meşaleler. Kral Duncan, Malcolm, Donalbain,Banquo,Lennox,Macduff,Ross,Angusveadamlarıgirerler.)DUNCAN

Güzelyerdekurulmuşbuşato.

Nehafif,netatlıbirhavasıvar;

İçinerahatlıkveriyorinsanın.

BANQUO

Yazmisafirikırlangıç,otapınaklarkuşu,

Nazlıyuvasınıkurduğunagöreburaya,

Göklerinsoluğundacennetkokularıolmalı.

Baksanıza,bütünsaçaklarda,payandalarda,

Herkuytuköşedeasmışyuvasını,bereketlibeşiğini.

Benimbildiğimkırlangıçlarnereyeyerleşirse,

Entemizhavaordadır.

(LadyMacbethgirer.)DUNCAN

Bakın,bakın,şanlıhanımıgeliyorevin!

Üstümüzedüşenbirsevgiyükolurbazenbize:

Yinedesevgidiyehoşgörür,şükrederiz.

OnuniçinsizdeşükredinTanrıyavebizlere

Sizeböyleyükolduğumuziçin!

LADYMACBETH

Gördüğümüzbütünhizmetleribirerbirer

Yeniden,tekrartekrardagörsek

Yinedecılız,zavallıkalırhepsi

Efendimizinbueveyağdırdığışereflerekarşı.

Ömrümüzboyuncasizekeşişlergibişükretmeliyiz.

Eskiyeniokadariyiliğinizvarkibize.

DUNCAN

Cawdorbeyinerde?Doludizgingeldikardından;

Bizonunöncüsüolalımdedik,amayamanbinici.

Sevgisidemahmuzlarıkadarkeskinolmalı,

Yetişemedik.Güzelvesoylubayan,

Sizdemisafirizbugece.

LADYMACBETH

Bizkullarınızınvarıyoğu,adamları,hattacanları,

Sizinbiremanetinizdirbizde.

Heran,herşeyimizefendimizinemirlerinde.

DUNCAN

Verinelinizi;şatonunbeyinegötürünbeni.

Kendisinesevgimizbüyük,vereceklerimizdebitmişdeğil.

İzinverdinizsegirmemize,buyurun…

(Çıkarlar.)

SAHNEVII

(Macbeth’in şatosu.Boru sesleri vemeşaleler. Yemek taşıyan hizmetçiler sahneden geçerler.Macbethgirer.)MACBETH

Yapmaklaolupbitseydibuiş,

Hemenyapardım,olupbiterdi.

Döktüğümkanlaakıpgitseherşey,

Birvuruştasonunavarılsaişin,

Birandabudünyayıolsunkazanıversen,

Zamandenizininbirkumsalıolanbudünyayı,

Öbürdünyayıgözdençıkarırinsan.

Amabuişlerindahaburadagörülüyorhesabı.

Verdiğimizkanlıdersialan

Gelipbizeveriyoraldığıdersi.

Doğruluğunşaşmazelibizesunuyor

İçinezehirdöktüğümüzkupayı.

Adamburada,ikikatlıgüvenlikte:

Birkereakrabasıveadamıyım:

Onakötülüketmememiçinikizorlusebep.

Sonramisafirim:Değilkendimbıçaklamak,

Elbıçağınakarşıkorumamgerekonu.

ÜstelikbuDuncanneiyiyüreklibirinsan,

Venebulunmazbirkral.

Herdeğeriayrıbirİsrafilborusuolur

Lanetokumakiçinonuöldürene!

Acımakyenidoğmuşbirçocukolur,çırılçıplak,

Kasırganınyelesinesarılmış,

Yadabirmelek,görülmezatlarınabinmişgöklerin,

Vegiderdörtbiryanahaberverir

Buyürekleracısıcinayeti,

Gözyaşısavruluresenyellerde.

Sebepyokonuöldürmemiçin,

Benimahmuzlayantekşey,kendiyükselmehırsım;

Odabiratlayışatlıyorkiatınüstüne

Öbürtarafınadüşüyor,eğerdeduracakyerde.

(LadyMacbethgirer.)

Neo,senmisin?Nevar?

LADYMACBETH

Yemektenkalkacaknerdeyse.Niçinçıktındışarı?

MACBETH

Benimiaradı?

LADYMACBETH

Aramazolurmu?Aradıtabii.

MACBETH

Kalsınbuiş,gitmeyelimdahaileri.

Şanaşerefeboğdubeni.Halkarasında,

Dörtbiryanda,öylesineünsaldımkişimdi,

Tazetazetadalımbunu,bayatlamadan.

LADYMACBETH

Giyinipkuşandığınumutsarhoşmuyduyoksa?

Uykulardamıydışimdiyedek?

Uyanıncaürktüanlaşılan,

Yemyeşil,sapsarıkesildi,

Renkrenkhayallerkurarken!

Sevginideböylebileceğimbundansonra:

İstemekteyiğit,yapmayagelincekorkak,öylemi?

Hayatınincisisaydığınşeyecanatacaksın,

Vekendigözündebiryüreksizkalarakyaşayacaksın.

Ömrünboyunca,isterim,arkasından,yapamam,

diyeceksin.

Atasözündekiçaresizkedimisali:

Balıkağzımagelsin,amaayağımsuyadeğmesin.

MACBETH

Yeter,susartık!Birinsanayaraşan

Herşeyiyapmayavarım.Ondanötesiniyaptımmı,

İnsanolmaktançıkarım.

LADYMACBETH

Öyleysehangihayvanyazdırdısana

Banayazdıklarını?Ozamaninsandınasıl,

Yapmayayüreğinolduğuzaman.

Dahailerigitşimdi,

Dahafazlainsanolmakistiyorsan.

Ozamannesırasıydıbuişin,nedeyeri,

Öyleykenyerinidesırasınıdayaratmayahazırdın.

Şimdikendiliğindenikisideelinde:

Amasenyoksun,senkendielindedeğilsin.

Bençocukbüyüttüm,bilirimnedirtadı

Sütümüemenbiryavrunun.Öyleyken,

Mememiçekeralırdımdişsizdamaklarından,

Beyniniezerdimkendiyavrumun,

Seninettiğinyeminietmişolsaydım.

MACBETH

Yabaşaramazsak?

LADYMACBETH

Başaramazsaknedemek?

Senyüreğinigergintutyalnız,

Baknasıloluyormuşbaşarmak.

HeleDuncanbiryatsın,

Derinuykularadalsın

Bugününyorgunluklarıüstüne.

İkiadamınıöyleyediririçiririmki

Birdumankalırkafalarında

Beyninbekçisihafızayerine,

Akılyerinedebirimbik!

Körkütüksızdımıikisibirden

Ölüdomuzlargibi,

Bekçisizkralıhaklarızseninle.

Adamlarınayüklerizbukorkunçcinayeti,

Heriflerfitilnasılolsa,dilediğingibiyak.

MACBETH

Senyalnızerkekçocukdoğur!

Yalnızerkekhamuruyoğurmalı

Buamansızgücünsenin.

Sızmışheriflerinüstlerinikanabular,

Hançerlerinidekullanırsak

Onlarayüklerlerbuişi.

LADYMACBETH

Üstelikbizdeyaygarayıbasar,

Ölümüneyanaryakılırsak

Kiminhaddinebaşkatürlüdüşünmek?

MACBETH

Caymamartık,bitti.Canımkanımla

Buişeveriyorumkendimi.

Gelgidelim,entatlıyüzümüzle

Boyayalımgözünüherkesin;

Kalleşbiryüreğikalleşbiryüzgizlesin,

Yalancıbiryüreğiniçindekini.

PerdeII

SAHNEI

(Macbeth’in şatosundaki avlu. Banquo’yla Fleance girerler. Fleance’ın elinde bir meşalevardır.)BANQUO

Gecenesulardaevlat?

FLEANCE

Aybattı;saatkaçıvurduduymadım.

BANQUO

Aygeceyarısıbatıyor.

FLEANCE

Öyleyseefendim,geceyarısınıbirhayligeçtik.

BANQUO

Tutşukılıcımı…Gökammadacimribugece;

Bütünkandillerinisöndürmüş…Şunudaal.

Kurşungibibiruykuçöküyorüstüme;

Oysahiçdeuyumakistemiyorcanım.

Eyinsanoğlununkoruyucumelekleri.

Uzaktutunbenden

Uykudabaşıboşkalankötüdüşünceleri.

(Macbethveelindemeşalebirhizmetçigirerler.)

Kılıcımıver.Kimogelen?

MACBETH

Birdost.

BANQUO

Sizha!Dahayatmadınızmı?Kralyattı.

Görülmedikbirkeyfivardıbuakşam;

Adamlarınızabirhaylibahşişverdi.

Karınızadaşuelmasıyolladı:

Eşibulunmazbirevhanımıdedi.

Sevinçleriçindeçekildiodasına.

MACBETH

Hazırlıksızolduğumuziçin

Gönlümüzceağırlayamadıkkendisini.

Neleryapabilirdikyoksa…

BANQUO

Bundaniyisicansağlığı…

Oüçcadıyırüyamdagördümdüngece.

Oldukçadoğruçıktısizesöyledikleri.

MACBETH

Sahi,unutmuştumonları.

Birboşvakitbulunca

Seninlekonuşalımbirazbununüstüne…

BANQUO

Nezamanisterseniz.

MACBETH

Sırasıgelincesözümüdinlersen

Şanınşerefinartar,bilesin.

BANQUO

Artsınderkeneksilmesinde…

Yüreğimrahat,alnımakkaldıkça

Sözdinlemezliketmem.

MACBETH

Şimdilikiyigeceler

BANQUO

Sağolunefendim,sizede.

(BanquoveFleanceçıkarlar.)MACBETH

Githanımınasöyle;

İçkimhazıroluncaçanıçalsın.

Sonragityat.

(Hizmetçiçıkar.)

Birhançermiönümdegördüğüm?

Sapıelimdenyanaçevrik…

Gel,sarsınelimseni.

Yoksunelimde;amagörüyorumseni.

Uğursuzgörüntü,gözevareleyokmusunsen?

Kafamdakibirhançermisinyoksa?

Ateşlibeynimmiyarattıseni?

Görüyorumişteyine;tutulacakgibisin,

Şukınındançıkardığımhançergibi.

Gideceğimyerigösteriyorsunbana

Vekullanacağımsilahıntakendisini.

Yagözlerimöbürduyularımlaoynuyor,

Yaöbürduyularımgözlerimle.

Yinegörüyorumişteseni:

Ağzındavesapındakanvar;deminyoktu.

Yok,hançerfalanyok.

Benimkanlıtasarımbugözlerimingördüğü.

Şimdi,dünyanınyarısındatabiatölügibi;

Perdelerebürülüuykuyukötürüyalarsarmış.

Cadılarbaşlamıştırşimdibüyülerine,

SolukyüzlütanrıçalarıHecate’yiçağırıyorlar,

Vecinayet,iskeletsuratlıcinayet,

Bekçisivehabercisikurdunulumaları,

HırsızTarquinius’un[4]sinsiveuzunadımlarıyla

İlerliyorhedefinedoğru,birhortlakgibi.

Seneysağlam,katıtoprak,

Duymaayakseslerimi,bilmegittiğimyeri;

Yoksakorkarım,taşlarınbilekeseryolumu:

Bozarlarbuişimegelenkorkunçsessizliği.

Duncandahasağ,senlaflaasıpkesmedesin,

Kelimelerateşinesuserpereylemin.

(Çançalar.)

Gidiyorum,bittibuiş.Haydidiyorçanınsesi.

SenişitmeDuncan:Çünkübuçansesiyle

Yacennetegideceksinyacehenneme.

SAHNEII

(Macbeth’inşatosu.LadyMacbethgirer.)LADYMACBETH

Onlarıuyuşturancoşturdubeni,

Onlarısöndüren,ateşverdibana.

Susss!Birsesvar!..

Baykuşöttü:Uğursuzzangoç!

İyigecelerdiyorkorkunçsesiyle.

Bizimkiişegirişmişolmalı.Kapılaraçık.

Nöbetçilersızmışkörkütük,

İşlerinialayaalıyorlarsankihorulhorul,

Öylebirtozkattımkiiçkilerine

Ölümlehayatcenkleşiyordurşimdi

Canlarıseninmibenimmidiye.

MACBETH(Sahnearkasından.)

Kimvarorda?Sesver!

LADYMACBETH

Eyvah!Uyandılarkorkarım,işbozuldu.

İşlenmesideğilyarımkalmasıkötübucinayetin.

Dur,birsesvar!..Hançerlerinihazıretmiştim,

Bulamamışolamaz.Kendimbitirirdimişini,

Uyurkenbabamabenzetmeseydim…

(Macbethgirer.)

Kocam!..

MACBETH

Yaptımyapacağımı.Birgürültüduymadınmı?

LADYMACBETH

Birbaykuşsesiduydum;cırcırböceğideöttü.

Konuşansendeğilmiydin?

MACBETH

Nezaman?

LADYMACBETH

Azönce.

MACBETH

İnerkenmi?

LADYMACBETH

Evet.

MACBETH

Sus,dinle!..İkinciodadakimyatıyor?

LADYMACBETH

Donalbain.

MACBETH(Ellerinebakarak.)

Şuhalimebak,korkunç!

LADYMACBETH

Korkunçdemeninsırasımışimdi!

MACBETH

Biriuykudagüldü,öteki,

Adamöldürüyorlar!diyebağırdı.

Birbiriniuyandırdılarneoluyordiye.

Çivilendimolduğumyerde,kulakverdim.

Duaettilersadece,sonradaldılaryineuykuya.

LADYMACBETH

Yanyanayatıyorduikisi.

MACBETH

Allahımbizikoru!dedibiri;ötekiamin!dedi.

Benigörmüşlergibibukanlıellerimle.

İçimedolduduyduklarıkorku.

Allahımbizikoru!dediklerizaman

Bendeamindemekistedim,diyemedim.

LADYMACBETH

Durmabunlarüstündeokadar.

MACBETH

Evet,ama,nedenamindiyemedim?

Boğazımdadüğümlendikaldıaminsözü,

Allahasığınmakisteğiyakarkeniçimi.

LADYMACBETH

Böylesinedüşünmeyegelmezbuişler;

Aklınıkaçırırinsan.

MACBETH

Birsesduyargibioldum:

“Kimseleruyumasınartık!Macbethuykuyuöldürdü!”

Evet,masumuykuyu,

Kaygılaryumağınıçözenuykuyu,

Hergünkühayatınölümünü,

Yorgunluklarıyıkayansuyu,

Yaralıcanlarınmerhemini.

Yücetabiatınbaşyemeği,

Hayatsofrasınıncanacankatanziyafeti.

LADYMACBETH

Nedemekbunlar?

MACBETH

Yenidenyükseldises:Uyumayınartık!

Glamisuykuyuöldürdü.Onuniçin

Cawdor ’auykuyokartık!Macbeth’euykuyokartık!

LADYMACBETH

Kimmişbubağıran?AhkocaMacbeth,

Soylugücünüyıpratıyorsunbubozukdüşüncelerle.

Git,birazsubul;yıkaşuelindekipistanığı!

Buhançerlerinediyegetirdin?Ordabırakacaktın.

Götürgeriye:Uşaklarınüstünedekansür!

MACBETH

Birdahagitmem.Düşünmektenbilekorkuyorum

Yaptığımşeyi.Dayanamambirdahagörmeye.

LADYMACBETH

Negevşekyüreğinvarmış!Verbanahançerleri!

Uyuyanlarveölülerbirerresimdirsadece!

Umacıresimleriçocuklarıkorkuturyalnız.

Kanıakıyorsahâlâ,alırsürerim

Uşaklarınsuratlarına:Onlarınsuçlugörülmesigerek.

(LadyMacbethçıkar.Dışardabirkapıyavurulur.)MACBETH

Kapılarmıvuruluyorbiryerde?Neoldubana?

Enküçükgürültükorkuturoldubeni.

Nedirbueller?Gözlerimioyuyorbueller!

KocaPoseidon’unbütündenizleri

Yıkayabilirmibuelleri?Yıkayamaz!

Ellerimkanaboyardenizleri,

Kızılaçevirirsonsuzyeşildalgaları.

(LadyMacbethgirer.)LADYMACBETH

İşteseninkilerinrengindebenimellerimde.

Amayüreğimibembeyazedememseninkigibi,

Utanırım.

(Kapıvurulur.)

Güneykapısıvuruluyor.Odamızagidelim.

Birazsusilergötürürbuişi.

Nekolaymışgörürsün.

Yüreğingevşedibiraz,okadar.

(Kapıvurulur.)

Duyuyormusun?Vurdularyine.

Gecelikhırkanıgiy.Ararlarsa

Yatmadığımızbelliolmasın.

Bırakmakendinisaçmadüşüncelere.

MACBETH

Kendimibilmemekdahaiyi

Neyaptığımıbilmektense!

(Kapıvurulur.)

Vur,vurdauyandırDuncan’ı!

Keşkeuyandırabilsen,nerde!

(Çıkarlar.)

SAHNEIII

(Macbeth’inşatosu.Birkapıcıgirer.Kapıvurulur.)KAPICI

Vurmak buna derler işte! İnsan cehennemin kapıcısı oldu mu yandı, anahtar çevirmekten imanıgevrer.

(Kapıvurulur.)

Güm!Güm!Güm!..Kimbucehennemdavulcusu?Birçiftçidir:Bollukolacakdiyekendiniasmış[5].Tamvaktindegeliyorsun.Bolmendilgetirbari:Nedendersen,fenaterleyeceksinburda.

(Kapıvurulur.)

Güm!Güm!..Kimo, şeytanın ta kendisimi yoksa?Vallahi, bu gelen ikiyüzlü softa olmalı:Akınkara, karanın ak olduğuna yemin eden,Tanrı adına dünyayı kandırmış, amaTanrıyı kandıramayıpgelmişburaya.Gelbakalım,geliçerikocasofta!

(Kapıvurulur.)

Güm!Güm!Güm!..Budakim?Ha,tamam!..Birİngilizterzisi.Kumaşçalmış,hemdedaracıkbirFransızpantolonubiçerken.Gel,terzibaşı,geldeütünükızdırburda!

(Kapıvurulur.)

Güm!.. Güm!.. Dur dinlen yok!.. Kim o? Ama cehennem olamaz burası, fazla soğuk. Vazgeçtimşeytanın kapıcısı olmaktan. Her meslekten bir adam karşılayım demiştim, bahar bahçelerinden[6]geçipcehennemateşlerinegideceklerarasından.

(Kapıvurulur.)

Peki,geldim!Amakapıcıyıunutmayınlütfen![7]

(Kapıyıaçar.MacduffveLennoxgirerler.)MACDUFF

Çokmugeçyattınahbap?Ammadazorçıktınyataktan.

KAPICI

Vallahi bayım, ikinci horoz sesine dek, çektik kafaları. İçki dediğiniz de, bayım, üç şey içinbirebirdir.

MACDUFF

Neymişbakalımoüçşey?

KAPICI

Neolacakbayım:Burnunkızarır,bolboluyur,bolbolda işersin.Erkekliğegelince,bayım,onuhem azdırır, hem de söndürür. Arzudan yanar, bir şey beceremezsin. Denebilir ki içkinin fazlası,softanınikiyüzlüsügibigelirerkekliğe.Biryandanuyandırır,biryandanuyutur,biryandankışkırtır,bir yandan dağıtır; bir yandan körükler, bir yandan sindirir. Hem koşturur insanı, hem zınk diyedurdurur.Uzunsözünkısası,birkızdırır,birsızdırır.

MACDUFF

Senisızdırdıgalibabugece.

KAPICI

Evetbayım,obenisızdırdı,amabenonukızdırdım.Oattıbentuttum,bentuttumoattı,sonundabenkalktım,oyattı.

MACDUFF

Efendinkalktımı?Öylevurdukkikapıya,

(Macbethgirer.)

Bizuyandırdık:Geliyorişte.

LENNOX

Günaydın,şanlıMacbeth!

MACBETH

Günaydınbaylar.

MACDUFF

Kralkalktımı,Cawdorbeyi?

MACBETH

Dahakalkmadı.

MACDUFF

Sabaherkendengelmemiemretmişti;

Geçkaldımnerdeyse.

MACBETH

Gelin,yanınagötüreyimsizi.

MACDUFF

Buzahmetbirzevktirsiziniçin,

Biliyorum,amabirzahmetnedeolsa.

MACBETH

Zevkliiştezahmetolmaz.Kapısışuilerideki.

MACDUFF

Girdemezsedegireceğim,aldığımemiröyle.

(Macduffçıkar.)LENNOX

Kralgidiyormubugün?

MACBETH

Evet…Gitmeyekararvermişti.

LENNOX

Belalıbirgecegeçirdik.Bacalaruçtu

Bizimyattığımızyerde.

Ağlaşmalarduyulmuşkaranlıklarda.

Ölümçığlıklarıveardındankorkunçsesler:

Kızılyangınlar,görülmedikkargaşalıklar

Görecekmişdertlidünyamız,öylediyorlar.

Karakuşdurmadanöttübütüngece.

Toprakbiletitremişdiyorlar,

Sıtmayatutulmuşgibi.

MACBETH

Havaserttibugece.

LENNOX

Böylebirgecegörmüşlüğümyokbenim.

(Macduffgirer.)MACDUFF

Korkunç!Korkunç!..Korkunçfelaket!

Dilleranlatamazseni!Yüreklerdayanamazsana!

MACBETHVELENNOX

Nevar?Neoldu?

MACDUFF

Böylesinecanavarlıkgörülmemiş.

Cinayetlerinencehennemliği

Tanrınınevinitalanetmişdesanki

Tapılancanıalmışiçinden…

MACBETH

Nelersöylüyorsun?Necanı?

LENNOX

Kralamıbirşeyoldu?

MACDUFF

Gidinodayadataşkesilsingözleriniz,

YılansaçlıGorgon’ugörmüşgibi.

Benikonuşturmayın;gidingörün,

Sonrakendinizkonuşunkonuşabilirseniz.

(MacbethveLennoxçıkarlar.)

Uyanın!..Uyanın!..Ölümçanlarıçalın!..

Kralıöldürdüler!Pusuyadüşürdüler!

Banquo!..Donalbain!..Malcolm!..Uyanın!..

Silkininölümbenzeritatlıuykulardan,

Kalkın,kalkındamahşergününeymişgörün!..

Gelin,ölümüntakendisinigörün!..

Malcolm!..Banquo!..Kalkıngelin,

Mezarlarınızdankalkıpgelirgibi;

Vebirerhortlakgibiyürüyünki

Bukorkunçsahneyeuygunolsungelişiniz.

(Çanlarçalar.LadyMacbethgirer.)LADYMACBETH

Neoluyor?Nedirbukızılcakıyamet?

Nediyeuyandırıyorlarbütünevhalkını?

Söyleyin!Söylesenize!

MACDUFF

Ah!Ah,melekyüzlübayanım;sizegöredeğil

Söylememiistediğinizşeyler.

Bunlarıbirkadınasöylemek

Yüreğinebıçaksaplamakolur.

(Banquogirer.)

Ah,Banquo!Banquo!Kralımızıöldürdüler!

LADYMACBETH

Eyvahlarolsun!Nefelaket!..Bizimevimizdehemde.

BANQUO

Korkunçbirfelaket,nerdeolursaolsun!

CanımDuff,neolur,yalanlakendini,

Olmadıböylebirşeyde.

(Macbeth,LennoxveRossgirerler.)MACBETH

Bundanbirsaatönceölüpgitseydim,

Mutlubirömürsürmüşolurdum.

Çünkübundansonrabenimiçin

Herşeyboşartıkbuyalandünyada.

Herşeybiroyuncakartıksadece:

Büyüklük,insanlıköldü.

Hayatınşarabıalındıgitti,

Tortusukaldıyalnızbukaranlıkmahzende.

(MalcolmveDonalbaingirerler.)DONALBIAN

Neoldu?

MACBETH

Olansizeoldu,haberinizyok:

Kanınızınkaynağı,canevi,gözesikurudu;

Pınarınıntakendisiakmazoldukanınızın!

MACDUFF

Kralbabanızıncanınakıydılar.

MALCOLM

Ne?Kimkıydı?

LENNOX

Odasındayatanlar,besbelli:

Elleriyüzlerikaniçindeydi;

Hançerlerideöyle,silinmemişbile!

Yastıklarınınüstündebuldukikisinide.

Kendilerinikantutmuş,alıkalıkbakıyorlardı.

Böylelerinecanmıemanetedilir.

MACBETH

Ah,yinedepişmanım,kendimitutamayıp,

Herifleriöldürdüğüme.

MACDUFF

Aman,nediyeöldürdünüz?

MACBETH

İnsannasılhemakıllıhemşaşkın,

Hemöfkelihemdurgunolabilir?

Nasılhemcandanbağlı,hemkayıtsızkalabilir?

Varmıböyleinsan?

Taşkınsevgimdahahızlıdavrandı

Benidurdurmakisteyenakıldan.

Duncanuzanmışyatıyorşurda,önüme:

Gümüştenialtınkanıylaçizikçizik.

Hançeryaralarıgöğsününortayerinde,

Varlığınıtalanetmeyegelmiş

Yıkıcıgücünaçtığıgediklergibi.

Yanıbaşındakatiller,ayakta,

Marifetlerininrengineboyanmışlar,

Hançerlerisapınakadarkaniçinde.

Kimdesevenbiryürekolurda,

Yüreğindesevgisinigösterecekgüçolurda,

Tutabilirkendini,dayanabilirbuna?

LADYMACBETH

Tutunbeni!Alın,götürünbeniburdan!

MACDUFF

Bayanayardımedin.

MALCOLM(YavaşçaDonalbain’e.)

Olanlarbizeolduda

Nedenbizimdilimizvarmıyorkonuşmaya?

DONALBIAN(YavaşçaMalcolm’a.)

Nekonuşabilirizburdabiz?

Ölümbirdeliğesaklanmışkolluyorbizi,

Üstümüzeatıldıatılacak.Kaçıpgidelim:

Bizimgözyaşlarımızhamhenüz,dökmeyelim.

MALCOLM(YavaşçaDonalbain’e.)

Evet,büyükacımız

Kınındançıkacakhaldedeğildaha.

BANQUO

Bayanıalıpgötürsenize!

(LadyMacbeth’igötürürler.)

Bizdegidipkuşanalım,

Çıplakperişanlığımızıörtelimde

Biryerdebaşbaşaveripdüşünelim,

Nedirbukanlı,bukorkunçoyun.

Korkular,kuşkularsardıbizi:

BenTanrınınyüceelindesayıyorumkendimi:

Ordansavaşaçıyorumhıyanetbıçağının

Karanlıkdolaplarına.

MACDUFF

Bende.

HEPSİBİRDEN

Hepimizde.

MACBETH

Gidiperkekkılığınagirelimdehemen,

Büyüksalondatoplanalım.

HEPSİBİRDEN

Kabul.

(Hepsiçıkar,Malcolm’laDonalbainkalırlar.)MALCOLM

Senneyapmakniyetindesin?Katılmayalımonlara;

Duymadığıbiracıyıduyargörünmek

İştendeğildirikiyüzlübiradamiçin.

Benİngiltere’yegideceğim.

DONALBIAN

Bendeİrlanda’ya.Yollarımızıayırmak

İkimiziçindeenhayırlısı.

Burdahançersaklıgüleryüzlerde.

Kanımızasusayankancaenyakınımızdır.

MALCOLM

Kanlıoksonhedefinevarmadıhenüz.

Bizimiçineniyisibuhedeftenuzakdurmak.

Onuniçinhemenbinelimatlara.

Hırsızcakaçıpgitmeksuçsayılmaz

Yüreklerintaşkesildiğiyerden.

SAHNEIV

(Macbeth’inşatosudışında.Rossvebiryaşlıadamgirerler.)YAŞLIADAM

Yetmişyıldırolupbitenleriiyihatırlarım.

Nekorkulusaatleryaşadım,

Negörülmedikşeylergördüm:

Bukorkunçgeceninyanındahiçkalırhepsi.

ROSS

Sendegörüyorsunya,baba:

Göklerkızmışinsanoğlununettiklerine,

Yıkacaklarnerdeysekanlıdünyasını.

Saatebakarsangündüzşimdi:

Amakaranlığaboğulmuşgöğünlambası.

Yageceninzaferibu,

Yadagünutanıyordoğmaktan.

Karanlıklarsarmışdünyamızınyüzünü

Diriaydınlıklaröpecekken.

YAŞLIADAM

Olanişgibibudadoğayaaykırı.

Geçensalıbirşahin,

Bütünhaşmetiylesüzülürkengöklerde

Fareyiyenbirbaykuşunpençesindecanverdi.

ROSS

Yakralınatlarınanedersin?

–İnanılırşeydeğilamaoldu–

Ogüzel,oyelgibi,ocanımcinsatlar

Yabanatlarınadönüpkaçtıgittiler,

Savaşaçmışgibiinsanoğullarına.

YAŞLIADAM

Atlarbirbiriniyemişdiyorlar.

ROSS

Yedilervallahi,kendimgördüm,

Faltaşınadönengözlerimle.

Macduffgeliyor,aslanMacduff.

(Macduffgirer.)

Dünyamıznehalde,bayım,neoluyoruz?

MACDUFF

Görmüyormusunneolduğumuzu?

ROSS

Bellioldumukimyapmışbukanlı,

Bukanlılarkanlısımarifeti?

MACDUFF

Macbeth’inöldürdükleri.

ROSS

HeyAllahım!Neçıkarlarıolabilirdi?

MACDUFF

Tutulmuşadamlar.Kralınikioğlu,

Malcolm’laDonalbainsıvışıpkaçmışlar;

Budurumdaonlartopluyorkuşkuları.

ROSS

Birinanılmazşeydebu!Şudoymazgözebakın,

Kendinecanverencananasılkıyarinsan?

BudurumdakrallıkMacbeth’inolsagerek.

MACDUFF

Kraloldubile:TaçgiymeyegittiScone’a.

ROSS

Duncan’ınölüsüneoldu?

MACDUFF

Golme-Kill’egötürdüler,atalarının

Kemikleriyledolukutsalmezara.

ROSS

Scone’agidiyormusunuzsizde?

MACDUFF

Hayırkardeş,benFife’agidiyorum.

ROSS

Bengideceğim.

MACDUFF

Eh,iyişeylergörmenidilerimorda.

Gülegüle!Yeniurbalareskileriniaratmasabari.

ROSS

Yolunaçıkolsunbaba.

YAŞLIADAM

Tanrıyardımcıolsunsizevesizinlebirlikte

Bütünkötüyüiyi,düşmanıdostederlere.

(Çıkarlar)

PerdeIII

SAHNEI

(Forres’tekisaray.Banquogirer.)BANQUO

Kral,Cawdor,Glamis,hepsioldun:

Cadıkarılarnedediyseçıktı.

Çıksındiyedekorkarımkötü,

Çokkötübiroyunoynadın.

Amabirdenedemişlerdi:

Seninsoyunakalmayacakmışbütünbunlar.

Bensekrallaratası,babasıolacakmışım.

Birdoğrulukvarsabucadılarınfalında

–kiseniniçingüngibivar,Macbeth–

Nedensanadedikleriçıksında

Banadedikleriçıkmasın?

Umudakaptırmasınbeni?

Amasusşimdi,uzatma!

(Borusesleri.KralMacbeth,LadyMacbeth,Lennox,Rossvegörevlilergirerler.)MACBETH

İşteçağıracağımızbaşmisafir.

LADYMACBETH

Unutulsabirboşlukduyardık

Büyükşölenimizde:Sönükkalırdıherşey!

MACBETH

Buakşambirtörenyemeğimizvar,bayım;

Sizindebulunmanızıdileyeceğim.

BANQUO

Emrederseniz,devletlim;ödevlerim

Ençözülmezbağlarlabağlıyorbeniefendimize,

Herzamaniçin.

MACBETH

Atlabiryeremigidiyorsunuzbugün?

BANQUO

Evet,efendimiz.

MACBETH

Gitmeseydinizbugünkütoplantımızda

Düşünceleriniziöğrenmekisterdik,

Hepyerindevedeğerliolandüşüncelerinizi.

Amayarınöğreniriz.Uzağamıgidiş?

BANQUO

Birhayliefendimiz;şimdigidersem,

Akşamaancakdönebilirim.

Atımiyiyürümezsegecedende

Birikikaranlıksaatisteyebilirim.

MACBETH

Şölenimizikaçırmayınsakın.

BANQUO

Kaçırmam,efendimiz.

MACBETH

Öğrendiğimizegöre,kanlıdostlarımızın

Biriİngiltere’yesığınmış,biriİrlanda’ya.

Babakatillericinayetlerinigizleyip,

Olmayacakşeyleranlatıyorlarmışherkese.

Amayarınkonuşuruzbunları:Nasılolsa

Devletişleriiçinbuluşmamızgerekiyor.

Haydi,sizatlayınatınıza.Gülegüle.

OğlunuzFleancedageliyormusizinle?

BANQUO

Geliyor,efendimiz;vaktimizdaraldı,gidelim.

MACBETH

Dilerimatlarınıziyikoşsun,ayaklarısürçmesin.

Sırtlarınaemanetederimsizi.Gülegüle.

(Banquoçıkar.)

Akşamyediyekadarherkesdilediğiyeregitsin.

Bizdemisafirlerimizidahaiyikarşılamakiçin

Yalnızkalalımyemeğekadar.

ŞimdilikTanrıyaemanetolun.

(Herkesçıkar,yalnızMacbethvebiruşakkalır.)

Hey,sendurhele:Dediğimadamlarhazırmı?

UŞAK

Saraykapısıdışındalar,efendimiz.

MACBETH

Getironlarıburaya.

(Uşakçıkar.)

İşkralolmaktadeğil,kralolupsağkalmakta.

Banquo’dankorkumuzunkökleriderin.

Yaradılıştankralcabiryanıvar,

Asılkorkulacakyanıdao.

Herşeyigözealabilir;yürekliadam,

Üstelikaklınıdakullanıryiğitliğinde,

Çürüktahtayabasmadanyaparyapacağını.

Birtekonunvarlığıkorkutuyorgözümü.

Yanındakafamsiniveriyorsanki;

AntoniusdaCaesar ’ınyanındaöyleolurmuş.

Cadılarbanakrallıkverincenasılçıkıştı,

Kendiiçindekonuşmalarınıemrettionlara!

Ozamancadılarkâhinceselamladılaronu

Krallaratasıdiye.

Benimbaşımameyvesizbirtaçoturttular,

Elimekısırbirasatutuşturdular.

Benkralbabasıolmayacağımagöre

Tacıdaasayıdaçekipalacaklardemekbenden.

DemekBanquo’nunsoyuiçinkanaboyadımelimi,

OnunoğullarıiçinöldürdümiyiyürekliDuncan’ı,

Onlariçinvicdanazaplarınaboğdumrahatuykularımı.

Onlarkral,Banquo’nuntohumlarıkralolsundiye

Şeytanasattımcanımı,ölümsüzmücevherimi!

Yoo!Öyleolacağınaçık,eykader,çıkkarşıma,

Döğüşöldüresiyebenimle,kılıçkılıca!Kimo?

(Uşak,yanındaikikatillegirer.)

Sençık,kapıdadur,bençağırmadangirme.

(Uşakçıkar.)

Dünkonuşmadıkmısizinle?

BİRİNCİKATİL

Evet,dündevletliefendimiz.

MACBETH

Peki,söyleyinbakalımşimdi.

İyicedüşündünüzmüsöylediklerimüstünde?

Bugünekadaroyduyükselmenizeengelolan,

Oysasizhaksızyerebendenbiliyordunuzbunu.

Geçenkonuşmamızdaaçıkçaanlattımherşeyi:

Birbirsöyledimnasıloyunoynandığınısize;

Kimin,hangiyollardansizialdatıpkösteklediğini.

Dahanelernelerkibunlarkarşısında

Biryarımakıllı,birçatlakkafalıbile

Banquo’durbunlarıyapan,der.

BİRİNCİKATİL

Evet,biziuyardınız.

MACBETH

Uyardımya,dahaileridegittimsonradan:

Bugünkükonuşmamızınasılkonusudabuolacak.

Sizinyaradılışınızokadarmısabrınızınelindeki

Hoşgöresinizbütünbunları?

Cennetlikbirerevliyamısınızki,

Duaedesinizbumübarekadamavesoyunasopuna?

Oadamkiezmişsizidemirpençesiyle,

Çoluğunuzunçocuğunuzunrızkınıkesmiş?..

BİRİNCİKATİL

Bizdebirerinsanıznihayet,kralım.

MACBETH

Evet,insandiyegeçersinizlistede.

Zağarlar,tazılar,kurt,çakalbozmaları

Çomarlar,finolardaköpekdiyegeçer.

Amaişdeğersırasınageldimi,

Köpeğinhantalı,çeviği,avcısı,bekçisi

Cömerttabiatınverdikleriyleayrılırbirbirinden,

Özelbiradalırlargenelköpeklistesinde.

İnsanlariçindeböyledir.Banasöyleyinşimdi:

Sizin,aşağılıkinsansıralarıdışında

Kendinizinsayılacakbiryerinizvarmıyokmu?

Varsa,namusunuzaemanetedeceğimbirgizliiş

Hemdüşmanınızıkaldıracakortadan,

Hemdebizimkalbimizi,sevgimizikazandıracaksize.

Osağkaldıkça,hastabirsağlıktırbizimki,

Oölmelikibiztamsağlığakavuşalım.

İKİNCİKATİL

Ben,kralım,öylesilleleryedimkidünyadan,

Öylecanımatakdedikiçektiklerim,

Neolsayaparımbudünyayakarşı.

BİRİNCİKATİL

Bendeöylebelalarauğramış,

Öylekahırlargörmüşümkibahtımdan,

Atmayacağımtehlikeyokturhayatımı,

Yadüzelsin,yadabitsingitsindiye.

MACBETH

Banquoikinizindedüşmanı,biliyorsunuz.

İKİNCİKATİL

Doğrudur,efendimiz.

MACBETH

Benimdedüşmanım,hemöylekanımasusamışki,

Yaşadığıheranhayatımaçevrilibirhançer.

Gerçionuuluortadayokedebilirim,

Haklıgöstermekiştendeğildilediğimherşeyi;

Amayapmamalıyımbunu,ortakdostlarımızvar,

Banasevgileriniçiğneyememonların.

Kendiyıkacağımadamınölümüneyanmamgerek.

Onuniçinsizinyardımınızabaşvuruyorum:

Önemlisebeplerivarbuişiherkestensaklamamızın.

İKİNCİKATİL

Neemredersinizyerinegetiririz,kralım.

BİRİNCİKATİL

Canımızpahasınadaolsa…

MACBETH

İçinizdekiyiğitlikyüzünüzdenokunuyor.

Engeçbirsaatsonrasöyleyeceğimsize,

Nerdepusukuracağınızı;tamsırasınıkollayıp

Nasıldavranacağınızı.

Buakşambitmelibuiş.

Saraydandabirazuzaktaolmalı:

Bendenbilinmemeliçünkü;hiçunutmayınbunu.

İştepürüz,takıntıkalmamasıiçin,

YanındakioğluFleancedapaylaşmalı

Bukaranlıkkadersaatini.Hemonundayokluğu

Babasınınkikadargereklibizimiçin.

Gidinaranızdaanlaşın,benbirazdanbulurumsizi.

İKİKATİLBİRDEN

Bizkararımızıverdik,efendimiz.

MACBETH

Azsonraçağırırımsizi,saraydanayrılmayın.

(Katillerçıkar.)

Buiştamam.Banquocanıncennetlikse

Kendinicennettebilbugece.

SAHNEII

(Sarayda:LadyMacbethvebirhizmetligirerler.)LADYMACBETH

Banquogittimi?

HİZMETLİ

Evetefendim,amaakşamadönecek.

LADYMACBETH

Gitkralasöyle,vaktivarsa

Birazkonuşmakistiyorumkendisiyle.

HİZMETLİ

Başüstüne,kraliçem.

(Hizmetliçıkar.)LADYMACBETH

Kendiniboşunaharcamışolurinsan,

Dilediğineererdesevinçduymazsa.

Yıktığınhayatkendininkiolsundahaiyi,

Yıkmaklakazandığınşeykuşkulubirmutluluksa.

(Macbethgirer.)

Nenizvarkralım?Niçinyalnızkalıyorsunuz,

Karakaradüşüncelerlebaşbaşa,

Ölenlerleniçinölmezsizeverdikleritasalar?

Devasıolmayanşeyleriunutmakgerek:Olanoldu.

MACBETH

Biryılanıikiyeböldükyalnız,öldürmedik.

Yarasıkapandımıyılanoyılanoluryine.

Bizdekalırızdişlerininönünde

Güçsüz,cılızkötülüğümüzle.

Korkudanyediğimlokmaboğazımdangitmeyecekse,

Hergecekorkunçrüyalarsaracaksauykularımı,

Varsınherşeyçığrındançıksın,

Budünyadayıkılsın,ötekidünyada,

İnsanarahatnefesaldırmayankuruntularla

Beynimizibirişkencemasasınaçevirmektense

Ölüprahatetmekdahaiyi,

Rahatetmekiçinöldürdüklerimizle.

Duncanmezarda:Hayatınateşlisıtmasındansonra

Rahatuykularda.Kalleşlikyaptıonayapacağını;

Gayrınehançerdenkorkusuvar,nezehirden.

Neiçerdekidüşmanlarvurabilironu,

Neyabancıordular,nedebaşkahiçbirşey.

LADYMACBETH

Bırak,canımkralım,bırakartıkbuasıkyüzü;

Keyifli,neşeliolbugecemisafirlerinle.

MACBETH

Olacağım,sevgilim;sendeol,ricaederim.

Banquo’yuhiçaklındançıkarma.

Gözlerin,sözlerinhepondanyanaolsun.

Neyapalım,bukorkulugünlerde

Tacımıztahtımızgereğidalkavukolacağız,

Yüzümüzübirmaskegibitakacağızyüreğimize,

İçindekinigörmesinlerdiye.

LADYMACBETH

Düşünmeyinartıkbunları.

MACBETH

Ah,karıcığım,kafamıniçiakreplerledolu.

UnutmakiBanquosağhenüz,oğluFleancesağ!

LADYMACBETH

Amaölmezliksenediyokyaellerinde.

MACBETH

Evet,iyikiyok:Ölebilirler.

Keyfinebaköyleyse.

Yarasafırdönmeyebaşlamadandehlizinde,

Gübreböceği,karaHecate’ninemrineuyup

Sağırsesiyleuykuserpmedenkaranlığa,

Yamanbirişgörülecekdünyada.

LADYMACBETH

Nedirgörülecekiş?

MACBETH

Senmasumbilmezliğinlekal,birtanem:

İşbitirilincealkışlarsın…Geleygece,

Kirpiklerikavuşturankaranlık,

Bağlagözleriniyumuşakyürekligündüzün.

Görünmezkanlıellerinleyırtat,

Uykularımıkaçıranvarlığınkaderyazısını.

Günsoluyor;kargaçalkanatgidiyorkaraormana,

Gündüzüniyikullarıboyunlarınıbüküp

Uykularadalmaküzereler,geceninkaragüçleri

Avlarınınüstünesaldırmayahazırlanırken…

Sözlerimşaşırtıyorseni,amameraketme:

Kötülüklebaşlayankötülüklesağlamlaşır.

Haydiartık,sevgilim,gelbenimle…

SAHNEIII

(Sarayyakınındabiryer.Üçkatilgirer.)BİRİNCİKATİL

İyiama,bizekatılmanıkimsöyledisana?

ÜÇÜNCÜKATİL

Macbethsöyledi.

İKİNCİKATİL

Kuşkulanmakyersizbuadamdan:

Bizimişimizne,kendiyapacağıne,

İncedeninceyebiliyorhepsini.

BİRİNCİKATİL

Kalöyleysebizimle.

Batangündenbirikipırıltıkaldıbatıda.

Busaatteatınımahmuzlargeçkalmışyolcu

Biranöncehanaulaşmakiçin.

Bizimyolcumuzdagelirnerdeyse.

ÜÇÜNCÜKATİL

Durun!Nalseslerigeldikulağıma!

(Sahnedışından.)BANQUO

Hey,birışıktutunbize!

İKİNCİKATİL

Odur,o!Ötekibütündavetlileriçerde.

BİRİNCİKATİL

Atlarıkarşıda,başlarıboş.

ÜÇÜNCÜKATİL

Azyoldeğilama,saraykapısınakadar,

Oda,başkalarıdayürürlerçoğuzaman.

İKİNCİKATİL

Birışıkgeliyor,birışık!

(BanquoveelindebirmeşaleyleFleancegirerler.)ÜÇÜNCÜKATİL

Takendisi!

BİRİNCİKATİL

Davranın!

BANQUO

Bugeceyağmuryağacağabenzer.

BİRİNCİKATİL

Yağdırınşunayağmuru!

(Banquo’nunüzerineatılırlar.)BANQUO

Ah,kalleşler!KaçFleance’ım,kaç!kaç!kaç!

Kaçdaöcümüal!Ah,alçak!

(Banquovurulupölür,Fleancekaçar.)ÜÇÜNCÜKATİL

Işığıkimsöndürdü?

BİRİNCİKATİL

İyietmedikmisöndürmekle?

ÜÇÜNCÜKATİL

Birinihakladıkyalnız;oğlukaçtı.

İKİNCİKATİL

Yarısınıkaçırdıkişin,enkolayınıhemde!

BİRİNCİKATİL

Neyapalım!Gidipsöyleyelimneyapabildikse!

SAHNEIV

(Sarayda bir şölen sofrası. Macbeth, Lady Macbeth, Ross, Lennox, beyler ve hizmetkârlargirerler.)MACBETH

Herbirinizyerininnerdeolduğunubilir,oturun!

Büyükküçükhepinizhoşgeldiniz.

BEYLER

Hoşbulduk!Kralımızsağolsun!

MACBETH

Bizimdileğimizaranızakatılmak

Enalçakgönüllüevsahiplerigibi.

Kraliçemizyerlerindenkalkmıyorlar:

Amaşimdiisterizkendilerinden

Sizlerehoşgeldinizdemelerini.

LADYMACBETH

Benimadımasizsöyleyin,kralım,bütündostlara:

Candansevindimgeldiklerine.

(Birincikatilkapıdagörünür.)MACBETH

Bak,onlardayürektenteşekkürediyorlarsana.

Ödeşmişoldunuzböylece.Benaranızdaoturayımbari.

Amakeyfinizebakın.Hepbirliktedeiçerizşimdi.

(Kapıyayaklaşarak.)

Yüzündekanvarsenin.

KATİL

Banquo’nunkanıdır,varsa.

MACBETH

Seninyüzündeolmasıiçindekalmasındaniyidir.

Görüldümühesabı?

KATİL

Evetkralım,gırtlağınayedibıçağı.

Buişigörmekbanadüştü.

MACBETH

Enustasensindemekgırtlakkesmede.

AmaFleance’ınkinikesendeyamanolmalı.

Onudasenhakladıysaneşinyokdemektir.

KATİL

Yücekralımız,Fleancekaçtı.

MACBETH(Kendikendine.)

Öyleyseateşyineoateşiçimde.

Yoksanerahatedecektim,nerahat.

Mermergibisıkı,kayagibisağlam,

Dünyayısaranhavagibigenişolurdum.

Şimdiysekapandım,dörtyanımçevrildiyine.

Korkuların,sinsikuşkularınzindanındayım.

(Katile.)

AmaBanquoişisağlam,değilmi?

KATİL

Evet,efendimiz;osapasağlamçukurda

Başındayirmibıçakyarasıylahemde:

Birtekibileşaşmazöldürürcinsten.

MACBETH

Bundanyana,elinesağlık.

(Kendikendine.)

Büyükyılanyattıyere.

Küçükyılanagelince,

Zehirliolmasınaolacak,yaradılışıgereği,

Amaşimdilikdişleriyokturağzında.

(Katile.)

Hadisengit;yarıngörüşürüz.

(Katilçıkar.)LADYMACBETH

Kralımız,misafirleriböylebırakmakolmaz.

Ziyafetverildimicandanverildiğisöylenecek,

Yoksayediğiboğazındakalırmisafirlerin.

İstenenyemekolsa,herkesevindeyemekister.

Ziyafetlerdehoşsözdüryemeklerintuzubiberi,

Yoksaneyeyarartoplamaksofradadostları?

MACBETH

Netatlıbirdersverdibizekraliçemiz!

Haydimideniz,iştahınızaçıkolsun!

Sağlıkdilerimhepinize!

LENNOX

Buyurunoturunefendimiz.

(Banquo’nunhayaletigirerveMacbeth’inyerineoturur.)MACBETH

Yurdumuzunbütünşanışerefibusofradaolurdu

SevgiliBanquo’muzdakatılsaydıbize.

Dilerimbirkazayauğramışolmasında,

Saygısızlıketmesinekızalımsadece.

ROSS

Gelmemeklesözünütutmamışoldu,kralım.

iEfendimizaramızakatılmakistemezlermi?

MACBETH

Sofradayeryok.

LENNOX

Buyurun;işte,yerinizhazır,kralım.

MACBETH

Nerede?

LENNOX

İşte,buyurunkralım.Nenizvar,efendimiz?

MACBETH

Kimyaptıbunu?

BEYLER

Neyi,efendimiz?

MACBETH

Benyaptımdiyemezsinelbet!

Benigöstermeöyle,kanlıbaşınısallayıp.

ROSS

Baylar,kalkalım;kralımızrahatsız.

LADYMACBETH

Oturun,sayındostlarımız,sıksıkolurbu,

Gençyaşındanberiböyledirkralımız.

Oturun,ricaederim!Şimdigeçer.

Biransonrahiçbirşeyikalmaz.

Üstünedüşerseniz,darılırsize;

Dahadafenalaşır,yemenizebakın.Bırakınonu.

(Macbeth’e.)

Erkekmisindeğilmisinsen?

MACBETH

Erkeğimelbet,birkahramanhemde:

Şubenimkorkmadanbaktığımşeyi

Şeytanbilegörsesararırkorkudan.

LADYMACBETH

Bırakbusaçmaları!

Korkudanhayalgörmeyebaşladınyine:

Ohavadaduranhançergibihani,

SözdeseniDuncan’adoğrusürenhançer.

Ah,buirkilipürpermeler

Bugerçekkorkununuydurmaları,

Kocakarımasallarınayaraşırbunlar,

Kışın,nineminocakbaşındaanlattıklarına.

Ayıptır,ayıp!Nediroyüzününhali?

Nedirobaktığınşey?Biriskemlesadece.

MACBETH

Bak,neolursun,bakşuraya,bak,görişte:

Nediyorsunbuna?Başınısallamadakonuş,söyle:

Ölülerinmahzenleri,toprakları,çukurları

Böylegeriyollarsabizegömdüklerimizi

Çaylakmidesinedönermezarlarımız.

(Hortlakçıkar.)LADYMACBETH

Delirdinmisen?Yitirdinmibüsbütünkendini?

MACBETH

Beneğerbensem,gördüğümdeoydu.

LADYMACBETH

Yazıksana!Utanırinsan!

MACBETH

Nekanlardöküldüeskizamanlarda,

Kanunlaryumuşatmadanönceinsanları!

Nekorkunçcinayetlerişlendibugünedek!

Amaeskiden,beyniparalanınca

İnsanölürgider,herşeybitermiş.

Şimdiölenlerdiriliyor:

Kafalarındayirmibıçakyarasıylakalkıp

İskemlemizialıyorlaraltımızdan.

Görülmemişinsanöldürmeninbutürlüsü!

LADYMACBETH

Efendimiz,sayındostlarınızsizibekliyor.

MACBETH

Öyleya,unuttumonları.

Değerlidostlarım,banaşaşkınbakmayınböyle.

Birgaripdertbu;benibilenleriçinönemsiz.

Haydidostlar,sağolun,varolun,hepiniz.

Oturuyorumartık.Şarapverinbana.Doldurun.

Sağlığına,sevincineiçiyorumbütünsofranın,

VearamızdaeksiksevgilidostumuzBanquo’nun.

Odaolsaydıkeşke.Onaveherkesinsağlığına,

Hepinizinmutluluğunaiçiyoruz.

BEYLER

Sağolun,varolun!

(Hortlakgirer.)MACBETH

Çekil!Gitkarşımdan!Git,toprakgizlesinseni!

Kanınkurudusenin;ilikyokartıkkemiklerinde.

Bakışyoküstümüzediktiğinogözlerde.

LADYMACBETH

Aldırmayın,beyler,olağanbirşeysayınbunu.

Birşeydeğilaslında;

Keyfimizibozuyoryalnız,okadar.

MACBETH

Birinsanneyigözealabilirsealmışımgöze.

Gel,yaklaş,kudurmuşRusayısı!

Azılıgergedan,canasusamışkaplan!

Böylegörünmedeneolursanol:

Kılımkıpırdamayacakkarşında.

Dirilistersen,kılıcınıçek,çağırbeni

Issızbiryere.Korkardaevimekapanırsam,

Birkızınbebeğidebana,bebeğide![8]

Çekilgit,pishortlak.Uydurmasurat,çekilgit!

(Hortlakçıkar.)

Bakın,ogitti,bendeadamadöndümyeniden!

Oturun,ricaederim,kalkmayın!

LADYMACBETH

Keyifbırakmadınızkimsede!

Buakılalmazhallerinizyıktısoframızı.

MACBETH

Böyleşeylerolurdanasılşaşmazinsan?

Nasılbakarbiryazbulutugeçergibigökten?

Kendikendimdenürkütüyorsunuzbeni,

Bugördüğümşeynasılkorkudan

Bembeyazederdebeni,

Yakutrengindekalırsizinyanaklarınız?

ROSS

Nedirgördüğünüz,kralım?

LADYMACBETH

Ricaederim,konuşmayın:Dahafenaolur.

Birşeysoruldumuçiledençıkarbüsbütün.

İyigeceler!Teklifsizceçıkıngidinhemen.

LENNOX

İyigeceler,kralımızasağlıkdileriz.

LADYMACBETH

Hepinizeiyigeceler,gülegüle.

(Herkesçıkar,yalnızMacbethveLadyMacbethkalırlar.)MACBETH

Kanistiyor:Kankanıçağırır,derler.

Taşlarkımıldar,ağaçlardilegelirmiş,

Fallar,esrarlıbağıntılariçinden

Saksağanlar,kargalar,kuzgunlarkonuşurmuş

Kandökenibulupçıkarmakiçin…

Gecenesularda?Sabahaçokvarmı?

LADYMACBETH

Cenkleşiyorlar;gecemisabahmıbellideğil.

MACBETH

Macduffkulakasmıyorbizimçağrımıza:

Nediyorsunbuna?

LADYMACBETH

Adamyollamışmıydınızkendisine?

MACBETH

Başkasındanöğrendimdurumunu.

Amaadamdayollayacağımayrıca.

Herbirininevinebirgözcükoydum.

Hizmetçileriarasındabendenparaalanvar.

Yarıncadıkardeşleregideceğim.

Dahaçoğunusöylesinler.Bilmeliyimçünkü;

Engeldinlememartıkkendiçıkarımınönünde.

Öylesinekaniçindeyüzüyorumkiartık,

Gerigitsemdebela,ilerigitsemde.

Nelerkuruyorumkafamda,hiçbeklenmedik:

Kimselersezinlemedenyapmamgerekbunları.

LADYMACBETH

Sizegerekliolanuyku.

Hercanlıyıdinlendirenuyku.

MACBETH

Haydi,gidipuyuyalım.Benimkisidelilik:

İlkağızdainsanısarankorkubu;

Alışmakisterbuna:

Acemiyizhenüzkandökmede.

(Çıkarlar.)

SAHNEV

(Birçalılık.Gökgörültüleri.ÜçcadıgirerveHecate[9]ilekarşılaşırlar.)BİRİNCİCADI

Nevar,Hecate?Hayrola?Kızgıngörünüyorsun.

HECATE

Nasılkızmam?Sizicadıkarılar,sizi!

Siziyüzsüzler,

Sizibaşındanbüyükişlerekalkışanlar!

SiznasılMacbeth’leanlaşır,

Ölümalışverişinegirersinizde

Banaanlatmazsınızbuşeytanlıkları?

Benkibaşıyımbuişlerin,

Sanatımızınsırlarını,büyüyapmasını

Benimöğretensize.

İşinkötüsü,bütünyaptığınızdane?

Birazgın,birdikkafalıinsanoğluna,

Sizideğilkendiçıkarınıdüşünen,

İçikindolubirinsanoğlunahizmetetmek.

Temizleyinşimdiyediğinizhaltı:

Gidinşimdivegündoğarken,

Akheron[10]kıyısındabulunbeni.

Macbethorayagelecek,

Falınabaktırmaya.

Kap,kazan,büyü,müyü,

Hazırlayınnenizvarsa.

Benuçuyorumkaranlıklara,

Birişimvarpişirilecekbugece,

Yarınöğleye,birkarışık,

Birbelalıbüyükiş.

Ayınkıyısındasarkan

Birdamlavarbüyülü,dumanduman.

Onukapacağımyeredüşmeden:

Odamlagirdimibizimtezgâha

Öylecinlerçıkacakkiiçinden

Giripbeynine,düşlerine

Belayasalacaklarbaşını.

Kaderisaymaz,ölümealdırmazolacak:

Aklın,korkununsınırlarınıaşıp

Tanrıdanöteleregidecekumutları.

Oysahepbilirsiniznedir,

Ölümlülerinbaşınıyiyen:

Kendinefazlagüven.

(İçerden:“Gelin,gelin…”diyebirşarkıduyulur.)

Durun!Beniçağırıyorlar.Bakınbenimküçükcinime:

Oturmuşbekliyorbenisisleriçinde.

(Çıkar.)BİRİNCİCADI

Gelin,çabukolalım:Birazdangeliryine.

(Cadılarçıkar.)

SAHNEVI

(Forres.Lennoxvebirbaşkabeygirerler.)LENNOX

Busözlerimseniuyarmakiçinsadece:

Ötesinisendüşün,kendinyorumla.

Benimdediğimşuyalnız:

Buişleriniçindebirişvargibi.

MacbethbabacanDuncan’ayandı;

Nasılyanmasın?Adamöldügitti.

YiğitBanquodafazlageciktikaranlıkta.

Oğluöldürdüdiyelim;kaçtıçünkü.

Okadargeçkalmamalıinsandışarda.

Malcolm’laDonalbain’inyaptıklarıysa

Herkesincanavarcabulacağıbirşey:

Ocanımbabayıöldürmek,olurmelunlukdeğil!

Macbethazmıyandıbuişe?

Yürektengelenbiröfkeyle

Hemendelikdeşiketmedimi

Oüçüdesarhoş,uykulukatilleri?

Yiğitçebirdavranışdeğilmibu?Akıllıcahemde:

Çünküherifleryaptıklarınıinkâredip

Milletiçiledençıkaracaklardı.

Evet,herşeyiyoluncayaptıdoğrusu.

Hatta,öylegeliyorkibana,

Duncan’ınoğullarıelialtındaolsalardı

Onlardagörürdünedemekolduğunu

Babaöldürmenin.Fleancedaöyle.

Ama,susalım!Çünkü,duyduğumagöre

Macduffilerigerikonuştudiye,

Ziyafetedegelmediğiiçingözdendüşmüş.

Sizinbirhaberinizvarmı?Macduffnerdeymiş?

BEY

Duncan’ınoğluİngilteresarayındayaşıyor,

Doğuştanhakkıolantahtındabuzorbaotururken.

DinibütünEdwardöyleiyibakıyorkiona,

Bahtsızlığısoyununşanınıazaltmıyorhiçdeğilse.

Macduffdaorayagitti:Kralayalvaracak

Northumberland’ıveyiğitSiward’ıayaklandırsında,

OnlarınveTanrınınyardımıyla

Yenidensofralarımızıkurabilelim,

Gecelerimizeuykuyugetirebilelimdiye.

Şölenlerimizi,şenliklerimizi

Kanlıbıçaklardankurtaralımdiye,

Büyükleresaygımızyürektenolabilsin,

Gördüğümüzsaygıdanutanmayalımdiye.

Nasılhasretizşimdibütünbunlara!

Kralhaberialıncakudurdu:

Savaşahazırlanmayabaşladıbile.

LENNOX

Macduff’uçağırttımı?

BEY

Çağırtı;amayolladığıadam,

Kesinbir“Hayır,bayım”cevabıalmış,

Suratınıasıpdönerkendesaraya

Şöylebirşeylerhomurdanırmışkendikendine:

Yanınakalmazbucevapsenin,

Nediyebenimbaşımıdaderdesokarsın?

LENNOX

DesenizeMacduff’ınkorumasıgerekkendini,

Nekadaruzakdurursaokadariyieder.

İngilteresarayınabirmelekondanöncegitsede

Açıklasagötürdüğüyamanhaberi.

Biranöncerahatetsebumemleket,

Kurtulsaolanetliellerden.

BEY

Benimdedileğimduamondanyana.

PerdeIV

SAHNEI

(Birmağara.Ortadabirkaynarkazan.Gökgürlerveüçcadıgirer.)BİRİNCİCADI

Tekirkeditamüçkezmiyavladı.

İKİNCİCADI

Kirpiüçkezfısladı,birkeztısladı.

ÜÇÜNCÜCADI

Gugukkuşu:Vakittirvakit,dedi.

BİRİNCİCADI

Kaynakazan,bizdönelimçevrende:

Kokmuşişkembeyiattımiçine.

Soğuksoğuktaşaltındakurbağa,

Otuzbirgün,otuzbirgece

Zehimzehimzehirinitoplaya,

Kazanımdailkönceokaynaya.

ÜÇÜBİRDEN

Acıüstüneacı,kanüstünekan,

Kaynakazanımkayna,yanateşimyan.

İKİNCİCADI

Karayılankıtırkıtırkesilsin,

Atkazanafıkırfıkırkaynasın.

Semendergözü,kurbağanınbaşparmağı,

Köpekdili,yarasanınkıkırdağı,

Yılandişi,çiyankuyruğu,

Puhukanadı,kertenkelebudu,

Fokurdayıppişsinkazanda,

Bircehennemyemeğiacılığında.

ÜÇÜBİRDEN

Acıüstüneacı,kanüstünekan,

Kaynakazanımkayna,yanateşimyan.

ÜÇÜNCÜCADI

Pulpulejderhaderisi,kurtdişi,

Bircadıkemiğininçürümüşü,

Köpekbalığınınkursağı,tuzlutuzlu,

Baldırankökü,gecekoparılmış,gizligizli.

BirparçaYahudiciğeri,karakara,

Birazkeçisafrası,sarısarı,

Porsukyaprağınınkurumuşu,

Aytutulduğuzamantoplanmışı.

Türkburnu,Tatardudağı,

Birorospudandoğmuş,

Doğardoğmazboğulmuş

Birçocuğunparmağı.

Athepsinikazana,kaynasın:

Birazkaplanişkembesidekatmalıki

Koyulaşsınçorba,kıvamınagelsin.

ÜÇÜBİRDEN

Acıüstüneacı,kanüstünekan,

Kaynakazanımkayna,yanateşimyan.

İKİNCİCADI

Bebekkanıyladasoğuttunmubiraz,

Tamamdırbüyü,önünedurulmaz.

(Hecateveüçbaşkacadıgirerler.)HECATE

İyi,aferin;böyleçalışmalıcadılar!

Kazançtanhepinizepayvar.

Şimdidönün,cinler,perilergibi

Türküsöyleyipkazanınçevresinde:

Büyülensinnevarsakazanıniçinde.

(Müzikvetürkü:)

Gelsinkaranlıkruhlar…

Bukazandadertkaynar.

Günbatıpaydoğunca,

Cinçalar,perioynar.

(Hecatevediğerüçcadıçıkarlar.)İKİNCİCADI

Başparmaklarımınkaşındığınabakılırsa

Sütübozukbirigeliyorbuyana.

Açılkilidim,açılkapıyıvurana.

(Macbethgirer.)MACBETH

Kolaygele,cadılar;geceninkarakızları;

Nediryineyaptığınız,gizlikapaklı?

ÜÇÜBİRDEN

Kendivar,adıyokbiriş.

MACBETH

Gördüğünüzişadına,dinleyinbeni:

Nerdengeliyorsagelsinbildikleriniz,

Cevapverinsoracaklarıma.

İsterbırakınrüzgârlarınbaşını

Saldırsınlarkiliselerinüstüne;

İsterdalgalarşahlansın,

Parçalayıpyutsunbütüngemileri;

Hambaşaklar,uluağaçlarserilsinyere;

Kaleleryıkılsıniçindekilerinbaşına;

Saraylar,ehramlaryerlebirolsun;

Batsınberekethazinesitabiatın,

Bütüntohumlarıylabirlikte;

Yıkılsınherşeyyıkılmaktanbıkasıya;

Neistersenizolsun,tekcevapverinbana.

BİRİNCİCADI

Sor.

İKİNCİCADI

Söyle.

ÜÇÜNCÜCADI

Sor,söyleyelim.

BİRİNCİCADI

Bizdenmiduymakistersindilediğini

Yoksabizimustalarımızınağzındanmı?

MACBETH

Çağırıngörelimonları.

BİRİNCİCADI

Dokuzyavrusunubirgündeyemiş

Birdişidomuzunkanıdöküle,

Birkatilinçarmıhındansüzülmüş

İnsanyağıateşlerdeyakıla.

ÜÇÜBİRDEN

İsteraşağıdangel,isteryukardan:

Gösterkendini,bütüngücünükullan!

(Gökgürler,ilkhayaletgözükür:Miğferlibirbaş.)MACBETH

Söyle,eybilinmezgüç…

BİRİNCİCADI

Aklındangeçenibilirosenin,

Senkonuşma,bırakosöylesin.

BİRİNCİHAYALET

Macbeth!Macbeth!Macduff’tankorukendini!

Fifebeyinegözkulakol!Yeter,bırakınbeni!

(Hayaletyerindibinedoğrukaybolur.)MACBETH

Kimolursanol,verdiğinöğütyerinde,eksikolma!

Tamkorkularımınüstünebastın.Amabirsözdaha!

BİRİNCİCADI

Kimseninbuyruğunudinlemezo,çağırma.

Amabakbirbaşkasıgeliyor,dahadagüçlü.

(Gökgürültüsüveikincihayalet.Kanlariçindebirçocuk.)İKİNCİHAYALET

Macbeth!Macbeth!Macbeth!

MACBETH

Üçkulağımolsada,üçüyledinlesemseni!

İKİNCİHAYALET

Elinikanabula,yılma,yolundanşaşma!

Anakarnındançıkmışhiçkimsedenkorkma.

(Hayaletkaybolur.)MACBETH

Öyleyse,yaşaMacduff!Nediyekorkayımsenden?

Amayok,yinedegüvenmeyelim,

YazılıbirsenetalalımKader ’den:

Sağkalmaki,yufkayürekliKorku’ya,

Yalansöylüyorsundeyipuyuyabileyim

Gökgürledikçe.

(Gökgürler.ÜçüncüHayaletgelir:Birçocuk,başındataç,elindebirağaçdalı.)

Bugelendekim?Birkralınoğlumune:

Altınkrallıktacıvarbaşında…

ÜÇÜBİRDEN

Konuşma,dinle.

ÜÇÜNCÜHAYALET

Aslanyürekliol!Gururluol!Düşmeardına

Diluzatan,başkaldıran,tuzakkuranların.

KimseMacbeth’inhakkındangelemez

KocaBirnamormanıkalkıpüstünegelmedikçe,

Dunsinanetepelerinekadaryürümedikçe.

(Hayaletyerindibinedoğrukaybolur.)MACBETH

Hiçbirzamandesenize!Kimyürütebilirormanı?

Kiminsözügeçerağacıntoprağaperçinliköklerine?

Falımadiyecekyokdoğrusu!Negüzel!

Eybanabaşkaldıranlar,indirinbaşlarınızı,

Birnamormanıyerindenkalkıncayadek.

Macbethyaşayacakyücelerde,

Tabiatyeterdemedikçe,

Eceliylesonnefesinivermedikçe.

Amabirşeydahavar,bilmeyecanattığım:

Söyleyinbana,söyleyebilirseniz:

Banquooğullarıkralolacakmıbuülkede?

HEPSİBİRDEN

Dahafazlasınıöğrenmeyeçalışma.

MACBETH

Bennedilersemyerinegetirilmeli.

Yoksalanetyağdırırımüstünüze.

Bilmekistiyorum…Nedirbugürültü?

Kazanniçinbatıyoryere?

(Obuasesleri.)

BİRİNCİCADI

Gösterinkendinizi!

İKİNCİCADI

Gösterinkendinizi!

ÜÇÜNCÜCADI

Gösterinkendinizi!

ÜÇÜBİRDEN

Görsüngözleri,kanasınyüreği!

Gelin,geçinönündengölgelergibi!

(Sekiz kral görünür, enarkadakinin elindebir ayna vardır.Banquo’nunhayaleti peşlerindenyürür.)MACBETH

Ah,tıpkıBanquo’nunhayaleti!Senyıkılkarşımdan!

Gözlerimiyakıyorbaşındakitaç.

Şunabak!Senindealtınçevrilibaşın:

Saçlarıntıpkıöndekininsaçları!

Üçüncü?Odaöyle,ötekilergibi.

İğrençcadılar!Nedirbubanagösterdikleriniz?

Birdördüncü!Gözlerim,körolundagörmeyin!

Nedirbu?Kıyametekadar

Ardıgelmeyecekmibunların?

Birdaha!Buyedincisi!Yeter,istememartık!

Sekizincidegeliyor.Biraynavarelinde:

Veaynanıniçindebirsürübaşlardaha!

Kimininelindeikialtıntop,

Kimininelindeüçüzlüasa!Nekorkunçgörüntübu!

Amabak,bugördüklerimdoğrudemek:

BakişteBanquo,kandanyapışyapışsaçlarıyla

Gülüyorbana,oğullarınıgösteriyor.

(Hayaletlerkaybolur.)

Demekdoğru?

BİRİNCİCADI

Evet,hepsidoğru,efendimiz.Amaneden,

BöyledonakaldıMacbeth’imiz?

Haydi,bacılar,eğlendirelimonu,

Enhoşoyunlarımızıgösterelimona.

Sizoynayındönedöne,

Benbüyüyleçalgıçaldırayımesenyele.

Buyücekraldaşanınalayık

Birkabultörenigörmüşolsunaramızda.

(Çalgı.Cadılardanseder,sonrakaybolurlar.)MACBETH

Neredeler?Gittilermi?Buuğursuzsaat

Silinsintakvimlerdenkıyametekadar!

Hey,dışardakiler,içerigelin!

(Lennoxgirer.)LENNOX

Buyurun,haşmetlim.

MACBETH

Cadılarıgördünmü?

LENNOX

Hayır,efendimiz.

MACBETH

Yanındangeçmedilermi?

LENNOX

Hayır,geçmediler,efendimiz.

MACBETH

Binipgittikleriyellerelanet!

Cadıyainananıncanıcehenneme.

Atsesleriduydum:Kimdigelen?

LENNOX

İkiüçkişihabergetirdi:

Macduffİngiltere’yekaçmış.

MACBETH

İngiltere’yekaçmışha?

LENNOX

Evet,kralım.

MACBETH

Ahzaman!..Hançerimdenöncedavranıyorsun.

Düşündüğümleyaptığımbirarayagelmedikçe

Vuracağımyokuçupgidenhedefimi.

Bundanböyleiçimeilkdoğanneolursa

Elimeilkalacağımişdeoolacak.

Bugündenteziyok,düşünvehemenyap:

Düşündüklerindonansınyapacaklarınla.

GidipbasacağımMacduff’unşatosunu.

Fife’ıalıralmaz,kılıçtangeçireceğim

Macduff’unkarısını,çocuklarını,

Onunkanındanolanbütünmutsuzları.

Görsünneymişoböbürlenmeksersemce.

Düşüncemsoğumadanbitirmeliyimbuişi.

Amakimseleryokortada!Nerdebubeyler?

Haydi,nerdeyselerorayagötürünbeni.

SAHNEII

(Fife.Macduff ’ınşatosu.LadyMacduff,oğluveRossgirerler.)LADYMACDUFF

Neyaptı?Nediyekaçsınmemleketten?

ROSS

Sabırlıolmalısınız,LadyMacduff.

LADYMACDUFF

Osabırlıoldumu?Çılgınlıkböylekaçması.

Birşeyyapmadan,yalnızkorkuyüzünden

Haindurumunasokmuşoluyoruzkendimizi.

ROSS

Korktumu,akıllılıkmıetti,bilmiyorsunuz.

LADYMACDUFF

Akıllılıkha!Akılmıkendikaçtığıyerde,

Karısını,çocuklarını,varınıyoğunubırakmak?

Sevmiyorbizi.İnsancasevgileryokonda.

Çitkuşu,kuşlarınenküçüğübile

Yuvasını,yavrularınıkorurbaykuşakarşı.

Korkuvaryalnız,sevgiyokbukaçmada:

Akladasığmıyorkiakıllılıkdiyelim.

ROSS

Dayımkızı,canımkardeşim,tutkendini,neolur!

Seninkocansoylu,akıllı,duyguluadamdır.

Eniyiobilirnelerolupbittiğinigünümüzde.

Fazlakonuşmayavarmıyordilim

Amaöylekötügünleryaşıyoruzkişimdi,

İnsanneyaptığınıbilmedenhainoluveriyor.

Nedenkorktuğumuzubilmedenkuşkulariçindeyiz.

Azmışkudurmuşbirdenizinortasında

Sağasolaboşunayalpavurup

Olduğumuzyerdesayargibiyiz.

Banaizinvergideyim,yinegelirim.

İşlersarpasardımıyaolacağınavarır,

Yadaeskidurumadönerherşey.

Haydi,güzelkardeşim,Tanrıyaemanetol.

LADYMACDUFF

Babasısağ,amaoğluyetim!

ROSS

Benimsersemliğimüstümde,fazlakalmayım,

Yoksahemsiziüzeceğimsonunda

Hemdekendimdenutanacağım.Hemengideyim.

(Rossçıkar.)LADYMACDUFF

Yumurcak,babanöldüsenin:

Neyapacaksınşimdi?Nasılyaşayacaksın?

ÇOCUK

Kuşlargibi,anne.

LADYMACDUFF

Nedemek?Kurt,böcekyiyerekmi?

ÇOCUK

Nebulursamonunla,demekistedim.

LADYMACDUFF

Vahyavrukuş!Peki,ökseden,ağdan,

Kapandan,tuzaktankorkmuyormusun?

ÇOCUK

Nediyekorkayım?Onlaryavrukuşlariçindeğil.

Hembabamölmediki,sennedersende.

LADYMACDUFF

Öldü,öldü.Babasızneolacakseninhalin?

ÇOCUK

Yaseninhalin,kocasız?

LADYMACDUFF

Benmi?Benistesemçarşıdan

Yirmisinibirdensatınalırım.

ÇOCUK

Alırsınama,satarsınhepsinisonra.

LADYMACDUFF

Dillerinedediyecekyokdoğrusu,

Buyaştabukadarzekâbirazfazla.

ÇOCUK

Babamşimdibirhainmioldu,anne?

LADYMACDUFF

Olduya!

ÇOCUK

Hainnedemekpeki?

LADYMACDUFF

Nemidemek?Ettiğiyeminibozandemek.

ÇOCUK

Hepsihainmiolurbunuyapanların?

LADYMACDUFF

Kimyapsahainolur,asılmayıdahakeder.

ÇOCUK

Ettiğiyeminibozanherkesinasılmasımıgerek?

LADYMACDUFF

Evethepsinin.

ÇOCUK

Kimasaronları?

LADYMACDUFF

Kimasacak,namusluinsanlar.

ÇOCUK

Öyleyseyeminlerinibozanlarınhepsibudala:

Okadarçokkiöyleleri,

Nediyeonlartutupasmıyornamusluları?

LADYMACDUFF

HeyAllahım,senkorubuküçükmaymunu!

Babasızneyapacaksınsen?

ÇOCUK

Babamgerçektenölseydi,ağlardınonuniçin.

Amaölmüşdeağlamıyorsan,ozamanda

Yakındayenibirbabamolacakdemektir.

LADYMACDUFF

Baknelersöylüyor,gevezeyumurcak!

(Birhabercigirer.)HABERCİ

Güzelbayanım!Allahyardımcınızolsun.

Sizbenibilmezsinizamabenşanınızdanbilirimsizi.

Korkarımbaşınızabirbelagelmeküzere.

Halktanbiradamınsözünüdinlemekisterseniz,

Alınçocuklarınızı,kaçın:Durmayınburada.

Siziöyleürkütmeklekabalıkediyorum,biliyorum:

Amabeterinbeterivar,odageldigelecek.

Allahkorusunsizi!

Benimdahafazladurmayacesaretimyokdoğrusu.

(Çıkar.)LADYMACDUFF

Nereyekaçayım?Benbirkötülüketmedimgerçi;

Amaunutmakibuaşağılıkdünyadasın:

Çoğuzamankötülüğübaştacıedip,

İyiliğiçılgınlıksayandünyada.

Nediyegüvenirsinöyleysebukadıncasöze?

Benbirkötülüketmedimdemekneyeyarar?

Busuratlardaneoluyor?

(Katillergirer.)

BİRİNCİKATİL

Kocannerde?

LADYMACDUFF

Dilerimseningibilerinbulamayacağı

Uğurlubiryerdeolsun.

BİRİNCİKATİL

Seninkocanbirhain.

ÇOCUK

Yalansöylüyorsun,ayısuratlıpisherif!

BİRİNCİKATİL

Şupiçebakhele!

(Çocuğubıçaklar.)

Senihaintohumuseni!

ÇOCUK

Beniöldürdüanne.Senkaç,yalvarırımkaç!

(Ölür.LadyMacduff:İmdatkatilvar!diyebağırarakkaçar,katillerarkasındankoşar.)

SAHNEIII

(İngilizkralınınsarayıönünde.MalcolmveMacduffgirerler.)MALCOLM

Gelbirtenhayerbulalımseninle.

Dertliyüreklerimiziboşaltalımseninle.

MACDUFF

Bırakalımdertleşmeyidekılıçlarıçekelim,

Yerdeyatananamızı,vatanıkoruyalımerkekçe.

Herdoğangünyenidullarınahlarıyladolu.

Yeniyetimlerağlıyorhersabah,

Yeniacılarsavruluyorgöklereçığlıkçığlık,

Aynısesleağlıyormuşgibibütünİskoçya.

MALCOLM

Beninandığımayanar,bildiğimeinanırım.

Vaktigelincedeneyapabileceksemyaparım.

Banaanlattıklarınızdoğruolabilir.

Bugünadıbiledillerimize

Birdikengibibatanbuzorba

Birzamanlariyibirinsansayılırdı.

Sizseverdinizonu,birkötülükdeetmedisize.

Bengencim,amabeniharcayıpgözünegirebilirsiniz.

Birtanrınınöfkesinidindirmekiçin

Günahsız,zavallıbirkuzuyukurbanetmek

Hiçdefenabirakılolmaz.

MACDUFF

Benkalleşdeğilim.

MALCOLM

Macbethkalleşama.Birkralbuyruğu

Entemizinsanlarabileneleryaptırmaz.

Amaaffedinbeni:Sizneysenizosunuz,

Benimkuşkularımsizideğiştirmez.

Meleklerinenparlağıgöktendüşmüş[11]

Amameleklerpırılpırıldıryinede.

Bütünkötüleriyisuretinedegirseler

İyilikyinedeiyilikolarakkalır.

MACDUFF

Benumutlarımıyitirdimdegeldim.

MALCOLM

Bendebelkikuşkularımı

Sizinumutlarınızıyitirdiğinizyerdebuldum.

Nasılolurdaçoluğunuzuçocuğunuzu

Birdenbırakırgelirsinizhabersiz?

Ensağlamsevgibağlarındannasılkopuveririnsan?

Kuşkularımıbirhakaretsaymayınricaederim:

Kendimikorumazoruyladüşüyorumbunlara.

Benimaklımdangeçenneolursaolsun.

Sizyinedetemizvedoğrubirinsansınızbelki.

MACDUFF

Kanağla,zavallımemleketim,kanağla!

Güçlüzorbalık,oturtsapasağlamtemellerini:

İyiliğinyüreğiyoksanakarşıdurmaya.

Yapyapacağınkötülüğü:Herhakseninartık.

Allahaısmarladık,prens!

Senindüşündüğünkalleşolamamben,

Zorbakralınelindekibütünülkeleri,

Şarkınbütünhazinelerinideverseler,olmam.

MALCOLM

Alınmayınböyle:Sizehiçgüvenimyokdemedim.

Memleketimizboyundurukaltındaezilipkan

ağlıyor,

Hergünyaraüstüneyaraalıyor,biliyorum.

Benimhakkımıarayacakyiğitlerdevar,biliyorum.

İngilterekralıdabinlerceerveriyorbana.

Amaayağımızorbanınkafasınabassam,

Kesipkılıcımınucunadataksam,

Zavallıyurdumundertleriartar,eksilmez.

Belalargetirirbaşınayenikral.

MACDUFF

Kimikastediyorsunuz?

MALCOLM

Kendimi.Öylekötülükleraşılandıkibana

Bunlarçiçekaçıpmeyveverdiğizaman,

KapkaraMacbethkargibibeyazkalıryanımda.

Benimsonsuzkötülüklerimigörünce,

“Macbethbirkuzuymuş”derzavallıİskoçya.

MACDUFF

Cehenneminkorkunçzebanialaylarındabile

Macbeth’tendahalanetlisibulunamaz.

MALCOLM

Biliyorum,kanasusamıştır,azgındır;

Gözüdoymaz,yalancı,çılgın,taşyüreklidir;

Negünahdüşünebilirseinsan,hepsiniişler.

Amabenimazgınlığımınneolduğunubilemezsiniz:

Kadın,kız,gelinvebakireleriniz

Dolduramazbenimşehvetiminkuyularını.

Hiçbirengeldinlemezolurumarzumunönünde.

Macbethdahaiyidirböylesibirkraldan.

MACDUFF

Şehvetdüşkünlüğübirtabiatzorbalığıdır,

Nicemutlutahtlarıvakitsizboşaltmış,

Nicekrallarınbaşınıyemiştir.

Yinedekorkmayınhakkınızıgerialmaktan.

Doyasıyazevkler,keyifleriçindeyaşar,

Soğukbiryüzledehalkıngözünüboyarsınız.

Geldeyincegelenkadınmıyokmemlekette:

Akbabagibietedoymazdaolsanız,

Yiyeyiyebitiremezsiniz,

Kralgönlünüzüdoyurmakisteyecekkadınları.

MALCOLM

Biryanıdahavarbenimbozukyaradılışımın.

Zenginliğedeöylesinedüşkünümki,kralolunca

Keserbiçerimbütünbeylerimülklerinialmakiçin.

Kimininincisine,elmasınagözdikerim,

Kimininevinebarkına.İştahımyedikçeartar.

Artıncadayokyerekavgaçıkarırım

Endürüst,eniyidostlarımla,

Hepsiniyokedipkendivarlığımıartırmakiçin.

MACDUFF

Buzenginliktutkusu,dahaderin,dahazararlı

Köklersalardünyaya,şehvetgelirgeçerbahargibi.

Nicekrallarımızınbaşınıyiyenkılıçtırbututku.

Amakorkmayın:İskoçyaöylezengindirki

Yalnızkendivarlığınızbiledoyurursizi.

Bütünbunlarakatlanırmemleket,

Elverirkibaşkadeğerlerolsunyanında.

MALCOLM

Bendedeğeraramayın.Krallarayaraşan

Doğruluk,dürüstlük,ölçü,denge,

Cömertlik,azim,acıma,inanma,

Sabır,sağlamyürek,sarsılmazistem,

Bütünbunlarınzerresiyokturiçimde,

Bunakarşılıknekötülükararsanbende.

Evetya!Elimdengelsecehennemedökerdim

Tatlısütünübütünuzlaşmaların;

Barışıkyaşayanlarıbirbirinekatar,

Tekdostlukbağıbırakmazdımdünyada.

MACDUFF

Ah!İskoçya!Zavallıİskoçya!

MALCOLM

Böylebirinsankralolmalımısence?

Söyle.Çünkübenbuadamımgerçekten.

MACDUFF

Kralolmalımıha?Yaşamamalıböyleadam.

Karabahtlımillet!Yüzünnezamangülerartık

senin?

Asasıkanaboyalıbirzorbanınelindesin.

Tahtınınsözsahibiysekendilanetliyorkendini,

Kendiağzıylabatırıyorsülalesini!

Seninkralbabankrallarınentemiziydi.

Senikarnındataşıyankraliçeyse,

Heryaşadığıgünübirölümyaptıkendine:[12]

Dizçöküpduaettiğizamanlar

Dahaçokturayaktadurduğuzamanlardan.

Allahaısmarladık,birdahagörüşmemeküzere!

Benİskoçya’yıbuyüzdenbıraktımzaten,

Buseninkendindegördüğünkötülükleryüzünden.

Dayanyüreğim!Sonumutlarındayıkıldı!

MALCOLM

Macduff!Seninbusoylu,bucömertöfken,

Temizbiryürektendoğuptaşanbuöfke,

Sildiiçimdekikaranlıkkuşkuları;

İnandırdıbenidoğruluğuna,şerefine.

Macbeth,oiblis,böyleneoyunlaryaptıbana;

Kandırıp,kazanmak,avucunaalmakiçinbeni.

Amaokadaraklımvar,Allahaşükür.

Saflıkedipinanıvermedimhemen.

Şimdigel,Tanrışahitolsunikimize:

Bundanböylesanabırakıyorumdizginleri,

Gerialıyorumkendimeyüklediğimkötülükleri:

Siliyorumüstümeattığımçamuru,çirkefi,

Benimdahakadınnedirbildiğimbileyok;

Kimseyeihanetetmişdeğilimhenüz;

Kendimalımdabilegözümyokturbenim;

Hiçbirsözümdedurmazlıketmedimbugünedek;

Kimseyielevermem,şeytanıbile.

Canımdangeçerim,doğrudanşaşmam:

İlkyalanısanasöyledim,kendimekarşı.

Şimdigerçekbenliğimleseninemrindeyim,

Seninvezavallımemleketiminemrinde.

İşindoğrusu,sendahagelmezdenönce,

BizimkocaSiwardyolaçıkmaküzereydi,

Savaşahazıronbinkişiyle.

Birliktegiderizartık.Hakbizdenyana,

İnşallahtalihdebizdenyanaolur.

Susuyorsun,neden?

MACDUFF

Kolaydeğilbirandauzlaştırıvermek

Öylesineacıveböylesinetatlışeyleri.

(Birhekimgirer.)MALCOLM

Neyse.Sonrakonuşuruz.Kralgeliyormu,dostum?

HEKİM

Evet,bayım.Biralaydertli,devabekliyorondan.

Bilimneyaptıysaboşuna,builletekarşı.

Amaonunelideğdimiiyileşiyorhastalar,

Birevliyaelideğmişgibi.

MALCOLM

Eksikolma,doktor.

(Hekimçıkar.)MACDUFF

Nedirbudediğiillet?

MALCOLM

Kralilletidedikleri,

Kaçkezgördümİngiltere’yegeleli:

Buiyikralmucizeleryaratıyorbuilletekarşı.

Kendindenbaşkabilenyok,

Tanrınınyardımınınasılsağladığını.

Amahekimliğinumutkestiğihastaları,

Şişler,çıbanlariçinde,yürekleracısıinsanları

İyiediyorhemenhayırduasıyla

Veboyunlarınataktığıbiraltınmadalyonla.

Dediklerinegörebuiyileştirmegücü

Kendindensonrakikrallaradageçermiş.

BudeğerdenbaşkaTanrıbirde

Geleceğigörmegücünüvermişona.

Busevgilikulununtahtına

Tanrınicerahmetleryağdırmışböylesine.

(Rossgirer.)MACDUFF

Kimogelen,baksanıza!

MALCOLM

Birhemşeri,amatanıyamadım.

MACDUFF

Gelkardeşim,sağlamyüreklikardeşim,hoşgeldin!

MALCOLM

Şimditanıdım.Nehalegeldik;bakın:

Birbirimizitanıyamazolmuşuz.

HeyAllahım,kurtarbiziartık!

ROSS

Amin,efendimiz!

MACDUFF

İskoçyahepohaldemihâlâ?

ROSS

Ahzavallımemleket!Kendinitanımaktan

Korkaroldunerdeyse!

Anamızdeğil,mezarımızdemeliartıkİskoçya’ya.

Yüzügülmezoldukimsenin,

Olanbitenibilmeyendenbaşka.

Ahıgöklerituttumilletin,duyanyok.

Enbüyükacılargündelikkaygılaradöndü.

Ölümçanlarıçaldığızamankilisede,

Kiminiçinçaldıklarısorulmuyorbile.

Doğruinsanlarınömrüçabuktükeniyor,

Şapkalarınataktıklarıçiçeklerdendahaçabuk!

Hastaolmadanölüveriyorinsan.

MACDUFF

Negüzelbiranlatış,neacıbirgerçek!

MALCOLM

Sonkarahaberhangisi?

ROSS

Karahaberlerbirsaatiçindebayatlaroldu:

Herdakikayenibirkarahabergeliyor!

MACDUFF

Karımnasıl?

ROSS

Karınızmı?İyi.

MACDUFF

Çocuklarım?

ROSS

Onlardaiyi.

MACDUFF

Zorbarahatlarınıkaçırmadımı?

ROSS

Hayır,benbıraktığımzamanrahattılar.

MACDUFF

Sözünüesirgemedenkonuş.Neoldu?Söyle!

ROSS

Taşınmayacakkadarağırhaberlerle

Kalkıpyoladüştüğümzaman,

Birçokyiğitlerbaşkaldırmışdiyorlardı.

İnandım,çünküzorbanınordularıayaktaydı.

Yardımagitmeninzamanıgeldiartık:

Birbakışınızbinlerceaskeryaratırİskoçya’da:

Kadınlarbilesavaşagelirardınızdan

Kurtulmakiçinbaşlarındakibeladan.

MALCOLM

Geliyoruz,meraketmesinler.

CömertİngilterekralıyiğitSiward’la

Onbinkadaraskerverdibize.

Siward’sabütünHıristiyandünyasının

Enyaşlıbaşlı,enyamanaskeridir.

ROSS

Keşkebenimdeböylebirmüjdemolaydısize!

Benimsöyleyeceklerimöylesözlerki

Issızçölleregidipçığlıkçığlıkbağırmalı

Tekinsankulağıduymasındiye.

MACDUFF

Kiminleilgilisöyleyeceklerin?

Hepimiziçinmikarahaberin,

Yoksabirtekyürekiçinmi?

ROSS

Yüreğiolanherinsaniçin;

Amaenbüyükpaysizin.

MACDUFF

Benimsenediyesaklıyorsunbenden?

Verhaberimi,çabuk!

ROSS

Kulaklarınızsakınküsmesindilime,

Duyabileceklerienacısözlerisöyledidiye.

MACDUFF

Söyle!Biliyorgibiyimsöyleyeceğini!

ROSS

Şatonubastılar,karını,çocuklarınıboğazladılar!

Birbiranlatırsamolanları

Sizindeölünüzkatılırkurbanlaryığınına.

MALCOLM

Tanrım,sabırverbize!Yok,dostum!

Gözlerinikapayıpdurmaöyle.

Dilegetirduyduğunacıyı!Dertsustumu

Yüreğedolariçiniçin,yıkaryüreği!

MACDUFF

Çocuklarımıdaha?

ROSS

Kadın,çocuk,uşakkimibuldularsa.

MACDUFF

Benseyokumyanlarında!Karımdaöldüdemek?

ROSS

Diyemezolaydım.

MALCOLM

Yıkılmayalım.Öcümüzüalmaktır

Buyürekleracısınınmerhemi.

MACDUFF

Çocuğuyokonun.Zavallıyavrularım!

Hepsinimidedin?Cehennemkuzgunu!Hepsiniha?

Birpençede,kudurmuşça,hepsiniha?

Ocanımyavrularıanalarıylabirlikte!

MALCOLM

Erkekçekarşılabuacıyı.

MACDUFF

Öylekarşılayacağımelbet,

Amainsancadaduymamgerek.

Birvarmışbiryokmuşdemeklemikalayım

Ocanlariçin?Öylesinesevdiğimcanlariçin?

Allahnasılgörürdekurtarmazonları?

SeninyüzündenMacduff!

Seningünahlarınakurbangittihepsi!

Suçluolanbendim,onlardeğil:

Benimcezamçöktüocanlarınüstüne.

Tanrım,ocanlarırahatettirbari!

MALCOLM

Kılıcınıbilesinbuacı,öfkeyeçevrilsin.

Azdırsınyüreğiniyıkacakyerde.

MACDUFF

Ah,gözlerimkadıngözleri,

Dilimerkekdiliolabilseydi!

Ama,yetsin,uluTanrım,yetsinbeklediğimiz!

Çıkarartıkkarşımaİskoçya’nınzebanisini!

Kılıcımınulaşacağıyerekadargelsin,

Kurtulursaeğerelimden,

Tanrınıncezasındandakurtulsun!

MALCOLM

İşteerkekçesöz!Gelin,kralagidelim.

Ordumuzhazır;izinisteyelimyalnız.

Macbethkoparılacakmeyveolduartık.

Yüreğinizferaholsun,olabildiğikadar:

Enuzungecelerindebirsabahıvar.

(Çıkarlar)

PerdeV

SAHNEI

(Macbeth’inDunsinane’dekişatosu.Birhekim,kraliçeninhizmetinebakanbirkadınlagirer.)HEKİM

İkigecedirbekliyorumsizinle,

Hiçbirşeygöremedimdediklerinizebenzer.

Ensonnezamangördünüz

Kraliçeningecekalkıpgezdiğini?

KADIN

Kralımızınsefereçıktığıgece.

Baktımyatağındankalktı,hırkasınıgiydi,

Çekmecesindenbirkâğıtçıkarıpkatladı,

Birşeyleryazdıüstüne,mühürlediveyattı:

Derinuykulariçindeydibütünbunlarıyaparken.

HEKİM

Büyükbiriçsıkıntısınınbelirtisibu:

Uykuhalindekibünyedeuyanıklıkhalleri.

Buuyuruyanıklıksırasında,

Yürümekvedahabaşkahallerdışında,

Ağzındanbirşeylerduyduğunuzoldumu?

KADIN

Öyleşeylerduydumkisöyleyemem,korkarım.

HEKİM

Banasöyleyebilirsiniz;söylemenizdelazım.

KADIN

Doğrusöylediğimetanıklıkedecekkimseyok.

(LadyMacbethelindebirşamdanlagirer.)

İştegeliyor,bakın!Herzamankiyürüyüşü,ama,

Yeminederim,yinederinuykularda.

Kendinizgörüniyice,saklanalımşuraya.

HEKİM

Buışığınerdenbulupyakmış?

KADIN

Yanıbaşındaydı.Herzamanışıkolacakyanında:

Öyleemretti.

HEKİM

Baksanıza,gözleriaçık.

KADIN

Açıkamaiçeridenkapalı.

HEKİM

Neyapıyoröyle?Ellerinioğuşturuyor,bakın.

KADIN

Alışmış,hepyapıyorbunu:Elleriniyıkıyormuşgibi.

Birçeyrektenfazlasürdüğünügördüm.

LADYMACBETH

Birlekevarşuradahâlâ.

HEKİM

Konuşuyor,dinleyelim.

Yazayımsöylediklerinitamhatırlamakiçin.

LADYMACBETH

Çıkelimden,korkunçlekeçıkdiyorumsana!

Bubir…Buiki…Tamam:Haydişimdi.

Cehennemnekaranlıkmış!

Yazık,kocakralımbenim.

Yazıklarolsun!Biraskerkorkarmıhiç?

Nediyekorkuyorsunbilinmesinden?

Kiminhaddinebizdenhesapsormak?

Birihtiyardanbukadarkanakacağıkiminaklınagelirdi?

HEKİM

Duydunmubunu?

LADYMACBETH

Fifebeyininbirkarısıvardı,neoldu?

Nedirbu?Hepkirlimikalacakbueller?

Yeterartık,haşmetlim,yeter!

Herşeyibozuyorsunbukorkularla.

HEKİM

Söyle,söyle!Amabubildiklerini

Bilmesendahaiyiederdin,kraliçe!

KADIN

Söylemesedahaiyiederdisöylediklerini.

Allahbilirdahanelervariçinde!

LADYMACBETH

Kankokuyorhâlâşurası:

Arabistan’ınbütünkokuları

Temizleyemeyecekşuufacıkeli!

Of,yeterartık!Yeter!

HEKİM

Nasılboşaltıyoriçini!Yarılırcasınadolmuşyüreği.

KADIN

Göğsümdeöylebiryürekçarpmasında,

Bütünbedenimkirlere,çamurlarabatsın!

HEKİM

Kötü,kötü,kötü…

KADIN

Allahiyiederinşallah!

HEKİM

Benimhekimliğimiaşıyorbuhastalık;

Benkiuykudayürüyennicehastalarabaktım

Vehepsirahatdöşeklerindedindarcaöldü.

LADYMACBETH

Elleriniyıka;gecelikhırkanıgiy;sapsarıkesilmeböyle!

Banquogömüldüdiyorumsana:

MezarındançıkamazBanquo.

HEKİM

Demeköyleha?

LADYMACBETH

Gityat,gityat;kapıvuruluyor.

Haydi,haydi,haydi,verelinibana.

Olanoldu,değişmezartık.Gelyatartık,gelyat.

(LadyMacbethçıkar.)

HEKİM

Gideryatarmışimdi?

KADIN

Hemen.

HEKİM

Korkunçfısıltılardolaşıyorortalıkta.

Olmayacakişler,olmayacakdertleryaratıyor.

Hastabeyinlersağıryastıklaradöküyorsırlarını.

Hekimdençokrahibeihtiyacıvarkraliçenin.

Allahım,Allahım,senyardımethepimize!

Onaiyibakın;canınakıymasınayarayacak

Hiçbirşeybırakmayınyanında.

Gözünüzüdeeksiketmeyinüstünden.

Haydi,gecenizhayırlıolsun.Kafamaltüstoldu,

Gördüklerimşaşkınaçevirdibeni.

Birşeylerdüşünmüyordeğilim,

Amayürekistersöylemeye.

KADIN

İyigeceler,doktor.

SAHNEII

(Dunsinane yakınlarında, kırda.Davullar, bayraklar.Menteith, Caithness, Angus, Lennox veaskerlergirer.)MENTEITH

İngilizordusuyaklaşıyor,başındaMalcolm,

AmcasıSiwardveyiğitMacduff.

Öçalmayageliyorlar,içlerialevalev:

Böylesibirdavauğrunaölülerbilekalkıp

Atılırenkanlı,enbelalısavaşa.

ANGUS

Birnamormanıyakınlarındakarşılaşırız.

Oyoldangeliyorlar.

CAITHNESS

Donalbaindekardeşiyleberabermiacaba?

LENNOX

Hayır,değil:Baştakilerinadlarıyazılıbende.

AmaSiward’ınoğluvebirçokdelikanlılarvar,

Yiğitlikleriniilkinbusavaştagösterecekler.

MENTEITH

Zorbaneyapıyor?

CAITHNESS

Dunsinanekalesinibesliyorvargücüyle.

Kiminindediğinegöredelirmiş;

Onuazçoktutanlaragöreyse

Yiğitçebirazgınlıkiçindeymiş.

Amaneyapsadizginleyemezartık

Çığrındançıkmışdüzenini.

ANGUS

Elleriyapışyapışgeliyoronaşimdi,

Sakladığıcinayetlerinkanlarıyla.

İsyanlardurmadankalleşliğinivuruyoryüzüne.

Emrindekiler,yalnızemirleyapıyorherşeyi,

Sevgiyledeğil.Krallığıbolgeliyorsırtına

Bircüceninbirdevdençaldığıkaftangibi.

MENTEITH

Yüreğininazıptaşmasınıkötügörmemeli:

İçindenevarsa,utanıyordur

Öylebirinsanıniçindeolmaktan.

CAITHNESS

Haydi,düşelimyola,gidipgirelim

Emretmeyehakkıolanlarınemrine.

Buhastayurduiyietmeyegelenlebirleşelim,

Onunladökelimkanımızısondamlasınakadar;

Yıkansın,temizlensindiyememleket.

LENNOX

Krallıkçiçeğisulansın,kötüotlarkurusundiye.

Haydi,yürüyelimBirnam’adoğru.

(Yürüyüşdüzeniyleçıkarlar.)

SAHNEIII

(Dusinaneşatosu.Macbeth,hekimvehizmetlilergirerler.)MACBETH

Artıkhabergetirmesinler.Hepsikaçsınisterse.

BirnamormanıkalkıpDunsinane’eyürümedikçe

Hiçbirşeydenkorkmam.Malcolmdediğinizçocuk

Birkadındandoğmamışmı?Dünyadaolupbitecekleri

Bilenlerşunusöyledilerbana:

KorkmaMacbeth,kadındandoğmuşhiçbirinsan

Sanakötülükedemeyecekhiçbirzaman.

Kaçınöyleyse,dönekbeyler,kaçın,

Gidinkatılınİngilizdomuzlarına.

Bağlandığıminanç,taşıdığımyürek

Nekuşkudansarsılır,nekorkudantitrer.

(Birhizmetligirer.)

Cehennemkarartsınobembeyazsuratını:

Nebakıyorsunöylealıkalık,kazgibi?

HİZMETLİ

Onbinlerce…

MACBETH

Onbinlercenepisherif?Kazmı?

HİZMETLİ

Asker,efendimiz.

MACBETH

Git,suratınıtırmala;kızılaboyansınkorkun!

Ciğerinpamukmusenin?Neaskeri,hımbıl?

Heyölümleralası!Şuyanaklarabakın:

Kefenbezigibi,korkununresmigibi.

Neaskeri,yoğurtsuratlı?

HİZMETLİ

İngilizordusu,izinverirseniz.

MACBETH

Çekgötürosuratıkarşımdan!

(Hizmetliçıkar.)

Seyton!

Yüreğimbulanıyorgördükçebu…Seyton,nerdesin?

Busavaşyaferahakavuştururbeni,

Yadayıkarartık.Yeterbukadaryaşadığım.

Baharıyazıgeçtiömrümün;

Yaprakdökümübundansonrası.

İhtiyarlığınkeyifleriysebanaharam:

Saygılar,sevgiler,sürüyledostlarbekleyemem.

Benimpayımolsaolsasessizamaderinlanetler.

Yüzegülmeler,zavallıyüreklerin

Korkudansevergörünmeleri…Seyton!

(Seytongirer.)SEYTON

Emriniz,haşmetlikralım.

MACBETH

Yenihaberlervarmı?

SEYTON

Var,amahepeskilergibi,haşmetlim.

MACBETH

Dövüşeceğim,doğranasıya,kemiklerimdeet

kalmayasıya!

Getirinzırhımıbana!

SEYTON

Dahavakitvar.

MACBETH

Olsun,kuşanacağım.

Atlılar,dahaçokatlılaryollayın:

Dolaşsıngörsünlerdörtbiryanı.

Kimlerkorkusalıyorsaortalığa,asınhepsini!

Verşuzırhımı…Hastannasıl,doktor?

HEKİM

Pekhastasayılmaz,kralım;kuruntudahaçok:

Olmayacakgörüntülerrahatınıkaçırıyor.

MACBETH

Kurtaronubunlardan.Hekimsinmadem,

Kafanınderdinededevabulamazmısın?

İçimizeköksalmışbirkaradüşünceyi

Söküpatamazmısınaklımızdan?

Beynimizeişlemişkuşkularısilemezmisin?

Herşeyiunutturantatlıbirilaçveripbize,

Atamazmısıngöğsümüzüdaraltanzehiri,

Yüreğimizeçökenobaskıyıiçimizden?

HEKİM

Budurumlardahasta

Kendikendinehekimliketmeli.

MACBETH

Gitöyleyse,köpeklerehekimliket,istemem!

Hanizırhım?Giydirinbeni!Verinasamıelime!

Seyton!Atlılargittimi?Doktor,beylersattıbeni.

Haydi,neduruyorsun?Çabukolbiraz!

Ahdoktor,şubizimkrallığın

Sidiğinibirmuayeneetsende

İçindekihastalığıgörebilsen,

Krallığaeskisağlığınıverebilsen,

Öylealkışlarımkiseni,

Dünyayıtutaralkışlarımınsesi!

Çıkar,atşuilletiiçimizden!

Hangitoz,hangiilaç,hangimüshil

Atariçimizdenşuİngilizleri?

Varmıbirbildiğinbununüstüne?

HEKİM

Var,efendimiz,sizinsavaşhazırlıklarınız

Birşeyleranlatıyorbizlere.

MACBETH

Gidiyorum,getirozırhıarkamdan,

BirnamormanıDunsinane’egelmeden

Nevurulmaktankorkarım,nezehirlenmekten.

HEKİM(Kendikendine.)

ŞuDunsinane’denbirkurtulsam

Dünyanınparasınıverselerbirdahagelmem.

(Çıkarlar.)

SAHNEIV

(Birnam ormanı yanında bir ova. Davullar, bayraklar. Malcolm, Siward, oğlu, Macduff,Menteith,Caithness,Angus,Lennox,Rossveaskerlergirer.)MALCOLM

Dostlar,inşallahyaklaştıartık

Herkesinevinderahatyaşayacağıgünler.

MENTEITH

Bunainanmayanyokiçimizde.

MALCOLM

Şukarşıkiormanneormanı?

MENTEITH

Birnamormanı.

MALCOLM

Heraskerbirdalkesiptutsunbaşına:

Öyleyürüyelimkisayımızbelliolmasın;

Yanlışhabergötürsündüşmangözcüleri.

ASKERLER

Başüstüne!Gidelimdalkesmeye!

SIWARD

ZorbaDunsinane’deymiş,güveniyormuşkendine:

Kuşatmamızıbekliyormuşkaleyi.

MALCOLM

Tekgüvendiğiyerorası:Başkaheryerde,

Büyükküçükherkesbaşkaldırdıkendisine.

Yanındakalanzavallılarda

Zorlakalanlardır;yüreksizdirhepsi.

MACDUFF

Öyledeolsagörmedenhükümvermeyelim:

Askerinvargücüyleyüklenmesigerek.

SIWARD

Herşeyiöğreneceğimizzamanyaklaşıyor:

Ozamangörürsöylerizborcumuzualacağımızı.

Kurudüşüncelerboşumutlaragötürebilir.

Sonsözüsöyleyecekkılıçlardır:

Onlarlayürüsünartıksavaş.

(Askerceyürüyüpçıkarlar.)

SAHNEV

(Dunsinane şatosu: Macbeth, Seyton ve askerler girer. Davullar ve bayraklar arkalarındangelir.)MACBETH

Dışduvarlarabayraklarımızasılsın.

Nöbetçilerbağırıpduruyor:Geliyorlar!diye.

Bizimşatoysagülüyorbukuşatmalara!

Bekleyipölsünlerdışardasıtmadanveaçlıktan!

Bizdenkaçanlarlaartmasaydıgüçleri

Gideryüzyüzedövüşürdükkendileriyle:

Ozamangerisingeri,giderlerdievlerine.

(Dışardankadınçığlıkları.)

Nedirbubağrışmalar?

SEYTON

Bunlar,kadınbağrışmaları,efendimiz.

(Çıkar.)MACBETH

Korkununtadınıdaunutmuşumnerdeyse.

Birzamanlarelimayağımkesilirdi

Birçığlıkduysamkaranlıklarda;

Korkulumasallargerçekmişgibi

Dikendikenederdibaşımdasaçlarımı.

Korkularıyemişdoymuşumartık:

Korkunçlasenlibenliolmuşkanlıdüşüncem;

Kılımkıpırdamıyor.

(Seytongirer.)

Neymişoçığlık?

SEYTON

Kraliçe,efendimiz,kraliçeölmüş!

MACBETH

Ergeçölecektikraliçe:

Ergeçbirgünsöylenecektibusöz.

Yarın,yarındansonrabiryarın,biryarındaha

Sürüpgidiyorgündengüneküçükadımlarla;

Geçmişgünlerimizisenicesersemlereışıktutmuş

Ölümyolunda,toztoprakolmazdanönce.

Sön,cılızkandil,sön!Hayatdediğinneki:

Yürüyenbirgölge,birzavallıkukla[13]busahnede:

Birsaatboygösterip,boyunkırıpgidecek!

Birdahadaduyulmayacakartıksesi.

Biraptalınanlattığıbirmasalbu:

Kurugürültüler,delisaçmalarıyladolu.

(Birhabercigirer.)

Dilinikullanmayageldin,belli,hadianlat,çabuk!

HABERCİ

Haşmetlikralım,birşeylergördümsanıyorum,

Anlatmayageldim,amanasılanlatsam…

MACBETH

Haydi,söylenesöyleyeceksen.

HABERCİ

Tepeninbaşındanöbetteydim;

Birnam’danyanabakıyordum:

Birdenormanyürüyorgibigeldibana…

MACBETH

Yalancıköpek!

HABERCİ

Yalansabütünhıncınızıbendenalın.

Üçmiluzaktangörülüyordüpedüzgeldiği:

Yürüyor,ormanyürüyordiyorumsize.

MACBETH

Yalansöylüyorsan,ilkağacadiridiriasılır,

Açlıktangeberinceyekadarkalırsın.

Doğruysasöylediğin,senbenias,aldırmam.

İştebuyıkarbütüngücümü.

İstermisinbirşeysaklıolsun

Cadınıngerçeğimsiyalanlarında:

“BirnamormanıDusinane’eyürümedikçekorkma!”

Oysakalkmışgeliyorişteorman.

Haydi,kuşanıpgelsinherkes,çıkalım.

Haberdoğruysakaçsakdaboş,kalsakda.

Bengüneşigörmektenbezdimartık.

Varsınbütündünyayokoluversin!

Çalsınbelaçanları!Essinölümrüzgârları![14]

Zırhımızsırtımızdaölürüzhiçolmazsa!

(Çıkarlar.)

SAHNEVI

(Dunsinane. Şatonun önü. Davullar, bayraklar.Malcolm, Siward,Macduff ve ellerinde ağaçdallarıylabirsürüaskergirerler.)MALCOLM

İyiceyaklaştıkartık.Atındallarınızı.

Olduğunuzgibiçıkınburadaortaya.

Sizamca,yiğitoğlunuzlabirlikte

İlksaldıracakordumuzakumandaedin.

Macduff’labizgerekeniyaparızarkadan,

Vereceğimemirleregöre.

SIWARD

Tanrıyaemanetolun.Hemenbuakşam

Zorbanınordusuçıksakeşkekarşımıza:

Yensinbizidövüşmesinibilmiyorsak.

MACDUFF

Çalsınbütünborazanlarımızvarsoluklarıyla,

Kanveölümhaberleriyayılsınortalığa!

(Çıkarlar.)

SAHNEVII

(Savaşmeydanınınbirbaşkayeri.Borusesleri.Macbethgirer.)MACBETH

Kaçamam,kazığabağladılarartıkbeni:

Ayıgibi,boynumdazincir,dövüşmekzorundayım

Üstümesaldıranköpeklerle,sonunakadar.

Nerdeobirkadındandoğmamışolan?

Ondanbaşkasıöldüremezmişbeni.

(GençSiwardgirer.)GENÇSIWARD

Adınnesenin?

MACBETH

Söylesemkorkarsın.

GENÇSIWARD

Korkmam.Cehenneminenkızgın,enazgın

Adıolsunisterseadın.

MACBETH

AdımMacbeth.

GENÇSIWARD

Şeytanınağzındançıkacakbirisim

İğrendiremezdibenibununkadar.

MACBETH

Korkutamazdıdabununkadar.

GENÇSIWARD

Hayır,iğrençzorba,korkmuyorum:

Kılıcımsöylesinsanakorkmadığımı.

(Dövüşürler.GençSiwardölür.)MACBETH

Demekbirkadındoğurmuşseni!

Kılıçlar,mızraklarvızgelirbana

Birkadındandoğmuşunelindeoldukça!

(Çıkar.)(Borusesleri.Macduffgirer.)MACDUFF

Buradangeliyorduses.Göstersuratınızorba!

Benimkindenbaşkabirkılıçöldürürseseni

Karım,çocuklarımmezarlarındançıkıphergece

Yakamıbırakmazlarömrümoldukça.

Kollarınıkiralamışzavallıaskerlerdeğil

Benimöldürmekistediğim:YasençıkkarşımaMacbeth,

Yadakılıcımgirsinkınına,şansızşerefsiz,

Hiçbirişeyaramadan.Buradaumuyordumseni.

Buncaborusesikralyanındangelirancak.

Bahtım,bulduronubana:Tekisteğimbusenden!

(Çıkar.)(Borusesleri.MalcolmveSiwardgirerler.)SIWARD

Buyurun,efendimiz.Şatoteslimoluverdihemen:

Zorbanınadamlarıhembizimledövüşüyor,

Hembizdenyana,karşıtarafla.

Beylerkahramancasavaşıyordoğrusu.

Sizegündoğdusayılırartık:İşbittinerdeyse.

MALCOLM

Düşmanlarımızbilebizdenyanabusavaşta.

SIWARD

Şatoyabuyurun,efendimiz.

(Çıkarlar.)(Borusesleri.)

SAHNEVIII

(Savaşmeydanınınbaşkabiryeri.Macbethgirer.)MACBETH

BudalaRomalılargibikendikılıcımla

Öldürecekdeğilimyakendimi!

Sağinsanlaroldukçakarşımda

Bendençokonlarayakışırkılıçyarası.

(Macduffgirer.)MACDUFF

Gel,cehennemzebanisi,gelkarşıma!

MACBETH

Ensakındığımsendin.Amaçekilgit:

Yeterincekanınvarüstümde.

MACDUFF

Sözbeklemebenden:Sesimkılıcımdabenim!

Sözleresığmazkanlıalçaklığınsenin.

(Dövüşürler.)MACBETH

Uğraşmaboşuna.Kesilmezhavayıkesmeyekalkma.

Seninkeskinkılıcınişlemezbana.

Gityarılırbaşlaravur,benimbaşımbüyülü:

Kadındandoğmuşlaryenemezbeni.

MACDUFF

Kesobüyüdenumudunusen.

Kölesiolduğunşeytanasorsöylesinsana:

Macduff’ıdoğumvaktindenönce

Anasınınkarnınıyarıpçıkardılar.

MACBETH

Lanetolsunbunubanasöyleyendile:

Ensağlamyanınıyıktıyüreğimin.

Kimselerinanmasınokalleşcadılara:

Karışıksözlerlealayaalıyorlarbizi.

Kulağımızasoktuklarıumudu

Söküpalıyorlaryüreğimizden.

Dövüşmeyeceğimseninle.

MACDUFF

Teslimolöyleyse,korkak!Sağkalda

Gezdiripdünyayaseyrettirelimseni,

Görülmedikbircanavarseyrettirirgibi.

Resminibirkazığaasar,altınayazarız:

“Zorbayıgörmekisteyengelsin!”diye.

MACBETH

Teslimolmam;gençMalcolm’unayaklarınakapanmak,

Aşağılıkkalabalığakendimiyuhalatmakiçin.

BirnamormanıDunsinane’egelmiş,gelsin;

Hasmımbirkadındandoğmadeğilmiş,olmasın:

Dövüşeceğimsonunakadar.

Kendisavaşkalkanımyetergöğsümde:

Haydivur,Macduff!Durdiyenincanıcehenneme!

(Vuruşarakçıkarlar.Savaşsonuborularıçalar.ÖndebayraklarvedavulcularlaMalcolm,Siward,Ross,ötekibeylerveaskerlergirer.)MALCOLM

Eksikdostlarımızdasağsalimdönseler.

SIWARD

Dönmeyenlerdeolur;amabukadardakalsak

Pahalıyamalolmuşsayılmazbubüyükgün.

MALCOLM

Macduff,birdeyiğitoğlunuzyok.

ROSS

Oğlunuzaskerlikborcunuödedi,Lordum.

Erkekoluncayakadarmışömrü.

Biradımgerilemedensavaştakiyerinden

Gösterdiyiğitliğiniveerkekçeöldü.

SIWARD

Oğlumöldüha?

ROSS

Öldü;aldıgötürdülersavaşyerinden.

Kederinizdeğerikadarbüyükolmasın:

Sonugelmezöyleolursa.

SIWARD

Göğsündenmivuruldu?

ROSS

Evet,göğsünden.

SIWARD

Neyleyim,Tanrınınaskeriolsunöyleyse.

Atlarımkadarçokoğlumdaolsa

Bundangüzelölümdileyememhiçbirine.

Ağıtımbukadarbenim.

MALCOLM

Dahabüyükyaslaralayıko,esirgemeyeceğimde

ondan.

SIWARD

Hayır,istemez:Şerefiyleölmekyeterona.

Tanrıonunlaolsun.Bakınbirdemüjdevar.

(MacduffelindeMacbeth’inkafasıylagirer.)MACDUFF

Kral,selamlarımseni;çünkükralsınartık!

İştehakkınıalanınlanetlikellesi.

Dünyakurtuldu.Tahtınınincileriortasında

Şimdidengörüyorumseni.Herkesinyüreğindede

Benimselamımakatılmakisteğivar.

Sesimekatsınherkessesini,bağıralımhepbirden:

Yaşasınİskoçyakralı.

HEPSİBİRDEN

Yaşasınİskoçyakralı!

MALCOLM

Kralınızuzunzamanbeklemeyecek

Sevgilerinizekarşılıkvermek,

Herbirinizeborçlarınıödemekiçin.

Beylerim,yakınlarım:Kontyapıyorumsizleri;

İlkinsizalıyorsunuzbuşerefiİskoçya’da!

Yenidevrinbaşlamasıiçin

Yapılmasıgerekenşeyleregelince,

Zorbanınkuşkularından,tuzaklarındankaçıp

Gurbetlerdeyaşayandostlarımızıçağırmak,

Ölenkasabınvezebanikarısının,

Kendicanınıkendialmışdenenkadının,

Bütünzulümortaklarınıarayıpbulmak.

Bütünbunlarıvebizibekleyenbaşkaişleri

SırasıylavegereğinceyapacağızTanrınınizniyle.

Teşekkürlerhepinizeveayrıayrıherbirinize;

Scone’adabeklerim,taçgiymetörenimize.

(Borazanvedavulsesleri.)(Çıkarlar.)

HasanÂliYücelKlasiklerDizisi’ndeYayımlananEserler

1.GURURVEÖNYARGI

JaneAusten

2.GECEYEÖVGÜLER

Novalis

3.BÜTÜNMASALLAR,BÜTÜNÖYKÜLER

OscarWilde

4.SEÇMEMASALLAR

HansChristianAndersen

5.KEREMİLEASLI

HazırlayanveÇev.İsaÖztürk

6.YÜREKBURGUSU

HenryJames

7.DUINOAĞITLARI

ReinerMariaRilke

8.MODESTEMIGNON

HonorédeBalzac

9.KANLIDÜĞÜN

FedericoGarciaLorca

10.HÜSNÜAŞK

ŞeyhGalib

11.YARATEYSANATÇI

JohannWolfgangvonGoethe

12.GORGİAS

Platon

13.DEDEKTİF(AUGUSTEDUPİN)ÖYKÜLERİ

EdgarAllanPoe

14.ERMİŞANTONIUSVEŞEYTAN

GustaveFlaubert

15.YERLEŞİKDÜŞÜNCELERSÖZLÜĞÜ

GustaveFlaubert

16.PARİSSIKINTISI

CharlesBaudelaire

17.YERGİLER

Iuvenalis

18.YUNUSEMRE,HAYATIVEBÜTÜNŞİİRLERİ

AbdülbâkiGölpınarlı

19.SEÇMEŞİİRLER

EmilyDickinson

20.KAMELYALIKADIN

AlexandreDumasFils

21.DÖRTLÜKLER

ÖmerHayyam

22.YAŞAMBİLGELİĞİÜZERİNEAFORİZMALAR

ArthurSchopenhauer

23.DENEMELER

Montaigne

24.DEVLET

Platon

25.GARGANTUA

FrançoisRabelais

26.OBLOMOV

İvanGonçarov

27.UTOPIA

ThomasMore

28.TARİH

Heredetos

29.KAYGIKAVRAMI

SørenKierkegaard

30.ŞÖLEN-DOSTLUK

Platon

31.BÜTÜNROMANLAR,BÜTÜNÖYKÜLER

AleksandrPuşkin

32.SEVİYORDUMSİZİ

AleksandrPuşkin

33.MADAMEBOVARY

GustaveFlaubert

34.BABALARVEOĞULLAR

IvanTurgenyev

35.KÖPEĞİYLEDOLAŞANKADIN

AntonÇehov

36.BÜYÜKOYUNLAR

AntonÇehov

37.CİMRİ

Molière

38.MACBETH

WilliamShakespeare

39.ANTONIUSVEKLEOPATRA

WilliamShakespeare

40.AKŞAMTOPLANTILARI

NikolayGogol

41.HİTOPADEŞA

Narayana

42.MANTIKAL-TAYR

FeridüddinAttâr

43.HAGAKURE:SaklıYapraklar

Yamamoto

44.EŞEKARILARI,KADINLARSAVAŞIVEDİĞEROYUNLAR

Aristophanes

45.SUÇVECEZA

FyodorDostoyevski

46.SİS

MigueldeUnamuno

47.BRAND-PEERGYNT

İbsen

48.ARABESKLER

NikolayGogol

49.TOPLUMSÖZLEŞMESİ

JeanJacquesRousseau

50.MİLLETLERİNZENGİNLİĞİ

AdamSmith

51.MASALLAR

LaFontaine

52.GULLIVER’İNGEZİLERİ

JonathanSwift

53.URSULEMIROUËT

HonorédeBalzac

54.RUBAİLER

Mevlânâ

55.MEDEA

Seneca

56.JULIUSCAESAR

WilliamShakespeare

57.BİLİMLERVESANATÜSTÜNESÖYLEV

JeanJacquesRousseau

58.KADINHAKLARININGEREKÇELENDİRİLMESİ

MaryWollstonecraft

59.KISAROMANLAR,UZUNÖYKÜLER

HenryJames

60.HOPHOPNAME(Seçmeler)

MirzeElekberSabir

61.KARAMAZOVKARDEŞLER

FyodorDostoyevski

62.TOPRAKARABACIK(Mriççhakatika)

Şudraka

63.DİLLERİNKÖKENİÜSTÜNEDENEME

JeanJacquesRousseau

64.AKTÖRLÜKÜZERİNEAYKIRIDÜŞÜNCELER

Diderot

65.YAŞAMININSONYILLARINDAGOETHEİLEKONUŞMALAR

JohannPeterEckermann

66.SENECA

Phaedra

67.ABELSANCHEZ–TutkuluBirAşkHikayesi,TULATEYZE

MigueldeUnamuno

68.PERICLES

WilliamShakespeare

69.SANATNEDİR?

L.N.Tolstoy

70.III.RICHARD

WilliamShakespeare

71.DÎVÂN-IKEBÎR

Mevlânâ

72.BİRİNGİLİZAFYONTİRYAKİSİNİNİTİRAFLARI

ThomasDeQuincey

73.ATİNALITİMON

WilliamShakespeare

[1] Hazreti İsa’nın çarmıha gerildiği yer; sonu ölümle bitecek eziyet veya cezanın çekildiği yeranlamındakullanılıyor.

[2]Savaştanrıçası

[3]Macbeth’inbabası

[4]UykudakiLucretia’yatecavüzedenRomalıdespot.İffetlibirkadınolanLucretiaolayıbabasınaveeşinehaberveripintihareder.Shakespeare’inTheRapeofLucreceadlıbiröykü-şiirivardır.

[5]Kapıcıyagöre cehenneminkapısını çalankişi, fahişkazanç sağlamak içinürününü stoklayan,ancakkıtlıkyerinebollukoluncaüzüntüsündenintiharedenbirçiftçidir.

[6]Dünyadazevkvesefayolunadalanlar,ahrettecehennemegideranlamında.

[7]Kapıcıbahşişistiyor.

[8]İngilizcesi,“bebekyaştakızçocuğu”.

[9] Yunan mitolojisinde ölüler diyarının tanrıçalarından biri, daha sonraları büyü ve efsunlarıntanrıçası.

[10]Yunanmitolojisinde,ölüleringittiğiHades’içevreleyenırmak.

[11]Tanrı’yabaşkaldırmadanönceşeytanınbirmelekolduğunagöndermeyapıyor.

[12]Yaşadığıhergünü,öbürdünyayahazırlanmaklageçirdianlamında.

[13]İngilizcemetinde“player”,yanioyuncu.

[14]Macbeth tehlikeyi askerlerine duyurmak için çanların çalınmasını emrediyor, “Essin rüzgâr,gelsinyıkım”diyesözlerinisürdürüyor.