WERREJ

Kelmtejn Qabel: Il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni 5Messa[[: Id-Direttur {enerali ta’ l-Edukazzjoni 7Messa[[: Id-Direttur tal-Kurrikulu 9Messa[[: Il-President - Malta Union of Teachers 11Messa[[: Il-President - Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel 12Preambolu 13L-Isfond tat-Ti[did 15

Il-Qafas Legali tal-Kurrikulu Nazzjonali 15Dritt g]all-edukazzjoni u tag]lim 15Dmirijiet ta’ l-Istat 15Dritt ta’ l-Istat li jirregola l-edukazzjoni 15Dritt tal-Ministru li jistabilixxi l-kurrikulu 16Setg]a biex isiru regolamenti 16

Il-Pro`ess tat-Ti[did 17Il-Bidu 17Twaqqif ta’ Kumitat 17Konsultazzjoni 18Anali\i u Diskussjoni 18Il-Pubblikazzjoni ta’ l-Abbozz 18Reazzjoni Immedjata 18Il-Kitba tad-Dokument Finali 19

Nag]rfu l-Isfidi 21It-Twe[iba Edukattiva g]all-Isfidi Kulturali, So`jali u Ekonomi`i 23

Valuri u So`jalizzazzjoni 24|vilupp S]i] 26Edukazzjoni tul il-]ajja 26Perspettiva Globali 27Id-Dinja tax-Xog]ol 28

Il-Prin`ipji Kurrikulari 29Prin`ipju 1: Edukazzjoni ta’ Kwalita’ g]al Kul]add 29Prin`ipju 2: Rispett tad-Diversita’ 30Prin`ipju 3: Stimulazzjoni tal-}ila Kritika u Kreattiva 31Prin`ipju 4: Edukazzjoni Relevanti g]all-}ajja 32Prin`ipju 5: Stabbilta’ fl-Ambjent tat-Tag]lim 33Prin`ipju 6: Trawwim ta’ Impenn 34Prin`ipju 7: Edukazzjoni }olistika 34Prin`ipju 8: Edukazzjoni Inklussiva 36Prin`ipju 9: Assessjar aktar Formattiv 37Prin`ipju 10: Tis]i] tal-Bilingwi\mu 37Prin`ipju 11: Ugwaljanza bejn is-Sessi 38Prin`ipju 12: Vokazzjoni u Kompetenza 40Prin`ipju 13: L-Importanza ta’ l-Ambjent tat-Tag]lim 42Prin`ipju 14: Tkattir tal-Parte`ipazzjoni fl-I\vilupp tal-Kurrikulu 44Prin`ipju 15: De`entralizzazzjoni u Identita’ 45

L-G]anijiet {enerali 47G]an 1: G]arfien Personali u Bini ta’ Sistema ta’ Valuri Eti`i u Morali 47G]an 2: |vilupp ta’ ~ittadini u Ambjent Demokratiku 49G]an 3: |vilupp ta’ Sens ta’ Identita’ Marbut ma’ l-Espressjoni Kreattiva 50G]an 4: Edukazzjoni Reli[ju\a 52G]an 5: It-Tis]i] ta’ l-Ugwalijanza bejn is-Sessi 54G]an 6: Edukazzjoni dwar is-Sesswalita’ Umana 55G]an 7: It-Trawwim ta’ Konsumaturi Edukati 56G]an 8: Edukazzjoni dwar il-Midja 58G]an 9: Parte`ipazzjoni Produttiva u Effettiva fid-Dinja tax-Xog]ol 59G]an 10: Edukazzjoni g]all-}in }ieles 62G]an 11: G]a\liet G]aqlin fil-Qasam tas-Sa]]a 63G]an 12: G]arfien akbar ta’ Sehem ix-Xjenza u t-Teknolo[ija fil-}ajja

ta’ Kuljum 65G]an 13: Kompetenza Komunikattiva 67G]an 14: T]ejjija g]all-Bidla 68

Il-Livelli Differenti tas-Sistema Edukattiva 71L-Edukazzjoni Bikrija 71

|vilupp Intellettwali 72|vilupp So`jo-Emozzjonali 73|vilupp Fi\iku 74|vilupp Morali 74|vilupp tas-Sens Estetiku u Kreattiv 74|vilupp fis-Sens Reli[ju\ (g]al min jemmen) 75G]odod Effettivi li Tassew Jiffa`ilitaw l-I\vilupp }olistiku tat-Tfal 75

L-Edukazzjoni Primarja 76Tag]lim ta’ }iliet ta’ Kull Xorta 77Tis]i] ta’ l-Edukazzjoni Personali u So`jali 77|vilupp ta’ aktar }ila, G]erf u Attitudnijiet Po\ittivi marbuta

mas-Su[[etti Ba\i`i 77Twettiq tal-Prin`ipju ta’ Edukazzjoni g]ad-Diversita’ 78Assessjar Summativ Mi\\ewwe[ ma’ dak Formattiv 78Twettiq ta’ Politika ta’ Bilingwi\mu 78Tag]lim tar-Reli[jon 79Programm Edukattiv g]all-{enituri 80

L-Edukazzjoni Sekondarja 80Tis]i], Sofistikar u Irfinar tal-}iliet |viluppati fil-Livell Primarju 80Tis]i] ta’ l-Edukazzjoni Personali u So`jali 81Twettiq ta’ l-G]anijiet {enerali fil-Kuntest tas-Su[[etti Mg]allma 81Twettiq ta’ Politika ta’ Tag]lim tal-Lingwi 81Assessjar Summattiv Im\ewwe[ ma’ dak Formattiv 82|vilupp ta’ Pro[etti Marbuta ma’ Temi 83Tag]lim tar-Reli[jon 83Tist]i] ta’ l-I\vilupp Emozzjonali 83Tis]i] tal-Parte`ipazzjoni tal-{enituri 83

L-Iskejjel u l-Interpretazzjoni tal-Kurrikulu 85L-Iskejjel b]ala ~entru Komunitarju 89G]eluq 91

KELMTEJN QABEL - IL-MINISTRU TA’ L-EDUKAZZJONI

L-edukazzjoni hija l-[uf fejn is-so`jeta’ tag]na tkattar lilha nnifisha u to]loq is-so`jeta’ tal-[ejjieni. Dan

b]al meta twelled, titma’ u trabbi. F’dan il pro`ess tlieta huma il-fatturi ewlenin li jrawwmu wild tamietna -

il-[enerazzjoni li jmiss. Dawn huma: it-t]abrik ta’ l-g]alliema, it-t]abrik tal-[enituri, u il-kurrikulu

nazzjonali li g]andu jservi ta’ gwida g]alihom.

Jiena w il-kollegi tieg]i g]andna pja`ir kbir nippre\entawlkom dak li intom stess - esperti, g]alliema,

[enituri u persuni o]ra involuti - kellkom id-dehen li to]olqu. Dan huwa kurrikulu minimu nazzjonali

ibbilan`jat, frott ta’ ]afna konsultazzjonijiet u ]afna ]sieb. B]ala qarrej ta’ dan id-dokument, inti ser issib

fih l-g]odda sabiex nassiguraw `ertu kontinwita’ fin-nazzjon tag]na, mill-kultura spe`jali tag]na l-Maltin

fl-img]oddi sal-kultura Maltija fil-[ejjieni. Dan g]aliex minn [enerazzjoni g]all-o]ra ma rridux nitilfu dak

li huwa ta’ valur fil-karattru tag]na u fil-mod kif naraw l-affarijiet. U ser issib ukoll f’dan id-dokument l-

g]odda sabiex inkunu \guri li jkun hemm flessibilta’ u bidla fil-wisa’ kollha tal-kultura tag]na. Dan

g]aliex id-dinja t’g]ada - u sehem il-Maltin fiha - m’hix l-istess b]al dik tal-biera].

Na]seb tapprezza li jinstabu hawn elementi li kien hemm b\onn ta’ min jis]aq fuqhom min]abba dak

li s-so`jeta’ tag]na rnexxielha titg]allem, kulltant b’g]araq tad-demm, u g]alhekk dak li issa je]tie[ilha

tkun, u dak li issa je]tie[ilha tag]mel, b’mod differenti minn qabel. Dawn l-elementi huma b]al medi`ini

g]al mard li nbag]tu bih, u wkoll injezzjoni ta’ immunizzazzjoni kontra perikli ovvji li kultant iduru ma’

saqajna, b]al m’huma l-intolleranza, l-impratti`ita’, in-nuqqas ta’ rilevanza tal-edukazzjoni g]as-sistema

ta’ l-ekonomija, is-sessismu, il-limitazzjonijiet fil-karrieri g]an-nisa, l-emar[inazzjoni ta’ min g]andu

b\onnijiet spe`ali, l-apatija so`jali u personali ta’ xi \g]a\ag] u xi adulti, u l-injoranza.

I\da ser issib ukoll f’dan id-dokument dak li huwa universali: elementi li jindirizzawl-edukazzjoni tal-

bnedmin kollha u kulimkien, u wkoll elementi li ma ng]addux ming]ajrhom fil-Millennju li [ej. Dawn

huma prijoritajiet universali g]at-trawwim u l-i\vilupp ta’ dak li huwa tassew tal-bniedem, tassew uman.

Hekk, ser issib emfasi fuq li wie]ed isir kapa`i jifhem lilu nnifsu, fuq l-i\vilupp emozzjonali, fuq it-

trawwim ta’ impenn personali u so`jali, u fuq elementi o]ra. Barra dan hemm ukoll emfasi [did fuq il-

]sieb b’mod kreattiv, fuq li wie]ed ikun jaf jirra[una, jag]mel de`i\jonijiet, isolvi problemi, u jkollu sens

ta’ kur\ita’. Dawn huma elementi li jistimolaw l-i\vilupp - u jwasslu g]al `ertu vijabbilta’ fis-sistema

ekonomika - tas-so`jeta’ tag]na kollha u tat-tifla jew tat-tifel li jkun.

}a[a li tifhimha, dokument b]al dan ]add ma jistenna li jkun jaqbel f’kull dettall ma’ l-opinjonijiet ta’

kul]add. I\da madankollu apprezzajt u marritli `erta ansjeta’ meta rajt qbil wiesa’ jitrawwem madwar

dan id-dokument kemm fost g]alliema u o]rajn involuti, u sa]ansitra fil-Parlament. Dan sinjal tajjeb

g]ax-xhur li [ejjin, g]aliex l-entu\ja\mu ta’ l-g]alliema u tal-[enituri ma ng]addux ming]ajrhom fil-fa\i li

[ejja ta’ dan ix-xog]ol. Tinsiex li f’sens ewlieni dan il-Kurrikulu jirrapre\enta m’hux it-tmiem i\da il-bidu

ta’ pro`ess importanti ta’ bidla.

Dak li issa ser jibda, jkun pro`ess ta’ tibdil kreattiv li jsir f’kull skola u permezz ta’ kull g]alliem. Dan

ifisser li l-iskejjel u l-g]alliema individwali, iggwidati u ispirati mill-Kurrikulu Minimu Nazzjonali, jo]olqu

kull wie]ed skond l-orjentament spe`jali tieg]u, dawk is-sillabi, ir-ri\orsi, u l-metodi li l-iskola jew il-klassi

jkollha b\onn.

Inti \gur tinduna f’dan il Kurrikulu Minimu Nazzjonali b’approach [did dwar kif issir il-gwida nazzjonali

li hemm b\onn g]al min imexxi l-edukazzjoni tal-[enerazzjoni li jmiss. Fih ma tarax daqstant listi

dettaljati ta’ kontenut li l-g]alliema je]tie[ li jg]allmu, i\da miflok dan tara lista ta’ outcomes, ri\ultati,

bidliet li je]tie[ li jitfa``aw f’min qieg]ed jitg]allem. Dan kollu jesi[ilkom ]sieb [did u ]iliet [odda fil-

qasam ta’ \vilupp kurrikulari g]all-iskola li tkun u g]all-klassi li tkun. Il-Ministeru tieg]i bid-Divi\joni ta’ l-

Edukazzjoni sejrin nag]tukom appo[[ u g]ajnuna f’din l-isfida, f’din il-]idma li g]ad trid issir.

Meta jiena ]adt sehem fil-]olqien u r-revi\joni ta’ dan id-dokument, u iffa`ilitajt dan il-pro`ess, dan

kien ta’ sodisfazzjon mill-akbar. In]e[[ek u in]e[[i[kom sabiex tu\awh b]ala katalist flessibbli li

min]abba li hija flessibbli tg]inek til]aq livell g]oli fl-iskola tieg]ek, fil-klassi tieg]ek, ma’ bintek u ma’

ibnek.

Dan id-dokument jg]inna lkoll no]olqu ambjenti fejn wie]ed jitg]allem, ambjenti li fihom l-istudenti

kollha jkollhom l-opportunita’ jil]qu sa fejn iwassalhom il-potenzjal kollu li kull wie]ed u wa]da minnhom

ikollha titg]allem. U jg]in lil min jitg]allem sabiex ju\a dak li jitg]allem g]at-twettiq tal-milja tal-umanita’

tieg]u u tag]ha stess u g]all-]olqien tal-[ejjieni tag]na lkoll.

Louis Galea

MESSA{{ - ID-DIRETTUR {ENERALI TA’ L-EDUKAZZJONI

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali li qed ji[i promulgat huwa \erniq [did fil-kamp Malti ta’ l-edukazzjoni. Il-

kurrikulu huwa nazzjonali g]ax japplika g]all-iskejjel kollha Maltin - kemm dawk statali, kemm dawk

tal-knisja u kemm dawk privati indipendenti. Il-kurrikulu huwa nazzjonali g]ax fit-tfassil tieg]u kiseb l-

appo[[ ta’ l-imsie]ba kollha fil-qasam edukattiv. Kiseb ukoll l-appo[[ ta\-\ew[ na]at tal-Kamra tar-

Rappre\entanti. Meta tiftakar li g]al snin twal, l-edukazzjoni kienet qisha ballun fi`-`entru

tal-kontroversja politika Maltija, dan il-konsensus dwar vi\joni nazzjonali bipartitika fl-edukazzjoni huwa

tassew \vilupp storiku.

Id-dokument [ie msawwar b’genero\ita’ kbira minn diversi persuni li offrew ]in, ener[ija u kreattivita’

minn tag]hom fil-kontribut parte`ipattiv li huma taw. L-isforz kollettiv g]at-tiswir tieg]u g]ad i]alli frott

bnin. Il-konsultazzjoni wiesg]a u diretta setg]et kienet pro`ess li deher li ]a fit-tul, i\da l-appo[[

wiesg]a li n[abar wara dan id-dokument jawgura tajjeb g]all-implimentazzjoni tal-vi\joni proposta.

Id-dokument huwa qafas li madwaru kull skola qeg]da ting]ata l-opportunita’ li tipproponi u tfassal

edukazzjoni xierqa g]a`-`irkostanzi tag]ha, fil-parametri wiesg]a li qed jigu stabbiliti. Aktar minn hekk,

hu ma]sub li nimxu lejn edukazzjoni li taqdi l-b\onnijiet ta’ kull student individwali.

Huwa importanti li issa nassiguraw li dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali ma jibqax fuq l-ixkaffa. Il-

kontribut ta’ l-imsie]ba fil-formulazzjoni tad-dokument kien imprezzabbli. Daqstant ser ikun kru`jali l-

impenn u l-konsensus ta’ l-imsie]ba kollha fil-fa\i ta’ l-implimentazzjoni. Nittama li nkomplu kif bdejna.

Karatteristika o]ra ta’ dan id-dokument huwa l-g]arfien li l-i\vilupp kurrikulari huwa \vilupp dinamiku.

G]alhekk, imkien ma jipproponi li hu l-a]]ar kelma fuq il-materja. Jipprospetta ]ajja ta’ seba’ snin g]alih

innifsu, u li fl-a]]ar tnejn minnhom isir e\er`izzju ta’ formulazzjoni tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali li

jmiss. Barra minn hekk, huwa ne`essarju li jkun hemm \vilupp sistematiku u kontinwu tal-mi\uri proposti

matul is-seba’ snin li [ejjin. Fl-istess ]in, hemm b\onn ta’ ri`erka kontinwa mill-iskejjel infushom u minn

a[enziji o]ra sabiex nistabilixxu l-impatt [enwin li l-kurrikulu jkun qieg]ed ikollu fuq l-iskejjel u l-

provizjon ta’ tag]lim. B’hekk biss, nistg]u naslu biex nil]qu l-o[[ettiv tag]na li noffru edukazzjoni ta’

kwalita’ g]olja lit-tfal kollha tal-g\ejjer Maltin.

Charles Mizzi

MESSA{{ - ID-DIRETTUR TAL-KURRIKULU

Is-so`jeta’ tag]na, b]al ]afna o]ra, t]oss il-b\onn li minn \mien g]al \mien tag]ti ]arsa sewwa lejn il-

linji ta’ gwida li jmexxu l-g]an u l-kontenut ta’ l-edukazzjoni tag]ha, u d-dokument tal-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali hu l-frott ta’ dan l-istudju.

Id-dokument jifforma l-ba\i li tirregola l-i\vilupp ta’ kurrikula differenti, fit-tliet livelli ta’ l-edukazzjoni:

bikrija, primarja u sekondarja, u huwa l-qalba [enerali tas-sistema edukattiva Maltija.

Wa]da mill-kwalitajiet ewlenin ta’ dan id-dokument hija dik li jqieg]ed il-]ti[ijiet ta’ min qieg]ed

jitg]allem qabel kull g]an ie]or. It-tfal, kemm meta g]adhom `kejknin, kif ukoll meta jsiru adoloxxenti,

huma dejjem i`-`entru tal-vi\joni kollha u ta’ kull ippjanar u provvediment tieg]u. Id-dokument kollu ]aj

b’dan l-impenn.

Minsu[a daqshekk ie]or fl-g]anijiet u l-]idma tieg]u hemm ir-rispett s]i] g]ad-diversita’. L-ispirtu

]olistiku tad-dokument ji[bor fih mhux biss l-aspetti kollha ta’ l-i\vilupp tal-bniedem fil-fa\ijiet kollha

tieghu, i\da wkoll id-diversita’ fl-istili ta’ kif wie]ed jikseb it-tag]lim u l-firxa kollha ta’ abbiltajiet u

b\onnijiet spe`ifi`i u spe`jali li nsibu fost dawk li qeg]din jitg]allmu. G]alhekk dan id-dokument jag]mel

kull sforz biex tasal `ara l-vi\joni tieg]u ta’ inklu\joni.

Dokument b]al dan ma jistax jonqos li j]ares ukoll lejn x’inhuma l-]ti[ijiet tas-so`jeta’ li tag]ha kull

tifel, adoloxxent, u adult mhux biss huwa membru, imma wkoll parte`ipant attiv. Is-so`jeta’ ta’ llum

g]andha \ew[ karatteristi`i ewlenin - il-globalizazzjoni u t-tibdil mg]a[[el. Fi sfond b]al dan huwa

me]tie[ li l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jassigura li l-firxa ta’ esperjenzi tat-tag]lim tkun wiesg]a u

bilan`jata biex minnha wie]ed jo]ro[ bil-kapa`ita’ li jie]u ]sieb tieg]u nnifsu u ta’ ]ajtu, u fl-istess waqt

ikollu l-]e[[a u r-rieda li jieqaf ma’ ]addie]or.

B]ad-dokumenti l-o]ra ta’ qablu, l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali [did i]ares ukoll lejn il-]ti[iet ta’ l-

g]erf u tat-tag]lim u juri mpenn biex ji[u m]arsa l-livelli mixtieqa tat-tag]lim. Id-dokument ivarja sewwa

minn dak ta’ qablu g]aliex jis]aq i\jed fuq il-]tie[a u l-importanza tal-]iliet, il-kompetenzi, attitudnijiet u

valuri milli fuq il-kisba ta’ l-g]erf u tag]rif.

Wie]ed jittama li din il-bidla fil-mod ta’ kif in]arsu lejn l-esperjenza tat-tag]lim tesdenti wkoll g]al

mod kif in]arsu lejn l-assessjar.

Il-kultura [dida,

(i) tqis li l-g]an ewlieni ta’ l-assessjar huwa li jipprovdi dak it-tag]rif me]tie[ biex isir tag]lim aktar

effettiv;

(ii) tfittex li ssir taf x’inhuma l-kapa`itajiet ta’ dawk li qeg]din jitg]allmu u mhux li tifridhom u teskludihom

fuq dak li ma jafux;

(iii) tinkora[[ixxi lil min qieg]ed jitg]allem li hu wkoll jassessja lilu nnifsu u li jipparte`ipa b’mod attiv u

de`isiv fit-tag]lim tieg]u.

Waqt it-tliet snin li fihom kienet qieg]da ssir ir-revi\joni tal-kurrikulu, \died sew l-interess

fl-edukazzjoni u l-imsie]ba kollha ing]aqdu fl-attivita’ parte`ipattiva u kollaborattiva. Dawn g]andhom

ikunu wkoll il-karatteristi`i ta\-\mien li [ej meta jkun qieg]ed jit]addem dan il-kurrikulu.

Id-dokument jis]aqq fuq is-sehem de`isiv li g]andhom l-edukaturi kollha, l-iskejjel, il-[enituri u l-

komunita’ u na]seb li s-su``ess s]ih ta’ dan id-dokument jista’ jinbena biss fuq strutturi u strate[iji li

jispiraw u j]addmu l-akbar spirtu kollaborattiv minn kul]add.

Naf li kemm l-ewwel kif ukoll it-tieni abbozz [ew ikkritikati b]ala vi\jonarji, idealisti u perfezzjonisti

\\ejjed, i\da jista’ xi ]add ilum lil min irid edukazzjoni ta’ l-iprem kwalita’ g]all-pajji\na? Issa jmiss lilina li

nag]mlu din il-vi\joni realta’.

Mary Vella

MESSA{{ - IL-PRESIDENT - MALTA UNION OF TEACHERS

Il-Malta Union of Teachers (MUT) ilha ]afna t]oss il-]tie[a ta’ riforma drastika fil-kurrikulu; g]alhekk

t]e[[e[ lill-awtoritajiet biex ikunu kura[[u\i bi\\ejjed u jag]mlu dak kollu li hu me]tie[ sabiex din

ir-riforma titwettaq mill-aktar fis fl-interess ta’ l-istudenti tag]na.

B’dan il-kurrikulu, 1-iskejjel kollha f’Malta se jkollhom aktar spazju biex ikunu huma stess li jaraw

x’inhu l-a]jar mezz ta’ taghlim, kif ukoll biex kull skola torjenta ru]ha g]all-b\onnijiet partikolari ta’ kull

student. Je]tie[ li l-identita’ u l-awtonomija ta’ kull skola jsiru realta’. F’`ertu sens dan hu kurrikulu li

jpo[[i lill-istudenti fi`-`entru tas-sistema edukattiva nazzjonali fid-diversita’ kollha tag]ha.

|gur li l-edukazzjoni f’pajji\na trid tiffa``ja sfidi kbar u dan il-kurrikulu ser ipo[[i fuq l-g]alliema

responsabbiltajiet kbar u [odda li jistg]u j[ibu mag]hom tibdil fil-kundizzjonijiet tax-xog]ol tag]hom;

tibditiet li huma me]ie[a i\da li jridu isiru wara konsultazzjonijiet s]a] ma’ l-MUT.

J’Alla dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonati j[ib bidla fil-mentalita’ sabiex l-iskejjel tag]na, minn sempli`i

skejjel ta’ struzzjoni, jersqu aktar lejn edukazzjoni ta’ valuri eti`i u morali, \vilupp ta’ `ittadini

responsabbli, u fuq kollox fejn fl-iskejjel tag]na t-tfal u l-istudenti jkunu fer]anin f’ambjent li jilqg]ek, u

mdawwrin b’g]alliema kuntenti fil-professjoni tag]hom biex flimkien nersqu lejn millennju [did b’kura[[

u determinazzjoni.

John Bencini

MESSA{{ - IL-PRESIDENT - ASSO~JAZZJONI KUNSILLI TA’ L-ISKEJJEL

L-Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel (AKS) tirrikonoxxi li l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali qed ipo[[i b’mod

konkret lill-istudent fi`-`entru tal-]idma edukattiva b’mod li jkun possibbli g]alih li ji\viluppa dawk il-]iliet

kollha li hu kapa`i ji\viluppa. Tirrikonoxxi wkoll li l-Kurrikulu qed joffri dimensjoni moderna u direzzjoni

`ara quddiem l-isfidi tal-lum u ta’ g]ada.

Biex dan kollu jse]] tassew il-pro``ess ta’ l-interpretazzjoni tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali g]andu

jwassal biex l-iskola “tlaqqa’ l-im]u] ta’ l-imsie]ba f’]idma kontinwa u fid-dawl tal-prin`ipji u g]anijiet

tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali tfassal l-kurrikulu u pjan ta’ \vilupp skolastiku” (p. 85).

Dan id-dokument b’mod mill-aktar `ar jirrikonoxxi “l-importanza ta’ sehem il-[enituri fis-su``ess

edukattiv ta’ wliedhom” (p. 80), u “jitlob lill-iskejjel biex jinkludu l-parte`ipazzjoni u l-edukazzjoni

tal-[enituri fil-pjan ta’ \vilupp tag]hom.” (p. 80). Bl-istess ]e[[a jistieden lill-amministrazzjoni ta’ kull

skola, lill-g]alliema, lill-[enituri u imsie]ba o]ra fl-edukazzjoni sabiex id f’id, ja]dmu sfiq b’mod kreattiv

g]all-i\vilupp tat-tfal u ta\-\g]a\ag] kif ukoll g]all-i\vilupp uman ta’ l-adulti fil-komunita’.

Hu fatt pruvat li fejn id-dar u l-iskola ja]dmu id f’id il-livell akkademiku, so`jali u edukattiv ta’ l-iskola

tjieb u b’hekk it-tfal marru a]jar. Dan ifisser li “aktar mal-[enituri jibqg]u ‘il bog]od mis-sistema

edukattiva, aktar il-pro`ess edukattiv kif ukoll l-i\vilupp tat-tfal jiftaqru” (p. 44).

L-AKS tittama li kul]add jifhem l-importanza li na]dmu flimkien u b’sens ta’ direzzjoni u g]arfien

naslu fejn irridu naslu. Hekk nittamaw li jkollna skejjel aktar demokrati`i, accountable u bi standards

aktar g]olja. Skejjel a]jar.

Frans Borg

PREAMBOLU

Il-pro`ess ta’ revi\joni u tis]i] tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali, li kien [ie stabbilit g]all-ewwel darba

f’Malta fl-1989, nbeda fl-1996 bil-pubblikazzjoni tad-dokument Tomorrow’s Schools: developing effective

learning cultures1, u tkompla bil-pubblikazzjoni, fl-1998, ta’ l-Abbozz ta’ Kurrikulu Nazzjonali {did g]all-

Edukazzjoni f’Malta bejn l-eta’ ta’ 3 u 16-il sena2. Dan serva ta’ spinta biex tul din is-sena twettaq

pro`ess ta’ djalogu bejn il-partijiet kollha involuti li wassal g]all-formolazzjoni ta’ dan il-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali [did.

Is-sena skolastika 1999/2000 hija s-sena li matulha g]alliema, [enituri, studenti u o]rajn b’interess fl-

edukazzjoni ta’ pajji\na, g]andhom ikomplu jifhmu u j]ejju ru]hom g]at-twettiq ta’ dan il-Kurrikulu

b’effett minn Ottubru 2000. Id-djalogu dwar l-i\vilupp tal-Kurrikulu hu djalogu kontinwu li g]andu mhux

biss isa]]a] l-isforzi lejn it-twettiq ta’ l-g]anijiet ta’ dan il-Kurrikulu, i\da g]andu wkoll iwassal g]all-

a[[ornament me]tie[ wara ]ames snin mill-adozzjoni ta’ dan il-Kurrikulu.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jipprovdi vi\joni edukattiva lill-iskejjel kollha ta’ Malta u G]awdex.

Din il-vi\joni tirrifletti l-b\onnijiet u l-aspirazzjonijiet ta’ l-imsie]ba so`jali li pparte`ipaw fil-pro`ess

tat-ti[did tal-kurrikulu.

Il-vi\joni, il-prin`ipji kurrikulari, l-g]anijiet [enerali, u l-istrate[iji edukattivi li jsawru dan id-dokument

g]andhom inebb]u lill-iskejjel individwali fil-pro`ess tat-tfassil tal-pjan ta’ \vilupp u fit-twettiq tal-

programm edukattiv tag]hom. It-t]addin u t-t]addim ta’ dan id-dokument minn kull skola, ji\gura

edukazzjoni ta’ kwalita’ u livelli xierqa fl-iskejjel kollha. B’hekk dan id-dokument jiggarantixxi l-]arsien

tad-drittijiet ba\i`i edukattivi ta’ l-istudenti kollha, mill-kindergarten sa tmiem il-vja[[ skolastiku.

Il-pro`ess tat-ti[did tal-kurrikulu huwa kontinwu u dinamiku. G]alhekk dan id-dokument ma

jirrappre\entax it-tmiem ta’ pro`ess. Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jrid jitqies b]ala kapitlu ie]or fi

storja li m’g]andhiex tmiem. It-ti[did kontinwu fil-qasam tal-kurrikulu ji\gura li l-iskejjel jibqg]u

istituzzjonijiet rilevanti fil-komunita’.

L-ISFOND TAT-TI{DID

Il-Qafas Legali tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali Malti

Il-ba\i legali tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali tinsab fl-Att Dwar l-Edukazzjoni (Kap. 327). Dan l-Att tnieda

b’li[i mill-Parlament ta’ Malta fl-1988 li kkonsolidat u rriformat il-li[i dwar l-Edukazzjoni f’Malta.

Fost id-Dispo\izzjonijiet {enerali f’Taqsima I ta’ dan l-Att insibu:

• Dritt g]all-edukazzjoni u tag]lim (3):

“Kull `ittadin tar-Repubblika ta’ Malta g]andu dritt g]all-edukazzjoni u tag]lim ming]ajr distinzjoni

ta’ eta’, sess, twemmin jew mezzi finanzjarji.”

• Dmirijiet ta’ l-Istat (4):

“Huwa dmir ta’ l-Istat:

(a) li jmexxi ‘l quddiem l-edukazzjoni u t-tag]lim;

(b) li ji\gura li jkun hemm sistema ta’ skejjel u istituzzjonijiet li jkunu miftu]a g]a`-`ittadini Maltin

kollha u li jkunu jipprovdu g]all-i\vilupp s]i] tal-persuna inklu\a l-]ila ta’ kull persuna g]ax-

xog]ol; u

(`) li jipprovdi skejjel u istituzzjonijiet b]al dawn fejn m’hemmx.”

• Dritt ta’ l-Istat li jirregola l-edukazzjoni (7):

“L-Istat ikollu d-dritt:

(a) li jistabbilixxi kurrikulu minimu nazzjonali ta’ studju g]all-iskejjel kollha;

(b) li jistabbillixxi l-kundizzjonijiet minimi nazzjonali g]all-iskejjel kollha; u

(`) li ji\gura li ji[u m]arsa l-kurrikulu minimu nazzjonali ta’ studju u l- kundizzjonijiet minimi

nazzjonali g]all-iskejjel kollha.”

Fit-Taqsima III, ‘Skejjel ta’ l-Istat,’ insibu:

• Dritt tal-Ministru li jistabbilixxi l-kurrikulu (20):

(1) Bla ]sara g]ad-dispo\izzjonijiet tas-subartiklu (2) ta’ dan l-artiklu, ikun id-dover tal-Ministru li

jistabbillixxi l-kurrikulu g]al Skejjel ta’ l-Istat u jista’ jistabbilixxi kurrikula differenti g]al Skejjel ta’

l-Istat differenti.

(2) Ikun id-dover tal-Ministru li jipprovdi g]all-edukazzjoni u tag]lim tar-reli[jon Kattolika fi Skejjel

ta’ l-Istat u li jistabbilixxi l-kurrikulu g]all-edukazzjoni u t-tag]lim ta’ dik ir-reli[jon f’dawk l-

iskejjel, skond ma jkunu ddisponew f’dan ir-rigward l-Isqfijiet Ordinarji ta’ dawn il-G\ejjer.

(3) Kunsill ta’ Skola jista’ jag]mel talba lill-Ministru biex ida]]al fil-kurrikulu g]all-edukazzjoni ta’ dik

l-iskola korsijiet ta’ studji b’\jieda ma’ dawk stabbiliti mill-Ministru, u l-Ministru jista’ jilqa’ dik it-

talba.

(4) Il-[enituri ta’ minuri g]andhom id-dritt jag]\lu li l-minuri ma jir`evux tag]lim tar-reli[jon

Kattolika.”

• Setg]a biex isiru regolamenti (47):

“Il-Ministru jista’ jag]mel regolamenti biex jag]tu effett lil kull wa]da mid-dispo\izzjonijiet ta’ qabel

dan l-Att u b’mod partikolari i\da bla ]sara g]all-[eneralita’ ta’ dak li ntqal qabel, g]al kull wie]ed

mill-g]anijiet li [ejjin:

(`) biex jistabbilixxi kurrikulu nazzjonali ta’ studji ming]ajr ]sara g]an-natura reli[ju\a spe`ifika ta’

xi skola.”

Wara l-pubblikazzjoni ta’ l-Att Dwar l-Edukazzjoni (Kap. 327.) ta’ l-1988, u bis-sa]]a tas-setg]at

mog]tija bl-artiklu 47 ta’ l-istess Att, il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni g]amel dawn ir-regolamenti:

- Regolamenti ta’ l-1989 li jistabbilixxu Kurrikulu Minimu Nazzjonali fil-livell tal-Kindergarten (A.L. 76

ta’ l-1989). Dawn ir-regolamenti da]lu fis-se]] fl-1 ta’ Settembru 1989.

- Regolamenti ta’ l-1989 li jistabbilixxu Kurrikulu Minimu Nazzjonali fil-livell primarju (A.L. 73 ta’ l-

1989). Dawn ir-regolamenti bdew jg]oddu fl-1 ta’ Settembru 1989.

- Regolamenti ta’ l-1990 li jistabbilixxu Kurrikulu Minimu Nazzjonali fil-Livell Sekondarju (A.L. 103 ta’

l-1990). Dawn ir-regolamenti bdew jg]oddu fl-1 ta’ Settembru 1990.

Mid-data effettiva tag]hom dawn ir-regolamenti saru l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali g]all-Edukazzjoni

f’Malta.

Il-Pro`ess tat-Ti[did

Il-Bidu

Fuq struzzjonijiet tal-Ministru, nhar it-13 ta’ Marzu 1996 is-Segretarju Permanenti fil-Ministeru ta’ l-

Edukazzjoni u Ri\orsi Umani kiteb lid-Direttur {enerali (Edukazzjoni) dwar it-ti[did tal-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali. Fl-ittra tieg]u s-Segretarju Permanenti g]arraf lid-Direttur {enerali li wara ]ames snin mill-

pubblikazzjoni tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali, id-Direttur {enerali (Edukazzjoni) g]andu jitlob lid-

Dipartiment tal-Kurrikulu biex jippjana u jmexxi l-pro`ess li kellu jwassal biex ji[i ppre\entat abbozz ta’

kurrikulu [did sal-31 ta’ Marzu 1998.

Ix-xewqa tal-Ministru kienet li dan id-dokument ikun il-frott ta’ pro`ess wiesa’ ta’ konsultazzjoni fost

l-imsie]ba so`jali u l-pubbliku in[enerali. B’referenza g]at-tliet regolamenti li stabbilixxew il-

Kurrikulu Minimu Nazzjonali mill-Kindergarten sal-Livell Sekondarju, il-Ministru talab li dawn it-tliet

dokumenti jsiru dokument wie]ed. B’hekk ikun rifless a]jar il-prin`ipju li l-edukazzjoni bejn it-3 snin

u s-16-il sena hija esperjenza kontinwa.

Permezz ta’ nota miktuba fis-27 ta’ Marzu 1996, id-Direttur {enerali (Edukazzjoni) talab lid-Direttur

tad-Dipartiment ta’ l-I\vilupp, Implimentazzjoni u Ti[did tal-Kurrikulu biex jibda l-e\er`izzju tat-ti[did tal-

kurrikulu, skond id-direttivi tal-Ministru.

Twaqqif ta’ Kumitati

Id-Direttur tad-Dipartiment ta’ l-I\vilupp, Implimentazzjoni u Ti[did tal-Kurrikulu waqqaf kumitat minn fost

il-membri ta’ dan id-Dipartiment. Dan il-kumitat (strategy building team) kellu jipproponi strate[ija g]all-

pro`ess tat-ti[did u jibda l-e\er`izzju ta’ konsultazzjoni.

B]ala parti mill-pjan ta’ l-istrategy building team, twaqqaf kumitat ta’ tmexxija (Steering Committee)

bl-g]an spe`ifiku li jwettaq l-istrate[ija mfassla mill-ewwel kumitat. L-iSteering Committee ltaqa’ g]all-

ewwel darba nhar l-14 ta’ Frar 1997.

Il-kumitat ta’ erbatax-il membru kien immexxi mill-Assistent Direttur g]all-I\vilupp tal-Kurrikulu. Il-

membri kienu jirrappre\entaw ir-realtajiet differenti tas-sistema edukattiva. Fil-fatt il-kumitat kien

mag]mul minn uffi`jali edukattivi, rappre\entant tal-Fakulta’ ta’ l-Edukazzjoni ta’ l-Universita’ ta’ Malta,

rappre\entant ta’ l-MUT, rappre\entanti ta’ l-amministraturi ta’ l-Iskejjel ta’ l-Istat, rappre\entant ta’ l-

Asso`jazzjoni ta’ l-Iskejjel Privati, rappre\entant ta’ l-Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel, u rappre\entant

tal-Kunsill Nazzjonali ta\-|g]a\ag]. Il-kumitat iltaqa’ b’mod regolari u \amm kuntatt kontinwu ma’ l-

imsie]ba.

Konsultazzjoni

Il-]idma tal-kumitat kienet ikkaratterizzata minn konsultazzjoni kontinwa u wiesa’. Il-kumitat bag]at

madwar 330 stedina formali. Waqt konferenza stampa li fiha l-Ministru responsabbli g]all-

Edukazzjoni introdu`a l-membri ta’ l-isteering committee u re[a’ stieden lil kul]add biex iressaq il-

fehmiet u l-proposti li jidhirlu dwar it-ti[did tal-Kurrikulu. Ir-rispons kien inkora[[anti. Fil-fatt, il-

kumitat ir`ieva madwar 300 twe[iba bil-miktub. }afna minn dawn it-twe[ibiet kienu ta’ g]alliema,

amministraturi fl-iskejjel, membri tal-Fakulta’ ta’ l-Edukazzjoni, u uffi`jali fid-Divi\joni ta’ l-

Edukazzjoni.

Diversi gruppi spe`jalizzati, Dipartimenti tal-Gvern jew parastatali u g]aqdiet volontarji waqqfu

kumitati biex jistudjaw is-su[[ett. Dawn bag]tu twe[ibiet li rriflettew l-interess spe`jalizzat tag]hom.

Kien hemm ukoll persuni li g]a\lu li jesprimu ru]hom individwalment. In-numru ta’ twe[ibiet minn

individwi kien \g]ir ]afna meta mqabbel man-numru ta’ twe[ibiet mibg]uta mill-gruppi.

Anali\i u Diskussjoni

Il-kumitat analizza u ffiltra kull twe[iba li r`ieva. Mit-twe[ibiet il-kumitat seta’ j]oss il-polz ta’ l-

imsie]ba dwar l-oqsma importanti tal-kurrikulu.

Id-dibattitu fost il-membri tal-kumitat kien twil, metikolu\ u ri`erkat. Qabel ma ttie]du de`i\jonijiet

dwar oqsma partikulari, l-kumitat ikkonsulta ma’ nies spe`jalizzati, amministraturi u prattikanti.

Il-Pubblikazzjoni ta’ l-Abbozz

Wara anali\i ddettaljata u esplorazzjoni ta’ possibbiltajiet differenti, il-kumitat wasal g]al ftehim dwar il-

ma[[oranza assoluta tal-punti msemmija f’dan id-dokument. Fit-30 ta’ Marzu 1998 il-kumitat ippre\enta

l-abbozz ta’ “Kurrikulu Nazzjonali {did g]all-Edukazzjoni f’Malta fl-etajiet ta’ bejn it-3 snin u s-16-il sena”

lill-Ministru ta’ l-Edukazzjoni u Kultura Nazzjonali. Din id-data kienet tfisser ukoll tmiem ix-xog]ol tal-

kumitat.

Fit-2 ta’ April ta’ l-istess sena, kopji stampati tad-dokument bdew jitqassmu fost dawk kollha li

g]andhom sehem fl-edukazzjoni. B’kollox [ew stampati tmint elef kopja.

Reazzjoni Immedjata

L-g]alliema kollha r`evew kopja tad-dokument. Tqassmu wkoll \ew[ kopji lil kull kunsill skolastiku; fil-

libreriji pubbli`i kollha: `entrali, distrettwali u lokali; u lil kull Kunsill Lokali.

Ir-reazzjoni tal-pubbliku kienet immedjata. It-temi li l-aktar ]olqu kontroversja kienu: t-tne]]ija ta’ l-

istreaming mil-livell primarju; it-tne]]ija tas-sistema tripartita mil-livell sekondarju; is-sistema [dida ta’ l-

assessjar; u l-politika dwar l-ilsna uffi`jali. Dawn it-temi baqg]u jiddominaw id-dibattitu nazzjonali sa l-

a]]ar tat-tieni fa\i tal-konsultazzjoni. Id-Dipartiment ta’ l-Ippjanar u l-I\vilupp ukoll ]a diversi inizjattivi

biex ikattar l-g]arfien u jqanqal dibattitu pubbliku. Dan id-Dipartiment organizza laqg]at g]all-kapijiet ta’

l-iskejjel u qassam kwestjonarji fost l-g]alliema u l-[enituri. Diversi skejjel organizzaw laqg]at g]all-

g]alliema tag]hom qabel ma mtela l-kwestjonarju. Numru kbir ta’ skejjel organizzaw laqg]at g]all-

[enituri.

Bejn Novembru 1998 u Jannar 1999, il-Ministeru ta’ l-Edukazzjoni nieda diversi laqg]at o]ra ma’

gruppi spe`jalizzati li jirrappre\entaw il-firxa kollha ta’ dawk imsie]ba fil-pro`ess ta’ l-edukazzjoni sew

b’mod dirett kif ukoll indirett.

Il-midja ma naqsitx li tag]ti sehemha. Bejn April ta’ l-1998 u Marzu ta’ l-1999, il-gazzetti, permezz ta’

ittri, artikli u editorjali li nkitbu, u l-istazzjonijiet tar-radju u tat-televi\joni, kienu strumentali fit-tkattir ta’ l-

g]arfien dwar l-g]anijiet u l-kontenut ta’ l-abbozz.

B]alma [ara fl-ewwel fa\i tal-konsultazzjoni, diversi g]aqdiet u individwi bag]tu r-reazzjoni tag]hom

bil-miktub. Xi w]ud, b]all-Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel, organizzaw seminars pubbli`i biex

jiddiskutu l-proposti tag]hom.

Il-Kitba tad-Dokument Finali

Fl-a]]ar ta’ Marzu ta’ l-1999 intemmet it-tieni fa\i tal-konsultazzjoni, b’laqg]a ma’ l-g]alliema ta’

studenti neqsin mis-smig]. Fl-istess xahar imsemmi bdiet il-kitba tad-dokument finali. Il-Ministru r`ieva l-

ewwel abbozz tad-dokument finali fit-12 ta’ April 1999. Aktar tard, dan it-tieni abbozz tal-Kurrikulu

Minimu Nazzjonali, flimkien ma’ Su``int, intbag]at lid-Direttur {enerali ta’ l-Edukazzjoni, lill-MUT, lir-

rappre\entanti ta’ l-Iskejjel tal-Knisja u dawk Indipendenti, kif ukoll lill-Oppo\izzjoni fil-Parlament. L-

individwi u l-g]aqdiet ikkonsultati ng]ataw sal-5 ta’ Lulju biex iwasslu bil-miktub il-fehmiet tag]hom dwar

id-dokument. F’dan l-istadju, il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni fela l-abbozz finali tal-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali kif ukoll l-a]]ar kummenti li huwa r`ieva dwaru, flimkien mad-Direttur {enerali ta’ l-

Edukazzjoni, id-Direttur g]all-I\vilupp tal-Kurrikulu, il-Professur Kenneth Wain, u Dr. Carmel Borg, it-

tnejn mill-Fakulta’ ta’ l-Edukazzjoni ta’ l-Universita’ ta’ Malta. Wara tibdil ie]or ta’ dan l-abbozz il-ver\joni

finali addottata mill-Ministru ta’ l-Edukzzjoni [iet ippre\entata lill-Kabinett tal-Gvern nhar it-Tnejn 20 ta’

Settembru 1999. Il-Kabinett iddiskuta d-dokument, idde`ieda li jaddottah, u li jibag]tu g]all-

kunsiderazzjoni finali tal-Kumitat Parlamentarli g]all-Affarijiet So`jali. Il-Kumitat Parlamentari g]all-

Affarijiet So`jali iddedika disa’ laqg]at f’Ottubru g]al smig] ta’ pre\entazzjonijiet minn rappre\entanti ta’

l-imsie]ba ewlenin. Is-su[[ertimenti li ]ar[u minn dan il-pro`ess a]]ari [ew integrati f’dan id-dokument

finali.

NAG}RFU L-ISFIDI

Hekk kif ninsabu fuq l-g]atba ta’ millennju [did, il-poplu Malti jrid ikompli jirrifletti, jist]arre[ u jit]arre[

biex ikun jista’ jilqa’ l-isfidi so`jo-kulturali, ekonomi`i, industrijali u politi`i li jikkaratterizzaw pajji\ \g]ir

f’dinja li qed tevolvi f’ra]al globali.

Id-dinja tal-millennju l-[did sa tibqa’ dinja fi pro`ess ta’ tibdil kontinwu u mg]a[[el. L-i\viluppi fix-

xjenza u t-teknolo[ija, il-konsum u t-t]addim ta’ l-a]]ar \viluppi f’dawn l-oqsma, l-ippro`essar

di[itali ta’ l-g]erf u l-informazzjoni, l-i\vilupp fix-xjenzi konjittivi b’enfasi fuq differenzi individwali kif

nitg]allmu u l-effett ta’ dawn fuq il-pedago[iji, u l-impatt tal-midja huma fost l-isfidi rikorrenti li l-

Kurrikulu jrid jindirizza b’mod strate[iku.

Fil-kuntest lokali, il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jrid iwie[eb g]all-b\onnijiet partikolari li j[ib mieg]u

s-sehem li pajji\na g]andu fir-re[jun Ewro-Mediterranju u b]ala pajji\ miexi lejn s]ubija s]i]a fl-Unjoni

Ewropea. Biex il-pajji\ ikun jista’ jipparte`ipa u jikkompeti f’dan l-ambjent politiku u so`jo-ekonomiku, trid

tissa]]a] id-dimensjoni Ewro-Mediterranja f’kull livell tal-pro`ess edukattiv. Is-sistema edukattiva trid

twie[eb ukoll g]ar-responsabbiltajiet marbutin mal-prospett ta’ `ittadinanza Ewropea, u g]ar-realtajiet

ekonomi`i u politi`i li s]ubija s]i]a hu ma]sub li [[ib mag]ha.

Pajji\na j]ares mhux biss ‘il fuq, fid-direzzjoni Ewropea, i\da wkoll lejn il-Mediterran, benniena ta’

w]ud mill-eqdem kulturi, ba]ar li jsawwarna u jag]nina bid-diversita’ tieg]u. L-isfidi u t-tensjonijiet ta’

dan ir-re[jun g]andhom mhux biss jinteressawna, i\da g]andhom ukoll ikomplu jkabbru l-pre\enza ta’

Malta fid-djalogu Ewro-Mediterranju.

L-evoluzzjoni so`jo-ekonomika ta’ dawn l-a]har snin, ikkaratterizzata b’mod partikolari, mid-

di`entralizzazzjoni u l-globalizzazzjoni ta’ l-ideat, minn so`jeta’ bba\ata fuq l-informazzjoni, mill-

intensifikazzjoni tal-pro`ess tas-sekularizzazzjoni, mill-kri\i tal-valuri u l-istil ta’ ]ajja tradizzjonali,

mit-theddida g]all-ambjent fi\iku u so`jali, u mill-isfidi marbutin ma’ `aqliq demografiku, titlob

twe[iba konkreta mill-imsie]ba kollha fil-qasam ta’ l-edukazzjoni.

L-isfidi msemmija hawn fuq jinteressaw b’mod dirett lil dawk responsabbli mit-tifsil tal-programmi

edukattivi, u lil dawk kollha li g]andhom x’jaqsmu mal-pro`ess edukattiv. Ta’ interess edukattiv

partikulari huma:

- il-b\onn ta’ ti[did kontinwu fil-qasam tal-]iliet u l-g]erf professjonali u vokazzjonali. B’dan il-mod

ikun jista’ jin\amm il-pass mat-tibdil kontinwu fil-kundizzjonijiet tax-xog]ol u l-]ajja, f’dinja instabbli li

kontinwament theddidna bl-irrilevanza;

- il-b\onn li s-so`jeta’ tag]na tkun dejjem ippreparata g]all-isfidi ta’ dinja ekonomika globali u

kompetittiva;

- il-b\onn li pajji\na jibqa’ miexi ‘l quddiem b’identita’ f’dinja fejn il-kun`ett ta’ nazzjon u identita’

nazzjonali jinsabu ta]t pressjoni ta’ globalizzazjoni u ta’ so`jetajiet multi-kulturali, multi-etni`i u

pluralisti`i. Ma’ dan irridu ninkludu l-b\onn li jinstabu twe[ibiet politi`i sodisfa`enti g]at-tensjoni li

tirri\ulta mit-tlaqqig] ta’ \ew[ kurrenti kulturali ta’ \minijietna: il-kurrent ta’ l-inklu\joni u tat-tmermir

tal-fruntieri so`jali u l-kurrent ta’ l-affermazzjoni ta’ l-identita’ u tad-differenza;

- il-b\onn li pajji\na jwie[eb g]all-forzi so`jali li qeg]din jiddi\orjentaw lill-individwi. F’kuntest so`jali

kkaratterizzat mit-tnaqqir tal-valuri tradizzjonali tas-solidarjeta’, mill-konsumi\mu u mill-introver\joni,

qed jin]olqu problemi ta’ identita’, tifsir u valuri;

- il-b\onn li l-poplu Malti jirrealizza li s-so`jetajiet ta’ llum huma so`jetajiet ta’ riskju kontinwu, li fihom

il-karrieri, ix-xog]ol, ir-relazzjonijiet, il-valuri, il-kultura nazzjonali u l-ambjent m’humiex aktar

fenomeni stabbli.

IT-TWE{IBA EDUKATTIVAG}ALL-ISFIDI KULTURALI, SO`JALI U EKONOMI`I

Il-validita’ ta’ l-esperjenza kurrikulari tistrie] fuq kemm is-sistema edukattiva jirnexxilha twie[eb g]ar-

realtajiet u l-isfidi tas-so`jeta’ Maltija f’dinja li kull ma tmur qieg]da ssir aktar kumplessa, globali u

interdipendenti. Mill-pro`ess ta’ konsultazzjoni, jidher li hemm qbil fost il-komunita’ edukattiva dwar

x’g]andhom ikunu l-parametri ta’ sistema edukattiva li t]ejji lill-istudenti biex jg]ixu u ja]dmu f’dinja li

qieg]da tinbidel b’ritmu daqshekk mg]a[[el. B’mod [enerali, il-komunita’ edukattiva qieg]da taqbel li

kurrikulu dinamiku u ]aj g]andu jipprovdi esperjenza edukattiva li:

(1) t]arre[ lill-istudenti f’valuri fundamentali;

(2) tg]inhom ji\viluppaw b’mod s]i];

(3) timmotivahom u t]ejjihom biex ikunu jistg]u jkomplu l-vja[[ edukattiv tul ]ajjithom;

(4) tg]inhom jg]ixu b’mod produttiv f’dinja li qed issir “ra]al wie]ed”; u

(5) t]ejjihom g]ad-dinja tax-xog]ol, fejn il-bidla hija parti mid-diskors ta’ kuljum.

Valuri u So`jalizzazzjoni

Is-sisien ta’ l-edukazzjoni obbligatorja g]andhom ikunu l-valuri fundamentali ta’ l-im]abba, il-familja, ir-

rispett, l-inklu\joni, il-[ustizzja so`jali, is-solidarjeta’, id-demokrazija, l-impenn u r-responsabbilta’. Dawn

il-valuri g]andhom jintis[u f’kull aspett tal-pro`ess edukattiv.

Studji matul i\-\menijiet urew kemm il-familja hi karatteristika ewlenija tal-identita’ Maltija. L-

edukazzjoni g]andha sa minn kmieni, issa]]a] il-valur tal-familja Maltija li qed taddatta ru]ha g]al modi

differenti ta’ g]ajxien. L-iskola trid ukoll t]ejji lit-tfal u \-\g]a\ag] g]all-impatt li r-rivoluzzjoni elettronika

qed ikollha fuq l-organizzazzjoni tax-xog]ol b’konsegwenzi li jolqtu l-]ajja fil-familja. Il-familja hi wkoll il-

ba\i tas-solidarjeta’. Mira importanti ta’ l-edukazzjoni g]andha tkun it-t]ejjija u l-formazzjoni tajba g]all-

familja u \-\wie[. Dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jag]raf li l-g]arfien tar-Reli[jon hu minnu nnifsu

essenzjali fil-formazzjoni ta’ so`jeta’ mibnija fuq valuri li huma s-sisien tal-konvivenza `ivili u l-ftehim.

L-iskejjel g]andhom iservu ta’ laboratorju demokratiku kompatibbli mad-dikjarazzjonijiet u trattati li

Malta ffirmat fis-snin l-img]oddija, u konformi ma’ l-obbligazzjonijiet kostituzzjonali tal-pajji\. B]ala

istituzzjonijiet ewlenin tas-so`jeta’ `ivili, l-iskejjel g]andhom irawmu fl-istudenti rispett lejn l-individiwi u

d-dritt tag]hom li jg]ixu fil-liberta’, il-pa`i, is-sigurta’ u l-ordni.

F’so`jeta’ li kull ma tmur qed issir aktar multi-kulturali, is-sistema edukattiva g]andha t]arre[ lill-

istudenti fl-arti tar-rispett, il-kooperazzjoni, u s-solidarjeta’ bejn il-kulturi.

Is-sigurta’ u s-sliem fir-re[jun jiddependu fuq kemm in-nies lesta tg]ix flimkien minkejja d-differenzi.

Is-sistema edukattiva g]andha tg]in lill-istudenti biex jifhmu a]jar id-differenzi individwali, lokali u

re[jonali, u t]arri[hom biex ikunu jistg]u jg]ixu b’mod effettiv u produttiv f’kuntest ikkaratterizzat mid-

diversita’ so`jo-kulturali.

Il-liberta’ intellettwali hija kundizzjoni importanti f’demokrazija b’sa]]itha. Id-diskussjoni politika,

so`jali, etika u reli[ju\a bejn l-istudenti u l-g]alliema g]andha tkun imnebb]a minn din il-kundizzjoni.

Dan ma jfissirx li l-imkejjen edukattivi fejn qed ji\vol[u dawn id-diskussjonijiet g]andhom ja``ettaw kull

po\izzjoni jew fehma. Il-liberta’ intellettwali g]andha tifsira f’kuntest edukattiv li jirrappre\enta valuri

spe`ifi`i.

So`jeta’ demokratika g]andha mhux biss tisma’ lil kul]add i\da wkoll tistma lil kul]add indaqs. Il-

komunita’ edukattiva, permezz tal-pro`ess edukattiv, g]andha tara li s-sistema edukattiva tag]ti l-

istess a``ess lill-istudenti kollha indipendentement mill-abbilta’, mis-sess, mir-reli[jon, mir-razza,

jew mill-isfond so`jali, ekonomiku jew kulturali tag]hom. Il-pro`ess edukattiv g]andu jrawwem

sens ta’ [ustizzja u solidarjeta’ so`jali fl-istudenti. Il-komunita’ edukattiva g]andha wkoll attivament

topponi kull forma ta’ attitudni jew azzjoni diskriminatorja.

L-ispirtu demokratiku huwa wkoll marbut ma’ kemm l-iskola hi kapa`i tistimula l-]sieb kritiku u kreattiv

u s-sens ta’ kur\ita’ fit-tfal. Dan il-kurrikulu jrid iwassal biex i`-`ittadini ta’ g]ada jkunu aktar

indipendenti, kriti`i u kreattivi fil-]sieb tag]hom. Il-mistoqsija, l-investigazzjoni sistematika, u l-iskambju

ta’ l-ideat ma’ l-o]rajn huma g]odod importanti fl-i\vilupp tal-]sieb kritiku u indipendenti.

It-teknolo[ija trid titqies b]ala strument demokratiku, forza li qed tibdel is-so`jeta’ u to]loq forom

[odda ta’ g]erf. Kemm fil-kuntest lokali, kif ukoll fil-kamp internazzjonali, dawk l-individwi jew popli li

m’g]andhomx a``ess g]at-teknolo[ija ma jistg]ux ji\viluppaw il-potenzjal so`jo-ekonomiku tag]hom,

bir-ri\ultat li l-firda so`jali u d-di\livell ekonomiku internazzjonali qed jie]du bixra teknolo[ika. G]alhekk

is-sistema edukattiva trid ti\gura li l-istudenti kollha, inklu\i tfal b’abbiltajiet differenti jkollhom ta]ri[ u

a``ess g]at-teknolo[ija u g]al mezzi [odda ta’ komunikazzjoni biex i`-`ittadini li qed jissawru llum

ikunu ppreparati tajjeb g]as-so`jeta’ teknolo[ika, elettronika u `ibernetika u jag]rfu j]addmu t-

teknolo[ija b’intelli[enza u b’mod li jtejbu l-kwalita’ tal-]ajja g]al kul]add.

L-esperjenza estetika, kif espressa permezz ta’ forom artisti`i u arkitettoni`i differenti, g]andha titqies

b]ala prijorita’ fl-a[enda edukattiva. L-iskola g]andha tlaqqa’ lill-istudenti mat-tradizzjonijiet u l-

esperjenzi kulturali lokali, re[jonali, kontinentali u dinjija. Is-sistema edukattiva g]andha t]e[[e[ lill-

istudenti biex jesprimu ru]hom b’mod kreattiv f’diversi kuntesti u sitwazzjonijiet. Il-pro`ess edukattiv

g]andu jwassal lill-istudenti biex jifhmu kif il-bnedmin, individwalment jew kollettivament, isawru l-

ambjent, is-so`jeta’ jew il-kultura tag]hom.

Fl-a]]arnett, il-bidla [[ib mag]ha dubji, instabbilta’ u stress. Is-sistema edukattiva g]andha

tipprepara studenti li jemmnu fihom infushom, kapa`i jissugraw u jwie[bu b’mod kostruttiv g]al bidliet

so`jali, kulturali u ekonomi`i.

|vilupp S]i]

Il-kun`ett ta’ \vilupp s]i] tal-persuna jpo[[i lill-istudent fi`-`entru tas-sistema. G]alhekk il-

kurrikulu g]andu jaqdi lill-istudenti u mhux bil-kontra.

Esperjenza edukattiva li twassal g]al \vilupp s]i] tag]raf ukoll li t-tag]lim psiko-motorili, intellettwali,

affettiv, so`jali u kulturali huwa interdipendenti. G]alhekk, il-komunita’ edukattiva tkun qed tonqos jekk

tipprivile[[ja xi wie]ed minn dawn l-aspetti.

Il-kun`ett ta’ l-i\vilupp s]i] ta’ l-istudenti huwa msejjes fuq prin`ipji umanisti`i. Skond dan il-mudell:

- il-bnedmin kapa`i jil]qu l-massimu ta’ l-i\vilupp tag]hom jekk isibu ru]hom f’ambjent xieraq u

stimulanti mimli m]abba;

- g]alkemm it-tfal i\-\g]ar g]andhom b\onn l-g]ajnuna kontinwa tal-kbar, ‘il quddiem l-istudenti

jkunu kapa`i jitg]allmu wa]idhom;

- l-istima personali hija kru`jali fil-pro`ess tat-tag]lim.

F’dan il-kuntest:

- is-sehem ewlieni ta’ l-g]alliema huwa li jiffa`ilita l-i\vilupp f’kull livell;

- l-g]erf, l-esperjenzi, il-b\onnijiet, l-interessi, l-emozzjonijiet, il-bi\g]at u l-i\balji ta’ l-istudenti huma

fatturi ta’ importanza fundamentali g]al-tag]lim effettiv: u

- l-awto-kritika, ir-riflessjoni, u l-]idma kollaborattiva huma strumenti ta’ \vilupp.

Sistema edukattiva effi`jenti tag]raf trodd lis-so`jeta’ persuni li jafu x’inhu l-potenzjal tag]hom,

]erqana li jkomplu ji\viluppaw lilhom infushom, u li tfittex telimina l-]ela umana matul u fi tmiem il-

pro`ess.

Edukazzjoni tul il-}ajja

F’dinja li qieg]da tinbidel b’ritmu mg]a[[el, il-komunita’ edukattiva g]andha tifhem li l-idea li l-istudenti

jistg]u jo]or[u mis-sistema edukattiva obbligatorja b’pakkett edukattiv li jservihom g]al g]omorhom

tmur kontra r-realta’ ta’ dinja li l-]in kollu qed tinbidel, u ma tissodisfax il-b\onnijiet personali u so`jali tal-

]ajja wara l-iskola. G]alhekk, is-sistema edukattiva obbligatorja g]andha titqies b]ala l-bidu ta’ pro`ess

edukattiv li jkompli tul il-]ajja.

Il-kun`ett ta’ edukazzjoni tul il-]ajja jfisser li l-istudenti jo]or[u mill-esperjenza kurrikulari

obbligatorja b’attitudnijiet u ]iliet li jg]inuhom ikomplu jitg]allmu u jg]ixu b’mod effettiv u produttiv

f’dinja li daqskemm hi e``itanti tista’ tkun in`erta.

Il-]iliet asso`jati ma’ dan il-kun`ett huma dawk tar-ri`erka u l-ist]arri[. Fi kliem ie]or, biex persuna

tkun f’qag]da li titg]allem tul ]ajjitha trid tkun taf:

- liema huma l-]iliet, il-limitazzjonijiet u l-]ti[ijiet edukattivi tag]ha;

- fejn g]andha tfittex g]all-informazzjoni;

- tu\a s-sorsi e\istenti biex tissodisfa dawn il-b\onnijiet;

- ti\en il-progress u r-ri\ultati tal-pro`ess tat-tag]lim; u

- tu\a t-tag]lim [did b’mod produttiv.

Il-]iliet imsemmija jridu jkunu kkumplimentati b’attitudnijiet xierqa g]al dan it-tag]lim. Dan il-pro[ett

edukattiv jista’ jse]] jekk is-sistema edukattiva tg]in lit-tfal u \-\g]a\ag] isiru aktar indipendenti,

mimlijin fidu`ja fihom infushom u kapa`i jdawru l-bi\a’ tal-bidla kontinwu f’opportunita’ u fi sfida.

Perspettiva Globali

F’dinja fejn il-popli qed isiru aktar interdipendenti, m’g]adux possibbli li nippjanaw il-pre\ent u l-futur

tag]na ming]ajr ma n]arsu lejn id-de`i\jonijiet u l-g]a\liet mill-perspettiva globali.

Bis-sa]]a ta’ edukazzjoni minn perspettiva globali, l-istudenti jirrealizzaw li ]afna minn dak li qed ji[ri

f’pajji\na huwa kkundizzjonat minn [rajjiet li qed ise]]u ‘l hinn minn xtutna. Je]tie[ tixxettel u tinfirex

kultura fejn ilkoll nifhmu li l-kontinwita’ tal-]ajja fuq din l-art tiddependi mill-g]a\liet li nag]mlu fil-]ajja ta’

kuljum.

It-teknolo[ija ta’ l-informatika u l-komunikazzjoni tista’ tg]in biex l-istudenti jersqu eqreb lejn studenti

li qed jg]ixu fi rkejjen differenti tad-dinja. B’hekk il-klassi globali m’g]adhiex ]olma.

Id-Dinja tax-Xog]ol

L-edukazzjoni trid tirrispondi g]all-b\onnijiet tad-dinja tax-xog]ol daqskemm tirrispondi g]all-b\onnijiet

ta’ `ittadinanza demokratika. F’kuntest ta’ ekonomija globali, pajji\na sa jkollu bi``a xog]ol iebsa biex

jikkompeti f’suq mimli in`ertezza. G]alhekk l-investiment f’uliedna huwa l-aqwa garanzija g]all-futur

ekonomiku ta’ pajji\na.

Edukazzjoni li tipprepara lill-istudenti g]all-ekonomija globali:

- g]andha tkun ibba\ata fuq mudell li j]e[[e[ id-diversita’ fl-ideat u mhux il-konformita’;

- ta]dem id f’id mad-dinja konkreta tax-xog]ol;

- t]ejji studenti li kapaci jittrasferixxu l-]iliet tag]hom minn sitwazzjoni ta’ xog]ol g]al o]ra;

- tipprepara studenti li kapa`i ju\aw l-ener[ija intellettwali tag]hom biex isolvu l-problemi;

- t]ejji l-istudenti biex ikunu kreattivi u flessibbli;

- tg]inhom jifhmu a]jar kif ta]dem l-ekonomija globali;

- t]arre[ l-istudenti biex jidentifikaw il-b\onn ta’ tag]lim [did kull meta `-`irkostan\i personali u

ekonomi`i jinbidlu; u

- tg]inhom isiru konxji tad-drittijiet u tad-dmirijiet tag]hom.

Biex dan kollu jse]] je]tie[ li l-iskola u d-dinja tax-xog]ol jersqu eqreb ]afna lejn xulxin. Id-dinja tax-

xog]ol ta’ llum, u wisq aktar ta’ g]ada, tistenna li l-esperjenza edukattiva tforni lil kull persuna b’ta]lita

bbilan`jata ta’ g]erf, ]iliet u attitudnijiet. Dan jista’ jinkiseb b’esperjenzi ma]suba ta’ ]idma prattika

(hands-on experience) sabiex minn kmieni l-istudenti jibdew jag]rfu l-ambjenti tax-xog]ol, in-negozji, il-

kooperattivi u t-tmexxija ta’ l-impri\i. Il-kwalitajiet li l-]in kollu je]tie[ ni\viluppaw fl-istudenti tag]na

huma l-]iliet ta’ tmexxija, li ja]dmu f’tim, li jag]rfu jqassmu l-]in b’mod ibbilan`jat, li jikkommunikaw u l-

bqija. L-esperjenzi li l-istudenti qed ikollhom fi skemi b]all-Young Enterprise, l-iScoops, il-President’s

Award, u f’g]aqdiet volontarji g]andhom ji[u inkora[[iti u jintis[u mal-]idma li ssir fil-klassi.

Biex nil]qu a]jar din il-mira, id-dinja tax-xog]ol trid tag]raf l-obbligu tag]ha li tissie]eb b’mod attiv u

tinvesti mill-a]jar li tista’ fis-sistema edukattiva.

IL-PRIN~IPJI KURRIKULARI

Il-prin`ipji li jsawru dan id-dokument huma mnebb]a mill-g]atx g]all-[ustizzja so`jali. Kull prin`ipju

mfisser hawn ta]t huwa indispensabbli g]at-twettieq ta’ dan il-pro[ett so`jo-edukattiv.

Prin`ipju 1:

Edukazzjoni ta’ Kwalita’ g]al Kul]add

L-g]an a]]ari tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali huwa li jo]loq kultura edukattiva li ti\viluppa l-

potenzjal ta’ l-istudenti individwali ming]ajr ma jiddg]ajfu l-prin`ipji tas-solidarjeta’ u l-

kooperazzjoni.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jqis id-dritt g]all-edukazzjoni ta’ kwalita’ b]ala l-g]an ewlieni ta’ dan il-

pro`ess ta’ ti[did. Edukazzjoni ta’ kwalita’ tindirizza l-pre\ent u l-futur ta’ l-istudenti u tirrispetta dawn il-

prin`ipji.

Filwaqt li l-istrutturi legali g]andhom l-g]an li jiggarantixxu l-a``ess g]as-sistema edukattiva, il-

Kurrikulu Minimu Nazzjonali g]andu jservi ta’ kuntest fejn it-tfal kollha, ming]ajr ebda e``ezzjoni,

jipparte`ipaw fil-bini kontinwu ta’ l-g]erf personali u kollettiv, jiffurmaw attitudnijiet, u jit]arr[u f’dawk il-

]iliet li l-komunita’ tqis li huma ba\i`i u ne`essarji g]all-i\vilupp s]i] tal-persuna.

Prin`ipju 2:

Rispett g]ad-Diversita’

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jimpenja lill-Istat biex jassigura l-a]jar esperjenzi edukattivi possibbli lill-

istudenti kollha, huma x’inhuma r-realtajiet so`jali u l-]iliet tag]hom.

Kull skola hi mog]nija b’repertorju vast ta’ ]iliet, esperjenzi u b\onnijiet. Din id-diversita’,

mlaqqg]a mad-differenzi individwali u so`jali li jsawru lill-istudenti, titlob pedago[ija li tirrispetta u

ti``elebra l-kalejdoskopju ta’ realtajiet u stejjer personali li jiddefinixxu kull klassi f’kull skola

f’Malta.

Ir-ri`erka lokali u internazzjonali tfakkarna li kulfejn kien hemm tentattiv biex ikun standardizzat il-

pro`ess edukattiv li jikkon`entra fuq il-kontenut aktar milli fuq l-istudent, dan dejjem ]oloq le[juni ta’

studenti li nfatmu mis-sistema edukattiva g]ax ma ]assewhiex relevanti g]all-]ti[ijiet tag]hom u

spi``aw ming]ajr l-g]odda ne`essarja biex jg]ixu b’mod s]i] u effettiv fis-so`jeta’.

Biex dan il-prin`ipju jsir realta’, il-komunita’ edukattiva trid tipprovdi sistema li minn kmieni ta]seb

biex tidentifika l-potenzjal u l-b\onnijiet ta’ l-istudenti kollha, biex b’hekk ikunu jistg]u jitfasslu programmi

li j\ommuhom fuq il-binarju tal-progress. Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jipprovdi spazju bi\\ejjed lill-

iskejjel biex dawn jindirizzaw ir-realtajiet edukattivi ta’ l-istudenti tag]hom. Permezz ta’ din l-awtonomija

relattiva, l-iskejjel ikunu jistg]u j\ew[u l-garanzija ta’ pakkett edukattiv ba\iku lil kul]add ma’ rimedji

spe`jalizzati mnebb]a mill-b\onnijiet partikulari ta’ l-istudenti.

L-istudenti [ejjin minn ambjenti differenti: L-ambjent ta’ l-iskola la huwa l-ewwel u lanqas l-uniku

ambjent tat-tag]lim tat-tfal. Ir-ri`erka u l-esperjenza ta’ min hu mid]la tal-qasam tat-tfulija bikrija juru li d-

differenzi bejn it-tfal jidhru minn kmieni. Dawn id-differenzi huma r-ri\ultat ta’ esperjenzi differenti li

jg]addu minnhom it-tfal qabel ma ji[u l-iskola. Ming]ajr intervent xieraq mill-iskola, dawn id-differenzi

jkomplu jikbru matul is-snin, hekk kif l-isfidi edukattivi jsiru ]afna aktar kumplessi.

Sistema edukattiva effettiva tag]raf ir-rabta li hemm bejn l-ambjenti tat-trobbija u d-differenzi bejn

it-tfal. Fejn hu possibbli, l-edukazzjoni ta’ l-ulied g]andha tkun im\eww[a ma’ programmi ta’

edukazzjoni u parte`ipazzjoni g]all-[enituri u dawk li qeg]din jie]du ]siebhom. Studenti m`a]]da

minn sistemi ta’ appo[[ barra mill-iskola g]andhom jing]ataw attenzjoni spe`jali.

L-istudenti jitg]allmu b’modi differenti: Studenti differenti jippro`essaw it-tag]lim b’modi differenti.

Hemm studenti li jitg]allmu l-aktar permezz ta’ esperjenzi konkreti; studenti o]rajn kapa`i ja]dmu l-aktar

b’metodi astratti. O]rajn jitg]allmu l-aktar f’kuntest didattiku. Hemm dawk li g]andhom xe]ta solitarja u

o]rajn li jippreferu l-gruppi. L-g]alliema g]andhom ikunu konxji ta’ dawn id-differenzi u l-implikazzjonijiet

pedago[i`i tag]hom b’mod li jkunu f’po\izzjoni aktar informata biex jippjanaw g]al dawn l-isfidi

pedago[i`i billi jipprovdu esperjenzi differenti ta’ tag]lim.

L-istudenti ji\viluppaw b’rati differenti: Filwaqt li r-ri`erka indikat in-normi ta’ l-i\vilupp, huwa fatt

mag]ruf li mhux l-istudenti kollha ji\viluppaw bl-istess rata. L-istudenti g]andhom jing]ataw il-]in

u l-g]ajnuna ne`essarja biex jibqg]u g]addejjin fit-triq ta’ l-i\vilupp personali tag]hom.

L-istudenti jg]addu minn fa\ijiet differenti ta’ \vilupp: Diversi teoriji ta’ l-i\vilupp uman iqisu l-i\vilupp

b]ala sensiela ta’ fa\ijiet li kull individwu jrid jg]addi minnhom. Il-komunita’ edukattiva trid tkun \gura li l-

materjal u l-kun`etti \viluppati fil-livelli differenti tas-sistema edukattiva jirrispettaw it-tip u l-livell ta’

\vilupp ta’ l-istudenti. Hekk, per e\empju, pedago[ija li tigglorifika l-astratt meta t-tfal jkunu g]adhom

qed joperaw b’mod konkret, tista’ twassal biex l-istudenti ma jifhmux l-elementi ba\i`i ta’ kun`etti

kkumplikati.

Prin`ipju 3:

Stimulazzjoni tal-}ila Kritika u Kreattiva

L-istudenti jitg]allmu billi jistaqsu u jistabbilixxu konnessjonijiet. It-tag]lim huwa pro`ess attiv li jinvolvi

tiftix kontinwu. L-istudenti jitg]allmu mill-esperjenzi ta’ kuljum billi j]arsu, jisimg]u, jinvestigaw,

jesperimentaw u jqabblu dak li jiskopru ma’ dak li di[a’ jafu.

It-tag]lim hu pro`ess organiku u kreattiv ta’ invenzjoni u ristrutturazzjoni mentali u mhux pro`ess

mekkaniku ta’ [bir ta’ informazzjoni u relazzjonijiet. Dawk kollha li qeg]din jitg]allmu jinsabu fi pro`ess li

matulu qeg]din jinbdlu kontinwament u jirfinaw il-mudelli pre\enti ta’ l-g]arfien tag]hom. L-istudenti

jridu jibdlu l-mudelli tag]hom b’mod attiv. L-g]alliema jew sistemi ta’ tag]lim g]andhom jiffa`ilitaw dan

il-pro`ess. G]alhekk edukazzjoni sana tinkora[[ixxi:

- l-arti li ssaqsi u mhux li sempli`iment tag]ti r-risposti. Il-mistoqsija li m’g]andhiex twassal g]ar-

risposta biss imma anki g]al aktar mistoqsijiet.

- “learning by doing” ji[ifieri l-involviment ta’ l-istudenti fil-bini ta’ o[[etti konkreti u rilevanti, li j[eg]luk

t]ares lejn il-problema b’mistoqsijiet minn perspettivi differenti.

Il-kurrikulu jinkora[[ixxi l-pro`ess ta’ tiftix kontinwu. L-g]alliema g]andhom jg]inu lill-istudenti

mhux biss jistabbilixxu rabta bejn nies, ]wejje[, avvenimenti, pro`essi u ideat, i\da li b’mod

kontinwu jibdlu jew jelaboraw l-istruttura ta’ l-g]erf tag]hom.

It-tfal mhumiex fliexken biex jimtlew i\da fjamma biex tinxteg]el. Il-pro`ess edukattiv m’huwiex linja

tal-produzzjoni. Il-konvenjenza, l-effi`jenza teknokratika u l-produzzjoni tal-massa m’humiex

karatteristi`i kompatibbli ma’ edukazzjoni li tpo[[i lill-istudenti fi`-`entru tal-kurrikulu. Il-Kurrikulu Minimu

Nazzjonali jag]raf l-interessi, l-g]erf u l-esperjenzi ta’ l-istudenti, u jifhem li l-istudenti kapa`i ju\aw dak li

jafu biex jittrasformaw u jippersonalizzaw g]erf [did. Fi kliem ie]or, aktar minn konsumaturi passivi ta’

kontenut statiku, il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali iqis lill-istudenti b]ala ]assieba kriti`i u kreattivi, u

produtturi ta’ l-g]erf.

Prin`ipju 4:

Edukazzjoni Rilevanti g]all-}ajja

L-istudenti jqisu l-pro`ess tat-tag]lim b]ala rilevanti meta jibnu rabta bejn ix-xog]ol ta’ l-iskola u l-

esperjenzi personali tag]hom. F’sitwazzjonijiet fejn din ir-rilevanza mhix `ara, l-g]alliema g]andhom

jistabbilixxu rabta bejn dak li qed ikun mg]allem, u l-applikazzjoni u r-rilevanza tieg]u g]all-]ajja ta’

kuljum. L-im]abba g]at-tag]lim ti\viluppa meta l-istudenti jaraw kif it-tag]lim, kemm fil-kontenut kif ukoll

fil-metodu, jg]inhom f’]ajjithom.

F’dan il-kuntest l-edukazzjoni tmur lil hinn mill-iskola. Il-monumenti stori`i, il-mu\ewijiet, il-wirjiet

permanenti u temporanji, il-postijiet tax-xog]ol, l-istituzzjonijiet, u l-in]awi naturali joffru kuntest

edukattiv importanti, u g]andhom jiffurmaw parti integrali mill-iskemi tax-xoghol ta’ l-g]alliema.

It-teknolo[ija hija aspett uniku tal-]ajja umana. Hija parti mill-wirt u l-kultura tag]na daqs il-

letteratura, ix-xjenza u l-arti. G]aldaqstant, g]andha ti[i studjata b]ala parti mis-sistema ta’ l-

edukazzjoni [enerali. It-tag]lim tad-disinn u teknolo[ija fl-iskola jg]in biex jipprepara l-istudenti ta’ llum

sabiex jg]ixu u ja]dmu f’dinja teknolo[ika. Dan isir permezz tat-tag]lim ta’ l-g]arfien tekniku, tal-metodi

ta’ disinn u tal-]iliet li hemm b\onn sabiex jissawru soluzzjonijiet pratti`i g]all-problemi reali. It-tag]lim

tad-disinn u teknolo[ika jistimula kemm il-]iliet intellettwali kif ukoll dawk kreattivi u ji\viluppa l-

kwalitajiet personali li hemm b\onn sabiex jitlesta pro[ett mill-ideat ori[inali sal-prodott finali.

Prin`ipju 5:

Stabbilta’ fl-Ambjent tat-Tag]lim

L-istudenti jitg]allmu l-aktar f’ambjent stabbli. Ir-ri`erka stabbilixxiet il-fatt li l-mog]dija minn fa\i g]al

o]ra fil-]ajja edukattiva tat-tfal (mid-dar ghall-iskola, mill-kindergarten g]all-iskola primarja, minn klassi

g]al o]ra, u mill-iskola primarja g]all-iskola sekondarja) tista’ tkun mument l-aktar delikat fil-pro`ess

edukattiv tag]hom.

L-istudenti, l-aktar dawk li m’g]andhomx appo[[ mid-dar, jistg]u jbatu minn bidla f’daqqa ta’ l-

aspettattivi edukattivi u ta’ l-organizzazzjoni ta’ l-ambjent tat-tag]lim. L-istudenti je]tie[u tran\izzjonijiet

kalmi minn livell g]al ie]or tas-sistema edukattiva. Il-kontinwita’ tg]in lill-istudenti jifhmu li l-edukazzjoni

hija pro`ess, mhux kapitli li jing]alqu u jinfet]u.

Tul il-]ajja ta’ dan il-Kurrikulu, dawk kollha li g]andhom responsabbilta’ ghall-edukazzjoni f’pajjizna

g]andhom jikkonsidraw u jie]du dawk il-mi\uri li jwettqu dan il-prin`ipju. Biex dan isir iridu jitfasslu

sistemi [odda u tinbena organizzazzjoni ta’ l-istadji differenti ta’ l-edukazzjoni fl-iskejjel b’mod li l-

mog]dija minn stadju g]al ie]or isse]] bl-anqas skossi possibbli.

G]andu jitqies ukoll kif, minbarra organizzazzjoni differenti ta’ l-iskejjel, jissa]]u, u fejn m’hemmx

jin]olqu `entri ta’ Ri\orsi u ta’ Spe`jalizzazzjoni. Dawn i`-`entri g]andhom jipprovdu communities

of practice fl-oqsma differenti ta’ l-g]erf fejn ikun hemm konsistenza ta’ prattika u ri`erka. B’hekk l-

g]alliema u l-istudenti jibbenefikaw minn kwalita’ ta’ edukazzjoni u ta]ri[ kontinwu li huma l-]in

kollu a[[ornati, ri`erkati, evalwati u li jassiguraw l-approfondiment me]tie[ skond il-livell li fih

ikunu qed ji[u mg]allma d-diversi su[[etti.

Prin`ipju 6:

Trawwim ta’ Impenn

L-edukazzjoni titlob impenn mill-istudenti: Filwaqt li l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jinsisti li s-sistema

edukattiva g]andha tipprovdi ambjenti u pro`ess tat-tag]lim stimulanti u pja`evoli, l-istudenti jridu ji[u

meg]juna jifhmu li hemm rabta bejn l-ordni u l-valur tal-]in min-na]a, u d-dixxiplina personali, l-isforz

kontinwu u s-su``ess fl-edukazzjoni, min-na]a l-o]ra. G]alhekk, sistema edukattiva aktar umana ma

tridx tinftiehem li qed tippromwovi l-g]a\\, l-irtubija jew il-mentalita’ ta’ kollox jg]addi f’mo]] l-istudenti.

G]all-kuntrarju, il-pro`ess edukattiv g]andu jassigura li l-istudenti jifhmu l-valur `entrali ta’ sens ta’

impenn jekk iridu jgawdu ]ajja mimlija fejda, ri\q u hena.

Prin`ipju 7:

Edukazzjoni }olistika

Filwaqt li t-tqassim tal-kontenut f’su[[etti differenti li toffri l-iskola sa jibqa’ kif inhu, it-ti[did tal-kurrikulu

g]andu jwassal biex ikun hemm aktar integrazzjoni tal-kontenut edukattiv kif rifless fl-g]erf ta’ l-

esperjenza tal-]ajja. Din l-integrazzjoni tg]in lill-istudenti jistabbilxxu relazzjoni bejn l-oqsma differenti ta’

l-g]erf, u t]e[ge[ l-applikazzjoni interdixxiplinarja ta’ l-g]erf, ]iliet u attitudnijiet.

Il-politika ]olistika ta’ dan id-dokument tfisser ukoll li kull qasam ta’ l-i\vilupp uman huwa importanti.

G]alhekk, il-komunita’ edukattiva trid tara li ebda aspett ta’ dan l-i\vilupp ma jkun ipprivile[[jat jew

imwarrab.

L-ispirtu ]olistiku ta’ dan id-dokument irid ikun rifless ukoll fir-relazzjonijiet so`jali li l-g]alliema

ji\viluppaw fil-klassi, permezz tal-pedago[ija tag]hom. Il-pedago[ija tal-kooperazzjoni, ibba\ata fuq

xog]ol fi gruppi, g]andha tittrasforma l-klassi kompetittiva u individwalista, li s’issa g]adha l-klassi tipika

tas-sistema edukattiva, f’bejta ta’ ]idma kollettiva. Huwa bid-diskussjoni, bl-iskambju ta’ l-ideat u bil-

kollaborazzjoni waqt xog]ol ma’ l-o]rajn li a]na ni``araw l-ideat tag]na, nitg]allmu nistaqsu, nibdlu u

nelaboraw il-kun`etti tag]na u ni[u esposti g]al mudelli u modi differenti ta’ ]sieb u azzjoni.

Il-pedago[ija tax-xog]ol fil-gruppi, wa]da minn ]afna possibbiltajiet pedago[i`i, g]andha tipprovdi

kuntest fejn l-g]alliema jistimulaw il-potenzjal kreattiv ta’ l-istudenti, biex flimkien isolvu problemi u

ji[[eneraw l-g]erf. M’ghandniex nilludu ru]na li b’sempli`i rran[ar ta’ mwejjed ]dejn xulxin fil-klassi jkun

qed jitwettaq il-kun`ett ta’ xoghol fil-klassi. B’dan il-mod, il-kontroll tal-produzzjoni ta’ l-g]erf ma jibqax

ikkon`entrat f’idejn l-g]alliema, i\da jinqasam ma’ l-istudenti. G]alhekk, xenarju edukattiv imsejjes fuq

prin`ipji ]olisti`i huwa xenarju essenzjalment demokratiku li jirrispetta u jrawwem il-bilan` bejn it-tag]lim

individwali u dak parte`ipattiv.

Ir-relazzjoni bejn l-istudenti u l-iskola g]andha wkoll tkun ibba\ata fuq prin`ipji ]olisti`i. Skola li

timmira g]all-i\vilupp s]i] ta’ l-istudenti:

- tqis kull student/a b]ala spe`jali;

- tafda lill-istudenti;

- tkattar l-ispirtu kooperattiv fost il-membri tal-komunita’ edukattiva;

- twassal lill-istudenti biex jemmnu li l-iskola hi tag]hom;

- tqis li l-g]erf mhux separabbli mis-sitwazzjoni reali tal-]ajja u mill-mod kif l-g]erf jitfittex,

jinkiseb u jintu\a;

- tara li t-tag]lim ikun mibni fuq l-esperjenza konkreta tal-]ajja (u mhux fuq l-astrazzjoni biss) u

fuq il-mezzi moderni ta’ l-informatika;

- toffri ambjent pja`evoli.

Edukazzjoni ]olistika titlob li l-iskola ti\viluppa rabtiet mill-qrib mal-komunita’. F’taqsima o]ra, dan id-

dokument jispjega kif l-iskejjel jistg]u ji\viluppaw f’`entri komunitarji.

Permezz ta’ l-internet u s-s]ubija ma’ skejjel barranin, l-iskola tal-lokal trid tittrasforma ru]ha fi skola

globali. L-istudenti jistg]u b’hekk jid]lu f’relazzjoni komunikattiva transnazzjonali u fl-istess ]in jit]arr[u

fl-arti tal-kooperazzjoni u s-solidarjeta’ internazzjonali.

Prin`ipju 8:

Edukazzjoni Inklu\iva

L-edukazzjoni inklu\iva g]andha tinftiehem b]ala l-impenn tal-komunita’ edukattiva lejn g]arfien

s]i] tad-differenzi individwali u t-twettiq ta’ politika ta’ inklu\joni. Dan il-kun`ett jag]raf il-firxa s]i]a

ta’ interessi, potenzjali u b\onnijiet edukattivi ta’ l-istudenti.

L-implikazzjonijiet ta’ l-impenn lejn edukazzjoni favur id-diversita jmorru ‘l hinn mill-parametri

edukattivi. L-affermazzjoni tad-diversita’ hija responsabbilta’ morali ta’ so`jeta’ li temmen fit-twessig] tal-

parametri demokrati`i, fit-tkattir tal-kultura parte`ipatorja, fid-difi\a tad-drittijiet ba\i`i ta’ l-ulied, fil-]idma

kontinwa kontra dak kollu li jista’ jxekkel l-]iliet differenti ta’ l-istudenti, u fil-]arsien u t-tis]i] ta’ dak kollu

li pajji\na rnexxielu jikseb fil-qasam so`jali u kulturali.

Ir-reazzjonijiet li r`ieva l-Ministeru ta’ l-Edukazzjoni wara l-]ru[ ta’ l-Abbozz tal-Kurrikulu, urew bi`-`ar

li l-g]alliema ma j]ossuhomx ippreparati u appo[[jati bi\\ejjed biex jindirizzaw din l-isfida tant kbira.

G]alhekk filwaqt li dan id-dokument jirrikonoxxi li dan il-prin`ipju huwa t-triq li s-sistema trid issegwi, iqis

is-snin li [ejjin b]ala fa\i tran\itorja li matulha trid tit]ejja l-infrastruttura edukattiva ne`essarja,

jissa]]a] it-ta]ri[ ta’ l-g]alliema f’dan il-qasam, u ssir kampanja formattiva fost il-[enituri li twassal

g]all-bidla fil-mod kif is-so`jeta’ t]ares lejn il-pro`ess edukattiv.

Sakemm il-pajji\ jasal biex iwettaq il-pro[ett ta’ inklu\joni s]i]a, il-komunita’ edukattiva trid tibqa’

fidila lejn il-[ustizzja so`jali billi tinvesti l-aktar fit-tfal u \-\g]a\ag] li min]abba kaw\i differenti

jkunu fil-periklu li jirrepetu sena skolastika, ifallu l-iskola, jo]or[u mill-iskola qabel jag]lqu s-sittax-il

sena, jew itemmu l-pro`ess skolastiku ming]ajr il-]iliet ne`essarji, u bi stima baxxa tag]hom

infushom.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jirrikonoxxi l-fatt li f’kuntest ta’ ambjent skolastiku li jag]raf id-diversita’,

l-ilsien mitkellem m’huwiex il-forma wa]danija ta’ komunikazzjoni umana. Pere\empju, xi studenti

jikkomunikaw bil-lingwa tas-sinjali u o]rajn bil-braille. G]alhekk, is-sistema edukattiva trid ti\gura li

je\istu l-provedimenti ne`essarji biex dawk it-tfal kollha li l-’ewwel ilsien’ tag]hom m’huwiex il-lingwa

mitkellma ma jit]allewx barra mis-sistema edukattiva regolari.

Prin`ipju 9:

Assessjar Aktar Formattiv

Edukazzjoni li tag]raf id-diversita’ tqis l-assessjar formattiv b]ala indispensabbli fil-pro`ess tat-twettiq ta’

l-a[enda demokratika. Dan g]aliex dawn is-sistemi ta’ assessjar jiffokaw fuq l-istudenti individwali,

b’mod li jservihom. Fil-qosor, sistemi ta’ assessjar formattiv g]andhom dawn il-vanta[[i:

- jg]inu lill-istudenti jiksbu gradwalment serje ta’ ]iliet. Il-po\izzjoni ta’ l-istudenti individwali f’dan il-

pro`ess tag]ti stampa `ara ta’ fejn ikunu waslu l-istudenti fl-assimilazzjoni ta’ repertorju s]i] ta’

]iliet;

- jitolbu pedago[ija msejsa fuq l-i\vilupp ta’ diversi ]iliet, aktar milli fuq it-tag]lim bl-amment tal-fatti.

- ma jiddiskriminawx bejn l-istudenti.

G]all-kuntrarju, xog]ol is-sistemi formattivi huwa li jag]ti stampa `ara ta’ fejn kienu, fejn huma u

fejn possibbilment jaslu l-istudenti fil-mixja edukattiva individwali tag]hom. Sistemi formattivi

huma ]afna aktar pre`izi fir-ri\ultati ta’ l-ist]arri[ tag]hom minn sistemi summattivi. Sistemi

formattivi jag]tu stampa ]olistika ta’ l-i\vilupp ta’ l-istudenti fuq \ew[ livelli: (1) kemm tg]allmu; u

(2) kif tg]allmu.

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jikkonkretizza x-xog]ol li di[a’ sar f’dan il-qasam bil-g]an li s-sistema

ta’ l-assessjar taqdi a]jar lill-istudenti. L-informazzjoni pre`i\a, mi[bura u mg]oddija minn sena g]al

o]ra, tkun tista’ tiggarantixxi l-kontinwita’ u l-i\vilupp imsejjes fuq il-progress individwali, aktar milli fuq

normi universali.

Prin`ipju 10:

Tis]i] tal-Bilingwi\mu

Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jqis il-bilingwi\mu b]ala l-ba\i ewlenija tas-sistema edukattiva. Fil-

kuntest ta’ dan id-dokument, il-bilingwi\mu jfisser l-u\u effettiv, pre`i\ u kunfidenti ta\-\ew[ ilsna

uffi`jali tal-pajji\: il-Malti, li hu l-ilsien nazzjonali, u l-Ingli\. Dan l-g]an importanti jrid jintla]aq mill-

istudenti sa tmiem il-vja[g skolastiku tag]hom.

Il-prattika li jissu[[erixxi dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali hi dik li tinstab fil-pajji\i Ewropej l-o]ra

kollha: fuq il-ba\i ta’ l-ilsien nattiv u nazzjonali, il-Malti, jinbena l-g]arfien ta’ l-ilsna l-o]ra.

Il-pro`ess ta’ tis]i] ta’ l-ilsien li t-tfal ju\aw fl-ambjent tat-trobbija, fil-ka\ tal-ma[[oranza l-kbira

tag]na l-Maltin, il-Malti, jg]in fl-i\vilupp ]olistiku tag]hom. L-i\vilupp ta’ l-ewwel ilsien:

• iservi ta’ kuntest g]all-]olqien ta’ l-g]erf u s-soluzzjoni ta’ problemi;• jiffa`ilita t-tag]lim formali ta’ l-istess ilsien;• jipperpetwa t-tradizzjoni lingwistika tas-so`jeta’ Maltija; u• jg]in fl-i\vilupp ta’ ilsna o]ra.

G]alhekk il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jag]ti kull opportunita’ lill-istudenti biex ji\viluppaw l-ewwel

ilsien tag]hom. B’hekk tissa]]a] il-kultura tal-komunikazzjoni fil-pajji\, jikber il-ftehim u titjieb l-

espressjoni personali.

Filwaqt li l-istudenti jkunu qeg]din fil-pro`ess li jsa]]u l-ewwel ilsien, l-iskola trid ti\gura li t-tfal ikunu

qeg]din jiffamiljarizzaw ru]hom mat-tieni ilsien. Il-pro`ess ta’ familjarizzazzjoni mat-tieni ilsien, qabel

jibda l-pro`ess tat-tag]lim formali, jista’ jtul aktar minn dak ta’ l-ewwel ilsien. Dan g]aliex l-iskola tista’

tkun qieg]da sservi ta’ sors wa]dieni g]at-tag]lim tat-tieni ilsien.

L-istudju tas-so`jolo[ija u l-psikolo[ija ta’ l-ilsna jurina li l-istudenti ji\viluppaw il-]iliet lingwisti`i

tag]hom f’ambjenti, b’modi u b’rati differenti. Il-komunita’ edukattiva trid tifhem li ma je\istix

rimedju wie]ed g]ad-diffikultajiet li l-istudenti jiltaqg]u mag]hom fil-pro`ess ta’ l-i\vilupp ta’ dawn

l-ilsna. Kull skola trid taddotta strate[ija lingwistika li tirrifletti l-b\onnijiet lingwisti`i partikolari ta’ l-

istudenti tag]ha, waqt li ma jintesa qatt il-fatt li s-so`jeta’ Maltija g]andha l-ilsien nattiv tag]ha, u

tag]raf ukoll lill-Ingli\ b]ala lsien uffi`jali u li \viluppa wkoll fil-lingwa franka internazzjonali. L-

ewwel u t-tieni lsien g]andhom jimxu id f’id fil-livelli kollha.

L-assessjar formattiv jag]ti opportunita’ lill-istess komunita’ biex toffri rimedji pre`i\i g]ad-diffikultajiet

lingwisti`i ta’ l-istudent/a individwali.

Prin`ipju 11:

Ugwaljanza bejn is-Sessi

Is-sistema edukattiva, kif riflessa f’dan il-kurrikulu, g]andha tkun imsejsa fuq il-prin`ipju ta’ l-

ugwaljanza bejn is-sessi fir-rispett s]i] tad-diversita’ ta’ bejniethom. Filwaqt li jirrikonoxxi d-

differenzi bejn i\-\ewg sessi, u j]e[ge[ l-affermazzjoni ta’ l-identita’ sesswali, dan il-kurrikulu

g]andu jsa]]a] l-impenn tal-komunita’ edukattiva biex jiggarantixxi l-istess opportunitajiet li\-

\ew[ sessi.

Imnebba] minn dan l-impenn, it-ti[did tal-kurrikulu sa jorbot lill-komunita’ edukattiva bir-

responsabbilta’ li ti\gura li l-bniet u s-subjien:

- isegwu l-istess kurrikulu;

- ji[u indirizzati b’mod li jkollhom a``ess g]all-istess possibbiltajiet ta’ xog]ol; u

- jo]or[u mis-sistema skolastika wara li jkunu g]addew mill-istess esperjenzi edukattivi.

Il-bniet u s-subien g]andhom ikollhom l-opportunita’ li jag]\lu b’mod effettiv is-su[[etti li jixtiequ. L-

g]a\la tkun korretta meta tkun mibnija fuq tag]rif siewi. Biex dan ise]], l-istudenti:

- iridu jkunu konxji tat-tendenzi akkademi`i tag]hom u f’liema oqsma huma effi`jenti u kompatibbli;

- iridu jkunu jafu x’jinvolvu s-su[[etti varji, spe`jalment dawk li huma asso`jati ma’ sess jew ie]or;

- jifhmu li kemm il-bniet kif ukoll is-subjien jistg]u jitg]allmuhom; u

- jag]rfu x’opportunitajiet ta’ karriera jistg]u jinfet]u permezz ta’ dan it-tag]lim.

F’dan il-kuntest il-lingwa[[, l-atte[[jament u l-gwida g]al-g]a\la ta’ su[[etti u l-karriera li

jippromwovu l-g]alliema ghandhom influwenza kbira fuq l-g]a\liet li jag]mlu l-istudenti.

L-ugwaljanza bejn is-sessi mhix tema li l-iskola tista’ tittratta f’i\olament, jew f’xi su[[ett partikulari.

L-ugwaljanza g]andha titqies b]ala tema interdixxiplinarja, li l-g]alliema kollha jistg]u jittrattawha

mill-perspettiva tas-su[[ett tag]hom u jikkumbattu l-pre[udizzji kif ukoll joffru mudelli [odda.

L-iskejjel g]andhom jaraw li r-ri\orsi li jintu\aw mill-komunita’ edukattiva ma jikkontradixxux il-

prin`ipju ta’ l-ugwaljanza. Waqt l-g]a\la u l-produzzjoni tar-ri\orsi, l-iskejjel g]andhom attivament ifittxu

u jipprodu`u testi u materjal vi\iv li jrawmu l-prini`ipju ta’ l-ugwaljanza. L-g]arbiel ta’ l-g]a\la f’dan il-

qasam g]andu jikkunsidra x’qeg]din jag]mlu, x’qeg]din jg]idu, fejn qeg]din, u x’kontroll qeg]din

je\er`itaw fuq ]ajjithom is-sessi differenti.

Ri\orsi b]al kotba u materjal ie]or tat-tag]lim li m’humiex sensittivi g]all-prin`ipju ta’ l-ekwita’

m’g]andhomx ikunu skartati. G]all-kuntrarju, dawn ir-ri\orsi g]andhom jintu\aw waqt diskussjonijiet u

attivitajiet edukattivi o]ra li jittrattaw temi b]alma huma d-diskriminazzjoni sesswali, il-formazzjoni ta’ l-

isterjotipi, u l-abbu\ sesswali.

It-tibdil fuq livell strutturali g]andu jkun ikkumplimentat minn ti[did kontinwu fil-pedago[ija ta’ l-

g]alliema. B’mod konkret, fejn il-bniet u s-subjien qeg]din jitg]allmu flimkien, l-g]alliema g]andhom

jindirizzaw temi pedago[i`i u organizzattivi b]al:

- it-ta]lit tas-sessi waqt attivitajiet fi gruppi;

- l-ammont ta’ attenzjoni li ting]ata lis-sessi differenti;

- l-aspettattivi tag]hom fil-konfront ta’ sessi differenti;

- ir-responsabbiltajiet li jing]ataw lis-sessi differenti.

Huwa fatt mag]ruf li l-iskola mhix l-ambjent wa]dieni fejn il-per`ezzjoni dwar x’g]andhom ikunu l-

karatteristi`i u l-im[iba ta\-\ew[ sessi qieg]da ti[i ffurmata. G]alhekk, l-iskejjel g]andhom jaddottaw

strate[ija ]olistika f’dan ir-rigward. Permezz ta’ din l-istrate[ija, dawk li qed jie]du ]sieb it-tfal

g]andhom ikunu mg]arrfa dwar l-aspetti differenti tal-kun`ett ta’ l-ugwaljanza bejn is-sessi u, fl-istess

]in, jing]ataw l-opportunita’ biex je\aminaw il-]sibijiet, l-attitudnijiet u l-im[iba tag]hom f’dan il-qasam

partikulari tar-relazzjonijiet so`jali.

Prin`ipju 12:

Vokazzjoni u Kompetenza

G]alliema kompetenti u effettivi huma indispensabbli fit-twettiq tal-pro[ett li g]andna quddiemna, ji[ifieri

li nag]tu lil uliedna l-aqwa esperjenza edukattiva possibbli.

Dan id-dokument jiddefinixxi g]alliema motivati, kompetenti, u effettivi b]ala dawk li:

- huma m]ejjija akkademikament g]all-professjoni tag]hom;

- j]addnu prin`ipji demokrati`i;

- huma impenjati li j]arsu u jkattru l-[ustizzja so`jali;

- jintg]arfu minn g]emilhom li huma j]addnu l-prin`ipji msemmija hawn fuq;

- huma impenjati li ji\viluppaw il-potenzjal ta’ kull individwu, u jippreparaw lill-istess individwu biex

jg]ix u jiddefendi l-principju ta’ so`jeta’ ]anina;

- iqisu lilhom infushom b]ala ]assieba u ]addiema kulturali impenjati li jaraw li l-edukazzjoni tibqa’

fuq quddiemnett ta’ l-a[enda politika tal-pajji\;

- jikkontribwixxu bir-ri`erka, bil-kitba, u bid-djalogu intern u mal-massa, g]all-i\vilupp ta’ l-edukazzjoni

f’Malta;

- jfittxu li ja]dmu mal-[enituri u ma’ msie]ba o]ra fil-pro`ess edukattiv;

- jfittxu li jtejbu lilhom infushom kontinwament bis-sa]]a tal-qari, tar-riflessjoni, ta’ l-iskambju ta’ l-

ideat mal-kollegi tag]hom, ta’ korsijiet, u ta’ esperimentazzjoni kontinwa.

G]alliema motivati, kompetenti, u effettivi jfittxu li jrawmu lill-istudenti tag]hom moralment u

intellettwalment fis-sens ta’ demokrazija u [ustizzja so`jali. L-g]alliema jkunu demokrati`i u [usti fil-

prattika tag]hom meta jag]\lu li:

- jittrattaw lill-istudenti b]ala individwi ndaqs, irrispettivament mill-isfond so`jali, mis-sess, mir-

reli[jon, u/jew mill-b\onnijiet spe`jali tag]hom;

- jag]mlu minn kollox biex ji\guraw l-istess a``ess g]all-esperjenzi edukattivi ispirati minn dan il-

kurrikulu, u ji\guraw li l-istudenti kollha jo]or[u minn din l-esperjenza edukattiva ta’ l-anqas bil-]iliet

ba\i`i msemmija f’dan id-dokument;

- jkattru l-g]arfien tad-dmirijiet, id-drittijiet u l-libertajiet ta’ l-istudenti;

- jag]rfu d-differenzi fost l-istudenti, u jrawmu l-imma[ni po\ittiva ta’ popli differenti;

- jinkora[[ixxu l-mistoqsijiet u l-kritika mill-istudenti;

- jfittxu li jrawmu l-prattika li tistimula l-kooperazzjoni u s-solidarjeta’;

- jag]tu spazju lill-esperjenzi personali ta’ l-istudenti;

- jirrispettaw l-interessi u l-istili differenti ta’ tag]lim ta’ l-istudenti;

- jfittxu li jintegraw l-interessi, l-istili u l-b\onnijiet ta’ l-istudenti fl-iskemi ta’ xog]ol u fil-pjanijiet tal-

lezzjoni tag]hom;

- jkunu konxji ta’ l-istil tag]hom u ma jimponuhx fuq l-o]rajn;

- jrawmu prattika li tistimula l-kur\ita’, l-investigazzjoni, il-]sieb lo[iku u kritiku, u s-soluzzjoni tal-

problemi; u

- jimplimentaw il-kodi`i ta’ m[iba fil-klassi billi jag]mlu ]ilithom ]alli bid-djalogu l-istudenti ja``ettaw l-

istess kodi`i.

G]alliema motivati, kompetenti u effettivi jintg]arfu wkoll mill-kwalitajiet personali tag]hom.

G]alliema b]al dawn iqisu t-tag]lim, il-qari, l-istudju u l-impenn morali b]ala l-passjoni tag]hom. Din il-

passjoni hija mnebb]a mill-im]abba u r-rispett li g]andhom lejn l-istudenti, min-namra li g]andhom

g]all-g]erf u t-tag]lim, u mill-konvinzjoni li xog]olhom huwa ne`essarju. G]alliema b]al dawn jittamaw

li l-pro`ess edukattiv iwassal biex jittrasforma u jtejjeb modi u relazzjonijiet so`jali e\istenti. Dawn l-

g]alliema jemmnu li l-]olma tag]hom tista’ ssir realta’ permezz ta’ ]idma kollettiva. G]alhekk, l-

g]alliema g]andhom ikunu lesti jaqsmu l-]idma professjonali tag]hom ma’ msie]ba o]ra fil-pro`ess

edukattiv, ming]ajr ma jbig]u l-identita’ tag]hom ta’ edukaturi awtorevoli.

L-g]alliema kompetenti u effettivi jag]rfu l-importanza tal-kurrikulu mo]bi. Dawn l-g]alliema jifhmu li

d-de`i\jonijiet li jie]du, ng]idu a]na, dwar il-mod li bih qed jg]allmu, l-organizzazzjoni tal-klassi, l-

ammont u l-kwalita’ ta’ ]in li qed jg]addu ma’ studenti differenti, il-kwalita’ ta’ mistoqsijiet li qed jistaqsu

lit-tfal, u l-kwalita’ u l-kontenut tar-ri\orsi li qed jippreparaw u/jew ju\aw, qed jinfluwenzaw il-kwalita’ ta’ l-

i\vilupp ta’ l-istudenti. G]alhekk, g]alliema kompetenti u effettivi huma dejjem lesti jg]arblu g]emilhom

biex ji\guraw li d-de`i\jonijiet u l-g]a\liet tag]]om ikunu tassew edukattivi.

Ri\orsi Umani fl-Iskejjel: Kull skola g]andha jkollha r-ri\orsi umani ne`essarji biex jiggarantixxu livelli

g]oljin ta’ edukazzjoni. Il-kontribut spiss u konsistenti ta’ nies spe`jalizzati fl-iskejjel g]andu jkun wie]ed

mill-g]anijiet ewlenin tas-sistema edukattiva fis-snin li [ejjin.

Prin`ipju 13:

L-Importanza ta’ l-Ambjenti tat-Tag]lim

L-ambjenti tat-tag]lim huma tesseri importanti fil-mu\ajk edukattiv. Hemm rabta intima bejn il-

kundizzjonijiet fi\i`i, l-ispazji allokati, u r-ri\orsi li l-ambjenti tat-tag]lim jipprovdu, u t-tiswir ta’ l-

attitutdnijiet, l-im[iba u l-i\vilupp ta’ l-istudenti. Il-pro`ess tat-ti[did kurrikulari g]andu jikkonferma l-

fatt li l-isfidi edukattivi u l-pedago[iji nbidlu matul i\-\minijiet. G]alhekk, l-ambjenti ta’ ]afna mill-

iskejjel g]andhom ji[[eddu jew jinbidlu g]al kollox. Fl-istess ]in, irid isir sforz akbar biex il-

komunita’ edukattiva timra] ‘l hinn mill-konfini fi\i`i ta’ l-iskola, u filwaqt li tisfrutta l-potenzjal

edukattiv li joffru ambjenti o]ra, kontinwament te\amina r-rilevanza ta’ l-iskola ma’ l-ambjenti u r-

realtajiet l-o]ra tal-]ajja.

L-Ambjent Fi\iku ta’ l-Iskejjel: L-ambjent fi\iku ta’ l-iskejjel g]andu jkun fi stat strutturali tajjeb, mil]uq

minn kul]add, nadif, spazju\, arju\, imdawwal, iddekorat u mg]ammar sew, me]lus minn kull periklu, u

m]ares mill-elementi naturali. Je]tie[ ting]ata attenzjoni spe`jali u ur[enti biex kull skola ssir fi\ikament

a`cessibbli g]al persuni bi b\onnijiet spe`jali.

Ri\orsi g]at-Tag]lim: Il-pro`ess tat-tag]lim g]andu jkun sostnut minn ri\orsi ta’ kwalita’. Kull skola

g]andha timmira li jkollha kmamar g]ar-ri\orsi li sservu ta’: ma]\en g]all-apparat, depo\itu g]all-kotba

u ri\orsi awdjo-vi\ivi, librerija professjonali, u ba\i fejn ji[u ppreparati r-ri\orsi.

Fejn jid]lu l-kotba, is-sistema edukattiva trid tara li l-kotba u\ati fl-iskejjel huma ta’ l-a]jar kwalita’

pedago[ika u so`jalment rappre\entattivi. G]alhekk, il-komunita’ edukattiva g]andha d-dmir tistudja

skemi li jwasslu biex fil-futur l-istudenti kollha jkunu qed ju\aw l-aktar kotba a[[ornati fis-suq.

Fejn jid]lu s-sistemi moderni ta’ l-informatika, is-sistema edukattiva trid kontinwament tippjana u

tevalwa l-b\onnijiet fi\i`i u infrastrutturali li dan jirrikjedi. Il-kompjuter g]adu qieg]ed jing]ata

importanza periferali biss. G]alhekk, apparti mill-bidla fil-mentalita’, wie]ed irid jikkonsidra bis-

serjeta’ x’bidliet fi\i`i u organizzattivi titlob skola li verament tqis il-kompjuter b]ala g]odda

indispensabbli g]at-tag]lim.

Il-politika ]olistika tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali titlob li l-in]awi kollha ta’ l-iskola jikkonformaw ma’

l-g]anijiet u l-prin`ipji ta’ dan id-dokument. Kull skola g]andha tara li dawn l-ispazji edukattivi huma

]ielsa minn kull periklu u mg]ammra bir-ri\orsi li jg]inu lill-g]alliema jwettqu dmirhom sew.

L-Ambjent So`jali ta’ l-Iskejjel: Ambjent fi\iku ta’ kwalita’ g]andu jipprovdi l-qafas g]al ambjent so`jali

po\ittiv. {eneralment, skejjel b’ambjent so`jali po\ittiv g]andhom dawn il-karatteristi`i:

- aspettattivi g]oljin;

- dedikazzjoni u moral g]oli ta’ l-g]alliema;

- attitudni po\ittiva re`iproka bejn l-imsie]ba kollha ta’ l-iskola;

- rikonoxximent tas-su``ess miksub mill-istudenti individwali u mill-iskola;

- rikonoxximent tax-xog]ol u d-dedikazzjoni ta’ l-g]alliema

- a``enn fuq l-istima personali;

- tmexxija g]aqlija;

- appo[[ u inkora[[iment kontinwu;

- atmosfera li tilqa’ n-nies;

- relazzjoni tajba u komunikazzjoni effettiva ma’ l-imsie]ba fil-komunita’;

- impenn kontinwu biex l-iskola ssir aktar effettiva;

- parte`ipazzjoni fid-diskussjonijiet u d-de`i\jonijiet amministrattivi.

Prin`ipju 14:

Tkattir tal-Parte`ipazzjoni fl-I\vilupp tal-Kurrikulu

Huwa ma]sub li l-i\vilupp tal-kurrikulu jkun ta’ \ew[ forom: pro`ess kontinwu ta’ tifsil, \vilupp, twettiq u

ti[did tal-mi\uri proposti f’dan id-dokument ti[did ta’ dan id-dokument innifsu fi pro`ess li jibda wara 5

snin ta’ implimentazzjoni u jie]u sentejn.

Il-kurrikulu huwa propjeta’ pubblika. G]alhekk, g]andha tissa]]ah l-idea li nies minn diversi oqsma

tal-]ajja jipparte`ipaw fil-pro`ess kollu tat-tifsil, l-i\vilupp, it-twettiq u t-ti[did tal-kurrikulu.

Fil-livell komunitarju, il-[enituri huma fost l-imsie]ba ewlenin fil-pro`ess edukattiv. Illum nafu li aktar

ma l-[enituri jibqg]u ‘l bog]od mis-sistema edukattiva, aktar il-pro`ess edukattiv kif ukoll l-i\vilupp tat-

tfal jiftaqru. G]alhekk, dan id-dokument i]ares lejn il-[enituri b]ala kollaboraturi importanti tal-kurrikulu.

Il-[enituri jistg]u jsostnu l-kurrikulu billi:

- jipprovdu ambjent stabbli u stimulanti fid-dar;

- jinteressaw ru]hom fil-pro`ess edukattiv;

- jpo[[u l-investiment fl-edukazzjoni ta’ wliedhom quddiemnett fl-g]a\liet tag]hom;

- jkattru d-djalogu ma’ l-g]alliema u l-awtoritajiet edukattivi;

- jipparte`ipaw fi pro[etti edukattivi u f’ri`erka li twassal biex jitjiebu s-servizzi edukattivi u l-]ajja

kurrikulari ta’ wliedhom;

- jg]addu lill-iskola kull informazzjoni li tg]in fl-i\vilupp ta’ wliedhom;

- jtejbu lilhom infushom biex ikunu jistg]u jipprovdu l-a]jar g]ajnuna possibbli lil uliedhom u jkunu

jistg]u jipparte`ipaw b’mod aktar effettiv fil-pro`ess edukattiv; u

- jkunu lesti li joffru l-g]erf, il-]iliet u l-]in tag]hom lill-iskola.

Il-pro`ess ta’ l-i\vilupp tal-kurrikulu fl-iskola g]andu wkoll jibbenefika mill-g]erf u l-]iliet ta’ dawk fil-

komunita’ li jixtiequ jiddedikaw xi ]in g]all-iskola. L-g]ajnuna mitluba mill-iskola ma tfissirx li xi membri

tal-komunita’ sa jie]du post l-g]alliema. Il-membri tal-komunita’ g]andhom isostnu x-xog]ol li qed isir

mill-g]alliema waqt il-]in ta’ l-iskola.

L-g]ajnuna tista’ tkun esti\a g]al wara l-]in uffi`jali ta’ l-iskola bit-twaqqif ta’ gruppi spe`jalizzati. In-

natura tal-gruppi mwaqqfa fi skola partikulari x’aktarx sa tkun tirrifletti l-g]ajnuna offruta mill-komunita’.

I\da jrid isir sforz biex xi attivitajiet li l-iskola torganizza wara l-]in jipprovdu l-b\onnijiet li l-g]alliema u l-

awtoritajiet ta’ l-iskola ma jistg]ux iwettqu waqt il-]in propju ta’ l-iskola.

L-asso`jazzjonijiet u l-organizzazzjonijiet governattivi u volontarji g]andhom jitqiesu mill-isk