THÍCH THAÉNG HOANDòch Giaû

BIEÄNTRUNGBIEÂNLUAÄN

TUÏNG THÍCH

(Giaûi thích nhöõng baøi Tuïng cuûaboä luaän Bieän Minh Trung Ñaïo vaø Nhò Bieân

Trích töø trong Thaùi Hö Toaøn Thö)

Phaät Lòch 2559 – Döông Lòch 2015

LÔØI DÒCH GIAÛ

1

Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng Thích, theo söû lieäu, caùc nhaø nghieân cöùu ai cuõng ñeàu bieát laø taùc phaåm cuûa Boà Taùt Di Laëc saùng taïo vôùi nhan ñeà laø Bieän Trung Bieân Luaän. Boà Taùt Voâ Tröôùc thoï giaùo vôùi Boà Taùt Di Laëc taïo thaønh boä Luaän goïi laø Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng. Keá ñeán Boà Taùt Thieân Thaân choïn boä Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng cuûa Boà Taùt Voâ Tröôùc giaûi thích saâu roäng theâm vôùi danh xöng laø Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng Thích. Tam Taïng Phaùp Sö Huyeàn Trang ñôøi Ñöôøng dòch boä Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng Thích cuûa Boà Taùc Theá Thaân sang tieáng Trung Quoác ñeå truyeàn baù saâu roäng tö töôûng Trung Ñaïo Thaéng Nghóa cuûa Ñaïi Thöøa. Theo Luaän naøy, Trung Ñaïo Thaéng Nghóa laø caûnh giôùi thuø thaéng y baùo cuûa chö Phaät, nguyeân vì hai chöõ Thaéng Nghóa maø Luaän naøy giaûi thích chính laø chæ cho caûnh giôùi thuø thaéng. Trung Ñaïo Thaéng Nghóa ñích thöïc laø quaû cuûa Boà Taùt Ñaïo, chö Phaät nhôø tu nhaân Boà Taùt Ñaïo maø chöùng ñöôïc ñaïo quaû Phaùp Thaân chaùnh baùo vaø caûnh giôùi Nieát Baøn y baùo cuûa chö Phaät an truï. Caûnh giôùi Nieát Baøn y baùo cuõng chính laø caûnh giôùi Trung Ñaïo Thaéng Nghóa; ñieàu ñoù khoâng khaùc naøo nhö ngöôøi hoïc ngaønh y khoa laø nguyeân nhaân vaø thi ñaäu thaønh Baùc Só laø keát quaû chaùnh baùo, ñoàng thôøi nhaø thöông hay phoøng maïch laø caûnh giôùi y baùo cuûa baùc só sinh hoaït. Trung Ñaïo Thaéng Nghóa khoâng phaûi laø Taùnh Khoâng cuûa chaân voïng vaø cuõng khoâng phaûi laø Töôùng Khoâng cuûa vaïn phaùp, nhöng ngoaøi Taùnh Khoâng cuûa chaân voïng vaø Töôùng Khoâng cuûa vaïn phaùp khoâng tìm thaáy Trung Ñaïo Thaéng Nghóa neân goïi laø Trung Ñaïo Thaéng Nghóa. Taïi sao theá?

2

Tröôùc heát Töôùng Khoâng ñaây laø nhaân töôùng cuûa vaïn phaùp naèm trong taùnh khoâng neân goïi laø Töôùng Khoâng, coù choã goïi laø Chuûng Töû; hieän töôïng vaïn phaùp thì thuoäc veà Quaû Töôùng cuûa Nhaân Töôùng trong Taùnh Khoâng. Töôùng Khoâng cuûa vaïn phaùp laø aûnh töû phaùt xuaát töø Trung Ñaïo Thaéng Nghóa; Trung Ñaïo Thaéng Nghóa cuõng nhö maët traêng treân khoâng, coøn Töôùng Khoâng cuûa vaïn phaùp cuõng nhö maët traêng döôùi nöôùc; maët traêng treân khoâng khoâng phaûi laø maët traêng döôùi nöôùc, nhöng khoâng coù maët traêng treân khoâng thì nhaát ñònh khoâng coù maët traêng döôùi nöôùc vaø khoâng coù maët traêng döôùi nöôùc thì khoâng tìm thaáy maët traêng treân khoâng. Thì ñaây cuõng vaäy, Trung Ñaïo Thaéng Nghóa khoâng phaûi laø Töôùng Khoâng cuûa vaïn phaùp, nhöng khoâng coù Trung Ñaïo Thaéng Nghóa thì nhaát ñònh khoâng coù Töôùng Khoâng cuûa vaïn phaùp vaø khoâng coù Töôùng Khoâng cuûa vaïn phaùp thì khoâng tìm thaáy ñöôïc Trung Ñaïo Thaéng Nghóa.

Coøn Taùnh Khoâng cuûa chaân vaø voïng, caû hai ñeàu troáng roãng, nhaèm dieãn taû hoaøn toaøn khoâng coù moät chuùt hình aûnh caûnh giôùi voïng hieän naøo trong ñoù. Taùnh Khoâng naøy maëc duø chaân thaät baát hö, nhöng khoâng phaûi Trung Ñaïo Thaéng Nghóa. Nguyeân vì Trung Ñaïo Thaéng Nghóa chính laø caûnh giôùi dieäu höõu trong Taùnh Khoâng do Taïng Nhö Lai cuûa Chaân Taâm theå hieän. Coù theå khaúng ñònh, Trung Ñaïo Thaéng Nghóa khoâng phaûi laø Taùnh Khoâng, nhöng khoâng coù Taùnh Khoâng thì Trung Ñaïo Thaéng Nghóa khoâng theå nöông vaøo ñaâu ñeå hieän höõu. Toùm laïi, Trung Ñaïo Thaéng Nghóa quan heä vôùi Töôùng Khoâng cuûa vaïn phaùp vaø Taùnh Khoâng cuûa

3

chaân voïng, cho neân goïi laø Trung Ñaïo Thaéng Nghóa. Ñaây laø tö töôûng ñaëc thuø cuûa Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng Thích. Caùc hoïc giaû Duy Thöùc Trung Hoa ñeàu choïn laáy boä Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng Thích cuûa Phaùp sö Huyeàn Trang dòch thuaät laøm neàn taûng phaùt huy thaønh toâng phaùi goïi laø Phaùp Töôùng Duy Thöùc Toâng.

Nhôn ñoïc Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc trong Thaùi Hö Toaøn Thö, Thaéng Hoan toâi baét gaëp Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng Thích cuûa Phaùp Sö Huyeàn Trang dòch thuaät voâ cuøng thích thuù tö töôûng cao thaâm cuûa Phaät Giaùo Ñaïi Thöøa trong Luaän naøy. Sau khi ñoïc xong toâi caûm thaáy caàn phaûi phoå bieán saâu roäng trong nhaân gian tö töôûng sieâu phaøm thoaùt tuïc ñaây lieàn maïo muoäi dòch ra tieáng Vieät ñeå laøm tö lieäu nghieân cöùu cho neàn vaên hoïc Phaät Giaùo Vieät Nam treân laõnh vöïc Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc. Ñeå tieän cho vieäc nghieân cöùu nôi baûn tieáng Vieät, toâi chia boä Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng Thích ra ba phaàn: Phaàn Duyeân Khôûi töùc laø phaàn lyù do coù boä Luaän, Phaàn Löu Thoâng laø phaàn noäi dung cuûa boä Luaän vaø Phaàn Keát Luaän. Hôn nöõa moãi ñeà muïc trong boä Luaän, toâi taùch baûn dòch ra thaønh hai ñoaïn vaø moãi ñoaïn cho noù moät nhaõn hieäu laø “Baøi Tuïng” vaø “Giaûi Nghóa” giuùp cho ñoïc giaû deã phaân bieät ñoaïn naøo laø vaên Tuïng vaø ñoaïn naøo laø vaên giaûi thích. Nhöõng ñoaïn vaên naøo naèm treân noù nhaõn hieäu “Baøi Tuïng” vaø naèm trong daáu ngoaëc keùp“.......” naøy, ñoù chính laø chæ cho vaên Tuïng cuûa Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng Thích; coøn nhöõng ñoaïn vaên naøo naèm treân noù nhaõn hieäu “Giaûi Nghóa”, ñoù chính laø chæ cho vaên giaûi thích yù nghóa cuûa vaên Tuïng noùi treân. Ngoaøi

4

ra trong caùc vaên Tuïng cuõng nhö trong caùc vaên Giaûi Thích, toâi cuõng coù theâm vaøo caùc chöõ nghieâng naèm trong daáu ngoaëc ñôn (......) naøy vôùi muïc ñích laøm saùng toû theâm yù nghóa saâu xa aån chöùa khoù hieåu trong caùc danh töø chuyeân moân cho deã nhaän thöùc.

Nhaèm giôùi thieäu moät phöông trôøi baát sanh baát dieät cuûa Trung Ñaïo Thaéng Nghóa ôû ngoaøi voøng voâ thöôøng sanh dieät do boä Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng Thích dieãn taû, toâi caáp toác chuyeãn ngöõ sang tieáng Vieät xin chaân thaønh gôûi ñeán quyù ñoïc giaû boán phöông moät dòch phaåm phi thöôøng ñeå roäng ñöôøng tham khaûo. Dòch phaåm naøy coù choã naøo thieáu soùt hoaëc sai traùi yù nghóa thaâm saâu trong baûn chính Haùn Taïng cuûa boä Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng Thích, xin quyù ñoïc giaû cao kieán hoan hyû chæ baûo ñeå toâi tu chænh cho ñöôïc veïn toaøn hôn.

Caån buùt, Dòch giaû Thích Thaéng Hoan.

I.- PHAÀN DUYEÂN KHÔÛI: a.- Tieåu Söû Phieân Dòch cuûa Luaän.-

Bieän Trung Bieân Luaän Tuïng, treân Söû Hoïc Phaät Taïng ôû AÁn Ñoä vaø Trung Hoa thì raát coù giaù trò. Döôøng nhö ngay khi Phaät nhaäp dieät chín traêm naêm, caùc giôùi Phaät hoïc cuûa AÁn Ñoä coù keû chaáp Coù, coù keû chaáp Khoâng. Boà Taùt Voâ Tröôùc nöông vaøo taâm ñaïi bi tu haønh nhieàu kieáp chöùng ñöôïc naêng löïc thaàn thoâng trí tueä vaø ñoä khaép quaàn sanh, caàu thænh Theá Toân Töø Thò thuyeát giaûng

5

caùc baøi tuïng cuûa Luaän naøy, traûi qua bao nhieâu gian nan khoå sôû môùi löu haønh ñeán ñöôïc nôi nhaân gian. Cho neân luùc baáy giôø taïi AÁn Ñoä, caùc hoïc giaû nhôø Luaän naøy kheùo lìa khoûi chaáp moät beân vaø ñeàu quan troïng laø duøng noù laøm maãu möïc. Veà sau vaán ñeà phieân dòch ñöôïc truyeàn ñeán Trung Quoác, caùc hoïc giaû toâng phaùi Phaùp Töôùng Duy Thöùc, vaâng theo nhöõng baøi Tuïng noùi treân laøm thaønh moät boä Luaän, ñoù laø moät trong saùu boä Kinh vaø möôøi moät boä Luaän. Nhöõng ai nghieân cöùu Phaùp Töôùng Duy Thöùc Hoïc leõ taát nhieân ñeàu phaûi nghieân cöùu boä Luaän naøy. Sau ñoù AÁn Ñoä truyeàn vaán ñeà phieân dòch ñeán Taây Taïng vaø ôû ñaây lieàn toân vinh Boà Taùt Töø Thò laø moät trong naêm Luaän Sö. Chuùng toâi hoâm nay coù duyeân ñöôïc giaûng nhöõng baøi Tuïng cuûa boä Luaän naøy, thaät laø moät söï kieän ñaùng vui möøng bieát bao.

Taïi Trung Hoa, choã truyeàn baù Taïng Luaän ñeàu lieân heä boä Luaän ñaõ ñöôïc Boà Taùt Thieân Thaân giaûi thích. Dó nhieân nhöõng baøi Tuïng caên baûn cuûa boä Luaän chính laø do Boà Taùt Di Laëc saùng taïo. Hoâm nay giaûng nhöõng vaên Tuïng cuûa boä Luaän töùc laø giaûng nhöõng baøi Tuïng do Tam Taïng Phaùp Sö Huyeàn Trang phuïng maïng Hoaøng Ñeá Ñöôøng Trieàu dòch thaønh. Ngoaïi tröø vaên dòch ñaây, laïi coù moät thöù baûn dòch khaùc goïi laø Trung Bieân Phaân Bieät Luaän do Tam Taïng Chaân Ñeá Traàn Trieàu phieân dòch, taùc phaåm naøy cuõng coù theå tham khaûo nghieân cöùu.

b.- Teân Ñaàu Ñeà cuûa Luaän:

6

Danh xöng Bieän Trung Bieân coù nghóa raèng: chöõ Bieän chính laø phaân bieät raønh roõ, chöõ Trung chính laø trong chaùnh ñaïo khoâng laïc vaøo bieân kieán, chöõ Bieân chính laø chaáp moät beân coù loãi laàm khoâng chaùnh ñaùng hieám thaáy. Nguyeân vì ngöôøi ñôøi phaàn nhieàu khoù khaên lyù giaûi Trung Ñaïo, cho neân raát deã sanh khôûi chaáp moät beân, chaúng nghieâng veà nôi Khoâng thì cuõng ngaû vaøo nôi Coù. Lyù do caàn phaûi tröø boû söï chaáp moät beân cuûa con ngöôøi, ñeå quaùn chieáu caûnh Trung Ñaïo, tu haønh Trung Ñaïo, chöùng quaû Trung Ñaïo, ñaëc bieät ôû choã laø bieän minh yù nghóa Trung Ñaïo cuøng Nhò Bieân (hai beân). Toâng chæ cuûa baøi Tuïng ñaây ñuùng vôùi nhaân danh laø Bieän Trung Bieân.

c.- Vaên Tuïng cuûa Luaän:

Toaøn vaên cuûa baøi Tuïng ñaây, nôi baûn dòch cuûa Trung vaên thì chia laøm baûy phaåm, baûn dòch cuûa Taïng vaên chæ chia laøm naêm phaåm, nhaân vì nôi Taïng vaên ñem ba phaåm: boán, naêm vaø saùu baét ñaàu hôïp laïi laøm moät phaåm, cho neân maëc duø giaûm bôùt hai phaåm, nhöng noäi dung cuûa noù thì gioáng nhau. Toaøn vaên coäng chung laø moät traêm möôøi baûy baøi Tuïng, toång quaùt chia laøm ba phaàn ñeå giaûng: Baøi Tuïng thöù nhaát laø Phaàn Thieát Laäp An Ñònh Theå Cuûa Luaän, moät baøi Tuïng sau cuøng laø Phaàn Ñuùc Keát Danh Nghóa Hieån Baøy Cuûa Luaän, coøn chính giöõa laø moät traêm möôøi laêm baøi Tuïng ñeàu laø Phaàn Phaân Bieät Nghóa Cuûa Luaän. Baøi Tuïng thöù nhaát cuûa Phaàn Thieát Laäp An Ñònh Theå Cuûa Luaän, toång quaùt bao goàm baûy phaåm danh xöng, chính laø Phaåm Töôùng, Phaåm Chöôùng, Phaåm Chaân Thaät, Phaåm Tu Ñoái Trò, Phaåm Tu

7

Phaàn Vò, Phaåm Ñaéc Quaû, Phaåm Voâ Thöôïng Thöøa. Cho neân baøi Tuïng thöù nhaát laø ñeà muïc chung cuûa baûy phaåm, cuõng chính laø toaøn theå ñaïi cöông cuûa boån Luaän An Laäp. Trong baûy phaåm naøy, saùu phaåm tröôùc laø nghóa thoâng suoát cuûa Bieän Trung Bieân, phaåm thöù baûy laø phaân bieät saùng toû Voâ Thöôïng Thöøa. Trong khoa cuûa Nghóa Thoâng Suoát Bieän Trung Bieân laïi phaân ra theâm ba khoa nöõa laø: Bieän Caûnh, Bieän Haønh, Bieän Quaû. Ba phaåm Bieän Töôùng, Bieän Chöôùng vaø Bieän Chaân Thaät ñeàu thuoäc veà Caûnh. Hai phaåm Bieän Tu Ñoái Trò, Bieän Tu Phaàn Vò thì thuoäc veà Haïnh. Bieän Ñaéc Quaû thì thuoäc veà Quaû. Duøng saùu phaåm naøy phaân bieät ba Thöøa: Thinh Vaên, Duyeân Giaùc vaø Boà Taùt; coøn phaåm thöù baûy laø phaân bieät Voâ Thöôïng Thöøa. Ñaây laø chuyeân laøm saùng toû Ñaïi Thöøa ñeán cao toät voâ thöôïng.

II.- PHAÀN LÖU THOÂNG:

A.-THIEÁT LAÄP AN ÑÒNH THEÅ CUÛA LUAÄN (Phaåm bieän minh thöù nhaát)

Baøi Tuïng: “Chæ vì Töôùng laøm chöôùng ngaïi chaân thaät vaø tu taäp caùc phaùp ñoái trò, töùc laø tu taäp Phaàn Vò naøy thì ñaéc quaû Voâ Thöôïng Thöøa.”

Giaûi Nghóa: *- Choã goïi laø Töôùng trong baøi Tuïng thöù nhaát, chính laø Phaåm Bieän Töôùng, nghóa laø phaåm bieän minh taát caû phaùp töôùng cuûa höõu laäu vaø voâ laäu.

8

*- Choã goïi Chöôùng, chính laø caùc phaùp phieàn naõo chöôùng vaø sôû tri chöôùng cuûa höõu laäu. *- Choã goïi Chaân Thaät, chính laø phaùp chaân thaät thanh tònh cuûa voâ laäu.

*- Choã goïi Tu Ñoái Trò, chính laø caùc phaùp Ba Möôi Baûy Phaàn Boà Ñeà cuûa haønh giaû ba Thöøa caàn phaûi tu.

*- Choã goïi Tu Phaàn Vò, chính laø giai ñoaïn phaûi traûi qua khi tu taäp ñoaïn tröø phieàn naõo.

*- Choã goïi Ñaéc Quaû, chính laø quaû baùo choã chöùng ñaéc sau khi ñoaïn tröø xong phieàn naõo.

*- Choã goïi Voâ Thöôïng Thöøa, chính laø chuyeân phaân bieät keát quaû haønh trì cuûa Ñaïi Thöøa Voâ Thöôïng.

B.- PHAÂN BIEÄT NGHÓA CUÛA LUAÄN.

1.- THOÂNG SUOÁT BIEÄN TRUNG BIEÂN. A.- BIEÄN MINH CAÛNH:

1/- Bieän Minh Töôùng:

Ngoaïi tröø baøi Tuïng thöù nhaát, vaên tuïng cuûa Phaåm Bieän Minh Töôùng coäng chung coù hai möôi hai baøi Tuïng. Möôøi moät baøi Tuïng tröôùc bieän minh Phaùp Töôùng, möôøi moät baøi Tuïng sau bieän minh Taùnh Khoâng. Phaùp Töôùng cuõng goïi laø Thöùc Töôùng, Taùnh Khoâng cuõng goïi laø Phaùp Taùnh. Noùi

9

chung laïi laø bieän minh ñaïo lyù töôùng vaø taùnh cuûa caùc phaùp.

a)- Bieän Minh Phaùp Töôùng: (goàm 7 bieän minh) a/1- Bieän Minh Töôùng Trung Ñaïo.

Baøi Tuïng: “Hö voïng phaân bieät thì coù (1), ôû nôi hai naêng thuû vaø sôû thuû thì khoâng, trong naêng thuû sôû thuû ñoù chæ coù caùi Khoâng. ÔÛ nôi taùnh khoâng cuûa hai thuû kia cuõng coù hö voïng phaân bieät ñaây. Cho neân noùi taát caû phaùp khoâng phaûi khoâng vaø khoâng phaûi chaúng khoâng, coù taùnh khoâng vaø coù hö voïng phaân bieät, chính laø töông hôïp (quan heä) vôùi Trung Ñaïo.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây, caên cöù theo chín thöù Töôùng cuûa Luaän giaûi thích phaân laøm hai: moät baøi tuïng noùi veà Töôùng Coù vaø moät baøi tuïng noùi veà Töôùng Khoâng. Vaên tuïng ñaây neáu quaùn chieáu thaúng vaøo chính laø trình baøy roõ Töôùng Trung Ñaïo. ÔÛ ñaây, Töôùng Coù vaø Töôùng Khoâng hôïp nhau laïi treân laõnh vöïc hö voïng chính laø Töôùng cuûa naêng thuû sôû thuû bieán hieän töïa hoà gioáng nhö chaân thaät, duøng ñeå hình dung khoâng chaân thaät cuûa Taâm Thöùc phaân bieät. Nhaân vì söï sanh khôûi cuûa Taâm Thöùc phaân bieät laø do duyeân nôi caûnh sôû thuû, cho neân môùi coù söï phaân bieät cuûa naêng thuû, phaùp naêng thuû vaø phaùp sôû thuû ñeàu laø hö

10

voïng khoâng thaät, chæ caùi choã Coù ñaây chính laø Taâm Thöùc Phaân Bieät, vì theá neân goïi laø Coù. ÔÛ nôi Hai ñeàu khoâng ñaây, nghóa laø ôû trong caùi Coù cuûa hö voïng phaân bieät, hai theå cuûa naêng thuû vaø sôû thuû ñeàu laø khoâng; nguyeân vì hai thuû noùi treân chæ laø nöông nôi Taâm Thöùc Phaân Bieät maø giaû hieän, cho neân ñeàu khoâng coù theå taùnh thaät taïi. Coøn trong ñoù chæ coù caùi Khoâng maø thoâi, nghóa laø trong caùi Coù cuûa hö voïng phaân bieät, theå taùnh toàn taïi cuûa naêng thuû vaø sôû thuû thì khoâng coù thaät vaø caùi Thaät Coù ôû ñaây chính laø Taùnh Khoâng, trong ñoù khoâng coù maët naêng thuû vaø sôû thuû. ÔÛ nôi kia cuõng coù ôû nôi ñaây, nghóa laø ôû nôi trong taùnh hai khoâng cuûa hai thuû ñeàu khoâng kia thì cuõng chæ coù hö voïng phaân bieät ôû nôi ñaây maø thoâi. Cho neân noùi taát caû phaùp khoâng phaûi khoâng khoâng phaûi chaúng khoâng, nghóa laø chæ cho taát caû phaùp thuoäc höõu vi vaø voâ vi, nguyeân vì höõu vi laø cuûa hö voïng phaân bieät vaø voâ vi laø cuûa hai khoâng, khoâng phaûi laø khoâng coù, cho neân goïi laø Khoâng Phaûi Khoâng. Laïi nöõa nguyeân vì thaät theå cuûa hai thuû tuyeät ñoái laø khoâng, nhöng hö voïng phaân bieät thì cuõng coù maø khoâng phaûi chaân thaät, cho neân goïi laø Khoâng Phaûi Chaúng Khoâng. Coù (Taùnh) Khoâng vaø Coù (hö voïng phaân bieät), nghóa laø: Vì Coù, chính laø chæ cho coù Taùnh Khoâng cuûa thaéng nghóa vaø coù hö voïng phaân bieät cuûa theá tuïc. Vì Khoâng, töùc laø chæ cho hai thuû thì khoâng vaø hö voïng phaân bieät thì coù khoâng thaät. Vì Coù, töùc laø trong phaân bieät thì coù caùi Khoâng vaø trong caùi khoâng thì coù Phaân Bieät, ñaây chính laø töông hôïp (quan heä) vôùi Trung Ñaïo, nghóa laø taát caû phaùp ñaõ khoâng phaûi laø hoaøn toaøn thieân veà Khoâng, cuõng khoâng phaûi laø hoaøn toaøn thieân veà

11

Khoâng Phaûi Khoâng (Coù). Thaät teá khoâng phaûi khoâng maø ñích thöïc chính laø khoâng, lyù do vì ñaõ lìa khoûi hai beân (nhò bieân) cho neân môùi töông hôïp vôùi Trung Ñaïo.----------------------------------------------------(1)Caûnh giôùi hö voïng phaân bieät sôû dó coù laø do Taâm Thöùc phaân bieät nöông nôi nhaân möôïn nôi duyeân xaây döïng neân. Caûnh gôùi hö voïng phaân bieät ñaây chính laø Caûnh Sôû Thuû bao goàm saéc, thinh, höông, vò, xuùc, phaùp do saùu Caên Naêng Thuû thaâu nhaän.

a/2- Bieän Minh Töï Töôùng.

Baøi Tuïng: “Thöùc sanh bieán nghóa (Thöùc sanh khôûi bieán hieän caûnh giôùi saùu traàn) Tôï (töïa hoà) höõu tình, ngaõ vaø lieãu (hieåu bieát); caûnh ñaây thaät khoâng phaûi coù; caûnh ñaõ khoâng cho neân Thöùc cuõng khoâng. Taùnh hö voïng phaân bieät; do nghóa (caûnh giôùi) ñaây ñöôïc thaønh, khoâng phaûi thaät coù, hoaøn toaøn laø khoâng; mong ñôïi dieät phieàn naõo ñeå giaûi thoaùt.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây chính laø bieän minh Töï Töôùng cuûa Thöùc hö voïng phaân bieät. Noùi ñeán Thöùc sanh khôûi bieán hieän nghóa (caûnh giôùi) töïa hoà: chöõ Thöùc ôû ñaây thoâng thöôøng laø chæ cho Nhaõn Thöùc, Nhó Thöùc..v..v...... goàm coù taùm Taâm Thöùc vaø caùc Taâm Sôû. Taùm Taâm Thöùc naøy khi sanh khôûi phaûi nöông nôi Nhaân vaø möôïn nôi Duyeân ñeå bieán hieän caûnh giôùi saùu Traàn hôi gioáng Bieán Keá Sôû Chaáp, ñoàng thôøi chaáp caûnh giôùi saùu traàn

12

bieán keá naøy cho laø thaät coù, neân goïi laø Bieán Tôï Nghóa (bieán hieän tôï hoà caûnh giôùi); chöõ Nghóa ñaây chính laø chæ cho caûnh giôùi. Ngaõ vaø lieãu (hieåu bieát), caâu naøy neân ñem hai chöõ bieán tôï cuûa caâu tröôùc noái laïi vôùi nhau ñeå ñoïc thì coù nghóa laø bieán hieän tôï hoà höõu tình, bieán hieän tôï hoà ngaõ, bieán hieän tôï hoà lieãu bieät (phaân bieät hieåu bieát). Bieán Hieän Tôï Hoà Höõu Tình, nghóa laø bieán hieän tôï hoà coù thaân theå thaät cuûa höõu tình, cuûa mình vaø cuûa ngöôøi. Bieán Hieän Tôï Hoà Ngaõ (bieán hieän tôï hoà Ngaõ thaät cuûa mình), nghóa laø nguyeân do Thöùc thöù baûy cuûa YÙ Caên, suoát taát caû thôøi gian vaø töông öng khoâng giaùn ñoaïn vôùi boán thöù phieàn naõo ngaõ si, ngaõ aùi, ngaõ maïn, ngaõ kieán maø chaáp sai laàm Kieán Phaàn cuûa Thöùc thöù taùm laøm Noäi Ngaõ cuûa mình. Bieán Tôï Hoà Lieãu, nghóa laø saùu Thöùc tröôùc duyeân nôi saùu Traàn maø bieán hieän tôï hoà cuûa Naêng Lieãu Bieät (coâng naêng phaân bieät hieåu bieát). Nhöng saùu Traàn, naêm Caên, YÙ Caên vaø boán caûnh cuûa saùu Thöùc (Boán caûnh goàm coù:Taùnh Caûnh, Chaân Ñôùi Chaát Caûnh, Tôï Ñôùi Chaát Caûnh vaø Ñoäc AÛnh Caûnh), quaùn chieáu trieät ñeå, xeùt ñeán cuøng ñeàu laø khoâng, xaùc thöïc laø khoâng phaûi coù; nhaân vì nhöõng caûnh ñaây ñeàu do Thöùc hö voïng phaân bieät sanh khôûi maø bieán hieän tôï hoà coù ñích thöïc, cho neân noùi nhöõng caûnh ñaây thaät khoâng phaûi coù. Caûnh ñaõ khoâng thì Thöùc cuõng khoâng, nghóa laø taát caû Taâm Thöùc moãi khi sanh khôûi ñeàu nöông nôi caûnh maø sanh, nhöng hieän taïi caûnh sôû duyeân ñaõ hoaøn toaøn khoâng coù thì naêng duyeân cuûa Thöùc laøm sao coù ñoäc laäp ñöôïc? Thöùc hö voïng phaân bieät caên cöù nôi vaên nghóa cuûa moät baøi Tuïng tröôùc ñaây coù theå thaønh laäp laø ñaõ khoâng phaûi

13

coù thaät, nhöng cuõng khoâng phaûi laø khoâng hoaøn toaøn, nguyeân vì Taâm phaân bieät höõu laäu cuûa chuùng sanh nôi ba coõi coù khaû naêng tu caùc haïnh Baùt Nhaõ vaø nhôø ñoù ñeå dieät heát phieàn naõo sôùm ñöôïc giaûi thoaùt, cho neân goïi laø mong ñôïi dieät phieàn naõo ñeå giaûi thoaùt. Thöùc hö voïng phaân bieät neáu nhö coù thaät thì khoâng theå naøo duøng noù ñeå ñoái trò dieät ñöôïc phieàn naõo, coøn nhö neáu khoâng hoaøn toaøn thì khoâng caàn phaûi ñôïi ñoái trò ñeå dieät phieàn naõo. Vì chaáp coù thaät vaø chaáp hoaøn toaøn khoâng cuûa hai thöù (Caûnh sôû duyeân vaø Thöùc naêng duyeân) ñeàu coù loãi caû.

a/3- Bieän Minh Töôùng Thaâu Nhieáp.

Baøi Tuïng: “Chæ coù choã chaáp tröôùc taùnh Y Tha; vaø taùnh Vieân Thaønh Thaät; vì Caûnh, vì Phaân Bieät; vaø vì Hai Khoâng maø thuyeát minh.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh ñaïo lyù Töôùng Thaâu Nhieáp (Töôùng thaâu nhaän). Caùi gì goïi laø Töôùng thaâu nhieáp? Chính laø Phaùp Höõu (Phaùp coù hình töôùng) thuoäc hö voïng phaân bieät ñaõ giaûng ôû tröôùc, trong ñoù coù naêng löïc thaâu nhaän vaø ñuøm boïc ba thöù Töï Taùnh. Hoâm nay yù kieán cuûa baøi tuïng ñaây chính laø trình baøy roõ naêng löïc Phaùp Höõu (laø Phaùp Töôùng) thuoäc hö voïng phaân bieät thaâu nhieáp ba Töï Taùnh. Caùc phaùp ñaây ñuùng ra chæ thaâu nhieáp hai thöù Töï Taùnh laø Y Tha vaø Vieân Thaønh Thaät, nhöng thoâng thöôøng hay goïi ba thöù Töï Taùnh laø Bieán Keá Sôû Chaáp Taùnh, Y Tha Khôûi

14

Taùnh vaø Vieân Thaønh Thaät Taùnh. Do ba thöù taùnh naøy lieàn coù theå thaâu nhieáp taän cuøng taát caû phaùp höõu laäu voâ laäu, höõu vi voâ vi vaø cuõng chæ coù ba taùnh naøy môùi coù theå thaâu nhieáp ñöôïc taän cuøng taát caû phaùp, nhöng vì ôû ñaây baøi tuïng chæ noùi: do choã chaáp tröôùc taùnh Y Tha vaø taùnh Vieân Thaønh Thaät.

a,- Choã goïi Bieán Keá Sôû Chaáp Taùnh: chöõ Bieán, nghóa laø bieán khaép taát caû saéc, taâm, vuõ truï vaïn phaùp; chöõ Keá, nghóa laø tính toaùn so löôøng, bieåu thò ñoái vôùi nôi caûnh cuûa moãi moãi phaùp, caân nhaéc tính toaùn so löôøng. Hôïp nhau laïi ñeå trình baøy, Bieán Keá chính laø tính toaùn so löôøng bieán khaép taát caû Taâm Thöùc coù theå töôûng ñeán ñöôïc, ngoân ngöõ coù theå noùi ñeán ñöôïc, thaûy ñeàu laø loaïi phaân bieät tính toaùn so löôøng. Thöôøng caùc phaùp chaáp ôû nôi caùc saéc nhö saùu Traàn, saùu Caên, saùu Thöùc ñeàu coù thaät theå rieâng bieät neân goïi laø Bieán Keá Sôû Chaáp.

b,- Y Tha Khôûi Taùnh: nghóa laø trình baøy roõ taát caû vaïn phaùp vuõ truï, treân caên baûn ñeàu khoâng coù töï taùnh, söï sanh khôûi cuûa chuùng noù ñeàu nöông nôi nhaân duyeân maø sanh, choã goïi laø duyeân tuï laïi thì coù, nhaân ly taùn thì khoâng. Thí duï nhö vaïn phaùp theá gian tröôùc maét, chuùng noù sanh khôûi ñeàu nöông nôi nhaân vaø möôïn nôi duyeân, neáu nhö khoâng nhaân duyeân thì treân caên baûn khoâng coù phaùp theá gian naøy. Trôû laïi thí duï con ngöôøi! Con ngöôøi laø do nöông nôi töù ñaïi, nguõ uaån, maùu huyeát cuûa cha meï, caùc chaát aên uoáng dinh döôõng maø sanh khôûi tröôûng thaønh, neáu lìa khoûi nhöõng ñieàu kieän naøy thì con ngöôøi soáng nhö theá naøo?

15

Quaùn saùt con ngöôøi ñaõ laø nhö theá, cho ñeán moät coäng coû, moät thaân caây..v..v...... khoâng ai laø khoâng nhö theá, cho neân taát caû ñeàu laø Y Tha Khôûi, khoâng coù taùnh coá ñònh, khoâng coù taùnh töï nhieân.

c,- Vieân Thaønh Thaät Taùnh: chöõ Vieân töùc laø vieân maõn, nghóa laø khoâng luaän luùc naøo choã naøo phaùp naøo cuõng ñeàu ñaày khaép; chöõ Thaønh nghóa laø thaønh töïu vónh vieãn khoâng bieán, quaù khöù laø nhö theá vaø vò lai cuõng laø nhö theá; chöõ Thaät nghóa laø chaân thaät; hôïp nhau laïi ñeå giaûi thích chính laø lyù taùnh vieân maõn thaønh töïu chaân thaät, neân goïi laø Vieân Thaønh Thaät Taùnh. Trong ñaây thì caên cöù nôi taát caû phaùp ñeå bieän minh ba taùnh vaø choã kia thì cuõng caên cöù nôi ba taùnh ñeå bieän minh taát caû phaùp. Toùm laïi, taát caû phaùp khoâng ra ngoaøi ba taùnh naøy, cho neân caâu Tuïng thöù nhaát trình baøy chæ coù, töùc laø chæ coù ba taùnh ñaây, khoâng coù taùnh naøo khaùc.

Nhöng ba taùnh naøy laø theá naøo? Tuïng noùi raèng: Vì caûnh, vì phaân bieät vaø vì hai khoâng maø trình baøy roõ. Vì Caûnh laø giaûi thích Bieán Keá Sôû Chaáp, Vì Phaân Bieät laø giaûi thích Y Tha Khôûi, Vì Hai Khoâng laø giaûi thích Vieân Thaønh Thaät, ñaây raát laø thaáu trieät.

Thöù nhaát, choã goïi Vì Caûnh, nghóa laø Thöùc sanh khôûi bieán hieän tôï hoà caûnh giôùi vaø vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc giaûi thích ôû Tuïng thöù hai; coøn bieán hieän tôï hoà höõu tình, bieán hieän tôï hoà ngaõ, bieán hieät tôï hoà caûnh cuûa coâng naêng lieãu bieät töùc laø chæ cho saùu Traàn, saùu Caên, saùu Thöùc, nhöõng hieän

16

töôïng ñaây hoaøn toaøn laø do Duy Thöùc bieán hieän maø khoâng coù thaät theå; sôû dó coù caùc thöù Töôùng tôï hoà naøy laø nguyeân nhaân do Taâm naêng chaáp, chính taâm voïng chaáp cho hoaøn toaøn coù thaät. Taùnh cuûa thöù voïng chaáp ñaây hoaøn toaøn hö voïng khoâng coù maø laïi cho laø thaät coù, ñaây chæ laø voïng chaáp maø söï thaät nôi chaân lyù thì maûy may khoâng bao giôø coù, neân goïi laø Bieán Keá Sôû Chaáp .

Thöù hai, choã goïi Vì Phaân Bieät, nghóa laø trình baøy Thöùc sanh khôûi coâng naêng bieán hieän tôï hoà Thöùc (Kieán Phaàn tôï hoà cuûa Thöùc) ñeå bieán hieän tôï hoà caùc phaùp, Thöùc muoán sanh khôûi coâng naêng thì phaûi nöông nôi Nhaân vaø möôïn nôi Duyeân ñeå sanh khôûi, neân goïi laø Y Tha Khôûi. Nhö baøi Tuïng coù noùi: “Nhaõn Thöùc coù chín duyeân ñeå sanh, Nhó Thöùc chæ theo taùm duyeân ñeå sanh, ba Thöùc: Tyû, Thieät, Thaân thì theo baûy duyeân ñeå sanh, ba Thöùc sau: YÙ Thöùc nöông naêm duyeân ñeå sanh, Maït Na Thöùc nöông ba duyeân ñeå sanh, A Laïi Da Thöùc nöông boán duyeân ñeå sanh.” Caùc Thöùc ñaây laø Thöùc Taâm Phaân Bieät coù maët trong ba coõi; caùc Phaân Bieät naøy cuûa Thöùc Taâm vaãn mang Töôùng Hö Voïng coù maët tôï hoà naêng phaân bieät vaø sôû phaân bieät, töùc laø nöông nôi caûnh giôùi phaân bieät ñeå sanh khôûi, cho neân goïi laø Y Tha Khôûi. Caûnh giôùi Y Tha Khôûi ôû tröôùc ñaõ giaûi thích qua, chính laø nöông nôi caùc duyeân maø sanh khôûi vaø caùc phaùp khoâng lìa Thöùc ñeå hieän höõu. Neáu nhö ôû nôi caùc phaùp naøy maø chaáp cho laø thaät theå, hoaëc moãi moãi chaáp cho laø Töï Ngaõ thì ñeàu thuoäc veà Bieán Keá Sôû Chaáp. Thaät ra söï sanh dieät vi teá cuûa caùc phaùp ñeàu do Thöùc hö voïng phaân bieät naøy caû;

17

Thöùc laïi nöông nôi nhaân duyeân maø sanh khôûi, cho neân Thöùc Phaân Bieät ñaây thì thuoäc veà Y Tha Khôûi.

Thöù ba, Vaø Vì Hai Khoâng, nghóa laø trình baøy roõ Taùnh Khoâng cuûa Hai Khoâng (khoâng Naêng Thuû Sôû Thuû) chính laø chæ cho Vieân Thaønh Thaät, nguyeân vì Vieân Thaønh Thaät do Hai Khoâng Chaân Nhö hieån hieän bieán khaép taát caû phaùp, cho neân noùi caên cöù Hai Khoâng maø goïi laø Vieân Thaønh Thaät.

Nhö laø caên cöù nôi söï chaáp tröôùc caûnh thaät ñeå giaûi thích Bieán Keá Sôû Chaáp, caên cöù nôi söï phaân bieät cuûa Thöùc ñeå giaûi thích Y Tha Khôûi, caên cöù nôi caùi Khoâng Naêng Thuû vaø Sôû Thuû trong caùc phaùp cuûa Thöùc ñeå giaûi thích Vieân Thaønh Thaät. Hai Khoâng ñaây nôi trong Bieät Chuûng Kinh Luaän goïi laø Sanh Khoâng vaø Phaùp Khoâng, thaät söï chính laø chæ cho caùi Khoâng naêng thuû vaø sôû thuû cuûa baûn Luaän giaûi thích. Do vì Caûnh Khoâng cuûa Sôû Thuû, cho neân goïi Taâm cuûa Naêng Thuû cuõng laø khoâng, ñaây chính laø trình baøy roõ taát caû Caûnh Sôû Duyeân ñeàu do Duy Thöùc bieán hieän, maø Thöùc thì laïi nöông caùc duyeân khaùc ñeå sanh khôûi, vì theá Sôû Thuû ñaõ khoâng thì Naêng Thuû cuõng khoâng. Thí duï nhö vaûi traéng treân caùi baøn, do Thöùc naêng tri cho vaûi hoaøn toaøn laø maøu traéng, neáu maøu traéng cuûa sôû tri caên baûn voán khoâng coù thì cuøng luùc ñoù Thöùc naêng tri bieát maøu traéng cuõng khoâng theå thaønh laäp. Chaân lyù Hai Khoâng naøy coù maët khaép trong taát caû phaùp Y Tha, vì caên cöù nôi nguyeân lyù Taùnh khoâng chaân thaät cuûa caùc phaùp Y Tha neân goïi laø Vieân Maõn Thaønh Töïu Chaân Thaät. Nhö Taâm Kinh noùi raèng: “Ñaây caùc phaùp khoâng Töôùng, khoâng sanh khoâng dieät, khoâng nhô khoâng

18

saïch, khoâng taêng khoâng giaûm”: YÙ ñaây chính laø noùi Taùnh Khoâng khaép nôi caùc phaùp, baûn lai nhö theá, chaúng phaûi hieän taïi laø khoâng maø quaù khöù laø coù, cuõng chaúng phaûi quaù khöù laø coù maø hieän taïi laø khoâng, maø laø taát caû thôøi ñeàu hoaøn toaøn khoâng neân goïi laø khoâng sanh khoâng dieät ; Taùnh Khoâng ñaây coù maët khaép taát caû choã neân goïi laø khoâng taêng khoâng giaûm vaø khoâng chuyeån bieán neân goïi laø khoâng nhô khoâng saïch. Nguyeân vì Taùnh Khoâng luoân luoân luùc naøo cuõng nhö theá, vì coù maët khaép taát caû choã, vì khoâng chuyeån bieán neân goïi laø Vieân Thaønh Thaät Taùnh. Caên cöù nôi caùc nghóa nhö theá neân bieát voïng Thöùc (laø Töôùng hö voïng) coù theå thaâu nhieáp ba taùnh. Nghóa laø Voïng Thöùc chaáp caûnh thuoäc Bieán Keá, chaáp baûn thaân thuoäc Y Tha, chaáp Taùnh Khoâng thuoäc Vieân Thaønh.

a/4- Bieän MinhTöôùng Phöông Tieän:

Baøi Tuïng: “Nöông nôi Thöùc coù choã chöùng ñaéc, caûnh khoâng choã chöùng ñaéc sanh khôûi; nöông nôi caûnh khoâng choã chöùng ñaéc, Thöùc khoâng choã chöùng ñaéc sanh khôûi. Do Thöùc coù taùnh chöùng ñaéc, cuõng thaønh khoâng choã chöùng ñaéc, neân bieát hai Taùnh coù chöùng ñaéc vaø khoâng chöùng ñaéc ñeàu bình ñaúng.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây ñeàu laø trình baøy roõ Töôùng Phöông Tieän. Töôùng phöông tieän chính laø nöông nôi Thöùc Töôùng ñaõ trình baøy ôû tröôùc ñeå chöùng vaøo

19

phaùp moân phöông tieän cuûa caùi Khoâng Voâ Töôùng (caùi Khoâng khoâng coù töôùng). Phaùp moân phöông tieän ñaây theo Boà Taùt Thieân Thaân giaûi thích thì chæ coù moät baøi Tuïng vaø moät baøi Tuïng keá tieáp laø trình baøy roõ Töôùng Sai Bieät cuûa caùc phaùp khoâng gioáng nhau. Hieän taïi caùi Ngaõ caên cöù theo tö töôûng nhaát quaùn cuûa vaên Tuïng, ñem hai phaùp moân ñaàu tieân hôïp laïi laøm moät phaùp moân, cho neân chín Töôùng cuûa phaùp töôùng ñaàu tieân ñaõ trình baøy qua, hieän taïi chæ coøn laïi baûy Töôùng maø thoâi.

Nöông nôi Thöùc coù choã chöùng ñaéc vaø caûnh khoâng choã chöùng ñaéc sanh khôûi, nghóa laø do coù Thöùc Naêng Bieán, bieán hieän ngay caûnh tôï hoà saùu Traàn vaø tôï hoà saùu Caên tôï cuûa höõu tình..v..v....., nhôø ñoù caùc thöù Naêng Thuû vaø Sôû Thuû môùi coù choã ñeå chöùng ñaéc; suy cöùu caên nguyeân cuûa saùu traàn vaø saùu caên hoaøn toaøn laø nöông nôi Taâm Thöùc bieán hieän thaønh hình tôï hoà nhö coù Naêng Thuû vaø Sôû Thuû hieän höõu ôû trong, maø kyø thaät khoâng phaûi coù. Nhö caûnh thaät khoâng phaûi coù ñaây cuûa vaên tröôùc ñaõ giaûi thích chính laø caûnh vaät nöông nôi Thöùc ñeå bieán hieän maø thaät teá khoâng heà coù thaät, nghóa laø khoâng coù nguyeân nhaân cho neân khoâng coù choã ñeå chöùng ñaéc. Do caûnh khoâng coù choã ñeå chöùng ñaéc thì yù nghóa cuûa taát caû vaïn phaùp Duy Thöùc ñoàng thôøi cuõng khoâng theå thaønh laäp. Töùc laø caùi Coù cuûa caùc phaùp laø do Thöùc maø coù, coù tôï hoà maø khoâng phaûi chaân thaät, nhôø khaû naêng thaáu roõ caûnh khoâng coù choã chöùng ñaéc maø trí tueä lieàn ñöôïc sanh khôûi. Nhôø trí tueä sanh khôûi cho neân môùi bieát roõ caûnh laø khoâng, chaúng heà coù. Laïi tieán

20

theâm moät böôùc nöõa, taát caû vuõ truï vaïn höõu chöùng toû ñeàu khoâng coù choã chöùng ñaéc, xeùt cho cuøng ñeàu laø khoâng, Thöùc naêng bieán cuûa chuùng cuõng laø khoâng vaø nhôø ñoù trí tueä thaáu roõ Thöùc naêng bieán laø khoâng lieàn ñöôïc sanh khôûi. YÙ ñaây chính laø noùi: Thöùc Naêng Thuû sôû dó sanh khôûi ñeàu do nôi Sôû Thuû vaø Sôû Thuû ñaõ laø khoâng thì Naêng Thuû ñöông nhieân cuõng laø khoâng; hai Thuû ñaõ khoâng lieàn chöùng ñöôïc Vieân Thaønh Thaät cuûa taát caû voâ töôùng. Do Thöùc coù taùnh chöùng ñaéc cuõng thaønh khoâng coù choã chöùng ñaéc, nghóa laø noùi caùc phaùp hö voïng cuûa naêng thuû sôû thuû ñeå coù chöùng ñaéc, nhöõng phaùp hö voïng ñaây ñeàu do Thöùc giaû hieän, xeùt cho cuøng ñeàu khoâng thaät theå ñeå coù chöùng ñaéc, cho neân noùi phaùp coù choã chöùng ñaéc ñoù chính laø trôû thaønh khoâng coù choã chöùng ñaéc. Neân bieát hai taùnh coù chöùng ñaéc vaø khoâng chöùng ñaéc ñaây laø hai caâu vaên keát thuùc, nghóa laø chæ cho hai thöù naêng thuû vaø sôû thuû maëc duø coù khaû naêng chöùng ñaéc, nhöng vì hai thöù naøy maø theå cuûa caùc phaùp khoâng theå thaønh laäp. Taïi sao theá? Lyù do hai thöù naøy thuoäc veà loaïi hö voïng phaân bieät, xeùt cho cuøng chuùng noù ñeàu laø khoâng, khoâng coù thaät theå, cho neân chuùng noù maëc duø coù chöùng ñaéc laïi trôû thaønh khoâng chöùng ñaéc, nguyeân vì söï chöùng ñaéc caùi khoâng thaät cho neân trôû thaønh khoâng chöùng ñaéc, do ñoù goïi laø chöùng ñaéc caùi khoâng choã chöùng ñaéc.

Hôn nöõa hai caùi khoâng trong choã khoâng chöùng ñaéc cuûa naêng thuû vaø sôû thuû chính laø chæ cho caùc phaùp duyeân sanh hö voïng phaân bieät, nguyeân vì caùc phaùp naøy cuõng do Thöùc giaû hieän ñeàu

21

khoâng thaät theå ñeå coù chöùng ñaéc; töø ñoù cho thaáy hai taùnh coù chöùng ñaéc vaø khoâng chöùng ñaéc ñeàu bình ñaúng hoaøn toaøn khoâng thaät theå neân goïi laø Khoâng. Vaán ñeà naøy nhö tröôùc ñaõ giaûi thích, nôi ñaây chæ coù caùi khoâng cuûa naêng thuû sôû thuû vaø nôi kia cuõng coù phaùp hö voïng phaân bieät nôi ñaây laø nghóa gioáng nhau. Neáu coù theå hieåu roõ caùi Coù cuûa hö voïng phaân bieät ñaây xeùt cho cuøng khoâng coù choã chöùng ñaéc, vì ngoaïi caûnh ñeàu laø khoâng, yù nghóa roát raùo Caûnh vaø Thöùc Phaân Bieät cuõng ñeàu khoâng, do nhôø theå nhaäp ñöôïc phöông tieän voâ töôùng cho neân coù theå ñaït ñeán ñöôïc choã coù chöùng ñaéc chính laø khoâng chöùng ñaéc, trong khoâng chöùng ñaéc cuõng chæ coù phaùp hö voïng ñeå coù theå chöùng ñaéc, nhôø ñoù ñi ñeán trong choã chöùng ngoä hoaøn toaøn cuûa ñaïo thaät töôùng.

a/5- Bieän Minh Töôùng Dò Moân:

Baøi Tuïng: “Taâm vaø Taâm Sôû trong ba coõi ñeàu laø hö voïng phaân bieät, chæ hieåu ñöôïc caûnh ñích danh laø Taâm, cuõng bieät danh laø Taâm Sôû.”

Giaûi Nghóa: Töôùng Dò Moân nghóa laø ôû treân cuøng moät thöù phaùp naøo ñoù maø kieán laäp caùc thöù teân rieâng. Nhö treân Luaän ñaây noùi hö voïng phaân bieät, laïi coù khi goïi laø Thöùc..v..v...... Thí duï nhö moät ngoâi nhaø môû rieâng töøng cöûa khaùc nhau, cho neân goïi laø Dò Moân Töôùng. Taâm vaø Taâm Sôû trong ba coõi ñeàu laø hö voïng phaân bieät, nghóa laø chæ cho taùm Thöùc Taâm Vöông vaø caùc Taâm Sôû. Taâm Sôû laø chæ cho

22

caùc phaùp thuoäc sôû höõu cuûa Taâm Vöông, laïi nöõa Taâm Vöông laø teân goïi chung vaø Taâm Sôû laø teân goïi rieâng. Taâm Sôû laø thuoäc taùnh cuûa Taâm Vöông, nhö treân Nhaõn Thöùc coù caûm thoï tieáp thu khoå laïc, naém laáy, xaû boû toát xaáu laø nhöõng choã phaùt khôûi tham saân..v..v......, ñaây laø nhöõng Taâm Sôû leä thuoäc nôi Nhaõn Thöùc. Taâm Sôû thì coù raát nhieàu goàm naêm möôi moát thöù, nhö naêm Bieán Haønh, naêm Bieät Caûnh..v..v...... ñeàu goïi laø Taâm Sôû. Taâm Sôû Höõu Phaùp laïi tuøy theo höõu tình trong ba coõi maø coù sai khaùc, nhö ngöôøi vaø trôøi..v..v...... nhöõng chuùng sanh trong saùu ñöôøng choã coù Taâm Vöông vaø Taâm Sôû ñeàu thuoäc veà Taâm Vöông vaø Taâm Sôû cuûa coõi Duïc. Vöôït qua coõi Duïc Taâm Vöông vaø Taâm Sôû cuûa höõu tình trong coõi Saéc so cuøng vôùi coõi Duïc thì khoâng gioáng nhau. Bôûi vì coõi Duïc thì nhaøn taûn, maø coõi Saéc thì luoân luoân ôû trong ñònh. Töø Nhò Thieàn trôû leân, naêm Taâm Thöùc thì laïi khoâng coù, chæ coù ba loaïi Thöùc laø YÙ Thöùc, Maït Na Thöùc vaø A Laïi Da Thöùc, cho ñeán caùc Taâm Sôû ôû ñoù so saùnh coõi Duïc thì thieáu raát nhieàu, nhaân vì ôû ñoù khoâng coù caùi khoå cuûa saân cuûa öu saàu. Coøn ñeán coõi Voâ Saéc keå caû caên thaân vaø khí giôùi cuõng khoâng coù, chæ coù Taâm Vöông vaø phaùp Taâm Sôû. Caùc Taâm Vöông vaø Taâm Sôû hö voïng phaân bieät ñaây neáu nhö phaân tích vi teá thì saâu xa khoù löôøng, do choã ranh giôùi phaân bieät raát phieàn phöùc, coõi Duïc vaø coõi Saéc ñaõ khaùc nhau thì coõi Voâ Saéc laïi caøng khoâng gioáng nhau. Nhö Taâm Vöông vaø phaùp Taâm Sôû trong ba coõi ñaõ trình baøy ñeàu laø hö voïng phaân bieät, cho neân bao haøm raát thaâm saâu vaø roäng lôùn. Giôø ñaây söï sai bieät cuûa Taâm Vöông vaø caùc Taâm Sôû xin trình baøy roõ nhö sau: Taâm Vöông ñaây chæ duyeân nôi töôùng chung,

23

nhö Nhaõn Thöùc duyeân nôi saéc, chæ duyeân töôùng chung cuûa saéc. Nhö khi duyeân nôi saéc lieàn sanh khôûi caùc taâm lyù cuûa khoå laïc, toát xaáu, thieän aùc, nhöõng taâm lyù ñaây chính laø caùc Taâm Sôû. Coøn Nhó Thöùc, Tyû Thöùc, Thieät Thöùc, Thaân Thöùc, YÙ Thöùc..v..v...... thì cuõng gioáng nhö theá, ñeàu duyeân töôùng chung cuûa caûnh neân goïi laø Taâm Vöông, coøn nhöõng töôùng rieâng cuûa caûnh ñöôïc goïi bieät danh laø Taâm Sôû.

a/6- Bieän Minh Töôùng Sanh Khôûi:

Baøi Tuïng: “Moät laø goïi Thöùc duyeân, hai laø goïi Thoï giaû, trong ñaây coâng naêng thoï duïng, phaân bieät chæ Taâm Sôû.”

Giaûi Nghóa: Choã goïi laø Töôùng Sanh Khôûi, nghóa laø bieän minh Taâm vaø Phaùp Taâm Sôû laàn löôït sanh khôûi nhö theá naøo; coøn Thöùc Duyeân, nghóa laø coâng naêng laøm cho caùc Taâm vaø Phaùp Taâm Sôû sanh khôûi Thöùc ñeå duyeân caùc phaùp, neân goïi laø Thöùc Duyeân. Thöùc Duyeân ñaây töông ñöông nôi Thöùc thöù taùm cuûa caùc Kinh Luaän khaùc, vaên cuûa Luaän ñaây roõ raøng tuy khoâng ñeà caäp ñeán Thöùc thöù taùm, nhöng ôû trong yù nghóa thì laïi coù. Hôn nöõa, Thöùc thöù taùm chính laø Thöùc taøng tröû vaø baûo döôõng chuûng töû cuûa baûy Chuyeån Thöùc Tröôùc huaân taäp keát thaønh vaø coù theå sanh khôûi nhaân duyeân cuûa caùc phaùp, cho neân goïi A Laïi Da laø coâng naêng khieán cho Thöùc phaùt sanh caùc duyeân vaø taùi hôïp

24

tröïc tieáp khoâng laàm loãi. Giaû söû soi saùng tinh teá duyeân sanh cuûa caùc phaùp ñeàu laø nöông nôi chuûng töû trong Thöùc thöù taùm, Thöùc thöù taùm gioáng nhö ñaïi ñòa, ngoaøi ra caùc phaùp sanh khôûi thì cuõng gioáng nhö coû caây maø thoâi. Tuy nhieân Luaän xeùt tinh teá noùi raèng, choã sanh ra chuûng töû chính laø baûy Hieän Haønh Tröôùc (baûy Chuyeån Thöùc Tröôùc) vaø laïi cuõng coù theå huaân taäp sanh ra chuûng töû, nhö laø coâng naêng huaân taäp vaø sanh khôûi cuûa baûy Chuyeån Thöùc Tröôùc cuøng Thöùc thöù taùm quanh co laãn nhau laøm nhaân quaû khoâng döùt. Hoâm nay Luaän naøy chæ caàn trình baøy phöông dieän chuûng duyeân cuûa coâng naêng sanh khôûi vaø vaán ñeà ñaây caàn phaûi bieát roõ. Thöù hai goïi laø Thoï Giaû, yù nghóa hai chöõ Thoï Giaû bao goàm baûy Chuyeån Thöùc Tröôùc, nhö Nhaõn Thöùc, Nhó Thöùc..v..v...... ñeàu goïi laø Thoï Giaû. Ñaïo lyù ñaây theá naøo? Nhaân vì chöõ Thoï ôû choã naøy khoâng rieâng chæ noùi Taâm Sôû Thoï, maø coøn chung chung chæ cho nghóa chöõ Thoï cuûa laõnh thoï, nghóa laø baûy Chuyeån Thöùc ñeàu coù coâng naêng laõnh thoï caûnh rieâng, thoï duïng rieâng caùc thöù phaùp caûnh giôùi, nhö Nhaõn Thöùc chæ duyeân caûnh saéc, Nhó Thöùc chæ duyeân caûnh aâm thanh..v..v...... ñeàu goïi laø Thoï Giaû. Trong ñaây coâng naêng thoï duïng, nghóa laø trong taùm Thöùc Taâm Vöông coù coâng naêng thoï duïng nhöõng caûnh thoï khoå laïc, khoâng khoå khoâng laïc..v..v......, chöõ Thoï naøy chính laø chæ rieâng Taâm Sôû Thoï. Coøn caâu Phaân Bieät chæ Taâm Sôû ñaây, danh töø Phaân Bieät chính laø Töôûng, nghóa roäng coù theå chæ cho taát caû Taâm vaø Taâm Sôû. Ñònh nghóa chöõ Töôûng, trong Kinh goïi laø choïn laáy caûnh ñeàu baèng nhau, ñaây laø taùc duïng cuûa Taâm, nhö Nhaõn Thöùc duyeân caûnh choïn laáy caùc Töôùng ñeàu baèng

25

nhau, chính laø ñoái vôùi caûnh kia vaø caûnh ñaây coù haïn ñònh baèng nhau, ñoù goïi laø Töôûng; caùi coù ôû nôi ñaây thì khoâng phaûi ôû beân naøy vaø beân kia, caên cöù nôi caùi coù naøy maø thaønh laäp caùc thöù danh ngoân, taát caû ñeàu laø Töôûng. Chöõ Thoâi laø thuùc ñaåy, chính laø chæ cho Haønh, töï theå cuûa Haønh laø Tö, theá gian thoâng thöôøng goïi laø Tö Töôûng, hoaëc goïi laø Töôûng, hoaëc gioáng nôi Taâm Sôû Taàm vaø Taâm Sôû Töù, nôi Phaät Hoïc Töï Ñieån goïi Tö laø taùc ñoäng cuûa Taâm, chính laø chæ cho Haønh Uaån moät trong Nguõ Uaån. Nhöng Haønh Uaån thì raát roäng lôùn, nhö Taâm Sôû Thieän, Taâm Sôû Phieàn Naõo, Duïc, Thaéng Giaûi..v..v...... ñeàu nöông nôi Tö ñeå taïo taùc. Söï hoaït ñoäng cuûa taâm lyù taùc duïng goïi laø Thoâi, laø thuùc ñaåy cuõng bao quaùt caû Taâm Sôû Taùc YÙ..v..v......

a/7- Bieän Minh Töôùng Taïp Nhieãm:

Baøi Tuïng: “ Phuùc chöôùng (Voâ Minh) vaø an laäp (Haønh); töông ñaïo (Thöùc), nhieáp (Danh Saéc), vieân maõn (Luïc Nhaäp); ba phaân bieät (Xuùc), thoï duïng (Thoï); daãn khôûi (AÙi) bao goàm lieân tieáp troùi buoäc (Thuû). Hieän tieàn (Höõu), vì quaû khoå (Sang vaø Laõo Töû); do ñaây naõo theá gian (Möôøi hai Höõu Chi); ba (Voâ Minh, AÙi, Thuû), hai (Haønh, Höõu), baûy (Thöùc, Danh Saéc, Luïc Nhaäp, Xuùc, Thoï, Sanh, Laõo Töû) taïp nhieãm; (Möôøi hai Höõu Chi sanh ra ñeàu) do hö voïng phaân bieät.”

Giaûi Nghóa:

26

Giaûng choãõ naøy chính laø giaûng Töôùng Taïp Nhieãm cuûa Thöùc thöù baûy. Taïp goïi laø hoãn taïp khoâng thanh tònh; nhieãm goïi laø caáu nhieãm, nghóa laø baûn thaân söï vaät coù bò nhô baån; nhöng coù nhöõng thöù söï vaät baûn thaân cuûa chuùng noù khoâng bò nhô baån, nhöng coù nhöõng vaät nhô baån xen laãn vaøo trong chuùng noù, moät soá naøy ñeàu goïi laø Taïp Nhieãm. Nhöõng phaùp höõu laäu taïp nhieãm cuûa theá gian coù phaûi laø hö voïng phaân bieät hay khoâng, hoâm nay baøi Tuïng ñaây seõ thuyeát minh töôøng taän.

Hieän taïi choã giaûi thích chính laø Möôøi Hai Nhaân Duyeân, cuõng goïi laø Möôøi Hai Duyeân Khôûi hoaëc goïi laø Möôøi Hai Höõu Chi. Chöõ Höõu nghóa laø coõi, töùc laø chæ cho ba coõi, chín coõi, hai möôi laêm coõi, vuõ truï vaïn phaùp ñeàu goïi laø Höõu; vuõ truï taäp hôïp thaønh, caáu taïo thaønh nhaân toá cuûa vaïn höõu, goïi laø Höõu Chi. Taát caû vaïn höõu chaéc chaén do caùc Chi Phaàn naøy caáu taïo thaønh, maø noåi baät nhaát sanh maïng nhaân loaïi cuûa chuùng sanh höõu tình ñeàu laø taäp ñoaøn cuûa Höõu Chi. Möôøi Hai Höõu Chi ñaây goàm coù:

*- Thöù nhaát laø Voâ Minh. Voâ Minh nghóa laø ngaên che, ngaên che khoâng cho hieåu roõ chaân lyù caùc phaùp, cho neân goïi laø Voâ Minh. Nguyeân do Voâ Minh chính laø môø toái, che kín chaân lyù khoâng cho bieån baøy, ngaên caûn chaân Trí khoâng cho phaùt sanh, ñaây ñeàu laø Voâ Minh phaù haïi. Nhöõng chöõ döôùi ñaây, ôû trong moãi caâu ñeàu coù theå duøng nhö laø An Laäp, vaø Töông Ñaïo, vaø Nhieáp..v..v...... laø hieån baøy noù coù möôøi hai thöù, maø khoâng phaûi laø moät thöù.

27

*- Thöù hai laø An Laäp. An Laäp nghóa laø do Voâ Minh laøm Taêng Thöôïng Duyeân ñeå phaùt khôûi ra Haønh maø Haønh ñaây bình thöôøng goïi laø haønh vi; nhö haønh vi toát goïi laø thieän, haønh vi khoâng toát goïi laø aùc; haønh vi thieän caûm thoï quaû baùo ñaùng thöông goïi phöôùc nghieäp, haønh vi baát thieän caûm thoï quaû baùo khoâng ñaùng thöông goïi laø khoâng phaûi phöôùc nghieäp. Hôn nöõa trong ba coõi laïi coù moät thöù haønh vi baát ñoäng, töùc laø Nghieäp Thieàn Ñònh; Nghieäp Thieàn Ñònh ñaây khoâng coù trí tueä xuaát theá, ôû nôi Saéc Giôùi vaø Voâ Saéc Giôùi caûm thoï phöôùc baùo cuûa coõi Trôøi thöôøng ôû trong Ñònh Baát Ñoäng, caûm thoï quaû baùo naøy goïi laø Nghieäp Baát Ñoäng. Nhö haønh vi cuûa ba nghieäp laø phöôùc, khoâng phaûi phöôùc vaø baát ñoäng: Phöôùc thì caûm thoï quaû nhaân thieân, khoâng phaûi phöôùc thì caûm thoï quaû khoå trong ba ñöôøng, Baát ñoäng thì caûm thoï quaû cuûa Ñònh treân hai coõi: Saéc vaø Voâ Saéc. Caùc haønh vi naøy goïi laø An Laäp, nghóa laø haønh vi phöôùc thieän thì coù theå an laäp phöôùc baùo coõi ngöôøi vaø coõi trôøi, haønh vi hung aùc thì an laäp ba ñöôøng, coøn haønh vi baát ñoäng thì an laäp coõi Saéc vaø coõi Voâ Saéc. Noùi caùch khaùc An Laäp töùc laø coù naêng löïc chi phoái ñeå caûm thoï quaû baùo cuûa ba coõi saùu ñöôøng.

*- Thöù ba laø Töông Ñaïo. Töông Ñaïo nghóa laø seõ baûo hoä ñöôøng tröôùc, töùc laø chæ cho Thöùc Chi trong möôøi hai Chi. Nguyeân do Thöùc Chi chính laø baûo hoä ñöôøng tröôùc thöù nhaát cuûa chuùng sanh caûm thoï quaû baùo, nhö nhaân loaïi khi ñaàu thai, keû ñaàu tieân trong saùt na ñi tröôùc chính laø Thöùc Chi. Ñaây chæ noùi toång quaùt laø Thöùc, phaân tích chi ly

28

chính laø Thöùc thöù taùm, do Thöùc thöù taùm baûo hoä ñöôøng tröôùc vaø giöõ gìn taát caû phaùp thoï baùo.

*- Thöù Tö laø Nhieáp. Nhieáp chính laø Danh Saéc; Danh Saéc laø danh xöng cuûa naêm Uaån; Danh chính laø Thoï, Töôûng, Haønh, Thöùc cuûa boán Uaån; Saéc töùc laø Saéc Uaån; Danh Saéc laø danh töø goàm chung cuûa naêm Uaån, cuõng laø goàm chung taát caû phaùp höõu vi duyeân sanh, cho neân Danh Saéc goïi laø Toång Nhieáp.

*- Thöù naêm laø Vieân Maõn. Vieân Maõn töùc laø chæ cho Luïc Nhaäp. Luïc Nhaäp ñaây quan heä nôi caên vaø traàn; nhöng chöõ Xöù ôû ñaây laø chæ cho saùu Xöù laø thuoäc veà Caên maø khoâng phaûi thuoäc veà Traàn. Coøn Traàn cuûa saùu Traàn laø choã thaâu vaøo cuûa Caên, nhö con ngöôøi thoï quaû baùo ñeán trong thai khi saùu Caên vieân maõn goïi Luïc Nhaäp.

*- Thöù saùu laø Ba Phaân Bieät. Ba Phaân Bieät töùc laø chæ cho Xuùc, nghóa laø ba phaùp Caên, Traàn, Thöùc tieáp xuùc vaø laãn nhau phaân bieät, nhö Nhaõn Caên khi duyeân Saéc Caûnh coù theå phaùt khôûi Nhaõn Thöùc; laïi nöõa nhö con ngöôøi duyeân caûnh lieàn coù taùc duïng phaân bieät, chính laø nöông nôi ba phaùp tieáp xuùc laãn nhau. Nhö ngaøy nay Taâm Lyù Hoïc cuõng noùi ñaàu tieân coù caûm giaùc, roài sau ñoù môùi phaùt khôûi taâm lyù taùc duïng.

*- Thöù baûy laø Thoï Duïng. Thoï Duïng nghóa laø Xuùc duyeân caûnh lieàn phaùt sanh ra Caûm Thoï. Nguyeân do ba phaùp khi tieáp xuùc lieàn coù caûm giaùc vui thích, caûm giaùc khoå sôû vaø caûm giaùc bình thöôøng sanh khôûi.

29

*- Thöù taùm laø Daãn Khôûi. Daãn Khôûi nghóa laø duøng Thoï laøm duyeân ñeå phaùt sanh ra AÙi. AÙi Chi töùc laø tham aùi, nguyeân do bôûi Tham cho neân daãn khôûi taïo taùc, nhö ñoái vôùi ngöôøi naøo coù loøng tham thì loøng tham daãn khôûi hoï ñi tìm caàu, nhö ñoái vôùi söï vieäc naøo coù loøng tham thì loøng tham daãn khôûi taùc duïng, cho neân AÙi nghóa laø daãn khôûi, neáu khoâng coù choã AÙi thì khoâng coù choã taïo taùc. Chöõ Xöù ñaây cuõng gioáng nhö chöõ Xöù ôû phía tröôùc giaûi thích laø hieån baøy noù khoâng phaûi moät.

*- Thöù chín laø Lieân Tieáp Troùi Buoäc. Lieân Tieáp Troùi Buoäc nghóa laø lieân tieáp che laáp troùi buoäc khoâng cho giaûi thoaùt, ñaây töùc laø chæ cho AÙi laøm duyeân maø sanh ra Thuû. Thuû nghóa laø ñoái vôùi söï vaät cuûa aùi naém laáy chaáp tröôùc, nhö chöa ñöôïc thì muoán ñöôïc vaø ñaõ ñöôïc thì sôï maát; söï chaáp tröôùc ñaây khoâng luaän ñoái vôùi con ngöôøi hay ñoái vôùi söï vieäc ñeàu hieån baøy söï lieân tieáp troùi buoäc.

*- Thöù möôøi laø Hieän Tieàn. Hieän Tieàn nghóa laø do Thuû laøm duyeân maø sanh ra Höõu. Höõu Chi töùc laø coù haït gioáng nhaân seõ thoï quaû baùo töông lai, cuõng töùc laø nhaân ñaõ ñaït ñöôïc cuûa caùc quaû ba coõi, chín ñòa. Höõu Chi ñaây chính laø do AÙi Thuû cuûa phía tröôùc thaám nhuaàn, nhö haït gioáng ñaõ thaám nhuaàn lieàn phaùt khôûi maàm giaù ñeå sanh ra caây, chaúng qua coøn chöa sanh ra khoûi maët ñaát, xeùt cho cuøng laø haït gioáng caàn phaûi hieän tieàn (coù maët), neân ngoïi Hieän Tieàn laø Höõu.

*- Thöù möôøi moät laø Quaû Khoå. Quaû Khoå nghóa laø chæ cho hai Chi Sanh vaø Laõo Töû, hai Chi naøy

30

ñeàu laø quaû khoå. Maëc duø Oaùn Taéng Hoäi, AÙi Bieät Ly..v..v...... cuõng laø khoå, nhöng caùi khoå naëng nhaát ôû ñaây chính laø sanh vaø töû; sanh töû töùc laø trong ñoù coù quaû khoå. Caâu Chæ Naõo Theá Gian ñaây nghóa laø chæ cho Möôøi Hai Höõu Chi naøy laøm naõo haïi theá gian, khieán cho theá gian khoå naõo khoâng yeân, ngoaøi Möôøi Hai Höõu Chi khoâng coù phaùp naøo khaùc coù khaû naêng saùng taïo, cho neân ñöùc Phaät noùi taát caû laø duyeân sanh, ngoaøi ñaây khoâng coù rieâng vò Thaàn naøo coù khaû naêng saùng taïo caû, ñoù môùi ñuùng laø yù nghóa.

Ba Hai Baûy Taïp Nhieãm ñaây: Ba Taïp Nhieãm töùc laø chæ cho ba thöù Taïp Nhieãm, ba thöù taïp nhieãm goàm coù: Phieàn naõo taïp nhieãm, Nghieäp taïp nhieãm vaø Sanh taïp nhieãm. Ba thöù: Voâ Minh, AÙi, Thuû trong Möôøi Hai Duyeân Khôûi laø thuoäc veà Phieàn Naõo Taïp Nhieãm. Haønh vaø Höõu laø thuoäc veà Nghieäp Taïp Nhieãm. Ngoaøi ra baûy Chi sau goàm coù Thöùc..v..v..… cho ñeán Laõo Töû laø thuoäc veà Sanh Taïp Nhieãm. Hai Taïp Nhieãm ñaây goàm coù: Nhaân taïp nhieãm vaø Quaû taïp nhieãm. Naêm Chi ôû tröôùc laø Phieàn naõo taïp nhieãm vaø Nghieäp taïp nhieãm thì thuoäc veà Nhaân Taïp Nhieãm; Baûy Chi sau cuûa Sanh Taïp Nhieãm thì thuoäc veà Quaû Taïp Nhieãm. Baûy Taïp Nhieãm ñaây cuõng töø Möôøi Hai Höõu Chi maø phaân chia:

+. Thöù nhaát, Voâ Minh goïi laø Nhaân ñieân ñaûo taïp nhieãm, nguyeân do Voâ Minh khoâng roõ chaân lyù, voâ thöôøng thì chaáp thöôøng, voâ ngaõ thì chaáp ngaõ, laø khoå thì chaáp cho laø vui, khoâng thanh tònh thì chaáp cho laø tònh, neân goïi laø Ñieân Ñaûo.

31

+. Thöù hai, Haønh laø Nhaân taïp nhieãm loâi keùo, nghóa laø Haønh taïo taùc nhö theá naøo thì loâi keùo thoï laáy quaû baùo nhö theá ñoù.

+. Thöù ba, Thöùc laø Nhaân taïp nhieãm baûo hoä ñöôøng tröôùc, nghóa laø baûo hoä ñöôøng tröôùc cuûa thoï baùo.

+. Thöù tö, Danh Saéc vaø saùu Nhaäp laø Nhaân taïp nhieãm thaâu nhaän, nghóa laø Phaùp naêm Uaån seõ thaâu nhaän hôïp thaønh baùo thaân naêm AÁm.

+. Thöù naêm, Xuùc vaø Thoï laø Nhaân taïp nhieãm thoï duïng, nghóa laø do xuùc caûnh maø sanh khôûi caûm giaùc.

+. Thöù saùu, AÙi, Thuû vaø Höõu laø Nhaân taïp nhieãm daãn khôûi, nghóa laø do ba thöù naêng löïc daãn khôûi naøy seõ mang ñeán khoå baùo.

+. Thöù baûy, Sanh vaø Töû laø Nhaân taïp nhieãm gheùt sôï, nghóa laø nhö bieát theá gian laø voâ thöôøng, do bieát voâ thöôøng maø khôûi taâm gheùt sôï.

Möôøi Hai Höõu Chi nhö theá, töø Voâ Minh sanh cho ñeán Laõo Töû sanh laø thuoäc veà Löu Chuyeãn Moân (Löu Chuyeån Moân, nghóa laø phöông phaùp löu chueån); töø Voâ Minh dieät cho ñeán Laõo Töû dieät laø thuoäc veà Hoaøn Dieät Moân (Hoaøn Dieät Moân, nghóa laø phöông tieâu dieät hoaøn toaøn) . Quaùn saùt nhö theá naøo maø coù sanh töû? Phaùt khôûi duyeân nôi Höõu cho ñeán Haønh ñeàu laø do Voâ Minh caû. Neáu nhö muoán dieät Laõo Töû thì phaûi dieät Voâ Minh tröôùc nhaát, Voâ Minh dieät thì taát caû ñeàu dieät. Ba

32

loaïi taïp nhieãm ñaây ñaõ roõ raøng ñeàu do nôi hö voïng phaân bieät, nhö Voâ Minh töùc laø phaân bieät ñieân ñaûo cuûa hö voïng laø choã phaùt khôûi ra Haønh, cho ñeán Laõo Töû cuõng ñeàu keát quy nôi phaân bieät hö voïng. Giaûng ñeán ñaïo lyù naøy, bieän minh moät khoa Phaùp Töôùng ñaõ ñöôïc hoaøn taát. Döôùi ñaây seõ bieän minh moät khoa Phaùp Taùnh.

b).- Bieän Minh Taùnh Khoâng:

b/1- Bieän Minh Lyù Do:

Baøi Tuïng: “Caùc töôùng (Töôùng Khoâng) vaø dò moân (phaùp moân khaùc), nghóa (Töôùng nhieãm tònh), sai bieät (Töôùng Sai Bieät), thaønh laäp Taùnh Khoâng; neân bieát taùnh hai khoâng; löôïc noùi chæ coù ñaây.”

Giaûi Nghóa: Bieän minh Taùnh Khoâng ñaây coù möôøi moät baøi Tuïng, cuõng gioáng phaân khoa tröôùc chia laøm baûy ñoaïn:

*Baøi Tuïng thöù nhaát laø noùi roõ lyù do, *Thöù hai döôùi ñaây laø noùi roõ Töôùng Khoâng khoâng phaûi coù khoâng phaûi khoâng, *Thöù ba laø noùi roõ phaùp moân khaùc cuûa Taùnh Khoâng, *Thöù tö laø noùi roõ Töôùng Nhieãm Tònh, *Thöù naêm laø trình baøy Töôùng Sai Bieät trong caùi Khoâng,

33

*Thöù saùu laø laøm saùng toû choã Khoâng, *Thöù baûy laø thaønh laäp Taùnh Khoâng. Neân bieát Taùnh Khoâng cuûa hai Thuû: Naêng Thuû vaø Sôû Thuû, cuõng goïi laø Taùnh Khoâng cuûa hai Phaùp: Ngaõ vaø Phaùp. Hoâm nay laøm saùng toû Taùnh Khoâng qua naêm nghóa ñaây laø: caùc töôùng, phaùp moân khaùc, nghóa, sai bieät, thaønh laäp maø giaûi thích, neân goïi laø Hai Taùnh Khoâng; ôû ñaây chæ noùi löôïc qua maø thoâi.

b/2- Bieän Minh Töôùng Khoâng:

Baøi Tuïng: “Khoâng hai (khoâng Naêng Thuû Sôû Thuû), coù vaø khoâng, chaúng phaûi coù cuõng chaúng phaûi khoâng, chaúng phaûi khaùc cuõng chaúng phaûi moät, ñaây laø noùi Töôùng Khoâng.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø bieän minh Töôùng Khoâng cuûa caùc phaùp. Sao goïi laø Khoâng? Theá naøo laø Khoâng? Chính laø khoâng hai neân goïi laø Khoâng. Coù vaø Khoâng neân goïi laø Khoâng. Khoâng Hai ñaây, nghóa laø theå cuûa hai thöù phaùp naêng thuû vaø sôû thuû ñeàu khoâng thaät taïi neân goïi laø khoâng hai. Coøn Coù vaø Khoâng ñaây, nghóa laø coù lyù taùnh cuûa caùi Khoâng trong ñoù khoâng coù naêng thuû vaø sôû thuû; hoaëc Nhaân vaø Phaùp goïi laø Khoâng trong ñoù chæ coù chaân lyù Khoâng cuûa nhaân vaø phaùp, cho neân goïi laø coù vaø khoâng. Caâu chaúng phaûi coù cuõng chaúng phaûi khoâng ñaây, nghóa laø chaúng phaûi coù theå cuûa naêng thuû vaø sôû thuû, neân goïi laø chaúng

34

phaûi coù; chaúng phaûi khoâng coù lyù taùnh cuûa khoâng naêng thuû vaø sôû thuû, neân goïi laø chaúng phaûi khoâng. Ñaây chính laø chæ cho Vieân Thaønh ñoái vôùi Bieán Keá maø giaûng giaûi; Bieán Keá laø chaúng phaûi coù, coøn choã hieån hieän lyù Vieân Thaønh laø chaúng phaûi khoâng. Caâu chaúng phaûi khaùc cuõng chaúng phaûi moät ñaây laø caên cöù nôi choã töông ñoái cuûa Y Tha vaø Vieân Thaønh maø giaûng giaûi; Y Tha thì töï taùnh khoâng thaät, chæ do caùc duyeân sanh ra, nhöng Vieân Thaønh cuûa lyù taùnh khoâng trong hai thuû, nghóa laø ôû trong phaùp Y Tha maø hieän baøy lyù taùnh khoâng cuûa Vieân Taønh, bao goàm chaúng phaûi coù caùi khoâng rieâng khaùc ôû beân ngoaøi, neân goïi laø chaúng phaûi khaùc. Nhö con ngöôøi vaø söï vaät ñeàu laø voâ thöôøng, chaúng phaûi coù moät thöù taùnh voâ thöôøng rieâng khaùc ôû beân ngoaøi. Nhöng phaùp hö voïng phaân bieät thì coù töôùng phaân bieät cuûa naêng vaø sôû, cuûa nhaân vaø ngaõ, cho neân coù theå phaùt khôûi caùc thöù phaân bieät ñieân ñaûo. Rieâng Taùnh Khoâng thì bieán khaép taát caû, noù khoâng coù caùc thöù phaân bieät ñieân ñaûo vaø noù cuõng coù theå ñích thaân lìa khoûi hö voïng ñeå ñöôïc thanh tònh maø cuõng laø choã thaân chöùng cuûa chaùnh trí; baûn taùnh cuûa Taùnh Khoâng laø giaûi thoaùt, neáu nhö noù cuøng vôùi phaùp hö voïng laø moät thì khoâng theå giaûi thoaùt, neân goïi laø chaúng phaûi moät. Do ñaây caâu chaúng phaûi Coù chaúng phaûi Khoâng, chaúng phaûi Khaùc chaúng phaûi Moät..v..v...... chính laø thuyeát minh Töôùng Khoâng cuûa caùc phaùp.

b/3- Bieän Minh Phaùp Moân Khaùc:

Baøi Tuïng:

35

“Trình baøy sô löôïc phaùp moân khaùc cuûa caùi Khoâng, goïi laø Chaân Nhö, Thaät Teá, Voâ Töôùng, Taùnh cuûa Thaéng Nghóa; phaûi bieát caùc phaùp giôùi..v..v...... Do khoâng bieán ñoåi, khoâng ñieân ñaûo, töôùng dieät, caûnh Thaùnh Trí, vaø nhaân cuûa caùc Thaùnh Phaùp, nghóa phaùp moân khaùc nhö sau.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây thuyeát minh ñaïo lyù Phaùp Moân Khaùc cuûa Taùnh Khoâng. Chöõ Khoâng ñaây chính laø taùnh cuûa hai khoâng, hoaëc chính laø khoâng töôùng, nhö khoâng töôùng cuûa “Thò chö phaùp khoâng töôùng” nôi Taâm Kinh trình baøy. Khoâng Töôùng ñaây xöa nay laø nhö theá, khoâng sanh khoâng dieät, khoâng luaän laø ôû nôi chuùng sanh hay ôû nôi quaû Phaät, ñeàu khoâng moät tí sai bieät. Nhöng Taùnh Khoâng cuûa khoâng töôùng ñaây caàn baøn ñeán chính laø nghóa chaân lyù cuûa caùc phaùp, ôû trong caùc Kinh khaùc coù raát nhieàu danh xöng khoâng gioáng nhau; danh xöng tuy raát nhieàu, maø ñeàu laø bieät danh cuûa taùnh khoâng vaø khoâng töôùng, cho neân baøi Tuïng noùi raèng, trình baøy sô löôïc phaùp moân khaùc cuûa caùi khoâng. Phaùp moân khaùc cuûa taùnh khoâng vaø khoâng töôùng ñaây, coù choã goïi laø Chaân Nhö, coù choã goïi laø Thaät Teá, coù choã goïi laø Voâ Töôùng, coù choã goïi laø Taùnh Thaéng Nghóa, hoaëc goïi laø caùc loaïi Phaùp Giôùi. Moät soá danh xöng khaùc ñaây ñeàu caàn phaûi nghieân cöùu ñeå bieát, caàn phaûi hieåu roõ nhöõng danh xöng naøy, ñoàng thôøi cuõng phaûi thaáu suoát raát nhieàu nghóa roát raùo hoaøn toaøn khoâng gioáng nhau cuûa chuùng. Do caâu khoâng bieán ñoåi, khoâng ñieân ñaûo chính laø noùi roõ lyù do danh xöng khaùc. Nguyeân vì taùnh khoâng cuûa caùc

36

phaùp laø nhö theá, luoân luoân laø nhö theá, vónh vieãn khoâng bieán ñoåi. Con ngöôøi vaø söï vaät thì khoâng gioáng, hieän taïi laø nhö theá, qua moät giaây thì hoaøn toaøn khoâng phaûi nhö theá. Coøn choã goïi Chaân Nhö, nghóa laø khaép taát caû caùc phaùp luoân luoân khoâng chuyeån bieán, neân goïi laø chaân nhö. Do khoâng ñieân ñaûo ñaây, ñoù laø giaûi thích hai chöõ Thaät Teá, yù nghóa cuûa thaät teá nghóa laø choã thaáy bieát cuûa Taâm cho laø nhö theá, treân söï thaät cuõng laø nhö theá, maûy may khoâng moät ñieåm sai laàm. Giaû söû söï thaät khoâng nhö theá, laàm cho laø nhö theá, hoaëc khoâng thaät maø noùi laø thaät, töùc laø hoaøn toaøn khoâng ñuùng thaät teá. Khoâng ñieân ñaûo cuõng laø nhö theá, nghóa laø khoâng coù moät ñieåm ñieân ñaûo naøo caû, thaät teá nhö theá naøo thì noùi nhö theá ñoù khoâng moät ñieåm hö doái. Nhö khoâng thì noùi khoâng, coù thì noùi coù, neân thaät teá chính laø yù nghóa khoâng ñieân ñaûo. Töôùng dieät ñaây laø giaûi thích voâ töôùng. Caùc töôùng voán laø caên cöù theo choã thaâu aûnh cuûa taâm töôûng roài phaân bieät tinh teá maø laäp danh xöng vaø ñònh nghóa; giaû söû nhôø quaùn khoâng neân thoâng suoát ñöôïc naêng thuû vaø sôû thuû ñeàu laø khoâng, daãn ñeán phaùt sanh ñöôïc trí khoâng, dieät ñöôïc töôùng phaân bieät, töùc laø khoâng coù töôùng, cho neân goïi töôùng dieät töùc laø khoâng töôùng. Thaùnh Trí Caûnh ñaây, laø giaûi thích teân khaùc cuûa Taùnh Thaéng Nghóa: Thaéng Nghóa cuõng goïi laø ñeä nhaát, nhö ngaøi Tam Taïng Chaân Ñeá lieàn phieân dòch chöõ Thaéng laø ñeä nhaát. Voâ Luaän Thaéng cuøng Ñeä Nhaát ñeàu laø noùi ñeán töø Thaùnh Trí cuûa xuaát theá gian, toät cuøng cuûa Thaùnh Trí laø trí tueä cuûa quaû Phaät, caûnh giôùi choã chöùng ñaéc cuûa Thaùnh Trí goïi laø Thaéng Nghóa, nguyeân vì chöõ Nghóa ñaây töùc laø chæ cho caûnh giôùi. Caûnh Thaéng

37

Nghóa tuy laø noùi taùnh khoâng cuûa taát caû phaùp, nhöng taâm phaøm phu ñeàu khoâng theå thaáy, keû thaáy ñöôïc taát nhieân laø Thaéng Trí cuûa baäc Thaùnh, vì theá caûnh giôùi cuûa Thaùnh Trí chöùng ñaéc goïi laø Taùnh Thaéng Nghóa. Vaø nhaân cuûa caùc Thaùnh phaùp laø trình baøy roõ caùc phaùp giôùi: Kinh Kim Cang noùi raèng: “Ba Thöøa ñeàu do phaùp voâ vi laø coù sai bieät”, nghóa laø caùc thöù phöôùc ñöùc, trí tueä, töø bi ñeàu nöông töïa nôi söï chöùng ñaéc taùnh khoâng voâ vi maø coù sai bieät, laø nhaân cuûa thaùnh phaùp trong Taùnh Khoâng. Hieåu roõ Taùnh Khoâng ñaây töùc laø khoâng ñieân ñaûo maø chöùng ñöôïc coâng ñöùc thanh tònh giaûi thoaùt. Giaû söû khoâng hieåu roõ chính laø thöôøng bò löu chuyeån ôû trong sanh töû. Cho neân noùi nhaân cuûa taát caû Thaùnh phaùp goïi laø phaùp giôùi, chöõ Giôùi töùc laø nhaân. Hieåu roõ Giôùi ñaây thì coù theå phaùt sanh taát caû phaùp coâng ñöùc cuûa chö Phaät vaø dieät tröø ñöôïc taát caû phaùp voâ minh phieàn naõo höõu laäu.

Kyø thaät, moät soá danh xöng khaùc ñaây chung quy cuõng chæ khoâng ngoaøi moät danh xöng laø Taùnh Khoâng, nguyeân vì yù nghóa cuûa moãi moãi rieâng khaùc cho neân kieán laäp raát nhieàu danh xöng, nhö nguyeân do Taùnh Khoâng cuûa caùc phaùp luoân luoân laø nhö theá, khoâng bao giôø bò bieán ñoåi, neân goïi laø Chaân Nhö. Quaùn saùt caùc phaùp khoâng sai laàm neân goïi laø Thaät Teá. Dieät tröø caùc töôùng phaân bieät neân goïi laø Khoâng Töôùng. Laø caûnh sôû duyeân cuûa Thaùnh Trí neân goïi laø Taùnh Thaéng Nghóa. Laø Nhaân cuûa taát caû Thaùnh phaùp sanh khôûi neân goïi laø Phaùp Giôùi. Caùc teân nhö theá ôû treân ñaõ giaûi thích. Chuùng ñeàu laø caùc chöõ cuûa caâu thöù tö, bieåu thò coù nhieàu danh xöng.

38

b/4- Töôùng Nhieãm Tònh:

Baøi Tuïng: “Taïp nhieãm thanh tònh ñaây, do höõu caáu (coù nhô baån) voâ caáu (khoâng nhô baån), nhö coõi nöôùc khoâng vaøng, coá nhieân ñaõ tònh chæ laø tònh.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh töôùng cuûa caùc phaùp nhieãm tònh. Ngaøy hoâm qua ñem ba ñoaïn ñaõ giaûng trong baûy ñoaïn thuyeát minh taùnh khoâng laø noùi roõ veà Lyù Do, noùi roõ veà Töôùng Khoâng vaø noùi roõ veà Phaùp Moân Khaùc. Hieän taïi chính laø giaûng phaùp moân Töôùng Nhieãm Tònh cuûa ñoaïn thöù tö. Giaûi thích Phaùp Moân laø trình baøy phaùp moân sai bieät. Taùnh cuûa hai khoâng maëc duø maõi maõi khoâng bieán, ôû nôi chuùng sanh laø nhö theá, ôû nôi quaû Phaät cuõng laø nhö theá; nhöng ôû treân ñòa vò chuùng sanh vaø ñòa vò quaû Phaät, Taùnh Khoâng coù theå hieån baøy töôùng sai bieät cuûa noù. ÔÛ nôi ñòa vò chuùng sanh, Taùnh Khoâng thì hieån baøy caùi khoâng cuûa caùc phaùp taïp nhieãm, coøn ôû nôi quaû Phaät vaø ñòa vò cuûa taùnh ba Thöøa thì laïi hieån baøy caùi khoâng cuûa phaùp thanh tònh. Taùnh Khoâng tuy bình ñaúng thöôøng khoâng bieán ñoåi, nhöng Taùnh Khoâng cuûa ñòa vò phaøm phu thì taïp nhieãm, cuøng ñoàng nhaát vôùi hö khoâng, nhö ôû haøn ñôùi thì hö khoâng laïnh, ôû nhieät ñôùi thì hö khoâng noùng, coù theå tuyø theo choã maø khaùc ñi. Taùnh Khoâng thì cuõng nhö theá, ôû phaøm phu thì nhieãm, ôû quaû Phaät thì tònh, cho neân coù sai bieät.

39

Chöõ Ñaây trong baøi Tuïng laø hieån baøy chung hai töôùng taïp nhieãm vaø thanh tònh, töùc laø ôû treân moät Taùnh Khoâng coù choã taïp nhieãm vaø coù choã thanh tònh khaùc nhau. Taïi laøm sao coù taïp nhieãm vaø thanh tònh? Chính laø do coù nhô baån vaø khoâng nhô baån. Chaân Nhö sôû dó coù nhô baån laø do bôûi phieàn naõo vaø hai chöôùng sôû tri (hai chöôùng sôû tri laø chaáp ñoaïn vaø chaáp thöôøng); hai chöôùng sôû tri ñaây khoâng chæ coù maët ôû trong phaøm phu maø cuõng coù maët trong chính caùc baäc Thaùnh ba Thöøa, hai chöôùng sôû tri ñaõ hoaøn toaøn khoâng coù thanh tònh vaø laïi cuõng coù nhô baån ôû chaân nhö. Nôi ba Thöøa söï nhô baån chaúng qua chöa hoaøn toaøn thanh tònh, nhöng trong ñoù cuõng ñaõ coù thanh tònh moät phaàn, khoâng gioáng nhö haïng phaøm phu chöa chöùng quaû hoï ñaõ hoaøn toaøn nhô baån. Ñeán quaû vò Phaät thì thanh tònh vieân maõn cöùu caùnh khoâng nhô baån, cho neân noùi raèng coù nhô baån vaø khoâng nhô baån. Khoâng nhô baån (voâ caáu) cuõng goïi laø lìa khoûi nhô baån (ly caáu), nghóa laø ñaõ lìa khoûi taát caû taïp nhieãm nhô baån. Noùi nhö theá, Taùnh Khoâng ôû nôi ñòa vò chuùng sanh thì taïp nhieãm, tinh taán chuyeån ñeán ñòa vò quaû Phaät thì hoaøn toaøn thanh tònh, ñaáy chaúng phaûi laø caùi voâ thöôøng chuyeån bieán hay sau? Thaät ra thì khoâng phaûi nhö theá.

Nhaân vì Taùnh Khoâng maëc duø coù nhieãm tònh vaø phaàn vò coù nhô baån khoâng nhô baån khaùc nhau, nhöng baûn thaân cuûa Taùnh Khoâng khaép taát caû phaùp nhieãm tònh thì luùc naøo cuõng nhö theá, khoâng bò nhô baån vaø thanh tònh laøm oâ nhieãm, cuõng gioáng nhö thuûy giôùi (caûnh giôùi cuûa nöôùc) trong saùu coõi laø ñaát, nöôùc, löûa, gioù, khoâng, thöùc, coù khi buøn nhô ñuïc ngaàu, ñaây khoâng phaûi

40

baûn thaân cuûa thuûy giôùi ñuïc ngaàu maø chính laø do ñaát ñai chen vaøo trong noù laøm ñuïc ngaàu vaø ñaây khoâng phaûi thuûy giôùi hoaøn toaøn ñuïc ngaàu, maø do ñòa giôùi chen vaøo laãn loän trong noù taïo thaønh töôùng ñuïc ngaàu. Nhö theá Taùnh Khoâng cuõng laø cuøng khaép taát caû phaùp vaø luoân luoân vaãn thanh tònh, do vì Taùnh Khoâng ôû trong phaùp höõu laäu cho neân trôû thaønh taïp nhieãm. Laïi nöõa cuõng nhö vaøng roàng khi ôû trong khoaùng chaát, maëc duø baûo laø vaøng quaëng, maø chaát vaøng thì khoâng bò bieán vaø vaøng roàng khoâng bò maát, maëc duø coù chaát taïp chen laãn trong noù, nhöng töï thaân cuûa vaøng thì raát thuaàn tònh. Laïi nöõa nhö hö khoâng, hö khoâng cuûa nhieät ñôùi, hö khoâng cuûa haøn ñôùi, tuøy theo choã maø coù sai bieät, nhöng töï theå cuûa hö khoâng vaãn laø khoâng, laïnh vaø noùng laø do bieán ñoäng cuûa hoaû giôùi, khoâng phaûi do bieán ñoäng cuûa hö khoâng. Sôû dó Taùnh Khoâng ôû choã chuùng sanh thì coù nhô baån, ôû choã Phaät thì khoâng nhô baån, chæ laø do coù vaø khoâng cuûa phieàn naõo..v..v......, khoâng phaûi Taùnh Khoâng coù bieán. Nguyeân vì Taùnh Khoâng luoân luoân vaãn laø thanh tònh, khoâng phaûi tröôùc nhieãm roài sau môùi tònh. Töø ñoù cho bieát Taùnh Khoâng ñích thöïc laø khoâng nhô baån khoâng thanh tònh, chaúng phaûi khoâng thanh tònh maø ñöôïc thanh tònh, hoaëc do nhô baån maø ñöôïc thanh tònh. Ñuùng ra khoâng thanh tònh ñaây, khoâng phaûi töï theå cuûa Taùnh Khoâng khoâng thanh tònh, maø chính laø do phieàn naõo khaùch traàn chen vaøo trong noù laøm taïp nhieãm, cuõng nhö nöôùc bò ñaát chen vaøo laøm ñuïc ngaàu, ñuïc ngaàu chính laø do ñaát. Taùnh Khoâng laø thuaàn nhaát, laø luoân luoân vaãn thanh tònh maø khoâng coù khoâng thanh tònh,

41

ñaây chính laø treân vò trí nhieãm tònh maø hieåu roõ ñöôïc Taùnh Khoâng.

b/5- Töôùng Sai Bieät:

Baøi Tuïng: “Töôùng sai bieät cuûa khoâng, ôû trong Kinh noùi coù möôøi boán thöù, möôøi saùu thöù, möôøi taùm thöù, hai möôi thöù..v..v..…. Khoâng tuy laø moät vaø tuøy theo taát caû phaùp maø phaân bieät khoâng, cho neân coù töôùng khaùc, goïi laø Töôùng Sai Bieät cuûa Töôùng Khoâng.”

“Naêng löïc aên vaø choã aên, nöông nôi thaân naøy, choã truï (vuõ truï)ï, khaû naêng thaáy noù, nhö lyù, choã caàu hai (höõu vi, voâ vi) tònh khoâng. Laø thöôøng lôïi ích höõu tình, vì khoâng xaû sanh töû, vì thieän voâ cuøng taän, neân quaùn ñaây laø khoâng. Vì chuûng taùnh (nieát baøn vaø boà ñeà) thanh tònh, vì ñaéc caùc töôùng haûo, vì tònh phaùp cuûa chö Phaät, cho neân Boà Taùt quaùn khoâng.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng treân ñaây laø trình baøy roõ, coäng chung coù möôøi boán thöù Khoâng:

1/- Khoâng cuûa naêng löïc aên ñaây, ôû trong Kinh Baùt Nhaõ goïi laø Noäi Khoâng (Khoâng ôû beân trong). Beân Trong nghóa laø chæ cho saùu Caên ôû trong, saùu Caên ñaây coù naêng löïc thaâu huùt saùu traàn caûnh beân ngoaøi ñeå töï taåm boå taêng tröôûng, cho neân Caên thì coù naêng löïc aên, töùc laø coù naêng löïc ñem töï theå beân ngoaøi maø thaâu vaøo nôi töï theå beân

42

trong ñeå tieâu hoaù dinh döôõng. Quaùn saùu Caên laø khoâng, nghóa laø chæ cho naêng löïc aên laø khoâng.

2/- Khoâng cuûa choã aên ñaây laø chæ cho saùu Traàn beân ngoaøi, trong Kinh goïi laø Ngoaïi Khoâng (Khoâng ôû beân ngoaøi). Saùu Traàn laø choã ñeå duyeân, neân goïi laø choã aên.

3/- Nöông nôi thaân naøy ñaây, trong Kinh baùt Nhaõ goïi laø Noäi Ngoaïi Khoâng (Khoâng caû beân trong vaø beân ngoaøi). Ñuùng ra saùu Caên thaät söï chính laø Tònh Saéc Caên ôû trong thaân, theå cuûa noù raát tinh teá, coù khaû naêng phaùt ra söï hieåu bieát cuûa con maét, cuûa loã tai..v..v...... thuoäc thoâ troïng maø khoâng theå thaáy ñöôïc. Saéc thoâ troïng ñaây nôi trong Kinh Phaät coù bieät danh laø Caên Y Xöù (Caên laø choã nöông töïa cuûa Thöùc). Naêm Caên tröôùc nôi Sanh Lyù Hoïc hieän nay goïi laø heä thoáng thaàn kinh, coù choã goïi laø Thò Thaàn Kinh, Thính Thaàn Kinh..v..v...... ñeàu khoâng theå thaáy ñöôïc chuùng ôû maët ngoaøi. Ngaøy nay Khoa Hoïc tieán boä duøng Thaáu Quang (X - ray), Kieán Hieån Vi..v..v...... coù theå thaáy ñöôïc, nôi trong Phaät Phaùp cuõng noùi Thieân Nhaõn coù theå thaáy ñöôïc, ñaây chính laø Saéc Phaùp raát vi teá, coù khaû naêng phaùt khôûi naêm Thöùc tröôùc. Neáu theâm YÙ Caên nöõa thì thaønh saùu Caên. Saùu Caên ñaây ñeàu nöông töïa nôi thaân, thaân töùc laø choã nöông töïa cuûa saùu Caên naøy, neân goïi laø Thöû Y Caên (Ñaây laø choã nöông töïa cuûa Caên). Maø Thaân naøy cuõng laø choã nöông töïa cuûa naêm Traàn beân ngoaøi. Thaân laøm choã nöông töïa ñaây thoâng suoát qua caû trong vaø ngoaøi neân goïi laø khoâng, vì theá caùi khoâng cuûa thaân laøm choã nöông töïa ñaây goïi laø Noäi Ngoaïi Khoâng.

43

4/- Choã Truï ñaây trong Kinh Baùt Nhaõ goïi laø Ñaïi Khoâng (Theá giôùi); Truï chính laø theá giôùi, laø choã truï cuûa thaân theå, ñoàng thôøi choã truï ñaây cuõng laø vuõ truï khí theá gian, cuõng laø cöïc ñaïi, cho neân goïi laø ñaïi khoâng.

5/- Coâng Naêng thaáy ñaây, trong Kinh Baùt Nhaõ goïi laø Khoâng Khoâng (Trí quaùn khoâng vaø Trí Quaùn cuõng khoâng). Khoâng Khoâng nghóa laø trí quaùn khoâng coù coâng naêng quaùn saùt maët tröôùc cuûa noäi khoâng, ngoaïi khoâng, noäi ngoaïi khoâng, ñaïi khoâng..v.. v...... maø trí coù coâng naêng quaùn ñaây cuõng laø khoâng, neân goïi laø Khoâng Khoâng.

6/- Nhö Lyù ñaây, goïi ñuû laø Töùc Nhö, Töùc Lyù. Töùc Nhö, nghóa laø noù chính chaân lyù maø khoâng coù sai traùi; Töùc Lyù, nghóa laø noù ñaõ nhö theá maø thaáy noù cuõng nhö theá. Nhö Lyù Khoâng ñaây, ôû trong Kinh Baùt Nhaõ goïi laø Thaéng Nghóa Khoâng. Thaéng Nghóa töùc laø chæ cho caûnh sôû duyeân khoâng sai traùi cuûa trí toái thaéng khoâng phaân bieät, cho neân nhö lyù khoâng töùc laø Thaéng Nghóa Khoâng.

7/- Choã caàu Hai Tònh Khoâng, Hai ñaây töùc laø chæ cho hai phaùp höõu vi vaø voâ vi. Hai Tònh töùc laø noùi roõ Boà Taùt caàu chaùnh kieán, tu chaùnh haïnh, tu tö löông tích phöôùc ñöùc vaø trí tueä, taát caû ñeàu laø do vì mong caàu höõu vi taïp nhieãm vaø voâ vi nhô baån cuoái cuøng trôû thaønh thanh tònh, cho neân Boà Taùt luoân luoân luùc naøo cuõng quaùn khoâng. Chöõ Khoâng ñaây, nôi trong Kinh Baùt Nhaõ goïi laø Khoâng Höõu Vi, Khoâng Voâ Vi, cuõng töùc laø chæ cho khoâng höõu vi

44

cuûa Thöùc thöù baûy vaø khoâng voâ vi cuûa Thöùc thöù taùm.

8/- Vì thöôøng lôïi ích höõu tình ñaây, nghóa laø taát caùnh khoâng (roát raùo khoâng) thöù taùm, töùc laø Boà Taùt tu taäp quaùn khoâng suoát taän cuøng bôø meù vò lai, thöôøng laøm lôïi ích höõu tình, khoâng coù chaùn naûn, khoâng coù meät moûi. Nhaân vì quaùn khoâng, Boà Taùt khoâng thaáy mình thöôøng laøm lôïi ích vaø höõu tình choã ñöôïc lôïi ích, quaùn chieáu caû hai roát raùo ñeàu khoâng, cho neân goïi laø Taát Caùnh Khoâng.

9/- Vì khoâng xaû sanh töû ñaây laø Khoâng Voâ Teá (khoâng, khoâng coù bôø meù), nghóa laø khoâng coù bôø meù giôùi haïn cuûa ba ñôøi, nhö laø khoâng coù quaù khöù, khoâng hieän taïi, khoâng vò lai, cuõng goïi laø Voâ Thæ Khoâng, töùc laø khoâng coù bôø meù khôûi ñaàu. Nhö quaùn saùt sanh töû thì khoâng coù bôø meù cuûa ban ñaàu, cuûa chính giöõa vaø cuûa cuoái cuøng, maø Boà Taùt nhaân vì thöôøng ñoä chuùng sanh, khoâng chaùn sanh töû, cuõng khoâng sôï sanh töû, neân goïi laø Khoâng Xaû Sanh Töû.

10/- Vì Thieän Khoâng Cuøng Taän ñaây, nghóa laø choã tu taát caû thieän phaùp tö löông phöôùc trí cuûa Boà Taùt, nhö boá thí voâ töôùng..v..v...... coâng ñöùc cuûa noù laø khoâng theå nghó baøn, cho neân choã tu thieän haïnh laø khoâng cuøng taän.

11/- Khoâng Voâ Taùn (laø khoâng tan maát) thöù möôøi moät. Coâng ñöùc tu thieän cuûa Boà Taùt vónh vieãn khoâng tan maát, vieân maõn boà ñeà voâ thöôïng, töông tuïc khoâng döùt, thaønh coâng ñöùc taïng voâ taän, neân goïi laø Khoâng Voâ Taùn. Cho neân chæ caàn

45

quaùn moät caâu Khoâng ñaây thì keát quaû thaønh ba Khoâng (Ngaõ khoâng, phaùp khoâng, ngaõ phaùp ñeàu khoâng).

12/- Vì Chuûng Taùnh Thanh Tònh ñaây laø baûn taùnh Khoâng thöù möôøi hai. Nhò Thöøa thì coù chuûng taùnh Nieát Baøn, Boà Taùt thì coù chuûng taùnh Boà Ñeà, ñaây laø hai töôùng chuûng taùnh thanh tònh. Neáu roõ baûn taùnh thanh tònh cuûa hai töôùng chuûng taùnh ñaây thì khieán ra khoûi phieàn naõo voâ minh, cho neân Boà Taùt muoán ñöôïc nhö theá caàn phaûi quaùn khoâng taát caû naêng thuû sôû thuû, ngaõ chaáp phaùp chaáp, khieán baûn taùnh thanh tònh lìa khoûi chöôùng ngaïi cuûa hai töôùng thanh tònh noùi treân, neân goïi laø Baûn Taùnh Khoâng.

13/- Vì Töôùng Coâng Ñöùc Quaû Phaät ñaây laø Töôùng Khoâng thöù möôøi ba, nghóa laø tu thaønh ba möôi hai töôùng quaû Phaät, taùm möôi veû ñeïp, vì töôùng coâng ñöùc quaû Phaät cho neân Boà Taùt thöôøng tu Phaùp Khoâng. Nhôø tu Phaùp Khoâng, Töôùng cuûa quaû Phaät môùi coù theå vieân maõn, neân goïi laø Töôùng Khoâng.

14/- Vì phaùp thanh tònh cuûa chö Phaät ñaây laø taát caû Phaùp Khoâng thöù möôøi boán. Taát caû phaùp töùc laø chæ cho taát caû phaùp höõu vi vaø voâ vi; vì muoán chöùng ñöôïc taát caû phaùp vieân maõn thanh tònh, cho neân Boà Taùt thöôøng tu Phaùp Khoâng, ñaây goïi laø taát caû Phaùp Khoâng.

Möôøi boán thöù Khoâng trôû leân laø phaân bieät Taùnh Khoâng raát roõ raøng, Luaän ñaây so cuøng Baùt Nhaõ thì cuõng gioáng nhau. Luaän naøy thì coù möôøi

46

boán thöù khoâng vaø Baùt Nhaõ thì coù möôøi saùu thöù khoâng. Trong möôøi saùu thöù khoâng, coù hai thöù khoâng chính laø Voâ Taùnh Khoâng vaø Voâ Taùnh Töï Taùnh Khoâng. Hai thöù khoâng ñaây trong Luaän naøy thì khoâng coù ñeà caäp ñeán. Hai thöù khoâng noùi treân cuûa Baùt Nhaõ sau ñaây seõ giaûi thích nôi ñeà muïc: Phaân Bieät Choã Khoâng.

b/6- Bieän Minh Choã Khoâng:

Baøi Tuïng: “Boå Ñaëc Giaø La (Pudgala), phaùp; thaät taùnh ñeàu chaúng phaûi coù, vì khoâng taùnh vaø coù taùnh ñaây, neân bieät laäp hai Khoâng.”

Giaûi Nghóa: Hai thöù Khoâng cuûa Baùt Nhaõ ôû muïc möôøi laêm vaø möôøi saùu ñaõ ñeà caäp trong baøi Tuïng, giôø ñaây ñem ra giaûi thích. Hai caâu tröôùc trong baøi Tuïng laø noùi veà thaät taùnh khoâng cuûa Boå Ñaëc Giaø La, thaät taùnh cuûa caùc phaùp cuõng laø Khoâng. Noùi caùch khaùc: töùc laø chæ cho Sanh Khoâng vaø Phaùp Khoâng, lyù do bôûi nhaân vaø phaùp ñeàu khoâng coù thaät taùnh. Chöõ Khoâng töùc laø yù nghóa cuûa Chaúng Phaûi Coù.

Boå Ñaëc Giaø La (Pudgala) laø dòch aâm cuûa tieáng Phaïn, ngöôøi xöa dòch laø nghóa: coù thuyeát noùi laø ngöôøi, coù thuyeát noùi laø chuùng sanh, ñeàu laø nghóa xaùc thaät, töùc laø chæ cho Soá Thuû Thuù. Chöõ Thuù nghóa laø coõi, töùc laø chæ cho saùu coõi: ngöôøi, trôøi..v..v......; chöõ Thuû nghóa laø choïn laáy; Thuû Thuù nghóa laø nghieäp baùo choïn laáy saùu coõi; chöõ

47

Soá laø nghóa thöù baäc lieân luïy, hieån baøy vaán ñeà sanh töû töû sanh töông tuïc khoâng giaùn ñoaïn trong saùu coõi, neân goïi laø soá thuû thuù. Noùi caùch khaùc, soá thuû thuù nghóa laø saùu coõi choïn laáy nghieäp baùo quan heä. Ñaây laø chæ cho nghóa cuûa Boå Ñaëc Giaø La. Chöõ Coù cuûa Boå Ñaëc Giaø La ñaây chính laø coù caù theå ngaõ thaät taïi, nhö thaân ngöôøi cuûa chuùng ta ñaây, ngöôøi cheát roài thì sanh thieân, Thieân cheát roài thì ñoïa Ñòa Nguïc, ñaây chính laø coù caù theå Ngaõ. Neáu khoâng coù caù theå Ngaõ thì ai sanh leân trôøi vaø ai ñoaï xuoáng Ñòa Nguïc? Khoâng phaûi cheát roài laø keát thuùc? Do ñoù quyeát ñònh coù caùi Ngaõ laøm chuû theå ñeå choïn laáy saùu coõi. Nôi trong Phaät Phaùp thì noùi khoâng coù Ngaõ Theå thaät taïi naøy, noù sanh sanh töû töû caûm thoï quaû baùo ñeàu laø do phaùp Nguõ Uaån hoaø hôïp töông tuïc thaønh hình. Moãi laàn sanh töû ñaây, nghóa laø moãi laàn sanh chính laø do Nguõ Uaån hoaø hôïp, chaúng qua coù moãi kyø moãi kyø bieán ñoåi khaùc ñi maø thoâi, khoâng phaûi ñaëc bieät coù caùi Thaät Ngaõ töông tuïc.

Coøn chöõ Phaùp ñaây, Phaùp tieáng Phaïn laø Ñaït Nhó Ma (Dharma), Trung Hoa dòch laø Phaùp. Chöõ Phaùp thoâng thöôøng so saùnh thì coù nhieàu nghóa, phaøm taát caû nhöõng gì hieän höõu ñeàu goïi laø Phaùp, nhö chuùng chaúng toàn taïi neân goïi laø Voâ Phaùp (Phaùp khoâng). Nghóa roäng cuûa chöõ Phaùp chính laø chæ cho vaïn phaùp trong vuõ truï. Vaïn phaùp maëc duø roäng lôùn nhöng khoâng ngoaøi hai loaïi phaân bieät: Naêng vaø Sôû. Hai loaïi Naêng vaø Sôû ñaây ñeàu do Duy Thöùc bieán hieän vaø caùc duyeân hôïp thaønh. Cho ñeán Phaùp Taùnh hieän baøy trong phaùp Naêng vaø Sôû cuõng chính laø Töôùng Voâ Phaân Bieät hieän baøy trong phaùp phaân bieät. Töôùng Voâ

48

Phaân Bieät thì nöông nôi nghóa maët traùi cuûa Höõu Phaân Bieät ñeå hieän baøy. Töø ñoù cho bieát, taát caû phaùp, khoâng luaän phaùp gì ñeàu khoâng ra khoûi ñònh luaät laø do caùc duyeân hôïp thaønh vaø do Duy Thöùc hieån hieän. Neáu döïa theo phaùp maø chaáp cho laø thaät, ñoù goïi laø chaáp phaùp; coøn döïa theo Boå Ñaëc Giaø La maø chaáp cho laø ngaõ, ñoù goïi laø chaáp ngaõ. Thí duï nhö nhìn haït ñaäu xanh, ban ñaàu xem gioáng nhö coù vaät chaát thaät taïi, neáu caên cöù theo Vaät Lyù Hoïc caän ñaïi, hoaëc Hoaù Hoïc phaân tích noù, hoaëc döïa theo boán Ñaïi Saéc Phaùp cuûa Phaät Phaùp phaân tích noù, cuoái cuøng xaùc nhaän cho laø coù thaät theå toàn taïi, ñoù chaúng qua chæ laø loaïi Cöïc Vi Traàn ñaõ ñöôïc giaû laäp treân tri thöùc phaân tích vaø cöïc vi traàn naøy ñuùng ra khoâng phaûi tieáng, khoâng phaûi muøi vò. Chuùng ta hieän taïi coù theá thaáy, coù theå nghe, chæ laø hình töôïng haõo huyeàn cuûa nhieàu Cöïc Vi keát hôïp, khoâng phaûi thaät theå. Keát cuoäc, thaät theå cuûa noù ngöôïc laïi khoâng theå thaáy nghe. Vaû laïi, Hoaù Hoïc vaø Vaät Lyù Hoïc ngaøy nay, khaûo saùt qua thôøi gian daøi nhaän thaáy: Töø nguyeân chaát ñeán phaân töû, töø phaân töû ñeán nguyeân töû, töø nguyeân töû ñeán ñieän töû, nguyeân töû cuõng do ñieän töû toå hôïp thaønh. Huoáng chi Chaát (Löïc) cuûa Hoaù Hoïc nghieân cöùu, laïi coù theå tieâu hoaù trôû thaønh naêng löïc; vì theá Hoaù Hoïc ñeán cuoái cuøng thì cuõng hoaø ñoàng vaøo Vaät Lyù Hoïc, Chaát cuûa Hoaù Hoïc roát cuoäc cuõng hoaøn toaøn khoâng toàn taïi ñoäc laäp. Chaát ñaây sau cuøng ñöôïc mang danh nghóa thaät theå, chaúng qua chæ laø giaû töôùng ñöôïc thaønh laäp treân tri thöùc cuûa hoïc giaû chuyeân moân, vöøa ñuùng vôùi nghóa bieán hieän cuûa Duy Thöùc. Töø ñoù coù theå chöùng minh raèng caùc phaùp roát raùo khoâng coù thaät taùnh, töùc laø khoâng coù thaät taùnh

49

Boå Ñaëc Giaø La; do vì caùc phaùp khoâng coù thaät taùnh cho neân goïi laø Voâ Taùnh Khoâng (laø caùi Khoâng khoâng coù thaät taùnh). Voâ Taùnh Töï Taùnh Khoâng (laø caùi Khoâng khoâng coù taùnh cuûa Töï Taùnh), nghóa laø khoâng coù thaät taùnh cuûa Boå Ñaëc Giaø La vaø khoâng coù thaät taùnh cuûa caùc phaùp. Noùi ngöôïc laïi, Voâ Taùnh Töï Taùnh Khoâng ñaây laø chæ cho hai caùi khoâng cuûa nhaân vaø phaùp, hoaëc chæ cho hai voâ taùnh; hai Voâ Taùnh cuûa nhaân vaø phaùp cuõng laø chæ cho töï taùnh chaân thaät cuûa nhaân vaø phaùp, töï taùnh ñaây töùc laø khoâng, cho neân goïi laø Voâ Taùnh Töï Taùnh Khoâng. Moät caâu hai Khoâng bieät laäp noùi treân laø toång keát laïi thaønh hai Khoâng naøy.

b/7- Bieän Minh Thaønh Laäp:

Baøi Tuïng: “Ñaây neáu khoâng taïp nhieãm, taát caû neân töï thoaùt. Ñaây neáu khoâng thanh tònh, coâng duïng neân khoâng quaû. Chaúng phaûi nhieãm chaúng phaûi khoâng nhieãm, chaúng phaûi tònh chaúng phaûi khoâng tònh..v..v...... Baûn taùnh cuûa Taâm voán laø thanh tònh, do khaùch traàn laøm oâ nhieãm.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây treân lyù luaän laø thuyeát minh thaønh laäp Taùnh Khoâng nhö theá naøo. Trong Taùnh Khoâng coù theå coù taát caû phaùp taïp nhieãm, cuõng coù theå lìa khoûi phaùp taïp nhieãm ñeå ñöôïc thanh tònh, cho neân baûn thaân cuûa taùnh khoâng chính laø thanh tònh khoâng phaûi oâ nhieãm, hieåu roõ nghóa naøy töùc laø hieåu roõ taùnh khoâng. Hai caâu ñaây

50

neáu khoâng taïp nhieãm laø thuyeát minh taùnh khoâng cuûa caùc phaùp nôi tröôùc kia chöa coù ñoái trò, coøn neáu nhö khoâng coù dung chöùa caùc phaùp taïp nhieãm ôû trong taùnh khoâng thì taùnh khoâng ñaây luoân luoân luùc naøo cuõng ñaõ phoå bieán, nhôø ñoù taát caû höõu tình khoâng caàn phaûi tu haønh maø töï nhieân cuõng ñöôïc giaûi thoaùt. Nhöng vì taùnh khoâng coù theå dung naïp caùc phaùp taïp nhieãm, cho neân chuùng sanh ôû trong caùc phaùp taïp nhieãm taïo nghieäp thoï sanh khoâng ñöôïc giaûi thoaùt, vì theá coát yeáu ôû choã caàn phaûi tu haønh thì môùi coù theå giaûi thoaùt. Hai caâu neáu khoâng thanh tònh ñaây, nghóa laø trình baøy neáu nhö ñoái vôùi tham maø tu boá thí, ñoái vôùi saân maø tu nhaãn nhuïc cho ñeán ñoái vôùi taùn loaïn maø tu thieàn ñònh, caùc phaùp ñoái trò naøy maëc duø ñaõ haønh trì, nhöng ñoái vôùi caùc phaùp taïp nhieãm vaãn khoâng theå dieät tröø ñeå ñöôïc thanh tònh thì vieäc tu haønh mong caàu giaûi thoaùt ñaáy phaûi chaêng laø caàn lao voâ ích khoâng coù hieäu quaû hay sao? Thaät ra taùnh khoâng ñaây coù theå dieät tröø caùc phaùp taïp nhieãm ñeå cuøng caùc phaùp thanh tònh töông öng, cho neân haønh trì phaùp tu, cuõng chính laø haønh trì phaùp ñònh ñeàu coù keát quaû lôïi ích nhö nhau. Sôû dó trong taùnh khoâng maëc duø coù caùc phaùp taïp nhieãm, nhöng coù theå ñoái trò ñeå trôû thaønh thanh tònh, taùnh khoâng maëc duø thöôøng phoå bieán nôi taát caû phaùp nhieãm, nhöng taùnh khoâng voán ñaõ thanh tònh cho neân maõi maõi vaãn thöôøng taïi khoâng bò bieán ñoåi. Tuïng noùi chaúng phaûi nhieãm chaúng phaûi khoâng nhieãn..v..v......, hai caâu tröôùc laø muïc tieâu, hai caâu sau laø lyù do. Duøng Nhaân Minh ñeå trình baøy: taùnh khoâng ñaây chaúng phaûi nhieãm chaúng phaûi khoâng nhieãm ñoù laø Toâng Chæ, Taâm Taùnh voán thanh tònh ñoù laø

51

Nhaân. Caâu thöù hai chaúng phaûi thanh tònh chaúng phaûi khoâng thanh tònh cuõng gioáng nhau nhö caâu moät ñoù laø Toâng Chæ, taùnh khoâng do khaùch traàn laøm choã oâ nhieãm ñoù laø Nhaân, cho neân taùnh khoâng, khoâng laø thanh tònh vaø cuõng chaúng phaûi voán laø oâ nhieãm. Thuyeát minh Taâm Taùnh chính laø hieån baøy nghóa lyù taát caû phaùp laø Duy Taâm.

(Phaåm bieän minh thöù hai)

2/- Bieän Minh Chöôùng:

Phaåm Bieän Minh Chöôùng ñaây laø Phaåm thöù hai trong baûy Phaåm. Chöôùng nghóa laø che kín vaø ngaên ngaïi, coù theå traùi ngöôïc vaø toån haïi. Tuy cuøng moät loaïi Phaùp Chöôùng, coù moät loaïi cho laø Chöôùng, rieâng coù moät loaïi khoâng cho laø Chöôùng, nhö Sôû Tri Chöôùng coù theå chöôùng ngaïi keû tu Boà Taùt Haïnh mong caàu chöùng quaû Phaät, nhöng ñoái vôùi keû phaùt taâm Tieåu Thöøa chæ mong caàu chöùng quaû Nieát Baøn thì khoâng coù chöôùng ngaïi. Phaåm ñaây thuyeát minh tinh töôøng, coäng chung chia laøm boán ñoaïn:

a)- Naêm Chöôùng:

Baøi Tuïng: “Cuï phaàn (chöôùng) vaø nhaát phaàn (chöôùng), taêng thaïnh (chöôùng) cuøng bình ñaúng (chöôùng), nôi sanh töû thuû xaû (chöôùng), thuyeát minh taùnh hai chöôùng (Phieàn naõo vaø Sôû tri).”

Giaûi Nghóa:

52

Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh naêm Chöôùng: moät laø Cuï Phaàn Chöôùng, hai laø Nhaát Phaàn Chöôùng, ba laø Taêng Thaïnh Chöôùng, boán laø Bình Ñaúng Chöôùng, naêm laø Sanh Töû Thuû Xaû Chöôùng. Naêm thöù chöôùng ñaây chính laø choã laøm chöôùng ngaïi hai thöù chuûng taùnh cuûa Thinh Vaên vaø Boà Taùt. Giôø ñaây xin bieän minh söï sai bieät cuûa chuùng; nhö trong naêm Chöôùng, Cuï Phaàn Chöôùng thì chæ quan heä nôi Boà Taùt maø khoâng quan heä nôi Nhò Thöøa vaø cuõng coù hai thöù quan heä ñaày ñuû caû Boà Taùt vaø Nhò Thöøa, nhö Taêng Thaïnh, Bình Ñaúng Chöôùng, xin phaàn sau seõ giaûi thích roõ hôn.

Noùi Cuï Phaàn Chöôùng ñaây chính laø hai chöôùng phieàn naõo vaø sôû tri cuøng nhau coù theå chöôùng ngaïi Boà Taùt phaùt taâm Ñaïi Thöøa mong caàu quaû Phaät; hai chöôùng naøy nhaát ñònh phaûi ñoái trò cho keát thuùc thì môùi coù theå chöùng ñaëng Boà Ñeà; neáu chæ ñoái trò phieàn naõo chöôùng maø chöa ñoái trò sôû tri chöôùng thì quyeát ñònh khoâng theå chöùng ñöôïc quaû Phaät, cho neân ñoái vôùi Boà Taùt phieàn naõo vaø sôû tri toaøn phaàn laø chöôùng ngaïi. Hai danh xöng phieàn naõo vaø sôû tri choã ñaây chöa ghi roõ, phaûi ñôïi moät baøi Tuïng sau cuøng thì môùi ñeà caäp ñeán. Phieàn naõo chính laø Tham, saân..v..v...... thuoäc Caên Baûn Phieàn Naõo vaø Taät, San..v..v...... thuoäc Tuøy Phieàn Naõo. Baûn thaân cuûa phieàn naõo chính laø chöôùng, phieàn naõo töùc laø chöôùng, trong Luïc Ly Hieäp Thích cuõng goïi laø Trì Nghieäp Thích (Nghieäp thích baûo trì). Nhaân vì moät soá tham..v..v...... laø phaàn töû phaù roái trong giôùi tinh thaàn, khieán nhieãu haïi khoâng yeân oån, neân goïi laø phieàn naõo chöôùng. Sôû Tri Chöôùng ñaây, baûn thaân khoâng phaûi laø chöôùng, choã thöôøng chöôùng ngaïi chính laø

53

voâ tri hoaëc voâ minh; Voâ Tri laø ñuû caùc thöù ngu si baïc nhöôïc khoâng coù naêng löïc cho neân laøm chöôùng ngaïi. Nhö noùi raèng: Sôû Tri, baûn chaát khoâng phaûi laø chöôùng, maø chöôùng (voâ tri) môùi ñích thöïc laøm chöôùng ngaïi sôû tri. Nguyeân do sôû tri laø thuoäc veà Caûnh vaø naêng tri thì thuoäc veà Taâm; Taâm thì coù theå hieåu bieát taát caû phaùp taùnh, phaùp töôùng, phaùp haønh, phaùp quaû cuûa caûnh, nhöng Taâm voâ trí voâ löïc môùi roõ raøng chính laø chöôùng ngaïi sôû tri, cho neân goïi laø sôû tri chöôùng. Nhö chö Phaät thì coù ñaïi Trí ñaïi Löïc bieán khaép taát caû phaùp, coøn Boà Taùt thì khoâng coù coâng ñöùc ñaïi Trí ñaïi Löïc naøy, cho neân chöa coù theå chöùng ñaëng Voâ Thöôïng Boà Ñeà. Vì chöùng Voâ Thöôïng Boà Ñeà taát nhieân ñem trí ñöùc voâ bieân tu taäp cho ñöôïc ñaày ñuû. Sôû Tri Chöôùng ñaây ñoái vôùi ngöôøi chæ caàu chöùng ñaëng quaû Nieát Baøn thì khoâng laøm chöôùng ngaïi. Nhaân vì haøng Nhò Thöøa chæ moät muïc ñích laø tính toaùn laøm caùch naøo giaûi thoaùt sanh töû thoáng khoå trong ba coõi, ñeàu khoâng mong caàu Voâ Thöôïng Boà Ñeà. Keá ñeán Nhaát Phaàn Chöôùng ñaây, nghóa laø moät phaàn phieàn naõo chöôùng chæ laøm chöôùng ngaïi cho haøng Nhò Thöøa. Coøn noùi Taêng Thaïnh ñaây, töùc laø giaûng phieàn naõo cuûa chuùng sanh: Nhö Tham Taêng Thaïnh nghóa laø phaàn haønh ñoäng cuûa tham, Saân Taêng Thaïnh nghóa laø phaàn haønh ñoäng cuûa saân; laïi nöõa maëc duø coù tham vaø saân nhöng khoâng naëng, chæ coù si môùi laø naëng, cho neân goïi laø Si Phaàn Taêng Thaïnh Haønh (Phaàn Si thaïnh haønh taêng tröôûng). Caùc phieàn naõo taêng thaïnh coù theå laøm chöôùng ngaïi lôùn cho vieäc caàu giaûi thoaùt, taát nhieân caàn phaûi ñem moät soá phieàn naõo taêng thaïnh ñaây ñi ñoái trò ñi xuoáng thì môùi coù theå chöùng ñaëng quaû Thaùnh

54

ñeå hoaù ñoä lôïi laïc höõu tình. Coøn noùi Bình Ñaúng ñaây, chöõ Ñaúng goïi laø Ñaúng Phaàn, nghóa laø phieàn naõo Tham Saân..v..v..... sai bieät khoâng nhieàu, theá löïc khoâng coù maïnh yeáu goïi laø Ñaúng Phaàn Haønh (Phaàn haønh ñoäng bình ñaúng). Nôi Sanh Töû Thuû Xaû ñaây, nghóa laø chuyeân laøm chöôùng ngaïi cho Boà Taùt Ñaïi Thöøa, nhaân vì haïng phaøm phu thì chaáp laáy nôi sanh töû, haøng Nhò Thöøa thì xaû boû nôi sanh töû, haøng Boà Taùt nôi sanh töû maëc duø khoâng chaáp laáy vaø cuõng khoâng xaû boû. Taïi sao theá, nguyeân do Boà Taùt duøng trí tueä thaáu roõ taát caû phaùp ñeàu laø Khoâng, cho neân nôi nghieäp quaû höõu laäu khoâng coù choã ñeå chaáp laáy; ñoàng thôøi laïi duøng Taâm Ñaïi Bi luoân luoân cöùu ñoä chuùng sanh. Boà Taùt thaät haønh nhö theá ñöôïc xem laø ñaõ thaønh Phaät vaø cuõng laø ñang thò hieän sanh töû. Nhö vaøo Thai, Xuaát gia cho ñeán thaønh Phaät, vaøo Nieát Baøn, taát caû ñeàu laø thò hieän; nhaân laø thò hieän, maëc duø thò hieän sanh töû nhöng khoâng bò sanh töû raøng buoäc, ñöông theå vaéng laëng, ngay laäp töùc laø Nieát Baøn, nôi sanh töû khoâng coù choã thuû xaû, cho neân trôû thaønh Voâ Truï Ñaïi Nieát Baøn. Neáu nhö ñaõ coù thuû xaû thì trôû thaønh chöôùng ngaïi cho Boà Taùt Haïnh, khoâng theå chöùng ñaëng Voâ Truï Ñaïi Nieát Baøn.

Töø naêm Chöôùng treân, Cuï Phaàn laø chuyeân chuù yù ñoái vôùi Boà Taùt Thöøa, coøn Nhaát Phaàn thì chæ chuù yù ñoái vôùi Nhò Thöøa. Taêng Thaïnh, Bình Ñaúng hai chöôùng quan heä caû Ñaïi Thöøa vaø Tieåu Thöøa. Nôi Sanh Töû Thuû Xaû cuõng chæ chöôùng ngaïi Boà Taùt Thöøa nhöng khoâng chöôùng ngaïi Nhò Thöøa. Söï phaân chia naêm Chöôùng ñaây chính laø caên cöù

55

nôi söï khoâng gioáng nhau cuûa Ñaïi vaø Tieåu hai Thöøa maø trình baøy.

b)- Chín Keát:

Baøi Tuïng: “Chín thöù phieàn naõo töôùng, goïi laø AÙi..v..v...... goàm chín keát (troùi buoäc): hai chöôùng Yeåm vaø Xaû ban ñaàu; ngoaøi baûy chöôùng Chaân Kieán, goïi laø naêng chöôùng Thaân Kieán; Bæ söï (sö vieäc cuûa thaân kieán), dieät, ñaïo, baûo; lôïi döôõng cung kính..v..v......; xa lìa bieát cuøng khaép.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh chín keát. Chöõ Keát (troùi buoäc) chính laø phieàn naõo. ÔÛ trong caùc Kinh Luaän khaùc hoaëc goïi laø Toá Trieàn (troùi buoäc), Tuyø Mieân ñeàu laø bieät danh cuûa phieàn naõo. Chöõ Keát coù chín thöù, töùc laø coù chín thöù phieàn naõo troùi buoäc höõu tình ôû trong sanh töû, khoâng cho giaûi thoaùt. Chín Keát ñaây: 1. AÙi Keát, 2. Khueå Keát (oaùn giaän troùi buoäc), 3. Maïn Keát, 4. Voâ Minh Keát, 5. Kieán Keát (Bieân kieán troùi buoäc), 6. Thuû Keát (chaáp laáy troùi buoäc), 7. Nghi Keát, 8. Taät Keát (ganh tò troùi buoäc), 9. San Keát (keo kieät troùi buoäc). Chín thöù naøy so cuøng möôøi thöù phieàn naõo coù hôi khaùc nhau, thöïc ra chính laø baûy thöù cuûa Caên Baûn Phieàn Naõo vaø hai thöù cuûa Tuøy Phieàn Naõo. Chöõ Tham cuûa Caên Baûn Phieàn Naõo trong ñaây laø chæ cho AÙi Keát; Chöõ Saân trong ñaây laø chæ cho Khueå Keát. Hai thöù AÙi Keát vaø Khueå Keát thöôøng chöôùng

56

ngaïi Yeåm vaø Xaû (chaùn gheùt vaø xaû boû), nhaân vì AÙi maø gaëp caûnh thuaän lieàn trôû neân aùi tröôùc thì khoâng theå lìa chaùn, nhö aùi tröôùc nôi caûnh giôùi toát ñeïp thì quyeát ñònh khoâng theå lìa chaùn. Neáu muoán sieâu thoaùt ba coõi thì nhaát ñònh phaûi lìa chaùn ba coõi, cuõng nhö muoán vaõng sanh Tònh Ñoä maø khoâng muoán lìa chaùn ueá ñoä thì treân caên baûn laøm sao coù theå vaõng sanh ñöôïc? Ñoù goïi laø AÙi Keát. Khueå keát cuûa Saân thì cuõng gioáng nhö theá, nghóa laø nhaân vì Saân Khueå (oaùn giaän) coù theå phaùt ñoäng chính laø do nghòch caûnh öù ñoäng nôi taâm, Taâm lyù luoân luoân caêm gheùt thì ñoái vôùi caûnh nghòch khoâng theå xaû boû, cho neân trôû thaønh Khueå Keát. Ngoaøi ra baûy thöù Keát coøn laïi chính laø Maïn Keát, Voâ Minh Keát, Kieán Keát, Thuû Keát, Nghi Keát, Taät Keát, San Keát. Baûy thöù Keát naøy thöôøng chöôùng ngaïi cho Chaân Kieán, khieán khoâng theå thaáy ñöôïc chaân lyù caùc phaùp, cho neân boán caâu Tuïng döôùi ñaây seõ giaûi thích:

1, Maïn Keát thöôøng chöôùng ngaïi thaân kieán khieán hieåu bieát hö nguïy khaép caû: nhaân vì thaân theå ñaây cuûa chuùng ta caên baûn laø do boán Ñaïi naêm Uaån hôïp thaønh, giaû söû coù Maïn Keát thì khoâng chòu ñem caùi ngaõ xem nhö hoaøn toaøn hö nguïy khoâng thaät.

2, Bæ Söï ñaây, töùc laø giaûi thích Voâ Minh Keát: Bæ Söï nghóa laø söï vieäc cuûa thaân kieán kia, söï vieäc töùc laø chæ cho Phaùp (thaân theå) do naêm Uaån giaû hôïp keát thaønh; Phaùp Uaån Giaû ñaây, vì voâ minh neân khoâng roõ cho laø coù töï theå, cho laø coù ngaõ, coù ngaõ sôû, do ñoù khoâng theå thaáy taát caû phaùp ñeàu laø khoâng.

57

3, Kieán Keát chöôùng ngaïi Dieät Ñeá: Nhaân vì ñaõ coù Taùt Ca Da Ñaúng Kieán (Bieân Kieán) thì chaáp thaân naøy laø thaät, chaáp coù ngaõ vaø ngaõ sôû; ñaõ coù bieân kieán thì chaáp ñoaïn chaáp thöôøng, chaáp ñoaïn cho raèng ñaõ cheát laø heát, caàn gì phaûi tu haønh? Chaáp thöôøng cho ngaõ laø thöôøng coøn, khoâng caàn phaûi caàu giaûi thoaùt! Nhöõng thöù kieán chaáp naøy ñeàu coù theå chöôùng ngaïi cho vieäc chöùng quaû Dieät Ñeá.

4, Thuû Keát thì chöôùng ngaïi Ñaïo Ñeá: Thuû töùc laø chaáp laáy caùc thöù thaáy bieát vaø chaáp laáy giôùi phaùp cuûa ngoaïi ñaïo, nhö chaáp laáy giôùi thôø boø, giôùi thôø choù, caùc thöù giôùi khoå haïnh khoâng hôïp lyù, cho laø giöõ nhöõng thöù giôùi naøy coù theå ñöôïc giaûi thoaùt; hoaëc chaáp laáy voïng kieán cho laø theá giôùi coù Chuû Taïo Vaät, chæ coù Chuû Taïo Vaät môùi ñuû quyeàn löïc cho ñöôïc giaûi thoaùt, ngoaïi tröø Chuû Taïo Vaät ñaây, khoâng luaän tu haønh phaùp moân gì cuõng khoâng theå giaûi thoaùt. Ñaõ coù Thuû Keát thì khoâng theå nöông nôi Phaät Phaùp ñeå tu chöùng, cho neân chöôùng ngaïi Phaät Phaùp Chaùnh Ñaïo.

5, Nghi Keát coù theå chöôùng ngaïi sanh tín taâm nôi Tam Baûo: nhaân vì ñaõ coù nghi thì khoâng bieát Phaät Phaùp Taêng laø choã nöông töïa duy nhaát cuûa theá gian, maø ñoái vôùi Tam Baûo luoân luoân do döï, cho laø phaùp ngoaïi ñaïo cuøng Phaät Phaùp gioáng nhö nhau khoâng hôn khoâng keùm, ñaây chính laø hoaøn toaøn sai laàm.

6, Taät Keát thöôøng chöôùng ngaïi lôïi döôõng, cung kính caùc thöù khaép bieát: nhaân vì ñaõ coù ganh tò thì

58

ñoái vôùi danh lôïi vinh hieån cuûa theá nhaân khoâng theå quaùn saùt thaáy nhö huyeãn ñöôïc.

7, San Keát coù theå chöôùng ngaïi xa lìa bieát cuøng khaép: chính laø ñaõ coù san laän thì ñoái vôùi choãõ ñaït ñöôïc taøi vaät hay Phaät Phaùp thöôøng keo kieät baûo thuû khoâng chòu giuùp ngöôøi khaùc. Nhö coù taøi vaät maø khoâng chòu boá thí, coù tri thöùc maø khoâng chòu daïy ngöôøi, bí maät baûo trì ñeàu laø san keát, coù san keát ñaây laøm chöôùng ngaïi thì khoâng theå giaûi thoaùt. Chín thöù nhö theá caàn phaûi bieát cuøng khaép. Nhaân coù chín thöù naøy, chaùnh haïnh chaùnh kieán khoâng theå phaùt sanh, cho neân phaûi ñoaïn tröø.

c)- Bieät Chöôùng:

c/1- Möôøi Thöù Chöôùng Thieän Phaùp:

Baøi Tuïng: “Khoâng gia coâng haønh trì, chaúng phaûi choã, khoâng nhö lyù. Khoâng sanh, khoâng khôûi Chaùnh Tö Duy, tö löông chöa vieân maõn. Thieáu chuûng taùnh, thieän höõu, Taâm taùnh raát meät moûi chaùn gheùt. Vaø quan heä nôi chaùnh haïnh, thoâ bæ vaø hung aùc ñoàng cö. Ñeán thoâ troïng, ba dö thöøa, Baùt Nhaõ chöa thaønh thuïc. Vaø baûn taùnh thoâ troïng, bieáng nhaùc, taùnh buoâng thaû. Tröôùc höõu, tröôùc tö taøi, vaø taâm taùnh thaáp heøn. Khoâng tin, khoâng thaéng giaûi, nhö noùi maø suy nghó nghóa lyù. Khinh phaùp, troïng danh lôïi, nôi höõu tình khoâng bi. Thieáu nghe vaø ít nghe, khoâng tu quaûn lyù dieäu ñònh. Thieän, boà ñeà, nhieáp thoï, coù

59

hueä, khoâng loaïn chöôùng, hoài höôùng, khoâng khieáp sôï, keo kieät, töï taïi goïi laø thieän..v..v...... Nhö theá Thieän..v..v...... coù möôøi thöù, moãi thöù ñeàu coù ba chöôùng.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích chöôùng cuûa möôøi thöù phaùp thieän. Möôøi phaùp thieän goàm coù: 1- Thieän, 2- Boà Ñeà, 3- Nhieáp thoï, 4- Coù Hueä, 5- Khoâng Loaïn, 6- Khoâng chöôùng, 7- Hoài höôùng, 8- Khoâng sôï, 9- Khoâng keo kieät, 10- Töï taïi.

1. Möôøi thöù phaùp thieän ñaây, moãi thöù coù ba chöôùng, nhö trong “Thieän” coù ba chöôùng ngaïi laø khoâng chòu gia coâng haønh trì, coù chöôùng ngaïi laø gia coâng haønh trì khoâng phaûi choã, coù chöôùng ngaïi laø gia coâng haønh trì khoâng ñuùng nhö lyù.

*- Khoâng Gia Coâng Haønh Trì ñaây, nghóa laø nguyeân do taát caû phaùp thieän phaùt sanh phaûi nhôø caäy nôi söï gia coâng haønh trì, nhö chuùng ta nghe giaûng Phaät Phaùp, ñaây khoâng phaûi laø moãi laàn nghe giaûng laø moãi laàn haït gioáng thieän caên phaùt sanh, maø muoán haït gioáng thieän caên phaùt sanh thì phaûi töø tröôùc ñeán nay nhieàu laàn gia coâng haønh trì tu taäp tích luûy, neáu khoâng gia coâng haønh trì thì tu taäp trôû neân löôøi bieáng maø khoâng theå thaønh töïu.

*- Chaúng Phaûi Choã ñaây, nghóa laø gia coâng haønh trì khoâng chaùnh ñaùng, nhö ñoái vôùi nhöõng vieäc khoâng toát thì laïi raát tinh taán, ñaây chính laø gia coâng haønh trì chaúng phaûi choã.

60

*- Khoâng Nhö Lyù ñaây, nghóa laø chæ cho phöông phaùp thöïc hieän gia coâng haønh trì, choã phaùp lyù thì khoâng roõ raøng vaø laïi raát nhieàu sai traùi, cho neân cuõng khoâng theå thaønh töïu. 2. Trong Boà Ñeà coù ba thöù chöôùng: khoâng sanh phaùp thieän, khoâng khôûi Chaùnh Tö Duy, Tö löông chöa vieân maõn. Ba thöù ñaây ñeàu coù theå chöôùng ngaïi thaønh töïu voâ thöôïng Boà Ñeà.

*- Khoâng Sanh Phaùp Thieän, nghóa laø khoâng theå duøng gia coâng haønh trì ñeå sanh khôûi phaùp thieän.

*- Khoâng Khôûi Chaùnh Tö Duy, nghóa laø khoâng theå sanh khôûi tö duy veà nhôn khoâng phaùp khoâng ñuùng nhö lyù. Choã sanh khôûi laø chaáp tröôùc ñích thaät khoâng ñuùng nhö lyù, ñaây töùc laø do khoâng coù trí tueä.

*- Tö Löông Chöa Vieân Maõn, nghóa laø treân quaû Phaät, tö löông phöôùc trí chöa vieân maõn, cho neân khoâng theå ñaéc quaû voâ thöôïng Boà Ñeà.

3. Trong Nhieáp Thoï cuõng coù ba thöù chöôùng: *- Thieáu chuûng taùnh, *- Thieáu thieän höõu, *- Taâm taùnh meät moûi chaùn naûn. Nghóa cuûa Nhieáp thoï laø phaùt taâm Boà Ñeà, duøng phaùt taâm ñeå thaâu nhieáp vaø quaûn lyù taát caû phaùp thieän, neáu nhö khoâng phaùt taâm thì taát caû phaùp thieän bò tieâu maát. Trong ñaây thieáu chuûng taùnh laøm chöôùng ngaïi, nghóa laø coù thöù ngöôøi nôi chuûng taùnh Boà Taùt coøn chöa ñaày ñuû cho neân khoâng theå phaùt khôûi Taâm Boà Ñeà. Thieáu Thieän Höõu nghóa laø phaïm vi thieän höõu raát roäng, nhö Thaùnh giaû hai Thöøa laø Phaät vaø Boà Taùt, cho ñeán caùc baäc tri

61

thöùc coù theå thuyeát chaùnh Phaùp ñeàu goïi laø thieän höõu; khoâng coù Thieän Höõu thì thieáu duyeân taêng thöôïng. Taâm taùnh raát meät moûi chaùn naûn nghóa laø bieáng nhaùc khoâng chuyeân caàn, khoâng theå kieân nhaãn lao ñoäng chòu khoå tu haønh ñoä chuùng sanh. Cho neân coù ba thöù chöôùng ñaây thì khoâng theå phaùt taâm Boà Ñeà.

4. Coù Hueä beân trong cuõng coù ba chöôùng: *- Thieáu Chaùnh Haïnh, *- Chung ôû vôùi keû thaáp heøn ñeâ tieän, *- Chung ôû vôùi keû hung aùc. Lyù do chöôùng ngaïi thöù nhaát laø thieáu chaùnh haïnh töùc laø thieáu thaät haønh hôïp lyù, choã phaùt khôûi thaät haønh ñeàu laø taø haïnh tham lam..v..v......, khieán cho Chaùnh Hueä khoâng theå phaùt sanh. Lyù do chöôùng ngaïi thöù hai laø cho nhieàu ngöôøi thaáp heøn xaáu xa voâ tri ôû chung, thöôøng sanh kieâu maïn. Lyù do chöôùng ngaïi thöù ba laø luoân luoân ôû chung cuøng laøm vieäc khoâng toát, khoâng hieåu seõ bò hoï noäi keát oâ nhieãm. Nhö ngaïn ngöõ noùi raèng: “Cuøng ôû chung vôùi ngöôøi aùc nhö vaøo quaùn baøo ngö, laâu ngaøy khoâng nghe muøi hoâi cuûa noù.” Boà Baùt vì thöôøng caàu sanh Tònh Ñoä cuøng ôû chung caùc baäc thieän tri thöùc coù theå laøm trôï duyeân cho chaùnh haïnh. Nhö theá ba thöù ñaây ñeàu laø chöôùng ngaïi cho Chaùnh Hueä.

5. Trong khoâng loaïn cuõng coù ba chöôùng: *- Ñieân ñaûo thoâ troïng, *- Coøn laïi, *- Baùt Nhaõ chöa thaønh thuïc. Lyù do phieàn naõo ñieân ñaûo thoâ thieån traàm troïng goïi laø ñieân ñaûo thoâ troïng, ñaây laø chæ cho thaáy ñieân ñaûo, nhö voâ thöôøng chaáp cho laø thöôøng, khoâng an laïc chaáp cho laø an laïc, voâ ngaõ chaáp cho laø ngaõ..v..v...... thöôøng khieán cho taâm

62

taùn loaïn khoâng ñònh. Ba coøn laïi ñaây, nghóa laø ba thöù coøn laïi nhö phieàn naõo, nghieäp, baùo laø nhöõng thöù coøn laïi chöa ñoaïn tröø ñeå ñöôc thanh tònh, nhöõng thöù naøy roát raùo coù theå laøm chöôùng ngaïi khi taâm khoâng taùn loaïn. Baùt Nhaõ chöa thaønh thuïc ñaây, nghóa laø trí tueä laøm nhaân coù theå chöùng ñaëng Nieát Baøn Boà Ñeà, nhöng chöa ñaày ñuû thaønh thuïc, cho neân khieán taâm khoâng theå khoâng loaïn.

6. Trong khoâng chöôùng cuõng coù ba chöôùng. Khoâng chöôùng ñaây nghóa laø khoâng coù hai chöôùng Phieàn Naõo vaø Sôû Tri, hoaëc laø Phuïc Dieät, hoaëc laø Ñoaïn tröø, hoaëc laø Nhaát Phaàn, hoaëc laø Toaøn Phaàn thaûy ñeàu khoâng chöôùng ngaïi vaø khoâng chöôùng ngaïi töùc laø coù theå chöùng ñaëng voâ thöôïng Boà Ñeà. Trong ñaây coù ba chöôùng nhö laø:

*- Baûn Taùnh thoâ troïng chöôùng, nghóa laø chæ cho caâu sanh phieàn naõo chöôùng vaø sôû tri chöôùng, ñaây laø chuùng sanh sanh ra ñaõ coù maø khoâng phaûi do phaân bieät sanh khôûi.

*- Taùnh bieáng nhaùc, nghóa laø khoâng theå tinh taán ñoái vôùi phaùp thieän, maëc duø ñoái vôùi theá löïc cuûa phaùp aùc cuõng khoâng theå tinh taán.

*- Taùnh buoâng thaû, taùnh bieáng nhaùc ôû tröôùc ñaõ giaûi thích chæ laø khoâng chuyeân caàn, nhöng taùnh buoâng thaû ôû ñaây laø khoâng caån troïng, töùc laø nghóa phoùng tuùng khoâng bò troùi buoäc. Nhö coù ngöôøi bình thöôøng raát sieâng naêng tinh taán, nhöng haønh vi sô suaát, ñoái vôùi teá haïnh khoâng caån troïng cuõng laø khuyeát ñieåm, cho neân caàn phaûi khoâng

63

cho thieän nhoû maø khoâng laøm, khoâng cho aùc nhoû maø laïi laøm, nhö theá môùi thích hôïp.

7. Trong Hoài Höôùng cuõng coù ba chöôùng: Hoài Höôùng ñaây, nghóa laø choã coù coâng ñöùc, choã tu phaùp thieän phoå bieán hoài höôùng taát caû höõu tình vaø voâ thöôïng Boà Ñeà. Ba thöù chöôùng ñaây:

*a. Tröôùc Höõu, nghóa laø tham tröôùc nhaân quaû ba coõi, nhö ñem choã tu thieän mong caàu quaû baùo nhôn thieân thì khoâng theå hoài höôùng voâ thöôïng Boà Ñeà.

*b. Tröôùc Tö Taøi, nghóa laø tham tröôùc tieàn cuûa, khoâng theå boá thí lôïi ích cho chuùng sanh ñeå hoài höôùng voâ thöôïng Boà Ñeà.

*c. Taâm taùnh thaáp heøn, nghóa laø taâm löôïng nhoû heïp khoâng theå ñem choã tu phaùp thieän hoài höôùng voâ thöôïng Boà Ñeà vaø hoài höôùng cho chuùng sanh, chæ töï lôïi rieâng tö, cho neân khoâng theå khieán coâng ñöùc ñöôïc roäng lôùn.

8. Trong khoâng khieáp sôï cuõng coù ba chöôùng: Khoâng khieáp sôï ñaây, nghóa laø trí ñöùc ñaõ ñöôïc thaønh töïu vieân maõn, nhö ngöôøi chöa töøng taïo qua aùc nghieäp, cho neân treân taâm lyù khoâng khieáp sôï bò ñoaï vaøo ba ñöôøng aùc, Phaät Phaùp goïi laø khoâng lo sôï, khoâng gioáng nhö ngöôøi theá tuïc gaàn nôi phoùng tuùng, nghóa laø khoâng kieâng deø neå nang. Trong ñaây coù ba chöôùng:

*a. Khoâng tin, chính laø ñoái vôùi Phaät vaø Boà Taùt khoâng tin coù phöôùc trí voâ bieân, khoâng tin mình

64

ñaây cuõng coù theå tu Boà Taùt Haïnh vaø chöùng quaû Phaät, cho neân khoâng theå khoâng khieáp sôï.

*b. Khoâng thaéng giaûi, nghóa laø ñoái vôùi Phaät Phaùp khoâng hieåu roõ, khoâng coù kieân quyeát, khoâng haønh ñoäng, khoâng theå bieän bieät ñeå phuû ñònh naøo chaân naøo nguïy, nhaân vì khoâng theå phaùt sanh kieán giaûi thieàn ñònh.

*c. Nhö noùi maø nghó baøn, nghóa laø khoâng theå thaáu ñaït ñöôïc yù nghóa choã Phaät thuyeát phaùp maø chæ chaáp treân yù nghóa vaên töï maø cho Phaät thuyeát phaùp nhaát ñònh laø nhö theá, do ñoù ñoái vôùi ñòa phöông lôøi noùi cuûa Phaät coù raát nhieàu töông phaûn, vì töông phaûn maø sanh ra khieáp sôï, roát cuoäc ñoái vôùi Boà Taùt Haïnh khoâng daùm tu taäp; thí duï nhö ñaõ tu thì phaûi boá thí cuõng gioáng nhö cho vay laáy laõi, roát cuoäc phaûi ñeàn buø traû laïi. Khieáp sôï laø chöôùng ngaïi cuûa söï giaûi thoaùt, ñaây chính laø chaáp tröôùc sai laàm treân vaên töï.

9. Trong khoâng keo kieät cuõng coù ba chöôùng:

*a. Khinh Phaùp, nghóa laø ñoái vôùi chaùnh phaùp khoâng sanh kính troïng cho neân khoâng theå hieåu roõ chaùnh phaùp ñeå boá thí phoå thoâng.

*b. Troïng danh lôïi, nghóa laø chaïy theo söï quyù troïng danh lôïi cung kính cuûa theá gian, cho neân khoâng theå söû duïng taát caû lôïi ích ñi boá thí cho moïi ngöôøi.

*c. Nôi höõu tình khoâng coù loøng bi, nghóa laø khoâng theå cöùu teá söï thoáng khoå cuûa höõu tình,

65

nhö thaáy höõu tình theá gian coù khoå khoâng theå phaùt taâm cöùu teá, ñaây cuõng laø chöôùng ngaïi cuûa khoâng keo kieät.

10. Trong töï taïi cuõng coù ba chöôùng:

*a. Thieáu Nghe, nghóa laø ñoái vôùi Phaät Phaùp chöa töøng nghe qua cho neân khoâng kính troïng Phaät Phaùp, cuõng khoâng theå tieáp nhaän Phaät Phaùp, vì theá ñoái vôùi Phaät Phaùp khoâng ñöôïc töï taïi.

*b. Ít Nghe, nghóa laø chæ nghe moät chuùt ít Phaät Phaùp, hieåu ñöôïc moät tí cho laø ñuû, maëc duø coù theå töï tu, nhöng khoâng theå ñoä ngöôøi, muoán ñoä ngöôøi taát nhieân phaûi hoïc roäng bieát nhieàu.

*c. Khoâng tu quaûn lyù dieäu ñònh, nghóa laø khoâng tu Ñònh thì khoâng theå phaùt huy thaàn thoâng thieàn ñònh..v..v...... cho neân cuõng laø chöôùng ngaïi cuûa keû ñöôïc töï taïi.

Nhö theá möôøi thöù thieän phaùp, moãi thöù ñeàu coù ba chöôùng ñaõ ñöôïc giaûi thích hoaøn toaøn, nôi trong Thích Luaän laïi ñeà cöû möôøi naêng taùc (möôøi khaû naêng tieán haønh) laøm thí duï, ñaây khoâng traû lôøi röôøm raø, coù theå töï tham cöùu.

Thöù lôùp cuûa möôøi phaùp thieän nhö theá, nghóa laø tröôùc heát gieo troàng thieän caên; thöù ñeán mong caàu chöùng quaû Boà Ñeà thì caàn phaûi thöïc hieän Töù Hoaèng Theä Nguyeän cuûa haïnh phaùt taâm Boà Ñeà, nhôø ñoù môùi coù trí tueä thoâng ñaït chaân lyù; coù trí tueä môùi coù theå ñoái trò taùn loaïn, goïi laø khoâng loaïn, coù trí tueä môùi coù theå ñoái trò caùc

66

chöôùng Caâu Sanh, goïi laø khoâng chöôùng; ñem choã tu thieän coù theå hoài höôùng voâ thöôïng Boà Ñeà; thaønh töïu choã tu phöôùc trí nhôø ñoù neân khoâng khieáp sôï; caàn yeáu ôû choã laø nhôø thaâu nhieáp caùc phaùp roäng ñoä chuùng sanh, trong ñoù nhôø duøng phaùp boá thí cho neân khoâng coù keo kieät; nhö laø chín thöù ñaõ vieân maõn, nôi taát caû phaùp coâng ñöùc môùi ñöôïc töï taïi. Nhö theá möôøi phaùp thieän, moãi phaùp ñeàu coù ba chöôùng, coäng ba möôi chöôùng laïi vaø thöôøng loaïi tröø heát nhöõng chöôùng ñaây thì möôøi phaùp thieän seõ ñöôïc vieân maõn maø chöùng ñaëïng ñaïo quaû Phaät Thöøa. c/2- Giaùc Phaàn Ñoä Ñòa Chöôùng:

c/1,Tieâu Bieåu Chung:

Baøi Tuïng: “Nôi Giaùc Phaàn (Boà Ñeà Phaàn), ñoä (pheùp taéc), ñòa (Thaäp Ñòa); neân bieát coù bieät chöôùng”.

Giaûi Nghóa: Nôi Giaùc Phaàn: Giaùc töùc laø Boà Ñeà, Phaàn goïi laø chi phaàn, chính laø bình thöôøng choã goïi Phaùp Ba Möôi Baûy Boà Ñeà Phaàn, trong ñaây goïi ñôn giaûn laø Giaùc Phaàn. Tu Giaùc Phaàn thöôøng bò chöôùng ngaïi, goïi laø Giaùc Phaàn Chöôùng. Chöõ Ñoä (Pheùp taéc) goïi cho ñuû laø Thaäp Ñoä (möôøi thöù pheùp taéc), cuõng goïi laø Thaäp Ba La Maät (möôøi Ba La Maät), nghóa laø möôøi thö pheùp taéc. Thaäp Ñoä goàm coù: Thí, Giôùi, Nhaãn, Taán, Ñònh, Hueä, Phöông, Nguyeän, Löïc vaø Trí. Nöông nôi Thaäp Ñoä ñaây coù theå vöôït qua ñeán bôø beân kia. Ngöôøi tu Thaäp Ñoä coù theå bò

67

chöôùng ngaïi goïi laø Ñoä Chöôùng. Chöõ Ñòa, goïi cho ñuû laø Thaäp Ñòa töùc laø möôøi vò trí nhö Ñòa ban ñaàu goïi laø Hoan Hyû Ñòa, cho ñeán Ñòa thöù möôøi goïi laø Phaùp Vaân Ñòa..v..v......, ñaây laø vò trí choã tu haønh cuûa Boà Taùt. Nhöõng thöù laøm chöôùng ngaïi cho vieäc tu chöùng Thaäp Ñòa neân goïi laø Ñòa Chöôùng.

b/2 Giaûi Thích Rieâng Bieät:

1> Giaùc Phaàn Chöôùng:

Baøi Tuïng: “Nôi söï vieäc khoâng thieän xaûo, löôøi bieáng, hai ñònh giaûm, khoâng gieo troàng, con la yeáu taùnh (con löøa con yeáu taùnh), thaáy, thoâ troïng loãi laàm.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Ba Möôi Baûy Phaàn Boà Ñeà. Ba Möôi Baûy Phaàn Boà Ñeà chính laø: Töù Nieäm Truï---- cuõng goïi laø Töù Nieäm Xöù, Töù Chaùnh Ñoaïn---- cuõng goïi laø Töù Chaùnh Caàn, Töù Thaàn Tuùc---- cuõng goïi laø Töù Nhö YÙ Tuùc, Nguõ Caên, Nguõ Löïc, Thaát Giaùc Chi, Baùt Chaùnh Ñaïo; chung laïi baét ñaàu coù baûy loaïi, ba möôi baûy thöù, goïi laø Ba Möôi Baûy Phaàn Boà Ñeà. Phaàn töùc laø chi phaàn hoaëc laø boä phaän, do caùc boä phaän ñoaøn keát vieân maõn lieàn thaønh Boà Ñeà. Hoâm nay moät baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh söï chöôùng ngaïi cuûa Phaàn Boà Ñeà naøy.

*. Thöù nhaát, Nôi söï khoâng thieän xaûo, nghóa laø thuyeát minh chöôùng ngaïi cuûa Nieäm Truï.

68

Nguyeân vì Töù Nieäm Truï chính laø boán söï vieäc nôi Thaân Thoï Taâm Phaùp thöôøng nöông töïa thieän xaûo (kheùo leùo) nôi ñaïo lyù chaân chaùnh, töùc laø Quaùn Thaân Baát Tònh, Quaùn Thoï Thò Khoå, Quaùn Taâm Voâ Thöôøng, Quaùn Phaùp Voâ Ngaõ. Hieän taïi nôi söï vieäc cuûa Thaân Thoï Taâm Phaùp ñaõ khoâng theå thoâng ñaït roõ raøng maø ngöôïc laïi coøn sanh khôûi chaáp tröôùc ñieân ñaûo. Nhö chaáp tröôùc caùc thöù cuûa thaân theå cho laø thanh tònh, ñoù chính laø chöôùng ngaïi phaùt sanh nôi Chi Phaàn Boà Ñeà cuûa Töù Nieäm Truï.

*. Thöù hai, Löôøi Bieáng ñaây, töùc laø chöôùng ngaïi Töù Chaùnh Ñoaïn, cuõng goïi laø Töù Chaùnh Caàn, nghóa laø boán thöù ñang luùc caàn maãn. Boán thöù Chaùnh Ñoaïn ñaây goàm coù: 1- Ñieàu aùc chöa sanh khieán khoâng cho phaùt sanh, 2- Ñieàu aùc ñaõ sanh khieán cho ñoaïn dieät, 3- Ñieàu thieän chöa sanh khieán cho phaùt sanh, 4- Ñieàu thieän ñaõ sanh khieán cho taêng tröôûng. Boán thöù ñaây caàn phaûi sieâng naêng duõng caûm thì môùi coù theå thaønh töïu, giaû söû löôøi bieáng thì nôi coâng ñöùc cuûa Giaùc Phaàn naøy bò chöôùng ngaïi.

*. Thöù ba, hai Ñònh Giaûm ñaây laø chöôùng ngaïi Töù Thaàn Tuùc. Töù Thaàn Tuùc goàn coù boán thöù laø Duïc, Caàn, Nieäm vaø Hueä. Nhöõng thöù naøy ñeàu quan heä nôi phöông dieän tu ñònh; ngöôøi tu ñònh khoâng theå thieáu moät trong boán thöù naøy, neáu coù choã giaûm thöù naøo thì trôû thaønh chöôùng ngaïi. Thí duï nhö ngöôøi khi tu ñònh, chuù troïng nôi hueä phaùt sanh cho ñöôïc thoâng suoát, trong luùc ñoù hai thöù Duïc vaø Caàn khoâng theå thieáu maët, neáu nhö thieáu moät trong hai thöù naøy thì trôû thaønh chöôùng

69

ngaïi cuûa Töù Thaàn Tuùc vieân maõn. Laïi nöõa ngöôøi tu ñònh caàn phaûi thöïc hieän taùm thöù ñoaïn haønh (haønh trì ñoaïn tröø) cho ñöôïc thuaàn tuïc. Taùm thöù Ñoaïn Haønh goàm coù: Duïc, Caàn, Tín, An, Chaùnh Nieäm, Chaùnh Tri, Tö, Xaû. Trong taùm thöù ñaây neáu nhö coù moät thöù bò giaûm suùt thì choã ñoái trò khoâng ñöôïc vieân maõn. Nhö trong hai thöù ñaây hoaëc Duïc Caàn bò giaûm suùt, hoaëc taùm Ñoaïn Haønh bò giaûm suùt, ñeàu laø chöôùng ngaïi cuûa Töù Thaàn Tuùc.

*. Thöù tö, Khoâng gieo troàng laø chöôùng ngaïi Nguõ Caên (naêm thöù caên baûn). Ngöôøi tu Tín, Caàn..v..v...... naêm Caên chính laø ñem haït gioáng thieän cuûa naêm Caên ñaây gieo troàng nôi Taâm Ñieàn, khieán cho goác reå vaø maàm choài phaùt sanh, thí duï nhö troàng caây goác phaûi vöõng chaéc thì môùi soáng ñöôïc. Neáu khoâng nhö theá laø khoâng theå thaønh töïu phaùp phaàn coâng ñöùc cuûa Nguõ Caên.

*. Thöù naêm, Con La (con löøa con) yeáu taùnh laø chæ cho chöôùng ngaïi Nguõ Löïc, chính laø naêm thöù Tín..v..v......, maëc duø caên baûn ñaõ keát thaønh, nhöng Löïc thì khoâng maïnh vaø taùnh cuûa noù yeáu nhö con La cuõng laø chöôùng ngaïi phaàn Boà Ñeà vieân maõn.

*. Thöù saùu, Thaáy sai laàm ñaây laø chöôùng ngaïi Thaát Giaùc Chi (Baûy Giaùc Chi). Nguyeân vì Thaát Giaùc Chi chính laø coâng ñöùc töông öng vôùi Kieán Ñaïo, neáu choã thaáy bieát coøn coù mang söï sai laàm thì laøm chöôùng ngaïi Thaát Giaùc Chi.

70

*. Thöù baûy, Thoâ troïng loãi laàm laø chöôùng ngaïi Baùt Chaùnh Ñaïo. Baùt Chaùnh Ñaïo laø coâng ñöùc töông öng ñòa vò tu ñaïo cuûa ba Thöøa, chính laø choã tu ñoái trò ñoaïn Hoaëc Caâu Sanh Phieàn Naõo, nhaân vì Hoaëc ñaây taùnh cuûa noù thoâ troïng khoù ñoaïn tröø, cho neân goïi laø thoâ troïng loãi laàm. Hoaëc neáu nhö hieän haønh lieàn trôû thaønh chöôùng ngaïi cho Baùt Chaùnh Ñaïo. Nhö theá, trong Ba Möôi Baûy Phaàn, moãi phaàn ñeàu coù chöôùng ngaïi cuûa noù, hôïp laïi thaønh baûy lôùp, ñaõ ñöôïc giaûi thích sô löôïc qua.

2> Möôøi Ñoä Chöôùng:

Baøi Tuïng: “Chöôùng phuù quyù, thieän thuù; khoâng boû caùc höõu tình; nôi thaát ñöùc taêng giaûm; khieán vaøo coõi, giaûi thoaùt. Chöôùng Thí ..v..v...... caùc thieän voâ taän, choã laøm thieän quyeát ñònh; thoï duïng thaønh thuïc.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh möôøi Ñoä Chöôùng. Chöõ Chöôùng laø thuyeát minh maët traùi cuûa söï thaät; nhö tu boá thí chính laø ñoaïn tham vaø tham töùc laø chöôùng ngaïi cuûa boá thí; trì giôùi chính laø caám chæ ñieàu aùc vaø ñieàu aùc töùc laø chöôùng ngaïi cuûa trì giôùi..v..v...... Nhö laø möôøi Ñoä moãi moãi ñeàu coù maët traùi vaø maët traùi chính laø chöôùng ngaïi cuûa möôøi Ñoä. Tuïng noùi Chöôùng Phuù Quyù ñaây chính laø tham tröôùc tieàn cuûa cho neân khoâng theå tu haïnh boá thí ñeå ñoaïn tröø chöôùng naøy, ñaây laø söï chöôùng ngaïi nôi phuù quyù seõ ñeán vôùi ngöôøi vaø trôøi. Nguyeân do Chöôùng Thieän Thuù (chöôùng

71

ngaïi sanh leân coõi thieän) laø khoâng trì giôùi maø lieân tieáp taïo aùc, cho neân bò ñoïa vaøo coõi aùc vaø coøn chöôùng ngaïi sanh leân coõi thieän. Chöôùng khoâng boû caùc höõu tình nghóa laø Boà Taùt nhaân nhôø coù Taâm Ñaïi Bi luùc naøo cuõng ñoä chuùng sanh, thöôøng laøm nhöõng vieäc khoù laøm, thöôøng nhaãn nhöõng ñieàu khoù nhaãn. Cho neân chöõ thöôøng trong ñaây, nghóa laø nhaân tu an nhaãn, neáu nhö khoâng tu nhaãn nhuïc thì khoâng theå nhaãn naïi tröôùc nhöõng ñieàu khoå nhoïc, khoâng theå ôû trong coõi chuùng sanh thöôøng ñoä chuùng sanh, cuõng chính laø khoâng theå khoâng boû caùc höõu tình. Nhö Boà Taùt nhaân vì ñoä chuùng sanh cho neân thöôøng caûm sanh vaøo coõi thieän, sanh vaøo nhaø phuù quyù, duøng naêng löïc Ñaïi Bi khoâng boû höõu tình, ñieàu caàn yeáu laø tu nhaãn nhuïc, neáu nhö khoâng theå nhaãn nhuïc thì chöôùng ngaïi coâng haïnh khoâng boû höõu tình. Chöôùng nôi thaát ñöùc taêng giaûm, chöõ Thaát laø sai laàm, chöõ Ñöùc laø coâng ñöùc, nghóa laø Boà Taùt tu haønh laø khieán sai laàm giaûm thieåu vaø khieán coâng ñöùc gia taêng, neáu nhö khoâng tu tinh taán thì khoâng theå khieán sai laàm giaûm thieåu vaø khieán coâng ñöùc ñöôïc gia taêng. Chöôùng khieán vaøo coõi, nghóa laø chöôùng ngaïi cuûa söï tu thieàn ñònh. Nhôø tu thieàn ñònh thaàn thoâng coù theå phaùt sanh ñeå khieán taát caû chuùng sanh vaøo trong coõi Phaùp cuûa Phaät. Neáu nhö taâm taùn loaïn thì khoâng theå tu Ñònh vaø cuõng laø chöôùng ngaïi cho coâng haïnh giuùp chuùng sanh vaøo trong coõi Phaùp cuûa Phaät, neân goïi laø khieán vaøo coõi. Chöôùng khieán giaûi thoaùt, nghóa laø yù noùi chöôùng ngaïi cho söï tu trí tueä. Nhôø tu trí tueä, töï mình môùi coù theå giaûi thoaùt vaø cuõng coù theå giuùp ngöôøi khaùc ñöôïc giaûi thoaùt. Neáu nhö khoâng tu trí tueä thì chính mình vaø ngöôøi khaùc caû hai ñeàu

72

bò chöôùng ngaïi khoâng theå naøo giaûi thoaùt ñöôïc. Chöôùng Thí..v..v..... (Luïc Ba La Maät) caùc thieän voâ taän, nghóa laø noùi khoâng theå tu taäp phöông tieän ñoä; ngöôøi neáu nhö coù theå tu taäp phöông tieän thì coù khaû naêng ñem choã tu boá thí voâ töôùng hoài höôùng Boà Ñeà vaø hoài höôùng cho taát caû höõu tình, ñoàng thôøi khieán choã tu thieän ñöôïc roäng lôùn voâ löôïng voâ cuøng gioáng nhö hö khoâng. Coøn ngöôøi neáu nhö khoâng theå tu phöông tieän thì choã tu cuûa hoï bò chaáp tröôùc bò giôùi haïn, do ñoù haïnh tu Boá Thí..v..v..... cuûa hoï bò chöôùng ngaïi khoâng cuøng taän. Chöôùng cuõng khoâng giaùn ñoaïn, nghóa laø khoâng theå tu Nguyeän Ba La Maät. Chöõ Giaùn laø giaùn ñoaïn, laø ngaên caùch, laø giaûi thoaùt, Voâ Giaùn nghóa laø khoâng giaùn ñoaïn. Nhôø tu taäp ñaïi nguyeän cho neân naêng löïc töông öng, khieán nhöõng phaùp thieän choã tu ñöôïc thöôøng khoâng giaùn ñoaïn vaø nhöõng phaùp nhieãm maõi thöôøng vieãn ly, nhaân ñoù coù theå thöôøng ñoä chuùng sanh, Boà Ñeà vieân maõn. Neáu nhö khoâng coù ñaïi nguyeän thì phaùp thieän bò giaùn ñoaïn vaø phaùp nhieãm laïi laãn loän, khoâng töông öng cuøng Taâm Boà Ñeà vaø khoâng theå ñoä chuùng sanh. Chöôùng choã laøm thieän quyeát ñònh, töùc laø chöôùng ngaïi khoâng tu Löïc Ba La Maät. Bôûi vì coù tu Löïc thì môùi coù naêng löïc laøm chuû vaø nhôø ñoù nôi choã phaùp thieän môùi coù quyeát ñònh ñöôïc. Neáu nhö khoâng tu Löïc laø khoâng coù naêng löïc vaø nôi choã laøm phaùp thieän thì khoâng theå quyeát ñònh, cho neân goïi laø coù taâm maø khoâng coù löïc. Vì theá khoâng theå laøm phaùp thieän vaø hö hoaïi khoâng theå caûi thieän ñöôïc, cho neân khoâng tu Löïc thì trôû thaønh chöôùng ngaïi laøm phaùp thieän. Nhö theá Löïc ñaây, thöù nhaát chính laø naêng löïc suy xeùt choïn löïa treân trí tueä, xaùc nhaän ñaây laø, ñaây khoâng phaûi

73

laø, ñaây laø aùc ñaây laø thieän..v..v......, khaû naêng phaân bieät quyeát ñònh döùt khoaùt ñeàu laø do Löïc caû; thöù hai laø naêng löïc do tu taäp ñöôïc thaønh thuïc, coù khaû naêng ñaûm nhieäm giöõ gìn ñaày ñuû, nhö moät ñieàu kieän laøm ñöôïc raát nhanh raát toát chính laø naêng löïc töï taïi thaàn toác kheùo leùo. Neáu nhö coù taâm maø khoâng coù löïc thì chöôùng ngaïi cho vieäc laøm thieän. Coøn chöôùng thoï duïng phaùp thaønh thuïc laø chöôùng ngaïi khoâng tu Trí Ba La Maät. Baùt Nhaõ Ñoä thöù saùu, ñaây dòch laø Hueä, chính laø trí tueä thaáu roõ lyù voâ phaân bieät, trí tueä naày thaáu roõ caùc söï vieäc nhaân quaû sai bieät cuûa mình vaø ngöôøi; neáu nhö khoâng thaáu roõ vieân maõn, töùc laø ôû nôi phaùp thoï duïng trôû thaønh chöôùng ngaïi. Cho neân möôøi Ñoä ñaây nôi phöông dieän töông phaûn thì coù möôøi phaùp trôû thaønh chöôùng ngaïi, do ñoù coù theå khieán cho coâng ñöùc cuûa Boà Taùt khoâng theå vieân maõn. Döôùi ñaây seõ giaûi thích möôøi chöôùng cuûa möôøi Ñòa.

3> Möôøi Ñòa Chöôùng:

Baøi Tuïng: “Bieán Haønh cuøng Toái Thaéng, Thaéng Löu vaø Voâ Nhieáp, Töông Tuïc khoâng sai bieät, voâ taïp nhieãm thanh tònh. Caùc thöù phaùp voâ bieät, vaø khoâng taêng khoâng giaûm, bao goàm khoâng phaân bieät..v..v......, boán töï taïi choã nôi Nghóa (nôi Phaùp Giôùi). Nôi möôøi Phaùp Giôùi naøy, coù khoâng nhieãm voâ minh, chöôùng coâng ñöùc möôøi Ñòa, cho neân noùi laø möôøi Chöôùng.”

Giaûi Nghóa:

74

Ñaây laø giaûi thích Thaäp Ñòa (möôøi Ñòa) coù möôøi chöôùng. Nhöng möôøi chöôùng ñaây ñeàu chöa ñaët teân, chæ caên cöù theo choã chöôùng ngaïi nôi möôøi thöù phaùp coâng ñöùc maø giaûi thích möôøi chöôùng. Ngoaøi boä Luaän naøy ra, nhö Du Giaø, Thaønh Duy Thöùc..v..v...... cuõng coù ghi baèng vaên töï noùi ñeán choã ñoaïn tröø möôøi troïng chöôùng cuûa Thaäp Ñòa, nhöng Luaän naøy chöa ñeà caäp ñeán.

*1. Bieán Haønh laø noùi: khi chöùng ñöôïc Hoan Hyû Ñòa ban ñaàu, choã chöùng chính laø phaùp giôùi chaân nhö; phaùp giôùi laø nhaân cuûa taát caû Thaùnh phaùp voâ laäu, nguyeân do chöùng ñöôïc chaân nhö coù theå phaùt sanh taát caû phaùp tònh, cho neân nôi Sô Ñòa naøy goïi laø Bieán Haønh Phaùp Giôùi vaø cuõng goïi laø Bieán Haønh Chaân Nhö. Bieán Haønh Chaân Nhö chính laø taùnh thaät haønh bình ñaúng bieán khaép taát caû, khoâng phaân bieät töï tha bæ thöû. Nhöng tröôùc khi vaøo Sô Ñòa coù thöù voâ minh khoâng nhieãm oâ cuõng coù theå laøm chöôùng ngaïi cho söï chöùng ngoä Bieán Haønh Chaân Nhö naøy, ñoù chính laø Sô Ñòa Chöôùng.

*2. Toái Thaéng laø chæ cho Ly Caáu Ñòa. Ly Caáu Ñòa laø nôi choã coù theå chöùng ñaëng phaùp giôùi lìa khoûi taát caû haønh töôùng cuûa höõu vi, cho neân goïi laø Toái Thaéng Chaân Nhö. Tröôùc khi chöùng ñaëng phaùp giôùi naøy cuõng coù voâ minh khoâng oâ nhieãm laøm chöôùng ngaïi.

*3. Thaéng Löu laø choã chöùng ñöôïc phaùp giôùi doøng thaùc toái thaéng cuûa Phaùt Quang Ñòa thöù ba. Nguyeân do ôû nôi Ñòa naøy ñònh löïc taêng leân vaø ôû trong ñònh coù theå roäng nghe taát caû Phaät Phaùp

75

Toång Trì vaø töï taâm dung naïp taát caû Phaät Phaùp Toång Trì noùi treân thaønh Dieäu Phaùp Quang Minh; nhöõng dieäu phaùp ñaây ñeàu laø doøng thaùc toái thaéng cuûa Phaät. Chöùng ñöôïc Ñòa thöù ba naøy goïi laø Thaéng Löu Phaùp Giôùi. Tröôùc khi chöa chöùng Ñòa thöù ba cuõng coù voâ minh khoâng oâ nhieãm laøm chöôùng ngaïi.

*4. Voâ Nhieáp laø choã chöùng ñöôïc phaùp giôùi cuûa Dieäm Hueä Ñòa thöù tö. Voâ Nhieáp nghóa laø khoâng coù choã nhieáp thoï, chính laø ñoái vôùi Phaät Phaùp choã nghe ñöôïc cuûa ba Ñòa tröôùc, ôû nôi trong Ñòa naøy hoùa thaønh Hueä Dieäm, tieâu tan taát caû phaùp aùi, khoâng ñaém tröôùc taát caû caùc phaùp, neân goïi laø Voâ Nhieáp Chaân Nhö. Tröôùc khi chöa chöùng Ñòa ñaây, cuõng coù voâ minh khoâng oâ nhieãm laøm chöôùng ngaïi.

*5. Töông Tuïc Khoâng Sai Bieät laø choã chöùng ñöôïc phaùp giôùi cuûa Ñòa thöù naêm. Töông Tuïc, nghóa laø höõu tình, keå caû chính mình vaø moïi ngöôøi tröôùc sau ñeàu laãn nhau lieân tuïc sai bieät. Nôi trong Ñòa thöù naêm coù theå chöùng kieán taát caû phaùp khoâng coù ba ñôøi; kia vaø ñaây taát caû ñeàu laãn nhau lieân tuïc thay ñoåi, cho neân goïi laø phaùp giôùi töông tuïc khoâng sai bieät. Tröôùc khi chöa chöùng Ñòa naøy cuõng coù voâ minh khoâng oâ nhieãm laøm chöôùng ngaïi.

*6. Voâ Taïp Nhieãm Thanh Tònh laø choã chöùng ñöôïc phaùp giôùi cuûa Ñòa thöù saùu. Phaùp giôùi choã chöùng ñöôïc ñaây, chính laø quaùn chieáu thaáy ñöôïc taát caû caùc phaùp thaûy ñeàu bình ñaúng nhö nhau, khoâng coù sai bieät, khoâng coù nhieãm tònh. Tröôùc

76

khi chöa chöùng Ñòa naøy cuõng coù voâ minh khoâng oâ nhieãm laøm chöôùng ngaïi.

*7. Caùc Thöù Phaùp Voâ Bieät laø choã chöùng ñöôïc phaùp giôùi cuûa Vieãn Haønh Ñòa thöù baûy. Caùc Thöù Phaùp Voâ Bieät nghóa laø chöùng ñöôïc taát caû moïi thöù phaùp ñeàu khoâng sai bieät, choã goïi laø coù coâng duïng voâ töôùng. Tröôùc khi chöa chöùng Ñòa naøy cuõng coù voâ minh khoâng oâ nhieãm laøm chöôùng ngaïi.

*8. Khoâng Taêng Khoâng Giaûm bao goàm khoâng sai bieät..v..v...., boán töï taïi nöông nôi nghóa ñaây laøm choã chöùng Phaùp Giôùi cuûa ba Ñòa Sau keå töø Ñòa thöù taùm ñeán Ñòa thöù möôøi. Ñòa thöù taùm laø ñòa voâ töôùng voâ coâng duïng haïnh. Choã chöùng cuûa Ñòa naøy chính laø Chaân Nhö khoâng taêng khoâng giaûm, roát raùo khoâng coù töôùng sai bieät, khoâng thaáy coù phaøm coù Thaùnh, khoâng thaáy coù mình coù ngöôøi, ñaây laø coâng ñöùc choã chöùng ñöôïc cuûa Ñòa thöù taùm. Laïi nöõa, coâng ñöùc choã chöùng ñöôïc cuûa Ñòa thöù taùm coù hai thöù töï taïi cuûa boán thöù töï taïi. Boán thöù Töï Taïi goàm coù: moät laø Khoâng Sai Bieät Töï Taïi, hai laø Tònh Ñoä Töï Taïi, ba laø Trí Töï Taïi, boán laø Nghieäp Töï Taïi. Boán töï taïi nôi choã nghóa töùc laø chæ cho Phaùp Giôùi Chaân Nhö. Nhôø Ñòa thöù taùm khoâng möôïn chöùc naêng vaän duïng, cho neân Trí Voâ Phaân Bieät vaãn thöôøng phaùt khôûi töï nhieân vaø vaãn thaønh thuïc taát caû phaùp thieän, töùc laø töï taïi voâ phaân bieät thöù nhaát. Hôn nöõa chöùng vaøo Ñòa thöù taùm naøy coù theå thò hieän Tònh Ñoä khoâng bò chöôùng ngaïi vaø ñoái vôùi taát caû saéc phaùp, taâm töôûng nhö theá naøo lieàn bieán hieän nhö theá ñoù. Tröôùc khi chöa chöùng Ñòa

77

ñaây cuõng coù voâ minh khoâng oâ nhieãm laøm chöôùng ngaïi.

*9. Boà Taùt chöùng Thieän Hueä Ñòa thöù chín thì ñaëng trí tueä bieän taøi töï taïi, nhôø trí tueä maø sanh bieän giaûi khoâng ngaên ngaïi, cho neân Ñòa thöù chín ñaây môùi laø luùc thuyeát phaùp chaân chaùnh ñeå ñoä chuùng sanh. Tröôùc khi chöa chöùng Ñòa naøy cuõng coù voâ minh khoâng oâ nhieãm laøm chöôùng ngaïi.

*10. Ñòa thöù möôøi, Boà Taùt ñöôïc nghieäp töï taïi. Bình thöôøng ngöôøi hoïc Phaät ñem nghieäp chöõ nghóa ra söû duïng thì hoaøn toaøn sai laàm, nghóa laø nghieäp ñeàu khoâng toát, coù choã goïi laø nghieäp naëng chöôùng saâu; kyø thaät nghieäp ñaây laïi laø raát toát, trong ñaây choã goïi nghieäp töùc laø chæ cho söï nghieäp. Ba nghieäp (thaân, mieâng, yù) cuûa Boà Taùt taän bôø meù vò lai, khoâng cuøng khoâng taän, ñem lôïi laïc hoaù ñoä höõu tình khaép nôi phaùp giôùi. Boà Taùt coù ñöôïc nghieäp duïng khoâng theå nghó baøn cho neân goïi laø nghieäp töï taïi. Töùc laø Boà Taùt duøng caùc thöù thaàn thoâng taïo taùc nhöõng söï vieäc cuûa choã neân taïo taùc, ñaây chính laø Nghieäp Töï Taïi. Tröôùc khi ñöôïc nhöõng söï nghieäp töï taïi naøy cuõng coù voâ minh khoâng oâ nhieãm laøm chöôùng ngaïi.

Nhö theá möôøi Ñòa ñeàu coù möôøi chöôùng, danh xöng cuûa möôøi chöôùng ñaây nôi Du Giaø thuyeát minh tinh teá töôøng taän. Luaän naøy chæ noùi moät caâu toång quaùt laø: nôi möôøi phaùp giôùi ñeàu coù voâ minh khoâng oâ nhieãm. Voâ minh khoâng oâ nhieãm cuõng goïi laø voâ tri khoâng oâ nhieãm. Chuûng loaïi voâ minh coäng chung coù hai thöù:

78

Moät laø voâ minh oâ nhieãm, chính laø thöù voâ minh thöôøng phaùt khôûi nghieäp caûm sanh töû. Voâ minh oâ nhieãm chöa ñoái trò thì khoâng nhöõng khoâng theå thaønh töïu Boà Ñeà, maø laïi coøn bò löu chuyeån sanh töû; cho neân Nhò Thöøa La Haùn taát nhieân cuõng ñoái trò thöù voâ minh noùi treân, vì voâ minh naøy thöôøng phaùt sanh haønh nghieäp trong möôøi hai Chi.

Hai laø voâ minh khoâng oâ nhieãm, nghóa laø ñoái vôùi vaïn höõu nhaân quaû sai bieät cuûa theá gian vaø xuaát theá gian khoâng theå hieåu bieát hoaøn toaøn, neân goïi laø voâ minh. Voâ Minh ñaây chæ chöôùng ngaïi nôi Phaät vaø Boà Taùt nhöng khoâng chöôùng ngaïi nôi haøng Nhò Thöøa. Haøng Nhò Thöøa chöùng Nieát Baøn khoâng caàn ñoái trò Voâ Minh noùi treân cuõng coù theå giaûi thoaùt. Trong baûn Luaän naøy choã trình baøy roõ möôøi Ñòa Chöôùng ñeàu laø caên cöù nôi Thaäp Ñòa maø thuyeát minh, chính laø chæ cho coâng ñöùc cuûa möôøi Ñòa Chöôùng laøm chöôùng ngaïi söï thaønh Phaät. Cho neân tuïng noùi raèng: chöôùng ngaïi coâng ñöùc cuûa Thaäp Ñòa goïi laø möôøi Ñòa Chöôùng.

d)- Thoâng Baùo Keát Thuùc:

Baøi Tuïng: “Ñaõ trình baøy caùc phieàn naõo, vaø caùc sôû tri chöôùng, coù theå hai ñaây ñaõ heát, taát caû chöôùng giaûi thoaùt.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø ñem naêm chöôùng ñaõ trình baøy ôû tröôùc, chín thöù phieàn naõo chöôùng, nhaân chöôùng cuûa möôøi phaùp thieän, chaân thaät chöôùng

79

cuûa Giaùc Phaàn, voâ thöôïng chöôùng cuûa möôøi Ñoä, thaønh töïu sai bieät chöôùng cuûa möôøi Ñòa, gom chung laïi khoâng ngoaøi hai chöôùng: moät laø phieàn naõo chöôùng, hai laø sôû tri chöôùng. Tuïng noùi raèng: ñaõ trình baøy caùc phieàn naõo vaø caùc chöôùng sôû tri do caùc vaên Tuïng ôû tröôùc ñaõ thuyeát minh chính laø chæ cho phieàn naõo vaø sôû tri. Nhö Chín Keát chính laø chæ cho Phieàn Naõo Chöôùng, möôøi Ñòa chính laø chæ cho Sôû Tri Chöôùng, naêm chöôùng vaø giaùc phaàn thì quan heä nôi hai chöôùng laø phieàn naõo vaø sôû tri. Phieàn naõo chöôùng thì thöôøng caûm thoï khoå naõo sanh töû trong ba coõi; phieàn naõo chöôùng naøy neáu khoâng ñoái trò thì khoâng theå giaûi thoaùt sanh töû. Sôû tri chöôùng, sôû tri töùc laø chæ cho caûnh giôùi. Sôû tri chöôùng nghóa laø ñoái vôùi nguyeân lyù taùnh töôùng cuûa caùc phaùp thuoäc caûnh giôùi leõ ra phaûi bieát raønh, traùi laïi khoâng theå bieát roõ, cho neân coù choã goïi laø voâ tri, voâ naêng, voâ löïc. Coøn chöõ Chöôùng ôû ñaây laø chæ cho söï chöôùng ngaïi nôi thaønh Phaät, maø khoâng chöôùng ngaïi nôi Nhò Thöøa La Haùn. Phieàn naõo laø coäng chöôùng, coøn sôû tri laø khoâng coäng chöôùng. Hai thöù chöôùng ñaây ôû trong ñaïo phaùp Ñaïi Thöøa cho laø coù theå cuøng taän vaø khi hai chöôùng ñaõ cuøng taän thì taát caû chöôùng ñeàu cuøng taän. Nguyeân do hai chöôùng noùi treân thuoäc veà hoaëc chöôùng vaø baûn chaát cuûa chuùng laø nghieäp khoå, vì theá hai chöôùng moät khi ñaõ cuøng taän thì nghieäp khoå cuõng cuøng taän theo, cho neân noùi hai thöù (hoaëc vaø ngieäp khoå) ñaõ cuøng taän thì taát caû chöôùng ñeàu cuøng taän. Nhöng taïi sao nôi Phaåm Bieän Töôùng laïi trình baøy Phaåm Chöôùng? Do bôûi noù chöôùng ngaïi cho neân môùi coù phaùp ñoái trò, neáu noù khoâng chöôùng ngaïi thì khoâng caàn phaûi tu phaùp ñoái trò. Phaät Phaùp taát

80

nhieân phaûi tu ñoái trò tröôùc ñaõ, roài sau ñoù môùi loaïi tröø chöôùng; nhö ngöôøi uoáng thuoác, tröôùc phaûi khaùm beänh, roài sau môùi coù theå trò beänh. Döôùi ñaây trong ba ñoaïn bieän caûnh, bieän thöù ba laø thuoäc veà bieän minh töôùng chaân thaät trong ñoù coù phaùp nhieãm cuûa khoâng chöôùng ngaïi. Thanh tònh chaân thaät neáu nhö coù nhieãm chöôùng thì phaûi nhö theá naøo môùi coù theå lìa khoûi nhieãm chöôùng vaø ñoái trò baèng caùch naøo ñeå ñöôïc thaønh thanh tònh? Ñaây chính laø Phaåm Chaân Thaät thöù ba seõ thuyeát minh ñaïi nghóa.

[PHAÅM BIEÄN MINH CHAÂN THAÄT THÖÙ BA]

3/.- Bieän Minh Chaân Thaät:

a)- Tieâu Bieåu Chung:

Baøi Tuïng: “Chaân thaät chæ coù möôøi: nghóa laø caên baûn cuøng töôùng, khoâng ñieân ñaûo, nhaân quaû, vaø chaân thaät thoâ troïng. Cöïc thaønh, tònh sôû haønh, nhieáp thoï goàm sai bieät, möôøi thieän kheùo chaân thaät, ñeàu laø tröø ngaõ kieán.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø tieâu bieåu chung möôøi thöù chaân thaät. Chöõ Chaân chính laø phaùp töông ñoái so cuøng vôùi Voïng, laø bieåu thò khoâng phaûi hö voïng, laø phaùp thanh tònh ñaõ lìa oâ nhieãm. Laïi nöõa söû duïng taát caû phaùp tònh chính laø bao goàm caû möôøi thöù chaân thaät ôû trong, ngoaøi ñaây thì khoâng coù naøo khaùc, cho neân noùi chæ coù möôøi. Möôøi ñaây:

81

*1. Caên baûn chaân thaät, *2. Töôùng chaân thaät, *3. Khoâng ñieân ñaûo chaân thaät, *4. Nhaân quaû chaân thaät, *5. Thoâ troïng chaân chaät, *6. Cöïc thaønh chaân thaät, *7. Tònh sôû haïnh chaân thaät, *8. Nhieáp thoï chaân thaät, *9. Sai bieät chaân thaät, *10. Thieän xaûo chaân thaät.

Döôùi ñaây coù moät caâu Tuïng nhaèm muïc ñích loaïi tröø ngaõ kieán, chính laø giaûi thích möôøi thieän xaûo chaân thaät ôû treân nhaèm ñeå loaïi tröø söï chaáp tröôùc coù moät Ngaõ Theå..v..v...... Nguyeân do Ngaõ ñaây thöïc taïi ñöôïc giaû laäp treân naêm Uaån, tinh teá nhìn thaáy chæ toaøn laø Uaån, khoâng coù moät theå coá ñònh. Cho neân nôi Thieän Xaûo Chaân Thaät thöù möôøi cuõng coù möôøi thöù:

1- Huaån thieän xaûo, 2- Giôùi thieän xaûo, 3- Xöù thieän xaûo, 4- Duyeân khôûi thieän xaûo, 5- Xöù phi xöù thieän xaûo, 6- Caên thieän xaûo, 7- Theá thieän xaûo, 8- Ñeá thieän xaûo, 9- Thöøa thieän xaûo,

10-Höõu vi voâ vi phaùp thieän xaûo. Möôøi thöù ñaây seõ giaûi thích rieâng ôû sau.

b)- Giaûi Thích Rieâng Bieät:

82

b/1- Caên Baûn Chaân Thaät: Baøi Tuïng: “ÔÛ nôi ba töï taùnh, chæ moät thöôøng khoâng phaûi coù, chæ moät coù maø khoâng chaân, chæ moät coù khoâng chaân thaät.”

Giaûi Nghóa: Ñaây töùc laø caên cöù nôi ba töï taùnh maø laøm saùng toû caên baûn chaân thaät. Ba Töï Taùnh goàm coù: 1- Bieán Keá Sôû Chaáp Töï Taùnh, 2- Y Tha Khôûi Töï Taùnh, 3- Vieân Thaønh Thaät Töï Taùnh. Chæ moät thöôøng khoâng phaûi coù laø noùi thaät theå Boå Ñaëc Giaø La cuøng caùc phaùp cuûa Bieán Keá Sôû Chaáp luoân luoân khoâng coù töï taùnh, quaù khöù thì khoâng, hieän taïi thì khoâng, vò lai cuõng khoâng, töùc laø khaúng ñònh raèng luoân luoân luùc naøo cuõng khoâng coù taùnh chaân thaät. Chæ moät Coù maø khoâng chaân chính laø chæ cho Y Tha Khôûi Taùnh. Y Tha Khôûi Taùnh sôû dó coù laø do y tha khôûi (do nöông nôi Taâm Thöùc kia ñeå sanh khôûi), laø giaû coù, khoâng phaûi coù chaân thaät, nhöng cuõng khoâng theå noùi Y Tha ñaây laø khoâng; do vì ôû nôi phaùp Y Tha, chuùng sanh neáu nhö taïo nghieäp thì cuõng bò caûm thoï quaû baùo nhö thöôøng vaø nghieäp quaû ñaây gaát nhieân khoâng maát; nhöng neáu tu haønh thì coù theå ñoái trò, coù theå chöùng ñöôïc coâng ñöùc ñaïo lyù nhaát ñònh. Sôû dó Y Tha Khôûi laø giaû coù maø khoâng phaûi chaân thaät, cho neân noùi coù maø khoâng chaân. Caâu chæ moät Coù khoâng chaân thaät chính laø chæ cho Vieân Thaønh Thaät. Chöõ Khoâng nghóa laø khoâng coù theå taùnh cuûa hai Thuû, töùc laø khoâng coù thaät Ngaõ vaø thaät Phaùp neân goïi laø khoâng chaân thaät; chöõ Coù

83

ñaây chính laø coù hai Taùnh Khoâng cho neân goïi laø coù chaân thaät. Nhö treân ba Töï Taùnh ñaõ trình baøy qua, moãi Töï Taùnh coù moät thöù chaân thaät, töùc laø ñaõ laøm saùng toû Ngaõ Phaùp thöôøng khoâng coù theå taùnh chaân thaät vaø moãi Töï Taùnh ñaõ lìa khoûi hai Thuû cho neân coù hai Taùnh Khoâng, ñaây laø nghóa caên baûn chaân thaät thöù nhaát cuûa möôøi thöù nghóa chaân thaät.

b/2- Töôùng Chaân Thaät:

Baøi Tuïng: “Nôi Phaùp Saùc Thuû Thuù, vaø Sôû Thuû Naêng Thuû, trong taùnh coù khoâng phaûi coù, kieán taêng ích toån giaûm, Bieát ñaây neân khoâng chuyeån, laø goïi Töôùng Chaân Thaät.”

Giaûi Nghóa: Ñaõ trình baøy ba taùnh caên baûn cuûa töôùng chaân thaät, Töôùng Chaân Thaät ñaây töùc laø caên cöù nôi ba Taùnh maø giaûi thích. Chöõ Bieát cuûa caâu thöù naêm töùc laø chæ cho ba taùnh. Tuïng noùi Nôi Phaùp nghóa laø chæ cho caùc phaùp ñaõ giaûi thích ôû tröôùc. Saùc Thuû Thuù nghóa laø chæ cho Boå Ñaëc Giaø La (Pudgala). Neáu bieát roõ Bieán Keá Sôû Chaáp trong ba taùnh, luùc ñoù nôi phaùp, nôi ngöôøi khi chuyeån khôûi kieán chaáp taêng giaûm thì khoâng coøn chaáp tröôùc nöõa, cho neân goïi laø danh xöng töôùng chaân thaät. Noùi roõ hôn Töôùng chaân thaät nghóa laø töôùng ñaõ lìa khoûi söï chaáp tröôùc taêng giaûm nôi Phaùp, nôi Saùc Thuû Thuù ñoàng thôøi cuõng ñaõ thoâng suoát ñöôïc töôùng chaân thaät cuûa Bieán Keá Sôû Chaáp Töï Taùnh. Nhöng trong ñaây choã goïi taêng giaûm, chöõ Taêng nghóa laø phaùp vaø nguoàn goác khoâng bao

84

giôø coù, nay ñem noù chuyeån khôûi theâm leân cho coù vaø noùi cho roõ hôn chính laø khoâng coù treân söï thaät, maø chæ coù treân tri thöùc taêng theâm, nghóa laø Coù ôû ñaây do tri thöùc gia coâng töôûng töôïng saùng taïo theâm leân. Hieän taïi ñeà caäp ñeán Phaùp vaø Saùc Thuû Thuù, nguyeân laø khoâng coù thaät taùnh, do vì tri thöùc caên cöù nôi Phaùp vaø Saùc Thuû Thuù gia coâng töôûng töôïng saùng taïo theâm leân cho laø coù thaät Ngaõ thaät Phaùp, ñoù goïi laø kieán chaáp taêng ích. Neáu khoâng thöøa nhaän Saùc Thuû Thuù sôû dó coù laø do nghieäp cuûa ba ñôøi sanh töû töông tuïc thaønh laäp vaø cuõng nhö khoâng chaáp nhaän caùc Phaùp sôû dó coù laø do nhaân duyeân hôïp thaønh, ñaây chính laø thuoäc veà kieán chaáp toån giaûm. Noùi caùch khaùc nôi Phaùp vaø nôi Saùc Thuû Thuù ñaõ hieåu roõ laø khoâng thaät theå, cuõng ñaõ bieát roõ taát caû phaùp laø do nhaân quaû sanh töû trong saùu coõi taïo thaønh, maëc duø coù maø khoâng phaûi thaät, töùc laø ñaõ lìa khoûi kieán chaáp taêng giaûm vaø cuõng chöùng ñöôïc thaät töôùng Trung Ñaïo, ñoàng thôøi cuõng thoâng suoát ñöôïc töôùng chaân thaät cuûa Bieán Keá Sôû Chaáp Töï Taùnh. Coøn Sôû thuû vaø Naêng thuû, nghóa laø taâm phaân bieät cuûa naêng thuû vaø caûnh phaân bieät cuûa sôû thuû ñeàu thuoäc Y Tha Khôûi Taùnh, ôû nôi ñoù neáu bieát roõ laø giaû coù, nhö theá kieán chaáp taêng giaûm cuõng khoâng coøn chuyeån khôûi nöõa. Nhaân vì ñaõ thoâng suoát ñöôïc caùc thöù phaùp ñeàu do nhaân duyeân keát hôïp thaønh hình, cho neân ñöôïc lìa khoûi kieán chaáp toån giaûm: ñaây laø töôùng chaân thaät cuûa Y Tha Khôûi Taùnh thöù nhaát.

Laïi nöõa coøn phöông dieän taêng ích, ñaõ bieát roõ caùc thöù phaùp ñeàu laø giaû coù maø khoâng phaûi thaät coù, ñoù cuõng chính laø ñaõ lìa khoûi kieán chaáp

85

taêng ích: ñaây laø töôùng chaân thaät cuûa Y Tha Khôûi Taùnh thöù hai. Rieâng trong Taùnh Coù Khoâng Phaûi Coù ñaây, töùc laø caên cöù nôi Vieân Thaønh Thaät maø trình baøy. Taùnh Coù nghóa laø coù nhôn khoâng phaùp khoâng vaø coù hai taùnh khoâng cuûa naêng thuû vaø sôû thuû. Khoâng Phaûi Coù nghóa laø khoâng coù thaät taùnh cuûa nhôn vaø phaùp, neân goïi laø taùnh coù khoâng phaûi coù. Bieát ñöôïc Vieân Thaønh Thaät töùc laø bieát ñöôïc taùnh coù khoâng phaûi coù vaø cuõng töùc laø ñaõ lìa khoûi kieán chaáp taêng giaûm. Choã goïi coù hai Taùnh Khoâng chính laø chæ cho khoâng phaûi khoâng, vì ñaõ lìa khoûi kieán chaáp toån giaûm; choã goïi thaät taùnh hai thuû khoâng ngaõ phaùp, chính laø choã ñaõ lìa khoûi kieán chaáp taêng ích, ñoù cuõng chính laø töôùng chaân thaät cuûa Vieân Thaønh Thaät Taùnh thöù ba. Ba thöù chaân thaät nhö theá neáu ñaõ bieát roõ thì khoâng chuyeån khôûi hai kieán chaáp taêng giaûm vaø chöùng ñaëng thaät töôùng Trung Ñaïo trong ba taùnh. Choã goïi thaät töôùng caùc phaùp nghóa laø phaûi söû duïng ba taùnh treân ñeå thoâng suoát caùc Phaùp, thoâng suoát Saùc Thuû Thuù vaø thoâng suoát Nhò Thuû cuøng Töôùng chaân thaät cuûa Taùnh Coù Khoâng Phaûi Coù.

b/3- Khoâng Ñaûo Chaân Thaät:

Baøi Tuïng: “Voâ taùnh cuøng sanh dieät, caáu tònh ba voâ thöôøng. Sôû thuû vaø söï töôùng, hoaø hôïp ba loaïi khoå. Khoâng cuõng coù ba loaïi: goïi laø Voâ, laø Dò, laø Töï Taùnh. Voâ Töôùng vaø Dò Thuïc, Töï Töôùng ba Voâ Ngaõ. Nhö thöù lôùp boán ba loaïi, nöông nôi Chaân Thaät caên baûn.”

86

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh chaân thaät khoâng ñaûo. Khoâng Ñaûo nghóa laø boán thöù khoâng ñieân ñaûo, nôi lyù thì quan heä ba Thöøa. Khoâng Ñieân Ñaûo goàm coù boán: Thöôøng, Laïc, Ngaõ, Tònh. Maët traùi cuûa Thöôøng, Laïc, Ngaõ, Tònh chính laø boán thöù ñieân ñaûo, nhö voâ thöôøng cho laø thöôøng, bò khoå cho laø vui, voâ ngaõ cho laø ngaõ, khoâng thanh tònh cho laø thanh thònh. Neáu nhö lìa khoûi boán thöù ñieân ñaûo naøy chính laø khoâng ñieân ñaûo. Neáu hieåu roõ caùc phaùp laø voâ thöôøng, laø khoå, laø khoâng, laø voâ ngaõ, laø moät thöù giaûi thoaùt raát chính xaùc, neân goïi laø chaân thaät khoâng ñieân ñaûo. Baøi Tuïng ñaây chæ caên cöù nôi caên baûn chaân thaät cuûa ba Taùnh maø phaân ra boán loaïi vaø moãi loaïi ñeàu coù ba nghóa:

a, Moät laø Voâ Thöôøng, trong voâ thöôøng coù ba nghóa: Thöù nhaát laø Voâ Taùnh, nghóa laø Phaùp Bieán Keá Sôû Chaáp hoaøn toaøn khoâng coù theå taùnh, neân goïi laø Voâ Thöôøng. Thöù hai laø Sanh Dieät, nghóa laø nöông vaøo duyeân maø sanh ra phaùp Y Tha Khôûi; phaùp Y Tha Khôûi saùt na sanh dieät, choã goïi duyeân tuï laïi thì sanh, duyeân ly taùn thì dieät, cho neân goïi sanh dieät laø voâ thöôøng. Thöù ba laø Caáu Tònh, nghóa laø Vieân Thaønh Thaät Taùnh, maëc duø vaãn laø nhö theá, tuy nhieân ôû nôi taát caû chuùng sanh thì Chaân Nhö coù nhô baån, nhöng khi chöùng quaû Thaùnh thì Chaân Nhö trôû thaønh thanh tònh. Nhaân vì phaàn vò Phaøm vaø Thaùnh khoâng gioáng nhau, cho neân caáu vaø tònh ñeàu laø voâ thöôøng.

b, Hai laø Khoå, trong Khoå coù ba nghóa: Thöù nhaát laø Sôû Thuû, nghóa laø Bieán Keá Sôû Chaáp

87

thuoäc loaïi meâ voïng cho neân choïn laáy ngaõ phaùp vaø do chaáp tröôùc sôû thuû cho neân laø khoå. Thöù hai laø Söï Töôùng, nghóa laø hieän töôïng Phaùp Y Tha Khôûi bò sanh dieät troùi buoäc khoâng theå töï taïi, cho neân laø khoå. Thöù ba laø Hoaø Hôïp, nghóa laø Vieân Thaønh Thaät Taùnh ôû trong phaùp höõu tình sanh dieät, maëc duø maõi maõi luùc naøo cuõng vaãn laø Taùnh Khoâng, nhöng hoaø hôïp cuøng vôùi caùc phaùp sanh töû, neân goïi laø hoaø hôïp khoå.

c, Ba laø Khoâng, trong Khoâng coù ba nghóa: Thöù nhaát laø Voâ Taùnh, nghóa laø Phaùp Bieán Keá Sôû Chaáp voïng coù giaû danh, khoâng coù thaät theå, gioáng nhö loâng ruøa söøng thoû, do vì khoâng bieát neân voïng chaáp giaû danh cho laø thaät coù. Ñuùng ra noù khoâng coù thaät taùnh cho neân goïi laø Voâ Taùnh. Thöù hai laø Dò Taùnh, nghóa laø Phaùp Y Tha Khôûi maëc duø khoâng phaûi khoâng nhaân duyeân sanh thaønh vaø do Duy thöùc hieän khôûi, maëc duø ñaõ lìa ngoân ngöõ vaên töï, nhöng ôû nôi thoâng thöôøng do tri thöùc phaân bieät, cho neân môùi coù teân phaùp naøy phaùp kia, phaùp A phaùp B..v..v...... vaø töø ñoù giaû danh ñöôïc thieát laäp treân ngoân ngöõ phaân bieät vaø cuõng töø ñoù chuùng khaùc xa vôùi theå taùnh chaân thaät ban ñaàu, cho neân goïi laø Dò Taùnh Khoâng (Khaùc vôùi Taùnh Khoâng). Thöù ba laø Töï Taùnh, nghóa laø thuyeát minh Vieân Thaønh Thaät Taùnh chính laø Taùnh Khoâng cuûa taát caû phaùp, töï taùnh ñaõ laø khoâng, cho neân goïi laø Töï Taùnh Khoâng.

d, Boán laø Voâ Ngaõ, Voâ Ngaõ coù ba nghóa: Thöù nhaát laø Voâ Töôùng, Voâ Töôùng nghóa laø Ngaõ töôùng Phaùp töôùng cuûa Bieán Keá Sôû Chaáp ñeàu laø khoâng, nhö chuùng ta khoâng tin coù vò Thaàn Taïo

88

Vaät, Vò Thaàn Taïo Vaät theo Phaät Phaùp töùc laø khoâng coù, do voïng chaáp cho laø coù hình töôùng vò Thaàn, hình töôùng vò Thaàn Bieán Keá Sôû Chaáp ñaây xeùt cho cuøng thì khoâng coù, vì khoâng coù töôùng töùc goïi laø Voâ Ngaõ. Thöù hai laø Dò Töôùng, Dò Töôùng ñaây nghóa laø nhö Thöùc thöù baûy chaáp Kieán Phaàn Thöùc thöù taùm laøm Ngaõ, thaät taïi Kieán Phaàn Thöùc thöù taùm chính laø phaùp giaû do nhaân duyeân sanh ra, voán khoâng phaûi laø Ngaõ; Thöùc thöù baûy voïng chaáp cho laø Ngaõ thì khaùc (Dò) nôi chaân töôùng cuûa Thöùc thöù taùm, cho neân goïi laø Dò Töôùng Voâ Ngaõ (khaùc vôùi töôùng voâ ngaõ). Thöù ba laø Töï Töôùng, Töï Töôùng ñaây laø chæ cho Vieân Thaønh Thaät Taùnh. Töï Töôùng chính laø voâ ngaõ cho neân goïi laø Töï Töôùng Voâ Ngaõ. Döôùi ñaây tieáp theo ba baøi Tuïng nöông nôi Taùnh ñeå thieát laäp ba nghóa chaân thaät, cho neân noùi raèng: “ Nhö töøng töï boán thöù coù ba loaïi nöông nôi chaân thaät caên baûn”, nghóa laø boán thöù khoâng ñieân ñaûo ôû tröôùc ñeàu nöông nôi ba taùnh laøm caên baûn vaø chuùng töøng töï ñeàu coù ba loaïi chaân chaät.

b/4- Nhaân Quaû Chaân Thaät:

Baøi Tuïng: “Khoå ba Töôùng (khoå, laïc, khoâng khoå khoâng laïc) ñaõ trình baøy, Taäp cuûng coù ba loaïi: goïi laø Taäp Khí, Ñaúng Khôûi, vaø Töôùng chöa lìa khoûi söï troùi buoäc. Töï Töôùng, nhò baát sanh (hai naêng thuû sôû thu khoâng sanh), nhò caáu tòch (hai thöù nhô baån vaø vaéng laëng), ba Dieät. Bieán Tri vaø Vónh Ñoïan, chöùng ñaëng ba Ñaïo Ñeá.”

Giaûi Nghóa:

89

Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh Töù Ñeá cuõng ñeàu coù ba loaïi chaân thaät. Töù Ñeá chính laø phaàn vò cuûa nhaân quaû, Khoå Taäp laø nhaân quaû theá gian, Dieät Ñaïo laø nhaân quaû xuaát theá gian, coù choã goïi laø bieát Khoå ñoaïn Taäp, meán Dieät tu Ñaïo. Töù Ñeá ñaây cuõng duøng ba töï taùnh laøm caên baûn vaø moãi Ñeá ñeàu coù ba loaïi chaân thaät:

1, Trong Töôùng Khoå coù ba chaân thaät: nôi tröôùc ñaõ trình baøy trong khoå ñieân ñaûo cuûa boán ñieân ñaûo, goàm coù ba loaïi nhö laø, Sôû Thuû Khoå, Söï Töôùng Khoå vaø Hoaø Hôïp Khoå, cho neân goïi laø ba Töôùng Khoå ñaõ ñöôïc trình baøy qua.

2, Trong Taäp Ñeá coù ba chaân thaät: Thöù nhaát laø Taäp Khí, Taäp Khí nghóa laø do Bieán keá Sôû Chaáp nöông nôi chuùng sanh höõu tình phaùt khôûi chaáp tröôùc nhôn ngaõ; nöông nôi caùc phaùp phaùt khôûi chaáp tröôùc ngaõ phaùp, choã chaáp tröôùc ñaây maëc duø ñeàu laø khoâng, nhöng Taäp Khí ñöôïc chaáp lieàn huaân sanh vaø taêng tröôûng phieàn naõo thaïnh haønh caûm nhaän caùc khoå sanh töû, nhö Kinh Giaûi Thaâm Maät giaûi thích: “Thöùc A Ñaø Na raát thaâm teá, taát caû chuûng töû nhö doøng thaùc nöôùc chaûy xieát, Ngaõ nôi phaøm ngu khoâng môû baøy, sôï kia phaân bieät chaáp laøm ngaõ.”, ñaây chính laø yù nghóa cuûa Thöùc A Ñaø Na, laø trình baøy khoâng hoaø hôïp vôùi chuùng phaøm phu, nhaân vì chuùng phaøm phu maëc duø coù Caâu Sanh Ngaõ Chaáp, nhöng khoâng chöôùng ngaïi cho vieäc tu thieän ñeå sanh thieân; neáu nhö ñem Thöùc A Ñaø Na ñoái vôùi chuùng phaøm phu maø giaûi baøy thì ngöôïc laïi daãn ñeán phaùt khôûi söï phaân bieät chaáp ngaõ vaø söï chaáp ngaõ naøy huaân taäp thaønh Taäp Khí, ñoàng thôøi gia taêng taïo nghieäp khoå

90

naõo cuûa aùc thuù (caùc coõi), cho neân goïi laø Taäp Khí Huaân Taäp. Thöù hai laø Ñaúng Khôûi (Caùc phaùp ñoàng thôøi sanh khôûi), Ñaúng Khôûi nghóa laø caûm thoï quaû baùo cuï theå roõ raøng taát caû nghieäp phieàn naõo cuûa loaïi Ñaúng Löu (cuøng moät doøng hoï) huaân taäp, cho neân goïi laø Ñaúng Khôûi Taäp. Thöù ba laø Töôùng Vò Ly Phöôïc (Töôùng chöa lìa khoûi söï troùi buoäc), Töôùng Vò Ly Phöôïc ñaây, nghóa laø ôû nôi trong Hoaëc vaø Nghieäp, Vieân Thaønh Thaät Töôùng chaân thaät luùc ñoù thì chöa lìa khoûi söï troùi buoäc cuûa Taäp.

3, Trong Dieät Ñeá coù ba chaân thaät: Thöù nhaát laø Töï Taùnh Dieät, Töï Taùnh Dieät nghóa laø Bieán Keá Sôû Chaáp Töï Taùnh xöa nay khoâng coù, nhö loâng ruøa söøng thoû. Töï taùnh cuûa Bieán Keá voán khoâng sanh khoâng dieät, khoâng mong ñôïi ñeå Dieät trôû laïi. Cuõng chæ vì do sai laàm maø cho Bieán Keá Sôû Chaáp coù töï taùnh, nhö ban ñeâm thaáy giaây thöøng laàm cho laø con raén, neáu bieát roõ laø giaây thöøng thì con raén voán khoâng sanh vaø cuõng khoâng caàn ñeán dieät. Thöù hai laø Nhò Baát Sanh, Nhò Baát Sanh nghóa laø hai phaùp Naêng Thuû Sôû Thuû khoâng sanh, do hai Thuû ñaây môùi coù voïng phaân bieät, neáu tu voâ töôùng thì hai Thuû ñaây khoâng coù sanh. Thöù ba laø Nhò Caáu Tòch, Nhò Caáu Tòch nghóa laø hai thöù nhô baån vaø vaéng laëng. Nhô baån vaéng laëng nghóa laø nhô baån ñaõ dieät; do coù nhô baån cho neân chaân nhö thöôøng ôû trong phaùp oâ nhieãm nhô baån, nhö haït minh chaâu ôû trong buøn nhô. Haït minh chaâu töø trong buøn nhô ñöôïc laáy ra goïi laø Caáu Tòch. Caáu Tòch ñaây coù hai thöù: Thöù nhaát laø Traïch Dieät Voâ Vi, nghóa laø duøng chaùnh trí ñem phieàn naõo ra choïn löïa cho chaám döùt maø chöùng ñöôïc thanh tònh. Thöù

91

hai laø Chaân Nhö Voâ Vi, nghóa laø baûn thaân cuûa chaân nhö laø voâ vi, xöa nay vaãn laø vaéng laëng.

4, Trong Ñaïo Ñeá coù ba chaân chaät: Thöù nhaát laø Bieán Tri Ñaïo, Bieán Tri Ñaïo laø bieát khaép taát caû, nghóa laø bieát roõ hoaøn toaøn thaät theå cuûa Chuû Taïo Vaät..v..v...... cuûa Bieán Keá Sôû Chaáp khoâng phaûi coù thaät cuõng gioáng nhö loâng ruøa söøng thoû; vaán ñeà ñaây neáu nhö bieát roõ chính laø hieåu bieát chaân thaät. Thöù hai laø Bieán Tri Vónh Ñoaïn Ñaïo, Bieán Tri Vónh Ñoaïn Ñaïo nghóa laø nöông nôi phaùp Y Tha Khôûi ñeå caàn phaûi bieán tri (bieát khaép taát caû) vaø ñeå caàn phaûi vónh ñoaïn (ñoaïn tröø vónh vieãn); Bieán Tri töùc laø bieát caùc phaùp Y Tha Khôûi laø voïng, Vónh Ñoaïn töùc laø neáu tu voâ töôùng thì ñoaïn tröø vónh vieãn hai Thuû phaân bieät. Thöù ba laø Bieán Tri Chöùng Ñaéc Ñaïo, Bieán Tri Chöùng Ñaéc Ñaïo nghóa laø Vieân Thaønh Thaät Taùnh tröôùc heát phaûi bieát roõ hoaøn toaøn vaø sau ñoù môùi chöùng ñaéc, ñaây laø ba chaân thaät nghóa cuûa Ñaïo Ñeá. Bieán Keá thì coù moät bieán tri, coøn Y Tha vaø Vieân Thaønh nôi trong bieán tri laïi theâm moät thöù nöõa chính laø nghóa nhaân quaû chaân thaät thöù tö.

b/5- Thoâ Teá Chaân Thaät:

Baøi Tuïng: “Neân bieát Theá Tuïc Ñeá, sai bieät coù ba thöù: goïi laø Giaû, laø Haønh, laø Hieån Lieãu; nhö thöù lôùp nöông nôi caên baûn thì coù ba. Thaéng Nghóa Ñeá cuõng coù ba: goïi laø Nghóa, laø Ñaéc, laø Chaùnh Haïnh; duy nhaát nöông nôi caên baûn: Voâ Bieán, Voâ Ñaûo hai Vieân Thaät.”

92

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây giaûi thích roõ nghóa chaân thaät thoâ teá cuûa hai Ñeá. Thoâ töùc laø thoâ töôùng, Teá töùc laø teá töôùng, Thoâ Teá laø giaûng töông ñoái. Thoâ töùc laø phaùp thoâ thieån cuûa theá tuïc, Teá töùc laø phaùp thaéng nghóa cuûa vi dieäu; phaùp theá tuïc maëc duø cuõng laø thaät Ñeá, nhöng chæ coù phaùp thaät taïi trieät ñeå vi dieäu môùi goïi laø thaéng nghóa. Ñaây laø choã thaáy caûnh thaéng nghóa cuûa thaéng trí voâ laäu, cho neân goïi laø Toá Thaéng Nghóa (Thaáy Thaéng Nghóa). Nhö ôû trong Baùch Luaän cuûa Boà Taùt Ñeà Baø, giaûi thích hai Ñeá Chaân vaø Tuïc; Tuïc Ñeá ñoái vôùi Chaân Ñeá thì khoâng thaät. Coù ngöôøi kia hoûi raèng, dó nhieân theá tuïc ñoái vôùi thaéng nghóa laø khoâng thaät, theá thì neân laøm caùch naøo hoaøn toaøn khoâng phaûi laø Ñeá? Ngöôøi kia giaûi thích ñaïi yù raèng: Hai Ñeá Chaân vaø Tuïc laø caên cöù nôi töông ñoái caïn vaø saâu, thoâ vaø teá maø giaûng giaûi, nhö ñem bình traø so vôùi taùch traø maø noùi thì bình traø laø lôùn, nhöng bình traø so vôùi maâm traø maø noùi thì bình traø trôû neân nhoû, nguyeân do khoâng ñoàng nhau vì ñoái ñaõi, cho neân noùi laø lôùn, cho neân noùi laø nhoû. Theá Tuïc Ñeá ñoái vôùi hö voïng laàm laïc cuûa theá gian laø thaät Ñeá, nhöng ñoái vôùi nghóa cöùu caùnh chaân thaät cuûa xuaát theá gian thì hoaøn toaøn khoâng thaät. Laïi nöõa Y Tha ñoái vôùi Bieán Keá thì Y Tha trôû thaønh coù, nghóa laø coù nhaân quaû; coøn Y Tha ñoái vôùi phaùp Vieân Thaønh thì Y Tha trôû thaønh khoâng, nghóa laø khoâng coù treân Thaéng Nghóa. Nhö hoâm nay trình baøy hai Ñeá Chaân vaø Tuïc, goïi laø chaân thaät thoâ teá, cuõng chính laø caên cöù nôi ñoái ñaõi maø trình baøy, thaät ra khoâng coù nghóa coá ñònh. Tuïng noùi neân bieát Theá Tuïc Ñeá, theo thöù lôùp nöông nôi caên baûn chaân thaät thì coù ba loaïi sai

93

bieät vaø ba loaïi sai bieät naøy cuõng nöông nôi ba töï taùnh ñeå giaûi thích. Ba loaïi sai bieät goàm coù: Giaû Theá Tuïc, Haønh Theá Tuïc vaø Hieån Lieãu Theá Tuïc. Moät laø Giaû Theá Tuïc, nghóa laø Phaùp Bieán Keá Sôû Chaáp chæ coù giaû danh maø khoâng coù thaät nghóa. Hai laø Haønh Theá Tuïc, nghóa laø nöông nôi Phaùp Y Tha Khôûi thì sanh dieät voâ thöôøng. Ba laø Hieån Lieãu Theá Tuïc, nghóa laø vì hieån baøy roõ Vieân Thaønh Thaät Taùnh maø thieát laäp ngoân ngöõ ñeå phaân bieät, nhöng treân thöïc teá Vieân Thaønh Thaät thì lìa ngoân ngöõ phaân bieät. Phaùp Theá Tuïc Ñeá coù ba thöù nghóa, ñeàu laø nöông nôi ba Taùnh maø kieán laäp. Thaéng Nghóa Ñeá cuõng coù ba thöù sai bieät: Nghóa Thaéng Nghóa, Ñaéc Thaéng Nghóa vaø Chaùnh Haïnh Thaéng Nghóa.

1, Nghóa Thaéng Nghóa ñaây, nghóa laø baûn thaân coù danh nghóa thuø thaéng, töùc laø chæ cho Thaéng Nghóa Thaéng Nghóa Chaân Nhö Phaùp Giôùi. Thaéng Nghóa Thaéng Nghóa Chaân Nhö Phaùp Giôùi, nghóa laø danh nghóa thuø thaéng cuûa Phaùp Giôùi Chaân Nhö.

2, Ñaéc Thaéng Nghóa ñaây, nghóa laø choã chöùng ñaéc Nieát Baøn lìa khoûi chöôùng ngaïi, ñoù chính laø Chaân Nhö, maëc duø Chaân Nhö bieán khaép taát caû phaùp, nhöng töï theå vaãn laø thöôøng truï nhö theá, maø ôû ñaây caàn yeáu laø sau khi ñoái trò phieàn naõo môùi ñöôïc goïi laø Chöùng Ñaéc Nieát Baøn.

3, Chaùnh Haïnh Thaéng Nghóa ñaây, nghóa laø tu haønh Chaùnh Haïnh coù theå chöùng Nieát Baøn, ñoù chính laø khaû naêng chöùng Thaéng Nghóa neân goïi laø Chaùnh Haïnh Thaéng Nghóa.

94

Ba thöù Thaéng Nghóa noùi treân chæ caên cöù nôi Vieân Thaønh Thaéng Nghóa trong ba Töï Taùnh ñeå ñònh danh vaø do bôûi Vieân Thaønh coù nghóa khoâng bieán ñoåi khoâng ñieân ñaûo vaø theo ñoù maø kieán laäp ba thöù Thaéng Nghóa. Nöông töïa nôi Thaéng Nghóa thöôøng khoâng bò bieán ñoåi khaùc ñi maø kieán laäp Nghóa Thaéng Nghóa vaø Ñaéc Thaéng Nghóa. Chaùnh Haïnh maëc duø laø coù bieán ñoåi, tuy nhieân vaãn tuaân theo Voâ Ñaûo (khoâng ñieân ñaûo) maø coù theå chöùng Thaéng Nghóa vaø nhôn ñoù kieán laäp Chaùnh Haïnh Thaéng Nghóa. Toùm laïi, nguyeân nhaân caên cöù nôi Vieân Thaønh Thaät khoâng bieán ñoåi, khoâng ñieân ñaûo maø kieán laäp ba thöù Thaéng Nghóa naøy.

b/6- Cöïc Thaønh Chaân Thaät:

Baøi Tuïng: “Theá Cöïc Thaønh nöông nôi moät, Lyù Cöïc Thaønh nöông nôi ba.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Cöïc Thaønh chaân thaät. Phaân chia coù hai thöù: 1- Theá Gian Cöïc Thaønh, 2- Ñaïo Lyù Cöïc Thaønh. Cöïc Thaønh nghóa laø tö töôûng cöùu caùnh phoå bieán coäng ñoàng chaáp nhaän, nôi Nhaân Minh goïi laø laøm cho theá gian chaáp nhaän vaø ñaïo lyù ñeàu chaáp nhaän. Nhö noùi caùi cheùn, moïi ngöôøi ñeàu coù theå chaáp nhaän laø caùi cheùn, moïi ngöôøi ñaây laø chæ cho theá gian theo taäp quaùn ñeàu cuøng bieát cuøng chaáp nhaän caùc thöù danh töôùng noùi treân, ñoù goïi laø Theá Gian Cöïc

95

Thaønh. Ñaïo Lyù Cöïc Thaønh laø do hoïc lyù, hoïc vaán chuyeân moân maø thaønh laäp, nhö Thieân Vaên Hoïc noùi raèng Thaùi Döông thì lôùn nhö Ñòa Caàu, coøn ngöôøi phoå thoâng thì noùi raèng Thaùi Döông chaúng qua laø maët boàn lôùn maø thoâi. Thieân Vaên Hoïc noùi lôùn nhö Ñòa Caàu laø duøng caùc thöù lyù do maø thaønh laäp, lyù do cuûa noù chính laø nhaân vaø laïi neâu ra raát nhieàu thí duï ñeå chaáp nhaän, nhö hoaï ñoà tieâu bieåu..v..v...... ñieàu ñoù chöùng toû moïi ngöôøi Hoïc Lyù Thieân Vaên ñeàu cuøng chaáp nhaän, ñaây goïi laø Ñaïo Lyù Cöïc Thaønh. Trong Theá Gian Cöïc Thaønh ôû tröôùc laø caên cöù nôi Bieán Keá Sôû Chaáp Töï Taùnh maø thaønh laäp, do theá gian thöôøng thöôøng caên cöù nôi taäp quaùn Bieán Keá maø thaønh laäp danh töôùng. Coøn Ñaïo Lyù Chöïc Thaønh thì quan heä nôi ba thöù, nhö thaønh laäp Toâng Chæ Taïo Chuû vaïn höõu vaø duøng caùc thöù Nhaân vaø Duï ñeå bieän minh, ñaây goïi laø Bieán Keá. Laïi nöõa nhö duøng hoïc lyù thuyeát minh theá gian laø do nhaân duyeân bieán hieän qua hieän töôïng Y Tha Khôûi. Noù duøng ñaïo lyù thuyeát minh taát caû caùc phaùp Y Tha Khôûi xeùt ñeán cuøng ñeàu laø khoâng, ñaây chính laø Vieân Thaønh Thaät.

b/7- Tònh Haïnh Chaân Thaät:

Baøi Tuïng: “Tònh Sôû Haønh coù hai, nöông nôi moät Vieân Thaønh Thaät.”

Giaûi Nghóa:

96

Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh Tònh Sôû Haønh chaân thaät. Tònh Sôû Haønh, nghóa laø caûnh giôùi tònh trí cuûa choã thaät haønh ñaõ lìa khoûi hoaëc. Caûnh giôùi tònh trí ñaây coù hai thöù: moät laø caûnh giôùi tònh trí cuûa choã thaät haønh ñaõ ra khoûi phieàn naõo chöôùng, hai laø caûnh giôùi tònh trí cuûa choã thaät haønh ñaõ ra khoûi Sôû Tri Chöôùng. Hai thöù caûnh giôùi naøy ñeàu nöông nôi Vieân Thaønh Thaät maø an laäp, chaúng qua choã thaät haønh ra khoûi phieàn naõo chöôùng chæ laø ñöôïc moät phaàn Vieân Thaønh, coøn choã thaät haønh ra khoûi sôû tri chöôùng leõ taát nhieân môùi ñöôïc goïi laø hoaøn toaøn Vieân Thaønh, rieâng Taùnh Khoâng môùi goïi laø Tònh Sôû Haønh chaân thaät.

b/8- Nhieáp Thoï Chaân Thaät:

Baøi Tuïng: “Danh, Bieán Keá Sôû Chaáp; Töôùng, Phaân Bieät, Y Tha, Chaân Nhö vaø Chaùnh Trí; choã thaâu nhieáp cuûa Vieân Thaønh Thaät.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh duøng naêm phaùp ñeå thaâu nhieáp taát caû caùc phaùp. Naêm Phaùp goàm coù: Töôùng, Danh, Phaân Bieät, Chaân Nhö, Chaùnh Trí vaø coøn thuyeát minh theâm nöõa laø Nhö Nhö. Naêm Phaùp ñaây ñeàu thaâu nhieáp nôi ba Töï Taùnh: nhö Danh töùc laø chæ cho Bieán Keá Sôû Chaáp vaø Töôùng cuøng Phaân Bieät töùc laø phaùp cuûa Y Tha Khôûi. Töôùng laø caên cöù nôi phaùp maø ñaët teân, nhö ñaët teân laø Saéc, Thoï..v..v......, nghóa laø caên cöù nôi söï thaät cuûa Saéc, cuûa Thoï..v..v...... maø thieát laäp danh xöng. Caùc thöù danh xöng noùi treân chính laø cuûa Bieán Keá Sôû Chaáp; rieâng Töôùng thì thuoäc

97

Saéc vaø Phaân Bieät thì thuoäc Taâm Taâm Sôû, caû hai ñeàu cuûa phaùp Y Tha Khôûi. Chaân Nhö vaø Chaùnh Trí thì thuoäc choã thaâu nhieáp cuûa Vieân Thaønh. Nguyeân do Chaùnh Trí ñaây chính laø chæ cho Chaùnh Haïnh khoâng ñieân ñaûo vaø nöông nôi Chaùnh Trí naøy coù theå bieát roõ naøo laø chaân thaät, naøo laø khoâng phaûi chaân thaät maø chöùng ñöôïc Chaân Nhö. Trong Chaùnh Trí, naêm Phaùp vaø ba Töï Taùnh ñeàu nhieáp laáy laãn nhau, nhöng theo Du Giaø vaø Thaønh Duy Thöùc Luaän giaûi thích thì khoâng gioáng nhau, maëc duø Thaønh Duy Thöùc Luaän cuõng coù ñeà caäp ñeán nghóa ñaây, chaúng qua hieån baøy moät thöù khoâng gioáng nhau cuûa noù ñeå xaùc ñònh rieâng khaùc. Nhö Thaønh Duy Thöùc Luaän noùi raèng ba Töï Taùnh vaø naêm Phaùp ñeàu nhieáp laáy laãn nhau vaø boán thöù nhö Danh, Töôùng, Phaân Bieät vaø Chaùnh Trí ñeàu nöông nôi Phaùp Y Tha Khôûi. Coøn Chaân Nhö chính laø phaùp Vieân Thaønh Thaät. Naêm Phaùp thì coù thaâu nhieáp Bieán Keá Sôû Chaáp maø Bieán Keá Sôû Chaáp thì khoâng thaâu nhieáp naêm Phaùp; ñaây laø Du Giaø Duy Thöùc choã quyeát ñoaùn khaùc laï nhö theá. Theo Du Giaø Duy Thöùc giaûi thích Y Tha thì bao quaùt caû nhieãm vaø tònh, nguyeân vì Chaùnh Trí maëc duø laø thanh tònh nhöng cuõng bao quaùt Y Tha ôû trong. Bieän Trung Bieân Luaän so vôùi Du Giaø Duy Thöùc thì coù choã khoâng gioáng nhau. Choã khaùc nhau cuûa Bieän Trung Bieân Luaän so cuøng vôùi Du Giaø Duy Thöùc chính laø nhö quyeån ñaàu cuûa Bieän Trung Bieân noùi raèng: Hö Voïng Phaân Bieät thì coù, nghóa laø Y Tha do nöông nôi hö voïng cho neân chæ noùi coù phaàn nhieãm, coøn Voâ Ñaûo Haønh cuûa phaàn tònh Y Tha thì laïi nhieáp vaøo Vieân Thaønh; cho neân Luaän naøy khaùc nhau vôùi Duy Thöùc. Do ñoù, nghóa roäng cuûa Vieân Thaønh nôi Luaän naøy thì bao quaùt caû Chaân

98

Nhö vaø Tònh Y Tha. Nghóa heïp cuûa Y Tha chæ nhieáp laáy oâ nhieãm maø thoâi. Coøn Y Tha cuûa Thaønh Duy Thöùc Luaän thì roäng bao quaùt caû nhieãm vaø tònh; nghóa heïp cuûa Vieân Thaønh laø chæ nhieáp laáy Chaân Nhö Khoâng Taùnh maø thoâi, ñaây laø hai choã khoâng gioáng nhau.

b/9- Sai Bieät Chaân Thaät:

Baøi Tuïng: “Löu chuyeån cuøng an laäp, taø haïnh, caên cöù ban ñaàu thì coù hai; Thaät Töôùng, Duy Thöùc, Tònh, Chaùnh Haïnh, caên cöù sau cuøng thì coù moät.”

Giaûi Nghóa: Ñaây laø giaûi thích sai bieät chaân thaät coù baûy. ÔÛ trong Kinh Luaän khaùc goïi laø baûy thöù Chaân Nhö, coøn ôû trong Luaän naøy goïi laø baûy thöù Chaân Thaät: 1- Löu Chuyeån Chaân Thaät, 2- Thaät Töôùng Chaân Thaät, 3- Duy Thöùc Chaân Thaät, 4- An Laäp Chaân Thaät, 5- Taø Haïnh Chaân Thaät, 6- Thanh Tònh Chaân Thaät, 7- Chaùnh Haïnh Chaân Thaät.

Trong ñaây Löu Chuyeån Chaân Thaät chính laø sanh töû löu chuyeån taát caû phaùp höõu laäu sanh dieät. An Laäp Chaân Thaät chính laø an laäp quaû baùo cuûa chuùng sanh trong ba coõi, ñaây töùc laø Khoå Ñeá. Taø Haïnh Chaân Thaät chính laø phieàn naõo vaø nghieäp löïc, ñaây töùc laø Taäp Ñeá. Ba thöù Chaân Thaät nhö theá ñeàu laø chaân thaät nöông nôi Bieán Keá Sôû Chaáp vaø Y Tha Khôûi ñeå laøm saùng toû. Coøn boán thöù chaân thaät döôùi ñaây laø Thaät Töôùng, Duy Thöùc, Thanh Tònh vaø Chaùnh Haïnh chæ nöông nôi

99

moät chaân thaät sau cuøng cuûa Vieân Thaønh ñeå laøm saùng toû. Thaät Töôùng Chaân Thaät töùc laø Töôùng Khoâng cuûa caùc phaùp, nghóa laø trong taát caû caùc phaùp Sanh Khoâng Phaùp Khoâng ñaõ ñöôïc laøm saùng toû chính laø thaät töôùng cuûa caùc phaùp. Duy Thöùc Chaân Thaät chính laø toång nhieáp taát caû phaùp höõu vi voâ vi, ñeàu laø do Duy Thöùc bieán hieän, Taùnh cuûa voâ vi cuõng laø do Duy Thöùc bieán hieän, cho neân goïi laø Duy Thöùc Chaân Thaät. Thanh Tònh Chaân Thaät chính laø Thanh Tònh Nieát Baøn Dieät Ñeá ñöôïc hieån baøy sau khi lìa khoûi söï nhieãm oâ. Chaùnh Haïnh Chaân Thaät chính laø Chaùnh Haïnh Ñaïo Ñeá cuûa coâng naêng chöùng ñaéc chaân thaät. Boán thöù ñaây ñeàu laø nöông nôi Vieân Thaønh ñeå thuyeát minh, cho neân goïi laø Vieân Thaønh Thaät Sôû Nhieáp.

b/10- Thieän Xaûo Chaân Thaät:

*a, Trình Baøy Toång Quaùt:

Baøi Tuïng: “Nôi Uaån..v..v...... Ngaõ Kieán, Chaáp Nhaát, Nhaân, Thoï Giaû, Taùc Giaû, Töï Taïi Chuyeån, Taêng Thöôïng Nghóa vaø Thöôøng; Thanh Tònh Y lìa khoûi oâ nhieãm, Quaùn, Taùnh troùi buoäc vaø giaûi thoaùt; choã chaáp ñaây, phaân bieät, nghóa Phaùp Taùnh ôû nôi kia.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø trình baøy chung möôøi thöù Thieän Xaûo. Möôøi thöù Thieän Xaûo goàm coù: Uaån Thieän Xaûo, Giôùi Thieän Xaûo, Xöù Thieän Xaûo, Duyeân Khôûi Thieän Xaûo, Xöù Phi Xöù Thieän Xaûo,

100

Caên Thieän Xaûo, Theá Thieän Xaûo, Ñeá Thieän Xaûo, Thöøa Thieän Xaûo vaø Phaùp Höõu Vi Voâ Vi Thieän Xaûo. Nôi trong möôøi Thieän Xaûo ñaây ñeàu coù theå sanh khôûi Ngaõ Kieán:

1/- Nhö nôi trong Nguõ Uaån, chaáp tröôùc cho laø coù moät Caên Thaân (Thaân Theå), Phaät Phaùp coâng khai quaùn thaáy ñoù töùc laø Saéc, Thoï..v..v...... Nguõ Uaån, nhö thaân theå töùc laø Saéc Uaån, Khoå Laïc..v..v...... töùc laø Thoï Uaån, Tö Töôûng töùc laø Töôûng Uaån, Thieän AÙc..v..v...... töùc laø Haønh Uaån, Taâm..v..v...... töùc laø Thöùc Uaån; lìa khoûi Nguõ Uaån naøy ngoaøi ra khoâng coù moät thaät theå naøo khaùc, chæ laø theå chaát chöùa nhoùm cuûa Phaùp Uaån, khoâng coù Ngaõ Theå thaät taïi thoáng nhaát. Tuy nhieân caùi Ngaõ, thoâng thöôøng goïi ñeàu cho laø coù caù taùnh ñoäc nhaát, thaät teá chính laø Giaû Töôùng hoaø hôïp, cuõng gioáng nhö nöông nôi ñoaøn theå ñaët teân laø Phaät Hoïc Xaõ, nghóa laø cuøng nhau nöông nôi phaùp Nguõ Uaån maø ñaët danh xöng cho ngöôøi, ngoaïi tröø ñaëc bieät hoaø hôïp chöùa nhoùm khoâng thaät theå ñaây, chaúng qua giaû danh goïi laø anh A, anh B maø thoâi. Vì bò chaáp moät Ngaõ Töôùng, do ñoù caàn phaûi kheùo leùo ñeå thoâng suoát ñöôïc Nguõ Uaån, cho neân goïi laø Uaån Thieän Xaûo.

2/- Chaáp Nhaân, nghóa laø chaáp tröôùc höõu tình, maëc duø laø töôùng hoaø hôïp, nhöng taát nhieân coù söï vaät thaät taïi laøm nhaân vaø cho nhaân theå ñaây töùc laø Ngaõ, ñoù goïi laø chaáp Nhaân Ngaõ. Do vì bò chaáp, cho neân Thaäp Baùt Giôùi môùi ñöôïc thuyeát minh. Thaäp Baùt Giôùi (Möôøi taùm Giôùi), chöõ Giôùi töùc laø chæ cho Nhaân cuûa nghóa chuûng töû. Nhaân cuûa nghóa chuûng töû goàm coù: saùu Caên, saùu

101

Caûnh vaø saùu Thöùc, moãi moãi ñeàu coù chuûng töû phaùt khôûi hieän haønh, cho neân goïi laø Nhaân vaø ngoaøi Nhaân ñaây khoâng coù Ngaõ naøo khaùc coù theå cho laø Nhaân ñöôïc. Thaäp Baùt Giôùi ñaây neáu ñaõ hieåu roõ thì ñöôïc mang danh xöng laø Giôùi Thieän Xaûo.

3/- Chaáp Thoï ñaây coù thöù ngöôøi quan nieäm raèng: neáu khoâng coù Ngaõ thì ai thoï baùo? Do ñoù xaùc ñònh raèng taát nhieân phaûi coù moät ngöôøi ñeå thoï baùo vaø ngöôøi ñoù ñuùng laø Ngaõ. Nhöng quaùn saùt tinh teá choã thoï baùo giaùc ngoä ñöôïc laø khoâng ngoaøi saùu Traàn. Saùu Traàn goàm coù: Saéc, Thinh, Höông, Vò, Xuùc, Phaùp vaø hôn nöõa saùu Traàn thoï baùo ñích thöïc laø khoâng ngoaøi saùu Caên. Saùu Traàn vaø saùu Caên coïng laïi laø möôøi hai Xöù. Möôøi Hai Xöù (saùu Traàn vaø saùu Caên) chính laø chæ cho Naêng Thoï vaø Sôû Thoï, nhöng Naêng Thoï ñaây bò chaáp tröôùc cho neân goïi laø Xöù Thieän Xaûo.

4/- Chaáp Taùc Giaû, nghóa laø coù thöù ngöôøi maëc duø khoâng chaáp nhaän con ngöôøi thoï nhaän nhaân quaû, nhöng laïi cho vaïn vaät theá gian naøy nhaát ñònh moät taùc giaû saùng taïo vaø chaáp taùc giaû saùng taïo ñoù chính laø Ngaõ. Keû bò chaáp tröôùc ñích thöïc laø Thaäp Nhò Duyeân Khôûi (Möôøi hai Duyeân Khôûi). Nhaân quaû trong ba coõi ñeàu khoâng ngoaøi Thaäp Nhò Duyeân Khôûi naøy, nghóa laø Voâ Minh duyeân nôi Haønh, Haønh duyeân nôi Thöùc, Thöùc duyeân nôi Danh Saéc, Danh Saéc duyeân nôi Luïc Nhaäp, Luïc Nhaäp duyeân nôi Xuùc, Xuùc duyeân nôi Thoï, Thoï duyeân nôi AÙi, AÙi duyeân nôi Thuû, Thuû duyeân nôi Höõu, Höõu duyeân nôi Sanh vaø Sanh duyeân nôi Laõo Töû. Sanh vaø Laõo Töû sau cuøng bò bieán chuyeån laø do nghieäp

102

voâ minh phieàn naõo phaùt khôûi, ngoaïi tröø Thaäp Nhò Duyeân Khôûi ñaây khoâng ai coù theå thay theá laøm Ngaõ ñöôïc, cho neân trong Phaät Phaùp khoâng bao giôø noùi coù Thieân Thaàn chuû teå taïo vaät vaø coøn phaù chaáp Ñaïi Töï Taïi Thieân, Ñaïi Phaïm Thieân..v..v..... vaø cuõng khoâng noùi con ngöôøi coù moät Thaàn Ngaõ thöôøng truï baát dieät. Maëc duø noùi raèng Thöùc thöù taùm coù coâng naêng laøm oâng chuû khi ñi thì ñi sau, khi ñeán thì ñeán tröôùc, nhöng Thöùc ñaây khoâng theå taïo taùc, vì noù khoâng coù naêng löïc töï chuû cho neân bò chuyeån bieán theo nghieäp trôû thaønh doøng nöôùc chaûy vaø nghieäp quyeát ñònh ñi ñoâng thì ñi ñoâng, quyeát ñònh ñi taây thì ñi taây, khoâng maûy may töï quyeát ñònh. YÙ Thöùc thöù saùu maëc duø coù theå taïo nghieäp, nhöng bò theo duyeân ñeå sanh khôûi vaø theo duyeân ñeå bieán dieät vaø noù cuõng khoâng töï taïi. Cho neân khoâng coù Ngaõ ñeå laøm chuû taùc giaû, chæ coù Voâ Minh..v..v... cuûa Thaäp Nhò Höõu Chi laøm chuû taùc giaû. Do Voâ Minh cho neân khoâng roõ ñöôïc voâ ngaõ, khoâng roõ ñöôïc khoå, vì theá taïo nghieäp maø phaûi caûm thoï quaû baùo sanh töû; taát caû nghieäp baùo ñaây chính laø Thaäp Nhò Duyeân Khôûi laøm choã chuyeån bieán sanh khôûi. Do vì nöông theo Thaäp Nhò Duyeân Khôûi theá neân bò chaáp tröôùc cho laø taùc giaû.

5/- Chaáp Töï Taïi Chuyeån, Töï Taïi Chuyeån nghóa laø chuyeån bieán theo töï yù. Ngoaøi ra caùc thöù phaùp coù soá ngöôøi cho laø do Töï Taïi Löïc chuyeån bieán, ñoù chính laø chæ cho Ngaõ, chæ cho Chuû Teå. Muoán phaù chaáp naøy phaûi thieän xaûo xöù phi xöù, nghóa laø taát caû phaùp tuyeät ñoái khoâng coù Töï Taïi Löïc; moãi phaùp ñích thöïc coù laø coù nhö theá, ñích thöïc coù laø khoâng nhö theá, coù choã goïi laø coù ñuùng

103

choã (xöù), coù choã goïi laø khoâng ñuùng choã (phi xöù); nhö ñaát thì coù theå chuyeân chôû (ñích thöïc laø coù nhö theá, laø coù ñuùng choã) nhöng khoâng theå che chôû (ñích thöïc laø khoâng nhö theá, khoâng ñuùng choã), löûa coù theå noùng nhöng khoâng theå laïnh, moãi phaùp ñeàu coù laø xöù phi xöù, phaù chaáp naøy goïi laø xöù thieän xaûo (laø kheùo leùo ñuùng choã).

6/- Taêng Thöôïng Nghóa, nghóa laø coù moät thöù ngöôøi chaáp tröôùc cho raèng coù thöù Nghóa cuûa theá löïc ñaëc bieät thuø thaéng, goïi laø Toá Ngaõ (laøm baûn ngaõ), nhö Nhaõn Caên coù theå phaùt ra Nhaõn Thöùc, Nhaõn Caên neáu nhö hö hoaïi thì khoâng coù Nhaõn Thöùc, Nhaõn Caên chính laø Taêng Thöôïng cuûa Nhaõn Thöùc. Nöông nôi ñaây maø chaáp ngaõ, nghóa laø noùi phaøm phaùp Taêng Thöôïng ñeàu khoâng theå xuaát sanh ra hai möôi hai Caên ñöôïc (Hai möôi hai Caên goàm coù: 6 Caên [Nhaõn Caên, Nhó Caên….YÙ Caên], 3 Caên [ Nam Caên, Nöõ Caên, Maïng Caên], 5 Thoï Caên {khoå, vui, möøng, lo, xaû], 5 Thieän Caên [Tín, Taán, Nieäm, Ñòng, Hueä], 3 Voâ Laäu caên {Vò tri ñöông tri Caên, Dó tri Caên, Cuï tri Caên [Trích trong Töø Ñieån Phaät Hoïc Hueä Quang]), ngoaïi tröø ñaây khoâng coù Ngaõ rieâng laøm Nghóa Taêng Thöôïng, ñoù chính laø Caên Thieän Xaûo.

7/- Chaáp Vaät Theå Thöôøng Truï laø Ngaõ. Ngoaïi tröø bò chaáp ñaây, ñaïo lyù ba coõi, ñaïo lyù naøy laø phaùp nhaân quaû do choã chaáp maø coù nhaân quaû sanh dieät, coù ba ñôøi laø quaù khöù, hieän taïi, vò lai. Roõ raøng ngoaøi taùnh khoâng cuûa caùc phaùp ra, taát caû phaùp ñeàu khoâng coù thöôøng truï, ñaây laø Theá Thieän Xaûo.

104

8/- Nöông nôi taïp nhieãm thanh tònh ñaây, nghóa laø nöông töïa nôi choã chaáp tröôùc taïp nhieãm thanh tònh laøm Ngaõ. Ngoaïi tröø choã chaáp tröôùc naøy, ñaïo lyù Töù Ñeá laø ñaïo lyù nhaân quaû cuûa phaùp taïp nhieãm vaø ñaïo lyù naøy chính laø Khoå Taäp; ñaïo lyù nhaân quaû cuûa phaùp thanh tònh vaø ñaïo lyù naøy chính laø Dieät Ñaïo. Do nöông töïa nôi Töù Ñeá maø coù taïp nhieãm vaø thanh tònh. Ngoaïi tröø Töù Ñeá naøy, khoâng coù phaùp taïp nhieãm vaø thanh tònh naøo khaùc. Ngaõ chaáp neáu nhö phaù ñöôïc ñoù chính laø Ñeá Thieän Xaûo.

9/- Chaáp Quaùn Haïnh laøm Ngaõ, nghóa laø chaáp ba Thöøa Thaùnh Quaû laøm Ngaõ. Ngoaïi tröø chaáp ngaõ ñaây, ba Thöøa khoâng phaûi laø Thöøa, nhö keû thöôøng tu quaùn haïnh thì coù theå chöùng quaû Thaùnh vaø nöông nôi nghóa naøy maø kieán laäp nghóa cuûa ba Thöøa laø Thinh Vaên, Duyeân Giaùc vaø Boà Taùt; ba Thöøa Thaùnh Quaû naøy ñeàu nhôø tu haønh maø ñöôïc chöùng ñaéc, ñuùng ra ba Thöøa Thaùnh Quaû khoâng coù Ngaõ Theå thaät taïi. Ba Thöøa neáu nhö coù theå phaù chaáp ñoù chính laø Thöøa Thieän Xaûo.

10/- Chaáp troùi buoäc giaûi thoaùt ñaây laøm Ngaõ, nghóa laø coù thöù ngöôøi cho laø sanh töû coù troùi buoäc, nieát baøn coù giaûi thoaùt, neáu nhö khoâng coù Ngaõ Chuû Teå thì nhaát ñònh khoâng coù sanh töû vaø nieát baøn. Neáu muoán phaù tröø chaáp tröôùc naøy, phaûi hieåu roõ taát caû phaùp höõu vi voâ vi, nghóa laø taát caû phaùp höõu vi do nhieãm oâ cho neân coù bò troùi buoäc vaø taát caû phaùp voâ vi thanh tònh nhôø chöùng ñaéc cho neân coù ñöôïc giaûi thoaùt. Nhôø phaù tröø ñöôïc söï chaáp tröôùc phaùp troùi buoäc vaø phaùp

105

giaûi thoaùt caû hai ñeàu khoâng coù ngaõ, cho neân goïi laø Phaùp Vöõu Vi Voâ Vi Thieän Xaûo.

Nöông nôi möôøi Thieän Xaûo ñeå phaù tröø möôøi Ngaõ Kieán. Laïi nöõa ôû trong möôøi thöù phaùp Thieän Xaûo naøy, moãi moät phaùp ñeàu bao goàm ba Taùnh: nhö ôû trong Saéc Phaùp cuûa Nguõ Uaån, nöông nôi Saéc Phaùp maø chaáp cho raèng coù thaät theå, ñoù chính laø Bieán Keá Sôû Chaáp Taùnh; hieåu roõ Saéc Phaùp laø do caùc duyeân sanh ra vaø do Duy Thöùc bieán hieän, ñoù chính laø hieåu roõ Y Tha Khôûi Taùnh; hieåu roõ Saéc töùc laø khoâng, ñoù chính laø hieåu roõ Vieân Thaønh Thaät Taùnh. Nôi Saéc Uaån ñaõ laø nhö theá, cho ñeán Thoï Töôûng Haønh Thöùc vaø Giôùi Xöù..v..v...... cuõng laø nhö theá, cho neân ba Töï Taùnh ñaây ñeàu ôû khaép trong caùc phaùp Nguõ Uaån. Möôøi caûnh thieän xaûo treân ñaõ ñöôïc trình baøy toång quaùt.

*b, Bieän Minh Rieâng Bieät:

1>Uaån Thieän Xaûo:

Baøi Tuïng: “Khoâng phaûi moät vaø toùm löôïc toång quaùt, nghóa Phaàn Ñoaïn goïi laø Uaån.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Uaån Thieän Xaûo. Uaån laø nghóa hoaø hôïp chöùa nhoùm, cuõng goïi laø tuï hoïp. Saéc khoâng phaûi moät Saéc, Thoï khoâng phaûi moät Thoï, chính laø nhieàu thöù taäp hoïp, neân goïi laø khoâng phaûi moät. Ñem nhieàu thöù phaùp ñaây hoïp nhau laïi laøm moät phaùp tuï goïi laø toùm löôïc

106

toång quaùt. Khoâng phaûi moät ñaây nhö treân ñaõ toùm löôïc nghóa laø coù theå phaân ñoaïn, neân goïi laø Uaån. Phaân Ñoaïn, nghóa laø phaân chia maïch laïc, nhö con ngöôøi laø moät heä hình theå nhöng trong ñoù coù Saéc, Thoï..v..v...... hoaø hôïp chöùa nhoùm. ÔÛ trong Saéc töï noù trôû thaønh phaân ñoaïn goïi laø Saéc Uaån. Saéc Uaån ñaõ laø nhö theá, Thoï Uaån cuõng laø nhö theá, Töôûng Uaån cuõng laø nhö theá, cho ñeán Thöùc Uaån cuõng laø nhö theá. Chöõ Uaån ngöôøi xöa dòch laø AÁm, chính laø nghóa che phuû, ngaøy nay caên cöù nôi nghóa chính cuûa noù dòch laø Uaån.

2>Giôùi Thieän Xaûo:

Baøi Tuïng: “Naêng, Sôû Thuû, Bæ Thuû; nghóa chuûng töû goïi laø Giôùi.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích möôøi taùm Giôùi. Naêng Thuû töùc laø saùu Caên, Sôû Thuû töùc laø saùu Traàn, Bæ Thuû töùc laø saùu Thöùc. Möôøi taùm phaùp ñaây ñeàu goïi laø Giôùi. Nghóa cuûa Giôùi töùc laø Chuûng Töû, hieåu roõ nghóa cuûa möôøi taùm Giôùi ñeàu coù khaû naêng sanh ra chuûng töû Nhaân, neân goïi laø möôøi taùm Giôùi.

3>Xöù Thieän Xaûo:

Baøi Tuïng: “Naêng thoï choã Lieãu Caûnh; Duïng, nghóa laø Moân goïi laø Xöù.”

107

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây giaûi thích möôøi hai Xöù. Noùi ñeán Xöù laø noùi ñeán nghóa Höõu Duïng, laø noùi ñeán Nghóa Moân; Höõu Duïng, nghóa laø coù khaû naêng thoï duïng; Nghóa Moân, nghóa laø choã chuyeân moân thoï duïng; choã coù khaû naêng thoï duïng chuyeân moân chính laø chæ cho saùu Caên; choã chuyeân moân ñeå thoï duïng chính laø saùu Traàn.

4>Duyeân Khôûi Thieän Xaûo:

Baøi Tuïng: “Nghóa Duyeân Khôûi nôi Nhaân, nôi Quaû, nôi Duïng; khoâng taêng giaûm.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây giaûi thích Duyeân Khôûi Thieän Xaûo. Ñoái vôùi Nhaân, vôùi Quaû, vôùi Duïng khoâng thaáy coù taêng ích vaø toån giaûm, töùc laø hieåu roõ thaät töôùng cuûa nhaân, cuûa quaû, cuûa duïng nôi Thaäp Nhò Duyeân Khôûi. Khoâng thaáy phaùt khôûi toån giaûm chính laø thöøa nhaän coù nhaân quaû. Khoâng thaáy phaùt khôûi taêng ích chính laø khoâng chaáp nhaän coù Thieân Thaàn, coù Thaàn Ngaõ..v..v...... vaø khoâng chaáp nhaän coù nhaân bình ñaúng. Neáu nhö hieåu roõ nghóa naøy töùc laø ñaõ lìa khoûi voïng chaáp taêng ích vaø toån giaûm, ñaây laø Duyeân Khôûi Thieän Xaûo.

5>Xöù Phi Xöù Thieän Xaûo:

Baøi Tuïng:

108

“Nôi Phi AÙi, AÙi, Tònh, Caâu Sanh, vaø Thaéng Chuû, Ñaéc, Haønh khoâng töï taïi; laø nghóa xöù phi xöù.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Xöù Phi Xöù Thieän Xaûo maø phaù tröø chaáp tröôùc coù Ngaõ Töï Taïi. Tuïng noùi raèng nôi Phi AÙi (nôi khoâng ham muoán) laø hieån baøy quaû Phi AÙi khoâng coù khaû naêng töï taïi, nhö con ngöôøi nguyeân laø khoâng coù yù nguyeän phi aùi (ham muoán) ñoïa Ñòa Nguïc, nhöng maø do nghieäp toäi cho neân phaûi ñoaï Ñòa Nguïc. Laïi nöõa nhö moãi con ngöôøi ñeàu khoâng yù nguyeän phi aùi chòu khoå veà laõo beänh töû, nhöng maø do nghieäp ñaõ thuaàn thuïc cho neân khoâng theå khoâng thoï khoå veà laõo beänh töû. Ñaây chính laø nôi AÙi khoâng khaû naêng töï taïi. Nôi AÙi khoâng khaû naêng töï taïi, nghóa laø nhö coù ngöôøi nhôø phöôùc nghieäp cuûa hoï maø ñöôïc thoï phöôùc baùo vaø phöôùc baùo cuûa hoï ñöôïc thoï nhaän khoâng phaûi do hoï mong caàu maø ñöôïc keát quaû, ñaây cuõng goïi laø khoâng töï taïi. Nôi thanh tònh khoâng töï taïi, nghóa laø quaû nhaát ñònh phaûi do nhaân vaø nhaân thaønh thuïc thì môùi caûm thoï ñöôïc quaû, nhö trì Nguõ Giôùi thì ñöôïc sanh leân coõi Trôøi vaø coõi Ngöôøi, tu Thaát Giaùc Chi thì chöùng ñöôïc Nieát Baøn, nhöng muoán chöùng Voâ Thöôïng Boà Ñeà thì nhaát ñònh phaûi tu ñaày ñuû Phöôùc Hueä song haønh. Caâu Sanh Khoâng Töï Taïi, nghóa laø ôû nôi moät trong ba ngaøn Ñaïi Thieân Theá Giôùi khoâng coù hai Phaät Ñaø, nhö Ta Baø Theá Giôùi naøy ñoàng thôøi chæ coù moät Phaät Thích Ca maø thoâi. Ñeán nhö ôû ñôøi goïi ngöôøi naøo ñoù laø Phaät Soáng, ñaây chæ laø loái noùi khaùch saùo maø thoâi. Nôi moät Tieåu Theá Giôùi ñoàng thôøi cuõng chæ coù moät Chuyeån Luaân Thaùnh

109

Vöông maø khoâng coù Thaùnh Vöông thöù hai, ñaây goïi laø Caâu Sanh Khoâng Töï Taïi. Thaéng Chuû Khoâng Töï Taïi nghóa laø chæ cho danh hieäu cuûa Phaïm Vöông, Ñeá Thích, Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông..v..v...... Choã thaân theå ñeå nöông töïa cuûa caùc vò aáy taát nhieân phaûi thaân nam thì môùi coù theå laøm Theá Thaéng Chuû. Chöùng Ñaëng Khoâng Töï Taïi, nghóa laø nôi Quaû Phaät vaø quaû Bích Chi Phaät cuõng phaûi thaân nam thì môùi coù theå chöùng ñaëng. Hieän Haønh Khoâng Töï Taïi, nghóa laø nhö ngöôøi ñaõ chöùng Sô Quaû nôi Thieän Caâu Sanh thì nhaát ñònh haïnh saùt sanh khoâng theå sanh khôûi trôû laïi, nhaân vì hoï ñaõ ñoaïn tröø döùt nhaân aùc phaùp. Sô Quaû ñaõ laø nhö theá, ngoaøi ra Thaùnh Quaû nhaát ñònh cuõng khoâng bò aùc haïnh taùi dieãn. Nôi Phaøm Phu cuõng coù raát nhieàu quyeát ñònh khoâng theå haïn löôïng ñöôïc, nhö khi ñöùc Phaät coøn taïi theá vua Löu Ly muoán tieâu dieät doøng hoï Thích, ñöùc Phaät quaùn thaáy ñaây chính laø nghieäp ñaõ thuaàn thuïc, khoâng coù phöông phaùp naøo coù theå cöùu vaõng ñöôïc, nhöng Muïc Kieân Lieân baïch Phaät: con coù theå duøng thaàn thoâng ñem heát doøng hoï Thích cöùu vaøo trong coõi Khoâng. Ñöùc Phaät traû lôøi: oâng coù theå cöùu doøng hoï Thích thì cuõng coù theå ñem nghieäp löïc cuûa taát caû chuùng sanh an trí vaøo trong coõi Khoâng hay sao? Muïc Kieàn Lieân laøm thinh. Hieän taïi ngöôøi ñôøi haønh ñoäng ñoäc aùc ñoái vôùi chuùng ta ñoù cuõng laø coäng nghieäp chieâu caûm cuûa chuùng ta, maëc duø trong coäng nghieäp chieâu caûm noùi treân coù moät ngöôøi phaùt khôûi naêng löïc tu thieàn ñònh thì luùc ñoù hoï chaúng qua chæ giaûi thoaùt ñöôïc moät ngöôøi maø thoâi, coøn ñaïi nghieäp cuûa coäng ñoàng thì khoù coù theå chuyeån hoaù toaøn boä ñöôïc. Cho neân coäng nghieäp thì raát roäng lôùn, trong tröôøng hôïp nghieäp ñaõ thuaàn thuïc,

110

ngay luùc ñoù coù ngöôøi phaùt taâm tu haønh thì nhöõng thöù nhaân ñaõ tu taäp ñöôïc seõ ñem coäng nghieäp khieán cho giaûm nheï trong töông lai, maëc duø hoï ôû trong hoaøn caûnh khoå maø ngöôïc laïi khoâng caûm thaáy khoå tröôùc nhöõng ñieàu khoù nhaãn naïi vaø laïi coøn thoï nhaän nhöõng ñieàu thuaän lôïi. Heát söùc quan troïng ôû choã laø ñaõ khoâng thoï laáy quaû khoå maø coøn caàn phaûi quyeát ñònh khoâng ñöôïc taïo theâm nghieäp nhaân aùc môùi, hoaëc caàn phaûi chöõa trò nghieäp aùc tích luõy laâu ñôøi khieán ñöôïc giaûm thieåu. Cho neân ôû trong Phaät Phaùp tin hieåu chaân chaùnh chính laø phaûi ngaên aùc haønh thieän vaø nöông nôi ñoù ñeå tu haønh thì coù theå ñöôïc giaûi thoaùt. Neáu khoâng ñöôïc nhö theá maëc duø caàu Phaät ñeå cöùu ñoä thì cuõng voâ duïng. Nhö A Nan ñeä töû cuûa Phaät, oâng nguyeân vì tu haønh chöa chöùng quaû, luùc naøo cuõng nöông töïa yû laïi nôi Phaät, roát cuoäc cuõng khoâng thoaùt khoûi naïn Ma Ñaêng Giaø. Ñaây laø lôøi daïy chaân thaät, nghóa laø nöông nôi nhaân thì ñöôïc nôi quaû. Baûy yù nghóa nhö theá chính laø giaûi thích roõ ñaïo lyù coù Xöù (coù choã) coù khaû naêng töï taïi vaø coù Phi Xöù (coù khoâng choã) taát nhieân khoâng khaû naêng töï taïi.

6>Caên Thieän Xaûo:

Baøi Tuïng: “Caên nôi Thuû, Truï, Tuïc, Duïng, hai Tònh, Taêng Thöôïng.”

Giaûi Nghóa:

111

Caâu Tuïng ñaây laø giaûi thích Caên Thieän Xaûo. Chöõ Caên laø nghóa taêng thöôïng, goàm coù hai möôi hai loaïi, coù khaû naêng phaùt khôûi coâng duïng taêng thöôïng cuûa saùu Thöùc ñeå nhaän laáy saùu Traàn, cho neân saùu Caên (nhö Nhaõn Caên, Nhó Caên..v..v...... YÙ Caên) ñaây goïi laø Thuû (nhaän laáy). Laïi nöõa chuùng ta khi nguû meâ..v..v...... maø vaãn sinh hoaït nhö ngöôøi chöa nguû (moäng du), ñaây chính laø maïng caên vaø cuõng goïi laø Truï Taêng Thöôïng. Tuïc Taêng Thöôïng, nghóa laø hai Caên cuûa nam nöõ coù theå khieán cho gia toäc noái tieáp lieân tuïc khoâng döùt. Duïng Taêng Thöôïng, chöõ Duïng nghóa laø thoï duïng, töùc laø coù theå thoï duïng naêm Thoï Caên nhö: Khoå, Laïc, Öu, Hyû, Xaû. Xaû Thoï trong ñaây chính laø thoï bình thöôøng khoâng phaûi khoå khoâng phaûi laïc. Hai Tònh, chính laø thanh tònh cuûa theá gian vaø thanh tònh cuûa xuaát theá gian. Tín..v..v...... naêm Thieän Caên laø naêng löïc theá gian taêng thöôïng; ñaõ bieát, chöa bieát, bieát ñaày ñuû laø ba voâ laäu Caên thuoäc veà naêng löïc xuaát theá thanh tònh taêng thöôïng. Tröôùc khi chöa chöùng quaû Thaùnh nghóa laø seõ vaøo kieán ñaïo, tröôøng hôïp ñaây goïi laø chöa tri caên; ñaõ chöùng quaû Thaùnh, ñaõ bieát Töù Ñeá, tröôøng hôïp ñaây goïi laø ñaõ tri caên; ñaõ thaønh A La Haùn vaø ñaõ thaønh Phaät, tröôøng hôïp ñaây goïi laø tri caên ñaày ñuû. Ba Caên noùi treân laø thuoäc veà Thieän Phaùp Xuaát Theá. Coøn Caên Taêng Thöôïng thì khoâng phaùt xuaát hai möôi hai loaïi Caên. Hai möôi hai loaïi Caên goàm coù: saùu Caên (Nhaõn Caên, Nhó Caên..v..v......) coäng theâm Maïng Caên, coäng theâm hai Caên Nam Nöõ thì thaønh chín Caên; chín Caên coäng theâm naêm Caên nöõa (Khoå, Laïc..v..v......) thì thaønh möôøi boán Caên; möôøi boán Caên coäng theâm naêm Caên nöõa (Tín, Taán..v..v.....) thì thaønh möôøi chín Caên; möôøi chín Caên coäng

112

theâm ba Caên sau (ba Voâ Laäu Caên) thì trôû thaønh hai möôi hai loaïi Caên. (Ba Voâ Laäu Caên goàm coù: 1- Vò Tri Duïc Tri Caên, nghóa laø Caên chöa nghe bieát chaân lyù Töù Ñeá nay muoán nghe bieát, ñaây thuoäc veà ngoâi vò Kieán Ñaïo. 2- Dó Tri Caên, nghóa laø Caên ñaõ bieát roû chaân lyù Töù Ñeá, ñaây thuoäc veà ngoâi vò Tu Ñaïo. 3- Cuï Tri Caên, nghóa laø Caên ñaõ bieát roû chaân lyù Töù Ñeá vaø coøn ñoaïn tröø xong caùc phieàn naõo, ñaây thuoäc veà ngoâi vò Voâ Hoïc. Ba Voâ Laäu Caên naøy ñöôïc trích trong Töø Ñieån Phaät Hoïc Hueä Quang) Nôi coù khaû naêng taùc duïng Taêng Thöôïng thì khoâng phaùt xuaát hai möôi hai loaïi caên naøy.

7>Theá Thieän Xaûo:

Baøi Tuïng: “Nhaân quaû ñaõ chöa thoï duïng, thì nghóa ba ñôøi neân bieát.”

Giaûi Nghóa: Caâu Tuïng ñaây laø giaûi thích ba ñôøi. Nhaân ñaõ thoï duïng maø quaû coøn hieän taïi, ñaây goïi laø hieän taïi; nhaân quaû ñeàu ñaõ thoï duïng, ñaây goïi laø quaù khöù; nhaân quaû ñeàu chöa thoï duïng, ñaây töùc laø vò lai. Taát caû phaùp phaøm ñaõ coù ñaày ñuû nhaân quaû maø chöa coù nghóa thoï duïng thì ñeàu ñöôïc gheùp vaøo Theá Thieän Xaûo.

8>Ñeá Thieän Xaûo:

Baøi Tuïng:

113

“Thoï vaø Thoï Tö Löông, caùc Haønh sôû nhaân kia, hai Tòch Dieät, ñoái trò: laø nghóa Ñeá neân bieát.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích nghóa Töù Ñeá. Caùc thöù tö löông cuûa ñöôïc thoï vaø khoå thoï chính laø Khoå Ñeá. Nhaân cuûa caùc thöù Khoå Thoï kia chính laø Taäp Ñeá. Coâng naêng dieät tröø hai ñeá Khoå vaø Taäp chính laø Dieät Ñeá. Coâng naêng Chaùnh Haïnh ñoái trò Khoå vaø Taäp chính laø Ñaïo Ñeá. Ñoù laø nghóa cuûa Töù Ñeá.

9>Thöøa Thieän Xaûo:

Baøi Tuïng: “Do coâng ñöùc loãi laàm, vaø Trí voâ phaân bieät; Y Tha, töï thoaùt ly khoûi, laø nghóa Thöøa neân bieát.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích nghóa ba Thöøa. Thöøa laø nghóa chuyeân chôû, töùc laø chæ cho khaû naêng chuyeân chôû töø bieån sanh töû ñeán thaønh Nieát Baøn. Thöøa ñaây coù ba haïng: Theo baøi Tuïng do caùc coâng ñöùc loãi laàm chính laø noùi Thaùnh Giaû ba Thöøa. Ngöôøi naøo neáu nhö nghe ñeán choã loãi laàm cuûa coâng ñöùc sanh töû maø ñöôïc thoaùt ly khoûi, ñaây laø haïng Thinh Vaên Thöøa. Ngöôøi naøo chöa ñöôïc nghe ñeán choã coâng ñöùc loãi laàm cuûa sanh töû cuûa nieát baøn kia maø töï mình giaùc ngoä ñöôïc vaø thoaùt ly khoûi, ñaây laø haïng Ñoäc Giaùc Thöøa. Ngöôøi naøo khoâng töøng nghe ñeán choã coâng ñöùc loãi laàm cuûa sanh töû cuûa nieát baøn maø töï nhieân

114

phaùt khôûi trí voâ phaân bieät vaø ñöôïc thoaùt ly khoûi, ñaây laø haïng Ñaïi Thöøa. Nhöõng nghóa cuûa Thöøa ñaây caàn phaûi hieåu bieát.

10>Höõu Vi Voâ Vi Thieän Xaûo:

Baøi Tuïng: “Nghóa höõu vi voâ vi: goïi neáu laø giaû, neáu laø nhaân, neáu laø töôùng; neáu laø vaéng laëng, neáu nghóa sôû quaùn kia.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích nghóa cuûa phaùp höõu vi vaø voâ vi. Moät caâu tröôùc laø noùi chung, ba caâu sau laø giaûi thích rieâng bieät. Neáu laø giaû, neáu laø nhaân, neáu laø töôùng chính laø giaûi thích höõu vi. Giaû ñaây nghóa laø caùc phaùp chæ coù giaû danh, khoâng coù thaät theå. Nhaân ñaây nghóa laø Taïng Thöùc thaâu nhieáp caùc chuûng töû. Töôùng ñaây nghóa laø khí theá giôùi cuûa y baùo vaø caên thaân cuûa chaùnh baùo, saùu traàn caûnh cuûa choã thoï duïng, naêm Thöùc töôùng naêng thuû caûnh hieän löôïng, Thöùc thöù saùu naêng tö duy, cho ñeán Thöùc thöù baûy naêng haèng thaåm tö löông, taát caû ñeàu bao goàm ôû trong Töôùng. Nhö theá neáu laø giaû, laø nhaân, laø töôùng thaûy ñeàu thuoäc veà höõu vi. Neáu laø tòch tònh, neáu laø nghóa sôû quaùn, chính laø giaûi thích voâ vi. Nguyeân do Nieát Baøn vaø Ñaïo Ñeá coù theå chöùng ñaéc, cho neân taát caû ñeàu thuoäc veà tòch tònh. Neáu laø nghóa cuûa sôû quaùn thì caûnh sôû quaùn ñaây thuoäc veà chaân nhö cuûa baûn taùnh Nieát Baøn, nhôø chaân nhö naøy trí voâ phaân bieät môùi coù theå duyeân ñöôïc caûnh chaân thaät.

115

B.- BIEÄN MINH HAÏNH: Phaåm vò Bieän Minh Chaân Thaät thöù ba ñaõ giaûng hoaøn taát, tieáp theo laø giaûng phaåm vò Bieän Minh Tu Ñoái Trò thöù tö, ñaây laø thuyeát minh chaân chaùnh phöông phaùp tu haønh vaø chieáu theo söï tu haønh naøy coù theå ñoái trò phieàn naõo. Cuõng gioáng nhö trò beänh, nguyeân do bò beänh cho neân môùi duøng thuoác vaø coù beänh gì thì duøng thuoác naáy ñeå trò lieäu, coù nhöõng beänh chöôùng gì thì tu haønh phaùp moân ñoù ñeå ñoái trò. Nôi trong ba khoa lôùn laø Caûnh, Haïnh, Quaû, seõ bieän minh Haïnh thöù hai. Trong Haïnh thöù hai laïi phaân laøm hai phaàn: Bieän minh tu ñoái trò vaø bieän minh tu phaàn vò. Trong phaùp noaõn phaàn vò ñaây hieån nhieân ñeàu laø trình baøy ôû nôi Haïnh. Coøn ôû nôi Caûnh thì tröôùc ñaõ giaûi thích, chính laø nöông nôi giaùo phaùp cuûa Phaät maø quaùn chieáu lyù giaûi laøm caûnh. Rieâng trong Haïnh ñaây, nghóa laø phaøm ngöôøi tu haønh taát nhieân ñeàu phaûi nöông nôi choã minh lyù maø thaät haønh, coù choã goïi laø muoán chöùng chaân lyù thì taát nhieân phaûi tu haønh. Nhôø lyù cuûa caûnh chaân thaät laø choã chöùng thaùnh trí cuûa chö Phaät vaø lyù cuûa caûnh naøy chöa coù sanh hö voïng phaân bieät, maëc duø noù thöôøng ôû trong ñieân ñaûo taïo nghieäp thoï khoå. Chuùng ta muoán chöùng ñöôïc Thaùnh trí nôi lyù cuûa caûnh naøy thì tröôùc heát phaûi ñoái trò hö voïng ñieân ñaûo vaø muoán ñoái trò hö voïng ñieân ñaûo thì caàn phaûi tu haønh phöông phaùp ñoái trò.

[PHAÅM BIEÄN MINH TU ÑOÁI TRÒ THÖÙ TÖ a)- Bieän Minh Tu Ñoái Trò:

116

a/1- Bieän Minh Tu Ñoái Trò Chaân Chaùnh:

1)- Töù Nieäm Xöù:

Baøi Tuïng: “Do vì thoâ troïng, nhaân aùi, ngaõ söï, khoâng meâ; laø vaøo Töù Thaùnh Ñeá, tu nieäm truï neân bieát.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Töù Nieäm Xöù. Töù Nieäm Xöù chính laø Thaân, Thoï, Taâm, Phaùp. Naêng tu boán thöù naøy chính laø thöôøng truï nôi trong chaùnh lyù, laø caên baûn cuûa haäu lai ñöa ñeán sanh Ñònh vaø Hueä. Ñuùng ra boán thöù naøy laø boán thöù Quaùn Hueä vaø Hueä thì nöông nôi Nieäm maø ñöôïc sanh khôûi an truï, cho neân goïi laø Nieäm Truï. Nieäm Truï chính laø ôû choã quaùn lyù cuûa caûnh, quaùn nieäm nhieàu laàn trôû thaønh raát thuaàn thuïc vaø hieåu roõ khoâng bò meâ muoäi. Thí duï nhö bình thöôøng choã goïi nieäm Phaät cuõng chính laø nöông nôi Phaät ñeå nieäm vaø nieäm roõ raøng khoâng meâ muoäi, nhôø ñoù veà sau trôû thaønh Ñònh vaø nhôø Ñònh daãn ñeán sanh ra Hueä, Hueä coù theå töông tuïc sanh khôûi goïi laø Truï. Thaân, Thoï, Taâm, Phaùp cuûa boán Nieäm Truï laøm theá naøo trôû thaønh boán thöù Chaùnh Nieäm? Ñoù laø quaùn thaân baát tònh, quaùn thoï laø khoå, quaùn taâm voâ thöôøng, quaùn phaùp voâ ngaõ. Nhôø boán thöù quaùn ñaây khieán cho Hueä ñöôïc truï neân goïi laø Töù Nieäm Truï. Tuïng noùi raèng: Do vì thoâ troïng ñaây, Thoâ laø thoâ bæ nghóa laø thaáp heøn; Troïng laø traàm troïng nghóa laø naëng neà; Thoâ Troïng nghóa laø khoâng phaûi thanh tònh, khoâng phaûi maàu nhieäm,

117

ñaây laø giaûi thích Quaùn Thaân Baát Tònh. Do vì nguyeân nhaân cuûa Thoï cho neân giaûi thích Quaùn Thoï laø khoå. Do Thoï laø nguyeân nhaân cuûa AÙi vaø muoán ñoaïn tröø tham aùi thì taát nhieân phaûi Quaùn Thoï laø khoå vaø nhôø ñoù môùi coù theå ñoái trò ñöôïc AÙi. Vì Ngaõ Söï laø giaûi thích Quaùn Taâm Voâ Thöôøng. Do chaáp Thöùc thöù baûy Thöùc thöù taùm hoaëc Taâm Taâm Sôû laøm ngaõ, hoâm nay quaùn chuùng ñeàu laø voâ thöôøng, cho neân nôi choã söï vieäc nöông töïa chaáp ngaõ cuõng laø voâ thöôøng. Hieåu bieát taát caû phaùp ñeàu voâ ngaõ thì ôû nôi taát caû phaùp khoâng bò meâ muoäi, cho neân goïi laø Quaùn Phaùp Voâ Ngaõ. Tu Töù Nieäm Truï ñaây cuõng coù theå ngoä ñöôïc boán Thaùnh Ñeá, nhö nhôø Quaùn Thaân Thoâ Troïng töùc laø tu haønh nôi taùnh khoå maø chöùng nhaäp ñöôïc Khoå Ñeá. Quaùn Höõu Laäu Thoï chính laø nguyeân nhaân cuûa AÙi vaø nhôø ñoù chöùng nhaäp ñöôïc Taäp Ñeá. Quaùn Taâm laø choã nöông töïa, choã duyeân söï cuûa chaáp ngaõ thaûy ñeàu laø voâ thöôøng sanh dieät vaø nhôø ñoù thoaùt ly ñöôïc chaáp ñoaïn chaáp thöôøng ñoàng thôøi chöùng nhaäp ñöôïc Dieät Ñeá. Quaùn taát caû phaùp neáu khoâng bò meâ muoäi lieàn ñöôïc nhaäp vaøo Ñaïo Ñeá. Tö duy Töù Nieäm Truï thì coù theå chöùng vaøo Töù Ñeá, Ngoaøi ra, chæ trong Luaän naøy môùi ñeà caäp ñeán Töù Nieäm Truï laø Khoå Haïnh Töôùng. Quaùn Taäp, Quaùn Dieät, Quaùn Ñaïo moãi thöù ñeàu coù boán Haïnh Töôùng, choã goïi laø Töù Ñeá Thaäp Luïc Haïnh Töôùng. Nöông nôi Thaäp Luïc Haïnh naøy coù theå vaøo Kieán Ñaïo, nghóa laø moãi Ñeá ñeàu coù boán Haïnh vaø nöông nôi boán Haïnh ñaây thì ñöôïc nhaäp vaøo Khoå Ñeá. Ba Ñeá sau thì cuõng gioáng nhö theá. Nhöng Töù Nieäm Truï trong Phaät Phaùp caên baûn thì thuoäc veà Quaùn Hueä vaø Taâm nhôø ñoù môùi coù theå an truï hoaøn toaøn

118

trong boán caûnh noùi treân; Töù Nieäm Truï chính laø phaùp xuaát theá vaø khoâng nhö theá thì khoâng phaûi phaùp xuaát theá, nguyeân vì Töù Nieäm Truï laø cô baûn cuûa phaùp xuaát theá.

2)- Töù Chaùnh Ñoaïn: Baøi Tuïng: “Ñaõ trò Chöôùng bieán tri, taát caû thöù sai bieät, laø xa lìa tu taäp, caàn tu Töù Chaùnh Ñoaïn.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Töù Chaùnh Ñoaïn. Töù Chaùnh Ñoaïn coøn goïi laø Töù Chaùnh Caàn, nghóa laø trì giôùi. Laø nöông nôi yeáu lyù Phaät Phaùp Caên Baûn ñaõ nghe ôû tröôùc maø phaùt khôûi tu haønh thieát thöïc. Nhôø nöông nôi ñaây tu haønh maø coù theå ñem nhöõng ñieàu aùc ñaõ sanh khieán cho ñoaïn dieät, nhöõng ñieàu aùc chöa sanh khieán khoâng cho sanh khôûi, nhöõng ñieàu thieän ñaõ sanh khieán cho taêng tröôûng, nhöõng ñieàu thieän chöa sanh khieán cho phaùt sanh. Noùi ngöôïc laïi, chính laø ñem choã coù aùc phaùp khieán cho khuaát phuïc tieâu dieät, choã coù thieän phaùp khieán cho sanh tröôûng, cho neân goïi laø Töù Chaùnh Ñoaïn. Baøi Tuïng ñaõ noùi phaåm chöôùng bieán tri, nghóa laø taát caû thöù sai bieät ñaây nhôø ñaõ tu Töù Nieäm Truï ôû tröôùc, cho neân choã coù taát caû voâ ngaõ..v..v...... ñeàu coù theå ñoái trò vaø choã ñoái trò ngaõ ñaûo ..v..v...... ñeàu coù theå hieåu bieát cuøng khaép, ñaõ hieåu bieát cuøng khaép, nhaân vì muoán xa lìa moät soá phaåm chöôùng naøy cho neân caàn phaûi tinh taán tu taäp Töù Chaùnh Caàn, nöông nôi Töù

119

Chaùnh Caàn khieán thieän phaùp ñaõ coù lieàn ñöôïc sanh tröôûng vaø aùc phaùp ñaõ coù lieàn bò tieâu dieät.

3)- Töù Thaàn Tuùc:

Baøi Tuïng: “Nöông nôi Truï, taùnh kham naêng; laø thaønh taát caû söï. Dieät tröø naêm loãi laàm; caàn tu taùm ñoaïn haønh (taùm ñieàu thaät haønh ñeå ñoaïn tröø). giaûi ñaõi, queân Thaùnh Ngoân; vaø traàm traïo; khoâng taùc haïnh, taùc haïnh; laø naêm loãi laàm neân bieát. Laø ñoaïn tröø giaûi ñaõi; tu duïc, caàn, tín, an; töùc laø choã nöông töïa, khaû naêng nöông töïa; vaø sôû nhaân, naêng quaû. Ngoaøi ra coøn laïi boán Thaát; tu nieäm, trí, tö, xaû; ghi cheùp lôøi noùi, giaùc ngoä hoân traàm traïo cöû; phuïc haïnh, dieät ñaúng löu.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh tu Töù Thaàn Tuùc (boán Thaàn Tuùc), Tu Töù Nieäm Xöù ôû tröôùc ñaõ trình baøy laø chuù troïng nôi söï saùng toû veà lyù, Töù Chaùnh Ñoaïn laø chuù troïng nôi söï trì giôùi, Töù Thaàn Tuùc ñaây thì chuù troïng nôi söï tu ñònh. Nguyeân do tieáng Phaïn goïi laø Tam Ma Ñòa, Haùn dòch laø Ñaúng Trì, töùc laø truï trì bình ñaúng. Ñònh löïc naøy neáu tu thaønh thì coù taùnh kham naêng, coù taùnh kieân cöôøng kham khoå nhaãn naïi, sieâng naêng laøm nhöõng vieäc khoù laøm, sieâng naêng nhaãn nhöõng vieäc khoù nhaãn; ngöôøi naøo khoâng theå haønh trì khoâng theå nhaãn laø ngöôøi ñoù chöa töøng tu ñònh, nhôø ñònh löïc neân môùi coù kham naêng. Nôi Phaät Phaùp noùi raèng, Tö Löông Ñaïi Thöøa Boà Ñeà nhôø coù ñònh löïc thì môùi coù theå tu taäp tích tröû phaùp thieän

120

theá gian vaø xuaát theá gian, cho ñeán thaät haønh Luïc Ñoä Töù Nhieáp ñeå roäng ñoä chuùng sanh, leõ coá nhieân caàn phaûi coù Ñònh Löïc thì môùi coù theå thaønh töïu taát caû söï vieäc ñeå tu taäp. Noùi dieät tröø naêm loãi laàm vaø caàn tu taùm ñoaïn haønh, nghóa laø do naêm loãi laàm laøm chöôùng ngaïi cuûa söï tu ñònh, naêm loãi laàm ñaây neáu nhö khoâng tröø thì vieäc tu ñònh khoâng theå phaùt sanh; vì muoán dieät naêm loãi naøy, caàn phaûi tu taùm thöù naêng ñoaïn haønh. Naêm loãi laàm goàm coù: 1- Giaûi Ñaõi, 2- Queân Thaùnh Ngoân, 3- Hoâm traàm Traïo cöû, 4- Khoâng Taùc Haïnh, 5- Taùc Haïnh. Nghóa Giaûi Ñaõi laø khoâng ra söùc naêng noå ñoaïn tröø phieàn naõo, khoâng chuyeân caàn tu taäp phaùp thieän. Queân Thaùnh Nhoân, nghóa laø hoaøn toaøn queân maát ñem chaùnh lyù chaùnh haïnh trong Phaät Phaùp ra ñeå thuyeát minh. Traàm Traïo ñaây, hai thöù phaùp caên baûn naøy thöôøng hieäp laïi laøm moät; Traàm töùc laø hoân traàm, nghóa laø taâm taùnh chìm xuoáng, aùm ñoän khoâng thanh tònh saùng suoát vaø so vôùi nguû nghæ cheânh leäch khoâng nhieàu. Nhö coù thöù ngöôøi ngoài xuoáng laø nguû, ñaây töùc laø hoân traàm. Laïi coù thöù ngöôøi khoâng ngoài thì ñaõ nguû, moät khi ngoài thì töôûng ñoâng töôûng taây, tôï hoà coù vaät quay ñi quay laïi, gioáng nhö duøng tay ñem vaät ñöa leân hö khoâng, traïng thaùi ñaây töùc laø traïo cöû. Moãi khi ñònh taâm lieàn bò traàm meâ, töùc laø chæ cho hoân traàm. Coøn cöû ñoäng chaân tay chính laø traïo cöû. Phaøm coù hoân traàm traïo cöû thì taâm khoâng ñöôïc trong saùng vaø khoâng ñöôïc yeân tónh, ñaây goïi laø Ñònh Chöôùng. Khoâng taùc haïnh, nghóa laø gia haïnh caàn phaûi thöïc haønh vaø khoâng thöïc haønh gia haïnh thì trôû thaønh loãi laàm. Nhö ñoái vôùi hoân traàm thì caàn phaûi thöïc haønh gia haïnh ñeå khieán taâm khôûi leân truï nôi

121

chaùnh nieäm, coøn ñoái vôùi traïo cöû thì caàn phaûi thöïc haønh khieán taâm an ñònh vaø ngöôïc laïi khoâng chòu thöïc haønh thì trôû thaønh loãi laàm. Coøn Taùc Haïnh, nghóa laø ñoái vôùi vaán ñeà khoâng neân gia haïnh maø laïi thöïc haønh gia haïnh, ñaây cuõng laø trôû thaønh loãi laàm. Nhö phaûi ñònh taâm bình ñaúng phaûi vaän haønh töông tuïc, nhöng ñoái vôùi gia haïnh naøy laøm ngöôïc laïi thì cuõng trôû thaønh loãi laàm. Cho neân caàn phaûi thöïc haønh maø khoâng chòu thöïc haønh, hoaëc khoâng neân thöïc haønh maø laïi thöïc haønh, hôn nöõa choã thöïc haønh thì laïi ñình chæ, choã vaän haønh thì laïi giaûm thieåu, taát caû haønh ñoäng vöøa keå ñeàu trôû thaønh tai hoaï loãi laàm. Ñoái vôùi naêm loãi laàm noùi treân caàn phaûi tu Töù Thaàn Tuùc ñeå ñoái trò. Töù Thaàn Tuùc goàm coù boán phaùp laø Duïc, Caàn, Nieäm, Trí. Tu boán phaùp ñaây thì coù theå thaønh töïu ñöôïc ñònh. Nghóa laø nhaân vì coù Duïc thì môùi coù hy voïng mong caàu, nhaân vì coù Caàn thì môùi coù theå tinh taán, nhaân vì coù Nieäm thì môùi khoâng bò hoân traàm, nhaân vì coù Trí thì môùi coù theå quyeát ñònh choïn löïa. Cho neân nhôø boán thöù naøy coù theå thaønh töïu ñöôïc ñònh vaø nhôø ñònh maø phaùt khôûi naêng löïc thoâng suoát taát caû, duøng naêng löïc thaàn thoâng naøy coù theå laøm nhöõng söï vieäc maø bình thöôøng khoâng theå laøm, coù naêng löïc thì môùi vöôït qua ñöôïc ngöôøi phoå thoâng, naêng löïc ñaây chính laø coâng naêng cuûa Töù Thaàn Tuùc (boán Thaàn Tuùc). Hôn nöõa ôû nôi Töù Thaàn Tuùc coäng theâm boán thöù nöõa laø Tín, An, Tö, Xaû lieàn trôû thaønh baùt Ñoaïn Haønh (taùm Ñoaïn Haønh). Nhôø taùm thöù Ñoaïn Haønh naøy coù theå ñoái trò naêm loãi laàm: thöù nhaát laø ñoái trò loãi laàm giaûi ñaõi. Muoán ñoái trò loãi laàm giaûi ñaõi can phaûi tu taäp boán thöù laø Duïc, Caàn, Tín, An. Duïc laø choã nöông töïa vaø

122

Caàn taát nhieân nhôø nöông nôi Duïc maø phaùt khôûi, do Duïc môùi coù hy voïng, ñoái vôùi tu Ñònh hy voïng laø yeáu toá phaùt sanh mong caàu vaø nhôø mong caàu cho neân môùi chuyeân caàn duõng maûnh tinh taán tu Ñònh. Nhöng coù hy voïng taát nhieân laø do nôi Tín vaø Tín töùc laø tín ngöôõng, nhôø coâng ñöùc tín ngöôõng tu Ñònh, cho neân hy voïng môùi ñöôïc phaùt khôûi. Hôn nöõa Tín laïi nöông nôi Duïc laøm nhaân, nhôø Duïc cho neân tinh taán môùi ñöôïc phaùt khôûi vaø tinh taán laø choã sanh ra quaû töùc laø khinh an, cuõng goïi laø Ñònh. Coå nhaân noùi raèng: “Bieát döøng maø sau ñoù coù theå ñònh, ñònh maø sau ñoù coù theå tònh, tònh maø sau ñoù coù theå an” cuõng laø nghóa naøy. An ñaây töùc laø khinh an treân thaân taâm vaø cuõng töùc laø töôïng tröng söï thaønh töïu cuûa Ñònh; Ñònh ñaõ ñöôïc thaønh töïu thì coù theå ñoái trò giaûi ñaõi. Ngoaøi ñoái trò boán thöù loãi laàm noùi treân, coøn coù boán thöù loãi laàm nöõa goïi laø: Queân Thaùnh Ngoân, Traàm Traïo, khoâng Taùc Haïnh vaø Taùc Haïnh. Muoán hoaù giaûi boán thöù loãi naøy caàn phaûi tu boán thöù sau ñaây nhö laø Tu Nieäm, Trí, Tö, Xaû nhaèm ñeå ñoái trò boán thöù vöøa keå nhö laø Queân Thaùnh Ngoân, Traàm Traïo..v..v.... Nhö nhôø tu Nieäm lieàn coù theå nhôù roõ khoâng queân vaø ñoái vôùi xu höôùng chaân lyù cuûa Thaùnh Giaùo luoân luoân luùc naøo cuõng hieän tieàn. Nhôø tu Trí khieán ñöôïc phaùt hieän treân taâm cho neân khoâng bò traàm traïo (hoân traàm vaø traïo cöû). Nhôø tu Tö cho neân coù theå sanh khôûi gia haïnh ñeå chinh phuïc vaø tröø khöû traàm traïo. Nhôø tu Xaû cho neân coù theå an truï bình ñaúng. Coâng haïnh cuûa boán thöù ñaõ ñöôïc roõ raønh nhö theá, trong boán thöù ñaây Nieäm vaø Trí thì raát troïng yeáu, nhôø coù nieäm thì chaùnh trí môùi coù theå sanh khôûi, nhôø chaùnh trí sanh khôûi môùi phaùt hieän ñöôïc traàm traïo ñeå phaùt

123

khôûi gia haïnh tu taäp vaø nhôø chaùnh trí sanh khôûi môùi bieát ñöôïc taâm ñaõ truï nôi bình ñaúng thì khoâng caàn phaùt khôûi gia haïnh nöõa. Tuïng noùi raèng: Ñaõ ghi nhaän nhöõng Thaùnh Ngoân nghóa laø ñaõ ghi nhaän ñöôïc chaùnh lyù cuûa Thaùnh Ngoân, nhö laø caùc haønh voâ thöôøng, caùc phaùp voâ ngaõ, taát caû ñeàu do Duy Thöùc bieán bieän..v..v...... ñaây thuoäc veà Nieäm. Coù theå phaùt hieän treân taâm khoâng coù traàm traïo, ñaây thuoäc veà chaùnh Trí. Coù theå tu gia haïnh ñeå chinh phuïc vaø ñoaïn tröø traàm traïo, ñaây thuoäc veà Tö. Coù theå ñeå cho taâm ñònh bình ñaúng löu haønh töông tuïc khoâng giaùn ñoaïn, ñaây thuoäc veà Xaû. Nhö theá taùm Ñoaïn Haønh ñoái trò naêm loãi laàm vöøa trình baøy treân ñeàu laø phöông tieän tu Ñònh xuaát theá. Nguyeân vì Ñònh ñaây ôû nôi tu haønh laø troïng yeáu phi thöôøng vaø Ñònh ñaây neáu nhö thaønh töïu thì coù thoï duïng voâ cuøng to lôùn khoâng gì baèng. Nhöõng ñieàu khoâng loãi laàm ñaõ ñöôïc giaûi thích sô löôïc qua, muoán hieåu roõ tinh teá veà chuùng noù thì haõy xem nôi Du Giaø Sö Ñòa Luaän Ñaúng. Gaàn ñaây coù phaùp moân Tu Ñònh Nghi Quyõ cuûa ngaøi A Vöôïng Kham Boá cuõng coù theå tham khaûo.

4)- Nguõ Caên Löïc:

Baøi Tuïng: “Ñaõ thöù thuaän giaûi thoaùt; khoâi phuïc tu naêm taêng thöôïng, goïi laø: Duïc, Haønh, Khoâng Queân, Khoâng Taùn Loaïn, Tö Traïch (Tö duy choïn löïa). Töùc laø toån chöôùng teân löïc, nhaân quaû laäp thöù ñeä. Hai thuaän quyeát traïch, hai, taïi Nguõ Caên, Nguõ Löïc.”

Giaûi Nghóa:

124

Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Nguõ Caên vaø Nguõ Löïc. Caâu Tuïng thöù nhaát laø tröôùc heát vaên giaûi thích keát thuùc, chính laø choã tu Töù Thaàn Tuùc..v..v......, tu theo choã naøy ñeàu laø tuøy thuaän nôi phaùp thieän cuûa giaûi thoaùt phaàn. Nhôø ñaõ tu taäp caùc phaùp thieän ñaây, cho neân ñöôïc goïi laø ñaõ thöù thuaän giaûi thoaùt (ñaõ theo thöù lôùp cuûa thuaän giaûi thoaùt). Tieáp theo sau chính laø tu taäp nhaèm khoâi phuïc naêm thöù taêng thöôïng. Naêm thöù taêng thöôïng goàm coù Nguõ Caên: Tín, Taán, Nieäm, Ñònh vaø Hueä. Nhôø naêm thöù naøy coù theå khieán cho Nguõ Löïc gia haïnh caøng theâm taêng thöôïng. Nguõ Löïc taêng thöôïng goàm coù naên thöù: Duïc, Thaéng Giaûi, Nieäm, Ñònh vaø Hueä. Nhö tu Tín thì phaùt khôûi nguyeän Duïc, Tín töùc laø taêng thöôïng cuûa Duïc. Cuõng nhö ñoái vôùi Di Ñaø Tònh Ñoä sôû dó khoâng phaùt sanh tín ngöôõng laø do bôûi quan nieäm cho raèng, caûnh giôùi Di Ñaø Tònh Ñoä laø aûo töôûng khoâng theå tin ñöôïc, cho neân khoâng theå phaùt nguyeän vaõng sanh. Coøn nhö ñoái vôùi ba Thöøa cuûa Phaät Phaùp neáu khoâng phaùt sanh tín taâm thì cuõng khoâng coù theå nguyeän chöùng Boà Ñeà. Cho neân nguyeän Duïc moät khi phaùt sanh thì Ñònh taát nhieân caàn phaûi coù Tín ñeå laøm taêng thöôïng, nguyeân vì Tín coù theå khieán sanh ra Duïc. Thöù hai laø Tinh Taán, Tinh Taán chính laø yeáu toá cuûa ngöôøi tu haønh, nguyeân vì ngöôøi tu haønh taát nhieân caàn phaûi tinh taán vaø nhôø coù tinh taán söï tu haønh môùi coù theå nuoâi lôùn phaùp thieän, cho neân tinh taán laø taêng thöôïng cuûa tu haønh. Thöù ba laø Nieäm, Nieäm chính laø ghi roõ khoâng queân, khoâng luaän ñoái vôùi naêm phaùp, chaùnh haïnh, chaùnh quaû, thaûy ñeàu khoâng queân maát, laø khoâng queân caûnh taêng thöôïng. Thöù tö laø Ñònh, Ñònh nghóa laø taâm chuyeân nhaát

125

vaøo taùnh caûnh khoâng coù taùn loaïn, ñaây coù theå laøm taêng thöôïng khoâng taùn loaïn. Thöù naêm laø Hueä, Hueä nghóa laø ñoái vôùi taát caû phaùp ñeàu coù theå tö duy choïn löïa, ñaây laø taêng thöôïng cuûa tö traïch (tö duy vaø choïn löïa). Naêm thöù Tín..v..v......ñoái vôùi naêm thöù Duïc..v..v...... coù coâng duïng taêng thöôïng cho neân goïi laø Caên. Nghóa laø naêm Caên ñaây hoaøn toaøn ñaõ ñöôïc thaønh töïu thì coù khaû naêng phaùt khôûi moät thöù theá löïc thuø thaéng coù theå cheá phuïc ñöôïc chöôùng vaø laàn laàn toåm giaûm löïc löôïng cuûa chöôùng, cho neân goïi laø Toá Löïc. ÔÛ nôi naêm Caên (Nguõ Caên) theo thöù lôùp goïi laø naêm Löïc (Nguõ Löïc), töùc laø chæ cho nhaân quaû thöù töï: nhö nhôø Tín Duïc cho neân phaùt khôûi gia haïnh Tinh Taán, nhôø Tinh Taán cho neân nôi Phaät Phaùp khoâng queân, nhôø ghi nhôù cho neân khoâng bò taùn loaïn, nhôø khoâng bò taùn loaïn cho neân phaùt hueä ñeå tö traïch. Thöù töï cuûa nhaân quaû laø nhö theá. Laïi laàn nöõa trình baøy phöông dieän cuûa Caên Löïc, naêm Caên chính laø nhaân vaø naêm Löïc chính laø quaû, ôû ñòa vò chöa töï taïi thì goïi laø nhaân, coøn ôû ñòa vò ñaõ töï taïi thì goïi laø Löïc.

Nhö tröôùc ñaõ noùi, Choã tu Töù Nieäm Xöù laø chæ chuù troïng nôi Tu Hueä, Töù Chaùnh Ñoaïn laø chæ chuù troïng nôi Trì Giôùi, Töù Thaàn Tuùc laø chæ chuù troïng nôi Tu Ñònh, Nguõ Caên ñaõ thaønh töïu thì coù coâng duïng chính laø Löïc cuûa taêng thöôïng nhaèm ñeå cheá phuïc phieàn naõo. Ngöôøi tu Hueä neáu ñem Nguõ Löïc toång hôïp cuøng vôùi Giôùi vaø Ñònh thì söï tu taäp deã thaønh töïu vieân maõn. Boán laõnh vöïc naøy khoâng luaän vò trí phaân ñònh cuûa Ñaïi Thöøa vaø Tieåu Thöøa, caû hai ñeàu coù phaàn vò cuûa thuaän giaûi thoaùt vaø phaàn vò cuûa thuaän quyeát traïch (choïn

126

löïa), hoaëc goïi laø Tö Löông Vò vaø Gia Haønh Vò. Nhö Nguõ Ñình Taâm (Baát Tònh, Töø Bi, Nhaân Duyeân, Giôùi Phaân Bieät, Soå Töùc), Toång Töôùng Nieäm (nieäm töôùng toång hôïp), Bieät Töôùng Nieäm (nieäm rieâng töøng töôùng) cuûa Tieåu Thöøa chính laø Tö Löông Vò thuoäc phaàn vò Thuaän Giaûi Thoaùt; Noaõn, Ñaûnh, Nhaãn, Theá Ñeä Nhaát laø Gia Haïnh Vò thuoäc phaàn vò Thuaän Quyeát Traïch cuûa Ñaïi Thöøa. Nay trong vò trí Nguõ Ñình Taâm ñaây, Töù Nieäm Xöù, Töù Chaùnh Ñoaïn, Töù Nhö YÙ Tuùc laø ôû nôi phaàn vò Thuaän Giaûi Thoaùt. Coøn Nguõ Caên, Nguõ Löïc thì thuoäc phaàn vò Thuaän Quyeát Traïch. Rieâng Noaõn, Ñaûnh, Nhaãn, Theá Ñeä Nhaát cuûa phaàn vò Thuaän Quyeát Traïch ñöôïc nhaän thöùc nhö laø: Noaõn vaø Ñaûnh laø thuoäc veà hai phaàn ñaàu cuûa Nguõ Caên; Nhaãn vaø Theá Ñeä Nhaát laø thuoäc veà hai phaàn sau cuûa Nguõ Löïc. Nghóa laø nôi phaàn vò Noaõn vaø Ñaûnh laø thuoäc veà tu Caên; nôi phaàn vò Nhaãn vaø Theá Ñeä Nhaát laø thuoäc veà tu Löïc. Cho ñeán giaùo thuyeát cuûa Ñaïi Thöøa thì noùi raèng, tu ñeán Nieäm Truï laø coù theå phaùt taâm Boà Ñeà Ñaïi Thöøa, töùc laø vaøo ñöôïc ngoâi vò Sô Truï cuûa Thaäp Tín. Tu Töù Chaùnh Caàn, Töù Nhö YÙ Tuùc töùc laø vaøo ñöôïc ngoâi vò cuûa Thaäp Truï, Thaäp Haïnh, Thaäp Hoài Höôùng. Coøn Tu Nguõ Caên, Nguõ Löïc thì cuõng coøn ôû trong ngoâi vò Töù Gia Haïnh. Chaúng qua so saùnh nôi Ñaïi Thöøa thì roäng lôùn hôn, nhö choã tu Luïc Ñoä vaø Töù Nhieáp Phaùp..v..v...... thaät ra trong ñaây thì cuõng coù theå bao quaùt Töù Gia Haïnh. Boà Taùt ñaõ ñeán Gia Haïnh Vò thì thöôøng ôû trong Ñònh Vò, choã tu Gia Haïnh cuûa hoï cuõng töông tuïc khoâng giaùn ñoaïn, cho neân trong ñoù choã noùi ñích thöïc ñeàu laø phöông phaùp ñeå tu haønh cuûa haïnh xuaát theá chaân chaùnh. Haïnh ñaây choã noùi ñôn giaûn laø Tam Hoïc: Giôùi, Ñònh, Hueä,

127

noùi roäng ra chính laø Luïc Ba La Maät, laïi roäng hôn chính laø Ba Möôi Baûy Phaùp Boà Ñeà Phaàn. Phaùp Boà Ñeà Phaàn ñaây laïi phaân ra goàm coù: Tö Löông, Gia haïnh, Kieán Ñaïo, Tu Ñaïo, Voâ Hoïc Ñaïo, naêm ngoâi vò naøy tröôùc ñaõ trình baøy, ñeàu laø ngoâi vò thuoäc Kieán Ñaïo caû.

5)- Thaát Giaùc Chi: Baøi Tuïng: “Giaùc Chi löôïc coù naêm: choã goïi laø Sôû Y, Töï Taùnh, Xuaát Ly, goàm Lôïi Ích, vaø ba Voâ Nhieãm Chi. Do Nhaân Duyeân, Sôû Y, Töï Taùnh nghóa sai bieät cho neân Khinh An, Ñònh, Xaû goïi laø Voâ Nhieãm Chi.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Thaát Giaùc Chi. Thaát Giaùc Chi laø baûy chi giaùc ngoä. Thaát Giaùc Chi goàm coù: 1- Nieäm, 2- Traïch Phaùp, 3- Tinh Taán, 4- Hyû, 5- Khinh An, 6- Ñònh, 7- Xaû. Nay ôû trong Luaän naøy tröôùc heát laø ñem baûy Giaùc Chi hôïp laïi thaønh naêm Giaùc Chi ñeå trình baøy, nhaân vì ba Giaùc Chi sau kyø thaät laïi gioáng nhau cho neân gheùp laïi laøm moät Chi thöù naêm goïi laø Voâ Nhieãn Chi. Xöa nay Ba Möôi Baûy Boà Ñeà Phaàn ñeàu laø Giaùc Chi caû. Thaát Giaùc Chi ñaây ñuùng ra chính laø trình baøy Kieán Ñaïo Chaân Lyù laøm töï theå cho neân bieät danh laø Giaùc Chi vaø khi trôû thaønh Giaùc Baát Giaùc laø do quan heä thöù nhaát cuûa Thaùnh Giaû vaø Phaøm Phu. Nghóa laø Thaát Giaùc Chi ñaõ vieân maõn thì ñaëng Thaùnh Quaû; Thaát Giaùc Chi chöa vieân maõn chính laø Phaøm Phu. Thaát Giaùc Chi naøy leõ taát nhieân laø choã tu cuûa Tam Thöøa.

128

1, Sôû Y Giaùc Chi, trong Tuïng noùi Sôû Y chính laø chæ cho Nieäm Giaùc Chi. Nieäm Giaùc Chi nghóa laø nöông nôi nghe chaùnh Phaùp ghi nhôù ñöôïc thuaàn thuïc, chaùnh nieäm thôøi khaéc naøo cuõng hieän tieàn roõ raøng, cho neân goïi laø Nieäm. Nieäm ñaây laø moät trong naêm Bieät Caûnh Taâm Sôû, nghóa laø nôi caûnh ñaõ töøng tu taäp lieàn ghi nhôù roõ raøng khoâng heà queân laøm taùnh. Nieäm ñaây töùc laø Chaùnh Hueä vaø Nghieäp duïng laø choã nöông töïa cuûa Nieäm. Hôn nöõa Nieäm laø sôû y cuûa Hueä, cho neân nöông nôi Nieäm thì Hueä lieàn ñöôïc an truï ngay.

2, Töï Taùnh Giaùc Chi chính laø Traïch Phaùp Giaùc Chi. Traïch Phaùp nghóa laø ñoái vôùi söï lyù cuûa taát caû phaùp tieán haønh choïn löïa moät caùch tinh töôøng. Nhöõng thöù laø coù laø khoâng, laø chaân laø voïng, laø nhieãm laø tònh, laø thieän laø aùc ñeàu do coâng duïng cuûa Hueä giaûi phaãu moät caùch tinh töôøng. Cho neân Traïch Phaùp laø töï taùnh cuûa Hueä, nhö hieän thaáy Khoå laø taùnh böùc baùch, hieän thaáy Taäp laø nghóa nhaân duyeân, hieän thaáy Dieät laø taùnh vaéng laëng, hieän thaáy Ñaïo laø nghóa Chaùnh Haïnh..v..v......, taát caû ñeàu coâng duïng cuûa Trí Hueä soi saùng.

3, Giaùc Xuaát Ly Chi chính laø Tinh Taán Giaùc Chi, nghóa laø ôû nôi trí hueä sau khi choïn löïa, muoán lìa khoûi töø trong phaùp nhieãm ngaên che chæ coù tinh taán laø treân heát.

4, Giaùc Lôïi Ích Chi chính laø Hyû Giaùc Chi. Hyû ôû nôi Ñaïi Thöøa laø thuoäc veà Hoan Hyû Ñòa ban ñaàu vaø Ñòa ñaây coù khaû naêng ñoaïn hoaëc chöùng chaân, coù khaû naêng chöùng ñaëng chaân lyù Höôùng

129

Vò Chöùng Ñaéc (Höôùng nôi choã chöa chöùng ñaéc). Nhö caàu chöùng Phaät Phaùp, nhö muoán hieåu roõ taùnh chaân nhö cuûa Sanh Khoâng vaø Phaùp Khoâng, ngöôøi tu taäp caàn phaûi laéng nghe chaùnh phaùp, roài sau ñoù nöông nôi choã nghe phaùt taâm tu taäp chæ quaùn vaø sau ñoù giaùc ngoä ñöôïc chaân nhö, cho neân goïi laø Ñaïi Hoan Hyû. Nhaân cuûa Sô Ñòa goïi laø Hoan Hyû Ñòa. Coøn Giaùc Lôïi Ích Chi ñaây chính laø trình baøy thoâng caû ba Thöøa (Thinh Vaên, Duyeân Giaùc, Boà Taùt). Rieâng hai Thöøa (Thinh Vaên vaø Duyeân Giaùc) thì chöùng ñaëng Sanh Khoâng Chaân Nhö vaø cuõng goïi laø Toá Lôïi Ích Chi, nguyeân vì hai Thöøa naøy ñaõ lìa khoûi taát caû chöôùng vaø ñaõ ñöôïc phaùt sanh Ñaïi Hoan Hyû.

5, Vaø Ba Voâ Nhieãm Chi, nghóa laø ba thöù Khinh An, Ñònh vaø Xaû töø trong phaùp nhieãm ra khoûi maø thaønh thanh tònh; töï taùnh cuûa ba thöù naøy cuõng laø Hueä, cho neân goïi laø Giaùc Chi. Tuïng noùi raèng, do nhaân duyeân ñaây chính laø giaûi thích Khinh An Voâ Nhieãm Chi, nghóa laø phaøm ñöôïc Khinh An thì hoaøn toaøn töông phaûn vôùi phaùp höõu laäu thoâ troïng, cho neân Khinh An chính laø nhaân duyeân cuûa phaùp lìa taïp nhieãm. Sôû Y töùc laø chæ cho Ñònh Voâ Nhieãm Chi. Chöõ Ñònh, tieáng Phaïn goïi laø Tam Ma Ñòa, dòch laø Ñaúng Trì, nghóa laø giöõ gìn bình ñaúng caùc phaùp thanh tònh, khoâng cho chìm maát. Nghóa Töï Taùnh töùc laø giaûi thích Xaû Voâ Nhieãm Chi, nghóa laø nhôø nöông nôi Ñònh treân, taâm caûnh khoâng bò chaáp tröôùc troùi buoäc, bình ñaúng töï taïi maëc tình vaän haønh khoâng gaëp trôû ngaïi, hieän töôïng ñaây chính laø xaû, cho neân ñöôïc xaùc nhaän Ñònh chính laø choã Sôû Y (choã nöông töïa) vaø töï taùnh cuûa voâ nhieãm chính laø Xaû. Chaúng qua Xaû ñaây laø thuoäc veà

130

Haønh Xaû vaø khaùc bieät vôùi Xaû trong Xaû Thoï. Haønh Xaû laø Xaû cuûa möôøi moät Taâm Sôû Thieän; coøn Thoï Xaû töùc laø Xaû Thoï cuûa naêm Thoï: Khoå, Laïc ..v..v......, nhöng Xaû Chi ñaây chính laø chæ cho Haønh Xaû. Nhö Kinh Kim Cang noùi raèng: “Öng voâ sôû truï, nhi sanh kyø taâm.” Voâ Sôû Truï xuaát saéc sanh khôûi thieän taâm töùc laø sanh khôûi Haønh Xaû. Voâ Sôû Truï xuaát saéc cuõng laø Xaû cuøng vôùi Khoâng Hueä bình ñaúng töông öng, gioáng nhö thaät haønh haïnh boá thí ñaõ ôû trong traïng thaùi khoâng toû thaùi ñoä naêng thí, khoâng toû thaùi ñoä sôû thí vaø cuõng khoâng toû thaùi ñoä vaät thí ñeå ñöôïc thaønh töïu Ñaïi Thí Voâ Töôùng cuûa Tam Luaän Theå Khoâng, coâng duïng ñaây chính laø coâng duïng cuûa Xaû. Laïi nöõa nhö Toå Sö cuûa Coå Lai Thieàn Toâng noùi raèng: “Duïng Taâm caàn khoâng laïc vaøo khuoân saùo cuõ.” Nhaân vì duïng taâm bình thöôøng ñaïi ña soá ñeàu coù choã thieân troïng, ñaõ thieân troïng töùc laø laïc vaøo khuoân saùo cuõ, leõ taát nhieân laø coù chaáp tröôùc, neáu nhö ñaõ coù chaáp tröôùc trong taâm thì nhaát ñònh coù boán beân: nhaân, ngaõ, bæ, thöû, muoán tröø khöû thöù tai vaï loãi laàm naøy phaûi nhôø ñeán Xaû ra tay. Nhö Thaát Giaùc Chi laø phaùp laøm choã töông öng cuûa ba Thöøa khi ba Thöøa chöùng ñöôïc Thaùnh Quaû, nguyeân do khoâng luaän ñòa vò Thaùnh Quaû naøo, Thieän Taâm Sôû cuûa hoï laø choã töông öng nhöng chæ coù hai möôi moát thöù. Trong hai möôi moát thöù ñaây, Thaát Giaùc Chi chính laø coâng aùn caàn yeáu cuûa choã ñeà xuaát, nhö Nieäm Giaùc Chi, Traïch Phaùp Giaùc Chi, Ñònh Giaùc Chi laø thuoäc nôi Bieät Caûnh Taâm Sôû. Tinh Taán, Khinh An, Xaû, ba Giaùc Chi naøy laø thuoäc nôi Thieän Taâm Sôû. Hyû Giaùc Chi laø thuoäc nôi Thoï trong Bieán Haønh Taâm Sôû. Thaát Giaùc Chi

131

coù theå khaúng ñònh laø choã cuûa hai möôi moát Voâ Laäu Thieän thaâu nhieáp.

6)- Baùt Chaùnh Ñaïo:

Baøi Tuïng: “Phaân bieät vaø khuyeân baûo; khieán hoï tin coù ba; ñoái trò chöôùng cuõng ba; cho neân Ñaïo Chi (Baùt Chaùnh Ñaïo) thaønh taùm. Bieåu Kieán, Giôùi, Vieãn Ly; khieán hoï thaâm tín thoï; ñoái trò goác, tuøy hoaëc; vaø töï taïi chöôùng.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Baùt Chaùnh Ñaïo. Baùt Chaùnh Ñaïo goàm coù taùm thöù: Chaùnh Kieán, Chaùnh Tö Duy, Chaùnh Ngöõ, Chaùnh Nghieäp, Chaùnh Maïng, Chaùnh Tinh Taán, Chaùnh Nieäm, Chaùnh Ñònh. Taùm thöù ñaây laïi goïi laø Baùt Chaùnh Haïnh, töùc laø töø nôi Kieán Ñaïo trôû veà sau nöông nôi chaân lyù choã thaáy ñaây, luoân luoân luùc naøo cuõng tu taäp taùm thöù Chaùnh Haïnh. Nôi trong boån Luaän naøy, Baùt Chaùnh Ñaïo ñöôïc phaân laøm boán loaïi ñeå giaûi thích:

1, Phaân Bieät, chính laø Chaùnh Kieán, nghóa laø ôû nôi trí voâ phaân bieät sau khi chöùng ñöôïc chaân nhö saâu kín, lieàn phaùt khôûi trí Haäu Ñaéc vaø laäp töùc phaân bieät thaùnh phaøm, thieän aùc, nhieãm tònh, nhaân quaû; söï phaân bieät ñaây chính laø söï phaân bieät cuûa trong Tuïng ñaõ ñeà caäp, noù ñöôïc daãn khôûi bôûi Trí Caên Baûn. Nhö ngöôøi nghieân cöùu ñòa lyù xöa nay ñoái vôùi ñòa ñoà raát quan heä thaáu trieät, moät khi thaân hoï ngaên caùch boái caûnh cuûa hoï thì ngay luùc ñoù söï thaät boái caûnh laäp töùc vaãn hieän roõ tröôùc maét vaø hoï vaãn nhôù raát raønh maïch. Nhö

132

theá Trí Haäu Ñaéc cuûa chaùnh kieán, lieàn ñem caûnh giôùi choã chöùng ñöôïc cuûa Trí Caên Baûn oân laïi raát chính xaùc saùng trong.

2, Khuyeân Baûo, chính laø nöông nôi Chaùnh Kieán choã thaáy ñöôïc maø phaùt khôûi Chaùnh Tö Duy vaø nöông nôi Chaùnh Ngöõ maø ñi giaùo hoaù chuùng sanh, khuyeân baûo ngöôøi khaùc tu taäp, choã goïi laø töï ngoä ngoä tha, ñaây laø moät phaàn cuûa Chaùnh Tö Duy vaø Chaùnh Ngöõ sanh hoaït.

3, Khieán Hoï Tin, nghóa laø duøng Phaät Phaùp khai thò cho ngöôøi khaùc, khieán hoï thaâm tín tieáp nhaän, ñaây cuõng laø haïnh cuûa Boà Taùt Ñaïi Thöøa, nguyeân do choã chuû yeáu cuûa Boà Taùt laø nöông nôi Phaùp laøm lôïi ích cho moïi ngöôøi, khieán hoï ñoái vôùi Phaät Phaùp sanh tín taâm vaø phaùt nguyeän tu haønh; vaán ñeà naøy bao goàm coù ba thöù: Chaùnh Ngöõ, Chaùnh Nghieäp vaø Chaùnh Maïng. Chaùnh Ngöõ, nghóa laø choã thuyeát minh phaûi laø thaéng nghóa cuûa Phaät Phaùp, chính xaùc phi thöôøng, lìa khoûi yû ngöõ trong caùc ngoân ngöõ, lìa khoûi loãi laàm cuûa voïng ngöõ..v..v... coù theå khieán ngöôøi nghe sanh tín taâm. Chaùnh Nghieäp, nghóa laø nghieäp goàm caû ba thöù, chính laø ba nghieäp thaân, mieäng vaø yù, ba nghieäp ñaây phaûi thanh tònh vaø nhôø ñoù môùi coù theå khieán ngöôøi sanh tín taâm. Chaùnh Maïng, nghóa laø phöông thöùc sanh hoaït phaûi chaân chaùnh, nhôø ñoù coù theå khieán sanh maïng töông tuïc duy trì, leõ taát nhieân caàn phaûi coù ñaày ñuû y thöïc cuûa töï thaân, maø nhöõng thöù y thöïc ñaây nhaát ñònh phaûi chaân chaùnh. Nhö khi Phaät coøn taïi theá, ngöôøi xuaát gia caàn phaûi khaát thöïc; hoaëc nöông töïa chöùc nghieäp phaûi chaân chaùnh, sanh hoaït phaûi chaân chaùnh,

133

ñaây ñeàu laø Chaùnh Maïng. Ba thöù chaân chaùnh naøy coù theå giaùo hoaù ngöôøi khaùc sanh tín taâm, nguyeân do ngöôøi tu ñaïo neáu nhö tu haønh thaønh thuïc ba thöù chaân chaùnh naøy thì coù theå khieán ngöôøi khaùc ñoái vôùi Phaät Phaùp sanh tín taâm, khieán haït gioáng Phaät Phaùp khoâng bò ñöùt ñoaïn. Nhôø Chaùnh Ngöõ bieåu thò thaáy thanh tònh, coù theå khieán ngöôøi khaùc töï bieát ñaõ coù hueä thuø thaéng; nhôø Chaùnh Nghieäp coù theå khieán ngöôøi khaùc töï bieát ñaõ coù giôùi thanh tònh; nhôø Chaùnh Maïng coù theå khieán ngöôøi khaùc töï bieát ñaõ ñöôïc vieãn ly. Tuy nhieân trong ñaây choã giaûi thích Giôùi thanh tònh chính laø chæ cho Giôùi Bieät Giaûi Thoaùt, cuõng goïi laø Ñaïo Coäng Giôùi, nghóa laø Giôùi cuøng Ñònh sau khi ñöôïc phoái hôïp. Thieàn Ñònh chöa phaùt khôûi goïi laø Giôùi Bieät Giaûi Thoaùt; Thieàn Ñònh ñaõ sanh khôûi thì töï nhieân khoâng phaïm giôùi ñoù chính laø Ñònh Coäng Giôùi; ngöôøi tu cuøng vôùi trí voâ laäu ñoàng thôøi hieän tieàn ñoù chính laø Ñaïo Coäng Giôùi.

4, Ñoái Trò Chöôùng ñaây bao goàm cuõng coù ba: goïi laø Chaùnh Tinh Taán, Chaùnh Nieäm, Chaùnh Ñònh. Tuïng noùi raèng ñoái trò Hoaëc caên baûn chính laø tu choã ñoaïn Caâu Sanh Hoaëc; nhôø ôû trong ñòa vò tu ñaïo naøy phieàn naõo ñaõ khoâng coøn phaân bieät thì maëc duø tham..v..v...... caâu sanh vaãn coøn. Ñoái Trò Tuøy Hoaëc chính laø chæ cho Hoân Traàm..v..v...... thuoäc Ñaïi Tuøy Phieàn Naõo, do Ñaïi Tuøy coù maët khaép taát caû taâm nhieãm oâ, heã phieàn naõo phaùt khôûi thì chuùng nhaát ñònh cuøng phaùt khôûi theo. Ñoái Trò Töï Taïi Chöôùng nghóa laø coâng ñöùc töï taïi cuûa naêng löïc chöôùng ngaïi thuø thaéng coù theå ñoái trò nhöõng thöù Caâu Sanh Caên Baûn Phieàn Naõo naøy; muoán coù coâng ñöùc töï taïi thuø thaéng noùi

134

treân, caàn phaûi tieán haønh ba thöù Chaùnh Tinh Taán. Nhö nhôø Chaùnh Tinh Taán cho neân Ñònh vaø Hueä coù naêng löïc thuø thaéng vaø naêng löïc thuø thaéng ñaây coù theå ñoái trò caâu sanh caên baûn phieàn naõo. Maëc duø Nieäm..v..v...... cuõng coù theå ñoái trò, nhöng khi ñoái trò thì taát nhieân cuõng phaûi phaùt khôûi tinh taán. Keá ñeán nhôø Chaùnh Nieäm thì môùi coù khaû naêng troùi buoäc Nieäm an truï trong Chæ Ñaúng Töôùng (ñình chæ taát caû töôùng), coù theå ñoái trò Hoâm Traàm..v..v...... cuûa Ñaïi Tuøy Phieàn Naõo. Hôn nöõa nhôø Chaùnh Ñònh thì môùi coù khaû naêng ñoái trò Ñònh Chöôùng khoâng töï taïi, nhö Ñònh chaúng thaâm saâu thì khoâng theå höôùng daãn caùc thöù coâng ñöùc, cho neân chæ baäc La Haùn thì môùi coù Hueä Giaûi Thoaùt. Maëc duø coù trí hueä ñoaïn tröø phieàn naõo, nhöng Thieàn Ñònh chöa töøng vieân maõn thì caùc thöù phaùp ñònh khoâng theå töï taïi, nhöng vì Hueä Giaûi Thoaùt cuûa ngöôøi ôû trong Ñònh Töï Taïi coøn bò chöôùng ngaïi. Taát caû Baùt Chaùnh Haïnh ñaây neáu nhö tu ñöôïc vieân maõn hoaøn toaøn thì coù theå chöùng ñaéc quaû vò voâ hoïc.

a/2.- Bieän Minh Sai Bieät:

1)- Phaøm Thaùnh Sai Bieät:

Baøi Tuïng: “Coù ñieân ñaûo thuaän theo khoâng ñieân ñaûo, khoâng ñieân ñaûo coù ñieân ñaûo ñi theo, khoâng ñieân ñaûo khoâng bò ñieân ñaûo ñi theo, laø tu ñoái trò sai bieät.”

135

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh keû Phaøm Thaùnh coù sai bieät. Caên cöù nôi Ñaïi Thöøa giaûi thích, keû chöa vaøo baäc Thaùnh thì coù ngoâi vò khaùc phaùt sanh töø ngoâi vò ban ñaàu, nghóa laø coù khaùc bieät cuûa ngoâi vò Noäi Phaøm vaø Ngoaïi Phaøm: Ngoâi vò Ngoaïi Phaøm laø ngoâi vò Thaäp Tín; ngoâi vò Noäi Phaøm laø ngoâi vò Thaäp Truï, Thaäp Haïnh, Thaäp Hoài Höôùng. Caên cöù nôi Tieåu Thöøa giaûi thích: tröôùc Nguõ Ñình Taâm laø ngoâi vò Ngoaïi Phaøm, sau Nguõ Ñình Taâm laø ngoâi vò Noäi Phaøm. ÔÛ ñaây treân ñòa vò Phaøm Phu, neáu coù theå tu taäp caùc haïnh Ba Möôi Baûy Boà Ñeà Phaàn, töùc laø coù ñieân ñaûo thuaän theo khoâng ñieân ñaûo. Do taâm haïnh cuûa phaøm phu coù ñieân ñaûo, Thöùc thöù baûy luoân luoân chaáp ngaõ, cho neân ôû ñòa vò caên baûn cuûa phaøm phu chöa lìa khoûi ñieân ñaûo, maëc duø ñòa vò caên baûn cuûa phaøm phu tuy coøn ñieân ñaûo maø vaãn coù theå thuaän theo thaät haønh khoâng ñieân ñaûo, cho neân goïi laø Thuaän Giaûi Thoaùt Phaàn. Khoâng ñieân ñaûo coù ñieân ñaûo ñi theo, nghóa laø töø nôi Kieán Ñaïo trôû veà sau ñaõ coù theå nöông nôi Hueä khoâng ñieân ñaûo ñeå tu haønh, maëc duø ôû nôi ñòa vò höõu hoïc coøn coù phaùp höõu laäu, do ñoù vaãn coù ñieân ñaûo phaùt khôûi, cho neân goïi laø khoâng ñieân ñaûo coù ñieân ñaûo ñi theo. Ñaõ ñeán ñòa vò Phaät laø ñòa vò voâ hoïc, hoaëc keû ñaõ ñeán Ñòa thöù taùm trôû leân cuûa Thaäp Ñòa thì Hueä khoâng ñieân ñaûo luoân luoân luùc naøo cuõng sanh khôûi, luùc baáy giôø taâm haïnh ñeàu hoaøn toaøn khoâng ñieân ñaûo, cho neân goïi laø khoâng ñieân ñaûo khoâng bò ñieân ñaûo ñi theo. Ñaây laø söï sai bieät cuûa Phaøm Thaùnh tu haønh ñoái trò.

2)- Ñaïi Tieåu Sai Bieät:

136

Baøi Tuïng: “Boà Taùt choã tu taäp; do sôû duyeân, taùc yù, chöùng ñaéc; vì thuø thaéng; cuøng Nhò Thöøa sai bieät.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh söï sai bieät cuûa Ñaïi Thöøa vaø Tieåu Thöøa. Nghóa laø Boà Taùt choã tu cuûa hoï coù ba thöù ñieàu kieän thuø thaéng hôn ngöôøi Nhò Thöøa:

1, Sôû Duyeân thuø thaéng: nghóa laø Thinh Vaên vaø Ñoäc Giaùc chæ duyeân nôi thaân taâm cuûa chính mình laøm boái caûnh ñeå tu phöông tieän ñoái trò phieàn naõo giaûi thoaùt sanh töû, cho neân goïi laø Töï Lieãu Töï Ñoä. Coøn Boà Taùt thì thoâng duïng caû thaân taâm cuûa mình vaø ngöôøi laøm boái caûnh ñeå tu ñoái trò, ñaây laø sôû duyeân khoâng gioáng nhau.

2, Taùc YÙ thuø thaéng: nghóa laø Thinh Vaên vaø Ñoäc Giaùc phaàn lôùn ñeàu töø nôi voâ thöôøng, khoå..v..v...... taùc yù tu haønh; coøn Boà Taùt thì quaùn khaép taát caû mình vaø moïi ngöôøi gioáng nhau ñeàu bình ñaúng vaø bình ñaúng khoâng coù töï taùnh, ñeàu laø khoâng khoâng coù choã ñöôïc, do ñoù khôûi taùc yù tu ñoái trò taát caû.

3, Chöùng Ñaéc thuø thaéng, nghóa laø choã chöùng ñaéc cuûa Nhò Thöøa chæ laø Tieåu Nieát Baøn; coøn choã chöùng ñaéc cuûa Boà Taùt chính laø Voâ Truï Ñaïi Nieát Baøn. Hôn nöõa Ñaïi Bi cuûa Boà Taùt luùc naøo

137

cuõng hieän tieàn, maëc duø ñaõ thaáu ñaït taát caû sanh töû ñeàu khoâng, maø laïi luùc naøo cuõng teá ñoä chuùng sanh, cho neân choã chöùng quaû cuûa Boà Taùt cuõng raát thuø thaéng.

[BIEÄN MINH TU PHAÀN VÒ PHAÅM THÖÙ NAÊM]

b)- Bieän Minh Tu Phaàn Vò:

Phaàn Vò cuûa tu haønh, ñôn giaûn thì chæ coù ba phaàn vò, môû roäng thì coù möôøi taùm phaàn vò, laïi coù theå tuøy theo nghóa maø thieát laäp rieâng bieät, chaúng qua treân kinh luaät môû baøy vaø hôïp chung laïi coù theå hoaøn toaøn khoâng gioáng nhau. Hoâm nay ñeå so saùnh cho thích ñaùng tröôùc heát xin trình baøy möôøi taùm phaàn vò.

b/1- Möôøi Taùm Phaàn Vò: Baøi Tuïng: “Choã trình baøy tu ñoái trò, phaàn vò coù möôøi taùm: goïi laø Nhaân, Nhaäp, Haønh, Quaû, Taùc, Voâ Taùc, Thuø Thaéng, Thöôïng, Voâ Thöôïng, Giaûi Haïnh, Nhaäp, Xuaát Ly, Kyù, Thuyeát, Quaùn Ñaûnh, vaø Chöùng Ñaéc, Thaéng Lôïi, Thaønh Sôû Taùc.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích möôøi taùm phaàn vò treân tu haønh. Möôøi taùm phaàn vò naøy laø do phaøm phu tieán vaøo giai ñoaïn quaû Phaät:

1-Nhaân Vò, chính laø chuûng taùnh vò; chuûng taùnh goàm coù Baûn Taùnh Truï Chuûng vaø Taäp Sôû

138

Thaønh Chuûng. Baûn Taùnh Truï Chuûng töùc laø Caâu Sanh Chuûng Taùnh coù töø voâ thæ ñeán nay; coøn Taäp Sôû Thaønh Chuûng chính laø Voâ Laäu Chuûng do laéng nghe chaùnh phaùp ñöôïc keát thaønh, ôû ñaây Phaùp Töôùng Duy Thöùc Toâng laïi cho laø naêm loaïi Chuûng Taùnh: goïi laø Thinh Vaên, Ñoäc Giaùc, Boà Taùt, Baát Ñònh, Voâ Taùnh. Trong naêm thöù Chuûng Taùnh ñaây Voâ Taùnh töùc laø chuûng töû khoâng xuaát theá, nghóa laø khoâng theå giaûi thoaùt. Trong ñaây, Nhaân Phaàn Vò chính laø chæ cho Taäp Sôû Thaønh Chuûng vaø Taäp Sôû Thaønh Chuûng coù khaû naêng ñaày ñuû haønh töôùng cuûa Ñaïi Thöøa ñoù laø Ñaïi Thöøa Chuûng Taùnh cuï theå maàu nhieäm, nhö Boà Taùt Ngoaïi Phaøm coù theå tu Luïc Ñoä, nhöng chöa coù theå töông öng cuøng Thaéng Giaûi Khoâng, chaúng qua nhôø ñaây huaân taäp taêng tröôûng thaønh chuûng taùnh Boà Taùt maø thoâi.

2-Nhaäp Vò, chính laø ñaõ vaøo Sô Truï ôû treân vaø traûi qua caùc ngoâi vò cuûa Boà Taùt Thaäp Truï, Thaäp Haïnh, Thaäp Hoài Höôùng.

3- Haønh Vò, nghóa laø phaùt taâm tu haønh Boà Taùt Gia Haïnh laø ngoâi vò chöa ñöôïc Thaùnh Quaû. 4- Quaû Vò, nghóa laø do tu Gia Haïnh maø chöùng ñaëng Boà Taùt Sô Ñòa.

5- Taùc Vò, nghóa laø ñòa vò Höõu Hoïc. 6- Voâ Taùc Vò, nghóa laø ngoâi vò La Haùn Voâ Hoïc.

7- Thuø Thaéng Vò, nghóa laø ñaõ thaønh töïu coâng ñöùc thuø thaéng. Baûy Phaàn Vò treân maëc duø Ñaïi Thöøa ñaõ thuyeát minh, nhöng thaät ra cuõng thoâng qua caû ba Thöøa.

139

8- Thöôïng Vò, nghóa laø Boà Taùt ñaõ vöôït qua khoûi Nhò Thöøa ôû treân vaø nôi Boà Taùt ñaây trôû leân laïi coù Phaät quaû ôû trong.

9- Voâ Thöôïng Vò, chính laø chæ cho quaû vò Phaät.

10- Giaûi Haïnh Vò, nghóa laø töø Sô Truï cuûa Thaäp Truï ñeán Töù Gia Haïnh laø haïnh vò Thaéng Giaûi.

11- Nhaäp Vò, nghóa laø chöùng vaøo Hoan Hyû Ñòa ban ñaàu.

12- Xuaát Ly Vò, nghóa laø töø Nhò Ñòa ñeán Thaát Ñòa, moãi Ñòa ñeàu ñaõ ra khoûi (ñeàu ñaõ giaûi thoaùt) sanh töû.

13- Thoï Kyù Vò, nghóa laø Boà Taùt Baùt Ñòa sau khi bieát ñaïo, töï mình tu taäp ñaõ traûi qua hai A Taêng Kyø Kieáp, ñaây taát nhieân töông ñöông moät vò Phaät.

14- Thuyeát Vò, nghóa laø Ñòa thöù chín ñaõ ñöôïc boán bieän taøi voâ ngaïi vaø kheùo bieän giaûi nhöõng phaùp yeáu.

15- Quaùn Ñaûnh Vò, nghóa laø Ñòa thöù möôøi ñaõ ñöôïc Nhö Lai laøm quaùn ñaûnh.

16- Chöùng Ñaéc Vò, nghóa laø ngoâi vò chöùng ñaëng Phaùp Thaân cuûa Phaät.

17- Thaéng Lôïi Vò, nghóa laø ngoâi vò chöùng ñaëng Baùo Thaân cuûa Phaät vaø thoï duïng quaû thaéng lôïi cuûa Phaät.

140

18- Thaønh Sôû Taùc Vò, nghóa laø thaân bieán hoaù ñi xaây döïng caùc vieäc ñeå ñoä chuùng sanh. Trong ñaây töø phaàn vò töù taùm ñeán phaàn vò thöù möôøi laêm hoaøn toaøn laø trình baøy phaàn vò ôû treân cuûa Boà Taùt vaø chöùng ñaëng ba baäc ñaây laø trình baøy caùc vieäc treân quaû Phaät.

b/2- Thuyeát Minh Sô Löôïc Ba Baäc:

Baøi Tuïng: “Neân bieát trong phaùp giôùi; sô löôïc coù ba phaàn vò: Baát Tònh, Tònh Baát Tònh, Thanh Tònh; Tuøy Sôû Öng.”

Gaûi Nghóa: Caâu Tuïng ñaây laø thuyeát minh tu ba thöù phaàn vò trong ñoái trò. Choã goïi laø Phaùp Giôùi ñaây coù hai nghóa roäng vaø heïp: Nghóa heïp laø phaùp traàn trong saùu traàn, laø phaùp giôùi sôû duyeân cuûa Thöùc thöù saùu. Nghóa roäng laø bieät danh hai khoâng chaân nhö cuûa nhaân vaø phaùp. Veà phöông dieän tröôùc maët cuõng ñöôïc noùi qua, phaùp giôùi chính laø nhaân cuûa taát caû Thaùnh phaøm, trong ñoù choã noùi ñeán cuõng töùc laø troâng caäy vaøo phaùp giôùi laøm nhaân sôû duyeân cuûa taát caû Thaùnh phaùp thanh tònh ñeå cho Thaùnh trí voâ laäu taùc duïng duyeân ñeán. Neân bieát ôû trong phaùp giôùi ñaây, ñaïi löôïc coù ba phaàn vò: Moät laø Baát Tònh Vò, töùc caên cöù theo hai khoâng chaân nhö maø noùi chính laø chæ cho phaøm phu khi coøn ôû trong phaùp taïp nhieãm chöa phaùt sanh haønh ñoäng ñoái trò. Hai laø Tònh Baát Tònh Vò, nghóa laø chæ chöùng ñöôïc moät phaàn thanh tònh maø chöa

141

ñöôïc thanh tònh hoaøn toaøn, cho neân goïi laø trong thanh tònh coøn mang theo khoâng thanh tònh. Coøn caên cöù nôi Nhò Thöøa maø noùi, nhö quaû Tu Ñaø Hoaøn cuûa Thinh Vaên, maëc duø chöùng ñöôïc quaû Thaùnh, maø coøn coù tu choã ñoaïn Hoaëc, ñaây cuõng chính laø trong thanh tònh mang theo khoâng thanh tònh. Laïi nöõa caên cöù nôi Ñaïi Thöøa maø noùi, nhö chöùng ñöôïc Hoan Hyû Ñòa ban ñaàu trôû leân coøn coù hai chöôùng caàn phaûi ñoaïn tröø, ñaây cuõng chính laø trong thanh tònh mang theo khoâng thanh tònh. Ba laø Thanh Tònh Vò, nghóa laø La Haùn vaø Bích Chi Phaät cuûa Nhò Thöøa, ôû nôi hai quaû vò naøy coù theå ñoái trò phieàn naõo ñaõ ñöôïc thanh tònh, coù choã goïi laø Toá Hoaøn Toaøn Thanh Tònh.Ba phaàn vò ñaây ñeàu laø tuøy theo choã töông öng maø phaân chia thaønh phaàn nhö nhau, neân goïi laø Tuøy Sôû Öng.

b/3- Tuøy Öng Laäp Vò:

Baøi Tuïng: “Nöông nôi trong caùc phaàn vò tröôùc, choã coù töôùng sai bieät, tuøy theo choã töông öng maø kieán laäp, caùc Boå Ñaëc Giaø La.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh tuøy theo choã töông öng cuûa noù maø kieán laäp rieâng bieät caùc thöù phaàn vò. Nhö Du Giaø Sö Ñòa Luaän ..v..v......kieán laäp möôøi ba Truï. Roõ raøng hôn nhö Hoa Nghieâm kieán laäp naêm möôi hai phaàn vò, choã goïi laø Thaäp Tín, Thaäp Truï, Thaäp Haïnh, Thaäp Hoài Höôùng, coäng theâm Thaäp Ñòa, Ñaúng Giaùc vaø Dieäu Giaùc, laø naêm möôi hai phaàn vò. Hoaëc veà sau coäng theâm

142

Töù Gia Haïnh cuûa Thaäp Höôùng trôû thaønh laø naêm möôi saùu phaàn vò. Hoaëc nôi Thaäp Tín ôû tröôùc coäng theâm Caøn Hueä Ñòa thì trôû thaønh naêm möôi baûy phaàn vò. Nhöõng Phaàn Vò ñaây laø tuøy theo söï phaân chia ñeàu nhau maø kieán laäp, chính laø hieån baøy moät thöù Phaàn Vò Ñaïi Thöøa Boà Ñeà treân töôùng sai bieät maø tu haønh. Boán caâu Töù Quaû cuûa Tieåu Thöøa, hoaëc roäng ra nhö Caâu Xaù..v..v.. .... laïi thuyeát minh hai möôi baûy Hieàn Thaùnh, taát caû ñeàu laø tuøy theo choã töông öng maø kieán laäp caùc thöù khoâng gioáng nhau, ñaây laø bieät danh cuûa Boå Ñaëc Giaø La.

(Bieän minh ñaéc quaû phaåm thöù saùu) C.- BIEÄN MINH QUAÛ:

Treân ñaây Caûnh vaø Haïnh ñaõ giaûng xong, sau ñaây bao goàm giaûng veà

Bieän Minh Quaû. Thöù lôùp cuûa Caûnh, Haïnh vaø Quaû naøy coù theå phaân bieät

taát caû Phaät Phaùp, caên cöù nôi Giaùo ñeå saùng toû veà lyù goïi laø Caûnh, caên

cöù nôi Lyù ñeå tu haønh goïi laø Haïnh, caên cöù nôi Haïnh ñeå chöùng quaû goïi laø

Quaû. Nôi trong Luaän ñaây phaân chia ñeàu nhau, quan troïng laø hieån baøy

roõ raøng, ba phaåm tröôùc laø bieän minh Caûnh, phaåm boán vaø naêm laø bieän

minh Haïnh, phaåm thöù saùu laø bieän minh Quaû. Do tu chöùng choã ñaït ñöôïc

chính laø Quaû Sôû Ñaéc; chöõ Ñaéc ñaây coù nghóa phoå thoâng laø thaønh töïu,

143

nhö saùch noï vaät noï ñaõ ñöôïc thaønh töïu ñeàu goïi laø Toá Ñaéc. Coøn nôi Phaät

Phaùp thì cho raèng, chöõ Ñaéc ñaây nghóa laø coù chuûng töû thaønh töïu, coù hieän

haønh thaønh töïu; nhöng coù chuûng töû maëc duø ñaõ thaønh töïu maø hieän haønh

thì chöa thaønh töïu, nhö phaøm phu coù taùnh thaønh Phaät, nghóa laø chuûng töû

ñaây ñaõ thaønh töïu, nhöng coøn chöa sanh hieän haønh. Hoaëc coù chuûng hieän

maëc duø ñaõ thaønh töïu maø laïi bò tieâu maát, nhö chuûng töû phieàn naõo coù

theå do ñoái trò cho tieâu maát, taâm thieän..v..v...... ñaõ phaùt khôûi cuõng coù

theå bò tieâu maát, cho neân nhöõng thöù naøy ñeàu khoâng theå cho laø thaønh töïu

chính xaùc. Thaønh töïu chính xaùc phaûi laø phaùp voâ laäu xuaát theá, phaûi laø

chöùng ñöôïc Thaùnh quaû..v..v...... vaø nhöõng thöù ñaây vónh vieãn khoâng bò

tieâu maát, nhö chöùng ñöôïc Thaùnh caûnh cuûa quaû Tu Ñaø Hoaøn thì khoâng

bò tieâu maát. Tuy La Haùn Nhò Thöøa coù theå thoái lui, nhöng quyeát ñònh

khoâng bò thoái lui xuoáng ñeán haïng phaøm phu, Thaønh töïu ñaây goïi laø nhaát

ñònh thaønh töïu vaø vónh vieãn thaønh töïu, khoâng gioáng nhö trong phaàn vò

sanh töû löu chuyeån ñaõ thaønh töïu quaû baùo nhaân thieân, tuy ñaõ ñöôïc thaønh

töïu maø laïi coøn bò tieâu maát. Nhöng thaønh töïu thì phaûi thaønh töïu quaû Phaät

thì môùi tính laø thaønh töï vieân maõn cuûa toät cuøng cöùu caùnh, ñaây laø nghóa

144

cuûa ñaéc quaû, ñaïi löôïc nhö theá.

1/- Bieän Minh Naêm Quaû:

Baøi Tuïng: “Khi noùi laø Dò Thuïc; Löïc laø kia taêng thöôïng; aùi laïc, taêng tröôûng, tònh; nhö thöù töï töùc laø naêm quaû.” Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích naêm quaû. Naêm quaû naøy ngoaøi ra raát nhieàu Kinh Luaän giaûi thích: 1- Dò Thuïc Quaû, 2- Taêng Thöôïng Quaû, 3- Ñaúng Löu Quaû, 4- Só Duïng Quaû vaø 5- Ly Heä Quaû. Naêm thöù Quaû ñaây hoâm nay Luaän naøy trình baøy nöông nôi Khí cuûa naêm phaùp maø kieán laäp. Chöõ Khí, thí duï nhö thoâng thöôøng choã goïi laø Caên Khí, nhö noùi “Quaân Töû baát khí”, chöõ Khí ñaây nghóa laø taøi lieäu, (nghóa laø ngöôøi quaân töû thì khoâng caàn taøi lieäu). Coøn nôi Phaät Phaùp, chöõ Khí chính laø Dò Thuïc cuûa Chaùnh Baùo vaø Y Baùo hieän taïi ñaõ coù ñöôïc. Chaùnh Baùo vaø Y Baùo neáu laø toát ñeïp thì Dò Thuïc ñaây laø thieän phaùp voâ laäu vaø choã chieâu caûm laø tuøy theo ngöôøi khaùc nhieàu kieáp ñaõ tu. Nghóa cuûa Dò Thuïc, ñoåi ngöôïc laïi maø noùi chính laø Nghieäp Baùo. Nghieäp Baùo ñaây coù ba nghóa:

1, Nghieäp chính laø nhaân tröôùc kia ñaõ söû duïng maø hieän taïi quaû ñaõ thaønh thuïc, nghóa laø bieåu thò nhaân quaû khoâng phaûi laø ñoàng thôøi maø phaûi laø khaùc thôøi môùi thaønh thuïc.

2, Nhaân laø thieän aùc maø quaû baùo laïi laø voâ kyù, phaân bieät ñôn giaûn theo Phaät Quaû thì phaûi traûi qua khaùc loaïi môùi thaønh thuïc.

145

3, Nôi Nghieäp Nhaân thì vi teá phi thöôøng, maø ñeán thaønh quaû thì raát roõ raøng, nghóa laø khi thaønh thuïc thì phaûi bieán ñoåi khaùc ñi.

Trong ba nghóa ñaây, nghóa khaùc thôøi môùi thaønh thuïc, neáu so saùnh thì ñònh nghóa khaùc thôøi nhaân quaû môùi thaønh thuïc, nghóa laø do nhaân quaû khoâng ñoàng thôøi cho neân ngöôøi ñôøi khoâng deã gì bieát. Nhö quaû thì ôû ñôøi naøy maø nghieäp thì ôû ñôøi tröôùc vaø nghieäp cuõng coù thöù ôû maáy ngaøn vaïn naêm trôû veà tröôùc vaø ôû voâ löôïng kieáp trôû veà tröôùc. Nghieäp ñaây khoâng chæ phaøm phu khoâng theå bieát maø cho ñeán La Haùn..v..v...... coù thaàn thoâng cuõng khoâng theå bieát, nhaân quaû ñaây aån saâu khoù bieát, chæ coù Phaät Trí môùi coù theå bieát roõ. Cho neân Phaät luoân luoân laø ngöôøi thoï kyù, nhaø ngöôi ôû nhieàu kieáp veà tröôùc ñaõ ñöôïc thöù nhaân Phaät thì nhieàu kieáp veà sau ñöông nhieân ñöôïc laøm Phaät, ñaây laø ñoái vôùi Nghieäp Dò Thuïc ñaõ thaáy suoát caû. Thaân Khí hieän taïi cuûa chuùng ta, chính laø hai thöù chaùnh baùo vaø y baùo, Caên Khí toát laø nhôø tu thieän phaùp maø coù ñöôïc. Nhö töø phaøm phu cho ñeán thaønh moät thaân sau cuøng, hoaëc baùo thaân sanh leân coõi Tònh Saéc Cöùu Caùnh Thieân ñeå ñöôïc thaønh Phaät Quaû Boà Ñeà, hoaëc vaõng sanh Tònh Ñoä phöông khaùc ñeå ñöôïc chaùnh baùo vaø y baùo toát ñeïp, nhö sanh trong Taây Phöông Tònh Ñoä moät ñôøi lieàn coù theå thaønh Phaät, ñaây töùc laø nhaân ñöôïc toát cho neân Caên Khí coù theå thaønh töïu thieän phaùp laø tu chöùng Boà Ñeà. Nguyeân do trong ñaây noùi ñeán Thaân Khí choã coù ñöôïc ñoù chính laø chæ cho Dò Thuïc. Nghóa laø Thaân Khí ñaây coù naêng löïc taêng thöôïng coù theå khieán thieän phaùp ñöôïc

146

thaønh thuïc, nhö Phaät Thích Ca khi ôû thaân sau cuøng caûm nhaän ñöôïc quoác ñoä taêng thöôïng, phuï maãu, gia thuoäc ñeàu raát vieân maõn, ñaây laø taêng thöôïng cuûa thaân khí, khieán moät ñôøi coù theå thaønh töïu Phaät Quaû thöôïng phaåm thieän phaùp thuø thaéng, ñoù chính laø naêng löïc taêng thöôïng duyeân, nhôø naêng löïc taêng thöôïng duyeân thaønh thuïc cho neân quaû ñöôïc thaønh töïu laø quaû taêng thöôïng. AÙi Laïc laø Ñaúng Löu Quaû, chöõ Ñaúng nghóa laø ñeàu nhau, chöõ Löu nghóa laø löu chuyeån chuûng loaïi, nhö bình thöôøng choã noùi thöôïng löu haï löu, nghóa laø töø nhaân ñaây löu chuyeån chuûng loaïi ñeàu nhau ñeán quaû, goïi laø Ñaúng Löu Quaû. Nhö Boà Taùt töø phaùt taâm ban ñaàu tu caùc phaùp thieän phöôùc hueä, lieàn aùi laïc (yeâu thích) thieän phaùp, tín ngöôõng Tam Baûo, khoâng chæ moät ñôøi vaø nhieàu ñôøi nhö theá, maø noåi baät laø hieän thaân ñaëc bieät ñöôïc aùi laïc. Nhö coù höõu tình bò ñoaï vaøo suùc sanh, nhaân vì coù taâm aùi laïc thieän phaùp cho neân ñöôïc chuyeån vaøo nhôn ñaïo laø ñöôïc laïc thieän laøm ngöôøi, ñaây laø ñôøi tröôùc laïc thieän löu chuyeån gioáng loaïi ñeàu nhau ñeán ñôøi naøy. Laïi nöõa nhö coù ngöôøi neáu khoâng saùt sanh thì coù theå ñöôïc quaû baùo soáng laâu, laïi nhö ñem aùnh saùng boá thí cho ngöôøi thì kieáp sau ñöôïc con maét saùng trong, ñaây ñeàu laø nhaân ñoàng loaïi thì caûm ñöôïc quaû ñoàng loaïi. Taêng Tröôûng ñaây chính laø Só Duïng Quaû. Só Duïng Quaû, Só nghóa laø só phu (ngöôøi trí thöùc), Duïng nghóa laø coâng duïng taïo taùc, Só Duïng Quaû nghóa laø bieåu thò con ngöôøi trong hoï coù moät thöù löïc löôïng coù theå taïo neân söï nghieäp. Só Duïng Quaû khaû dó luùc baáy giôø nhìn thaáy ñöôïc, nhö ñem traø khoån töø choã naøy vaän chuyeån ñeán choã kia chính laø luùc baáy giôø thaáy coâng duïng coù hieäu quaû. Só Duïng Quaû ñaây

147

nghóa heïp laø noùi höõu tình; nghóa roäng laø noùi khaép taát caû phaùp, nhö gioù thoåi laù caây ruïng, gioù thoåi laø nhaân vaø laù caây ruïng laø quaû. Choã goïi taêng tröôûng chính laø hieän taïi luùc naøo cuõng thöôøng tu taäp thieän phaùp, khieán thieän phaùp taêng tröôûng vieân maõn. Nhö khi Phaät coøn taïi theá, ñöôïc nghe phaùp lieàn chöùng ñaëng quaû La Haùn, hoaëc nghe phaùp khôûi tín taâm tu haønh maø chöùng hai ba quaû môùi thaønh ñöôïc La Haùn, ñaây laø thaønh töïu thieän caên taêng tröôûng. Nhö coù ngöôøi hieän taïi caàn tu söï nghieäp hoïc vaán, ngaøy kia coù theå khieán coâng nghieäp thaønh töïu, hoaëc hieän taïi chuyeân caàn tu haønh cho ñeán thaønh Phaät cuõng laø só duïng khieán caùc thöù phaùp taêng tröôûng. Chöõ Tònh chính laø Ly Heä Quaû, töùc laø chöùng giaûi thoaùt vónh vieãn ñoaïn tröø hoaøn toaøn hai chöôùng (Phieàn naõo chöôùng vaø Sôû tri chöôùng). Naêm Quaû ñaây, noùi nghóa heïp laø Dò Thuïc chæ quan heä nôi höõu tình; coøn Taêng Thöôïng, Ñaúng Löu, Só Duïng thì quan heä caû höõu laäu vaø voâ laäu; rieâng Ly Heä thì chæ quan heä nôi voâ laäu. Noùi nghóa roäng, trong naêm quaû noùi treân, boán Quaû tröôùc coù theå quan heä höõu laäu vaø voâ laäu, maø Ly Heä neáu taïm thôøi lìa khoûi söï troùi buoäc..v..v...... thì cuõng coù theå quan heä höõu laäu vaø voâ laäu. Nghóa cuûa naêm quaû ñaây ñaïi löôïc laø nhö theá.

2/.- Thuyeát Minh Dö Quaû:

Baøi Tuïng: “Laïi noùi sô löôïc veà Dö Quaû; haäu haäu, sô, soá taäp, cöùu caùnh, thuaän, chöôùng dieät, ly, thaéng, thöôïng, voâ thöôïng.”

148

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh caùc thöù phaùp quaû ngoaøi naêm quaû. Xöa nay Phaùp Quaû phaân bieät vi teá coù raát nhieàu, trong Luaän ñaây noùi ñeán cuõng khoâng ngoaøi ñaïi cöông maø thoâi.

1, Haäu Haäu, nghóa laø do tieàn kieáp veà tröôùc laøm nhaân maø haäu kieáp veà sau laøm quaû, nhö caùc vò Thaäp Tín, Thaäp Truï..v..v...... Sô Tín Vò töùc laø nhaân cuûa Tín thöù hai, Tín thöù hai töùc laø quaû cuûa Sô Tín. Laïi nöõa nhö Thaäp Baùt Vò ñaõ noùi ôû tröôùc, doøng hoï cuûa noù laø nhaân vaø phaùt taâm laø quaû; caên cöù nôi haäu phaùp veà sau maø noùi, töùc laø quaû cuûa thaønh phaàn tröôùc kia, ñaây chính laø caên cöù treân quaû töôùng maø thuyeát minh.

2, Chöõ Sô, nghóa laø quaû toái sô, nhö Tieåu Thöøa ñaëng quaû Tu Ñaø Hoaøn, Ñaïi Thöøa ñaëng Sô Ñòa.

3, Soá Taäp (nhieàu laàn tu taäp), nghóa laø choã ñaéc quaû chính laø do nhieàu laàn tu taäp, nhö Thinh Vaên thì chöùng hai hoaëc ba quaû; Boà Taùt thì chöùng ñaëng hai hoaëc ba cho ñeán Thaäp Ñòa, taát caû ñeàu laø nhieàu laàn tu taäp maø ñöôïc chöùng quaû, ñaây chính laø ngoâi vò Tu Ñaïo.

4, Cöùu Caùnh, nghóa laø keát quaû toái cao, nhö Ñaïi Thöøa thaønh Phaät, Nhò Thöøa chöùng Töù Quaû, ñeàu laø quaû cöùu caùnh. Döôùi ñaây seõ noùi saùu thöù quaû, trong saùu thöù quaû naøy coù boán thöù sai bieät nhö thöù 5, thöù 6, thöù 7 vaø thöù 8.

5, Chöõ Thuaän, töùc laø tuøy thuaän, nghóa laø tuyø nhaân tröôùc maø ñaëng haäu quaû veà sau, nhaân

149

tröôùc ñaây cuøng haäu quaû veà sau chaúng qua danh töø khoâng gioáng nhau maø thoâi.

6, Chöôùng Dieät, nghóa laø caên cöù nôi ñoái trò tieâu dieät hai chöôùng maø laäp quaû, chöôùng ñaõ roát raùo tieâu dieät goïi laø Ly Heä (lìa khoûi söï troùi buoäc), ñaây laø caên cöù nôi nghóa sai bieät cuûa ngoâi vò Kieán Ñaïo ban ñaàu maø kieán laäp.

7, Chöõ Ly, töùc laø Ly Heä (lìa khoûi söï troùi buoäc), laø caên cöù treân söï tu haønh khi ñaït ñeán ngoâi vò cöùu caùnh thì ñaõ lìa khoûi taát caû söï troùi buoäc.

8, Chöõ Thaéng, nghóa laø thuø thaéng, töùc laø khi giaûi thoaùt phieàn naõo, tu taäp tích luûy thaønh caùc thöù coâng ñöùc raát thuø thaéng.

9, Chöõ Thöôïng, töùc laø noùi Boà Taùt ôû treân hai Thöøa, maø Phaät thì laïi ôû treân Boà Taùt.

10, Voâ Thöôïng, töùc laø chæ cho Phaät quaû vaø khoâng coù baäc naøo treân noù. Caùc thöù quaû ñaây töø sau naøy ñeán cöùu caùnh, nghóa laø töø phaøm phu cho ñeán Phaät quaû, keå töø Tuøy Thuaän trôû xuoáng laø nghóa sai bieät, ôû tröôùc ñaõ ñöôïc toùm löôïc ñaïi cöông nhö theá.

(Bieän minh Voâ Thöôïng Thöøa phaån thöù baûy) 2.- BIEÄN MINH RIEÂNG BIEÄT VOÂ THÖÔÏNG:

Bieän minh phaåm Voâ Thöôïng Thöøa laø bieän minh phaân bieät voâ thöôïng thöù hai cuûa phaàn Phaân Bieät

150

Luaän Nghóa, choã thuyeát minh cuûa phaåm naøy laø thuoäc chuyeân moân Ñaïi Thöøa voâ thöôïng, Ñaïi Thöøa goïi laø Ñeä Nhaát Thöøa, töùc laø ôû trong ba Thöøa noù thuoäc veà thöù nhaát. Thöøa naøy cuõng goïi laø Toái Thöôïng Thöøa, hoaëc goïi laø Boà Taùt Thöøa, neáu caên cöù nôi quaû cuõng ñöôïc goïi laø Toá Phaät Thöøa, nhöõng thöù teân ñaây ñeàu laø bieät danh cuûa Ñaïi Thöøa. ÔÛ trong Phaät Ñieån thuyeát minh nghóa cuûa Ñaïi Thöøa ñaõ coù nhieàu thöù, nhö Du Giaø..v..v...... coù baûy phaùp bieän minh Ñaïi Thöøa, coøn Luaän naøy thì thuyeát minh ba thöù Voâ Thöôïng. Chöõ Thöøa chính laø töø tyû duï, bình thöôøng goïi laø chieác xe, cho neân chöõ Thöøa ñaây coù choã khoâng phaûi ñoäng töø maø thuoäc veà danh töø. Voâ Thöôïng Thöøa noùi ngöôïc laïi, chính laø chieác xe lôùn raát toát voâ thöôïng. Kinh Phaùp Hoa tyû duï ba Thöøa, duï nhö xe deâ, xe nai, lôùn thì goïi laø xe boø; bôûi vì duøng söùc con boø ñem so saùnh con deâ, con nai thì lôùn hôn, cho neân thí duï laø Ñaïi Thöøa. Nhöng baûn theå cuûa Ñaïi Thöøa trong ñaây chính laø Phaùp Giôùi Chaân Nhö, phaûi duøng ñoäng löïc cuûa trí Baùt Nhaõ Voâ Phaân Bieät ñeå chuyeân chôû. Thí duï nhö hieän taïi hoaû xa, xe hôi..v..v...... ñoäng löïc cuûa chuùng laø trí, baûn theå cuûa ñoäng löïc chính laø phaùp giôùi, caùc thöù trang trí treân xe cuõng nhö caùc thöù phaùp coâng ñöùc trong Thöøa. Nhö laø ñoäng löïc vaø caùc thöù trang nghieâm ñaày ñuû thì trôû thaønh laø Thöøa. Söï sai bieät cuûa Thöøa ñaây, Kinh Hoa Nghieâm noùi raèng coù voâ löôïng Thöøa, coù theå phaân chia thaønh naêm Thöøa nhö: Nhôn Thöøa, Thieân Thöøa, Tinh Vaên Thöøa, Duyeân Giaùc Thöøa, Boà Taùt Thöøa. Nhö ñònh nghóa cuûa Thöøa laø chuyeân chôû khôûi ñieåm töø sanh töû löu chuyeån ñi ñeán Nieát Baøn, vì theá Nhôn Thöøa vaø Thieân Thöøa thì khoâng theå hoaøn toaøn giaûi thoaùt sanh töû vaø laïi khoâng

151

theå goïi laø Toá Thöøa; nguyeân taéc coù theå thích hôïp goïi laø Thöøa chæ coù ba Thöøa Thinh vaên, Duyeân Giaùc vaø Boà Taùt. Ba Thöøa baäc Thaùnh ñaây, choã tu cuûa hoï laø Phaùp Ba Möôi Baûy Boà Ñeà Phaàn, nhôø ñoù coù theå töø sanh töû lieàn vaøo Nieát Baøn. Maø ôû trong ba Thöøa, chæ coù Ñaïi Thöøa laø cöùu caùnh toái thöôïng. Trong saùu phaåm tröôùc, choã giaûng giaûi maëc duø nghieâng troïng veà Ñaïi Thöøa, nhöng cuõng bao goàm caû Nhò Thöøa, Trình baøy nghóa Trung Ñaïo cuûa hoï khoâng bò laïc vaøo Nhò Bieân. Nay phaåm naøy chuyeân giaûng Ñaïi Thöøa, hieån baøy toái thuø thaéng cuûa Ñaïi Thöøa, neân goïi laø Voâ Thöôïng Thöøa.

a.- Baøy Toû Ba Voâ Thöôïng:

Baøi Tuïng: “Toång quaùt do ba Voâ Thöôïng, noùi laø Voâ Thöôïng Thöøa; goïi laø Chaùnh Haïnh, Sôû Duyeân, vaø tu chöùng Voâ Thöôïng.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây baøy toû toång quaùt ba thöù voâ thöôïng. Nghóa voâ thöôïng maëc duø coù nhieàu thöù, nhöng toång quaùt gom laïi khoâng ra ngoaøi ba thöù naøy: moät laø Chaùnh Haïnh Voâ Thöôïng, hai laø Sôû Duyeân Voâ Thöôïng, ba laø Tu Chöùng Voâ Thöôïng. Chaùnh Haïnh chính laø choã phaùt khôûi haønh ñoäng, choã tu Luïc Ba La maät..v..v...... Sôû Duyeân chính laø caùc caûnh Ñaïi Thöøa. Tu Chöùng chính laø tu Tö Löông ñöôïc vieân maõn khoâng thieáu soùt, chöùng ñaéc thaønh töïu. Ba thöù nhö theá vaø moãi thöù ñeàu thuø thaéng hôn Nhò Thöøa, neân goïi laø Voâ Thöôïng Thöøa.

b.- Giaûi Thích Ba Voâ Thöôïng:

152

b/1- Chaùnh Haïnh Voâ Thöôïng: 1)- Baøy Toû Saùu Chaùnh Haïnh:

Baøi Tuïng: “Chaùnh Haïnh coù saùu thöù: goïi laø Toái Thaéng, Taùc YÙ, Tuøy Phaùp, Ly Nhò Bieân, Sai Bieät, Voâ Sai Bieät.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø baøy toû toång quaùt saùu thöù Chaùnh Haïnh. YÙ nghóa vi teá tinh töôøng cuûa saùu thöù naøy döôùi ñaây seõ giaûi thích. Saùu Chaùnh Haïnh goàm coù: 1- Toái Thaéng Chaùnh Haïnh, 2- Taùc YÙ Chaùnh Haïnh, 3- Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh, 4- Ly Nhò Bieân Chaùnh haïnh, 5- Sai Bieät Chaùnh haïnh, 6- Voâ Sai Bieät Chaùnh Haïnh.

2)- Bieän Minh Saùu Chaùnh haïnh:

a, Toái Thaéng Chaùnh Haïnh:

Baøi Tuïng: “Toái Thaéng coù möôøi hai: goïi laø Quaûng Ñaïi, Tröôøng Thôøi, Y Xöù, vaø Voâ Taän, Voâ Giaùn, Voâ Nan Taùnh, Töï Taïi, Nhieáp, Phaùt Khôûi, Ñaéc, Ñaúng Löu, Cöùu Caùnh. Do noùi möôøi ñoä naøy, goïi laø Ba La Maät Ña.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Toái Thaéng Chaùnh Haïnh. Phaân tích vi teá veà noù coäng coù möôøi hai thöù:

153

1, Quaûng Ñaïi Toái Thaéng nghóa laø phaùt taâm roäng lôùn, vónh vieãn khoâng mong caàu giaøu coù, sung söôùng, uy tín, phöôùc ñöùc vaø giaûi thoaùt cuûa Nhò Thöøa, töø phaùt taâm ban ñaàu cho ñeán taän hö khoâng gioáng nhö hö khoâng, bieán khaép phaùp giôùi, phaùt taâm ñöôïc roäng lôùn vaø cao toái cöïc, neân goïi laø Quaûng Ñaïi Toái Thaéng.

2, Tröôøng Thôøi Toái Thaéng (thuø thaéng toät cuøng thôøi gian laâu daøi), nghóa laø ôû nôi tröôùc khi chöa thaønh Phaät, traûi qua ba A Taêng Kyø Kieáp, tu taäp tích luûy tö löông phöôùc ñöùc trí tueä. Sau khi ñaõ thaønh Phaät, luoân luoân luùc naøo cuõng laø ñi ñoä chuùng sanh ñeán taän cuøng bôø meù ñôøi vò lai, cho neân Boà Baùt phaùt taâm thôøi gian laâu daøi khoâng coù so saùnh neân goïi laø Tröôøng Thôøi Toái Thaéng.

3, Y Xöù Toái Thaéng, nghóa laø Boà Taùt phaùt taâm khaép taát caû chuùng sanh giôùi, ñem lôïi ích ñeán cho taát caû höõu tình laøm choã nöông töïa, phaùt taâm khoâng vì theá gian, hoaëc phaùt taâm khoâng vì moät thaân, moät gia ñình, moät ñòa phöông, moät ñoaøn theå, hoaëc moät quoác gia cho laø lôùn, vì theá neân goïi laø Y Xöù Toái Thaéng.

4, Voâ Taän Toái Thaéng, nghóa laø Boà Taùt tu haønh thoâng ñaït taát caû phaùp khoâng töï taùnh, khoâng töôùng, khoâng ngaõ, khaép nôi hö khoâng, cho neân coù theå hoài höôùng Voâ Thöôïng Chaùnh Ñaúng Boà Ñeà, trôû thaønh voâ cuøng voâ taän. Chuùng ta hieän taïi coâng ñöùc choã tu ñöôïc cuõng gioáng nhö gioït nöôùc, ñem gioït nöôùc ñaây neùm vaøo bieån lôùn thì cuõng gioáng nhö bieån lôùn voâ taän, neáu coù theå

154

tuøy theo tu moät haïnh naøo duøng haïnh ñoù hoài höôùng Voâ Thöôïng Boà Ñeà thì cuõng gioáng nhö Boà Ñeà voâ cuøng voâ taän vaäy. Nhöng ñaây cuõng phaûi laø Boà Taùt Ñaïi Thöøa môùi coù theå ñöôïc nhö theá. Nhò Thöøa thì chæ caàu töï ñoä cho neân chæ ñeán ñöôïc Nieát Baøn laø cuøng taän. Laïi nöõa theo laäp tröôøng cuûa con ngöôøi neáu laø quoác gia, laø nhaân loaïi thì ñôøi ñôøi baát dieät, nhöng theá giôùi khi hoaïi dieät thì coâng ñöùc cuûa hoï roài cuõng tieâu tan. Ñuùng ra chæ coù Ñaïi Thöøa thì môùi coù theå thaønh töïu chaân thaät voâ cuøng voâ taän maø thoâi, cho neân goïi laø Voâ Taän Toái Thaéng.

5, Voâ Giaùn Taùnh Toái Thaéng, chöõ Giaùn laø caét ñöùt haún, voâ giaùn nghóa laø khoâng coù xa caùch, töùc laø ñaõ ñaït ñöôïc taát caû töï tha cuoái cuøng bình ñaúng, choã phaùt khôûi tu haønh cuõng khoâng coù caùch bieät töï vaø tha, thaân vaø sô, vaät vaø ngaõ. Nhôø voâ giaùn cho neân choã tu thí..v..v...... cuõng ñeàu bình ñaúng ñoái vôùi taát caû chö Phaät, thaønh töïu toái vieân maõn, cho neân goïi laø Voâ Giaùn Taùnh Toái Thaéng.

6, Khoâng Nan Taùnh, nghóa laø ñoái vôùi choã tu thieän phaùp cuûa ngöôøi höõu tình kia sanh taâm tuøy hyû thì ñoái vôùi thieän phaùp cuûa mình tu cuõng thaønh töïu vieân maõn vaø cuõng hoaøn toaøn khoâng khoù khaên, cho neân goïi laø Khoâng Nan Taùnh.

7, Töï Taïi, nghóa laø Boà Taùt coù theå thaønh töïu caùc thöù thieàn ñònh, thaàn thoâng, tam muoäi..v..v....... Caùc thöù naêng löïc kham nhaãn, naêng löïc töï taïi, Boà Taùt ñaït ñeán vaø coù theå töï taïi chuyeån bieán phaùp khaùc maø khoâng bò caùc phaùp

155

khaùc chuyeån; nhôø töï taïi ñaây cho neân deã thaønh töïu choã tu thí..v..v......

8, Nhieáp laáy, nghóa laø Boà Taùt choã tu haønh, thöôøng duøng Trí voâ phaân bieät ñaõ thaâu nhieáp ñöôïc ñeå töông öng caùc haïnh cuûa Boà Taùt, nhö Boà Taùt Sô Truï khi thaät haønh Boà Taùt laïi thöôøng töông öng cuøng Khoâng Thaéng Giaûi, khi ñeán ñöôïc Sô Ñòa thì thöôøng töông öng cuøng Trí Khoâng Voâ Phaân Bieät, nhôø theá maø ñi tu taát caû haïnh voâ truï, khoâng ngöôøi khoâng phaùp, khoâng naêng khoâng sôû, cho neân nhieáp laáy ñöôïc toái thuø thaéng.

9, Phaùt Thuù, caên cöù theo nghóa roäng thì coù phaùt khôûi truøng truøng, trong ñaây chæ caên cöù nôi Gia Haïnh Vò cuûa Boà Taùt, chính laø thöôøng phaùt khôûi Trí Voâ Phaân Bieät, cho neân goïi laø Toái Thaéng.

10, Ñaéc ñaây, ôû tröôùc ñöôïc trình baøy qua, nghóa laø ñaõ Ñaéc Thaùnh Quaû vónh vieãn khoâng bao giôø queân maát; nhöng Ñaéc Thaùnh Quaû Nhò Thöøa thì khoâng phaûi Ñaïi Thöøa Toái Thöôïng; Ñaéc Hoan Hyû Ñòa ban ñaàu môùi goïi laø Ñaéc trong toái thuø thaéng. Do töø phaùt taâm nghe phaùp giôùi chaân nhö cho ñeán nay ñaõ laâu chöa ñöôïc chöùng ñaéc, maõi ñeán nay môùi coù theå ñöôïc chöùng ñaéc, cho neân phaùt taâm nhö theá goïi laø phaùt taâm cöïc ñaïi hoan hyû.

11, Ñaúng Löu, nghóa laø Ñaéc Sô Ñòa trôû veà sau ñeàu laø loaïi Ñaúng Löu, trieån khai ñeán Nhò Ñòa vaø ñeán Cöûu Ñòa ñeàu goïi laø Ñaúng Löu.

12, Cöùu Caùnh, chính laø Phaùp Vaân Ñòa thöù möôøi, Ñòa ñaây laø choã toät cuøng cuûa Ñaïi Thöøa

156

Boà Taùt ñaõ vieân maõn coâng ñöùc; töø Phaùp Vaân naøy tieán theâm moät böôùc nöõa töùc laø chöùng ñaéc Phaät Quaû, cho neân Phaùp Vaân laø nhaân cöùu caùnh vaø Phaät Quaû laø quaû cöùu caùnh. Do möôøi hai thöù thuø thaéng ñaây maø noùi ñeán möôøi Ñoä goïi laø Ba La Maät Ña. Ba La Maät Ña laø tieáng Phaïn, Trung Hoa goïi laø ñeán bôø beân kia. Nghóa laø nhôø möôøi hai thuø thaéng naøy moãi ngöôøi ñeàu coù theå vöôït qua bieån phieàn naõo cuûa hoï maø ñeán bôø beân kia. Hôn nöõa chöõ Ñoä laïi gioáng nhö chieác thuyeàn vaø chieác thuyeàn laø choã coù theå coù theå vöôït qua bieån phieàn naõo tham saân..v..v...... maø ñeán bôø Ñaïi Nieát Baøn beân kia vaø nôi ñoù vónh vieãn khoâng phaûi laø choã phieàn naõo taïp nhieãm coù maët maø chính laø choã bæ ngaïn ñaõ vöôït ñeán bôø. ÔÛ trong Ñoä ñaây cuõng coù tu boá thí..v..v...... maø khoâng goïi laø Ba La Maät gioáng nhö Boà Taùt Ngoaïi Phaøm Vò. Boá thí ñaây chæ laø boá thí ñoä, trì giôùi ñaây chæ laø trì giôùi ñoä maø khoâng goïi laø Ba La Maät, hoaëc khoâng goïi laø trì giôùi Ba La Maät..v..v...... Taïi sao theá? Do vì Ñoä ñaây chöa cuøng töông öng vôùi möôøi hai toái thaéng. Tu caùch naøo coù theå cuøng möôøi hai toái thaéng töông öng thì ñöôïc xöng Ba La Maät Ña. Theá naøo laø möôøi thöù Ba La Maät Ña?

Baøi Tuïng: “Möôøi Ba La Maät Ña goàm coù: Thí, Giôùi, An Nhaãn, Tinh Taán, Ñònh, Baùt Nhaõ, Phöông Tieän, Nguyeän, Löïc, Trí. Nhieâu Ích, Baát Haïi, Thoï, Taêng Ñöùc, Naêng Nhaäp, Thoaùt, Voâ Taän, Thöôøng Khôûi, Ñònh, Tha Thoï Duïng Thaønh Thuïc.”

157

Giaûi Nghóa: Trong baøi Tuïng ñaây, boán caâu tröôùc laø toû baøy danh xöng möôøi Ñoä, boán caâu sau laø giaûi nghóa möôøi Ñoä. Möôøi Ñoä goàm coù: 1, Boá Thí nghóa laø ñem taøi vaät ra boá thí, ñem Phaät Phaùp ra boá thí vaø ñem khoâng lo sôï ra boá thí. 2, Trì Giôùi nghóa laø ngöng vieäc aùc laøm vieäc laønh, nhö Luaân Lyù Hoïc theá gian goïi laø moâ phaïm cuûa ñaïo ñöùc. 3, An Nhaãn nghóa laø ôû treân ñôøi coù theå an taâm thoï nhaän caùc phaùp khoå laïc vaø chöùng ñaëng phaùp voâ sanh, cho neân coù theå an truï. 4, Tinh Taán nghóa laø noå löïc höôùng ñeán phaùp voâ laäu xuaát theá vaø coøn Caàn nghóa laø chæ noå löïc nhöõng vieäc cuûa theá gian cho neân khoâng ñöôïc goïi laø Tinh Taán. 5, Thieàn Ñònh töùc laø chæ cho Töù Thieàn, thuoäc cô baûn cuûa Phaøm Thaùnh cuøng nhau tu taäp, coøn Baùt Ñònh laø thuoäc veà xuaát theá cuûa ba Thöøa, nghóa laø choã tu cuûa Thaùnh Ñònh trong ñoù coù caùc thöù Baát Coäng. 6, Baùt Nhaõ nghóa laø trí tueä; theo nghóa roäng Baùt Nhaõ bao goàm naêm Ñoä, nhöng hieän taïi ñang trình baøy möôøi Ñoä cho neân chæ rieâng coäng theâm boán Ñoä sau ñaây thì thaønh möôøi Ñoä. Boán Ñoä sau ñaây goàm coù Phöông Tieän, Nguyeän, Löïc vaø Trí. Rieâng Trí ôû ñaây laø chæ cho Caên Baûn Trí cuûa Hueä Voâ Phaân Bieät, töùc laø Nhö Lyù Trí. Chöõ Ñoä ñaây ôû trong Phaùp Ñaïi Thöøa thì troïng yeáu phi thöôøng, coù theå phuû ñònh ñeå thaønh Thaùnh Ñaïo, nghóa laø xem nhö ñaõ phaùt khôûi khoâng coù trí voâ phaân bieät, ñaõ phaùt khôûi chính laø Thaùnh Trí, chöa phaùt khôûi chính laø phaøm trí. Phaøm Phu tuy quaùn khoâng, nhöng coøn duøng taâm phaân bieät ñeå quaùn, cho neân khoâng ñöôïc goïi laø chaân kieán ñaïo. Coøn chaân chaùnh

158

khoâng ñaây töùc laø chaân kieán ñaïo, thoâng ñaït taùnh khoâng cuûa taát caû caùc phaùp, thoâng ñaït ñi khaép chaân nhö, thoâng ñaït khoâng coù naêng chöùng sôû chöùng, nghóa laø naêng vaø sôû caû hai ñeàu khoâng, ñaây môùi laø Baùt Nhaõ chaân chaùnh. 7, Phöông Tieän nghóa laø nhôø trí voâ phaân bieät maø thoâng ñaït taát caû phaùp khoâng vaø nöông nôi trí voâ phaân bieät ñaây maø phöông tieän tu taát caû haïnh. Trong thôøi gian tu taäp caùc haïnh thì khoâng neân truï nôi töôùng, nguyeân vì nôi caùc haïnh ñeå tu cuõng hoaøn toaøn laø khoâng, nhö Kinh Kim Cang noùi raèng: “Öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm”, chæ sôï taâm coù choã truï caùc phaùp thì choã tu caùc haïnh trôû neân bò giôùi haïn, nhö truï nôi Thí thì vieäc tu thí coù giôùi haïn, do ñoù seõ khoâng ñöôïc coâng ñöùc voâ löôïng, cho neân phaûi nöông töïa nôi trí voâ phaân bieät ñeå tu taát caû haïnh. 8, Nguyeän, nghóa laø chæ cho töù hoaèng theä nguyeän. Muoán tu töù hoaèng theä nguyeän thì phaûi nöông nôi trí voâ phaân bieät maø tu vaø trong khi tu taäp phaùt nguyeän ñoä voâ löôïng chuùng sanh maø thaät teá phaûi thaáy raèng khoâng coù moät chuùng sanh naøo ñöôïc ñoä caû. 9, Löïc, nghóa laø möôøi löïc cuûa chö Phaät vaø Boà Taùt, ñaây cuõng chính laø phaùn ñoaùn caùc löïc phaûi döïa treân trí maø trình baøy. 10, Trí, chính laø trí tueä thaáu suoát taát caû phaùp, nhaân vì trí voâ phaân bieät ñoái vôùi taát caû phieàn naõo ñeàu ñaõ giaûi thoaùt sôû tri chöôùng thì ñoái vôùi taát caû caûnh sôû tri thaûy ñeàu thoâng suoát vaø ñoái vôùi taát caû taâm haïnh chuùng sanh trong saùt na thaûy ñeàu thoâng ñaït, ñaây töùc laø chæ cho Trí. Danh nghóa cuûa möôøi Ñoä treân ñaïi khaùi laø nhö theá.

159

Giôø ñaây laïi giaûng möôøi thöù coâng ñöùc cuûa möôøi Ba La Maät Ña: 1, Nhieâu Ích, nghóa laø lôïi ích phong phuù höõu tình, nhö khoâng coù tieàn cuûa vaät duïng khieán ñöôïc tieàn cuûa vaät duïng. 2, Baát Haïi, nghóa laø khoâng laøm thöông haïi, khoâng naõo haïi höõu tình. 3, Thoï, nghóa laø khoâng chæ khoâng haïi ngöôøi khaùc maø coù theå nhaän chòu ngöôøi khaùc laøm thöông haïi ñeán mình. 4, Taêng Ñöùc, nghóa laø rieâng mình coù theå taêng tieán coâng ñöùc vaø taát caû höõu tình cuõng coù theå taêng tieán coâng ñöùc, khoâng nhö Giaû Tieán Hoaù Luaän cuûa theá gian cho taêng ñöùc ñaây laø löu chuyeån, maëc duø laø taïm tieán hoaù maø chung cuoäc laø thoái hoaù. Nhö con ngöôøi töø aáu thô maø tröôûng thaønh goïi laø taêng tieán, nhöng chuyeån bieán trong nhaùy maét töø traùng nieân maø trôû thaønh giaø yeáu vaø töø giaø yeáu maø ñi ñeán dieät vong, ñaây goïi laø thoái hoaù. Cho neân ñuùng ra tieán hoaù ñaây chæ laø coâng ñöùc taêng tieán maø thoâi. ÔÛ trong caùc Thaùnh giaû, chæ coù Phaät thì coâng ñöùc ñaõ vieân maõn khoâng caàn taêng tieán; Tieåu Thöøa chæ caàu giaûi thoaùt maø khoâng caàu taêng tieán; rieâng Boà Taùt thì môùi caàu taêng tieán chaân chaùnh. 5, Naêng Nhaäp (khaû naêng vaøo trong), chính laø Thieàn Ñònh, do söùc kham nhaãn cho neân coù theå vaøo trong thieàn ñònh, do söùc thaàn thoâng laïi coù theå khieán ngöôøi khaùc vaøo trong Phaät Phaùp. 6, Thoaùt, töùc laø giaûi thoaùt, nghóa laø nhôø Baùt Nhaõ coù theå ñoái trò hai chöôùng phieàn naõo vaø sôû tri neân ñöôïc giaûi thoaùt. 7, Voâ Taän, nghóa laø nhôø naêng löïc phöông tieän coù theå khieán coâng ñöùc choã tu ñöôïc roäng lôùn voâ cuøng voâ taän. 8, Thöôøng Khôûi, töùc laø phaùt ñaïi nguyeän, moät nieäm khoâng thoái lui, khieán coâng ñöùc choã tu ñöôïc khoâng bò tieâu dieät, coù theå hoài höôùng voâ thöôïng

160

Boà Ñeà. 9, Ñònh, töùc laø nghóa quyeát ñònh, nhö naêng löïc phaùn ñoaùn ñaõ giaûi thích ôû tröôùc, coù theå phaùn ñoaùn choã ñuùng choã khoâng ñuùng, ñaây chính laø Trí Löïc. Do döï khoâng theå phaùn ñoaùn hoaëc eùp buoäc cho laø hieåu bieát, ñaây töùc laø khoâng coù trí löïc, cho neân phaûi tö duy choïn löïa thì ngay laäp töùc môùi quyeát ñoaùn ñöôïc, ñaây ñeàu laø do trí löïc choã tu taäp môùi ñöôïc. 10, Tha Thoï Duïng Thaønh Thuïc, nghóa laø ñoái vôùi taát caû phaùp ñaõ hieåu bieát phoå bieán, thoï duïng moät thöù phaùp laïc thuø thaéng, ñoàng thôøi cuõng ñem choã phaùp laïc thoï duïng ñöôïc ñi thaønh thuïc cho taát caû höõu tình; nhöõng thöù phaùp laïc tha thoï duïng thaønh thuïc ñaây chính laø Chaùnh Haïnh toái thaéng thöù nhaát trong möôøi thöù Chaùnh Haïnh. Töï theå cuûa noù töùc laø möôøi Ñoä, cho neân trôû thaønh laø saùu Ñaùo Bæ Ngaïn (Saùu Ñaùo Bæ Ngaïn goàm coù: Boá Thí, Trì Giôùi, Nhaãn Nhuïc, Tinh Taán, Thieàn Ñònh, Trí Tueä), chính laø lyù do coù möôøi thöù toái thaéng cuøng töông öng vôùi noù.

b, Taùc YÙ Chaùnh Haïnh:

Baøi Tuïng: “Boà Taùt duøng ba Hueä, luoân luoân tö duy Ñaïi Thöøa, nhö choã thieát laäp phaùp, goïi laø Taùc YÙ Chaùnh Haïnh. Taêng tröôûng thieän phaùp ñaây, vaøo nghóa vaø söï thaønh.”

Giaûi Nghóa: Döôùi ñaây laø giaûng Taùc YÙ Chaùnh Haïnh thöù hai trong saùu thöù Chaùnh Haïnh. Taùc YÙ ñaây, nghóa laø ngöôøi nghe phaùp, sau khi nghe phaùp ñem nghóa lyù ñaõ nghe ñaõ hieåu phaùt khôûi xu höôùng moáng taâm chuù yù, khieán taâm vaø taâm sôû chung nhau

161

phaùt khôûi, ñieàu khieån taâm ngöng laïi chuyeân chuù goïi laø taùc yù. Giaûi thích nghóa ñaây coäng coù boán baøi Tuïng. Saùu caâu Tuïng ban ñaàu chính laø giaûi thích Taùc YÙ Chaùnh Haïnh. Boà Taùt do nôi vaên maø ñöôïc thaønh hueä, do nôi tö maø ñöôïc thaønh hueä, do nôi tu maø ñöôïc thaønh hueä, goïi chung laø ba Hueä, duøng ba hueä ñaây luoân luoân tö duy Phaät Phaùp Ñaïi Thöøa, nhö caùc haïnh Boà Taùt cuûa möôøi Ba La Maät Ña, caùc phaùp Ñaïi Thöøa cuûa Kheá Kinh ñaõ thieát laäp, neân goïi laø Taùc YÙ Chaùnh Haïnh. Ba Hueä Boà Taùt do nghe maø ñöôïc thaønh hueä, nhö baøi Tuïng noùi raèng: Taêng tröôûng thieän giôùi ñaây, chöõ Giôùi nhö tröôùc ñaõ noùi töùc laø nghóa cuûa chuûng töû. Chính laø nhôø laéng nghe Phaät Phaùp Ñaïi Thöøa cho neân coù theå taêng tröôûng chuûng töû thieän caên. Trong Phaät Phaùp Ñaïi Thöøa thöôøng coù nghóa naøy, neáu coù theå laéng nghe moät caâu Phaät Phaùp Ñaïi Thöøa, duø cho chöa coù saùng suoát, nhöng cuõng thaønh chuûng töû, vôùi chuûng töû ñaây chính laø phaùp giôùi thanh tònh ñaúng löu huaân taäp vaø do chuûng töû phaùp giôùi ñaây coù theå taêng tröôûng haït gioáng thieän, cho neân Phaùp Ñaïi Thöøa coù moät thöù naêng löïc oai ñöùc voâ thöôïng nhö theá. Nhö Tuïng Kinh, Trì Chuù..v..v...... cuõng coù theå taêng tröôûng thieän caên, haø huoáng laø ñaõ laéng nghe, laïi coøn hieåu roõ, töï nhieân coù theå taêng tröôûng thieän caên. Vì Nghe Phaät Phaùp maø coù theå tin hieåu chính laø taêng tröôûng thieän caên; ñeà caäp ñeán ba hueä do Nghe ñaây töùc laø do nghe maø ñöôïc thaønh hueä. Nghóa laø hoaøn toaøn caên cöù nôi yù nghóa ngoân töø caâu vaên treân Kinh coù theå ghi nhaän ñöôïc, coù theå giaûi thích ñöôïc, ñoù laø do Nghe maø ñöôïc thaønh hueä. Do Tö maø ñöôïc thaønh hueä ñaây, Tuïng noùi raèng: vaøo nghóa. Vaøo Nghóa chính laø coù theå duøng

162

caâu vaên cuûa nghe ñeå ly khai maø ñi vaøo trong nuùi röøng cuûa yù nghóa tö duy, tö duy ñeán choã nghe phaùp maø hieåu roõ moät caùch thaáu trieät, dung hoaù thaáu suoát maø ngoä vaøo yù nghóa tinh thaâm cuûa noù. Luùc baáy giôø caên cöù nôi nghóa maø khoâng caên cöù nôi vaên, chæ caên cöù nôi nghóa ñaõ hieåu roõ, coù theå bieán hoaù thaønh caùc thöù ngoân ngöõ vaên töï ñi truyeàn baù nhöõng ñieàu ñaõ giaûi thích, ñaây töùc laø coâng naêng cuûa Tö ñaõ ñöôïc thaønh hueä. Coøn do Tu maø ñöôïc thaønh hueä ñaây, töùc laø Tuïng noùi raèng: Söï Thaønh. Bôûi vì choã tu ñaây chính thaät laø nôi luyeän taäp, giaû söû Tö ñaây laø tö duy ñuùng nhö lyù thì choã Tu cuõng laø tu taäp ñuùng nhö phaùp, cho neân Tuïng noùi raèng Söï Thaønh. Töùc laø do Tu maø ñöôïc thaønh hueä, nghóa laø Tu Thí..v..v...... ñöôïc phaùp Ñaïi Thöøa thì coù theå khieán choã söï nghieäp cuûa hy voïng ñöôïc thaønh töïu vieân maõn. Nhö sau khi nghe phaùp Boá Thí, lieàn caên cöù nôi choã Nghe ñi tö duy quaùn saùt, ñaõ hieåu roõ nghóa cuûa noù, trong taâm ñoái vôùi chaân lyù cuûa boá Thí hieåu bieát xaùc thöïc khoâng sai laàm, sau ñoù laïi ñi thaät haønh, laïi ñöôïc thaân chöùng, cho neân choã tu ñaõ ñöôïc thaønh hueä, töùc laø Hueä cuûa tri haønh hôïp nhaát; theâm nöõa caên cöù nôi Tam Hoïc giaûi thích thì Hueä ñaây cuøng vôùi Giôùi vaø Ñònh ñoàng thôøi phaùt khôûi, hieän nay ôû nôi Tam Hoïc ñaây ñeàu cho laø Taùc YÙ Chaùnh Haïnh. Cho neân ba Hueä cuûa Vaên, Tö, Tu (Ba Hueä cuûa Laéng Nghe, Tö Duy vaø Tu Taäp) ñeàu laø töï theå cuûa Taùc YÙ Chaùnh Haïnh.

Baøi Tuïng: “Giuùp baïn neân bieát ñaây, töùc laø möôøi thöù phaùp haïnh goàm coù: vieát saùch, cuùng döôøng, boá thí cho ngöôøi, nghe, giôû ra xem,

163

thoï trì, khai dieãn chaùnh ñaùng, vaø tö duy tu taäp. Haønh möôøi thöù phaùp haïnh naøy ñöôïc phöôùc quy tuï voâ löôïng, vì thuø thaéng, vì voâ taän, do nhieáp keû khaùc khoâng döùt.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø choã giaûi thích möôøi thöù phaùp haïnh, laø giuùp baïn ba Hueä. Choã goïi laø giuùp baïn neân bieát, töùc laø chæ cho möôøi thöù phaùp haïnh. Möôøi thöù phaùp haïnh coù raát nhieàu Kinh Luaän ñeàu noùi ñeán, chaúng qua khoâng ñöôïc hoaøn toaøn ñaày ñuû. Nhö Kinh Kim Cang noùi raèng: “Neáu coù theå thoï trì, ñoïc tuïng, vì ngöôøi khaùc giaûi thích..v..v......”, ñaây chæ laø noùi ba phaàn trong möôøi phaàn; laïi nhö Kinh Phaùp Hoa noùi: Naêm thöù Phaùp Sö, cuõng chæ noùi naêm phaàn trong möôøi phaàn. Möôøi phaùp haïnh ñaây chæ coù Bieän Trung Bieân Luaän vaø Du Giaø Sö Ñòa Luaän..v..v...... laø giaûi thích hoaøn toaøn ñaày ñuû. Coøn Kinh Luaän cuûa Tieåu Thöøa thì chöa baøn ñeán, nhaân vì möôøi haïnh naøy chæ nöông theo thöù lôùp cuûa phaùp Ñaïi Thöøa maø tu taäp, rieâng Nhò Thöøa thì khoâng coù möôøi haïnh naøy, cho neân goïi laø Ñaïi Thöøa Thaäp Phaùp Haïnh. Möôøi Phaùp Haïnh ñaây goàm coù:

1, Vieát Saùch: nhaân vì khi Phaät coøn taïi theá, luùc baáy giôø ñeàu khoâng coù ñieâu khaéc in aán, kinh ñieån phoå bieán phaûi nhôø sao cheùp. Tuy nhieân sau khi Phaät nhaäp dieät, lôøi giaûng cuûa Phaät môùi ñöôïc sao luïc ghi cheùp trôû laïi thaønh Kinh Ñieån, ñaây chaúng qua laø ñem choã ñaõ nghe nhôø naêm traêm A La Haùn taäp hôïp laïi cuøng nhau ñoïc tuïng, nhôø caùc vò cuøng nghe chöùng minh, taïo thaønh moät thöù caên baûn nhaát ñònh cuï theå. Thaät ra khi Phaät thuyeát

164

phaùp luùc baáy giôø ñeàu coù ghi cheùp, chuyeån ñaït phoå bieán, cho neân vieát saùch laø moät cuûa möôøi phaùp Haïnh. Hieän taïi coù aán loaùt ñoàng thôøi cuõng coù vieát saùch gioáng nhau, cho neân caàn phaûi in aán cho nhieàu ñeå phoå bieán, coâng ñöùc naøy vaø vieát saùch thì ñoàng nhau.

2, Cuùng Döôøng: nghóa laø sau khi ñöôïc kinh ñieån khoâng neân sanh taâm khinh maïn, caàn phaûi cung kính cuùng döôøng thì töï mình coù ñöôïc phöôùc ñöùc voâ löôïng.

3, Boá Thí cho ngöôøi: nghóa laø thöôøng ñem saùch vôû ñaõ vieát ñi boá thí giuùp cho ngöôøi khaùc, khieán nhöõng keû khoâng ñöôïc phaùp nhôø coâng ñöùc naøy coù theå ñöôïc thieän tri thöùc ñeán giaûng giaûi trao truyeàn vaø baïn höõu cuøng nghieân cöùu. ÔÛ ngaøy nay neáu coù theå khi in aán kinh ñieån, aán toáng boá thí cho ngöôøi khaùc thì coâng ñöùc ñaây cuõng gioáng nhau.

4, Laéng Nghe: nghóa laø tröôùc khi chöa hieåu nghóa, ngöôøi khaùc giaûng giaûi, töï mình ñeán laéng nghe, gioáng nhö hoïc sinh ñoïc saùch vaø laéng nghe giaûng saùch caû hai gioáng nhau, Tieân Sanh ñoïc moät bieán vaø giaûng giaûi moät bieán, töï mình ñaõ laéng nghe vaø sau ñoù thì coù theå thuoäc loøng.

5, Giôû Ra Xem: nghóa laø ñem moät tôø vaên ñi hoïc laïi tôø ñoù vaø hoïc cho ñeán khi naøo thuoäc laøu, roài sau ñoù coù theå tö duy nghóa cuûa noù.

165

6, Thoï Trì: nghóa laø ñem choã vaên nghóa ñaõ laéng nghe luoân luoân ghi nhôù thoï trì khoâng cho queân.

7, Khai Dieãn Chaùnh Ñaùng: nghóa laø caên cöù nôi nghóa ñaõ laéng nghe ghi nhôù thoï trì khoâng cho queân nhöõng ñieàu ngöôøi khaùc giaûng giaûi tinh töôøng.

8, Ñoïc Tuïng: nghóa laø hoïc oân nhöõng ñieàu tu taäp ñaõ hoïc ñöôïc khieán cho vaên nghóa thöôøng ghi nhôù maõi trong taâm, nhôø ñaây ñoïc tuïng coù theå ñaït ñeán phaùp laïc phi thöôøng, vaên nghóa ñaây coù theå thaâm nhaäp saâu caïn, cho neân Ñoïc Tuïng coù lôïi ích raát lôùn.

9, Tö Duy: nghóa laø ñem choã nghóa ñaõ nghe ñöôïc laõnh thoï vaøo taâm vaø tinh teá tö duy choã thaâm y cuûa nghóa.

10, Tu Taäp: nghóa laø caên cöù nôi choã thaâm yù cuûa nghóa ñaõ tö duy ñöôïc vaø duøng thaân taâm tu taäp ñeå theå nghieäm, khieán cho Hueä cuûa Vaên vaø Tö ñöôïc thaønh töïu, ñaây laø Hueä xaùc thöïc tinh töôøng. Tu Hueä, tröôùc ñaõ thoâng suoát nôi Gia Haønh Vò khi chöa vaøo Thaùnh Quaû; tröôùc khi haønh trì Gia Haønh Vò, neáu döïa theo möôøi Phaùp Haïnh maø tu taäp thì coù theå trôï giuùp cho ba Hueä sôùm thaønh töïu. Söû duïng taùm thöù phaùp haïnh ôû tröôùc coù theå trôï giuùp Vaên thaønh töïu ñeå hueä ñöôïc thaønh töïu; coøn hai phaùp haïnh ôû sau thì coù theå trôï giuùp hai phaùp Tö vaø Tu thaønh töïu ñeå Hueä ñöôïc thaønh töïu, cho neân noùi raèng, möôøi phaùp haïnh duøng ba Hueä ñeå laøm töï theå. Laïi nöõa ñuùng ra thaät haønh möôøi thöù phaùp haïnh maø choã ñöôïc phöôùc ñöùc

166

hoäi tuï thì voâ löôïng voâ bieân, ñaây coù ñöôïc laø ñaëc bieät cuûa Ñaïi Thöøa, nhöng Nhò Thöøa thì khoâng theå so saùnh gioáng nhö Ñaïi Thöøa, laø ñieàu gì? Chính laø choã ñaày ñuû hai ñieàu kieän: Ñieàu kieän thöù nhaát laø Toái Thaéng, nghóa laø phaùp Ñaïi Thöøa thì phaûi phoå bieán ñeå nhieáp hoaù taát caû höõu tình voâ löôïng voâ bieân. Ñieàu kieän thöù hai laø Voâ Taän, nghóa laø phaùp Ñaïi Thöøa maëc duø sau khi ñaõ thaønh Phaät thì laïi vaãn tieáp tuïc lôïi laïc ñoä heát taát caû höõu tình khoâng bao giôø döøng nghæ, do ñoù coâng ñöùc cuûa phaùp Ñaïi Thöøa thì voâ cuøng voâ taän, voâ löôïng voâ bieân.

c, Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh:

c/1- Hai Loaïi Tuøy Phaùp:

Baøi Tuïng: “Hai thöù Haïnh Tuøy Phaùp: caùc thöù khoâng taùn loaïn, khoâng ñieân ñaûo chuyeån bieán, caùc Boà Taùt neân bieát.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø toû baøy hai thöù Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh. Hai thöù Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh goàm coù: 1, Voâ Taùn Loaïn Chuyeån Bieán Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh; 2, Voâ Ñieân Ñaûo Chuyeån Bieán Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh. Hai Thöù Chaùnh Haïnh ñaây Boà Taùt caàn phaûi neân bieát, döôùi ñaây seõ giaûi thích.

c/2, Giaûi Thích Hai Tuøy Phaùp: 1>- Voâ (khoâng) Taùn Loaïn Chuyeån Bieán Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh:

167

Baøi Tuïng: “Xuaát ñònh, nôi caûnh löu, vò traàm traïo, bieåu thò löøa doái, taâm thaáp keùm, caùc baäc trí phaûi bieát.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Voâ Taùn Loaïn Tuøy Phaùp Chuyeån Bieán Chaùnh Haïnh thöù nhaát. Voâ Taùn Loaïn Tuøy Phaùp Chuyeån Bieán Chaùnh Haïnh nghóa laø Chaùnh Haïnh khoâng taùn loaïn chuyeån bieán theo phaùp. Do bôûi saùu thöù taùn loaïn coù theå khieán Taâm khoâng theo Phaùp Haïnh, vì muoán loaïi tröø cho neân neâu ra loãi laàm cuûa noù:

a, Moät laø ra khoûi Ñònh, nghóa laø noùi töï taùnh cuûa naêm Thöùc Tröôùc laø taùn loaïn. Naêm Thöùc tröôùc sau khi vaøo ñònh thì khoâng hieän haønh vaø sau khi ra khoûi Ñònh thì laïi hieän haønh, chuùng khoâng cuøng Taâm Ñònh töông öng cho neân trôû thaønh taùn loaïn. b, Hai laø Nôi Caûnh Löu Chuyeån, töùc laø naêm Taâm Thöùc Tröôùc tuøy theo caûnh löu chuyeån maø phoùng tuùng buoâng lung, höôùng ngoaïi chaïy taùn loaïn, khoâng theå chuyeân chuù vaøo moät caûnh.

c, Ba laø Vò Traàm Traïo, Vò töùc laø ñaém tröôùc muøi vò an laïc cuûa thieàn ñònh coù theå daãn sanh hai phieàn naõo tham si töông öng; Traàm töùc laø hoân traàm khoâng saùng suoát, xaùc thöïc cuøng vôùi Ñònh roõ raøng töông phaûn; Traïo töùc laø traïo cöû, nhö tay naâng leân moät vaät boãng nhieân treân döôùi khieán noäi taâm khoâng theå an ñònh. Vò Traàm Traïo ñaây ñeàu laø taùn loaïn noäi taâm.

168

d, Boán laø bieåu thò löøa doái, töùc laø doái traù giaû hieän nguïy töôùng, nhö thaät ra khoâng tu haønh maø giaû hieän töôùng tu haønh, maëc aùo Baù Naïp xin aên nhô baån..v..v...... ñeàu laø bieåu thò löøa doái maø gaït gaãm ngöôøi khaùc.

e, Naêm laø ngaõ chaáp, töùc laø taùn loaïn thoâ troïng, do coù ngaõ chaáp thì taâm sanh kieâu maïn, khoâng theå bình ñaúng maø theo phaùp chaùnh haïnh.

g, Saùu laø Taâm haï lieät, töùc laø maát ñi yù chí haønh phaùp Ñaïi Thöøa, khoâng theå nöông nôi phaùp Ñaïi Thöøa maø phaùt taâm Boà Ñeà, nhöng ñoái vôùi baäc Nhò Thöøa thì khôûi taâm vui thích. Saùu thöù nhö theá ñeàu laø taùn loaïn, cho neân caùc Boà Taùt coù trí tueä caàn phaûi thaáu roõ hoaøn toaøn vaø caáp toác dieät tröø ñi.

2>- Voâ (khoâng) Ñieân Ñaûo Chuyeån Bieán Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh:

a)- Lieät Keâ Möôøi Teân Khoâng Ñieân Ñaûo:

Baøi Tuïng: “Trí thaáy nôi vaên, nghóa (caûnh giôùi), taùc yù, vaø baát ñoäng, hai töôùng, nhieãm, tònh, khaùch, khoâng sôï, cao khoâng ñaûo.”

Giaûi Nghóa:

169

Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Voâ Ñieân Ñaûo Chuyeån Bieán Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh. Voâ Ñeân Ñaûo Chuyeån Bieán Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh nghóa laø Chaùnh Haïnh khoâng ñieân ñaûo chuyeån bieán theo phaùp. Khoâng Ñieân Ñaûo lieät keâ tieâu bieåu coù möôøi thöù teân. Möôøi thöù teân khoâng ñieân ñaûo laø: 1- Nôi vaên khoâng ñieân ñaûo, 2- Nôi nghóa khoâng ñieân ñaûo, 3- Nôi taùc yù khoâng ñieân ñaûo, 4- Nôi baát ñoäng khoâng ñieân ñaûo, 5- Nôi töï töôùng khoâng ñieân ñaûo, 6- Nôi coäng töôùng khoâng ñieân ñaûo, 7- Nôi nhieãm tònh khoâng ñieân ñaûo, 8- Nôi khaùch khoâng ñieân ñaûo, 9- Nôi khoâng sôï khoâng ñieân ñaûo, 10- Nôi khoâng cao khoâng ñieân ñaûo. Thöù naêm vaø thöù saùu cuûa möôøi thöù khoâng ñieân ñaûo ñaây laø chæ cho hai töôùng khoâng ñieân ñaûo. Hai töôùng khoâng ñieân ñaûo cuûa thöù naêm vaø cuûa thöù saùu trong baøi Tuïng ñöôïc môû baøy theâm cho neân thaønh möôøi thöù. Vaên khoâng ñieân ñaûo nghóa laø thaáy khoâng ñieân ñaûo. Thaáy khoâng ñieân ñaûo chính laø nöông nôi Trí ñeå thaáy, choã goïi laø bieát vaên bieát nghóa..v..v...... Nöông nôi Trí ñeå thaáy hoaëc coù choã duøng phoå thoâng, hoaëc coù choã duøng rieâng bieät, nhö coù choã ñích thöïc laø thaáy maø khoâng phaûi Trí, coù choã ñích thöïc laø Trí maø khoâng phaûi thaáy..v..v......, töùc laø noù coù choã sai bieät.

b)- Giaûi Thích Nghóa Möôøi Teân Khoâng Ñieân Ñaûo:

*1- Nôi Vaên Khoâng Ñieân Baûo:

Baøi Tuïng: “Bieát chæ do töông öng, xuyeân suoát luyeän taäp hoaëc vöôït qua ñaây, coù nghóa hoaëc

170

khoâng phaûi coù, laø nôi vaên khoâng ñieân ñaûo.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây chính laø giaûi nghóa nôi vaên khoâng ñieân ñaûo trong möôøi thöù khoâng ñieân ñaûo. Töông öng nghóa laø tuøy thuaän thoâng suoát traät töï thöù lôùp tröôùc sau cuûa vaên töï, ñem noù ra roõ raøng khoâng coù giaùn ñoaïn; nhö laøm moät baøi vaên, hoaëc giaûng moät ñoaïn ngoân ngöõ, nghóa thì coù thöù lôùp tröôùc sau töông tuïc lieân ñôùi thoâng suoát, töùc laø töông öng. Noùi xuyeân suoát luyeän taäp, nghóa laø ñem vaên töï luoân luoân luyeän taäp thaønh thoâng thaïo xuyeân suoát, nhö coù theå laøm vaên vaø khoâng theå laøm vaên. Coù theå laøm vaên nghóa laø treân lyù thì roõ raøng gioáng nhau moät vieäc khoâng sai traùi, coù thöù töï khoâng hoãn taïp, thanh nhaõ maø giaûn dò hay kheùo, ñoù laø vaên coù yù nghóa. Khoâng theå laøm vaên, nghóa laø loái vaên thoâ cöùng sanh ra khoù hieåu, töùc laø vì thoùi quen choã khoâng thoùi quen, ñoù laø vaên khoâng coù yù nghóa. Noù traät töï thoâng suoát thanh nhaõ thuaàn thuïc ñaây töùc laø vaên coù yù nghóa coù theå hieåu roõ ñöôïc goïi laø vaên khoâng ñieân ñaûo.

*2- Nôi Nghóa (caûnh giôùi hai thuû) Khoâng Ñieân Ñaûo:

Baøi Tuïng:

171

“Töông tôï hai taùnh hieån hieän, nhö hieän thaät khoâng phaûi coù, bieát lìa khoûi coù khoâng phaûi coù, laø nôi nghóa khoâng ñieân ñaûo.”

Giaûi Nghóa: Töông tôï hai taùnh hieån hieän, nghóa laø coù taâm naêng thuû töông tôï vaø caûnh sôû thuû töông tôï, hai hieån hieän ñaây ñeàu laø hö voïng phaân bieät, tìm caàu theå taùnh thaät taïi cuûa noù thì khoâng choã naøo coù caû. Taâm ñaõ khoâng naém baét ñöôïc vaø Caûnh cuõng khoâng coù choã naém baét ñöôïc, neân goïi laø: Nhö hieän thaät khoâng phaûi coù. Bieát lìa khoûi chaáp coù khoâng phaûi coù ñaây nghóa laø bieát roõ hai thuû naêng vaø sôû chæ laø hö voïng phaân bieät, khoâng coù thaät theå, nhôø ñoù lìa khoûi söï chaáp coù; nhöng caû hai khoâng phaûi laø khoâng coù töôùng hieån hieän cuûa hö voïng phaân bieät, nhôø ñoù lìa khoûi söï chaáp khoâng phaûi coù. Do bôûi lìa khoûi chaáp coù vaø chaáp khoâng phaûi coù, cho neân coù theå roõ thaáu thaät töôùng Trung Ñaïo cuûa Ñaïi Thöøa.

Xeùt ra nôi vaên khoâng ñieân ñaûo ôû tröôùc vaø nôi nghóa khoâng ñieân ñaûo choã ñaây chính laø naêm Phaùp Töôùng (Naêm Phaùp Töôùng: saén, thinh, höông, vò, xuùc) phoái hôïp gaén lieàn vôùi danh töôùng phaân bieät..v..v....... Nôi vaên khoâng ñieân ñaûo chính laø nôi Danh trong naêm phaùp khoâng ñieân ñaûo. Nôi nghóa khoâng ñieân ñaûo chính laø phaân bieät khoâng ñieân ñaûo nôi trong naêm phaùp Töôùng; chöõ Töôùng ñaây töùc laø chæ cho caùc thöù Töôùng cuûa naêng thuû vaø sôû thuû; chöõ Phaân Bieät ñaây töùc laø chæ cho caùc thöù hö voïng phaân bieät, coù theå bieát nghóa ñaây töùc laø lìa khoûi caùc thöù chaáp tröôùc, cho neân goïi nôi nghóa khoâng ñieân ñaûo.

172

*3- Taùc YÙ Khoâng Ñieân Ñaûo:

Baøi Tuïng: “Nôi taùc yù khoâng ñieân ñaûo, bieát kia noùi huaân taäp, noùi taùc yù nôi kia, vì hieän ra töông tôï hai nhaân.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích Taùc YÙ khoâng ñieân ñaûo. Bieát kia noùi huaân taäp, nghóa laø duøng trí ñeå roõ bieát ngoân ngöõ cuûa hai thuû Naêng vaø Sôû kia do töôûng töôïng huaân taäp. Do coù ngoân ngöõ töôûng töôïng huaân taäp thì coù theå taïo thaønh caùc thöù nhaân toá cuûa danh ngoân; nhaân toá cuûa danh ngoân nôi phoå thoâng goïi laø chuûng töû, nhöng trong ñaây goïi laø Taùc YÙ. Taùc YÙ laø choã nöông töïa sanh khôûi cuûa Naêng Thuû vaø Sôû Thuû kia, cho neân goïi laø nöông nôi kia. Chæ noùi taùc yù laø taïi sao laøm choã nöông töïa nôi kia? Do noùi taùc yù töùc laø thoâng thöôøng choã goïi taäp khí hyù luaän, do taäp khí naøy huaân taäp nôi A laïi Da ñeå laøm nhaân töông lai cuûa töôùng nhò thuû sanh khôûi; nhôø khaû naêng hieåu roõ lôøi noùi taùc yù, cho neân coù theå ñieàu khieån tröø khöû caùc thöù taäp khí hyù luaän. Neáu nhö khoâng lìa khoûi taäp khí hyù laän cuûa Taùc YÙ, maëc duø ôû nôi giaùo phaùp nhöng cuõng sanh khôûi söï phaân bieät cuûa Naêng Thuû vaø Sôû Thuû. Cho neân tu theo Phaùp Haïnh thì choã caàn yeáu laø tröø khöû söï phaân bieät cuûa hyù luaän ñaây; nhö Kinh Kim Cang noùi raèng: “Phaùp coøn neân xaû haø huoáng laø phi phaùp”? Ñaây chính laø noùi nôi Phaät Phaùp khi ñang phaùt khôûi taùc yù, lieàn laäp töùc thaáu suoát phaùp taùnh lìa ngoân

173

ngöõ thì luùc ñoù caùc thöù phaân bieät hyù luaän khoâng coøn taêng tröôûng trôû laïi.

*4- Baát Ñoäng Khoâng Ñieân Ñaûo:

Baøi Tuïng: “Nôi baát ñoäng khoâng ñieân ñaûo, goïi laø bieát nghóa khoâng phaûi coù, khoâng phaûi khoâng nhö huyeån ñaúng, vì coù vaø khoâng baát ñoäng.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø giaûi thích baát ñoäng khoâng ñieân ñaûo. Baát Ñoäng nghóa laø khaû naêng kheùo leùo phaân bieät caùc phaùp maø khoâng bò ñoäng nôi caùc phaùp; nhö Kinh Kim Cang noùi raèng: “Khoâng thuû nôi töôùng, nhö nhö baát ñoäng”, töùc laø cuøng trong choã ñaây yù noùi baát ñoäng gaàn nhau. Nguyeân do trong choã ñaây giaûi thích baát ñoäng nghóa laø chæ cho kheùo leùo bieát roõ nghóa vaø vaên maø tröôùc ñaõ noùi ñeàu laø nhö huyeãn nhö hoaù vaø ñaõ lìa khoûi söï chaáp tröôùc khoâng phaûi coù cuûa chuùng cho neân ñöôïc töï taïi goïn laø baát ñoäng . Nhö huyeãn nhö hoaù chính laø duï vì theá coù sai bieät. Söï sai bieät ñaây goàm coù, hoaëc noùi laø: saùu thöù, taùm thöù, chín thö,ù möôøi thöù. Noùi saùu thöù laø: nhö Kinh Kim Cang xöa dòch raèng: “Nhö moäng, huyeãn, baøo, aûnh, nhö loä dieät nhö ñieån.” Noùi chín thöù laø: nhö Kinh Kim Cang cuûa nhaø Ñöôøng dòch. Noùi möôøi thöù laø: nhö Kinh Ñaïi Baùt Nhaõ. Noùi toång quaùt laø hieån baøy caùc phaùp ñaõ khoâng coù vaø cuõng khoâng phaûi khoâng coù. Vaán ñeà ñaây coù theå daãn ñeán sanh nghi hoaëc, nhaân vì ñaõ laø coù thì phaûi khoâng phaûi khoâng, ñaõ laø khoâng thì phaûi khoâng phaûi coù, laø

174

caùi gì khoâng phaûi coù laïi khoâng phaûi khoâng? Ñaây chính laø chæ cho vaán ñeà Nhö Huyeãn vaø döïa theo ñoù giaû hieän con ngöïa, con quaï cuõng coù theå bay, cuõng coù theå chaïy, nhöng kyø thaät chuùng noù khoâng coù, cho neân goïi khoâng phaûi coù; tuy nhieân chuùng noù maëc duø khoâng thaät theå, chæ coù giaû töôùng coù theå thaáy ñöôïc, neân goïi laø khoâng phaûi khoâng. Nhö theá töø nghóa naøy maø suy nghieäm ra nôi taát caû vuõ truï vaïn höõu cuõng ñeàu laø nhö theá, nghóa laø naêng thuû sôû thuû khoâng coù chaân thaät neân goïi laø khoâng phaûi coù, nhöng naêng thuû sôû thuû sôû dó coù laø do loaïn Thöùc hieån hieän, cho neân goïi laø khoâng phaûi khoâng. Ñaõ hieåu ñöôïc nghóa naøy thì coù theå bieát roõ taát caû phaùp töôùng ñeàu laø nhö huyeãn nhö hoaù khoâng phaûi coù maø cuõng khoâng phaûi khoâng, nghóa laø khoâng phaûi hoaøn toaøn khoâng choã bieán ñoäng vaø khoâng phaûi hoaøn toaøn coù choã bieán ñoäng. Nhöng coøn thöù baát ñoäng (khoâng bò ñoäng) ñaây chæ truï nôi moät caûnh, nghóa laø khi duøng tu ñònh coù theå khieán taâm döøng nôi moät caûnh vaø tröôùc sau duy nhaát chuyeân chuù töông tuïc! Baát ñoäng coøn coù nghóa khaùc nöõa laø coù theå thoâng ñaït baûn lai thaät töôùng cuûa nhaân vaät vuõ truï, nhö nhö töông öng, khoâng coù tính toaùn, khoâng xoay chuyeån veà höôùng khoâng, khoâng bò ñoäng nôi nhò bieân, cho neân goïi laø baát ñoäng. Ñaõ chaáp coù chính laø coäng theâm chuû quan, ñaõ chaáp khoâng cuõng chính laø chuû quan bò dieät, caû hai ñeàu khoâng thì haïp vôùi chaân töôùng cuûa khaùch quan; chaân töôùng haïp vôùi khaùch quan chính laø khoâng phaûi coù khoâng phaûi khoâng, nhö huyeãn nhö hoaù. Chöõ Ñaúng trong baøi Tuïng chính laø chæ cho löûa maët trôøi, caûnh moäng, maët traêng döôùi nöôùc,..v..v.......

175

*5- Töï Töôùng Khoâng Ñieân Ñaûo:

Baøi Tuïng: “Nôi töï töôùng khoâng ñieân ñaûo, bieát taát caû chæ coù teân, lìa taát caû phaân bieät, nöông nôi töï töôùng thaéng nghóa.”

Giaûi Nghóa: Taát caû phaùp khoâng ra ngoaøi töï töôùng vaø coäng töôùng; Töï Töôùng ñaây chính laø chæ cho moãi ñôn vò töï theå cuûa caù theå taát caû phaùp; Coäng Töôùng ñaây chính laø chæ cho töôùng cuûa coäng ñoàng thoâng suoát taát caû phaùp. Hai töôùng ñaây noùi nghóa roäng laø ôû trong coäng töôùng cuõng coù truøng truøng töï töôùng, ôû trong töï töôùng cuõng coù caùc thöù coäng töôùng. Nhö saéc uaån laø coäng töôùng cuûa naêm uaån, maø trong saéc uaån laïi coù moãi caù theå töï töôùng saéc, thinh, höông..v..v...... saùu traàn vaø naêm caên; ôû ñaây ñöôïc goïi laø töï töôùng cuûa saéc traàn goàm coù hieån saéc nhö xanh, vaøng, ñoû, traéng, goàm coù hình saéc nhö daøi, ngaén, vuoâng, troøn..v..v...... Theá thì saéc traàn laïi trôû thaønh coäng töôùng vaø xanh, vaøng..v..v...... moãi thöù trôû thaønh töï töôùng; coøn ôû nôi töï töôùng cuûa xanh, vaøng..v..v......ñaây vaãn coù theå thaønh laø coäng töôùng, nhö moät maûnh maøu xanh laù caây phaân tích thì coù raát nhieàu cöïc vi hôïp thaønh, nhö theá raát nhieàu cöïc vi maøu xanh laø chæ cho töï töôùng, maø maøu xanh cuûa laù caây laø chæ cho coäng töôùng. Cho neân taát caû phaùp do chuyeån bieán caùc thaønh phaàn ñeå hôïp thaønh, trong ñoù ñeàu coù töï töôùng vaø coäng töôùng. Nhöng töï töôùng, coäng töôùng coù choã thì coù yù nghóa ñaëc bieät, nhö trong ñoù töï

176

töôùng ñaõ noùi ñeán töùc laø chæ cho phaùp coù töï theå. Caùi gì baûo laø coù thöï theå? Chính laø moãi chuûng töû caùc phaùp töï döïa vaøo chuûng töû nhaân maø möôïn caùc duyeân ñeå sanh khôûi. Caên cöù nôi caùc phaùp Y Tha Duyeân sanh maø noùi ñeàu coù töï theå, nhö Nhaõn Thöùc khi sanh khôûi phaûi nöông töø chuûng töû vaø möôïn chín duyeân nhö aùnh saùng, khoâng,..v..v...... môùi coù theå sanh khôûi; chuûng töû cuûa Nhaõn Thöùc chính laø nhaân, ngoaøi ra ñeàu laø caùc duyeân, caùc phaùp nhôø ñaây môùi sanh khôûi; nhö theá Nhaõn Thöùc chính laø phaùp coù töï theå; coøn aùnh saùng cuûa Nhaõn Thöùc suy cuøng cho ñeán caùc phaùp taâm saéc ñeàu khoâng coù töï theå; rieâng coäng töôùng thì lieàn ôû treân töï theå coù phaùp töï töôùng, nhö noùi töï töôùng Nhaõn Thöùc..v..v..... kyø thaät söï sanh dieät treân Nhaõn Thöùc..v..v.... chính laø coäng töôùng cuûa noù maø khoâng phaûi laø töï töôùng. Laïi nöõa nhö con ngöôøi laø töï töôùng, caùc hieän töôïng sanh laõo beänh töû chính laø coäng töôùng cuûa con ngöôøi. Thöù coäng töôùng treân töï töôùng ñaây, ñeàu laø chæ ôû nôi phaàn vò töông ñoái maø giaûng giaûi. Coäng töôùng thì khoâng coù chuûng töû, khoâng gioáng phaùp töï töôùng coù chuûng töû trong töï theå. Nôi töï töôùng khoâng ñieân ñaûo, töùc laø noùi raèng: taát caû phaùp do nhaân duyeân sanh ra, bieát roõ phaàn vò cuûa chuùng chæ laø giaû danh vaø giaû laäp cho laø phaùp naøy phaùp kia; töï theå thaät taïi cuûa chuùng thì ôû ngoaøi phaân bieät lìa ngoân ngöõ, neáu duøng danh ngoân phaân bieät thì khoâng theå thoâng ñaït ñöôïc töï töôùng cuûa chuùng, cho neân goïi töï theå thaät taïi cuûa taát caû phaùp laø lìa taát caû phaân bieät. Chuùng ta khoâng theå noùi ñöôïc töï töôùng cuûa thaéng nghóa! Chính laø töï töôùng naêm traàn sôû thuû cuûa naêm Thöùc Tröôùc, cuõng laø lìa nôi tuyø nieäm phaân bieät

177

tính toaùn so löôøng. Nhö noùi Nhaõn Thöùc coù theå phaân bieät saéc caûnh..v..v.... choã goïi saéc caûnh ñaây chaúng qua laø moät thöù khaùi nieäm maø thoâi, caû ñeán töï töôùng cuûa saéc phaùp thì khoâng theå phaân bieät. Cho neân noùi töï töôùng thaéng nghóa cuûa caùc phaùp chính laø Taùnh Caûnh hieän löôïng, khoâng phaûi choã danh ngoân coù theå phaân bieät ñöôïc; leõ taát nhieân sau khi chöùng ñöôïc Sô Ñòa, nhôø caên baûn trí daãn khôûi Haäu Ñaéc Trí thì luùc ñoù Haäu Ñaéc Trí môùi coù theå sanh khôûi hieän löôïng nôi Taùnh Caûnh. Ngoaøi ra nhö keû tu ñònh, nôi caûnh ñònh cuõng coù theå sanh khôûi hieän löôïng nôi Taùnh Caûnh. Nhö Thieàn Toâng Trung Quoác lieàn nöông nôi caûnh hieän löôïng cuûa ly danh ngoân phaân bieät, ôû trong töøng saùt na saùt na daàn daàn hoaøn toaøn töông öng thuaàn tuùy hoaø hôïp giaùc caûnh thanh tònh töông ñoàng cuûa chö Phaät, chaúng qua ôû nôi taâm phaøm phu chæ coù moät saùt na, maø khoâng theå bieát roõ töông öng thôøi gian daøi. Muoán ñöôïc töông öng thôøi gian daøi, taát nhieân phaûi tu caùc thöù khoâng quaùn, tröø boû taäp khí phaân bieät, maø daãn khôûi trí voâ phaân bieät, luùc baáy giôø môùi coù theå cuøng töï töôùng ly ngoân töông öng, ñaây laø ñieåm ñaëc thuø toái thieát yeáu cuûa Phaùp Töôùng Duy Thöùc. Do töï töôùng ly ngoân, hoïc phaùi Khoâng Toâng thì khoâng noùi, chæ Phaùp Töôùng Duy Thöùc thì noùi thaáu trieät ñöôïc, cho neân goïi laø Caùc Phaùp Duy Thöùc Sôû Hieän. Khaû naêng hieåu roõ nghóa ñaây töùc laø coù theå roõ thaáu caùc phaùp nhö huyeãn nhö hoaù khoâng phaûi coù khoâng phaûi khoâng, lìa khoûi söï loãi laàm chaáp tröôùc taát caû, nhôø chöùng nhaän ñöôïc töï töôùng thaéng nghóa.

*6- Coäng Töôùng Khoâng Ñieân Ñaûo:

178

Baøi Tuïng: “Do lìa chaân phaùp giôùi, khoâng rieâng coù moät phaùp, vì thoâng ñaït thöù ñaây, nôi coäng töôùng khoâng ñieân ñaûo.”

Giaûi Nghóa: Trong ñaây choã noùi coäng töôùng cuõng khoâng phaûi laø coäng töôùng bình thöôøng choã ñeà caäp ñeán, maø chính laø coäng töôùng thaéng nghóa cuûa ly ngoân. Coäng töôùng thaéng nghóa ñaây, coù choã goïi laø Nhaát Chaân Phaùp Giôùi, coù choã goïi laø Nhò Khoâng Chaân Nhö, coù choã goïi laø Nhò Voâ Ngaõ Taùnh. Khoâng luaän laø phaùp gì ñeàu khoâng lìa khoûi taùnh khoâng naøy ñeå rieâng coù töï theå beân ngoaøi, khoâng luaän nhieãm tònh, khoâng luaän saéc taâm..v..v...... ngoaøi ra ñeàu khoâng lìa khoûi phaùp giôùi naøy, cho neân Chaân Nhö Phaùp Giôùi laø coäng töôùng cuûa taát caû phaùp chaân chaùnh. Maëc duø thöôøng noùi coäng töôùng cuûa sanh dieät laø phaùp, maø chæ quan heä nôi höõu vi, coøn coäng töôùng thaéng nghóa thöôøng truï..v..v...... thì laïi chæ quan heä nôi voâ vi, cho neân tröø coäng töôùng thaéng nghóa ñaây khoâng coù coäng töôùng cuûa caùc phaùp chaân chaùnh thöù hai.

*7- Nhieãm Tònh Khoâng Ñieân Ñaûo:

Baøi Tuïng: “Bieát taùc yù ñieân ñaûo, chöa dieät vaø ñaõ dieät, nôi phaùp giôùi taïp nhieãm, thanh tònh khoâng ñieân ñaûo.”

179

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây bao quaùt hai yù nghóa troïng yeáu: chính laø taïp nhieãm vaø thanh tònh; suy cöùu nguoàn goác cuûa taïp nhieãm naøy vaø trôû laïi tìm toøi caên nguyeân cuûa taùc yù ñieân ñaûo. Caên nguyeân cuûa taùc yù ñieân ñaûo laø do taâm taùc yù sanh khôûi lieàn phaùt ñoäng taâm vaø taâm sôû. Neáu laø taäp khí danh ngoân chính laø taùc yù danh ngoân, neáu laø taäp khí phaùp Ñaïi Thöøa chính laø taùc yù phaùp Ñaïi Thöøa. Hieän taïi taùc yù ñieân ñaûo trong ñaây laø gì? Chính laø Taäp khí ñieân ñaûo taïp nhieãm coù töø voâ thæ ñeán nay do phaân bieät ñieân ñaûo noäi keát taïo thaønh. Taäp khí ñieân ñaûo taïp nhieãm naøy laøm nhaân toá phaùt ñoäng taâm ñieân ñaûo töông lai; taùc yù ñieân ñaûo ñaây neáu khoâng theå dieät thì phaùp giôùi chaân nhö luùc baáy giôø chính laø taïp nhieãm. Neáu nhö taùc yù ñieân ñaûo ñaõ dieät thì phaùp giôùi chaân nhö luùc baáy giôø chính laø thanh tònh. Moät laàn nöõa neân bieát taùc yù ñieân ñaûo chöa dieät thì nôi phaùp giôùi trôû thaønh taïp nhieãm, coøn taùc yù ñieân ñaûo ñaõ dieät thì nôi phaùp giôùi trôû thaønh thanh tònh.

*8- Nôi Khaùch Khoâng Ñieân Ñaûo:

Baøi Tuïng: “Bieát baûn taùnh phaùp giôùi, thanh tònh nhö hö khoâng, neân nhieãm tònh khoâng phaûi chuû, laø nôi khaùch khoâng ñieân ñaûo.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø caên cöù töø treân baûn taùnh chaân nhö maø hieån baøy saùng toû nguyeân lyù thanh

180

tònh khoâng ñieân ñaûo. Ñuùng ra treân baûn taùnh chaân nhö thì khoâng khaùc nhau vôùi hö khoâng, khoâng coù chuyeån bieán nhieãm tònh. Nhaân vì khaùch traàn phieàn naõo laøm chöôùng ngaïi ngaên che cho neân goïi laø nhieãm vaø khaùch traàn phieàn naõo ñaõ bò loaïi boû cho neân goïi laø tònh. Thöù chuyeån bieán ñaây hoaøn toaøn laø ôû nôi khaùch traàn maø khoâng phaûi ôû nôi chaân nhö vaø phaùp giôùi chaân nhö vónh vieãn laø thanh tònh nhö theá. Duï nhö töï theå cuûa nöôùc laø moät thöù thanh tònh khoâng khaùc, coøn nhieãm ñaây laø raát nhieàu ñaát buøn hoån taïp naèm trong nöôùc. Nhôø thí duï naøy bieát ñöôïc phaùp giôùi chaân nhö cuõng laø gioáng nhau moät thöù töï theå cuûa nöôùc.

*9- Nôi Sôï Haõi Khoâng Ñieân Ñaûo:

Baøi Tuïng: “Khoâng vì phaùp höõu tình, taùnh nhieãm tònh ñeàu khoâng, bieát ñaây khoâng sôï haõi cao ñoä, laø nôi hai khoâng ñieân ñaûo.”

Giaûi Nghóa: Tuïng noùi höõu tình ñaây chính laø chæ cho Boå Ñaëc Giaø La vaø phaùp ñaây chính laø chæ cho Ñaït Ma. Neáu coù theå ñoái vôùi nhôn phaùp, ngaõ phaùp ñaây bieát roõ ñaïo lyù laø hoaøn toaøn khoâng thaät theå, thì coù theå thoâng ñaït ñöôïc taát caû phaùp ñeàu khoâng thaät theå. Taát caû phaùp ñeàu laø giaû laäp danh töôùng, chaúng qua danh töø ñöôïc kieán laäp treân khaùi nieäm maø thoâi, khoâng coù maûy may thaät theå ñeå ñaït ñöôïc. Nhaân ñaây taùnh taïp nhieãm vaø thanh tònh ñöôïc kieán laäp treân caùc phaùp cuõng hoaøn

181

toaøn khoâng theå ñaït ñöôïc, nguyeân do nhieãm tònh ñöôïc kieán laäp chính laø caên cöù nôi caùc phaùp maø caùc phaùp ñaõ laø khoâng thì nhieãm tònh laøm gì coù? Nhö noùi Phaät sanh ñeàu laø khoâng, sao laïi coù Phaät sanh? Cho neân thaáy taát caû phaùp ñeàu laø khoâng vaø choã thaáy ñaây chæ laø taùnh khoâng bình ñaúng, nhö Kinh Kim Cang noùi raèng: “Laø phaùp bình ñaúng khoâng coù cao thaáp.” Tuy nhieân Ñaïi Thöøa Boà Taùt Haïnh noùi raèng, khoâng thaáy chuùng sanh ñeå ñoä, cuõng khoâng thaáy Boà Taùt thöôøng hay ñoä, tu Boà Taùt Haïnh nhö huyeãn, ñoä chuùng sanh nhö huyeãn, chöùng Phaät Quaû nhö huyeãn; nhôø thaáy taát caû laø nhö huyeãn, maëc duø thaáy coâng ñöùc roäng lôùn cuûa Phaät cuõng khoâng sanh taâm hoaûng sôï, maëc duø thaáy coâng ñöùc nhoû beù cuûa taát caû chuùng sanh cuõng khoâng sanh taâm kieâu maïn. Sôû dó noù khoâng sôï haõi töùc laø vì ñaõ thoâng ñaït cuoái cuøng taùnh khoâng voâ ngaõ.

*10- Tuïng Khoâng Ñieân Ñaõo:

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng thöù möôøi khoâng ñieân ñaûo ôû nôi Luaän naøy rieâng an laäp laø möôøi caâu Kim Cang, nhö trong Luaän ñaõ giaûi thích ñaày ñuû. Laïi nöõa daãn moät baøi Tuïng trong Baûo Tích noùi raèng: “Loaïn caûnh töï taùnh nhaân, khoâng loaïn töï taùnh caûnh, hai quaû loaïn vaø khoâng loaïn, vaø hai bôø meù kia.” An laäp möôøi theå khoâng ñieân ñaûo ñöôïc phaân tích nhö sau:

182

Loaïn Caûnh

Vaên

Loaïn Töï Taùnh

Nghóa

Loaïn Quaû trong ñaây töùc laø taïp nhieãm, khoâng loaïn quaû töùc laø thanh tònh, ñoù chính laø chæ cho theå nhieãm tònh vaø nhieãm tònh cuõng laø khaùch traàn. Hai quaû bôø meù kia goïi laø höõu tình vaø nieát baøn ñeàu laø khoâng bôø meù, cho neân khoâng sôï haõi vaø khoâng kieâu maïn.

b/2- Chaùnh Haïnh Lìa Nhò Bieân:

Baøi Tuïng: “Dò taùnh vaø nhaát taùnh, ngoaïi ñaïo vaø Thinh Vaên, beân taêng ích vaø toån giaûm, phaùp höõu tình moãi moãi coù hai. Sôû tri vaø naêng tri,

183

Loaïn Nhaân Taùc YÙ

Khoâng Loaïn

Trí Gia Haïnh Baát Ñoäng

Khoâng Loaïn Töï Taùnh

Töï Töôùng

Khoâng Loaïn Caûnh

Coäng Töôùng

Hai Quaû Loaïn Khoâng Loaïn

Nhieãm Tònh

Hai Bôø Meù Kia

Khoâng Sôï Haõi

Khaùch Traàn

Khoâng Kieâu Maïn

thöôøng truï cuøng ñoaïn dieät, beân sôû thuû vaø naêng thuû, ba thöù hai nhieãm tònh. Nhò bieân (hai beân) taùnh phaân bieät, neân bieát laïi coù baûy: goïi laø beân coù vaø khoâng phaûi coù, naêng vaø sôû vaéng laëng, lo sôï, sôû naêng thuû, chaùnh taø, höõu duïng vaø voâ duïng, khoâng khôûi vaø thôøi gian gioáng nhau, laø nhò bieân phaân bieät.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây ñeàu laø hieån baøy nghóa nhò bieân (hai beân). Nôi boán caâu Tuïng thöù nhaát chính laø hieån baøy boán thöù nhò bieân. Dò taùnh laø khaùc taùnh vaø nhaát taùnh laø moät taùnh; dò taùnh vaø nhaát taùnh ñaây laø chæ söï chaáp ngaõ, so saùnh cho cuøng thì khaùc theå vaø moät theå cuûa Nguõ Uaån: nhö chaáp tröôùc coù ngaõ, nghóa laø nôi saéc uaån cuûa nguõ uaån chaáp tröôùc saéc thaân thuoäc hình saéc vaät chaát bieán hieän ngaên ngaïi cho laø ngaõ, khi cheát saéc thaân lieàn bò tieâu dieät thì ngaõ cuõng bò tieâu dieät theo. Coøn chaáp tröôùc cho thaät ngaõ tröôøng cöõu thì saéc thaân cuøng vôùi ngaõ khaùc nhau neân goïi laø dò taùnh (khaùc taùnh). Laïi nöõa hoaëc chaáp saéc thaân laø thaät ngaõ thì ngaõ cuøng saéc uaån ñoàng moät theå, nghóa laø trong ñaây khoâng tính toaùn cho raèng ngoaøi nguõ uaån ra coù ngaõ theå rieâng bieät. Nhö chaáp ngaõ vôùi saéc uaån cho laø cuøng moät taùnh hoaëc khaùc taùnh thì nhö theá ñoái vôùi boán uaãn coøn laïi cuõng sanh khôûi söï chaáp tröôùc gioáng nhö treân cuõng laø moät taùnh hoaëc khaùc taùnh; khaùc taùnh goïi laø moät beân vaø moät taùnh goïi laø moät beân, lìa khoûi hai beân naøy chính laø thaáu roõ nghóa Trung Ñaïo cuûa khoâng phaûi moät khoâng phaûi khaùc vaø cuõng töùc laø hieån baøy ngaõ

184

theå cuûa nguõ uaån ñeàu khoâng coù caù theå thaät taïi. Nhö vaäy coù caùi naøo laø moät laø khaùc coù theå chaáp? Sôû dó chaáp thaät ngaõ ñaây, töùc laø chaáp coù moät thöù khaùc vaø neáu chaáp voâ ngaõ töùc laø chaáp khoâng coù moät thöù khaùc. Laïi nöõa, hai beân cuûa ngoaïi ñaïo vaø Thinh Vaên ñeàu chaáp tröôùc, ngoaïi ñaïo thì chaáp thöôøng truï, Thinh Vaên thì chaáp voâ thöôøng; ngoaïi ñaïo cho laø vaät chaát..v..v...... coù baûn theå thaät taïi tröôøng truï toái cao, nhö Thuaän Theá Ngoaïi Ñaïo chaáp cöïc vi laø thöôøng taïi, Soá Luaän thì chaáp töï taùnh caùc phaùp cuûa saéc..v..v...... laø thöôøng taïi, Phaät Phaùp ñaû phaù thöôøng kieán cuûa ngoaïi ñaïo vaø theá gian naøy maø noùi voâ thöôøng; Tieåu Thöøa Thinh Vaên laïi chaáp cho laø taát caû caùc phaùp môùi sanh lieàn dieät, quyeát ñònh voâ thöôøng. Nguyeân do maëc duø Phaät Phaùp caên cöù töø nôi nhaân duyeân sanh dieät maø noùi voâ thöôøng, nhöng thöïc teá caùc phaùp laïi thöôøng xuyeân luùc naøo cuõng töông tuïc, khoâng phaûi thöôøng khoâng phaûi ñoaïn, cho neân ngoaïi tröø chaáp moät beân thöôøng vaø voâ thöôøng thì môùi saùng toû ñöôïc lyù Trung Ñaïo khoâng thöôøng maø cuõng khoâng ñoaïn. Tieáp theo, beân taêng ích vaø toån giaûm ñaây, nghóa laø höõu tình vaø phaùp ñeàu coù hai thöù, höõu tình laø chæ cho Boå Ñaëc Giaø La vaø phaùp laø chæ cho caùc phaùp, höõu tình vaø phaùp ñeàu coù hai thöù, moãi thöù ñeàu coù hai beân taêng vaø giaûm. Hai beân cuûa höõu tình ñaây nhö töø nôi phaùp höõu tình quyeát ñònh chaáp coù caùi thaät ngaõ thì trôû thaønh beân taêng ích; töø nôi höõu tình maõi maõi chaáp tröôùc ba ñôøi töông tuïc cuõng ñeàu khoâng thì trôû thaønh beân toån giaûm. Coøn hai beân nôi phaùp ñaây, nghóa laø ôû nôi phaùp chaáp tröôùc taâm vaø taâm sôû phaùp..v..v...... ñeàu coù thaät theå, nhö Tieåu Thöøa vaø Nhöùt Thieát Höõu

185

Boä thì gioáng nhau caû hai chaáp tröôùc raèng taát caû caùc phaùp ñeàu coù thaät theå, cho ñeán hai ñôøi quaù khöù vaø vò lai cuõng ñeàu thaät coù, nhö theá thì trôû thaønh beân taêng ích; ngöôïc laïi, chaáp taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng choã naøo coù caû thì trôû thaønh beân toån giaûm. Do taát caû phaùp maëc duø khoâng phaûi thaät coù maø coù ñaây laø do nhaân duyeân huyeãn hieän. Baøi Keä Tuïng laø trình baøy roõ boán lôùp bieân chaáp (chaáp moät beân). Chaáp naêm uaån cuøng vôùi ngaõ laø moät vaø khaùc, ñoù laø moät lôùp bieân chaáp, chaáp saéc..v..v...... thöôøng vaø voâ thöôøng laø moät lôùp bieân chaáp, nôi höõu tình phaùt khôûi chaáp taêng vaø giaûm laø moät lôùp bieân chaáp, nôi phaùp phaùt khôûi chaáp taêng vaø giaûm laø moät lôùp bieân chaáp. Neáu coù theå nôi boán lôùp naøy quaùn saùt khoâng phaûi moät khoâng phaûi khaùc, khoâng phaûi thöôøng khoâng phaûi voâ thöôøng, khoâng phaûi ngaõ khoâng phaûi voâ ngaõ, khoâng phaûi thaät khoâng phaûi khoâng thaät thì coù theå lìa khoûi boán lôùp cuûa nhò bieân (hai beân) ñeå kheá hôïp vôùi Trung Ñaïo.

Sôû trò vaø naêng trò ñaây, Sôû trò laø choã ñeå ñoái trò, naêng trò laø coâng naêng ñoái trò. Phaùp taïp nhieãm laø sôû trò, phaùp thanh tònh laø naêng trò, nhö beänh laø sôû trò, thuoác laø naêng trò. Trong ñaây sôû trò chính laø phieàn naõo taïp nhieãm, naêng trò chính laø taát caû thieän phaùp; phaùp naêng trò sôû trò ñaây ñeàu laø töø nhaân duyeân sanh ra, ñeàu laø Khoâng khoâng coù töï taùnh. Sôû dó trôû thaønh töôùng sai bieät cuûa sôû trò vaø naêng trò chính laø quan heä nôi nhaân duyeân ñoái ñaõi, khoâng theå chaáp tröôùc coù theå töôùng coá ñònh cuûa naêng vaø sôû, cuûa nhieãm vaø tònh. Giaû söû chaáp sai bieät thaät coù thì trôû

186

thaønh chaáp hai beân (nhò bieân). Thöôøng truï vaø ñoaïn dieät ñaây laø töø nôi höõu tình vaø nôi phaùp maø thuyeát minh, neáu nhö nôi höõu tình hoaëc nôi phaùp chaáp tröôùc cho raèng coù theå taùnh thöôøng truï coá ñònh thì trôû thaønh chaáp tröôùc beân thöôøng truï; neáu nhö nôi höõu tình hoaëc nôi phaùp chaáp tröôùc cho raèng coù theå taùnh ñoaïn dieät coá ñònh thì trôû thaønh chaáp tröôùc beân ñoaïn dieät. Neáu nhö ôû nôi hai beân thöôøng vaø ñoaïn, duøng trí naêng quaùn ñeå quaùn saùt, bieát roõ höõu tình vaø phaùp maëc duø sanh dieät voâ thöôøng nhöng laïi töông tuïc khoâng giaùn ñoaïn, maëc duø töông tuïc khoâng giaùn ñoaïn nhöng laïi sanh dieät voâ thöôøng, gioáng nhö Duy Thöùc ñaõ trình baøy nghóa chuûng töû vaø hieän haønh töông tuïc thì traùi vôùi hai beân thöôøng vaø ñoaïn. Beân sôû thuû vaø naêng thuû ñaây, chính laø chæ cho nôi voâ minh coù hai beân naêng thuû vaø sôû thuû; nôi aùnh saùng cuûa naêng löïc ñoái trò cuõng coù hai beân naêng thuû vaø sôû thuû; nhö nôi voâ minh coù caùc haønh sôû thuû thì voâ minh ñaây töùc laø naêng thuû vaø haønh..v..v...... töùc laø sôû thuû; laïi nöõa nhö voâ minh dieät thì haønh..v..v...... cuõng dieät; trí cuûa coâng naêng dieät thì naêng thuû vaø haønh..v..v......cuûa sôû thuû cuõng dieät theo. Töø nôi voâ minh thöôøng leä suy tìm thì thaønh ra möôøi hai chi, khoâng luaän löu chuyeån hay hoaøn dieät, khoâng luaän nhieãm oâ hay thanh tònh, ñeàu coù hai beân (nhò bieân); lìa khoûi hai beân ñaây roõ raøng laø haønh Trung Ñaïo, töùc laø chuùng ôû nôi Taâm Kinh ñaõ noùi: “Voâ voâ minh dieäc voâ voâ minh taän, naõi chí voâ laõo töû, dieäc voâ laõo töû taän.” (khoâng voâ minh cuõng khoâng voâ minh taän, cho ñeán khoâng laõo töû cuõng khoâng laõo töû taän). Ñaây chính laø nghóa Trung Ñaïo cöùu caùnh cuûa Taùnh Khoâng bình ñaúng khoâng phaân bieät. Ba thöù

187

hai nhieãm tònh ñaây chính laø hai loaïi phaùp nhieãm vaø phaùp tònh ñeàu coù ba thöù. Ba thöù phaùp nhieãm goàm coù: 1- phieàn naõo taïp nhieãm, 2- nghieäp taïp nhieãm, 3- sanh taïp nhieãm. Ba thöù taïp nhieãm ñaây nôi thoâng thöôøng goïi laø Hoaëc Nghieäp vaø Khoå. ÔÛ trong Hoaëc laïi coù moãi moãi caùc kieán chaáp, moãi moãi ba ñoäc tham saân si vaø nguyeän sau khi sanh coù ñöôïc öôùc muoán. Ñoái trò ñaây chính laø ba moân giaûi thoaùt: 1- Moân giaûi thoaùt khoâng, 2- Moân giaûi thoaùt voâ töôùng, 3- Moân giaûi thoaùt voâ nguyeän. Khoâng töùc laø khoâng quaùn, nhôø khoâng quaùn coù theå ñoái trò caùc thöù kieán chaáp; nhôø quaùn voâ töôùng coù theå ñoái trò töôùng phaân bieät maø khoâng khôûi ba ñoäc tham saân si; nhôø quaùn voâ nguyeän coù theå ñoái trò nguyeän coù ñöôïc öôùc muoán. Vì coù caùc thöù kieán chaáp, coù tam ñoäc sanh khôûi vaø coù nguyeän ñöôïc öôùc muoán, cho neân sau khi sanh khieán sanh töû khoâng döùt. ÔÛ trong nghieäp taïp nhieãm ñaây chính laø chæ cho caùc nghieäp thieän aùc cuûa choã taïo taùc. coù theå ñoái trò nghieäp naøy laø khi duøng trí khoâng taïo taùc ñeå quaùn saùt taát caû phaùp khoâng theå taïo taùc vaø cuõng khoâng coù nghieäp cuûa choã taïo taùc, nghóa laø quaùn saùt choã coù theå taïo taùc ñeàu laø khoâng. Nôi trong sanh taïp nhieãm laïi coù ba thöù: 1- Kieáp sau coù ngoâi vò sô sanh, 2- Ngoâi vò ñaõ sanh taâm vaø taâm sôû töông tuïc, 3- Kieáp sau coù ngoâi vò töông tuïc cuûa sanh sanh töû töû. Ba thöù coâng naêng ñoái trò ñaây laø coù ba thöù trí: 1- voâ sanh trí, 2- voâ khôûi trí, 3- voâ töï taùnh trí, nghóa laø chöùng ñaëng quaû La Haùn thì khoâng thoï sanh trôû laïi kieáp sau, khoâng coù sanh trôû laïi töùc laø khoâng coù choã ñeå sanh, laïi khoâng choã khôûi töùc laø khoâng coù choã ñeå phaùt khôûi, chính laø chæ cho khoâng, khoâng coù töï taùnh. Nhö theá ñoái

188

trò ba thöù taïp nhieãm töùc laø chuyeån thaønh ba thöù thanh tònh. Nhöng giaû söû ôû nôi phaùp nhieãm tònh naøy, ngöôøi chaáp tröôùc neáu laø nhieãm thì thuoäc veà ñònh nhieãm, neáu laø tònh thì thuoäc veà ñònh tònh, töùc laø trôû thaønh chaáp hai beân (nhò bieân). Neân ôû nôi caùc phaùp nhieãm tònh naøy bieát roõ taùnh khoâng nhò bieân ñeàu bình ñaúng vaø taùnh khoâng ñaây cuõng khoâng phaûi do ñoái trò môùi keát thaønh, chính laø bieát roõ baûn taùnh cuûa taùnh khoâng nhò bieân voán laø khoâng. Thaáu roõ nghóa naøy lieàn coù theå khoâng chaáp hai beân maø kheá hôïp ñöôïc vôùi nghóa cuûa Taâm Kinh ñaõ noùi: khoâng khoå taäp dieät ñaïo. Khoâng nhieãm trong ñaây chính laø khoâng khoå khoâng taäp, khoâng tònh trong ñaây chính laø khoâng dieät khoâng ñaïo.

Laïi nöõa tieáp tuïc giaûi thích hai baøi Tuïng phía sau. Hai beân (nhò bieân) taùnh phaân bieät ñaây nghóa laø phaân bieät chaáp tröôùc nghóa thaät taùnh cuûa hai beân, chaáp tröôùc nghóa thaät taùnh cuûa hai beân goàm coù baûy thöù. Caên cöù töø nôi taâm caûnh tu chöùng cuûa Boà Taùt Ñòa maø trình baøy baûy thöù nghóa thaät taùnh cuûa hai beân:

1)- Beân coù khoâng phaûi coù, nghóa laø chaáp tröôùc Boå Ñaëc Giaø La hoaëc caùc phaùp chính laø laïc vaøo hai beân hoaëc coù hoaëc khoâng phaûi coù. Nguyeân vì Boå Ñaëc Giaø La vaø caùc phaùp ñeàu bò hoaïi dieät cho neân môùi an laäp Taùnh Khoâng. Ngaõ (Boå Ñaëc Giaø La) vaø phaùp ñaõ khoâng thaät taïi thì laøm gì bò hoaïi dieät? Cho neân naêng dieät sôû dieät nhaát ñònh phaûi coù thaät. Hôn nöõa coù moät loaïi chaáp cho laø khoâng coù höõu tình vaø phaùp, vì taùnh chaân nhö cuõng ñeàu khoâng phaûi coù, ñaây laø hai

189

loái chaáp moät beân coù vaø khoâng cuûa Boà Taùt Thoâng Trò Ñòa Tieàn.

2)- Naêng vaø sôû beân vaéng laëng cuõng gioáng nhö sôû trò vaø naêng trò; sôû trò töùc laø chæ cho phieàn naõo sanh töû; naêng trò töùc laø chæ cho boà ñeà nieát baøn. Neáu chaáp sôû vaø naêng thaät coù vaéng laëng töùc laø chaáp hai beân, neáu coù theå hieåu roõ sôû vaø naêng caû hai ñeàu taùnh khoâng thì thaät theå ñoái laäp cuõng khoâng khaùc; Nhò Thöøa thì chaáp moät beân choïn laáy ñoái trò sanh töû nieát baøn cho laø coù thaät.

3)- Hai beân Boá UÙy (Khieáp Sôï), chöõ Boá laø caên cöù nôi phaùp bieán keá sôû chaáp maø trình baøy, nhö saùng sôùm thaáy giaây thöøng ngoä nhaän cho laø con raén, hoaûng hoát sanh hoaûng sôï; chöõ UÙy laø do voïng chaáp sanh khôûi Hoaëc Nghieäp ñeå chieâu caûm quaû baùo maø trình baøy, nhö xöa kia coù moät hoaï sö, töï mình ôû trong nhaø lôùn hoaï moät con quyõ Daï Xoa, coù moät ñeâm noï ñi uoáng röôïu, khi trôû veà nhaø nhìn thaáy con quyõ Daï Xoa, hoaï sö laïi hoát hoaûng khoâng daùm vaøo nhaø, ñaây chính laø nôi voïng chaáp sanh khieáp sôï treân Nghieäp quaû. Nhö theá chuùng ta khôûi Hoaëc taïo Nghieäp, caûm quaû thoï Khoå ñeàu khoâng ra khoûi hai beân cuûa Boá vaø UÙy naøy. Hoâm nay chöõ Boá trong ñaây chính laø caên cöù nôi Nhaân maø trình baøy, töùc laø nôi taâm sanh khôûi voïng chaáp; chöõ UÙy töùc laø caên cöù nôi quaû maø trình baøy, töùc laø nghieäp ñaõ chín muøi neân sôï khoå. Ñaây roõ raøng laø nhaân quaû ñeàu do töï taïo taùc, Boà Taùt vì voïng chaáp cho neân raát sôï nhaân boá vaø quaû uùy.

190

4)- Hai beân sôû thuû vaø naêng thuû, sôû thuû chính laø chæ cho caûnh, naêng thuû chính laø chæ cho taâm, hai chaáp tröôùc ñaây töï coù theå chaát hai beân. Roõ bieát Caûnh Sôû Thuû ñeàu laø khoâng do ñoù lìa khoûi Taâm Naêng Thuû vaø ngoaøi Caûnh Sôû Thuû khoâng coù Taâm, cho neân goïi laø Duy Thöùc. Duï nhö Huyeãn Söï hieån baøy caùc thöù huyeãn töôùng, moät tieäc röôïu nhö huyeãn cuøng moät myõ nhaân huyeãn hieän, laïi do huyeãn myõ nhaân huyeãn hieän caùc thöù huyeãn söï, ñaây töùc laø trong huyeãn hieän ra huyeãn, cho neân khoâng chæ Sôû Thuû laø huyeãn cho ñeán Thöùc naêng bieán cuõng laø huyeãn. Neáu coù theå hieåu roõ vaán ñeà naøy thì coù theå hieåu roõ caùi Khoâng cuûa hai Thuû. Töø boán Gia Haïnh ñaây taâm ñaàu yù hôïp vôùi hoïc thuyeát Khoâng cuûa hai Thuû.

5)- Hai beân Chaùnh Taø, ñaây laø caên cöù vaøo Nhö Thaät Quaùn cuûa Kieán Ñaïo ôû tröôùc maø trình baøy. Nhö Thaät Quaùn maëc duø baûn taùnh khoâng chaân chaùnh, nhöng vì baûn taùnh vaãn thuaän theo chaân chaùnh, do ñoù baûn taùnh cuõng khoâng gian taø, cho neân ñöôïc goïi laø lìa khoûi hai beân taø chaùnh. Nhö noùi hai theû caây coï saùt vôùi nhau sanh ra löûa ñoù laø duï, caây maëc duø khoâng phaûi laø löûa, nhöng coù theå coï saùt sanh ra löûa vaø löûa sanh ra coù theå thieâu chaùy caây thaønh tro buïi. Nhôø Nhö Thaät Quaùn maø ñöôïc saùng toû maëc duø khoâng phaûi chaùnh trí, nhöng coù theå phaùt sanh chaùnh trí vaø chaùnh trí phaùt sanh thì Nhö Thaät Quaùn bieán maát.

6)- Hai beân höõu duïng vaø voâ duïng. Höõu duïng laø coù coâng duïng vaø voâ duïng laø khoâng coâng duïng. Höõu duïng vaø voâ duïng laø khi caên cöù vaøo kieán ñaïo phaù chaáp cuûa Thaùnh trí maø trình baøy.

191

Höõu duïng laø lyù do chaáp coâng naêng phaù tröø chaáp ñoaïn phieàn naõo, taát nhieân coù coâng duïng cuûa phaân bieät. Voâ duïng laø lyù do chaáp voâ phaân bieät, taát nhieân quyeát ñònh khoâng coâng duïng. YÙ cuûa khoâng coâng duïng ñaây laø noùi tyû nhö ngoïn ñeøn ñieän khi môùi môû ñieän, aùnh saùng lieàn sanh ra phaù tan boùng toái, maëc duø ñieän khoâng coâng duïng phaân bieät nhöng cuõng coù theå phaù tan boùng toái.

7)- Hai beân khoâng khôûi vaø thôøi gian gioáng nhau, ñaây ñuùng laø ôû nôi ngoâi vò Boà Taùt tu ñaïo maø trình baøy. Boà Taùt tu ñaïo, hoaëc chaáp cho trí cuûa naêng ñoái trò voâ minh coù töø voâ thæ maø chöa ñöôïc phaùt khôûi, do ñoù sau naøy cuoái cuøng cuõng khoâng phaùt khôûi; hoaëc chaáp cho phieàn naõo ñaõ coù töø voâ thæ vaø trí cuûa naêng ñoái trò kia cuõng ñaõ coù töø voâ thæ, cho neân leõ ñöông nhieân khi tu taäp cuõng ñoøi hoûi phaûi traûi qua thôøi gian laâu daøi gioáng nhau vôùi phieàn naõo thì môùi ñöôïc sanh khôûi ñeå tröø heát phieàn naõo. Caû hai tröôøng hôïp vöøa keå treân cuõng laø vaán ñeà phaân bieät chaáp tröôùc. Hai loái phaân bieät chaáp tröôùc ñaây moät laàn nöõa ñem thí duï ngoïn ñeøn ñeå trình baøy, nhö boùng toái trong nhaø ñaõ traûi qua ngaøn naêm vaø moät khi aùnh saùng ngoïn ñeøm phaùt khôûi lieàn coù theå tröø heát boùng toái ngay. Töø ñoù coù theå xaùc ñònh laø khoâng phaûi cuoái cuøng khoâng phaùt khôûi vaø cuõng khoâng phaûi thôøi gian laâu môùi tröø heát phieàn naõo. Toùm laïi baûy thöù vöøa trình baøy qua ñeàu laø phaân bieät vi teá hai beân taâm caûnh cuûa Boà Taùt, cho neân Tuïng noùi raèng laø hai bieân phaân bieät.

192

b/3- Chaùnh Haïnh Bieät Khoâng Bieät:

Baøi Tuïng: “Sai bieät khoâng sai bieät, neân bieát nôi Thaäp Ñòa, möôøi Ba La Maät Ña, taêng thöôïng ñaúng tu taäp.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây laø thuyeát minh Boà Taùt Thaäp Ñòa tu möôøi Ba La Maät Ña, coù hai thöù tu Taêng Thöôïng vaø tu Bình Ñaúng; Tu Taêng Thöôïng chính laø ôû nôi Sô Ñòa do chuyeân tu boá thí laøm taêng thöôïng, Nhò Ñòa do chuyeân tu trì giôùi laøm taêng thöôïng, nhö theá suy ra töùc laø chaùnh haïnh sai bieät. Tu Bình Ñaúng ñaây laø ôû nôi moãi trong moät Ñòa thoâng tu möôøi Ba La Maät Ña. Hai loái tu Taêng Thöôïng vaø Bình Ñaúng ñaõ ñeà caäp ôû treân chính laø Chaùnh Haïnh khoâng sai bieät.

c/- Sôû Duyeân Voâ Thöôïng:

Baøi Tuïng: “Sôû Duyeân goïi laø An, Giôùi, Sôû, Naêng Laäp, Nhaäm Trì, AÁn, Noäi Trì, Thoâng Ñaït, Taêng, Chöùng, Vaän, Toái Thaéng.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng ñaây bao goàm möôøi hai thöù Sôû Duyeân: 1, An Laäp Phaùp Thi Thieát Sôû Duyeân, nghóa laø an laäp caùc phaùp Thaùnh vaø Phaøm, nhieãm vaø tònh, nhaân vaø quaû. 2, Phaùp Giôùi Sôû Duyeân, nghóa laø taùnh khoâng bình ñaúng cuûa phaùp giôùi khoâng coù khaû naêng an laäp. 3, Sôû Laäp Sôû Duyeân, nghóa

193

laø choã caùc phaùp ñaõ an laäp. 4, Naêng Laäp Sôû Duyeân, nghóa laø moãi moãi caùc phaùp nhieãm tònh ñeàu khoâng theå lìa khoûi taùnh khoâng vaø nhôø taùnh khoâng maø ñöôïc thaønh töïu. Nhö Boà Taùt Long Thoï noùi raèng: “Do vì coù nghóa khoâng, taát caû phaùp ñöôïc thaønh.” 5, Nhaäm Trì Sôû Duyeân, nghóa laø vaên hueä do vaên töï coù theå giöõ gìn nghóa. 6, AÁn Trì Sôû Duyeân, nghóa laø tö hueä do nghóa tö duy coù theå giöõ gìn daáu aán cuûa caùc phaùp. 7, Noäi Trì Sôû Duyeân, nghóa laø tu hueä do ñònh hueä töông öng taâm caûnh giöõ gìn beân trong. 8, Thoâng Ñaït Sôû Duyeân, nghóa laø khi chöùng Sô Ñòa do trí voâ phaân bieät thoâng ñaït phaùp giôùi. 9, Taêng Tröôûng Sôû Duyeân, nghóa laø töø Ñòa thöù hai ñeán Ñòa thöù saùu ñeàu laø taêng tieán höôùng thöôïng. 10, Phaàn Chöùng Sôû Duyeân, nghóa laø Vieãn Haønh Ñòa thöù baûy quaùn duyeân khôûi vaø hoaøn dieät cuûa theá gian vaø xuaát theá gian, ñeàu chöùng rieâng bieät hieän tieàn. 11, Ñaúng Vaän Sôû Duyeân, nghóa laø trong Ñòa thöù taùm coù theå tha hoà vaän haønh taêng tieán khoâng möôïn coâng duïng. 12, Toái Thaéng Sôû Duyeân, nghóa laø Ñòa thöù chín, Ñòa thöù möôøi vaø quaû Phaät ñeàu cho laø toái thaéng voâ thöôïng.

d/- Tu Chöùng Voâ Thöôïng:

Baøi Tuïng: “Tu chöùng goïi laø voâ khuyeát, baát huûy, baát ñoäng, vieân maõn, khôûi, kieân coá, ñieàu nhu, khoâng truï, voâ chöôùng, voâ töùc.”

Giaûi Nghóa: Baøi Tuïng naøy thuyeát minh möôøi thöù tu chöùng: 1- Voâ khuyeát, nghóa laø khoâng thieáu chuûng taùnh

194

Ñaïi Thöøa chính laø thöù coù khaû naêng phaùt khôûi tu chöùng. 2- Baát huyû, nghóa laø khoâng huûy baùng phaùp Ñaïi Thöøa laø thöù coù khaû naêng nöông töïa tu chöùng. 3- Baát ñoäng, nghóa laø thöôøng phaùt khôûi taâm roäng lôùn ñoä taän taát caû höõu tình, khoâng vì choã thaáp keùm maø giao ñoäng. 4- Vieân maõn, nghóa laø sieâng naêng thöôøng tu saùu Ba La Maät Ña. 5- Khôûi, nghóa laø muoán chöùng nhaäp phaùp taùnh voâ sanh thì phaûi phaùt khôûi Gia Haïnh Thaùnh Ñaïo. 6- Kieân coá, nghóa laø sieâng naêng thöôøng tu phöôùc ñöùc voâ bieân trong ba Ñaïi Kieáp, ñeå kieân coá thieän caên. 7- Ñieàu Nhu, nghóa laø meàm deûo ñieàu phuïc ba nghieäp cuûa mình vaø ngöôøi..v..v..... 8- Khoâng Truï, nghóa laø khoâng truï vaøo nôi hai beân Nieát Baøn vaø sanh töû; neáu nhö truï vaøo nôi sanh töû thì trôû laïi haïng phaøm phu, neáu nhö truï vaøo nôi Nieát Baøn thì trôû laïi vaøo Nhò Thöøa; nhôø khoâng truï môùi ñöôïc thaønh Boà Taùt Ñòa Baát Thoái Chuyeån. 9- Voâ chöôùng (khoâng chöôùng ngaïi), nghóa laø Boà Taùt ñoái trò hai chöôùng hoaøn thaønh baùo thaân Phaät Phaùp. 10- Voâ Töùc (khoâng ñình chæ), nghóa laø sau khi thaønh Phaät thò hieän Hoaù Thaân khoâng coù ñình chæ. Möôøi thöù nhö theá ñeàu laø nghóa choã chöùng ñaéc cuûa Ñaïi Thöøa. Giaûi thích ñeán ñaây laø ñaõ hoaøn taát Ñaïi Khoa thöù hai.

III.- PHAÀN ÑUÙC KEÁT DANH NGHÓA HIEÅN BAØY CUÛA LUAÄN:

Baøi Tuïng: “Luaän Bieän Trung Bieân naøy, nghóa thaäm thaâm, kieân thaät, roäng lôùn, taát caû nghóa, tröø khöû caùc thöù khoâng kieát töôøng.”

195

Giaûi Nghóa: Boä Luaän ñaây thuyeát minh nghóa Trung Ñaïo vaø nghóa Nhò Bieân (hai beân), neân goïi laø Bieän Trung Bieân, cuõng töùc laø hieån baøy Trung Ñaïo thích ñaùng vaø tröø khöû chaáp moät beân cuûa nhò bieân. Nhö ôû treân caûnh sôû duyeân, hoaëc ôû treân taâm haønh ñeàu thöôøng hay deã laïc vaøo moät beân. Neáu coù theå thaáu ñaït ñöôïc caûnh sôû duyeân laø khoâng phaûi coù, khoâng phaûi khoâng coù, khoâng phaûi khoâng, khoâng phaûi khoâng khoâng thì coù theå kheá hôïp ñöôïc Trung Ñaïo maø döùt ñöôïc nhò bieân. Neáu coù theå hieåu roõ Phaät thuyeát caùc phaùp voâ thöôøng voâ ngaõ chính laø ñoái trò ñöôïc thöôøng ngaõ cuûa ngoaïi Ñaïo chuû tröông vaø cuõng ôû nôi thaät haønh coù theå kheá hôïp ñöôïc Trung Ñaïo. Laïi nöõa ôû nôi tu chöùng neáu coù theå hieåu roõ caùc nghóa höõu duïng voâ duïng ñaõ trình baøy ôû tröôùc thì bieát chính xaùc caùc thöù taêng thöôïng khoâng phaûi rieâng duøng cho moät phaùp, nhö phaù tröø boùng toái khoâng phaûi ban ñaàu vaø khoâng phaûi sau cuøng. Maëc duø söï thaønh Phaät khoâng phaûi do coù nhaân chuûng môùi thaønh maø cuõng khoâng phaûi lìa khoûi nhaân chuûng chuyeån bieán taêng thöôïng môùi thaønh; hieåu roõ nghóa naøy thì khoâng thieân veà moät beân ban ñaàu hay sau cuøng maø laïi kheá hôïp vôùi Trung Ñaïo. Nghóa Thaäm Thaâm, chöõ Thaäm nghóa laø saâu thaåm khoâng coù ñieåm cuoái cuøng, chöõ Thaâm nghóa laø tinh vi saâu kín, khoâng theå phaân tích; Nghóa Thaäm Thaâm chính laø nghóa Bieän Trung Bieân cuûa Luaän naøy phaûi caàn ñeán trí raát vi dieäu môùi coù theå hieåu thaáu, khoâng phaûi trí thöôøng coù theå bieát ñöôïc. Nghóa kieân thaät, chính laø nghóa bieän minh cuûa Luaän naøy chaân thaät kieân coá nhö kim cöông,

196

khoâng bò ngöôøi khaùc phaù, nhôø ñoù môùi coù theå phaù tröø nghóa dö thöøa thoâ thieån. Nghóa roäng lôùn chính laø choã troïng yeáu cuûa Luaän naøy ôû nôi Ñaïi Thöøa. Taát caû nghóa ñaây ñích thöïc laø Luaän naøy khoâng chæ chuyeân thuyeát minh Ñaïi Thöøa maø coøn bao goàm caû Nhò Thöøa, khoâng chæ thuyeát minh tu ñònh hoaëc caùc haønh trì giôùi maø cuõng soi saùng caùc phaùp caûnh vaø quaû. Do keå moät soá loaïi nghóa thuø thaéng, ñoái vôùi choã coù taát caû voâ minh phieàn naõo, choã coù caùc khoå chöôùng ngaïi, taát caû söï vieäc ñeàu khoâng kieát töôøng, vì theá khoâng thöù naøo laø khoâng tröø khöû, cho neân goïi laø tröø khöû caùc thöù khoâng kieát töôøng.

Hieän taïi tuy ñaõ giaûng giaûi hoaøn taát boä Luaän naøy, ñaây chính laø bao goàm nghóa cuûa vaên Tuïng, nhöng chöa phaùt huy ñeán choã cuøng taän cuûa noù, chaúng qua söû duïng ngoân ngöõ so saùnh ñeå hieån baøy, ñem noù ra laàn löôïc thuyeát minh maø thoâi. Neáu nhö phaùt taâm nghieân cöùu, toát nhaát laø coù theå ñem Boån Tuïng naøy ñoïc cho thuaàn thuïc, laïi söû duïng kyù öùc duy trì choã yù nghóa thaâm thuùy cuûa noù roài ñi tham khaûo caùc Luaän Thích cuûa Boà Taùt Theá Thaân vaø Thuaät Kyù cuûa Phaùp sö Khuy Cô (Bích Tuøng Kyù) (Truøng Khaùnh Phaät Hoïc Xaû aán haønh).

Dòch xong taïi Tònh Thaát Vieân Haïnh ngaøy 19 thaùng 8 dl naêm 2015

197

MUÏC LUÏC

Trang

I.- PHAÀN DUYEÂN KHÔÛI: a.- Tieåu söû phieân dòch cuûa Luaän.. ..... .. .. .. ............................... 5 b.- Teân Ñaàu Ñeà cuûa Luaän... ....................................................... 6 c.- Vaên Tuïng cuûa Luaän............................................................... 6

II.- PHAÀN LÖU THOÂNG:

A.- THIEÁT LAÄP AN ÑÒNH THEÅ CUÛA LUAÄN.......................... 7 B.- PHAÂN BIEÄT NGHÓA CUÛA LUAÄN.

1.- THOÂNG SUOÁT BIEÄN TRUNG BIEÂN................................. 8 A)- BIEÄN MINH CAÛNH......................................................... 8 1/- Bieän Minh Töôùng:......................................................... 8 a)- Bieän Minh Phaùp Töôùng................................. 8 a/1- Bieän Minh Töôùng Trung Ñaïo............................ 8 a/2- Bieän Minh Töï Töôùng.......................................... 10

198

a/3- Bieän Minh Töôùng Thaâu Nhieáp........................... 12 a/4- Bieän Minh Töôùng Phöông Tieän......................... 16 a/5- Bieän Minh Töôùng Dò Moân................................. 18 a/6- Bieän Minh Töôùng Sanh Khôûi............................. 19 a/7- Bieän Minh Töôùng Taïp Nhieãm............................ 21 b)- Bieän Minh Taùnh Khoâng................................. 26 b/1- Bieän Minh Lyù Do................................................ 26 b/2- Bieän Minh Töôùng Khoâng..................................... 27 b/3- Bieän Minh Phaùp Moân Khaùc................................. 29 b/4- Töôùng Nhieãm Tònh............................................... 31 b/5- Töôùng Sai Bieät...................................................... 33 b/6- Bieän Minh Choã Khoâng..........................................38 b/7- Bieän Minh Thaønh Laäp........................................... 40 2/- Bieän Minh Chöôùng:...................................................... 41 a)- Naêm Chöôùng.............................................................. 42 b)- Chín Keát......................................................................44

199

c)- Bieät Chöôùng:...............................................................47 c/1- Möôøi Thöù Chöôùng Thieän Phaùp..............................47 c/2- Giaùc Phaàn Ñoä Ñòa Chöôùng:...................................54 c/1- Tieâu Bieåu Chung..................................................54 c/-2- Giaûi Thích Rieâng Bieät:.......................................55 1>- Giaùc Phaàn Chöôùng............................................55 2>- Möôøi Ñoä Chöôùng..............................................57 3>- Möôøi Ñòa Chöôùng…............................................. 59 d)- Thoâng Baùo Keát Thuùc.................................................. 64

3/- Bieän Minh Chaân Thaät:.................................................... 65 a)- Tieâu Bieåu chung..........................................................65 b)- Giaûi Thích Rieâng Bieät:................................................66 b/1- Caên Baûn Chaân Thaät...............................................66 b/2- Töôùng Chaân Thaät.................................................. 67 b/3- Khoâng Ñaûo Chaân Thaät.......................................... 69 b/4- Nhaân Quaû Chaân Thaät........................................... 72

200

b/5- Thoâ Teá Chaân Thaät............................................... 74 b/6- Cöïc Thaønh Chaân Thaät.......................................... 76 b/7- Tònh Haïnh Chaân Thaät.......................................... 77 b/8- Nhieáp Thoï Chaân Thaät...........................................78 b/9- Sai Bieät Chaân Thaät............................................... 79 b/10- Thieän Xaûo Chaân Thaät:........................................80 *a, Trình Baøy Toång Quaùt...........................................80 *b, Bieän Minh Rieâng Bieät:.........................................85 1>- Uaån Thieän Xaûo................................................86 2>- Giôùi Thieän Xaûo............................................... 86 3>- Xöù Thieän Xaûo................................................. 86 4>- Duyeân Khôûi Thieän Xaûo.................................. 87 5>- Xöù Phi Xöù Thieän Xaûo......................................87 6>- Caên Thieän Xaûo................................................89 7>- Theá Thieän Xaûo................................................91 8>- Ñeá Thieän Xaûo.................................................91 9>- Thöøa Thieän Xaûo..............................................91

201

10>- Höõu Vi Voâ Vi Thieän Xaûo. ........................... 92

B)- BIEÄN MINH HAÏNH.........................................................93 a/- Bieän Minh Tu Ñoái Trò:................................................... 94 a/1- Bieän Minh Tu Ñoái Trò Chaân Chaùnh:......................... 94 1)- Töù Nieäm Xöù............................................................. 94 2)- Töù Chaùnh Ñoaïn....................................................... 95 3)- Töù Thaàn Tuùc............................................................ 96 4)- Nguõ Caên Löïc............................................................ 99 5)- Thaát Giaùc Chi..........................................................102 6)- Baùt Chaùnh Ñaïo........................................................105 a/2- Bieän Minh Sai Bieät:................................................. 108 1)- Phaøm Thaùnh Sai Bieät............................................. 108 2)- Ñaïi Tieåu Sai Bieät. ................................................. 109 b/- Bieän Minh Tu Phaàn Vò:................................................ 110 b/1- Möôøi Taùm Phaàn Vò.................................................. 111 b/2- Thuyeát Minh Sô Löôïc Ba Baäc................................. 113

202

b/3- Tuøy Öng Laäp Vò. .................................................... 114

C.- BIEÄN MINH QUAÛ..........................................................115 1/- Bieän Minh Naêm Quaû................................................... 116 2/- Thuyeát Minh Dö Quaû...................................................119 2.- BIEÄN MINH RIEÂNG BIEÄT VOÂ THÖÔÏNG:.................... 120 a/- Baøy Toû Ba Voâ Thöôïng.................................................... 122 b/- Giaûi Thích Ba Voâ Thöôïng:.............................................. 122 b/1-Chaùnh Haïnh Voâ Thöôïng:............................................. 122 1, Baøy Toû Saùu Chaùnh Haïnh............................................ 122 2, Bieän Minh Saùu Chaùnh Haïnh:..................................... 123 a, Toái Thaéng Chaùnh Haïnh........................................... 123 b, Taùc YÙ Chaùnh Haïnh.................................................. 129 c, Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh:........................................... 134 c/1- Hai Loaïi Tuøy Phaùp........................................... 134 c/2- Giaûi Thích Hai Tuøy Phaùp:................................. 134 1>- Voâ Taùn Loaïn Chuyeån Bieán Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh.................................... 134

203

2>- Voâ Ñieân Ñaûo Chuyeån Bieán Tuøy Phaùp Chaùnh Haïnh:................................... 136 a)- Lieät Keâ Möôøi Teân Khoâng Ñieân Ñaûo............. 137 b)- Giaûi Thích Nghóa Möôøi Teân Khoâng Ñieân Ñaûo:....................................................... 137 *1- Nôi Vaên Khoâng Ñieân Ñaûo......................... 137 *2- Nôi Nghóa (caûnh giôùi hai Thuû) Khoâng Ñieân Ñaûo........................................ 137 *3- Taùc YÙ Khoâng Ñieân Ñaûo............................. 138 *4- Baát Ñoäng Khoâng Ñieân Ñaûo....................... 139 *5- Töï Töôùng Khoâng Ñieân Ñaûo........................ 141 *6- Coäng Töôùng Khoâng Ñieân Ñaûo.................... 143 *7- Nhieãm Tònh Khoâng Ñieân Ñaûo..................... 144 *8- Nôi Khaùch Khoâng Ñieân Ñaûo...................... 144 *9- Nôi Sôï Haõi Khoâng Ñieân Ñaûo...................... 145 *10- Tuïng Khoâng Ñieân Ñaûo. ........................... 146 b/2- Chaùnh Haïnh Lìa Nhò Bieân........................................... 148 b/3- Chaùnh Haïnh Bieät Khoâng Bieät............................... ....... 154

204

c/- Sôû Duyeân Voâ Thöôïng:.................................................. ... .. 155 d/- Tu Chöùng Voâ Thöôïng:........................................................ 156

III.- PHAÀN KEÁT LUAÄN: Ñuùc Keát Danh Nghóa Hieån Baøy cuûa Luaän: ...............................156

205