VOZAČ MOTORNOG VOZILA - cso.edu.me CSOa/Obrazovni programi/Obrazovni... · Ciljevi i zadaci obrazovnog programa ... Osovine i vratila - Upoznaje se sa ... - Proračun, konstrukcija,

OBRAZOVNI PROGRAM

VOZAČ MOTORNOG VOZILA

2

SADRŽAJ OPŠTI DIO ................................................................................................... 3 1. NAZIV PROGRAMA: VOZAČ MOTORNOG VOZILA .................................................. 3 2. NASTAVNI PLAN ........................................................................................ 3 POSEBNI DIO ................................................................................................ 5 1. PREDMETNI PROGRAMI ................................................................................ 5 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ...................................................................... 5 1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI ................................................................. 6 1.2.1. OSNOVI MAŠINSTVA ............................................................................... 6 1.2.2. SAOBRAĆAJNA KULTURA ...................................................................... 12 1.2.3. OSNOVI PUTEVA I ULICA ....................................................................... 17 1.2.4. PREVOZ PUTNIKA I ROBE ...................................................................... 22 1.2.5. MOTORI I MOTORNA VOZILA .................................................................. 33 1.2.6.C PRAKTIČNA NASTAVA ......................................................................... 45 1.2.6.C.1 PRAKTIČNA NASTAVA ...................................................................... 45 1.2.6.C.2. PRAKTIČNA NASTAVA ..................................................................... 53 1.2.6.C.3 PRAKTIČNA NASTAVA ...................................................................... 65 1.2.6.C.4 PRAKTIČNA NASTAVA ...................................................................... 73 1.2.6.C.5 PRAKTIČNA NASTAVA ...................................................................... 80 2. ISPITNI KATALOG ..................................................................................... 85 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO-TEORIJSKI DIO ISPITA ..................................... 85 2.1.1 MOTORI I MOTORNA VOZILA ................................................................... 85 2.1.2. PREVOZ PUTNIKA I ROBE ...................................................................... 88 2.2.ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA ................................. 91 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA ................................................... 92 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA ...................... 92 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA .......................... 93 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ........................... 93 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ........................... 93 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ............................... 94 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE ..................... 94 9. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................... 95 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ........................................................................... 95

3

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: VOZAČ MOTORNOG VOZILA 2. Nastavni plan

Redni broj

Nastavni predmeti – grupe predmeta

I II III Ukupno

sed. god. sed. god. sed. god. A Opšteobrazovni predmeti 1. Maternji jezik i kjiževnost 3 108 2 72 2 66 246 2. Matematika 3 108 2 72 2 66 246 3. Engleski jezik 2 72 2 72 2 66 210 4. Informatika 2 72 72 5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210 Društvena grupa predmeta

1. Istorija 1 36 36 2. Geografija 1 36 36 3. Sociologija 2 72 72 Prirodna grupa predmeta

1. Fizika 1 36 36 2. Hemija 1 36 36 3. Biologija 2 72 72

UKUPNO A 16 576 12 432 8 264 1242 B Stručno- teorijski predmeti 1. Osnovi mašinstva 2 72 72 2. Saobraćajna kultura 2 72 72 3. Osnovi puteva i ulica 2 72 72 4. Prevoz putnika i robe 2 72 2 72 2 66 210 5. Motori i motorna vozila 3 108 2 66 174

UKUPNO B 8 288 5 180 4 132 600 C Praktična nastava 7 252 14 504 19 627 1383 D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105 E Profesionalna praksa 10 dana 10 dana F Sedmični broj časova 32 1152 32 1152 32 1152 3456 F1 Broj radnih sedmica 36 36 33 105

Ukupno (A+B+C+D+E) = 3330 3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Osposobljavanje za planiranje, pripremanje, organizovanje i kontrolu svoga rada. - Posjedovanje osnovnih znanja o propisima, normativima i standardima u

drumskom saobraćaju. - Posjedovanje osnovnih znanja o osiguranju transportnih sredstava u domaćem i

međunarodnom saobraćaju. - Posjedovanje znanja i vještina za pravilno i bezbjedno upravljanje motornim

vozilom u svim vremenskim uslovima i saobraćajnim situacijama. - Poznavanje tehnologije transportnog procesa i dokumentacije vezane uz njega. - Poznavanje vrsta i karakteristika vozila u drumskom saobraćaju. - Poznavanje vrsta i karakteristika mehanizacije koja se koristi za utovar i istovar

tereta. - Posjedovanje znanja i vještina za pravilno održavanje vozila, uređaja i opreme. - Shvatanje značaja bezbjednosti saobraćaja na putevima. - Osposobljavanje za sprovođenje propisanih postupaka pri saobraćajnoj nezgodi ili

oštećenju tereta. - Osposobljavanje za popunjavanje potrebne dokumentacije. - Osposobljavanje za prevoženje tereta ili putnika od mjesta utovara (ulaska

putnika) do mjesta istovara (izlaska putnika).

4

- Osposobljavanje za održavanje kontakata sa kontrolnim osobljem, komitentima, saobraćajnom policijom, organima MUPa i carine.

- Posjedovanje sistematičnosti i odgovornosti u radu. - Poznavanje jedanog stranog jezika . - Posjedovanje osnovne informatičke pismenosti. - Osposobljavanje za racionalno korišćenje sredstva za rad, materijala, energije i

vremena. - Osposobljavanje za primjenu propisa zaštite na radu i zaštite okoline. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U srednje stručno obrazovanje u trogodišnjem trajanju mogu se upisati lica koja

su završila osnovnu školu ili završila dvogodišnju stručnu školu. - U redovno obrazovanje mogu se upisati i lica koja nijesu starija od 17 godina,

izuzetno lica do 18-te godine uz odobrenje nastavničkog vijeća škole. - Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje po obrazovnom programu Vozač motornog vozila traje tri godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta

tekuće godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu - Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se upisati u drugi ili treći

razred s obzirom na vrstu programa prethodnog obrazovanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle - koji donosi škola.

7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u

trogodišnjem trajanju – VOZAČ MOTORNOG VOZILA

5

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. INFORMATIKA 1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. GEOGRAFIJA 1.1.8. SOCIOLOGIJA 1.1.9. HEMIJA 1.1.10. FIZIKA 1.1.11. BIOLOGIJA Napomena: Katalozi opšteobrazovnih programa su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

6

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. OSNOVI MAŠINSTVA 1. Naziv predmeta: OSNOVI MAŠINSTVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i oblicima nastave

Razred Vrste nastave

Ukupno Teorija Vježbe Praktična

nastava I 72 72 II III

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama materijala. - Upoznavanje svojstava tehničkih materijala i mogućnosti njihove primjene u

mašinstvu. - Osposobljavanje za pravilan i racionalan izbor materijala. - Upoznavanje načina označavanja po standardu mašinskih materijala. - Upoznavanje svojstava, vrsta i primjene goriva i maziva. - Poštovanje ekoloških zahtjeva i razvijanje osjećaja za ekonomičnu upotrebu

materijala. - Upoznavanje sa vrstama, svojstvima i primjenom mašinskih elemenata. - Uočavanje i shvatanje funkcionalne međuzavisnosti elemenata, sklopova i

mehanizama. - Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci. - Razvijanje poštovanja i brige za očuvanje životne sredine.

7

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave učenik učenik učenik

Metali i legure - Objašnjava pojam

tehničkih materijala, navodi podjelu i vrste

- Navodi svojstva materijala u zavisnosti od vrste

- Uočava vezu između elemenata i metala i značenje riječi mehanička čvrstoća, tvrdoća, žilavost

- Razlikuje fizička, mehanička, tehnološka i hemijska svojstva metala i legura

- Razlikuje kristalne od amorfnih materijala i prepoznaje različite oblike kristalnih rešetki

- Razvija pozitivan odnos prema materijalnim dobrima

- Razvija ekološku svijest

Tehničko gvožđe i čelici - Razumije pojmove

gvožđe i čelik - Navodi podjelu čelika

i livenog gvožđa - Navodi osobine

gvožđa i čelika - Opisuje postupke

prerade čelika i čeličnih livova u poluproizvode

- Upoznaje i objašnjava standarde za označavanje gvožđa i čelika

- Razlikuje karakteristike i namjenu čelika

- Analizira uticaj ugljenika i ostalih legirajućih elemenata na kvalitet čelika

- Čita i pojašnjava standardnu oznaku čelika

- Pronalazi primjere primjene gvožđa i čelika

- Razvija i povećava stručnost

Vježbe: - Izbor čeličnih

materijala iz tabela

Ostali metali - Navodi svojstva

aluminijuma i njegovih legura

- Navodi vrste i svojstva legura bakra

- Navodi karakteristike magnezijuma, cinka, titana i drugih metala i njihovih legura

- Pronalazi primjere primjene aluminijuma i njegovih legura

- Pronalazi primjere primjene mesinga, bronze, hroma, nikla i njihovih legura

- Razvija pozitivan odnos prama materijalnim dobrima

Goriva i maziva - Definiše pojam i

navodi podjelu, sastav i karakteristike goriva

- Definiše pojam

- Razlikuje goriva dobijena iz nafte i drugih sirovina

- Određuje pojmove reaktant i produkt


- Stiče odgovornost

Vježbe: - Biranje ulja i maziva

iz kataloga

8




maziva, navodi podjelu, vrste i karakteristike maziva

- Navodi zakon o održanju mase

- Upoređuje karakteristike goriva i bira odgovarajuće, u zavisnosti od zahtjeva,

Korozija - Objašnjava pojam

korozije - Nabraja uzroke

pojave korozije

- Upoređuje različite načine za zaštitu površina od korozije

- Određuje postupke pripreme površina metala radi zaštite od korozije

- Razvija saznanja o mogućim štetama u procesu rada i jača odgovornost u radu

Razdvojivi spojevi - Navodi vrste,

svojstva i primjenu razdvojivih spojeva (navojni spojevi, spojevi pomoću klinova, čivija i žljebni spojevi) i materijale od kojih se izrađuju

- Na primjerima iz prakse pronalazi primjere primjene pojedinih vrsta spojeva

- Određuje način osiguranja navojnih spojeva od odvrtanja

- Stiče smisao preciznosti u radu

- Stiče sigurnost u radu

Vježbe - Crtanje razdvojivih

spojeva

Nerazdvojivi spojevi

- Navodi podjelu i vrste nerazdvojivih spojeva i njihovu primjenu

- Upoznaje se sa zakovanim spojevima

- Objašnjava postupak pripreme limova za zakivanje i način zakivanja

- Zna materijale za zakivke i kriterijum izbora zakivaka

- Upoznaje se sa osnovnim pojmovima o zavarenim spojevima

- Navodi vrste zavarenih spojeva i simbole

- Navodi svojstva lemljenih spojeva

- Objašnjava svojstva i nosivost lijepljenih spojeva

- Bira odgovarajuću vrstu nerazdvojive veze u zavisnosti od zadatih uslova

- Definiše način pripreme pozicija za primjenu odgovarajuće veze

- Uprošćeno crta razne vrste spojeva

- Stiče smisao preciznosti u radu

- Stiče sigurnost u radu

Vježbe: - Crtanje nerazdvojivih

spojeva

9




Elastične veze - Upoznaje se sa

vrstama i namjenom opruga i njihovim karakteristikama

- Navodi materijal za opruge

- Detaljno objašnjava optererećenje i deformacije kod pojedinih vrsta opruga

Vježbe - Skiciranje opruga

Osovine i vratila - Upoznaje se sa

konstruktivnim oblicima osovinica, osovina i vratila, njihovom primjenom i karakteristikama

- Crta osovinice, osovine i vratila

- Definiše postupak određivanja prečnika osovine ili vratila u zavisnosti od opterećenja i bira materijal

- Stiče sigurnost i samopouzdanje

Vježbe: - Skiciranje osovina i

vratila

Ležišta i ležajevi - Navodi vrste i

karakteristike ležajeva, njihovo označavanje i prikazivanje na crtežu

- Upoznaje se sa podjelom i svojstvima ležišta

- Bira materijal za ležišne čaure i posteljice

- Analizira načine podmazivanja ležišta i razlikuje naprave za dovod i podmazivanje ležišta

- Detaljno objašnjava postupak demontaže ležaja, način ugradnje i održavanja ležaja

- Stiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

Vježbe: - Izbor ležaja iz

kataloga

Spojnice - Razumije ulogu

spojnica i svojstva pojedinih vrsta spojnica

- Definiše kriterijum izbora i primjene pojedinih vrsta spojnica

- Detaljno objašnjava način ugradnje i puštanje u pogon spojnice


Elementi za prenos snage - Upoznaje se sa

podjelom, vrstama i primjenom elemenata za prenos snage

- Razumije osnovne pojmove kod cilindričnih zupčastih parova, konusnih zupčastih parova i

- Računa prenosni odnos

- Crta standardni profil zupca

- Crta cilindrični zupčanik

- Analizira elemente koji utiču na nosivost zupčastih parova

- Bira odgovarajuću

- Stiče sigurnost i samopouzdanje

Vježbe: - Cilindrični zupčasti

par, proračun, konstrukcija, crtež

- Proračun, konstrukcija, crtež lančanog, kaišnog ili remenog prenosnika

10




pužnih parova - Navodi materijale za

izradu zupčanika - Razumije osnovne

pojmove kod lančanih parova

- Navodi način označavanja lanaca

- Razumije način prenosa snage, svojstva i podjelu kaišnih i remenih parova

vrstu prenosa u zavisnosti od zadatih uslova

- Uočava moguće greške

- Iz kataloga bira dijelove

- Crta lančanike - Crta kaišnik i

remenicu

5. Okvirni spisak udžbenika, literature i drugih izvora - S. Drapić i drugi, Mašinski materijali, Zavod za udžbenike Beograd, 2006. - R.Mirković, R. Arsenić,Mašinski materijali, za sve profile mašinstva, Zavod za

udžbenike, Beograd, 2001. - F.Toufar, Tehnički materijali, za srednje strukovne škole,Školsaka knjiga,Zagreb,

2003. - S. Drapić, Mašinski elementi, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd, 2003.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena računarom sa multimedijskim

paketom,softverom za prikaz različitih vrsta materijala, priloga, A/V opremom, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, uzorcima različitih materijala, šemama sklopova i podsklopova mašina, mjernim instrumentima i drugim.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu znanje se provjerava i ocjenjuje. - Usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismeno, najmanje jedna pismena vježba u polugodištu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja mašinstva

11

9. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja

- Metali i legure - Praktična nastava - Motori i motorna vozila

- Habanje dijelova i sklopova na vozilu

- Goriva i maziva - Motori i motorna vozila - Praktična nastava

- Sistem za napajanje motora gorivom

- Sistem za podmazivanje motora - Sistem za hlađenje motora

- Elastične veze - Ležišta i ležajevi - Opterećenja, naponi i

naprezanja mašinskih elemenata

- Elementi obrtnog kretanja

- Praktična nastava - Motori i motorna vozila

- Sistemi na vozilu

12

1.2.2. SAOBRAĆAJNA KULTURA 1. Naziv predmeta: SAOBRAĆAJNA KULTURA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave




Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pojmom kulture. - Upoznavanje sa savremenim društvenim zahtjevima u saobraćaju. - Shvatanje biološke i društvene uslovljenosti i razvijenosti psihičkog života što

doprinosi formiranju pogleda na svijet,na čovjeka i njegovo individualno i društveno ponašanje i posebno ponašanje u saobraćaju.

- Razumijevanje uticaja strukture ličnosti na ponašanje u saobraćaju. - Razumijevanje povezanosti aspekata saobraćajne kulture sa mnogim sferama

života. - Razvijanje profesionalne etike. - Razvijanje odgovornosti, komunikativnosti,humanosti i tolerancije. - Razvijanje sposobnosti za timski rad.

13





Pojam kulture - Objašnjava pojam i

osnovna značenja kulture

- Upoznaje teorije o kulturi

- Objašnjava vezu između kulture i društva

- Objašnjava kulturnu raznovrsnost

- Uočava značaj kulture

- Upoređuje teorije o kulturi

- Uočava vezu kulture i društva

- Upoređuje kulturne raznovrsnosti

- Razumije značaj kulture

- Filmovi sa edukativnim sadržajem

Osnovna načela ponašanja u saobraćaju - Navodi osnovna

načela ponašanja u saobraćaju

- Objašnjava načelo humanosti

- Objašnjava načelo povjerenja

- Objašnjava načelo odgovornosti

- Zna član 3 ZOBS Crne Gore

- Uočava primjere humanosti u saobraćaju, u praksi

- Poznaje članove 5,6,7 i 8 ZOBS Crne Gore

- Uočava primjere povjerenja i odgovornosti u praksi

- Razlikuje načela ponašanja u saobraćaju

- Interpretira načelo humanosti

- Uočava značaj povjerenja između subjekata u saobraćaju

- Razvija solidarnost na putu

- Stiče navike za bezbjedno učešće u saobraćaju

- Prezentacije ZOBS Crne Gore

Komunikacija među učesnicima u saobraćaju - Navodi vrste

komunikacije među učesnicima u saobraćaju

- Objašnjava govornu komunikaciju među učesnicima u saobraćaju

- Objašnjava pisanu komunikaciju među učesnicima u saobraćaju

- Objašnjava vizuelnu komunikaciju među

- Uočava vrste komunikacije

- Uočava značaj usmene komunikacije među učesnicima u saobraćaju

- Interpretira pisanu komunikaciju među učesnicima u saobraćaju

- Shvata vizuelnu komunikaciju

- Shvata svrhu

- Razvija svijest za odgovornost u radu

- Radionice sa temom komunikacija među učesnicima u saobraćaju

- Anketa

14




učesnicima u saobraćaju

postavljanja saobraćajne signalizacije

- Uočava potrebu za uvođenjem i primjenom standarda u ovoj oblasti

Moral i ponašanje u saobracaju - Definiše pojam

morala i njegov uticaj na saobraćaj

- Upoznaje moralna svojstva ličnosti

- Objašnjava odnos sa konkurentima u saobraćaju

- Objašnjava odnos sa korisnicima prevoza

- Objašnjava odnos sa ostalim učesnicima u saobraćaju

- Shvata moral i njegov uticaj na saobraćaj

- Uočava uticaj morala na ponašanje učesnika u saobraćaju

- Uočava značaj primjene morala u saobraćajnoj djelatnosti

- Interpretira moralne norme u odnosu na korisnike prevoza i ostale učesnike u saobraćaju

- Razvija sposobnost komuniciranja

- Razvija logičko mišljenje

- Radionice sa temom: Moral i ponašanje u saobraćaju

Ličnost vozača - Nabraja osobine

ličnosti - Opisuje mentalne

sposobnosti - Opisuje

psihomotorne sposobnosti

- Opisuje senzorne sposobnosti

- Opisuje temperament i osobine temperamenta

- Opisuje karakter - Opisuje tjelesnu

konstituciju - Objašnjava uticaj

strukture ličnosti na ponašanje u saobraćaju

- Upoređuje osobine ličnosti

- Razlikuje mentalne, psihomotorne i senzorne sposobnosti

- Upoređuje razliku između temperamenta i karaktera

- Uočava značaj tjelesne konstitucije na ponašanje u saobraćaju

- Razvija sposobnost za saradnju

- Razvija svijest o preuzimanju odgovornosti

- Filmovi sa edukativnim sadržajem

Društvo i njegov uticaj na formiranje saobraćajne kulture - Upoznaje uticaj

opštih društvenih - Upoređuje opšte

društvene uslove i - Razumije značaj

uticaja društva na - Internet - Anketa i njena

15




uslova - Objašnjava

međusobni uticaj društvenih uslova i razvoja saobraćaja

- Upoznaje uticaj krize na društveni mehanizam i učesnike u saobraćaju

- Upoznaje uticaj nedostataka u društvenom funkcionisanju na ponašanje učesnika u saobraćaju

- Objašnjava odnos društva prema zahtjevima koje postavlja savremeni saobraćaj

- Upoznaje vezu uzroka saobraćajnih nezgoda i klasnih obilježja

- Upoznaje uticaj porodice na formiranje ljudi

- Upoznaje uticaj kulturnog nivoa sredine i običaja na formiranje ljudi

- Upoznaje uticaj mjera društvene intervencije na formiranje ljudi

- Upoznaje uticaj nepovoljnih društvenih uslova na formiranje ljudi

njihovu vezu sa saobraćajem

- Uočava negativan uticaj krize na društveni mehanizam i učesnike u saobraćaju

- Upoređuje uticaj društvene dezorganizacije i umanjene efikasnosti društva na ponašanje učesnika u saobraćaju

- savremenog saobraćaja

- Upoređuje zahtjeve saobraćaja i odnos društva prema njima

- Upoređuje faktore spoljne sredine koji utiču na formiranje čovjeka

- Uočava značaj porodice, kulturnog nivoa sredine i običaja na formiranje ljudi

- Uočava značaj mjera društvene intervencije na formiranje ljudi

- Upoređuje uticaj nepovoljnih društvenih uslova na formiranje ljudi

- Interpretira socijalno-demografska obilježja učesnika u saobraćaju

- Upoređuje uticaj mjesta rođenja, zanimanja, školske spreme i ostalih obilježja na formiranje ljudi

učesnike u saobraćaju

- Podstiče na pozitivan razvoj ličnosti

- Razvija svijest o preuzimanju odgovornosti

obrada

16

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R.Božović, Kultura,Naučna knjiga, Beograd,1990. - K.Kilibarda, Moralno-ekološka kultura, Izdavačka kuća”Draganić“, Beograd, 1998. - M.Ilić, Sociologija kulture i umetnosti, Naučna knjiga, Beograd, 1995. - N.Rot, Opšta psihologija,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,1995. - M.Inić, Bezbednost drumskog saobraćaja, Fakultet tehničkih nauka u Novom Sadu,

Novi Sad,1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom

klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani sociolog - Diplomirani psiholog - Diplomirani saobraćajni inženjer 10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima

Predmet Znanja - Formiranje saobraćajne

kulture - Praktična nastava - Primjena tehnike defanzivne

vožnje - Obaveze prema pješacima

- Moral i ponašanje u saobraćaju

- Praktična nastava - Odnos prema pješacima - Obaveze u slučaju

saobraćajne nezgode

17

1.2.3. OSNOVI PUTEVA I ULICA 1. Naziv predmeta: OSNOVI PUTEVA I ULICA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III 48 24 72 IV

Ukupno 48 24 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje istorijskog razvoja gradnje puteva. - Sticanje znanja o osnovnim karakteristikama puteva. - Upoznavanje sa projektovanjem i gradnjom puteva. - Sticanje znanja o tehničkim elementima puta. - Razvijanje tačnosti i efikasnosti u radu. - Razvijanje tehničke kulture.

18

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Istorijski razvoj gradnje puteva - Opisuje istorijat

gradnje puteva - Opisuje pojam puta - Nabraja vrste puteva

- Upoređuje načine gradnje puteva

- Upoređuje vrste puteva

- Ilustruje vrste puteva

- Razvija samopouzdanje

- Izrada seminarskog rada

Klasiranje puteva - Nabraja vrste

klasiranja puteva - Nabraja puteve po

klasama

- Uočava značaj klasiranja puteva

- Uočava značaj pojedinih karakteristika puta


- Prezentacija klasiranja puteva

Eksploatacione karakteristike puta - Nabraja

eksploatacione karakteristike puta

- Opisuje projektnu brzinu

- Opisuje računsko bruto opterećenje od vozila

- Opisuje propusnu moć puta

- Opisuje protok saobraćajnog toka

- Opisuje saobraćajno opterećenje puta

- Opisuje bruto-tonski ekvivalent kolovoznog zastora

- Opisuje prevoznu sposobnost vozila

- Uočava značaj eksploatacionih karakteristika puta

- Upoređuje uticaj projektne brzine na izbor konstruktivnih elemenata puta i cijenu izgradnje puta

- Zna računsko bruto opterećenje

- Vrši brojanje vozila - Izražava saobraćajno

opterećenje - Upoređuje bruto-

tonski ekvivalent i prevoznu sposobnost vozila

- Razvija ekonomičnost

- Brojanje vozila na određenom mjestu puta

Djejstvo vozila na kolovoz - Opisuje djejstvo

vozila na kolovoz - Uočava posljedice

kretanja vozila po kolovozu


Izrada seminarskog rada: - Putna mreža

Način predstavljanja puta - Opisuje način

predstavljanja puta - Objašnjava situacioni

plan puta - Objašnjava uzdužni

profil puta - Objašnjava poprečni

profil puta

- Analizira elemente prikazivanja puta

- Razlikuje načine predstavljanja puta

- Crta put u situacionom planu

- Crta put u uzdužnom profilu

- Razvija radnu i stručnu odgovornost

- Izrada skice puta

19




- Upoređuje visinski odnos puta prema terenu

- Crta poprečne profile puta

Konstruktivni elementi puta - Nabraja

konstruktivne elemente puta

- Opisuje konstruktivne elemente puta

- Opisuje pojam preglednosti puta u krivini

- Objašnjava pojam preglednosti puta u krivini

- Opisuje kretanje vozila u krivini

- Opisuje konstruktivne elemente puta u uzdužnom profilu

- Upoređuje uticaj elemenata puta na bezbjednost saobraćaja

- Skicira konstruktivne elemente puta

- Uočava složenost kretanja vozila kroz horizontalnu i vertikalnu krivinu

- Uočava uticaj elemenata puta na bezbjedno kretanje vozila

- Razvija motivaciju - Podstiče stabilnost

ličnosti

- Posjeta putu u eksploataciji

Građevinski elementi puta - Navodi elemente

donjeg stroja puta - Opisuje donji stroj

puta i njegove elemente

- Nabraja elemente gornjeg stroja puta

- Opisuje elemente gornjeg stroja puta

- Opisuje opremu puta

- Uočava uticaj donjeg stroja na kvalitet puta

- Upoređuje karakteristike donjeg stroja puta

- Skicira donji stroj puta

- Uočava značaj elemenata gornjeg stroja puta

- Skicira gornji stroj puta

- Razlikuje ulogu opreme puta


- Posjeta putu u izgradnji

Kolovozne konstrukcije - Opisuje pojam

kolovozne konstrukcije

- Nabraja vrste kolovoznih konstrukcija

- Navodi karakteristike pojedinih kolovoznih

- Upoređuje kolovozne konstrukcije

- Uočava ulogu i značaj kolovozne konstrukcije

- Razumije odnos tehnike i prirode

- Posjeta putevima sa različitim kolovoznim konstrukcijama

20




konstrukcija Gradske ulice - Opisuje ulice u

naselju - Nabraja vrste ulica - Navodi karakteristike

pojedinih vrsta ulica - Navodi karakteristike

poprečnih profila ulica u naselju

- Uočava sličnosti i razlike pojedinih vrsta ulica

- Skicira ulice u naselju u poprečnom profilu

- Upoređuje elemente ulica i ulične mreže

- Upoređuje uticaj elemenata ulice na dinamički i stacionarni saobraćaj

- Razumije značaj različitih saobraćajnih pojmova

- Izrada seminarskog rada

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B.Marković,Osnovi puteva i ulica,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 1999. - A.Cvetanović, Osnovi puteva,Naučna knjiga,Beograd,1989. - D. Macura, Putevi I, II, III, Saobraćajni fakultet, Beograd, 1980/83. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar - Video projektor - Geografske karte: generalštabne, geodetske i auto karte - Šeme

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedana pismena vježba u svakom polugodištu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena

dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj - Diplomirani građevinski inženjer, smjer niskogradnja

21

10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja

- Građevinski elementi puta - Praktična nastava - Pojmovi i znaci u saobraćaju - Gradske ulice - Praktična nastava - Gradska putna mreža

- Raskrsnice - Stacionarni saobraćaj

22

1.2.4. PREVOZ PUTNIKA I ROBE 1. Naziv predmeta: PREVOZ PUTNIKA I ROBE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I 72 72 II 72 72 III 66 66

Ukupno 210 210 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnog znanja o istorijskom razvoju, karakteristikama i sredstvima

pojedinih vidova saobraćaja. - Upoznavanje uloge i značaja pojedinih vidova saobraćaja. - Sticanje znanja o teretu kao predmetu prevoza. - Upoznavanje sa pojmom i značajem unutrašnjeg transporta. - Upoznavanje sa sistemima integralnog transporta. - Razumijevanje prevoza tereta kao procesa. - Sticanje znanja o specifičnostima prevoza pojedinih vrsta roba. - Upoznavanje sa strukturom i načinom organizovanja drumskog saobraćaja. - Upoznavanje sa dokumentacijom i ispravama koje prate prevoz tereta. - Sticanje znanja o odabiru najpovoljnijeg sredstva prevoza s obzirom na

specifičnosti tereta. - Shvatanje važnosti racionalizacije prevoza i uticaja dobre organizacije rada na

smanjenje troškova poslovanja. - Razumijevanje uticaja organizacije prevoza na zdravu životnu sredinu. - Primjena teorijskog znanja u rješavanju praktičnih zadataka u putničkom

domaćem i međunarodnom saobraćaju. - Razvijanje ekonomičnosti u radu. - Razvijanje pozitivne orijentacije prema zanimanju.

23





Pojam, značaj i podjela saobraćaja - Objašnjava pojam

saobraćaja - Nabraja vidove

saobraćaja

- Uočava značaj saobraćajne djelatnosti

- Razvija motivaciju

Istorijski razvoj i karakteristike pojedinih vidova saobraćaja - Opisuje istorijski

razvoj i karakteristike drumskog, željezničkog, vodnog i vazdušnog saobraćaja

- Uočava prednosti i nedostatke pojedinih vidova saobraćaja

- Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

Transportna sredstva pojedinih vidova saobraćaja - Nabraja transportna

sredstva drumskog, željezničkog, vodnog i vazdušnog saobraćaja

- Upoređuje karakteristike transportnih sredstava pojedinih vidova saobraćaja

- Stiče samopouzdanje

Pojam, podjela i klasifikacija robe - Objašnjava pojam

robe i njena osnovna svojstva

- Obrazlaže klasifikaciju robe u transportu

- Objašnjava pojam tereta i njegovu podjelu

- Razlikuje osnovna svojstva robe

- Razlikuje robu prema njenim svojstvima

- Razlikuje terete prema osnovnim karakteristikama

- Razvija pozitivan odnos prema kvalitetu rada i ispunjavanju radnih obaveza

Ambalaža, pakovanje, skladištenje i transport robe - Objašnjava pojam i

funkciju pakovanja i ambalaže robe

- Navodi klasifikaciju ambalaže

- Nabraja običnu robu i njene karakteristike

- Nabraja postupke kod čuvanja, skladištenja i prevoza lakokvarljive robe

- Nabraja opasne materije u saobraćaju

- Uočava funkcije ambalaže

- Upoređuje različite oblike ambalaže i primjenu istih

- Uočava mogućnosti prevoza obične robe

- Upoređuje postupke čuvanja i skladištenja pojedine lakokvarljive robe

- Upoređuje svojstva i uslove koje obezbjeđuju pojedina transportna sredstva


- Shvata potrebu povezivanja teorije i prakse

- Korišćenje Interneta

24




- Objašnjava standardne oznake i navodi opremu za prevoz opasnih materija

- Navodi uslove za prevoz predimenzionisane robe

namijenjena za lako kvarljivu robu

- Analizira uslove i procedure prevoza opasnih materija

- Analizira propise za prevoz predimenzionisane robe

Prosti pretovarni uređaji i naprave - Nabraja načine

pretovara robe - Objašnjava prednosti

i nedostatke pojedinih načina pretovara robe

- Upoznaje vrste prostih pretovarnih uređaja i naprava

- Shvata značaj primjene sredstava unutrašnjeg transporta

- Upoređuje pojedine načine pretovara robe

- Razlikuje vrste kolica u zavisnosti od vrste tereta

- Razvija pozitivan odnos prema zanimanju


Gravitacioni uređaji za premještanje tereta - Upoznaje klizne

kanale i spiralne kliznice

- Upoznaje gravitacione cijevi

- Upoznaje valjčaste kliznice

- Razlikuje gravitacione uređaje za premještanje tereta

- Razvija smisao za ekonomičnost

Pretovarna mehanizacija - Nabraja elemente za

opsluživanje dizalica i kranova

- Objašnjava uređaje za hvatanje rastresitog tereta

- Upoznaje pojam i značaj dizalica i kranova

- Nabraja podjelu kranova

- Nabraja podjelu transportera

- Upoznaje elevatore - Poznaje način rada

elevatora

- Interpretira način rada elemenata za opsluživanje dizalica i kranova

- Vrši podjelu kranova po vrstama

- Razlikuje vrste transportera

- Upoređuje načine prenosa robe u zavisnosti od vrste transportera


- Razvija smisao za ekonomičnost, efikasnost i produktivnost

Savremene tehnologije transporta - Definiše integralni

transport - Razlikuje klasične i

savremene sisteme - Razvija

samopouzdanje

25




- Opisuje pojam paletizacije

- Navodi vrste paleta - Objašnjava tehničku

bazu paletizacije - Opisuje osnove

razvoja i transporta kontenera

- Navodi vrste kontenera

- Opisuje tehnologije transporta malih, srednjih i velikih kontenera

- Nabraja sredstva za prevoz kontenera

- Nabraja sredstva za pretovar kontenera

- Opisuje tehnologije transporta „vozilo-vozilo“

transporta - Shvata prednosti

korišćenja paleta - Shvata značaj

uvođenja kontenera u sistem transporta

- Uočava prednosti savremenog načina transporta robe

- Razlikuje načine transporta drumskih vozila


- Razvija pozitivan odnos prema zanimanju

26

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik Organizacija autotransportnih preduzeća - Objašnjava

potrebu organizovanog prevoza putnika i robe

- Opisuje poslove garažne službe

- Opisuje poslove dispečerske službe

- Opisuje poslove komercijalne službe

- Opisuje poslove zajedničkih službi

- Uočava značaj primjene računara za efikasan rad pojedinih službi

- Analizira uticaj veličine preduzeća na način unutrašnje organizacije


Vozni park i pokazatelji rada - Opisuje pojam

inventarskog voznog parka

- Navodi tehničko-eksploatacione pokazatelje i izmjeritelje rada vozila

- Objašnjava bilans voznog parka u danima

- Objašnjava bilans voznog parka u časovima

- Definiše pojam brzine i nabraja brzine u saobraćaju

- Objašnjava pređeni put vozila

- Definiše i objašnjava srednju dužinu jedne vožnje pod teretom

- Definiše i objašnjava srednje rastojanje prevoza jedne tone tereta

- Objašnjava pojam srednje dnevne kilometraže

- Shvata značaj sistema izmjeritelja i koeficijenata za planiranje, analizu i ocjenu, efikasnosti rada voznog parka

- Ocjenjuje uspješnost rada pojedinih službi na osnovu pokazatelja rada voznog parka

- - Izračunava auto-dane i auto-časove pomoću koeficijenata i inventarskih auto-dana

- Izračunava saobraćajnu i eksploatacionu brzinu

- Izračunava pokazatelje pređenog puta

- Razvija sposobnost analitičkog mišljenja

Količina prevezene robe, rad i proizvodnost voznog parka - Definiše i - Izračunava količinu - Stiče smisao za

27




objašnjava koeficijent statičkog iskorišćenja nosivosti

- Definiše i objašnjava koeficijent dinamičkog iskorišćenja nosivosti

- Objašnjava pojam količine prevezene robe

- Objašnjava transportni rad vozila

- Objašnjava proizvodnost vozila

prevezene robe - Izračunava

transportni rad - Izračunava

proizvodnost vozila

produktivnost - Razvija

samopouzdanje

Utovarno-istovarne stanice - Definiše i ilustruje

utovarno - istovarne stanice

- Objašnjava propusnu moć (kapacitet) stanice

- Objašnjava način određivanja broja mjesta za utovar – istovar

- Objašnjava i ilustruje koordinaciju kretanja vozila i rada stanice

- Određuje način postavljanja vozila

- Izračunava propusnu moć

- Izračunava broj radnih mjesta

- Izračunava optimalan broj vozila na radu

- Razvija smisao za preciznost

- Stiče inicijativnost - Stiče naviku na

različite uslove rada

Putevi vožnje pri prevozu tereta - Opisuje i ilustruje

ponavljajući put prevoza tereta

- Opisuje i ilustruje zrakasti put prevoza tereta

- Opisuje i ilustruje prstenasti put prevoza tereta

- Opisuje i ilustruje zbirni put prevoza

- Vrši izbor putanje za prevoz tereta na konkretnom primjeru

- Pronalazi rješenja koja će dovesti do smanjenja troškova i povećanja proizvodnosti

- Razvija kritičko mišljanje i inicijativnost

Dokumenta u teretnom saobraćaju - Nabraja

dokumenta u teretnom

- Razlikuje dokumenta i njihovu ulogu u

- Razvija inicijativnost

- Razvija

28




transportu - Opisuje značaj i

ulogu pojedinih dokumenata

prevozu tereta - Poštuje propise

samopouzdanje

Troškovi u transportu - Navodi podjele

troškova prema raznim obilježjima

- Navodi i objašnjava pojedine troškove prevoza

- Opisuje način određivanja cijene koštanja prevoznih usluga

- Izračunava troškove prevoza

- Izračunava cijenu koštanja prevoznih usluga

- Analizira strukturu troškova ostvarenih u transportu robe

- Razvija preciznost i inicijativnost

- Stiče marljivost

Osiguranje u transportu - Upoznaje se sa

pojmom osiguranja u transportu

- Opisuje značaj i ulogu KARGO osiguranja

- Opisuje značaj i ulogu KASKO osiguranja

- Opisuje značaj i ulogu osiguranja auto-odgovornosti (AO)

- Poznaje uslove osiguranja u transportu

- Ocjenjuje značaj osiguranja u transportu

- Razvija odgovornost i pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

29

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski


izvođenje nastave

učenik učenik učenik Putnički saobraćaj - Definiše putnički

saobraćaj i navodi njegove podjele

- Objašnjava i ilustruje pojam mobilnosti stanovništva

- Objašnjava i ilustruje pojam prometa putnika

- Objašnjava i ilustruje pojam protoka putnika

- Definiše elemente i upoređuje vrste putničkog saobraćaja

- Analizira tokove putnika


Pokazatelji rada u putničkom saobraćaju - Nabraja pokazatelje

rada u putničkom saobraćaju

- Objašnjava brzine vozila pri prevozu putnika

- Objašnjava srednji put prevoženja putnika i stepen smjenjivanja putnika

- Objašnjava koeficijente statičkog i dinamičkog iskorišćenja kapaciteta vozila

- Objašnjava transportni rad i proizvodnost u putničkom saobraćaju

- Izračunava pokazatelje rada u putničkom saobraćaju

- Analizira dobijene vrijednosti pokazatelja rada vozila

- Identifikuje probleme koji se javljaju prije i tokom prevoza putnika

- Izračunava transportni rad

- Izračunava proizvodnost


- Razvija preciznost i efikasnost

- Razvija marljivost

Dokumenta u putničkom saobraćaju - Nabraja i objašnjava

dokumentaciju u domaćem putničkom saobraćaju

- Nabraja i objašnjava dokumentaciju u međunarodnom putničkom saobraćaju

- Poznaje prevozne isprave za vozilo, posadu i putnike

- Poznaje putni nalog i kontrolni list

- Popunjava i obrađuje potrebna dokumenta


30

Informativni ciljevi i sadržaji

Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi


učenik učenik učenik Međugradski prevoz putnika - Objašnjava pojam

međugradskog prevoza putnika

- Nabraja i definiše linije u međugradskom prevozu

- Objašnjava potrebu izračunavanja broja vozila na međugradskoj liniji

- Objašnjava potrebu računanja trajanja obrta vozila

- Analizira fizičke pokazatelje rada međugradske linije

- Analizira finansijske pokazatelje rada međugradske linije

- Stiče inicijativnost - Razvija

samopouzdanje

Javni gradski prevoz putnika - Objašnjava pojam

gradskog prevoza putnika

- Opisuje vrste linija u gradskom prevozu

- Nabraja i definiše pokazatelje kvaliteta mreže linija

- Objašnjava i ilustruje prevozne zahtjeve putnika

- Objašnjava učestalost i interval vožnje vozila

- Definiše prevoznu sposobnost linije

- Nabraja i objašnjava faktore koji utiču na izbor vozila za gradski saobraćaj

- Ilustruje i analizira linije u gradskom prevozu

- Izračunava interval vožnje i frekfenciju vozila na liniji

- Izračunava potreban broj vozila na liniji

- Izračunava potreban broj vozača

- Uočava greške u organizovanju prevoza putnika

- Upoređuje efekte rada na pojedinim linijama

- Shvata značaj i ulogu taksi prevoza

- Upoređuje eksploataciono – tehnička svojstva i karakteristike vozila za gradski saobraćaj




Autobuske stanice - Objašnjava i opisuje

pojam autobuske stanice

- Razlaže elemente funkcionisanja službi na autobuskoj stanici

- Posjeta autobuskoj stanici

Red vožnje - Opisuje elemente

reda vožnje u međugradskom

- Planira i prikazuje red vožnje tabelarno i grafički

- Stiče inicijativnost - Razvija

samopouzdanje

31

Informativni ciljevi i sadržaji

Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi


učenik učenik učenik saobraćaju

- Opisuje i ilustruje red vožnje u gradskom saobraćaju

- Nabraja uzroke poremećaja reda vožnje

- Opisuje mjere koje otklanjaju poremećaje u redu vožnje

- Uočava mogućnosti korišćenja računara za izradu reda vožnje

- Shvata značaj tačnosti i ravnomjernosti u JGS

- Analizira uzroke poremećaja u redu vožnje

-

Tarife i tarifni sistemi u putničkom saobraćaju - Nabraja, objašnjava

i ilustruje tarifne sisteme u putničkom saobraćaju

- Opisuje sisteme naplate usluga

- Uočava prednosti i nedostatke pojedinih tarifnih sistema

- Upoređuje sisteme naplate i uočava prednosti i nedostatke

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - L.Filković,Osnove saobraćaja i transporta,Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva,Beograd,1999. - M.Adamović,Uvod u saobraćaj,Saobraćajni fakultet,Beograd, 2001. - S.Ranković,S.Furundžić,Tereti u saobraćaju i mehanizacija pretovara,Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2001. - S.Ranković,Integralni transport,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd,1995. - D.Špagnut,Tehnološke osobine robe u transportu,Saobraćajni fakultet

Univerziteta u Beogradu,Beograd,1983. - J.Stanišić i B. Marković,Organizacija prevoza putnika i robe,Zavod za užbenike i

nastavna sredstva,Beograd, 2002. - M.Markovic,Transport, špedicija, carine i osiguranje, Beogradska poslovna

škola,Beograd, 2003. - R.Banković,Javni gradski putnički prevoz, Naučna knjiga,Beograd,1987. - Lj.Topenčarević,Organizacija i tehnologija drumskog transporta,Građevinska

knjiga,Beograd,1987. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom - Priključak za Internet - LCD projektor 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - Pismeno, po jedana pismena vježba u klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih pismenih i

usmenih ocjena u toku klasifikacionog perioda.

32

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer,smjer drumski saobraćaj 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Dokumenta u teretnom

saobraćaju - Dokumenta u prevozu

putnika - Ambalažiranje, skladištenje

i transport robe - Utovarno-istovarne stanice - Autobuske stanice

- Praktična nastava

- Pravilno popunjavanje dokumentacije pri prevozu robe

- Pravilno popunjavanje dokumentacije pri prevozu putnika

- Poznavanje robe - Robni i putnički terminali

33

1.2.5. MOTORI I MOTORNA VOZILA 1. Naziv predmeta: MOTORI I MOTORNA VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 72 36 108 III 46 20 66

Ukupno 118 56 174 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa značajem i sistemom organizacije održavanja i opravke motornih

vozila. - Upoznavanje vozila, njegovih sklopova i uređaja. - Razvijanje sposobnosti za organizaciju rada sa vozilima. - Sticanje znanja o vrstama motora. - Sticanje znanja o pojedinim sistemima motora. - Sticanje znanja potrebnih za tehničko održavanje i opravku motornih vozila. - Razumijevanje koncepcije gradnje motornih vozila. - Shvatanje značaja poštovanja standarda i normativa. - Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu. - Unapređivanje sopstvenih radnih sposobnosti.

34

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Značaj i sistem organizacije održavanja i opravke motornih vozila - Objašnjava značaj

održavanja motornih vozila

- Objašnjava opravke motornih vozila

- Navodi vrste održavanja motornih vozila

- Nabraja prednosti i nedostatke pravilnog održavanja vozila

- Navodi uslove za pravilno izvođenje opravke vozila

- Shvata značaj održavanja motornih vozila

- Razlikuje opravke motornih vozila

- Upoređuje vrste održavanja motornih vozila

- Upotrebljava tehničku dokumentaciju radnog mjesta,opreme za rad i vozila

- Razvija odgovornost

- Razvija logično zaključivanje

- Tehnička dokumentacija

Motori SUS - Objašnjava istorijski

razvoj motora SUS - Navodi podjelu motora

SUS prema načinu paljenja smješe i taktnosti

- Navodi podjelu motora po konstrukcijskim i eksploatacionim osobinama

- Objašnjava pogonske i upotrebne karakteristike motora SUS

- Objašnjava realizovanje radnog ciklusa četvorotaktnog OTO motora

- Objašnjava realizovanje radnog ciklusa dvotaktnog OTO motora

- Objašnjava realizovanje radnog ciklusa četvorotaktnog dizel-motora

- Objašnjava realizovanje radnog ciklusa dvotaktnog dizel-motora

- Definiše stepen kompresije

- Uočava istorijski razvoj motora SUS

- Razlikuje motore SUS po eksploatacionim osobinama i principima paljenja smješe

- Razlikuje motore SUS po konstrukcijskim osobinama

- Razlikuje pogonske i upotrebne karakteristike motora SUS

- Skicira princip rada OTO motora i skicira taktove motora

- Skicira princip rada dvotaktnog OTO motora

- Skicira princip rada četvorotaktnog dizel-motora

- Skicira princip rada dvotaktnog dizel-motora


- Stiče radne navike

Vježbe: - Softver simulacije

rada motora sa pratećim dijagramima

35




Sastav motora - Nabraja nepokretne

dijelove motora, cilindarski blok

- Objašnjava cilindarsku glavu, kućište motora, poklopac cilindarske glave

- Objašnjava pokretne dijelove motora: klip, klipni prstenovi, osovinica klipa

- Opisuje klipnjaču - Opisuje koljenasto

vratilo i zamajac

- Razlikuje nepokretne dijelove motora

- Razlikuje ulogu i elemente cilindarske glave

- Razlikuje pokretne dijelove motora

- Upoređuje ulogu klipa, klipnih prstenova, osovinice klipa

- Upoređuje ulogu i sastavne dijelove koljenastog vratila i zamajca


- Dijelovi motora - Fotografije - Posjeta radionici

Razvodni mehanizam - Objašnjava razvodni

mehanizam - Opisuje bregasto vratilo - Opisuje ventilski sklop - Opisuje sistem za

podešavanje zazora razvodnog mehanizma

- Opisuje konstruktivna rješenja razvodnog mehanizma prema položaju i broju razvodnih elemenata

- Razlikuje elemente razvodnog mehanizma

- Upoređuje ulogu i način rada razvodnog mehanizma

- Razlikuje ulogu ventilskog sklopa i njegove elemente

- Upoređuje mehanički i elektromagnetni način otvaranja ventila


- Dijelovi motora Vježbe: - Softver simulacije

rada motora

Napajanje OTO- motora gorivom i vazduhom - Objašnjava rezervoar

za gorivo - Objašnjava pumpu za

gorivo - Objašnjava osnovni

karburator - Objašnjava stvaranje

radne smješe kod OTO motora

- Definiše dopunske uređaje na karburatoru

- Objašnjava elektronski upravljane uređaje za obrazovanje smješe

- Objašnjava sisteme sa

- Uočava ulogu i način rada sistema za napajanje gorivom

- Uočava ulogu i način rada karburatora

- Uočava načine formiranja radne smješe kod OTO motora

- Razlikuje dopunske uređaje na karburatoru

- Razlikuje rješenja i

- Razvija pozitivan odnos prema zaštiti okoline

36




kontinualnim obrazovanjem smješe

- Objašnjava sisteme sa prekidnim ubrizgavanjem i mjerenjem pritiska u usisnoj grani

- Objašnjava sisteme sa prekidnim ubrizgavanjem i mjerenjem protoka vazduha

- Objašnjava centralizovane sisteme sa direktnim ubrizgavanjem

način rada sistema napajanja vazduhom i gorivom

Napajanje dizel motora gorivom - Objašnjava ulogu i

elemente sistema za napajanje dizel-motora gorivom

- Objašnjava ulogu pumpe niskog pritiska

- Objašnjava linijsku pumpu

- Objašnjava rotacionu pumpu

- Objašnjava regulatore broja obrtaja

- Objašnjava elektronsku kontrolu ubrizgavanja goriva kod dizel-motora

- Objašnjava sistem pumpa – brizgač

- Razlikuje elemente sistema za napajenje dizel-motora

- Uočava način funkcionisanja pumpe niskog pritiska

- Uočava načine rada i elemente pumpe visokog pritiska

- Uočava ulogu regulatora

- Razlikuje ulogu i način funkcionisanja sistema pumpa – brizgač


- Posjeta automehaničarskoj radionici

Sistem za paljenje OTO motora - Opisuje akumulator - Opisuje bobinu,

razvodnik paljenja i platinsku dugmad

- Objašnjava princip rada svjećica

- Objasnjava regulatore ugla pretpaljenja

- Objašnjava tranzistorsko paljenje

- Objašnjava elektronsko paljenje

- Objašnjava potpuno elektronsko paljenje

- Interpretira princip baterijskog sistema paljenja

- Uočava ulogu svjećica

- Uočava ulogu, elemente i način funkcionisanja uređaja za paljenje smješe

- Upoređuje različite sisteme paljenja


- Rad na modelu Vježbe: - Softver simulacije

rada sistema za paljenje

37




- Objašnjava magnetni sistem paljenja

Sistem za podmazivanje motora - Objašnjava princip rada

sistema za podmazivanje

- Razlikuje načine podmazivanja motora

- Skicira šeme sistema podmazivanja

- Shvata ulogu i značaj podmazivanja za rad motora


Sistem za hlađenje motora - Objašnjava ulogu

sistema za hlađenje, navodi vrste hlađenja i princip rada

- Objašnjava elemente sistema za hlađenje motora tečnošću

- Objašnjava princip rada vazdušnog hlađenja motora

- Obrazlaže karakteristike vodenog i vazdušnog hlađenja motora

- Uočava ulogu hlađenja motora

- Razlikuje načine hlađenja motora

- Skicira elemente sistema hlađenja motora

- Upoređuje vodeno i vazdušno hlađenje motora


Savremena tehnička rješenja na motorima - Objašnjava direktno

ubrizgavanje benzina - Objašnjava slojevito

ubrizgavanje (u više faza) benzina

- Opisuje sistem fazno pomjerenog ugla bregova bregastog vratila(promjenljivo vrijeme otvaranja ventila)

- Opisuje sistem promjene profila bregova bregastog vratila

- Starter-generator (alternator)

- Ilustruje i objašnjava šemu dvostepenog punjača motora-

- Upoređuje klasični sistem karburatorskog stvaranja smješe benzina i vazduha, indirektnog i direktnog ubrizgavanja

- Analizira prednosti savremenih postupaka ubrizgavanja dizel goriva u odnosu na klasični

- Crta dijagrame zavisnosti obrtnog momenta od broja obrtaja motora slojevitog i klasičnog


Vježbe: - Softver simulacije rada sistema i mehanizama motora

38




mehanički i turbokompresor

- Ilustruje i objašnjava turbine promjenljive geometrije

- Opisuje sistem isključivanja pojedinih cilindara)

- Opisuje i objašnjava ulogu kontrarotirajućeg vratila za ublažavanje oscilacija radilice i vibracija motora

- Objašnjava elektronsko komandovanje gasom i kočnicom

- Poznaje elektronsku kontrolu proklizavanja pogonskih točkova

- Opisuje recirkulaciju dijela izduvnih gasova

- Opisuje filter čestice izduvnih gasova sa naknadnim sagorijevanjem

- Opisuje naknadno sagorijevanje čestica izduvnih gasova

- Nabraja i opisuje alternativna goriva: biodizel, bioalkohol (etanol, metanol), vodonik

- Nabraja i opisuje alternativne pogone: Hibridni pogon automobila, elektromotrni pogon, solarne ćelije

ubrizgavanja - Crta dijagrame

otvaranja ventila promjenljive geometrije

- Uočava uticaj promjenljive geometrije ventila na rad motora

- Upoređuje prednosti Separ prečistača u odnosu na klasični prečistač dizel goriva

- Upoređuje princip rada i karakteristiku obrtnog momenta dvostepenog punjača motora i turbine

- Upoređuje konstrukciju kontrarotirajućeg vratila i prigušivača oscilacija na radilici

- Upoređuje sastav, ulogu i prednost sistema za kontrolu proklizavanja pogonskih točkova pri polasku vozila

- Analizira sadržaj u izduvnim gasovima

- Upoređuje alternativna goriva (alkoholna goriva, vodonik, tečni gas)

- Upoređuje razloge i opravdanost primjene hibridnog pogona (elektromotornog i pogona gorivnom ćelijom)

39




učenik učenik učenik Koncepcija gradnje motornih vozila - Navodi sklopove

putničkog automobila

- Navodi sklopove teretnog vozila

- Navodi sklopove autobusa

- Razlikuje sklopove putničkog automobila

- Razlikuje sklopove teretnog vozila

- Razlikuje sklopove autobusa


- Razvija tehničku kulturu

Vježbe: - Softver sa

varijantama gradnje motornih vozila

- Katalozi proizvođača

Okvir- ram, karoserija, nadgradnja i priključni uređaji - Opisuje

karakteristične konstrukcije karoserije i ramova motornih vozila

- Opisuje priključne uređaje

- Razlikuje karakteristične konstrukcije karoserije

- Skicira priključne uređaje

Vježbe: - Na katalozima

proizvođača, elektronskim i štampanim, učenici upoređuju sisteme karoserija i priključne uređaje

Sistem prenosa snage - Upoznaje ulogu

spojnice i klasifikaciju spojnica

- Objašnjava frikcione i centrifugalne spojnice

- Objašnjava komandne mehanizme spojnice

- Objašnjava hidrauličnu spojnicu

- Objašnjava elektromagnetnu spojnicu

- Opisuje mjenjač i navodi ulogu i elemente mjenjača

- Objašnjava mjenjač sa nepokretnim osama vratila

- Objašnjava princip rada nesinhronizovanog mjenjača

- Objašnjava princip rada sinhronizovanog mjenjača

- Objašnjava mjenjače sa pokretnim osama vratila (planetarni

- Upoređuje različite vrste spojnica

- Analizira frikcione i centrifugalne spojnice

- Razlikuje komandne mehanizme spojnice

- Interpretira princip rada sinhronizovanog mjenjača

- Uočava funkciju planetarnih mjenjača

- Uočava princip rada kontinualnih prenosnika

- Upoređuje princip rada hidrodinamičkog i hidromehaničkog mjenjača

- Uočava rad reduktora i navodi njegovu primjenu


- Razvija zalaganje za ekonomičnost, efikasnost i produktivnost

- Posjeta voznom parku transportnog preduzeća

40




mjenjači) - Objašnjava

mehaničke kontinualne prenosnike

- Objašnjava princip rada hidrodinamičkog i hidromehaničkog mjenjača

- Objašnjava reduktor Sistem oslanjanja - Objašnjava sistem

oslanjanja motornih vozila, vrste i klasifikacije sistema oslanjanja

- Objašnjava kinematske karakteristike oslanjanja

- Objašnjava elastične sisteme oslanjanja

- Definiše elemente za prigušenje

- Objašnjava stabilizatore

- Razlikuje elemente sistema za oslanjanje po njihovoj funkciji

- Uočava značaj kinematike vođenja točkova

- Razlikuje sisteme oslanjanja

- Uočava ulogu i način funkcionisanja amortizera

- Razvija sposobnost za timski rad

- Katalozi proizvođača

Sistemi za upravljanje - Objašnjava ulogu

sistema za upravljanje i elemente

- Objašnjava upravljački mehanizam

- Objašnjava prenosni mehanizam

- Objašnjava stabilizaciju i postavljanje upravljačkih točkova

- Objašnjava ulogu servo-uređaja upravljačkog mehanizma

- Upoređuje ulogu, sastavne dijelove i način funkcionisanja upravljačkog mehanizma

- Analizira stabilizaciju vozila

- Razlikuje uglove postavljanja upravljačkih točkova

- Razvija smisao za ekonomičnost i produktivnost

Vježbe: - Softver sistem za

upravljanje

Sistem za kočenje - Objašnjava

mehanizam za kočenje, navodi

- Uočava princip rada sistema za kočenje

- Skicira elemente

- Razvija preciznost u radu, efikasnost, usmjerenost ka

Vježbe: - Na katalozima

proizvođača,

41




ulogu i elemente - Objašnjava doboš

kočnice - Objašnjava disk

kočnice - Obrazlaže mehanički

prenosni mehanizam - Objašnjava

hidraulični prenosni mehanizam

- Obrazlaže hidraulične prenosne instalacije sa servo-uređajem i sa stranim energetskim izvorom

- Objašnjava pneumatske prenosne mehanizme kočnice

- Objašnjava jednovodne i dvovodne pneumatske prenosne mehanizme za kočenje priključnog vozila

- Obrazlaže princip rada kočnog ventila i kočnog cilindra

- Objašnjava motorni usporač

- Objašnjava hidropneumatske kočnice

kočnica - Uočava ulogu i

načine funkcionisanja hidraulične kočnice

- Upoređuje ulogu i način rada servo-uređaja i stranog energetskog izvora

- Uočava ulogu i način funkcionisanja pneumatske kočnice

- Rukuje sa mehanizmima za kočenje priključnog vozila

- Skicira kočni ventil i kočni cilindar

razvoju elektronskim i štampanim, učenici prepoznaju i analiziraju sisteme za kočenje

Točak i njegove osnovne mehanike kretanja i otpori pri vožnji vozila - Objašnjava ulogu i

konstruktivne oblike točka

- Objašnjava građu pneumatika

- Objašnjava označavanje pneumatika

- Uočava ulogu i građu pneumatika

- Razlikuje oznake na pneumaticima

- Upoređuje pojedine konstruktivne oblike pneumatika

- Shvata značaj i potrebu za timski rad i spremnost za pomoć

- Tabelarni prikaz oznaka pneumatika na primjeru

Otpori pri kretanju vozila i osovinski pritisci - Objašnjava otpor pri

kotrljanju - Objašnjava otpor

vazduha

- Upoređuje sile otpora pri kretanju vozila

- Skicira sile otpora

- Razvija smisao za preciznost

42




- Definiše koeficijent otpora vazduha

- Objašnjava otpor nagiba puta

- Objašnjava otpor inercijalnih sila

- Izračunava sile otpora

- Uočava otpor nagiba puta

Bilans snage i pogonske karakteristike - Definiše

karakteristike pogonskog motora

- Definiše spoljašnje brzinske karakteristike motora

- Definiše silu na pogonskim točkovima

- Objašnjava vučno - brzinske karakteristike vozila

- Definiše dinamičku karakteristiku vozila

- Definiše maksimalnu brzinu vozila

- Definiše ubrzanje vozila

- Definiše vrijeme ubrzanja

- Definiše put ubrzanja

- Objašnjava bilanse snage vozila

- Definiše prenosni odnos glavnog prenosnika

- Uočava karakteristike motora

- Upoređuje vučno - brzinsku i dinamičku karakteristiku vozila

- Skicira vučno-brzinsku i dinamičku karakteristiku vozila

- Upoređuje brzinu, ubrzanje, vrijeme i put ubrzanja

- Izračunava brzinu, ubrzanje, vrijeme i put ubrzanja

- Skicira dijagrame brzine, ubrzanja vremena i puta ubrzanja

- Skicira bilanse snage vozila

- Razvija smisao za preciznost i tačnost


rada sistema i mehanizama motora

Kontrolno-mjerni instrumenti na vozilu - Opisuje komandnu

tablu - Objašnjava

kontrolno-mjerne instrumente na vozilu

- Uočava elemente i ulogu komandne table

- Razlikuje pojedine kontrolno-mjerne instrumente

- Rukuje sa kontrolno mjernim instrumentima na vozilu

- Razvija materijalnu odgovornost


kontrolno mjernih instrumenata na vozilu

Tehničko održavanje motornih vozila - Objašnjava pojam

servisa i navodi podjelu

- Uočava organizaciju tehničkog održavanja

- Razvija zalaganje, efikasnost i ekonomičnost

- Posjeta servisu - Uputstva za tehničko

održavanje vozila

43




- Objašnjava parametre tehničkog održavanja vozila

- Objašnjava tehničko održavanje vozila

- Objašnjava način organizacije tehničkog održavanja

- Razlikuje vrste i vidove tehničkog održavanja

- Planira tehnički i kontrolni pregled vozila

- Rukuje sa tehničkom dokumentacijom vozila

Izvori električne energije i svjetlosna signalizacija - Opisuje auto-

kablove, osigurače, prekidače i releje

- Opisuje uređaje za osvjetljavanje puta i svjetlosnu signalizaciju

- Opisuje električne brisače i perače vjetrobrana

- Ilustruje šematski prikaz elektro-instalacije vozila

- Objašnjava uređaje za zagrijavanje i ventilaciju

- Upoređuje šeme električne instalacije i opreme na vozilu

- Uočava i razlikuje elektro instalacije na vozilu

- Uočava ulogu i način funkcionisanja uređaja za osvjetljenje puta

- Uočava ulogu i način funkcionisanja uređaja za svjetlosnu signalizaciju

- Rukuje sa uređajima za grijanje i ventilaciju vozila

- Razvija materijalnu odgovornost

- Šeme - Dijelovi - Softver

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J.Lenasi,T.Ristanović,Motori i motorna vozila,Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavnih sredstava,Beograd, 2003. - N.Janićijević, Tehnologija obrazovnog profila,Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavnih sredstava,Beograd, 2004. - D.Janković,Priručnik za automehaničare,Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavnih sredstava,Beograd, 2002. - D.Simić, Motorna vozila, Naučna knjiga, Beograd,1978. - P.Todorović,Motorna vozila, Naučna knjiga, Beograd, 2005. - J.Lenasi,Motorna vozila, Zavod za izdavanje udžbenika i nastavnih sredstava,

Beograd,2005. - LJ.Duraković,Motori sa unutrašnjim sagorijevanjem,Zavod za izdavanje udžbenika

i nastavnih sredstava,Beograd, 2005. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom sa pratećim

softverima koji prate potrebe nastave;modelima vozila i šemama. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu.

44

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Uređaji motora - Praktična nastava - Dijelovi motora i uređaji na

motoru - Sastavni dijelovi motora - Praktična nastava - Neispravnosti i način

otklanjanja neispravnosti na motoru

- Sistemi na vozilu - Osnovi mašinstva - Elastične veze - Ležišta i ležajevi - Opterećenja, naponi i

naprezanja mašinskih elemenata

- Elementi obrtnog kretanja

45

1.2.6.C. PRAKTIČNA NASTAVA 1.2.6.C.1 PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: OPŠTA MAŠINSKA PRAKSA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i oblicima nastave




Ukupno 252 252 Praktična nastava- Odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Razvijaju odgovornost i preciznosti u radu. - Usvajanje osnovnih znanja o tehnološkim postupcima obrade materijala i izrade

dijelova. - Razvijanje tehničke kulture. - Razvijanje radnih navika, tolerantnog odnosa među ljudima i sposobnosti za

timski rad. - Razvijanje preciznosti, upornosti i odgovornosti prilikom izvođenja radnih

zadataka. - Upoznavanje i primjenjivanje propisa zaštite na radu i zaštite životne okoline. - Osposobljavanje za samostalno izvođenje posla, stručno odlučivanje i usvajanje

novih znanja na svom stručnom području. - Sticanje praktičnih znanja o pravilnom korišćenju sredstava zaštite na radu i

zaštite životne sredine.

46

4. Sadržaj/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI




Radionica - Upoznaje radionicu

i radna mjesta - Upoznaje sredstva

zaštite i zaštitu na radu

- Upoznaje sa pripremom i održavanjem radnog mjesta, radnom i tehnološkom disciplinom

- Razvija odgovornost, urednost, tačnost, preciznost

- Stiče pozitivnu

orijentaciju prema zanimanju

- Učenici se upoznaju sa načinom pisanja dnevnika praktične nastave

- Svaki učenik

samostalno vodi dnevnik

- Dnevnik se ovjerava na kraju školske godine

- Učenik je dužan da čuva dnevnik praktične nastave iz svih razreda, jer se ovjereni dnevnici prilažu uz prijavu na završni ispit i predstavljaju uslov za pristupanje ispitu

Mjerenje i kontrolisanje - Definiše pojam

mjerenja i kontrolisanja

- Navodi alate za mjerenje dužina i uglova i objašnjava princip rada sa njima

- Mjeri dužine radioničkim lenjirima, metrima i pantljikama

- Pomoću šestara različitih vrsta prenosi mjere sa radnog predmeta na alat i obrnuto

- Mjeri dužine univerzalnim mjerilom sa nonijusom

- Mjeri dubine dubinomjerom

- Mjeri mikrometrima za spoljno i unutrašnje mjerenje i za mjerenje dubina

- Ispituje pravilnost obrtaja vratila, paralelnost površina i drugo

- Stiče radne navike - Stiče preciznost u

radu

Vježbe: - Mjerenja

univerzalnim mjerilom sa nonijusom, dubinomjerom, mikrometrima za spoljno i unutrašnje mjerenje, komparatorom

47




komparatorom - Bira i pravilno

kontroliše tolerancijskim mjerilima

- Kontroliše površine lenjirima i libelama

Pribor za stezanje i pridržavanje - Upoznaje se sa

priborom za stezanje i pridržavanje i načinom njegove primjene

- Navodi pravila stezanja

- Navodi i objašnjava pravila održavanja i čuvanja pribora za stezanje i pridržavanje

- Postavlja radni predmet u pribor za stezanje

- Steže radni predmet mehaničkim priborom (steznom glavom, mengelama, šapama, ekcentrima, oprugama)

- Steže magnetima - Pridržava radne

predmete različitim priborima za pridržavanje (glave, držači, vratila, ključevi)

- Rastavlja, čisti, podmazuje i sastavlja pribor za stezanje i pridržavanje

- Podiže tehničku kulturu

Vježbe: - Stezanja

(prihvatanja) raznih oblika obradaka različitim priborima (steznom glavom, mengelama, šapama, ekscentrima, oprugama)

Ocrtavanje i obilježavanje - Objašnjava pojam

ocrtavanja i obilježavanja na metalu i njegovu primjenu

- Navodi alate za ocrtavanje i obilježavanje na metalu i objašnjava način rada sa njima

- Obrazlaže pravila izbora alata i rada sa njima

- Bazira radni predmet i priprema površine za ocrtavanje

- Koristeći različite alate crta i obilježava zadate centre rupa, crta paralelne linije i linije paralelne ili upravne sa ili na ose predmeta, prenosi mjere na radni predmet, crta krugove i nanosi jednake podjeljke,

- Stiče preciznost u radu

Vježbe: - Ocrtavanja pomoću

pribora i alata za ocrtavanje (magnetna prizma, lenjiri, igle za crtanje, šestari, obilježvači, visinomjer, šabloni)

48




obilježava slovima, brojevima, bojom, prenosi elemente sa crteža u datoj razmjeri na pripremak

- Održava alat, pribor za ocrtavanje i obilježavanje

- Pridržava se pravila zaštite na radu

Turpijanje - Upoznaje se sa

pravilnim držanjem tijela pri obradi

- Navodi vrste turpija, oblik zuba, vrste i finoću nasjeka

- Objašnjava način rada sa turpijama

- Određuje pravilnu visinu stege

- Bira turpiju u zavisnosti od kvaliteta obrade koji je zadat na radioničkom crtežu

- Obrađuje površine turpijanjem

Vježbe - Turpijanje sa

različitim oblicima i nasjecima turpija

Odsijecanje materijala - Nabraja vrste

sjekača i objašnjava pravila rukovanja sjekačem

- Navodi vrste makaza, uslove primjene, način rada i pravila rukovanja

- Nabraja vrste

testera, način rada i pravila rukovanja

- Bira sjekač odgovarajuće geometrije u zavisnosti od materijala

- Uvježbava rad sa sjekačem u položenom i strmom položaju

- Siječe limove ručnim i mašinskim makazama

- Siječe šipkasti materijal (čelični, plastični, bakarni, mesingani, keramički)

- Reže materijal ručnom i mašinskom testerom

- Reže tanke predmete testerom

- Cisti i održava mašine, alat i pribor

- Razvija tehnološku disciplinu

Vježbe: - Odsijecanje

materijala sjekačem, ručnim i mašinskim makazama, ručnom i mašinskom testerom

Bušenje, upuštanje i razvrtanje - Nabraja alate i - Bira alate u - Stiče sigurnost i Vježbe:

49




mašine za bušenje - Objašnjava način

rada na bušilicama sa alatima za bušenje, upuštanje i razvrtanje

- Razumije pojam režima rezanja

- Navodi pravila pri bušenju

zavisnosti od zahtjeva na crtežu

- Zabušuje, buši, proširuje i razvrće otvore i rupe na limovima, cilindričnim, prizmatičnim radnim predmetima

- Čisti i održava radno mjesto

preciznost u radu - Bušenje, upuštanje i razvrtanje

Rezanje navoja - Nabraja vrste

alata za rezanje navoja i objašnjava postupke rada sa njima

- Ručno urezuje i narezuje navoje

- Urezuje navoje na bušilici

- Uočava uticaj sredstva za podmazivanje na kvalitet navoja

- Razvija svijest o potrebi sistematike u radu

Vježbe: - Ručno urezuje i

narezuje navoje

Struganje - Nabraja vrste

mašina i alate za struganje

- Objašnjava pojam mjerodavni režim rezanja

- Objašnjava postupke rada pri rezanju

- Izrađuje jednostavnije predmete struganjem na univerzalnom strugu (struže cilindre i konuse, reže navoje)

- Održava radno mjesto

Vježbe: - Struganja

jednostavnih oblika obratka na univerzalnom strugu

Glodanje - Nabraja vrste

mašina i alate za obradu glodanjem

- Objašnjava pojam mjerodavni režim rezanja

- Objašnjava postupke rada pri rezanju

- Izrađuje jednostavnije predmete glodanjem na univerzalnoj glodalici (ravne površine, izrađuje žljebove, konuse)


- Stiče sigurnost i preciznost u radu

Vježbe: - Izrađuje

jednostavnije predmete glodanjem na univerzalnoj glodalici (ravne površine, izrađuje žljebove i dr.)

Brušenje - Nabraja vrste

mašina i alate za obradu brušenjem

- Objašnjava pojam mjerodavni režim pri brušenju

- Obrađuje jednostavnije predmete brušenjem


- Razvija odgovornost prema potrebi pridržavanja standarda u radu

Vježbe: - Izvodi osnovne

operacije brušenja

50




- Objašnjava postupke rada pri brušenju

Površinska zaštita - Objašnjava procese

kod korozije - Navodi uzroke

korozije - Poznaje različite

vrste hemijskih prevlaka na čeliku i lakim metalima

- Površinski zaštićuje površine: uljima i mastima, bojama i lakovima, prevlakama od plastičnih masa, prevlakama od metalnih masa koji ne oksidiraju, hartijom za zaštitu od korozije i na druge načine

- Uočava karakteristike i ocjenjuje kvalitet metalnih zaštitnih prevlaka

- Uviđa važnost očuvanja čovjekove okoline

Vježbe: - Priprema (čisti)

površine za zaštitu i izvodi zaštitu metalnih površina premazima

Obrada limova - Poznaje funkciju i

postupke ravnanja, savijanja, porubljivanja, previjanja i plastičnog oblikovanja limova

- Ravna limove - Ravno savija ivice

limova - Ručno plastično

oblikuje limove - Ispravlja profile i

žice

- Uviđa važnost pridržavanja pravila zaštite na radu

Vježbe: - Obrade limova

Zakivanje materijala - Nabraja vrste

zakivanja i zakovice

- Objašnjava postupak zakivanja

- Spaja limove zakivanjem

- Razdvaja zakovane spojeve

Vježbe: - Spaja limove

hladnim zakivanjem

Lemljenje - Poznaje procese

pri lemljenju, lemove, alate, sredstva za zaštitu

- Priprema materijal, priprema alat i izvodi meko lemljenje

- Bira sredstva i pribor za tvrdo lemljenje i izvodi postupak

- Stiče sigurnost i preciznost u radu

Vježbe: - Meko i tvrdo

lemljenje

Zavarivanje - Objašnjava procese

zavarivanja - Razumije proces

zavarivanja

- Razlikuje boce za vodonik i acetilen

- Obrazlaže funkciju redukcionih

- Poštuje sistematičnost u radu

Vježbe: - Priprema predmeta

i izvođenje zavarivanja, uz

51




topljenjem, električnog zavarivanja i zavarivanja pod pritiskom

ventila, rad gorionika, proces vođenja gorionika i žice, ulogu praškova i pasta

- Uvježbava tehnike rada pri gasnom zavarivanju i sječenju

- Obrazlaže princip rada aparata za elektrolučno zavarivanje

- Priprema predmet i izvodi zavarivanje

primjenu različitih vrsta spojeva i zavara

- Ispitivanje zavarenih spojeva savijanjem i probom preloma

Automehaničarski alat i pribor - Upoznaje se sa

automehaničarskim alatom i priborom (ručni, univerzalni, specijalni) i mjernim alatom i priborima,razumije principe njihovog rada i upotrebe

- Vrši čišćenje, kontrolu (vizuelno ili uređajem), podmazivanje i slaganje automehaničarskog (ručnog, univerzalnog, specijalnog) alata i pribora

- Vrši provjeru ispravnosti moment ključa, izvlakača, mjerača pritiska u cilindrima, stetoskopa, mjerne viljuške, aerometra, regloskopa, luksmetra i drugim


Vježbe: - Čišćenje, kontrola

(vizuelno ili uređajem), podmazivanje i slaganje automehaničarskog (ručnog, univerzalnog, specijalnog) alata i pribora

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - P.Šojić,S.Simić,Tehnologija zanimanja za automehaničare, Zavod za udžbenike,

Beograd,2003. - S.Urošević,Proizvodno mašinstvo I dio,Nučna knjiga, Beograd,1984. - S.Miljanić,Praktični radovi glavnih zanimanja metalske struke, Zavod za izdavanje

udžbenika,Beograd,1988. - B.Kraut,Strojarski priručnik,Tehnička knjiga,Zagreb,1982. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Radionice sa radnim mjestima za mehaničku obradu rezanjem sa: - kompletima reznog alata, steznog pribora, mjernog i kontrolnog alata; - mašinama, alatima i priborom za sječenje, savijanje i prosijecanje; - spajanje materijala sa opremom, alatima i priborom za zavarivanje, lijepljenje,

lemljenje, zakivanje;

52

- montažu i demontažu sa ručnim i mašinskim alatom, priborom za stezanje i pridržavanje;

- mjernim i kontrolnim priborom i uređajim; - površinsku zaštitu i izolaciju sa alatom i opremom za farbanje, lakiranje. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - U toku klasifikacionog perioda učenik treba da ima najmanje dvije ocjene, od

kojih jedna treba da bude usmena provjera znanja. Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz:

- usmenih odgovora i aktivnosti učenika na časovima; - provjere praktičnih znanja (razumijevanje poslova i zainteresovanost učenika,

urednost, preciznost, tačnost, odgovoran odnos prema alatu, materijalima, instrumentima, opremi i poštovanju propisa zaštite);

- redovnosti i kvaliteta vođenja dnevnika. - Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim

periodima. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Viša stručna sprema iz područja mašinstva, uz prethodno obrazovanje za bravara,

mašinbravara ili alatničara, VKV - V stepen-bravar, mašinbravar, alatničar ili automehaničar

9. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Obrada mašinskih dijelova - Osnovi mašinstva - Metali i legure

- Obrada mašinskih dijelova - Automehaničarski alati i

pribori

- Motori i motorna vozila - Sistemi na motornom vozilu

53

1.2.6.C.2. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv dijela predmeta: ODRŽAVANJE MOTORNIH VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 252 252 III 231 231

Ukupno 483 483 Praktična nastava: Odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje sposobnosti za organizaciju i kontrolu rada na održavanju vozila. - Upoznavanje tehnološkog postupka montaže i demontaže sklopova i uređaja na

vozilu. - Sticanje osnovnih praktičnih znanja za korišćenje savremenih alata, pribora,

oruđa i uređaja za rad. - Upoznavanje elektroničkih komponenti i uređaja na motornom vozilu. - Upoznavanje električnih instalacija na motornim vozilima. - Osposobljavanje za korišćenje savremene opreme za dijagnostiku vozila i vršenje

tehničkog pregleda. - Razvijanje tehničke kulture. - Razvijanje radnih navika, tolerantnog odnosa među ljudima i sposobnosti za

timski rad. - Razvijanje preciznosti, upornosti i odgovornosti prilikom izvođenja radnih

zadataka. - Upoznavanje i primjenjivanje propisa zaštite na radu i zaštite životne okoline.

54

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Goriva, maziva i tehničke tečnosti - Navodi vrste goriva

koja koriste motorna vozila

- Opisuje karakteristike pojedinih vrsta goriva

- Navodi vrste i osobine različitih vrsta maziva

- Objašnjava uređaje za podmazivanje motornih vozila

- Objašnjava karakteristike tehničkih tečnosti i način korišćenja

- Uočava značaj goriva - Razumije oznake

oktanskog broja - Razumije oznake

cetanskog broja - Određuje pravilno

skladištenje i čuvanje goriva

- Razlikuje maziva prema vrsti i namjeni

- Određuje nivo ulja u motoru i karteru

- Planira dolivanje,zamjenu ulja,maziva i prečistača

- Razlikuje tehničke tečnosti prema vrsti i namjeni

- Uočava oznake tehničkih tečnosti prema vrsti i namjeni

- Shvata značaj odgovornosti prema zaštiti životne sredine

- Vrši zamjenu ulja u motoru

Izdvajanje i ugradnja akumulatora - Opisuje namjenu

akumulatora, sastav elektrolita i kontrolu nivoa elektrolita u akumulatoru

- Određuje nivo i gustinu elektrolita u akumulatoru i dopunjava ga

- Određuje redoslijed skidanja i priključivanja klema na polove akumulatora

- Izvodi izdvajanje i ugradnju akumulatora

- Shvata značaj odgovornosti prema zaštiti životne sredine

- Kontrola nivoa i gustine elektrolita u akumulatoru

- Akumulator

Svjetlosni uređaji na motornom vozilu - Nabraja uređaje za

osvjetljenje puta i svjetlosnu signalizaciju

- Navodi zadatak uređaja za davanje zvučnih signala

- Razlikuje uređaje za osvjetljenje puta na motornom vozilu

- Određuje ispravnost uređaja za osvjetljenje vozila

- Planira provjeru i dopunu obavezne opreme vozila

- Rezervne sijalice - Regloskop

55




Hlađenje motora - Navodi vrste

hlađenja motora - Objašnjava sistem za

hlađenje tečnošću - Objašnjava sistem za

hlađenje vazduhom

- Provjerava nivo tečnosti u sistemu za hlađenje

- Određuje potrebu za dolivanjem i zamjenom tečnosti

- Razvija odgovornost prema zaštiti životne sredine

- Zamjena tečnosti u sistemu za hlađenje

Motorska armatura - Nabraja glavne

dijelove i sklopove motora

- Pojašnjava pokretne i nepokretne dijelove motora

- Objašnjava razlike oto i dizel motora

- Objašnjava pripremu radnog prostora, radnog mjesta i vozila za početak izdvajanja motora iz šasije

- Objašnjava odvajanje armature, komandi i agregata

- Demonstrira izdvajanje motora iz šasije

- Razlikuje sklopove motora

- Uočava razliku između pokretnih i nepokretnih dijelova

- Uočava tehničko -tehnološki postupak izdvajanja motora iz šasije

- Uočava postupak izgradnje i ugradnje dijelova motora

- Razlikuje odvojene elemente i sklopove

- Shvata značaj za pomoć i razvijanje timskog rada

- Rad u radionici

Izdvajanje glave motora i razvodnog mehanizma - Nabraja radnje koje

se rade prije skidanja glave motora

- Demonstrira izdvajanje glave motora

- Opisuje moguće neispravnosti glave motora i njihovo otklanjanje

- Nabraja sastavne elemente razvodnog mehanizma

- Demonstrira zupčenje koljenastog i bregastog vratila

- Demonstrira podešavanje zazora između bregova

- Razlikuje radnje koje treba obaviti da bi skinuli glavu motora

- Uočava moguće neispravnosti na glavi motora i zna kako ih otkloniti

- Uočava ulogu razvodnog mehanizma

- Razlikuje sastavne dijelove razvodnog mehanizma

- Razlikuje usisni i izduvni ventil

- Provjerava zategnutost zupčastog kaiša

- Razvija spremnost i sposobnost za saradnju i timski rad

- Izdvajanje glave motora

- Izdvajanje razvodnog mehanizma

56




bregastog vratila i ventila

Izdvajanje klipne grupe i koljenastog vratila - Objašnjava ulogu

klipne grupe - Demonstrira

izdvajanje klipne grupe

- Objašnjava ulogu koljenastog vratila

- Demonstrira izdvajanje koljenastog vratila

- Objašnjava oštećenja koljenastog vratila

- Razlikuje klipove za oto i dizel motore

- Upoređuje klipne prstenove i zna njihovu ulogu

- Uočava čeoni zazor na sastavcima klipova

- Rukuje izmjenom ležajeva na klipnjači

- Razlikuje leteće i ležeće rukavce

- Razlikuje oznake na ležajevima i zna njihove položaje

- Uočava (vizuelno) oštećenja koljenastog vratila


- Rastavljanje i sastavljanje klipne grupe

- Izdvajanje koljenastog vratila

Sistem za napajanje motora gorivom i vazduhom - Objašnjava vrste

sistema za napajanje oto motora gorivom

- Nabraja sastavne dijelove sistema

- Objašnjava vrste sistema za napajanje dizel motora gorivom

- Nabraja sastavne dijelove sistema za napajanje dizel motora gorivom

- Objašnjava razlike oto i dizel motora

- Uočava funkciju sastavnih elemenata sistema za napajanje motora gorivom

- Razlikuje neispravnosti i način otklanjanja tih neispravnosti

- Uočava način redovnog održavanja sistema

- Upoređuje ulogu i funkciju sastavnih elemenata sistema za napajanje dizel motora gorivom

- Uočava namjenu pumpe niskog i pumpe visokog pritiska

- Uočava zadatak brizgaljki i način provjere ispravnosti rada brizgaljki

- Uočava način redovnog održavanja sistema za napajanje

- Razumije važnost zaštite na radu

- Sistem za napajanje oto motora gorivom

- Sistem za napajanje dizel motora gorivom

57




dizel motora gorivom i vazduhom

Sistem za podmazivanje - Navodi ulogu sistema

za podmazivanje - Nabraja sastavne

dijelove sistema za podmazivanje

- Objašnjava moguće neispravnosti i način otklanjanja neispravnosti

- Uočava ulogu pojedinih dijelova sistema

- Upoređuje neispravnosti i način održavanja sistema za podmazivanje

- Razvija odnos kvaliteta rada i ispunjavanju radnih obaveza

- Sistem za podmazivanje

Sistem za hlađenje - Navodi ulogu sistema

za hlađenje - Nabraja sastavne

dijelove sistema za hlađenje

- Objašnjava moguće neispravnosti i način otklanjanja neispravnosti

- Razlikuje ulogu dijelova sistema

- Upoređuje moguće neispravnosti i način održavanja sistema

- Razvija odnos kvaliteta rada i ispunjavanja radnih obaveza

- Sistem za hlađenje

Sistem za paljenje smješe - Opisuje uređaje za

paljenje smješe - baterijsko paljenje, - tranzistorsko

paljenje, - elektronsko

paljenje, - potpuno elektronsko

paljenje, - magnetno paljenje - Nabraja sastavne

dijelove pojedinih uređaja

- Uočava osnovne zadatke sistema za paljenje

- Razlikuje pojedine sisteme za paljenje radne smješe i njihove sastavne dijelove

- Priključuje mototester i zna da pročita eventualne kvarove na sistemu

- Podstiče spremnost za pomoć i razvijanje timskog rada

- Dopuna akumulatora - Zamjena četkice na

alternatoru - Zamjena četkica na

elektropokretaču - Priključivanje

motora na mototester

Sistem za startovanje motora

- Navodi ulogu sistema za startovanje motora

- Nabraja sastavne elemente

- Objašnjava princip rada

- Objašnjava način održavanja sistema

- Razlikuje izvore struje

- Upoređuje generator jednosmjerne i naizmjenične struje, ulogu generatora električne energije

- Uočava ulogu elektropokretača i kako ga ispitati i zamijeniti

- Razvija snalažljivost, spremnost za saradnju i preciznost

- Ispitivanje elektropokretača i provodnika

58




- Ispituje osigurače i kutije osigurača

- Crta i čita šeme elektro instalacija

Elektro instalacije na vozilu - Upoznaje se sa

vrstama provodnika na vozilu

- Opisuje prekidače na vozilu, vrste i primjenu

- Objašnjava značaj osigurača u električnim instalacijama

- Objašnjava električne šeme instalacija na motornom vozilu

- Razlikuje vrste provodnika koji se nalaze na vozilu

- Upoređuje vrste i primjenu prekidača na vozilu kao i njihovu razliku

- Upoređuje osigurače na vozilu u pogledu snage, oblika i dimenzija

- Crta šemu sa osiguračima i potrošačima na vozilu

- Uočava otkaz i njegovo otklanjanje u električnim instalacijama na vozilu

- Razlikuje električne šeme instalacija na motornim vozilima

- Razvija sposobnost logičkog razmišljanja i zaključivanja

59




učenik učenik učenik Spojnica - Objašnjava vađenje

spojnice iz vozila - Navodi kvarove

spojnice - Opisuje zamjenu

lamele - Objašnjava kontrolu

i zamjenu potisnog ležaja

- Opisuje zamjenu hidraulične spojnice

- Upoređuje postupak montaže i demontaže spojnice

- Izvodi postupak zamjene elemenata spojnice

- Razvija tehničku kulturu


- Rad u radionici - Zamjena spojnice

Mjenjački prenosnici - Objašnjava

održavanje i moguće kvarove na mjenjačima

- Objašnjava vađenje mjenjača i rastavljanje

- Objašnjava opravku mehaničkih mjenjača

- Objašnjava opravku hidrauličnih mjenjača

- Objašnjava opravku električnih mjenjača

- Opisuje sastavljanje mjenjača i ugrađivanje na vozilo

- Uočava kvarove na mjenjaču

- Izvodi postupak vađenja, rastavljanja i satavljanja mjenjača

- Razvija spremnost za pomoć

- Rad u radionici - Izgradnja i ugradnja

mjenjačkog prenosnika

Zglobni prenosnici - Opisuje održavanje

zglobnih prenosnika i navodi kvarove

- Opisuje opravku zglobnih prenosnika

- Uočava postupak zamjene elemenata zglobnih prenosnika

- Razvija ispravnost za pružanje i pružanje pomoći

- Rad u radionici - Skidanje i ugradnja

zglobnih prenosnika

Pogonski most - Objašnjava

održavanje pogonskog mosta

- Objašnjava skidanje, dijelove pogonskog mosta

- Uočava kvarove na pogonskom mostu

- Uočava postupak opravke pogonskog mosta

- Podstiče spremnost za pomoć i razvijanje timskog rada

- Razvija preciznost u radu

- Održavanje pogonskog mosta

Sistem za oslanjanje - Objašnjava - Uočava kvarove na - Razvija snalažljivost - Zamjena opruga i

60




održavanje i navodi kvarove na sistemu za oslanjanje

- Objašnjava izgradnju i ugradnju elemenata na vozilo

sistemu oslanjanja - Održava elemenate

sistema za oslanjanje

u radu i ekonomičnost

amortizera

Sistem za upravljanje - Objašnjava

održavanje sistema za upravljanje

- Opisuje održavanje servo uređaja

- Opisuje održavanje servo-upravljača

- Opisuje kontrolu položaja upravljačkih točkova

- Uočava način održavanja upravljačkog mehanizma

- Upoređuje postupak skidanja i ugradnje elemenata sistema za upravljanje

- Uočava način održavanja servo uređaja

- Kontroliše položaj upravljačkih točkova

- Zamjena glave upravljača

- Zamjena servo uređaja

- Podešavanje uglova upravljačkih točkova

Sistem za kočenje - Objašnjava

održavanje i kvarove mehaničke i hidraulične kočnice

- Objašnjava opravku disk- kočnice

- Objašnjava opravku doboš – kočnice

- Objašnjava održavanje vazdušne kočnice

- Navodi kvarove hidro-pneumatske kočnice

- Navodi kvarove motorne kočnice

- Uočava način održavanja sistema za kočenje

- Razvija preciznost u radu

- Razvija odgovornost

- Zamjena glavnog i radnog cilindra

- Zamjena doboša i diska kočnice

Ram i karoserija - Opisuje održavanje

rama vozila - Opisuje održavanje

samonoseće karoserije putničkog automobila, teretnog vozila i autobusa

- Uočava održavanje rama vozila

- Podstiče efikasnost u radu i ekonomičnost

Priključni uređaji motornog vozila - Opisuje održavanje

priključnih uređaja - Uočava način

održavanja - Podstiče efikasnost u

radu i ekonomičnost

61




priključnih uređaja Tehničko održavanje i opsluživanje vozila - Objašnjava pojam

servisa i navodi podjelu

- Objašnjava parametre tehničkog održavanja vozila

- Objašnjava tehničko održavanje vozila


- Uočava organizaciju tehničkog održavanja

- Razvija zalaganje, efikasnost i ekonomičnost

- Uputstva za tehničko održavanje vozila

Ispitivanje sistema za napajanje motora gorivom - Objašnjava način

ispitivanja benzinske pumpe

- Objašnjava nivo goriva u lončetu karburatora

- Objašnjava regulisanje praznog hoda karburatora

- Objašnjava podešavanje sastava smješe za različite režime rada motora

- Objašnjava pumpu visokog pritiska - PVP na probnom stolu

- Opisuje ispitivanje i podešavanje količine ubrizganog goriva

- Opisuje ispitivanje i podešavanje momenta početka ubrizgavanja goriva

- Opisuje ispitivanje i podešavanje regulatora pumpe

- Objašnjava održavanje i opravku rotacionih pumpi

- Opisuje postupak ispitivanja i podešavanja brizgaljki

- Određuje nivo goriva u karburatoru

- Određuje sastav radne smješe

- Uočava postupak ispitivanja PVP na probnom stolu

- Uočava postupak ispitivanja i podešavanja količine ubrizganog goriva

- Uočava postupak ispitivanja i podešavanja momenta početka ubrizgavanja goriva

- Uočava postupak ispitivanja i podešavanja regulatora pumpe

- Uočava postupak ispitivanja i podešavanja brizgaljki

- Razvija marljivost i preciznost u radu


- Praktične vježbe: Analiza izduvnih gasova

62




Ispitivanje sistema za paljenje - Objašnjava

ispitivanje i podešavanje ugla zatvaranja kontakta prekidača paljenja

- Objašnjava ispitivanje i podešavanje ugla pretpaljenja

- Opisuje upotrebu stroboskopske lampe

- Opisuje ispitivanje sistema paljenja pomoću osciloskopa

- Ispituje i podešava ugao pretpaljenja

- Zna postupak ispitivanja sistema paljenja pomoću osciloskopa

- Razvija preciznost i tačnost u radu


- Rad u servisu

Ispitivanje točkova - Objašnjava statičku,

dinamičku i kombinovanu neuravnoteženost točka

- Objašnjava uređaje za kontrolu uravnoteženosti točkova i uslove za ispitivanje

- Objašnjava uravnoteženost točka

- Objašnjava uređaje za kontrolu uglova prednjih točkova

- Objašnjava kontrolu položaja upravljačkih točkova pomoću projektora

- Objašnjava kontrolu položaja upravljačkih točkova pomoću optičkog mjernog uređaja

- Objašnjava kontrolu položaja upravljačkih točkova pomoću elektronskih uređaja

- Upoređuje vrste uređaja za kontrolu i uravnoteženost točka

- Izvodi radove na ispitivanju uravnoteženosti točkova pomoću elektronskog uređaja

- Izvodi radove na kontroli položaja upravljačkih točkova

- Izvodi radove na kontroli uglova točka na optičkom mjernom uređaju

- Izvodi radove na kontroli uglova točka na elektronskom uređaju

- Razvija preciznost i tačnost u radu

- Rad u servisu - Ispitivanje i

podešavanje uravnoteženosti točka

- Kontrola položaja upravljačkih točkova projektorom, optičkim i elektronskim uređajima

Tehnički pregled vozila - Objašnjava pojam

tehničkog pregleda i - Razlikuje vrste

tehničkih pregleda - Razvija tehničku

kulturu - Linija tehničkog

pregleda

63




faze radova - Opisuje razloge

dolaska na tehnički pregled

- Objašnjava kontrolu uređaja za davanje svjetlosnih znakova

- Opisuje utvrđivanje kočnih sila i kočnih efekata

- Opisuje kontrolu izduvnih gasova

- Opisuje kontrolu uglova prednjih točkova

- Opisuje kontrolu ispravnosti velikog svijetla na vozilu

- Objašnjava uređaje za mjerenje intenziteta zvuka

- Opisuje mjerenje slobodnog hoda točka upravljača

- Objašnjava administrativne poslove pri vršenju tehničkog pregleda

- Radi na kontroli uređaja za davanje svjetlosnih znakova

- Radi na mjerenju kočnih sila

- Radi na kontroli izduvnih gasova

- Radi na kontroli prednjih točkova

- Radi na kontroli velikih svjetala

- Radi na mjerenju intenziteta zvuka

- Radi na mjerenju slobodnog hoda točka upravljača

- Upoređuje administrativne poslove pri tehničkom pregledu

- Razvija samopouzdanje pri radu

- Razvija marljivost i preciznost


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - N.Prgomelja,N.Pribićević,Opšta mašinska praksa,Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 1992. - D.Janković, J.Janićijević,Tehnologija obrazovnog profila automehaničar za II

razred, Zavod za udžbenike, Beograd, 2003. - D.Janković,J.Janićijević,Tehnologija obrazovnog profila automehaničar za III

razred, Zavod za udžbenike, Beograd, 2004. - N.Janićijević, M.Terzić,Elektronski uređaji u automobilu,Tehnička škola,

Beograd, 1993. - B. Vasić,D.Janković,Tehnologija održavanja vozila, Mašinski fakultet, Beograd,

2000. - D.Janković, N.Janićijević, Održavanje motornih vozila, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva,Beograd, 2000. - J.Lenasi,T.Ristanović,Motori i motorna vozila, Zavod za udžbenike, Beograd,

2001. - D.Simić,Motorna vozila, Zavod za udžbenike, Beograd. - M.Radovanović, Pogonske materije, I deo, Goriva, Mašinski fakultet, Beograd,

1978. - N.Putnik,Garaže i servisi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2000. - Priručnici za pojedine marke i tipove vozila - Autokatalozi i časopisi iz oblasti automobilizma.

64

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Radionice sa radnim mjestima za mehaničku obradu rezanjem: sa kompletima

reznog alata, sa alatom za stezanje i pridržavanje mjernog i kontrolnog alata mašinama, alatom i priborom za sječenje i savijanje, za spajanje materijala zavarivanjem, lemljenjem,

- model vozila, modeli pojedinih sklopova na vozilu, - stubna dizalica, - univerzalni i specijalni alat, - uređaji za podmazivanje, - dijagnostički aparati za utvrđivanje stanja sklopova, - računarom sa odgovarajućom programskom opremom za dijagnostiku, raznim

sklopovima, modelima, elementima hidrauličnog i pneumatskog sistema, mjernim i kontrolnim instrumentima,

- računarom sa odgovarajućim softverskim paketom (za simulaciju rada pogonskog motora i drugih sistema kao i tehnološki postupak opravke motornih vozila), grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima,

- oprema za vršenje tehničkih pregleda. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Praktičan rad, po jedan rad u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - VI ili VII stepen iz područja mašinstva - VI ili VII stepen iz područja saobraćaja, smjer drumski saobraćaj - Automehaničar specijalista 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Habanje dijelova i sklopova

na vozilu - Osnovi mašinstva - Metali i legure

- Goriva i maziva - Električne instalacije na

motornom vozilu - Motori i motorna vozila - Poznavanje električnih

instalacija na motornom vozilu

- Sistem za hlađenje motora - Razvodni mehanizam - Klipna grupa - Koljenasto vratilo - Sistem za napajanje oto

motora gorivom - Sistem za napajanje dizel

motora gorivom

- Motori i motorna vozila - Neispravnosti i način otklanjanja neispravnosti

65

1.2.6.C.3 PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: PROPISI U DRUMSKOM SAOBRAĆAJU 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II 252 252 III

Ukupno 252 252 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pravima, obavezama i odgovornosti u vezi zaštite na radu. - Upoznavanje, prihvatanje i poštovanje Zakona o bezbjednosti saobraćaja. - Razvijanje odgovornost i humanosti prema drugim učesnicima u saobraćaju. - Upoznavanje sa odredbama Zakona o prevozu u drumskom saobraćaju. - Upoznavanje sa odredbama Zakona o prevozu opasnih materija. - Osposobljavanje za primjenu teorijskog znanja u praksi. - Podsticanje aktivnog učešća u nastavi i permanentnog profesionalnog

usavršavanja. - Razvijanje osjećaja za ekonomičnost. - Razvijanje pozitivne orijenacije prema zanimanju.

66

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Osnovni pojmovi o zaštiti na radu - Definiše i objašnjava

pojedine izraze iz Zakona o zaštiti na radu (zaposleni, poslodavac, zaštita na radu, radno mjesto, preventivne mjere...)

- Shvata važnost preciznog i jedinstvenog definisanja pojmova

- Podstiče razmišljanje


Preventivne mjere zaštite na radu - Opisuje izvore

opasnosti na radu - Navodi i objašnjava

preventivne mjere zaštite na radu

- Poznaje izvore opasnosti na radu

- Shvata značaj preventivnih mjera

- Razvija sposobnost opažanja i upoređivanja različitih opasnosti u radu

Sredstva i oprema lične zaštite - Nabraja sredstva

zaštite na radu - Nabraja opremu za

ličnu bezbjednost na radu

- Opisuje karakteristike pojedinih sredstava lične zaštite

- Razlikuje sredstva zaštite na radu

- Demonstrira upotrebu HTZ opreme



Prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih u vezi zaštite na radu - Nabraja prava

zaposlenih u vezi zaštite na radu

- Nabraja obaveze zaposlenih u vezi zaštite na radu

- Objašnjava odgovornost zaposlenih u vezi zaštite na radu

- Shvata važnost poznavanja prava i obaveza zaposlenih

- Razlikuje disciplinsku i materijalnu odgovornost zaposlenih

- Razvija kritičko razmišljanje i inicijativnost

Osnovni pojmovi o bezbjednosti saobraćaja na putevima - Definiše osnovne

pojmove o bezbjednosti saobraćaja na putevima

- Shvata važnost preciznog i jedinstvenog definisanja pojmova

- Podstiče marljivost

Saobraćajna signalizacija - Upoznaje

saobraćajne znakove - Poznaje stvarne i

apstraktne opasnosti - Razvija kritičko

razmišljanje i

67




- Upoznaje oznake na kolovozu i opremu puta

- Upoznaje svjetlosne saobraćajne znakove

- Upoznaje znakove i naredbe koje daje ovlašćeno lice

koje nastaju zbog nepoštovanja saobraćajne signalizacije

- Poznaje oznake na kolovozu, uočava sličnosti i razlike

inicijativnost - Podstiče

samopouzdanje

Pravila saobraćaja - Upoznaje zajedničke

odredbe ZOBS-a - Objašnjava radnje

vozilom u saobraćaju - Opisuje i ilustruje

uključivanje vozila u saobraćaj

- Objašnjava kretanje vozila na putu

- Poznaje propise vezane za brzinu kretanja vozila na putu

- Objašnjava pravila skretanja vozila i propise vezane za prvenstvo prolaza

- Upoznaje propise u vezi vozila sa pravom prvenstva prolaza i vozilo pod pratnjom

- Poznaje propise u vezi saobraćaja na raskrsnici

- Poznaje pravila mimoilaženja, preticanja, obilaženja parkiranja i zaustavljanja

- Opisuje zvučne i svjetlosne znake upozorenja

- Opisuje pravila vučenja vozila

- Navodi propise vezane za upotrebu svjetala u saobraćaju i odstojanje između vozila

- Opisuje saobraćaj tramvaja, radnih

- Analizira opšte odredbe ZOBS-a

- Uočava značaj korišćenja sigurnosnih pojaseva

- Shvata uticaj brzine kretanja vozila na bezbjednost saobraćaja

- Uočava uticaj poštovanja pravila saobraćaja na bezbjednost saobraćaja

- Shvata značaj uzajamnog poštovanja i razumijevanja među učesnicima u saobraćaju

- Predviđa opasnosti pri prevozu tereta na vozilu

- Uočava opasnosti saobraćaja na prelazu puta preko željezničke pruge i na auto-putu

- Uočava specifičnosti saobraćaja tramvaja

- Analizira specifičnosti kretanja pješaka, a posebno djece

- Podstiče inicijativnost

- Podstiče snalažljivost


- Podstiče marljivost - Razvija pozitivnu


- Provjeru znanja vršiti putem testova u kojima je poželjno ponuditi više tačnih odgovora

68




mašina, bicikla, bicikla sa motorom i motocikla

- Opisuje saobraćaj zaprežnih vozila i gonjenje stoke

- Opisuje kretanje pješaka i obaveze vozača prema pješacima

- Objašnjava saobraćaj na prelazu preko pruge, u tunelu i na auto- putu

- Upoznaje propise vezane za teret na vozilu i prevoz lica vozilima

- Upoznaje pravila za probne vožnje, sportske i druge priredbe na putu

Dužnosti učesnika u saobraćaju u slučaju saobraćajne nezgode - Upoznaje propise

vezane za dužnosti učesnika u saobraćaju u slučaju saobraćajne nezgode

- Zna obaveze u slučaju saobraćajne nezgode

- Razvija prilagodljivost

Propisi vezani za vozače - Upoznaje propise

vezane za uslove za upravljanje vozilom, sticanje prava na upravljanje vozilom i trajanje upravljanja vozilom

- Navodi kategorije vozačkih dozvola i zdravstvene preglede vozača

- Zna uslove za upravljanje vozilom

- Poznaje kategorije vozačkih dozvola i zdravstvene preglede vozača

- Podstiče toleranciju - Razvija pozitivan

odnos prema zanimanju

Propisi vezani za vozila - Navodi uslove za

učestvovanje vozila u saobraćaju

- Navodi vrste registarskih tablica

- Objašnjava registraciju

- Poznaje vrste registarskih tablica

- Poznaje način registracije motornih i priključnih vozila

- Shvata uticaj





69




motornih i priključnih vozila

- Navodi dimenzije, ukupne mase i osovinsko opterećenje motornih i priključnih vozila

preventivnih mjera na bezbjedno odvijanje saobraćaja

Posebne mjere bezbjednosti i kaznene odredbe - Upoznaje posebne

mjera bezbjednosti (oduzimanje vozačke dozvole na licu mjesta, isključivanje iz saobraćaja, kazneni bodovi i evidencija)

- Upoznaje kaznene mjere za prekršaje u saobraćaju

- Shvata uticaj represivnih mjera na bezbjedno odvijanje saobraćaja

- Podstiče spremnost na saradnju

- Razvija svijest o humanosti

Opšte odredbe Zakona o prevozu u drumskom saobraćaju - Definiše i objašnjava

pojedine izraze iz Zakona o prevozu u drumskom saobraćaju

- Navodi uslove za vozila kojima se obavlja javni prevoz

- Navodi uslove za vozača vozila u javnom prevozu

- Shvata važnost pravilnog obilježavanja vozila u javnom prevozu

- Analizira uslove za vozače u javnom prevozu putnika

- Poznaje uslove za vozače pri prevozu opasnih materija



Uslovi za obavljanje prevoza u drumskom saobraćaju - Navodi uslove za

dobijanje licence za javni prevoz putnika ili tereta

- Objašnjava izvod licence

- Poznaje postupak dobijanja licence za javni prevoz putnika ili tereta



Prevoz putnika u javnom drumskom saobraćaju - Navodi propise

vezane za linijski prevoz putnika

- Objašnjava usklađivanje reda vožnje

- Objašnjava registraciju i ovjeru

- Uočava razlike između unutrašnjeg i međunarodnog linijskog prevoza

- Shvata potrebu i značaj usklađivanja redova vožnje u unutrašnjem i



70




redova vožnje - Navodi propise

vezane za slobodni prevoz putnika

- Navodi propise vezane za povremeni i naizmjenični prevoz putnika

- Navodi propise vezane za rad autobuskih stanica

međunarodnom prevozu putnika

- Upoređuje povremeni i naizmjenični prevoz putnika

- Poznaje uslove za dobijanje licence za pružanje usluga autobuske stanice

Prevoz tereta u javnom drumskom saobraćaju - Objašnjava način

raspodjele dozvola za međunarodni prevoz robe

- Objašnjava način izdavanja dozvola za prevoz tereta stranom prevozniku

- Navodi uslove za dobijanje licence za pružanje usluga teretne stanice

- Zna kriterijume za raspodjelu dozvola za međunarodni prevoz robe

- Poznaje uslove za dobijanje licence za pružanje usluga teretne stanice


Prevoz za sopstvene potrebe - Objašnjava način

dobijanja odobrenja za vršenje prevoza za sopstvene potrebe

- Objašnjava način obilježavanja vozila koja se koriste u prevozu za sopstvene potrebe

- Navodi propise vezane za prevoz lica i stvari za sopstvene potrebe

- Upoređuje javni prevoz i prevoz za sopstvene potrebe

- Zna postupak dobijanja dozvole za međunarodni prevoz stvari ili putnika za sopstvene potrebe


Osnovne odredbe Zakona o prevozu opasnih materija - Nabraja vrste

opasnih materija - Definiše pojedine

opasne materije - Navodi ostale

osnovne odredbe Zakona o prevozu opasnih materija

- Upoređuje opasne materije po stepenu opasnosti

- Shvata važnost preduzimanja preventivnih zaštitnih mjera


71




Zajedničke mjere bezbjednosti pri rukovanju opasnim materijama - Navodi propise

vezane za pakovanje opasnih materija

- Navodi propise vezane za utovar i istovar opasnih materija

- Navodi propise vezane za prevoz opasnih materija

- Shvata važnost pravilnog izbora ambalaže pri prevozu opasnih materija

- Uočava potencijalne opasnosti na mjestima utovara i istovara i prilikom prevoza opasnih materija


Posebne mjere bezbjednosti za prevoz opasnih materija - Navodi posebne

mjere bezbjednosti pri prevozu eksplozivnih materija

- Navodi posebne mjere bezbjednosti pri prevozu gasova i lako zapaljivih tečnosti

- Navodi posebne mjere bezbjednosti pri prevozu otrova

- Navodi posebne mjere bezbjednosti pri prevozu radioaktivnih materija

- Navodi osnovne odredbe Evropskog sporazuma o međunarodnom prevozu opasne robe u drumskom saobraćaju - ADR

- Zna obaveze glavnih učesnika u transportu opasnih materija

- Zna način obilježavanja vozila pri prevozu pojedinih opasnih materija

- Zna postupak za dobijanje odobrenja za prevoz pojedinih opasnih materija


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Zakon o zaštiti na radu, Službeni list RCG,br.79/04. - Zakon o bezbjednosti saobraćaja na putevima, Službeni list RCG,br72/05. - Zakon o prevozu u drumskom saobraćaju, Službeni list RCG,br. - Zakon o prevozu opasnih materija,Službeni list CG,br. - Priručnici za polaganje vozačkog ispita. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom - Priključak za Internet

72

- LCD projektor - Šeme sa saobraćajnim znakovima 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Pismeno, testovi, dva puta u toku školske godine. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Odnos prema pješacima - Obaveze u slučaju

saobraćajne nezgode

Saobraćajna kultura - Moral i ponašanje u saobraćaju

- Propisi vezani za vozila Motori i motorna vozila - Koncepcija gradnje motornih vozila

- Propisi vezani za javni prevoz putnika i robe

Prevoz putnika i robe - Dokumenta u prevozu putnika i robe

- Javni gradski i međugradski prevoz putnika

73

1.2.6.C.4 PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: EKSPLOATACIJA VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



nastava I II III 330 330

Ukupno 330 330 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o karakteristikama i sredstvima pojedinih vidova saobraćaja. - Upoznavanje pretovarne mehanizacije. - Sticanje znanja o specifičnostima prevoza pojedinih vrsta roba. - Upoznavanje sa sadržajem i funkcijom robnih i putničkih terminala. - Upoznavanje sa vrstama skladišta i načinima skladištenja robe. - Razumijevanje problema stacionarnog saobraćaja. - Upoznavanje sa parkiralištima i parking garažama. - Sticanje znanja o servisima za održavanje vozila. - Upoznavanje sa dokumentacijom i ispravama koje prate prevoz tereta. - Upoznavanje sa dokumentacijom i ispravama koje prate prevoz putnika. - Razumijevanje uloge osiguranja u transportu. - Razumijevanje uticaja drumskog saobraćaja na zdravu životnu sredinu. - Razvijanje ekonomičnosti. - Razvijanje pozitivne orijenacije prema zanimanju.

74





Prevozna sredstva - Nabraja i opisuje

prevozna sredstva drumskog, željezničkog, vodenog i vazdušnog saobraćaja

- Navodi i opisuje karakteristike prevoznih sredstava pojedinih vidova saobraćaja

- Upoznaje sredstva specijalne namjene u pojedinim vidovima saobraćaja

- Upoređuje prevozna sredstva po pojedinim tehničkim i eksploatacionim karakteristikama

- Shvata značaj i ulogu drumskog saobraćaja

- Postiče motivaciju - Razvija pozitivnu


- Učenici na Internetu pronalaze slike prevoznih sredstava pojedinih vidova saobraćaja i prezentuju iste

Pretovarna mehanizacija - Navodi vrste

pretovarne mehanizacije

- Opisuje zahvatna sredstava na pretovarnoj mehanizaciji

- Opisuje vrste viljuškara

- Opisuje vrste kranova

- Opisuje pretovarna sredstva neprekidnog djejstva

- Razlikuje mašine cikličnog transporta (dizalice i liftove)

- Razlikuje mašine kontinualnog transporta

- Razlikuje univerzalna i specijalna zahvatna sredstva

- Poznaje tehničko-tehnološke karakteristike pretovarne mehanizacije



- Učenici na Internetu pronalaze slike pretovarnih sredstava i prezentuju iste

Poznavanje robe - Navodi podjele robe

prema raznim kriterijumima

- Objašnjava pojam standarda i standardizacije

- Navodi nivoe standardizacije

- Objašnjava postupak donošenja ili zamjene standarda

- Navodi podjele ambalaže

- Objašnjava funkcije

- Shvata potrebu klasifikacije robe

- Shvata značaj i ulogu međunarodne organizacije ISO

- Razlikuje transportnu i komercijalnu ambalažu

- Zna pravilno postupati sa specifičnom robom prilikom skladištenja i transporta



75




ambalaže - Upoznaje se sa

oznakama na ambalaži

- Navodi uslove za pakovanje prehrambenih proizvoda

- Opisuje postupanje sa opasnom, lakokvarljivom i vangabaritnom robom

- Zna uzroke kvarenja lakokvarljive robe

Robni i putnički terminali - Opisuje terminale u

pojedinim vidovima saobraćaja

- Nabraja sadržaje, funkcije i operativne površine terminala

- Opisuje terminale za rasute terete i generalne terete

- Opisuje terminale za tečne terete

- Opisuje kontenerske terminale

- Opisuje putničke terminale u drumskom, željezničkom, vazdušnom i vodenom saobraćaju

- Razlikuje prevozna sredstva koja su u dodiru sa terminalom

- Razlikuje pretovarnu mehanizaciju koja se koristi u robnim terminalima

- Zna sadržaje putničkih terminala u pojedinim vidovima saobraćaja

- Shvata ulogu terminala za efikasno odvijanje transporta


- Razvija smisao za ekonomičnost, efikasnost i produktivnost

- Posjeta putničkom i robnom terminalu

Skladišta - Objašnjava pojam

skladišta - Nabraja poslove

skladišne službe - Objašnjava pravila

slaganja i smještaj tereta u skladišta

- Nabraja i opisuje vrste skladišta

- Objašnjava kontrolu kvaliteta i kvantiteta robe

- Razlikuje dokumentaciju koja se koristi u skladištu

- Shvata značaj pravilnog skladištenja robe



- Posjeta luci ili skladištu

Garaže i servisi - Navodi i opisuje

karakteristike - Shvata uticaj

pojedinih faktora na - Podstiče pozitivnu

orijentaciju prema - Posjeta savremeno

opremljenom servisu

76




parkiranja - Opisuje i ilustruje

širinu prolaza vozila prilikom parkiranja

- Obrazlaže grafičko određivanje širine prolaza

- Opisuje načine utvrđivanja potreba za parkiranjem

- Objašnjava načine rješavanja problema parkiranja

- Opisuje ulično parkiranje

- Opisuje vanulično parkiranje

- Definiše parkiralište - Objašnjava

organizaciju parkirališta

- Navodi i opisuje vrste parking garaža

- Definiše i opisuje servisne stanice

- Navodi uzroke promjene tehničkog stanja vozila

- Opisuje vidove i parametre tehničkog održavanja

- Obrazlaže određivanje kapaciteta servisa


- Opisuje opremu u servisima

obim korišćenja automobila

- Ocjenjuje zavisnost trajnosti parkiranja od pojedinih parametara

- Zna veličine zaštitnog prostora za pojedine vrste vozila

- Rješava, grafičkim putem, širinu prolaza na parkiralištu

- Uočava prednosti i nedostatke pojedinih načina i uglova parkiranja vozila

- Shvata uticaj kvaliteta JGS na probleme parkiranja

- Zna mogućnosti rješavanja problema parkiranja pomoću zakonske regulative

- Uočava prednosti i nedostatke automatskih parking garaža

- Upoređuje linijska i univerzalna radna mjesta

- Upoređuje kanale za rad i dizalice

- Uočava prednosti i nedostatke pojedinih uređaja i opreme za održavanje vozila

zanimanju - Podstiče marljivost - Stiče radne navike

za održavanje vozila

Dokumenta u prevozu robe - Nabraja i objašnjava

dokumentaciju za prevoz robe u unutrašnjem saobraćaju

- Nabraja i objašnjava dokumentaciju za prevoz robe u međunarodnom

- Poznaje prevozne isprave za vozilo, vozača i robu

- Zna obraditi putni nalog


- Razvija sistematičnost u radu

- Razumije značaj poštovanja propisa

77




saobraćaju Dokumenta u prevozu putnika - Nabraja i objašnjava

dokumentaciju u domaćem putničkom saobraćaju

- Nabraja i objašnjava dokumentaciju u međunarodnom putničkom saobraćaju

- Poznaje prevozne isprave za vozilo, posadu i putnike

- Poznaje putni nalog i kontrolni list






Vježba: - Popunjavanje i

obrada putnog naloga i kontrolnog lista

Špediterska dokumenta - Upoznaje se sa

pojmom špedicije - Nabraja i opisuje

vrste špediterskih poslova

- Opisuje ulogu udruženja FIATA

- Nabraja FIATA dokumenta

- Opisuje značaj i ulogu pojedinih FIATA dokumenata

- Nabraja i opisuje specijalne poslove u transportu

- Upoređuje poslove špedicije u domaćem i međunarodnom transportu

- Razlikuje dokumenta i postupak u vršenju špediterskih usluga

- Poznaje špediterska dokumenta i rad sa njima

- Poštuje propise

- Podstiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

- Stiče radne navike

Dokumenta u carinskom poslovanju - Objašnjava ulogu i

značaj carina - Objašnjava

organizaciju rada carinske službe

- Navodi poslove carinske službe

- Objašnjava pojam carinske tarife

- Objašnjava postupak sa robom koja se unosi u carinsko područje Crne Gore

- Objašnjava postupak sa robom u tranzitu

- Upoznaje uvjerenja o robi i jedinstvenu carinsku ispravu

- Objašnjava značaj i ulogu TIR karneta

- Razlikuje poslove carinske službe

- Shvata svrhu INCOTERMS-a

- Poznaje organizaciju rada carinske službe

- Razlikuje učesnike i njihovu ulogu u carinskom postupku

- Obrazlaže postupak carinjenja robe

- Shvata potrebu uvođenja jedinstvenih carinskih isprava

- Shvata važnost međunarodnih carinskih konvencija



78




Osiguranje u transportu - Objašnjava značaj

osiguranja - Nabraja vrste

osiguranja u transportu

- Objašnjava pojmove osiguranja

- Opisuje značaj i ulogu KARGO osiguranja

- Opisuje značaj i ulogu KASKO osiguranja

- Opisuje značaj i ulogu osiguranja auto-odgovornosti (AO)

- Shvata značaj osiguranja

- Poznaje osnovne pojmove osiguranja

- Razlikuje pojedine vrste transportnog osiguranja

- Poznaje uslove osiguranja u transportu

- Zna postupak za naknadu štete


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - L.Filković,Osnove saobraćaja i transporta, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva,Beograd,1999. - M.Adamović, Uvod u saobraćaj, Saobraćajni fakultet, Beograd, 2001. - T.Lazibat, Poznavanje robe i upravljanje kvalitetom, Singerija-nakladništvo DOO

Zagreb, 2004. - M.Markovic, Transport, špedicija, carine i osiguranje, Beogradska poslovna škola,

Beograd, 2003. - D.Špagnut,Tehnološke osobine robe u transportu,Saobraćajni fakultet

Univerziteta u Beogradu,Beograd,1983. - S.Ranković,S.Furundžić,Tereti u saobraćaju i mehanizacija pretovara, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2001. - N.Putnik,Autobaze i auto stanice, Univerzitet u Beogradu – Saobraćajni fakultet,

Beograd, 2007. - N.Putnik,Garaže, servisi i parkirališta, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2002. - J.Stanišić, B.Marković,Organizacija prevoza putnika i robe, Zavod za užbenike i

nastavna sredstva,Beograd, 2002. - D.Perović, Međunarodna špedicija, Fakultet za pomorstvo Kotor,Kotor,2003. - V.Drašković,Carine i carinsko poslovanje s osvrtom na pomorski transport,

Fakultet za pomorstvo Kotor,Kotor, 2003. - Lj.Topenčarević,Organizacija i tehnologija drumskog transporta,Građevinska

knjiga,Beograd,1987. - R.Banković, Javni gradski putnički prevoz,Naučna knjiga, Beograd, 1987. - J. Vladić, Mehanizacija pretovara II, Fakultet tehničkih nauka,Novi Sad,1991. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom - Priključak za Internet - LCD projektor

79

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Pismeno, pisane vježbe najmanje jedna u polugodištu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u toku

klasifikacionog perioda. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Sredstva u saobraćaju - Poznavanje robe - Standardizacija i drugi

propisi za robu u transportu - Robni i putnički terminali - Polisa i druge isprave u

transportnom osiguranju

- Prevoz putnika i robe - Transportna sredstva pojedinih vidova saobraćaja

- Ambalaža, pakovanje, skladištenje i transport robe

- Utovarno-istovarne stanice - Autobuske stanice - Značaj i uloga osiguranja u

transportu

80

1.2.6.C.5 PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: UPRAVLJANJE MOTORNIM VOZILOM 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vježbe: Odjeljenje se dijeli u grupe do 17 učenika. Praktična nastava: Pojedinačna nastava – jedan učenik po času. 3. Opšti ciljevi nastave - Prihvatanje i poštovanje zakona o bezbjednosti saobraćaja. - Osposobljavanje za primjenu teorijskog znanja u praksi. - Osposobljavanje za samostalno upravljanje motornim vozilom. - Razvijanje osjećaja odgovornosti i humanosti prema drugim učesnicima u

saobraćaju. - Podsticanje aktivnog učešća u nastavi i permanentnog profesionalnog

usavršavanja.



nastava I II III 31 35 66

Ukupno 31 35 66

81





Obuka na poligonu - Opsuje pripremu

vozila za vožnju, ulazak u vozilo, podešavanje sjedišta i upotrebu sigurnosnih pojaseva

- Opisuje položaj ruku vozača na upravljaču i rukovanje upravljačem

- Opisuje način rukovanja pedalom spojnice, gasa radne kočnice i upotrebe ručne kočnice

- Opisuje stavljanje motora u rad, prekid rada motora i praćenje i kontrola rada motora

- Opisuje promjenu stepena prenosa i zaustavljanje vozila

- Objašnjava rukovanje upravljačem za vrijeme kretanja vozila

- Objašnjava polazak i zaustavljanje

- Objašnjava promjenu stepena prenosa

- Objašnjava vožnju unazad

- Objašnjava parkiranje vozila pod kosim uglom na obilježenom prostoru

- Objašnjava parkiranje vozila pod pravim uglom

- Shvata značaj pripremnih radnji

- Uočava značaj sigurnosnih pojaseva

- Poznaje opasnosti pri vožnji vozilom unazad

- Upoređuje pojedine načine i uglove parkiranja

- Uočava prednosti i nedostatke pojedinih načina parkiranja


- Razvija motivaciju - Podstiče

snalažljivost - Razvija

samopouzdanje - Razvija

samokontrolu

- Polazak sa mesta na ravnom putu sa promjenom prvog i drugog stepena prenosa i zaustavljanje uz održavanje pravca kretanja u jednoj saobraćajnoj traci

- Promjena stepena prenosa iz nižeg u viši i iz višeg u niži sa ubrzanjem, usporavanjem i zaustavljanjem uz održavanje pravca kretanja

- Vožnja "na pola kvačila" sa zaustavljanjem i parkiranjem vozila uz desnu i lijevu ivicu kolovoza na mjesto određeno za parkiranje vožnjom unaprijed i unazad

- Polukružno okretanje bez manevra i sa manevrisanjem

- polazak sa mjesta na put sa većim uzdužnim nagibom

82




na obilježenom prostoru

- Objašnjava polukružno okretanje vozila

- Objašnjava paralelno parkiranje

- Objašnjava polazak na uzbrdici

Vožnja u naseljenom mjestu - Objašnjava

saobraćaj na raskrsnici i prolaz kroz raskrsnicu

- Objašnjava korišćenje i ustupanje prava prvenstva na raskrsnici

- Objašnjava pravila skretanja na raskrsnici

- Objašnjava pravila kretanja na raskrsnici koja je regulisana svjetlosnim znacima

- Objašnjava pravilan odnos vozača prema pješacima

- Objašnjava specifičnosti vožnje u naselju

- Objašnjava kretanje i zaustavljanje vozila na kolovozu sa intenzivnim saobraćajem

- Objašnjava vožnju u jednosmjernim ulicama

- Objašnjava zaustavljanje i uključivanje u saobraćaj na uzbrdicama

- Razlikuje načine regulisanja saobraćaja na raskrsnici

- Shvata opasnosti pri kretanju kroz raskrsnicu

- Predviđa opasnosti pri vožnji ulicama sa jakim intenzitetom saobraćaja

- Predviđa postupke djece i starih osoba u saobraćaju

- Uočava opasnosti prilikom zaustavljanja, mimoilaženja i preticanja

- Shvata važnost pravilnog odstojanja i rastojanja između vozila

- Razvija snalažljivost

- Razvija toleranciju - Razvija

prilagodljivost

- Uključenje i isključenje iz saobraćaja uz upotrebu signalizacije i sa promjenom prvog, drugog i trećeg stepena prenosa

- Prestrojavanje i mijenjanje saobraćajnih traka uz korišćenje ogledala i signalizacije

- Prilagođavanje brzine kretanja uz obraćanje pažnje na pješake, djecu i hendikepirana lica

- Vožnja kroz raskrsnice regulisane propisima, saobraćajnim znacima, semaforima i ovlašćenim licem

- Vožnja u kružnom toku saobraćaja

- Kretanje ulicama sa jednosmjernim saobraćajem

83




Vožnja van naseljenog mjesta - Objašnjava stranu

kretanja, ubrzanje i usporavanje i promjenu stepena prenosa

- Objašnjava mimoilaženje sa drugim vozilom

- Objašnjava, uključivanje u saobraćaj i prelazak sa jedne saobraćajne trake na drugu

- Objašnjava preticanje i obilaženje

- Objašnjava upotrebu zvučnih i svjetlosnih signala

- Objašnjava prilagođavanje brzine kretanja i držanje odstojanja između vozila

- Objašnjava upotrebu svjetala za osvjetljavanje puta

- Objašnjava vožnju u krivinama

- Objašnjava vožnju u nepovoljnim uslovima (magli, pljusku, poledici i kiši)

- Poznaje specifičnosti vožnje na javnom putu van naseljenog mjesta

- Obavlja preticanje i obilaženje

- Upotrebljava zvučne i svjetlosne znake upozorenja

- Zna da prilagodi brzinu kretanja i da održava odstojanje

- Upotrebljava svijetla na vozilu

- Upoređuje uslove za odvijanje saobraćaja na putu danju, noću i u uslovima smanjene vidljivosti

- Predviđa opasnosti pri vožnji na javnom putu van naselja

- Shvata posljedice nepravilne upotrebe svjetala u saobraćaju


- Podstiče motivaciju

- Vožnja putem van naselja sa promjenom četiri stepena prenosa, pravilnim mimoilaženjem držanjem bezbjednog odstojanja i rastojanja i upotrebom zvučnih i svjetlosnih znakova upozorenja

- Obilaženje, preticanje i zaustavljanje na putu van naselja, kao i vožnja na putu sa većim uzdužnim nagibom

- Vožnja van naselja noću ili u uslovima smanjene vidljivosti sa pravilnom upotrebom svjetala prilikom mimoilaženja, preticanja i u susretu sa pješacima

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Zakon o bezbjednosti saobraćaja,"Službeni list RCG",br. 72/2005 od 1.12.2005. - Priručnici za polaganje vozačkog ispita - Priručnici za upravljanje vozilom 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom - Priključak za Internet - LCD projektor - Trenažer (simulator vožnje) - Teretno vozilo ili putnički automobil za obuku vožnje

84

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Praktičan rad, upravljanje motornim vozilom na poligonu i javnom putu. Instruktor vožnje dužan je voditi knjižicu obuke kandidata i dnevnik praktične nastave u koji za svaku nastavnu jedinicu upisuje odgovarajuće ocjene,odnosno zabilješke o napretku učenika. Konačnu provjeru dostignute vještine vožnje obavlja ispitna komisija za polaganje vozačkog ispita, a u sklopu završnog ispita.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Odrađena obuka vožnje na poligonu i javnom putu Napomena: Škola organizuje polaganje vozačkog ispita u III razredu. - Teoretski dio vozačkog ispita polaže se testiranjem, a na način propisan

Zakonom o bezbjednosti saobraćaja na putevima. - Škola je dužna organizovati polaganje teoretskog dijela najmanje tri puta u toku

školske godine. - Praktični dio vozačkog ispita učenik polaže u sklopu završnog ispita. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Vozač instruktor, specijalista 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Priprema vozila za vožnju - Vožnja u naselju i van

naselja

- Motori i motorna vozila - Kontrolno-mjerni instrumenti

- Vučni i kočioni režim - Primjena tehnike defanzivne

vožnje - Obaveze prema pješacima

- Saobraćajna kultura - Formiranje saobraćajne kulture

Utvrđivanje ocjene za cjelokupan predmet Praktična nastava - Zaključna ocjena iz praktične nastave je jedinstvena i izvodi se na osnovu ocjena

iz pojedinih predmetnih oblasti uz saglasnost svih nastavnika praktične nastave koji su realizovali predmetne oblasti.

- Da bi učenik dobio pozitivnu ocjenu potrebno je da iz svih oblasti bude ocijenjen pozitivnom ocjenom.

85

2. ZAVRŠNI ISPIT 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO-TEORIJSKI DIO ISPITA 2.1.1. MOTORI I MOTORNA VOZILA 1.Naziv ispitnog kataloga: MOTORI I MOTORNA VOZILA 2.Ciljevi ispita - Osposobljavanje učenika da povežu praktična i odgovarajuća teorijska znanja. - Poznavanje metoda i postupaka rada prilikom automehaničarskih i

autoelektričarskih poslova. - Poznavanje primjene alata, pribora i jednostvnih mašina koje se koriste prilikom

automehaničarskih i autoelektričarskih poslova. - Osposobljavanje učenika za čitanjem tehničke dokumentacije. - Korišćenje odgovarajućih mjernih i kontrolnih postupaka. - Poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline. - Racionalno korišćenje energije, materijala i vremena. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu Pitanja treba definisati,objasniti,ilustrovati ili demonstrirati 1. Održavanje motornih vozila 2. Vrste održavanja motornih vozila 3. Opravke motornih vozila 4. Uslovi za izvođenje opravke vozila 5. Istorijski razvoj motora SUS 6. Podjela motora SUS 7. Podjela motora SUS prema načinu paljenja smješe i taktnosti 8. Podjela motora po konstrukcijskim i eksploatacionim osobinama 9. Pogonske karakteristike motora SUS 10. Upotrebne karakteristike motora SUS 11. Realizovanje radnog ciklusa četvorotaktnog OTO motora 12. Realizovanje radnog ciklusa dvotaktnog OTO motora 13. Realizovanje radnog ciklusa četvorotaktnog dizel-motora 14. Realizovanje radnog ciklusa dvotaktnog dizel-motora 15. Stepen kompresije 16. Dijelovi motora 17. Nepokretni dijelovi motora, cilindarski blok 18. Cilindarska glava, kućište motora, poklopac cilindarske glave 19. Pokretni dijelovi motora: klip, klipni prstenovi, osovinica klipa 20. Klipnjača 21. Koljenasto vratilo i zamajac 22. Razvodni mehanizam 23. Bregasto vratilo 24. Ventilski sklop 25. Sistem za podešavanje zazora razvodnog mehanizma 26. Konstruktivna rješenja razvodnog mehanizma prema položaju i broju razvodnih

elemenata 27. Rezervoar za gorivo 28. Pumpa za gorivo 29. Osnovni karburator 30. Stvaranje radne smješe kod OTO motora

86

31. Dopunski uređaji na karburatoru 32. Elektronski upravljani uređaji za obrazovanje smješe 33. Sistemi sa kontinualnim obrazovanjem smješe 34. Sistemi sa prekidnim ubrizgavanjem i mjerenjem pritiska u usisnoj grani 35. Sistemi sa prekidnim ubrizgavanjem i mjerenjem protoka vazduha 36. Centralizovani sistemi sa direktnim ubrizgavanjem 37. Elementi sistema za napajanje dizel-motora gorivom 38. Uloga pumpe niskog pritiska 39. Linijska pumpa 40. Rotaciona pumpa 41. Regulatori broja obrtaja 42. Elektronska kontrola ubrizgavanja goriva kod dizel-motora 43. Sistem pumpa – brizgač 44. Akumulator 45. Bobina 46. Razvodnik paljenja i platinska dugmad 47. Princip rada svjećica 48. Regulatori ugla pretpaljenja 49. Tranzistorsko paljenje 50. Elektronsko paljenje 51. Magnetni sistem paljenja 52. Princip rada sistema za podmazivanje 53. Uloga sistema za hlađenje 54. Vrste hlađenja i princip rada 55. Elementi sistema za hlađenje motora tečnošću 56. Princip rada vazdušnog hlađenja motora 57. Karakteristike vodenog i vazdušnog hlađenja motora 58. Direktno ubrizgavanje benzina 59. Slojevito ubrizgavanje (u više faza) benzina 60. Sistem fazno pomjerenog ugla bregova bregastog vratila(promjenljivo vrijeme

otvaranja ventila) 61. Sistem promjene profila bregova bregastog vratila 62. Starter-generator (alternator) 63. Sklopovi putničkog automobila 64. Sklopovi teretnog vozila 65. Sklopovi autobusa 66. Karakteristične konstrukcije karoserije i ramova motornih vozila 67. Priključni uređaji 68. Uloga spojnice i klasifikacija spojnica 69. Komandni mehanizmi spojnica 70. Hidraulična spojnica 71. Elektromagnetna spojnica 72. Mjenjač,uloga i elementi mjenjača 73. Mjenjač sa nepokretnim osama vratila 74. Princip rada nesinhronizovanog mjenjača 75. Princip rada sinhronizovanog mjenjača 76. Mjenjači sa pokretnim osama vratila (planetarni mjenjači) 77. Reduktor 78. Sistem oslanjanja motornih vozila 79. Vrste i klasifikacije sistema oslanjanja 80. Prigušenice 81. Stabilizatori 82. Sistem za upravljanje 83. Upravljački mehanizam

87

84. Prenosni mehanizam 85. Servo-uređaj upravljačkog mehanizma 86. Mehanizam za kočenje 87. Doboš kočnice 88. Disk kočnice 89. Mehanički prenosni mehanizam 90. Hidraulični prenosni mehanizam 91. Kočenje priključnog vozila 92. Princip rada kočnog ventila i kočnog cilindra 93. Motorni usporač 94. Hidropneumatske kočnice 95. Uloga i konstruktivni oblici točka 96. Građa pneumatika 97. Označavanje pneumatika 98. Kotrljanje točka 99. Koeficjent prijanjanja 100. Klizanje točka 101. Raspodjela mase vozila na 4 točka 102. Određivanje koordinata težišta vozila 103. Otpor vazduha 104. Otpor puta 105. Otpor inercijalnih sila 106. Dinamičke reakcije tla 107. Vučni bilans motora 108. Komandna tabla 109. Kontrolno-mjerni instrumenti na vozilu 110. Pojam i podjela servisa 111. Parametri tehničkog održavanja vozila 112. Tehničko održavanje vozila 113. Način organizacije tehničkog održavanja 114. Auto-kablovi,osigurači,prekidači i releji 115. Uređaj za osvjetljavanje puta 116. Električni brisači i perač vjetrobrana 117. Elektro-instalacija vozila 118. Uređaji za zagrijavanje i ventilaciju 119. Vjetrobransko staklo i spoljna prozorska stakla na vozilu 120. Glavni farovi 121. Farovi za maglu 122. Signalni uređaji na vozilu 4. Tip ispita - Usmeni. - Stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu spiska u standardima

znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti – da budu

iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. - Način i postupak polaganja se vrši prema Pravilniku o načinu i postupku polaganja

praktičnog, završnog, stručnog i diplomskog ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena.

6. Literatura i drugi izvori - Literatura je definisana Katalogom znanja.

88

2.1.2. PREVOZ PUTNIKA I ROBE 1. Naziv ispitnog kataloga: PREVOZ PUTNIKA I ROBE 2. Cilj ispita - Osposobljavanje učenika da povežu praktična i odgovarajuća teorijska znanja. - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti

prevoza putnika i robe. - Poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline. - Racionalno korišćenje energije, materijala i vremena. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu Pitanja treba definisati, objasniti, ilustrovati ili demonstrirati 1. Značaj i uloga drumskog saobraćaja 2. Prednosti i nedostaci drumskog saobraćaja 3. Klasifikacija sredstava drumskog saobraćaja 4. Tehničko-eksploataciona svojstva vozila 5. Podjela robe prema načinu utovara i istovara 6. Podjela robe prema uslovima prevoza 7. Funkcije ambalaže 8. Klasifikacija ambalaže 9. Skladištenje i prevoz lakokvarljive robe 10. Skladištenje i prevoz opasne robe 11. Prevoz vangabaritne robe 12. Prosti pretovarni uređaji i naprave 13. Gravitacione cijevi za premještanje tereta 14. Klizni kanali za premještanje tereta 15. Valjčaste kliznice za premještanje tereta 16. Elementi za opsluživanje dizalica i kranova 17. Uređaji za zahvatanje tereta 18. Podjela kranova 19. Okretni kranovi 20. Pokretni kranovi 21. Okretno-pokretni kranovi 22. Transporteri 23. Elevatori 24. Značaj paletizacije transporta 25. Pojam palete i vrste paleta 26. Tehnička baza paletizacije 27. Mali konteneri 28. Srednji konteneri 29. Veliki konteneri 30. Sredstva za prevoz kontenera 31. Sredstva za pretovar kontenera 32. Tehnologije transporta „vozilo – vozilo“ 33. Dispečerska služba 34. Garažna služba 35. Komercijalna služba 36. Vozni park, inventarski vozni park i njihova podjela 37. Vremenski bilans voznog parka u danima 38. Vremenski bilans voznog parka u časovima 39. Saobraćajna brzina 40. Eksploataciona brzina

89

41. Prevozna brzina 42. Pređeni put vozila 43. Količina prevezene robe 44. Transportni rad vozila 45. Proizvodnost voznog parka 46. Utovarno – istovarne stanice 47. Propusna moć utovarno – istovarne stanice 48. Koordinacija kretanja vozila i rada utovarno – istovarne stanice 49. Putni nalog 50. Tovarni list 51. TIR karnet 52. Zeleni karton 53. KARGO osiguranje 54. KASKO osiguranje 55. Osiguranje auto-odgovornosti (AO) 56. Troškovi u transportu – pojam i podjela 57. Fiksni troškovi u transportu 58. Promjenljivi troškovi u transportu 59. Određivanje cijene koštanja transportne usluge 60. Trošak amortizacije vozila 61. Trošak goriva 62. Trošak auto-guma 63. Ponavljajući put prevoza tereta 64. Zrakasti put prevoza tereta 65. Prstenasti put prevoza tereta 66. Zbirni put prevoza tereta 67. Organizacija transporta zamjenom poluprikolica 68. Primjena vozila samoistovarivača 69. Putnički saobraćaj – pojam, podjela,karakteristike 70. Mobilnost, promet i protok putnika 71. Saobraćajna brzina u putničkom saobraćaju 72. Prevozna brzina u putničkom saobraćaju 73. Brzina obrta u putničkom saobraćaju 74. Eksploataciona brzina u putničkom saobraćaju 75. Koeficijent statičkog i dinamičkog iskorišćenja kapaciteta autobusa 76. Transportni rad u putničkom saobraćaju 77. Proizvodnost voznog parka u putničkom saobraćaju 78. Značaj i uloga putnog naloga u međugradskom prevozu putnika 79. Značaj i uloga kontrolnog lista 80. Međugradski prevoz putnika – pojam i vrste linija 81. Gradski saobraćaj – pojam i vrste linija 82. Pokazatelji kvaliteta mreže linija u gradskom saobraćaju 83. Prevozni zahtjevi putnika 84. Učestalost i interval vozila na liniji gradskog saobraćaja 85. Prevozna sposobnost linije gradskog saobraćaja 86. Red vožnje u gradskom saobraćaju 87. Poremećaji u redu vožnje i mjere za njihovo otklanjanje 88. Izbor vozila za javni gradski prevoz putnika 89. Autobuske stanice 90. Tarife u putničkom saobraćaju

90

4. Tip ispita - Usmeni. - Stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu spiska u standardima

znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti – da budu

iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. - Način i postupak polaganja se vrši prema Pravilniku o načinu i postupku polaganja

praktičnog, završnog, stručnog i diplomskog ispita.

5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena pomagala.

6. Literatura i drugi izvori - Literatura je definisana predmetinim katalogom.

91

2.2.ZAVRŠNI ISPIT 2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA-ZAVRŠNI RAD 1.Naziv predmeta: ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA 2.Ciljevi ispita - Sposobnost učenika da poveže praktična i odgovarajuća teorijska znanja. - Osposobljenost za samostalno upravljanje motornim vozilom. - Poznavanje i poštovanje Zakona o bezbjednosti saobraćaja. - Odnos prema drugim učesnicima u saobraćaju. 3.Spisak pitanja za završni ispit 1. Postupanje po saobraćajnim znakovima opasnosti 2. Postupanje po saobraćajnim znakovima izričitih naredbi 3. Postupanje po saobraćajnim znakovima obavještenja 4. Postupanje po svjetlosnim saobraćajnim znakovima 5. Postupanje po znacima koje daju policijski službenici 6. Poštovanje oznaka na kolovozu 7. Uključivanje u saobraćaj i kretanje vozila po putu 8. Brzine kretanja vozila u saobraćaju 9. Saobraćaj na raskrsnici regulisanoj pravilima saobraćaja 10. Saobraćaj na raskrsnici regulisanoj saobraćajnim znacima 11. Saobraćaj na raskrsnici regulisanoj semaforima 12. Saobraćaj na raskrsnici sa kružnim tokom saobraćaja 13. Mimoilaženje 14. Preticanje i obilaženje 15. Polukružno okretanje 16. Radnje sa vozilom na usponu 17. Postupak pravilnog savlađivanja krivina 18. Postupak paralelnog parkiranja 19. Postupak upravnog parkiranja 20. Postupak kosog parkiranja 21. Prestrojavanje vozila 22. Vožnja na uzbrdici 23. Vožnja u posebnim uslovima 24. Zvučni i svjetlosni znaci upozorenja 25. Zaustavljanje i parkiranje 26. Vučenje vozila 27. Upotreba svijetala u saobraćaju 28. Kretanje u koloni vozila 29. Zaustavljanje iza drugog vozila 30. Saobraćaj radnih mašina i motokultivatora sa priključcima 31. Saobraćaj bicikala, bicikala sa motorom i motocikala 32. Saobraćaj zaprežnih vozila i gonjenje stoke 33. Odnos prema pješacima 34. Prilagođavanje brzine kretanja uslovima saobraćaja 35. Saobraćaj na prelazu puta preko željezničke pruge 36. Saobraćaj na auto-putu 37. Vozila pod pratnjom i vozila sa pravam prvenstva prolaza 38. Teret na vozilu 39. Prevoz lica vozilima

92

40. Dužnosti učesnika u slučaju saobraćajne nezgode 41. Uslovi za upravljanje vozilom 42. Zdravstveni pregledi vozača 43. Tehnički pregled motornih i priključnih vozila 44. Registracija motornih i priključnih vozila 45. Posebne mjere bezbjednosti

Napomena: Da bi pristupio završnom ispitu, učenik mora prethodno položiti teoretski dio vozačkog ispita za vozača motornih vozila. 4. Uputstva za sprovođenje završnog ispita - Teorijsko objašnjenje zadate teme je u vidu pismene pripreme i provjere vještine

upravljanja motornim vozilom. - Provjera vještine upravljanja motornim vozilom vrši se na način predviđen za

polaganje praktičnog dijela vozačkog ispita za vozače motornih vozila. - Ispit se polaže na poligonu i u saobraćaju na javnom putu, pred ispitnom

komisijom za polaganje vozačkog ispita, a na način kako je to predviđeno Zakonom o bezbjednosti saobraćaja na putevima.

- Sprovođenje završnog ispita i ocjenjivanje učenika se obavlja u skladu sa Pravilnikom o načinu i postupku polaganja praktičnog, završnog, stručnog i diplomskog ispita.

5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena. 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u Katalogu znanja i

Godišnjem planu rada nastavnika. 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA

Red. br. Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja

1. Osnovi mašinstva Usmeno i pismeno

2. Saobraćajna kultura Usmeno

3. Osnovi puteva i ulica Usmeno i pismeno

4. Prevoz putnika i robe Usmeno i pismeno

5. Motori i motorna vozila Usmeno

6. Praktična nastava Usmeno, pismeno i praktičan rad

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta tekuće godine postigli prelaznu ocjenu, realizovali slobodne aktivnosti i obavili profesionalnu praksu. Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju - obrazovni program Vozač motornog vozila– potrebno je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta, odraditi sve slobodne aktivnosti, obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada i završni ispit. Završni ispit se sastoji iz: - pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti,

93

- usmenog ispita iz stručno-teorijskog predmeta Motori i motorna vozila ili Prevoz putnika i robe

- praktičnog rada sa odbranom. O tipu ispita iz maternjeg jezika i književnosti odluku donosi Zavod za školstvo, odnosno nadležni Savjet. Kao stručno-teorijski predmet učenik polaže Motori i motorna vozila ili Prevoz putnika i robe. Standardi znanja, razvrstani po taksonomskim stepenima i način provjeravanja dati su u Ispitnom katalogu. Uslov za izlazak na ispit je priložen ovjeren dnevnik rada praktične nastave za sve tri godine.

5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, škola bi izradila individualni program (nacrt) uzimajući u obzir odluku o usmjerenju. Individualni program omogućava prilagođeno izvođenje kako bi učenici dostigli propisani stručni standard u svim predmetima. 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH Programi iz stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za odrasle u skladu sa polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih tako da: - iz nastavnog plana izostavljaju se predmeti fizičko vaspitanje i slobodne

aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja, - škola je obavezna da odraslima ponudi sportske aktivnosti kojima se odrasli mogu

dobrovoljno priključiti, - škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i

zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja, - za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego

uslovi koje utvrdi škola u nacrtu izvođenja obrazovnog programa za odrasle, - provjeravanje znanja izvodi se putem ispita pri, čemu se uzimaju u obzir načini

provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad) određeni obrazovnim programom,

- odrasli ne polažu međuispit kod dualnog obrazovanja. 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

Red. br.

Naziv predmeta Izvođač nastave Stručna sprema Profil stručne spreme –

područje rada

1. Osnovi mašinstva Nastavnik Visoka - Mašinstvo i obrada

metala

2. Saobraćajna kultura Nastavnik Visoka

- Diplomirani sociolog, psiholog, saobraćajni inženjer i pravnik

3. Osnovi puteva i ulica Nastavnik Visoka

- Diplomirani saobračajni inženjer, smjer drumski

- Diplomirani građevinski inženjer, smjer niskogradnja

4. Prevoz putnika i robe Nastavnik Visoka

- Diplomirani inženjer saobraćaja,smjer drumski

94

Red. br.

Naziv predmeta Izvođač nastave Stručna sprema Profil stručne spreme –

područje rada

5. Motori i motorna vozila Nastavnik Visoka

- Diplomirani inženjer saobraćaja,smjer drumski

- Diplomirani inženjer mašinstva

6. Praktična nastava

6.1 Opšta mašinska praksa Nastavnik Viša, V stepen - Područje rada

mašinstvo

6.2 Održavanje motornih vozila Nastavnik VI ili VII stepen

- Područje rada mašinstvo ili područje rada saobraćaj

6.3 Propisi u drumskom saobraćaju

Nastavnik Visoka - Diplomirani inženjer

saobraćaja, smjer drumski

6.4 Eksploatacija vozila Nastavnik Visoka

- Diplomirani inženjer saobraćaja, smjer drumski

6.5 Upravljanje motornim vozilom

Instruktor V stepen - Vozač instruktor specijalista

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA - Obrazovni program može da se izvodi u školskom ili dualnom obliku. 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Red. br. Naziv predmeta Razred Ukupno

časova Vrste nastave

Broj časova kod kojih se

odjeljenje dijeli na grupe

T V P T V P 1. Osnovi mašinstva I 72 72 2. Saobraćajna kultura I 72 72 3. Osnovi puteva i ulica I 72 48 24

4. Prevoz putnika i robe

I 72

II 72

III 66

5. Motori i motorna vozila

II 108 72 36

III 66 46 20

6. Praktična nastava I 252 252 252 II 504 504 252 III 627 31 596 627

T- teorijska nastava V- vježbe P- praktična nastava

95

9. PROFESIONALNA PRAKSA - Učenici I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu nakon završetka nastavne

godine, u skladu sa nastavnim planom. - Profesionalna praksa izvodi se u odgovarajućim preduzećima ili objektima škole. - Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola. - Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno-

teorijskih predmeta. - O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik

profesionalne prakse u koji upisuje sadržaje rada po danima, uz priložene skice, šeme ili neke druge elemente tehnološko-tehničke dokumentacije.

- Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa. - Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme

izvođenja) evidentiraju se u posebnim rubrikama, u odjeljenskim knjigama. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI - Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog

programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika.

- Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova

u nastavnom planu (u I i II razredu po 36 časova godišnje, a u trećem razredu 33 časa godišnje). Program slobodnih aktivnosti sastavni je dio Godišnjeg plana rada škole.

Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: - dani sporta, - ekološke aktivnosti, - filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, - posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr. Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje: - posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim

programom koji se realizuje, - posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, - učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti. Sadržaji po izboru učenika: - učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna,

informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i internet klub i dr.), - socijalni rad učenika; - organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr.

Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa. 11.SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA: - R. Zuković, Srednja stručna škola »Ivan Uskoković«, Podgorica. - S. Kljajić, Srednja stručna škola »Ivan Uskoković«, Podgorica. - V.Koprivica,Centar za stručno obrazovanje,Podgorica.

Documents

VOZAČ MOTORNOG VOZILA - cso.edu.me CSOa/Obrazovni programi/Obrazovni... · Ciljevi i zadaci obrazovnog programa ... Osovine i vratila - Upoznaje se sa ... - Proračun, konstrukcija,