Milorad Radoj~i}

VOJNI^KO GROBQE U OSE^INI

O mati~nim kwigama

Zna se da su mati~ne kwige javne kwige u koje se upisuju ~iwenice od zna~ajaza fizi~ka lica. Postoje tri osnovne vrste mati~nih kwiga: ro|enih (kr{te-nih), ven~anih i umrlih. U na{im krajevima mati~ne kwige se vode od po~et-ka 1837. godine.

Mati~ne kwige su dragoceni izvor raznovrsnih podataka, pa je jo{ 1968.godine, Me|uop{tinski istorijski arhiv Vaqevo evidentirao sve crkvenemati~ne kwige koje su se, u to vreme, nalazile u mati~nim slu`bama op{tinai mesnim kancelarijama na podru~ju sada{weg Kolubarskog okruga. Naosnovu Odluke Skup{tine Srbije, iz 1979. godine, one su i zvani~no svrstaneu kategoriju arhivske gra|e od izuzetnog zna~aja, pa je to zahtevalo posebnemere za{tite, ~uvawa i kori{}ewa te gra|e. Kao takve, mati~ne kwige ro-|enih, starije od 110 godina, i mati~ne kwige ven~anih i umrlih, starije od80 godina, predaju se nadle`nim arhivima, sukcesivno svakih 5 godina.

U periodu od 7. marta 1988. do 18. marta 1999. godine preuzeto je i u depoovog arhiva pohraweno 245 mati~nih i pomo}nih kwiga. Od wih je, u ArhivuVaqevo, obrazovano 19 novih arhivskih fondova. Ve}ina preuzetih crkvenihmati~nih kwiga u ovom Arhivu ve} je mikrofilmovana.

Pored ostalih crkvenih mati~nih kwiga, u Istorijskim arhivu u Vaqevunalazi se i 20 kwiga Hrama Vaznesewa Gospodweg u Ose~ini. Me|u wima je 6kwiga kr{tenih, 5 kwiga ven~anih i 9 kwiga umrlih1. Na{u pa`wu posebnoje privukla Kwiga umrlih ove crkve u Ose~ini, od oktobra 1914. do juna 1916.godine, jer ima obiqe dragocenih podataka. Uz podatake o umrlim i strada-lim ‘iteqima Ose~ine i okolinih mesta, u wu su upisani i podaci za preko500 osoba umrlih u epidemiji pegavog tifusa, pa svedo~i o velikoj raspros-trawenosti te bolesti i na tim prostorima, kao i ogromnim ‘rtvama, o koji-ma se vrlo malo znalo. U woj su i podaci za preko 60 lica umrlih od difeterije,

136

1 Svemir Popovi}, Crkvene mati~ne kwige vaqevskog kraja u Istorijskom arhivu Vaqevo,Glasnik MIAV, br. 33, Vaqevo, 1979, str.171.

ali i vi{e desetina umrlih od: {arlaha, velikih bogiwa, zapalewa plu}a ivelikog ka{qa. Posebno je zanimqivo da se u woj nalaze imena vi{e desetinavojnika iz ovih krajeva poginulih ili umrlih na drugim boji{tima tokomratnih sukoba.

U mno{tvu podataka o stradawima na po~etku Prvog svetskog rata, na{upa`wu privukli su podaci o umrlim u Drugoj poqskoj bolnici Dunavske di-vizije II poziva u Ose~ini2, a sahrawenim na Vojni~kom grobqu u ovoj pod-gorskoj varo{ici. To je zanimqivo iz vi{e razloga, a pre svega {to svedo~io: 1) masovnim stradawima na ovim prostorima; 2) o boravku i aktivnostiove vojne formacije, pa i wene bolnice u ovom kraju; 3) postojawu Vojni~koggrobqa u Ose~ini koje se skoro nigde ne pomiwe. Grobqe ~ak nije zabele`enoni u geodetske karte, pa ni u zemqi{ne kwige koje se vode u Op{tinskoj geo-detskoj upravi u Ose~ini3. S tim u vezi, treba podsetiti da vojni~ka grobqapostoje u jo{ nekim podgorskim selima: Komiri}u, Beloti}u, Peckoj i dru-gim, o kojima se tako|e nedovoqno zna.

Umrli i sahraweni na Vojni~kom grobqu Ose~ini

Mati~ne kwige umrlih Crkve ose~anske, Hrama Svetog Vaznesewa Hris-tovog, od oktobra 1914. do juna 1916. godine, a koje se odnose na umrle u Drugojpoqskoj bolnici Drinske divizije II poziva u Ose~ini, i sahrawene na Voj-ni~kom grobqu u Ose~ini, pru`aju slede}e podatke:

1. Zikopulos dr Aleksandar iz Ni{a, lekar II pukovske bolnice Dunavskedivizije II poziva, star 40 godina. Ro|en je i ‘iveo u Ni{u. Umro je od tifusa2. februara 1915. godine u Ose~ini, br. 2574.

2. Petrovi} Jelena, k}i Vladimira Petrovi}a iz Ose~ine, stara 35. godi-na, udova, umrla je 3. marta 1915. godine u Ose~ini od tifusa, br. 431.

3. Popovi} Vladimir, ro|en 21. januara 1880. godine u Ose~ini, zemqora-dnik, star 36. godina, u braku 11. godina, umro od zadobijenih rana na Kostaj-niku 13. oktobra 1914. godine u Ose~ini, br. 483.

4. Jankovi}-Vasiqevi} Krstivoj, ro|en 21. 03. 1881. godine u Brata~i}u,srez podgorski, okrug vaqevski, o`ewen, u braku 6 godina, redov I ~ete I ba-taqona I pe{adijskog puka I poziva, umro od pegavca 21. januara 1915. godine,br. 665.

5. Markovi} Miladin, zemqoradnik iz Livadica, srez moravski, okrugpo`areva~ki, redov I ~ete I bataqona VIII puka II poziva, umro u Ose~ini 11.januara 1915. godine, br. 838.5

Vojni~ko grobqe u Ose~ini

137

2 Odnosno Vojnoj bolnici u Ose~ini kako se tada govorilo.3 Kazivawe direktora Op{tinske geodetske uprave u Ose~ini 13. maja 2003. godine.4 Radi se o rednom broju upisa u mati~nu kwigu na strani 57.5 Zavedni pod rednim brojevima od 838. do 925. upisani su u mati~nu kwigu na stranama od

129. do 140.

6. Vaqarevi} Vlastimir, zemqoradnik iz Kru{evca, srez kru{eva~ki, re-dov III ~ete III bataqona VIII pe{adijskog puka umro od pegavca u Ose~ini 11.januara 1915. godine, br. 839.

7. Petrovi} Aleksandar, zemqoradnik iz Ranilovi}a, srez kosmajski,okrug beogradski umro od pegavca u Ose~ini 15. januara 1915. godine, br. 840

8. Radojkovi} Mihailo, zemqoradnik iz Velikog Laola6, umro od pegavcau Ose~ini, 15. januara 1915. godine, br. 841.

9. Ne{i} Radosav, zemqoradnik iz Cerja, srez goluba~ki, borac III ~ete I

bataqona VII pe{adijskog puka I poziva, umro od pegavca u Ose~ini 17. janu-ara 1915. godine, br. 842.

10. Ga~i} Obrad, zemqoradnik iz Kusadka, srez jaseni~ki, okrug smederev-ski, redov III ~ete III bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umro u Ose~i-ni 17. januara 1915. godine, br. 843.

11. Jankovi} Milo{, zemqoradnik iz Ven~ana, srez kolubarski okrug be-ogradski, pripadnik II ~ete I bataqona VII pe{adijskog puka I poziva umrood pegavca 17. januara 1915. godine, br. 844.

12. Petronijevi} \or|e, zemqoradnik iz sela Bele vode, srez rasinski,okrug kru{eva~ki, redov IV ~ete II bataqona Kru{eva~kih kombinovanihtrupa, umro od pegavca 17. januara 1915. godine, br. 845.

13. Jankovi} Stoji}, zemqoradnik iz ^e{qevih Bara, srez ramski, okrugpo`areva~ki, redov II ~ete III bataqona IX pe{adijskog puka II poziva, umro uOse~ini..., br. 846.

14. Markovi} Stevan, zemqoradnik iz Turije, srez zvi{ki, okrug po`are-va~ki, redov III ~ete III bataqona IX pe{adijskog puka, umro od pegavca u Ose-~ini 15. januara 1915. godine, br. 847.

15. Nedeqkovi} \ura|, zemqoradnik iz Guberevca, srez kosmajski, okrugbeogradski redov Pekarske ~ete Dunavske divizije II poziva, umro od od pe-gavca 15. januara 1915. godine, br. 848.

16. Radoji~i} Radoje, zemqoradnik iz Pudaraca, srez gro~anski, okrug be-ogradski, redov III ~ete II bataqona VII pe{adijskog puka, umro od pegavca uOse~ini 19. januara 1915. godine, br. 849.

17. Nedeqkovi} Milorad, zemqoradnik iz Trbu{nice, srez kolubarski,okrug beogradski, redov IV ~ete IV bataqona VII pe{adijskog puka Ipoziva,umro od pegavca u Ose~ini... br. 850

18. Marjanovi} Ilija, zemqoradnik iz Vite`eva, srez resavski, okrug mo-ravski, redov II ~ete IV bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umro od pe-gavca u Ose~ini 18. januara 1915. godine, br. 851

19. Mari~i} Aleksandar, zemqoradnik iz Selevca, srez jaseni~ki, okrugasmederevskog, podnarednik u poqskoj bolnici Dunavske divizije II poziva,umro u Ose~ini...., br. 852.

Milorad Radoj~i}

138

6 Op{tina Petrovac na Mlavi.

20. Lazarevi} @arko iz Beograda, blagajnik u Dunavskoj diviziji II pozi-va umro od pegavca u Ose~ini 19. januara 1915. godine, br.853.

21. Kitani} Dragomir, zemqoradnik iz Baba, srez kosmajski, okrug beo-gradski, redov IV ~ete II bataqona VII pe{adijskog puka I poziva, umro od pe-gavca u Ose~ini 19. januara 1915. godine, br. 854.

22. Nikoli} @ivojin, zemqoradnik iz Simonovi}a, srez takovski, okrugrudni~ki, redov II ~ete III bataqona VII pe{adijskog puka I poziva, umro uOse~ini 20. januara 1915. godine, br. 855.

23. Markovi} Milo{, zemqoradnik iz Ven~ana, srez kolubarski, okrugbeogradski, redov III ~ete III bataqona VII pe{adijskog puka I poziva, umro jeod pegavca u Ose~ini 20. januara 1915. godine, br. 856.

24. Ivanovi} R. Milan, zemqoradnik iz Lozovika, srez ora{a~ki, okrugsmederevski, redov I ~ete III batoqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umrood pegavca u Ose~ini 20. januara 1915. godine, br. 857.

25. Radivojevi} Vojislav, zemqoradnik iz Zelenike, srez goluba~ki, okrugpo`areva~ki, redov II ~ete II bataqona IX pe{adijskog puka II poziva, umrood pegavca 20. januara 1915. godine, br. 858.

26. Mi}i} Branko zemqoradnik iz Budi{i}a, srez ra|evski, okruga po-driwskog, redov I ~ete II bataqona IX pe{adijskog puka II poziva umro od pe-gavca u Ose~ini 12. januara 1915. godine, br. 859.

27. Miladinovi} Vladimir, ne zna se odakle je, redov V ~ete I bataqonaKru{eva~kih kombinovanih trupa, umro od pegavca u Ose~ini 12. januara1915. godine, br. 860

28. Petrovi} Filip, zemqoradnik iz Zabr|a, srez mlavski, okrug po`are-va~ki, redov V ~ete II bataqona Kombinovanih kru{eva~kih trupa umro uOse~ini 12. januara 1915. godine, br. 861.

29. Trifunovi} Lazar iz Lipni~kog [ora, srez jadranski, okrug po-driwski, ‘iveo 28 godine umro u Ose~ini od pegavca 31. decembra 1915. godi-ne, 862.

30. Mijailovi} Marko, zemqoradnik iz Lugav~ine, srez podunavski,okrug smederevski, redov II ~ete III bataqona VIII pe{adijskog puka, umro odpegavca u Ose~ini 8. januara 1915. godine, br. 863.

31. Mirkovi} Stanoje, zemqoradnik iz ]irikovca, srez i okrug po`are-va~ki, redov II ~ete I bataqona VIII pe{adijskog puka, umro od pegavca 5. janu-ara 1915. godine, br. 864.

32. Pavlovi} Milovan, zemqoradnik iz Begove Le{nice, srez jadranskiokrug podriwski, umro od pegavca u Ose~ini 21. januara 1915. godine, br. 865.

33. \or|evi} @ivko, zemqoradnik iz Lugav~ine, srez podunavski okrugsmederevski, redov IV ~ete V bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umrou Ose~ini 21. januara 1915. godine, br. 866.

34. Markovi} Milivoj, zemqoradnik iz Du~ine, srez kosmajski, okrug be-ogradski, redov I ~ete I bataqona VII pe{adijskog puka I poziva umro od pe-gavca u Ose~ini 21. januara 1915. godine, br. 867.

Vojni~ko grobqe u Ose~ini

139

35. \or|evi} Milosav zemqoradnik iz Male Krsne, srez podunavski,okrug smederevski, redov II ~ete IV bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva,umro u Ose~ini 21. januara 1915. godine, br. 868.

36. Savi} Vuka{in, zemqoradnik iz Rusn(t)ova, srez i okrug ni{ki, redovIV ~ete V bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umro od pegavca u Ose~i-ni 5. januara 1915. godine, br. 869.

37. Bo{kovi} Veqko, zemqoradnik iz Gro{nice, srez gro{ni~ki (?),okrug kragujeva~ki, narednik III ~ete I bataqona IX pe{adijskog puka II pozi-va, umro od pegavca u Ose~ini 5. januara 1915. godine, br. 870.

38. Rankovi} Milorad, zemqoradnik iz Vreoca, srez kolubarski, okrugbeogradski, redov I ~ete IV bataqona VII pe{adijskog puka I poziva, umro uOse~ini 21. januara 1915. godine, br. 871.

39. Jankovi} Dragomir, zemqoradnik iz Katrge, srez qubi}ki, okrug ru-dni~ki, redov IV ~ete III bataqona X pe{adijskog puka III poziva, umro u Ose-~ini 6. januara 1915. godine, 872.

40. Ili} Milenko, zemqoradnik iz Aleksandrovca, srez moravski, okrugpo`areva~ki, redov I ~ete III bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umroje od pegavca u Ose~ini, 7. januara 1915. godine, br. 873.

41. \oki} Stanbol zemqoradnik iz Rafune, srez jablani~ki, okrug vraw-ski, redov I ~ete V bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umro od pegavcau Ose~ini 7. januara 1915. godine, br. 874.

42. Uro{evi} Mijailo, zemqoradnik iz Drlupe, srez kosmajski, okrug be-ogradski, redov I ~ete II bataqona VII pe{adijskog puka, umro od pegavca uOse~ini 7. januara 1915. godine, br. 875.

43. Trifunovi} Miladin, zemqoradnik iz Dobriwe, srez mlavski, okrugpo`areva~ki, redov I ~ete I bataqona IX pe{adijskog puka I poziva, umro odpegavca u Ose~ini 5. januara 1915. godine, br. 876.

44. \or|evi} Miloje, zemqoradnik iz sela Lipe, srez podunavski, okrugsmederevski, redov II ~ete V bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umro uOse~ini, br. 877.

45. Mitrovi} @ivojka, k}i Save Mitrovi}a, zemqoradnika iz Radaqa,srez ra|evski, okrug podriwski, izbeglica, stara 15 godina, umrla od pegav-ca u Ose~ini 6. januara 1915. godine, br. 878.

46. Antonijevi} Jovan, zemqoradnik iz Trbu{nice, srez jadranski, okrugpodriwski, star 16 godina, izbeglica, umro od pegavca u Ose~ini 20. januara1915. godine, br. 879.

47. Bogdanovi} Svetozar, zemqoradnik iz Maruqevaca, srez i okrug po`a-reva~ki, redov VI eskadrona Kowi~kog diviziona Dunavske divizije, umrood pegavca u Ose~ini 28. decembra 1914. godine, br. 880.

48. @ivanovi} Radojka, k}i Milorada @ivanovi}a, zemqoradnika iz Ka-menice, srez jadranski, okrug podriwski, stara 11. godina, umrla od pegavcau Ose~ini 29. decembra 1914. godine, br. 881.

Milorad Radoj~i}

140

49. Rudni~ki Stanija, zemqoradnik iz ^oke{ine, srez jadranski, okrugpodriwski, izbeglica, umrla od pegavca u Ose~ini 29. novembra 1914. godi-ne, br. 882.

50. Petkovi} Lazar, zemqoradnik iz Bawana, srez i okrug skopqanski,komorxija III prekobrojnog pe{adijskog puka I poziva, umro od pegavca u Ose-~ini 6. januara 1915. godine, br. 883.

51. Igwatovi} @ivan, zemqoradnik iz Culina, srez ra|evski, okrug po-driwski, redov IV ~ete IV bataqona VI prekobrojnog pe{adijskog puka i po-ziva, umro od pegavca u Ose~ini 6. januara 1915. godine, br. 884.

52. Mi}ovi} Pavle iz Vaqeva, ne zna se {ta je po zanimawu, borac IV ~eteI bataqona V pe{adijskog puka III poziva, umro od pegavca u Ose~ini 20. de-cembra 1914. godine, br. 885.

53. Vu~eti} Milan, zemqoradnik iz Vrbi}a, srez ra|evski, okrug po-driwski, redov II ~ete I bataqona V pe{adijskog puka III poziva umro od pe-gavca u Ose~ini 20. decembra 1914. godine, br. 886.

54. Jankovi} \or|e, zemqoradnik iz Staw~eva, srez mlavski okrug po`a-reva~ki, redov III ~ete II bataqona IX pe{adijskog puka I poziva umro u bol-nici 15. decembra 1914. godine u Ose~ini, br. 887.

55. Dimitrijevi} Milivoj, zemqoradnik iz Korenite, srez jadranski,okrug podriwski, redov Posledwe odbrane Dunavske divizije umro od pegav-ca u Ose~ini 27. decembra 1914. godine, br. 888.

56. Stojkovi} Lazar, zemqoradnik iz sela Lipe, srez podunavski, okrugsmederevski, redov II ~ete V bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umrood pegavca u Ose~ini 27. decembra 1914. godine, br. 889.

57. Bogdanovi} Savo, zemqoradnik iz Batovca, redov – komorxija II

poqske bolnice Dunavske divizije II poziva, umro od pegavca u Ose~ini 28.decembra 1914. godine, br. 890.

58. Cerovi} Rista, zemqoradnik iz Mal~inova, srez dobra~ki okrug to-pli~ki, podnarednik IV ~ete IV bataqona IX pe{adijskog puka II poziva, um-ro od pegavca u Ose~ini 28. decembra 1914. godine, br. 891.

59. Ili} Milutin iz Beograda, ne zna se {ta je po zanimawu, podnarednikI ~ete I bataqona VII pe{adijskog puka I poziva, umro od pegavca u Ose~ini13. januara 1915. godine, br. 892.

60. Stankovi} Milorad, zemqopradnik iz Raqe, srez podunavski okrugsmederevski, redov I ~ete V bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umrood pegavca u Ose~ini 13. januara 1915. godine, br. 893.

61. Mladenovi} Qubomir, zemqoradnik iz Velikog Sela, srez i okrugpo`areva~ki, redov IV ~ete III bataqona IX pe{adijskog puka II poziva, umrood pegavca u Ose~ini 13. januara 1915. godine, br. 894.

62. Petrovi} Dragutin, zemqoradnik iz @drela, srez mlavski okrugpo`areva~ki, redov III ~ete I bataqona IX pe{adijskog puka I poziva, umro odpegavca u Ose~ini 4. januara 1915. godine, br. 895.

Vojni~ko grobqe u Ose~ini

141

63. Korunovi} Petar, zemqoradnik iz Krepoqina, srez homoqski okrugpo`areva~ki, redov III ~ete II bataqona IX pe{adijskog puka II poziva umrood pegavca u Ose~ini 3. januara 1915. godine, br. 896.

64. Stevanovi} Mijailo, zemqoradnik iz Oreovice, srez moravski okrugpo`areva~ki, redov – bolni~ar II poqske bolnice Dunavske divizije II pozi-va, umro od pegavca 2 januara 1915. godine, br. 897.

65. Markovi} Radosav, zemqoradnik iz Ku{iqeva, srez moravski, okrugpo`areva~ki, redov II ~ete III bataqona VIII pe{adijskog puka I poziva, umrood pegavca u Ose~ini 17. decembra 1914. godine, br. 898.

66. Markovi} Joka, zemqoradnik iz Le{nice, srez jadranski, okrug po-driwski, izbeglica, umro od pegavca u Ose~ini 28. decembra 1914. godine, br.899.

67. Ga~evi} Gospava, zemqoradnik iz Selenca, srez azbukova~ki, okrugpodriwski, izbeglica, umrla od tifusa u Ose~ini 24. decembra 1914. godine,br. 900.

68. @ivkovi} Stojadin, (ne zna se odakle je), redov IV ~ete IV bataqona IX

pe{adijskog puka II poziva, umro od pegavca u Ose~ini 1. januara 1915. godi-ne, br. 901.

69. Kalinovi} Dimitrije, zemqoradnik iz Brestova, srez resavski, okrugmoravski, redov – komorxija X (prvobitno pisalo II ) pe{adijskog puka III

poziva, umro od pegavca u Ose~ini 13. januara 1915. godine, br.902.70. Gazibari} Miodrag iz Jagodine, okrug moravski, redov – vojni po{tar

Dunavske divizije II poziva, umro od pegavca u Ose~ini 9. januara 1915. godi-ne, br. 603.

71. Maksimovi} @ivko, zemqoradnik iz Vr~ina, srez gro~anski, okrugbeogradski, kaplar I ~ete II bataqona VII pe{adijskog puka I poziva, umro odpegavca u Ose~ini 8. januara 1915. godine, br. 604.

72. @ivkovi} Petronije, zemqoradnik iz Velikog Popovca, srez mlavski,okrug po`areva~ki, redov III ~ete I bataqona VIII pe{adijskog puka I poziva,umro od pegavca 20. januara 1915. godine, br. 905.

73. Brki} Pavle, zemqoradnik iz Glu{aca, srez ma~vanski, okrug po-driwski, redov Posledwe odbrane Drinske divizije na slu`bi pri Zav-la~koj vojnoj stanici, umro od pegavca u Ose~ini 21. januara 1915. godine, br.906.

74. Markovi} Blagoje, zemqoradnik iz Dobre, srez goluba~ki, okrugpo`areva~ki, podnarednik u I ~eti III bataqona IX pe{adijskog puka II pozi-va, umro od pegavca u Ose~ini 9. januara 1915. godine, br. 907.

75. Staleti} Stevan, zemqoradnik iz \ovdina, srez mlavski, okrug po`a-reva~ki, redov I ~ete II bataqona IX pe{adijskog puka II poziva, umro od pe-gavca u Ose~ini 9. januara 1915. godine, br. 908.

76. Ili} Kostantin, zemqoradnik iz Lugav~ine, srez podunavski, okrugsmederevski, redov II ~ete III bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umrood pegavca u Ose~ini 9. januara 1915. godine, br. 909.

Milorad Radoj~i}

142

77. Milenkovi} @ivojin, zemqoradnik iz Saraoraca, srez ora{a~ki,okrug smederevski, redov IV ~ete V bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umro od pegavca u Ose~ini 9. januara 1915. godine, br. 910.

78. Simeunovi} \ura|, zemqoradnik iz Du~ine, srez kosmajski, okrug beo-gradski, redov II ~ete IV bataqona IX pe{adijskog puka, umro je od pegavca 9.januara 1915. godine u Ose~ini, br. 911.

79. Gavrilovi} @ivota, zemqoradnik iz Kusadka, srez jaseni~ki, okrugsmederevski, redov II Krupove baterije, umro od pegavca u Ose~ini 25. decem-bra 1914. godine, br. 912.

80. Vasiqevi} \uka, k}i Milovana Vasiqevi}a, zemqoradnika iz Zaja~e,srez jadranski, okrug podriwski, izbeglica, umrla od pegavca u Ose~ini 8.januara 1915. godine, br. 913.

81. Ili} Vladimir, zemqoradnik iz Velike Krsne, srez jaseni~ki, okrugsmederevski, redov II ~ete I bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umrood pegavca u Ose~ini 8. januara1915. godine, br. 914.

82. ^orbani} Petar, zemqoradnik iz Laznice, srez homoqski, okrugpo`areva~ki, redov I ~ete IV bataqona IX pe{adijskog puka I poziva, umro odpegavca u Ose~ini 8. januara 1915. godine, br. 915

83. Stan~i} @ivomir, zemqoradnik iz Darosave, srez kolubarski, okrugbeogradski, redov II ~ete III bataqona V pe{adijskog puka I poziva, umro odpegavca u Ose~ini 31. decembra 1914. godine, br. 916.

84. Sovreni} Ak. Savka7, zemqoradnik iz Borine, srez ra|evski, okrug po-

driwski, umrla od pegavca u Ose~ini 12. januara 1915. godine, br. 917.85. Spasi} Nikola, zemqoradnik iz Lu~ice, srez i okrug po`areva~ki,

redov V ~ete II bataqona Kru{eva~kih kombinovanih trupa, umro od pegavcau Ose~ini 7. januara 1915. godine, br. 918.

86. Veqkovi} Vasilije, zemqoradnik iz Batovca, srez i okrug po`are-va~ki, redov II ~ete I bataqona VIII pe{adijskog puka, umro je od pegavca uOse~ini 20. januara 1915. godine, red. br. 919.

87. Jovanovi} Dimitrije, zemqoradnik iz Me|ulu`ja, srez kosmajski,okrug beogradski, redov Pekarske ~ete Dunavske divizije II poziva, umro je uOse~ini 20. januara 1915. godine, red. br. 920.

88. Jovi} An|elko, zemqoradnik iz Dvori{ta, srez goluba~ki, okrugpo`areva~ki, redov II ~ete III bataqona IX pe{adijskog puka II poziva, umrood pegavca u Ose~ini 25. decembra 1914. godine, br. 921.

89. Nikoli} Stanojlo, zemqoradnik iz Trnov~e, srez mlavski, okrugpo`areva~ki, redov V ~ete IV bataqona IX pe{adijskog puka II poziva, umrood pegavca u Ose~ini 23. decembra 1914. godine, br. 922.

90. Mati} Milan, zemqoradnik iz Berana, srez i okrug po`areva~ki, re-dov III ~ete II bataqona IX pe{adijskog puka II poziva umro od pegavca u Ose-~ini 22. decembra 1914. godine, br. 923.

Vojni~ko grobqe u Ose~ini

143

7 Bila dva puta upisana pod rednim brojem 917 i 69, pa je u ovom radu drugi put izostavqena.

91. Brankovi} Milan, zemqoradnik iz Golupca, srez goluba~ki, okrugpo`areva~ki, redov – komorxija IX pe{adijskog puka II poziva, umro od pe-gavca u Ose~ini 22. decembra 1914. godine, br. 924.

92. Raki} \ura|, zemqoradnik iz Vla{ke, srez kosmajski, okrug beograd-ski, redov II ~ete I bataqona XVIII pe{adijskog puka I poziva, umro od rana uOse~ini 4. septembra 1914. godine, br. 925.8

93. Ili} Najdan, zemqoradnik iz Vasiqa, srez zaglavski, okrug topli~ki,redov II ~ete I bataqona III puka I poziva, umro od zadobijenih povreda u Ose-~ini 4. septembra 1914. godine, br. 44.9

94. @ivkovi} Zlatko, zemqoradnik iz Mrve{a, srez jablani~ki, okrugvrawski, redov IV ~ete III bataqona II pe{adijskog puka II poziva, umro od za-dobijenih povreda u Ose~ini 4. septembra 1914. godine, br. 45.

95. Mickovi} Jordan, zemqoradnik iz Kru{evqa, srez kru{evski, okrugbitoqski, redov IV ~ete I bataqona XVII pe{adijskog puka I poziva, umro odzadobijenih povreda u Ose~ini 6. septembra 1914. godine, br. 46.

96. Vasi} Dragutin, zemqoradnik iz Tabanovi}a, srez ma~vanski, okrugpodriwski, redov III ~ete IV bataqona VI pe{adijskog puka I poziva, umro odzadobijenih povreda u Ose~ini 9. oktobra 1914. godine, br. 47.

97. Jankovi} Filip, zemqoradnik iz Radenkovi}a, srez ma~vanski, okrugpodriwski, redov Operativnog ubojnog slagali{ta II poziva, umro od zado-bijenih povreda u Ose~ini 10. oktobra 1914. godine, br.48.

98. Vasi} Milivoj, zemqoradnik iz Jabu~ja, srez tamnavski, okrug vaqev-ski, redov – vozar III poziva, umro u Ose~ini 10. oktobra 1914. godine10, br. 49.

99. Vu~i}evi} Bogoqub, zemqoradnik iz sela Stubo, srez i okrug vaqev-ski, redov III ~ete II bataqona XVII pe{adijskog puka I poziva, umro od rana uOse~ini 10. oktobra 1914. godine, br. 50.

100. Zlatanovi} Ivko, zemqoradnik iz Jarebica, srez jadranski, okrugporiwski, redov III ~ete II bataqona VI pe{adijskog puka I poziva, umro odzadobijenih povreda u Ose~ini 9. oktobra 1914. godine, br. 51.

101. Jovanovi} Milosav, zemqoradnik iz Sibnice, srez i okrug moravski,kaplar II ~ete III bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umro od zadobije-nih povreda u Ose~ini 9. oktobra 1914. godine, br. 52.

102. Crepuqarevi} Zaharija, zemqoradnik iz Semegweva, srez zlatibor-ski, okrug u`i~ki, redov II ~ete II bataqona IV pe{adijskog puka II poziva,umro od zadobijenih povreda u Ose~ini 9. oktobra 1914. godine, br. 53.

Milorad Radoj~i}

144

8 Dana 1/14. januara 1920. godine sve{tenik Vlad. Z. Proti} zabele`io je i ovo: " Usled ra-tnih prilika i zaraznih bolesti, a i zbog oskudice u sve{tenicima nije bilo mogu}e po re-du opojavati niti pak po redu umirawa zavesti u ovu kwigu. Umirawe je bilo suvi{e velikoa i zbog odstupawa na{e vojske umrli od rednog broja 545. do 925. zapisani su u ovu kwigutek posle oslobo|ewa Otaxbine i zapisa ih paroh ose~inski Vlad. Z. Proti} u toku 1919.godine".

9 Zapisani od rednog broja 44. do 69. upisani su u mati~nu kwigu na stranama od 146 do 149.10 Uzrok smrti nije upisan.

103. Nikoli} Milivoj, zemqoradnik iz Gorobiqa, srez po`e{ki, okrugu`i~ki, redov IV ~ete IV bataqona VIII pe{adijskog puka I poziva , umro odzadobijenih povreda u Ose~ini, 9. oktobra 1910. godine, br. 54.

104. Andri} Dobrosav, (ne zna se odakle), redov II ~ete II bataqona XVII pe-{adijskog puka I poziva, umro od zadobijenih povreda u Ose~ini 9. oktobra1914. godine, br. 55.

105. Vesi} Miqko, zemqoradnik iz Karana, srez i okrug u`i~ki, redov IV

~ete I bataqona XVII pe{adijskog puka I poziva, umro od zadobijenih povredau Ose~ini 9. oktobra 1914. godine, br. 56.

106. Milo{evi} Milinko, zemqoradnik iz Stepojevca, srez kolubarski,okrug beogradski, redov Pekarske ~ete Kombinovane divizije, umro u Ose~i-ni 11. oktobra 1914. godine, br. 57.

107. Vilini} @ivan, zemqoradnik iz Le{nice, srez jadranski, okrug po-driwski, redov II ~ete III bataqona VI pe{adijskog puka I poziva umro u Ose-~ini 12. oktobra 1914. godine, br. 58.

108. Kne`evi} Velimir, zemqoradnik iz Petke, srez kolubarski, okrugbeogradski, redov IV ~ete II bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva umrood zadobijenih povreda u Ose~ini 7. januara 1915. godine, br. 59.

109. Radosavqevi} Jevrem, zemqoradnik iz Pauna, srez kolubarski, okrugvaqevski, redov pri {tabu Dunavske divizije II poziva, umro od pegavca uOse~ini 7. januara 1915. godine, br. 60.

110. Papi} Vojislav, zemqoradnik iz Kova~evca, srez jaseni~ki, okrugsmederevski, redov – komorxija VII pe{adijskog puka I poziva, umro od pegav-ca u Ose~ini 7. januara 1915. godine, br. 61.

111. Viti} Mijailo, zemqoradnik iz Kusadka, srez jaseni~ki, okrug sme-derevski, redov III ~ete II poziva VIII pe{adijskog puka I poziva, umro od pe-gavca u Ose~ini 29. januara 1915. godine, br. 62.

112. Mileti} Vladimir, zemqoradnik iz Resnika, srez vra~arski, okrugbeogradski, kaplar III ~ete II bataqona VII pe{adijskog puka I poziva, umrood pegavca u Ose~ini 25. januara 1915. godine, br. 63.

113. Milovanovi} Jovan iz Kora}ice, srez kosmajski, okrug beogradski,redov pri {tabu Dunavske divizije, umro od pegavca u Ose~ini 25. januara1915. godine, br. 64.

114. Trifunovi} Dragomir, zemqoradnik iz Borka, srez posavski, okrugbeogradski, redov IV ~ete II bataqona VIII pe{adijskog puka I poziva, umrood pegavca u Ose~ini 25. januara 1915. godine, br. 65.

115. Stankovi} Milan, zemqoradnik iz Senaje, srez gro~anski, okrug be-ogardski, redov III ~ete II bataqona VIII pe{adijskog puka II poziva, umro odpegavca u Ose~ini 27. januara 1915. godine, br. 66.

116. Duwi} Aleksandar, zemqoradnik iz Velike Krsne, srez jaseni~ki,okrug smederevski, redov III ~ete IV bataqona VII pe{adijskog puka I poziva,umro od pegavca u Ose~ini 27. januara 1915. godine, br. 67.

Vojni~ko grobqe u Ose~ini

145

117. Martinovi} Milo{, zemqoradnik iz [opi}a, srez kolubarski,okrug beogradski, redov I ~ete I bataqona VII pe{adijskog puka I poziva, um-ro u Ose~ini 21. februara 1915. godine, br. 6811.

118. Mi{kovi} Mihailo iz Metkovi}a, srez ma~vanski, okrug po-driwski, redov IV ~ete IV bataqona VI pe{adijskog puka, umro je u Ose~ini3. oktobra 1914. godine od zadobijenih povreda, br. 1.

119. An|elkovi} Luka, (ne zna se odakle je a nema ni podataka kojoj je jedi-nici pripadao), umro je od zadobijenih povreda u Ose~ini 3. avgusta 1914. go-dine, br. 2.

120. Vuka{inovi} Svetislav, (ne zna se odakle je, niti se zna kojoj je jedi-nici pripadao), umro od zadobijenih povreda u Ose~ini 4. avgusta 1914. go-dine, br. 3.

121. Jawi} Vojin, zemqoradnik iz Prodora (verovatno Prwavora), srezkolubarski, okrug vaqevski, ne zna se kojoj je jedinici pripadao, umro od za-dobijenih povreda u Ose~ini 4. avgusta 1914. godine, br. 4.

Dvojica poznatih Ni{lija

Me|u nastradalima i sahrawenim u Vojni~kom grobqu u Ose~ini, verova-tno ima vi{e poznatih i zanimqivih li~nosti. Mi za sada znamo za dvojicu.Indikativno je da su oba u nekom periodu svoga ‘ivota bila vezana za Ni{ apreminuli su u januaru 1915. godine. Po{to se radi o poznatim li~nostimaukratko }emo ih predstaviti.

Prvi je dr Aleksandar Zikopulos ro|en 1870. godine u Papingenu, srez Za-gorija, okrug Jawina, u gr~kom Epiru. Zavr{io je osnovnu {kolu, gimnazijui maturu u Jawini a studije na Medicinskom fakultetu u Atini. Po zavr{e-nim studijama oti{ao je u Francusku i oko tri godine radio po pariskimbolnicama. Iz Pariza do{ao je u Ni{ i radio u ovom gradu. Otuda je upu}enna rad u sanitetsku slu`bu u Drugoj poqskoj bolnici Dunavske divizije II

poziva. Tu se zarazio od pegavca i umro 2/ 3 januara 1915. godine.12

Drugi je popularni karakterni glumac, odli~an peva~ i scenarista @arko

Lazarevi}, ro|en 7. januara 1885. godine u Ni{u. Zavr{io je dva razreda gim-nazije u Ni{u i Vojno-zanatlijsku {kolu u Kragujevcu. Igrao je u mnogim po-zori{tima i putuju}im pozori{nim grupama. Veoma uspe{no tuma~io jemnoge dramske i karakterne uloge. Uz to bio je nadareni pesnik i autor dve za-pa`ene zbirke pesama. Na ‘alost zbog preteranog konzumirawa alkohola nijeuspeo da iska`e svoj celokupni rasko{ni talenat. Oboleo je od pegavog tifusai umro 19. januara 1915. godine u vojnoj bolnici u Ose~ini, gde je i sahrawen.

Milorad Radoj~i}

146

11 U napomeni od 1. januara 1921. godine paroh ose~inski Vlad. Z. Proti} pi{e: "Umrlog zapi-sanog pod brojme 926 za 1915. godinu. Kao i umrle zapiasne pod br. 44-69 zapisne u 1916. go-dini u kwizi umrlih naknadno je upisao paroh ose~inski Vlad. Z. Proti}, jer ih je na{aozapiasne u jednom spisku Suda op{tine ose~inske".

12 Vojislav M. Suboti}: Pomenik poginulih i pomrlih lekara i medicinara u ratovima1912-1918. godine, Beograd, 1922.

Autori ovih zapisa

U mati~noj kwizi stoji i zabele{ka da je opelo uglavnom vr{io sve{te-nik Zarija Proti} a da umrli nisu ispovedani i pri~e{}ivani. Ovaj sve{te-nik je vodio i evidenciju o stradalima, bilo da je umrle odmah upisivao umati~ne kwige ili da ih je prvo unosio u pomo}ne evidencije, a potom ih pre-pisao wegov sin Vladimir Z. Proti}, tako|e, sve{tenik. Zahvaquju}i wiho-vom predanom radu, sa~uvani su nam i ovi zapisi u mati~nim kwigama, pazaslu`uju da se o wima ne{to vi{e ka`e..

Zaharije Proti}, ili Zarija, kako su qudi obi~no govorili, ro|en je 4. av-gusta 1853. godine u Gorwoj Bukovici kod Qubovije, od majke Kosane i ocaVasilija Proti}a, poznatog bukovi~kog paroha. Poti~e iz poznate azbuko-va~ke porodice koja je iznedrila vi{e sve{tenika i drugih znamenitihli~nosti. Osnovnu {kolu u~io je u Qubovi|i i U`icu, gde je zavr{io i dvarazreda realke. Tre}i i ~etvrti razred gimnazije i Bogosloviju zavr{io je uBeogradu 1875. godine. Ve} 5. oktobra iste godine, sklopio je brak sa Smiq-kom, k}erkom Petrije i Andrije Popovi}a, paroha lopatawskog. Dvadesetakdana kasnije, postao je |akon stricu Kosti Proti}u u Beogradu.

Od 27. avgusta 1879. godine bio je sve{tenik u Lopatwu i Ose~ini. Poredrada na duhovnom poqu, aktivno je u~estvovao i u dru{tvenom ‘ivotu svojesredine: osnovao je prvu zemqoradni~ku zadrugu u Lopatwu, organizovao os-nivawe prve {kole u tom selu, nabavio zvona za crkvu u Ose~ini, itd.

Aktivno je u~estvovao u prvom i drugom srpsko-turskom ratu kao vojnisve{tenik. Od 8. marta 1916. do oktobra 1918. godine, Zarija je bio interni-ran u Ne`ider (Ma|arska). Po oslobo|ewu vratio se u domovinu i nastavioslu`bu. Umro je 19. maja 1929. godine.

U braku sa Smiqkom imao je sinove Vladimira, sve{tenika, i Dragoqu-ba, inspektora Ministarstva saobra}aja. Zarijin ro|eni brat bio je GrujicaProti}, poznati u~iteq u Ose~ini i okolini. Gruji~in sin Dragomir bio jeaktivni poru~nik srpske vojske i komitski (~etni~ki) vojvoda, a poginuo je uborbi za oslobo|ewe ju`ne Srbije i Makedonije na ^elopeku.13 Bio je poznatkao istaknuta li~nost i nacionalni radnik u svom kraju.

Podatke koje je uglavnom prikupio Zarija Proti}, u mati~nu kwigu zapi-sao je wegov sin Vladimir Z. Proti}, ro|en 1. januara 1877. godine u GorwojBukovici. Posle zavr{ene osnovne {kole i ni`e gimnazije [apcu i petograzreda u Vaqevu, upisao je i zavr{io Bogosloviju. Bio je o`ewen Katomk}erkom Pante Vukovi}a, trgovca i narodnog poslanika iz Stanine Reke kodVaqeva.U Prvom svetskom ratu najpre je u~estvovao kao vojni sve{tenik III

prekobrojnog puka Drinske divizije I poziva a potom Pontonirskog poluba-taqona Vardarske divizije, odnosno Jugoslovenske divizije. Umro je 13. av-gusta 1931. godine. S tim u vezi, vredno je napomenuti da je Vladimir Z.Proti} sve ove podatke ispisao skoro kaligrafskim rukopisom. Ne samo da

Vojni~ko grobqe u Ose~ini

147

13 "Glas crkve", [abac za 1929. godinu strane od 113. do 115. i od 145. do 153.

se trudio da sve te podatke lepo i ~itko ispi{e ve} se i svojski anga`ovao dasva ta slova imaju lep izgled u ~emu je, bez dileme, potpuno uspeo.

Dunavske divizije II poziva i wena bolnica

Na po~etku Prvog svetskog rata Dunavska divizija II poziva14 u svom sas-tavu imala je: kowi~ki divizion, osmi i deveti puk II poziva, poqski ar-tiqerijski divizon i pionirski polubataqon. Tako su tada wen sastavsa~iwavila: 2 eskadrona, 8 bataqona i 12 topova. Komandant ove divizije uto vreme bio je general{tabni pukovnik Milo{ Vasi}15 a na~elnik {tabamajor Milutin M. Uskokovi}16. Uglavnom je bila u sastavu Prve armije.

Za vreme borbi na Ceru ona je bila na frontu Beograd, odnosno Grocka –Golubac. Tih dana dobila je nare|ewe da krene u pomo} II armiji. Nepreki-dno je mar{evala pravcem Po`arevac – Raqa – Obrenovac – Vaqevo – Pecka– Bela Crkva – Mramor. Ve} 12. septembra 1914. godine imala je zadatak da za-uzme Mramor i uhvati vezu desno sa odredom pukovnika Mi{i}a na Miluti-novom grobu a levo na Ra`wu sa Qubovijskim odredom, {to je i u~inila.Posle toga uspe{no je kontrolisala pravac Milutinov grob – Mramor.

Tih dana dobila je nare|ewe da krene u pomo} II armiji, a 14. septembraponovo je u{la u sastav I armije17, koja je imala zadatak da se prikupi kod Pe-cke i dejstvuje u bok i pozadinu neprijateqa u pravcu Krupwa, odnosno Zav-lake. Sutradan je veoma uspe{no dejstvovala na polo`aju Ravno brdo ali isama trpela je velike gubitke. Samo II bataqon IX puka izgubio je 5 oficira i450 vojnika. U toku 15 avgusta 1914. godine {tab Tre}e armije iz Vaqeva pre-mestio se u selo Ose~inu.18 Sedamnaestog septembra 1914. godine u 15 ~asovakrenula je iz Pecke, da poja~a III armiju, jer je bio ugro`en putni pravac Pe-cka – Ose~ina – Vaqevo.

Posebno zapa`enu ulogu Dunavska divizija II poziva imala u borbama zaMa~kov kamen, koje su vo|ene od 14. do 22. septembra 1914. godine. Uspela je daosvoji kote 784 i 771, koja je sa Rujevskim rudnicima, bio solidan oslonac zaprelazak u napad na polo`aju Ko{utwa stopa – Ma~kov kamen – Perunika{ume. Na taj na~in otvorena je i mogu}nost za redovnije snabdevawe. Ve} 19.septembra ujutro po ki{i i magli krenula je u odlu~uju}i napad na Ma~kovkamen. U toj borbi ova jedinica imala je 11.490 qudi, me|u kojima je bilo idosta stare{ina.19.

Milorad Radoj~i}

148

14 Ponegde se pojavquje i pod imenom Brani~evski odred ili u sastavu sa jo{ nekim jedinici-ma ~ini taj odred.

15 Dok je Dunavskom divizijom I poziva na po~etku Prvog svetskog rata komandovao popular-ni pukovnik Milivoje An|elkovi} Kajafa.

16 \or|e Luki}: Bitka na Drini 1914. godine, Beograd,1966, str. 440-441.17 ^iji je {tab bio u Zavlaci kod Krupwa.18 Dr \or|e Kne`evi}: Krupaw i Ra|evina u Prvom svetskom ratu, u kwizi „Ra|evina u pro-

[losti“, Beograd, 1986, str. 427.19 \or|e Luki}: Bitka na Drini 1914. godine, Beograd,1966, str. 68.

U jesen 1914. godine, Tre}a na{a armija u{la je u Ose~inu i zauzela po-lo`aj na vencu planine Vla{i} iznad varo{ice.U Ose~ini bio je {tab Tre-}e armije a ona je bila tada puna izbeglica sa raznih strana, iz Podriwanajvi{e. Vojska je {irila tifus a `rtve su bile svakodnevne.20

Nakon toga i Dunavska sivizija II poziva, poput ostalih jedinica, povla-~ila se pred daleko brojnijim i tehni~ki nadmo}nijim protivnikom. Sedmogdecembra 1914. godine izbila je na planinu Maqen i presekla put Vaqevo –U`ice. U ~uvenoj Kolubarskoj bici ponovo je bila u sastavu Prve armije, podkomandom @ivojina Mi{i}a, i dala zna~ajan doprinos wenom uspehu. U tovreme wen sastav ~inili su: Rogati~ki odred, XVIII pe{adijski puk I poziva,II bataqon VIII pe{a dijskog puka I poziva, XII pe{adijski puk II poziva, XV

prekobrojni pe{adijski puk III poziva, dva poqska i dva brzopotezna topa idva Debanova topa21.

Za sve vreme delovawa na ovom prostoru, krajem 1914. i po~etkom 1915. go-dine, ova divizija imala je svoju bolnicu u Ose~ini. Prema kazivawu me{ta-na ona je bila sme{tena u staroj (gorwoj) zgradi Osnovne {kole i naprostoru oko we. Na ‘alost nema pisanih podataka ni o wenoj opremqenos-ti, stru~nim radnicima anga`ovanim u ovoj bolnici, organizaciji ishranei snabdevawa bolesnika i osobqa, le~ewu povre|enih i obolelih, drugim re-~ima o atmosferi koja je vladala u woj. Iz dostupnih izvora vidi se da jesmrtnost wenih pacijenata bila velika i da su pored boraca te jedinice uwoj spasa tra`ili i pripadnici drugih jednica, naro~ito kombinovaih kru-{eva~kih trpa, pa i civilna lica iz Ose~ine i okoline.

Vojni~ko grobqe u Ose~ini

149

Stara zgrada osnovne {kole u Ose~ini.

20 @ivan J. Gruji~i}. Istorija ose~inskog kraja, Vaqevo, 1994, str. 88.21 Milan Radenkovi}: Kolubarska bitka, Beograd, 1959, str. 43.

Zapu{teno grobqe

Za veliki broj umrlih krajem 1914. i po~etkom 1915. godine u mati~nojkwizi pi{e da su umrli u vojnoj bolnici u Ose~ini. Sada pouzdano znamo daje najve}i broj wih umro u Drugoj poqskoj (vojnoj) bolnici Dunavske divizijeII poziva koja je 5-6 meseci bila stacionirana u Ose~ini. Pored onih koji suumirali od povreda zadobijenih u borbama na frontu nemali broj wih umroje i od pegavog tifusa i sli~nih oboqewa. Ve}ina wih sutradan je sahrawenana Vojni~kom grobqu u Ose~ini. Opelo je uglavnom vr{io paroh ose~inski aumrli se nisu ispovedali i pri~e{}ivali.

Na ‘alost to vojni~ko grobqe22 nije ni~im obele`eno, pa ni upisano nina katastarskim, a kamoli geografskim kartama, te velika ve}ina ‘iteqa nezna ni da postoji. Uz pomo} Marka Rankovi}a, predsednika, @ivana Gruji-~i}a i Vukovi}a, ~lanova Upravnog odbora Podru`nice Udru`ewa boracaratova od 1912. do 1920. godine, i wihovih potomaka u Ose~ini, ustanovilismo da se ono nalazi neposredno kraj Crkve u Ose~ini. Sme{teno je na padi-nama Popovog brda, na zemqi{tu veli~ine 40 h 25 m, a samo tridesetak meta-ra udaqeno od ove crkve sa wene zapadne strane. Ceo taj prostor obrastao je{ibqem i drve}em. U grobqu se te{ko prime}uju humke, koje nisu ni~im obe-le`ene, pa se ne zna da li su umrli sahrawivani pojedina~no ili u zajedni~kugrobnicu. Na{i sagovornici tvrde da kada je pre desetak godina preko togzemqi{ta prosecan makadamski put, koji vodi ka varo{kom grobqu u Ose~i-nu, nailazilo se na ostatke drvenih krstova i drugih predmeta koji potvr|ujuda su ova lica ba{ tu sahrawena. I sada se mestimi~no mogu videti uzvi{ewaili ulegnu}a koja svedo~e o prisustvu humki na tom prostoru.

Pretpostavqa se da su u okolnim wivama sahraweni i neki austrougarski voj-nici, ali ni ta mesta, kao i ovo, nisu ni~im obele`ena, pa se vi{e i ne poznaju.Istine radi, treba naglasiti da i u {umi jugoisto~no od crkve ima jo{ nekihgrobnica i starih spomen~i}a. Po{to se na wima skoro i ne vide natpisi, a mno-gi su i polomqeni i na druge na~ine o{te}eni, te{ko se mo`e zakqu~iti kome suoni podignuti. Po izgledu i rasporedu pretpostavqamo da poti~u iz starijihvremena. Ipak, trebalo bi da ih neko od stru~waka pa`qivije pogleda i prou~i.

O prisustvu i aktivnosti srpske vojske u Ose~ini i okolini, u tom peri-odu, svedo~e jo{ dva spomen-obele`ja. Oko pola kilometra od ovog grobqa,iza De~ijeg vrti}a „Lane“ u Ose~ini, nalazi se spomen-~esma. Na plo~i pi{e:"Za herojske podvige Dunav. divizije II poziva Suvobor – Vaqevo – [abac –Drina, 4. nevembar 1914. – Slava hero(j)ima sa Suvobora23”. U potpisu stoji„[tab kolonskih vozova“.

Milorad Radoj~i}

150

22 Wega prvo pomiwe @ivan J. Gruji~i} u kwizi „Istorija ose~inskog kraja“, Vaqevo, 1994,str. 88 i pozivaju}i se na kazivawe me{tanina Mi{e Ga~i}a, konstatuje „tu je pokopano okohiqadu vojnika“.

23 Ovaj tekst izgleda da je dopisan ponovo ili popravqan.

Na suprotnoj strani, oko 300 metara od vojni~kog grobqa, na izvoru zv.Popova voda, tako|e se nalazi spomen-~esma koja svedo~i o tim ratnim dani-ma. Tu se nalazi jo{ jedna spomen-~esma na kojoj pi{e: „Prekobrojni in`ewe-rijski bataqon – Krstovdan 1914“. O~igledno je da su ovu ~esmu sagradilipripadnici te jedinice i o tome ostavili pisano svedo~anstvo. Ina~e, iz te~esme ide voda koja gradi Popov potok koji se uliva u reku Lova~ku. Pre ne-koliko godina taj izvor je kaptiran i sada slu`i za lokalni vodovod iz kogase slu`e ‘iteqi okolinih ku}a.

^ini nam se da ne bi trebalo biti dileme da su ova dva izvora kori{}enaza potrebe bolesnika i rawenika Druge poqske bolnice Dunavske divizije II

poziva. Kao objekti od vitalnog zna~aja za na{e ratnike, a verovatno i sta-novnike okolnih ku}a, oni su sagra|eni i ure|eni na prikladan na~in. Zatosa vojni~kim grobqem i starom zgradom osnovne {kole u kojoj je bila staci-onirana ova bolnica predstavqaju jedinstvenu celinu koju bi trebalo obe-le`iti, urediti i trajno sa~uvati od nezaborava za dana{wa ali i budu}apokoqewa.

Zakqu~ak

Poznato je da su Vaqevski kraj, pa i Podgorina, tokom oslobodila~kihratova od 1912. do 1918. godine podneli ogromne qudske i materijalne `rtve.Naro~ito su bile bolne i te{ke posledice izavane velikom epidemijom pega-vog tifusa. O wegovoj pojavi i {irewu u Vaqevu, na~inima suzbijawa i po-sledicama bilo je vi{e puta re~i pa se dosta zna, govori i pi{e.

Me|utim, za sada se malo zna da je ova opaka bolest bila zahvatila i okol-na mesta, naro~ito ona u kojima je vojska ~e{}e i masovnije boravila, kao{to su: Ose~ina, Ub, Koceqeva, Pecka, Pri~evi} i drugi, te da je i u wimabilo velikih stradawa. U prilog tome ide i podatak da o ovom stradawu uOse~ini skoro nema ni pomena u literaturi koja govori o ovom kraju ilkitom periodu. Zahvaquju}i, mati~nim kwigama, tom dragocenom izvoru ra-znovrsnih podataka, do{li smo do ovih saznawa, a verujemo da ih ima i u ma-ti~nim kwigama u drugim mestima, ne samo ovog kraja.

Podaci do kojih smo do{li pokazuju, ne samo {irinu stradawa na{eg na-roda, ve} ukazuju i na mnoge druge zanimqive podatke, pa bi im se ~e{}e tre-balo vra}ati. Imaju}i u vidu broj i strukturu nastradalih smatramo datreba preduzeti efikasne mere da se mesto na kome su sahraweni trajno sa~uvaod zaborava.

Vojni~ko grobqe u Ose~ini

151