VoicEncounters, seminarium praktyczne

Wrocław | 14–24 kwietnia 2016

Seminarium praktyczne w a r s z tat y, k o n c e r t y, s p o t k a n i a , f i l m y, s p e k ta k l e , k o n f e r e n c j a

www.grotowski-institute.art.pl Instytut Grotowskiego

DYREKTOR: Jarosław Fret ZASTĘPCA DYREKTORA DS. PROGRAMOWYCH: Monika BligeInstytut Grotowskiego we Wrocławiu jest miejską instytucją kultury realizującą przedsięwzięcia artystyczne i badawcze, które odpowiadają na wyzwania postawione przez praktykę twórczą Jerzego Grotowskiego oraz dokumentują i upowszechniają wiedzę o jego dokonaniach.

Projekt graficzny: Barbara Kaczmarek

Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Rynek-Ratusz 27, 50-101 Wrocławtel./faks +48 71 34 34 267, [email protected]

Sala Teatru Laboratorium, Przejście Żelaźnicze Sala Kinowa, Przejście Żelaźnicze Studio Na Grobli, ul. Na Grobli 30/32 Brzezinka, leśna baza Instytutu Grotowskiego CaféTHEA, Przejście Żelaźnicze

WSPÓŁPRACA

Eparchia Wrocławsko-Gdańska Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego w Polsce

Herb Jego Ekscelencji Księdza Biskupa

Włodzimierza JuszczakaKościół p.w. św. Antoniego z Padwy, ul. św. Antoniego 30: Podziękowania dla Parafii Rzymskokatolickiej p.w. św. Mikołaja

PARTNERZY

Instytut HistorycznyInstytut Muzykologii

VoicEncounters wyrasta z przekonania, że głos jest narzędziem komunikacji przekraczającym język i różnice kulturowe. To spotkania poświęcone refleksji nad zjawiskiem ludzkiego głosu i muzykalności oraz ich kulturowym realizacjom. Ich celem jest stworzenie wielowymiarowej przestrzeni, w której nastąpi spotkanie wielu kultur wokalnych z całego świata.

Seminarium praktyczne VoicEncounters to: warsztaty, koncerty, spotkania, wykłady, oparte na różnych sposobach posługiwania się głosem/pracy z głosem, które mogą być wykorzystane w procesie twórczym, wzbogacając warsztat aktora/performera.

Pierwsza edycja VoicEncounters, Fenomen łacińskich konfraterni, odbyła się w 2010 roku, kolejne, w 2012 i 2013 roku, poświęcone były dziedzictwu i historii Ormian.

Tegoroczną edycję, organizowaną przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego i Teatr ZAR we współpracy z Centre for Performance Research i Site de pratiques théâtrales Lavauzelle, tworzą cztery l in ie programowe :

Meditterraneas męskie konfraternie z basenu Morza Śródziemnego: Cuncordu de Orosei z Sardynii oraz Arciconfraternita del SS. Sacramento alla Madrice z Sycylii, Cuncordu de Cuglieri z Sardynii, Cunfraterna di a Serra z Korsyki oraz zespół In Medias Res i Schola Gregoriana Silesiensis

Giving VoiceKristin Linklater, Olga Szwajgier, Jorge Parente, Chan E. Park, Tomasz Rodowicz, Elina Toneva i Tomasz Krzyżanowski z Teatru CHOREA, Fátima Miranda

My Voice is My CountryDitte Berkeley z Hiszpanii/Polski, Aram i Virginia Kerovpyanowie z Francji, Natalia Połowynka z Ukrainy, Bente Kahan z Norwegii/Polski, Mahsa i Marjan Vahdat oraz Atabak Elyasi z Iranu, zespół Mazaher z Egiptu, Selda Öztürk, Diler Özer, Metehan Dada, Alican Karapınar z Turcji, Mariana Sadovska z Ukrainy/Niemiec

Ślady/Tracesgrupa Nanila/członkowie rodziny Pilpanich z Gruzji, chór Sakhioba z Gruzji, chór Asoghig z Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego św. Trójcy w Stambule.

gościem specjalnym seminarium będzie Diamanda Galás.

Warsztaty i koncerty dopełni międzynarodowa k o n f e re n c j a Pedagogika głosu z udziałem wybitnych naukowców, pedagogów i praktyków. Każdy z czterech dni wykładów, prezentacji i dyskusji poświęcony będzie innym obszarom tematycznym związanym z ich pracą.

Koordynacja: Magdalena Mądra

Koordynacja konferencji Pedagogika głosu: Małgorzata Jabłońska

Koordynacja programu Mediterraneas: Jean François-Favreau

SPOTKANIE z członkami Cuncordu de Cuglieri z Sardynii oraz Cunfraterna di a Serra z Korsyki, połączone z prezentacją filmu Święte głosyz udziałem Renato Morellego, reżysera filmu;prowadzenie Jean-François Favreau

P R O G R A M Mediterraneas

WARSZTATY

CZW.–PT. 14–15 kwietnia | 10:00–13:00 SalaInstytut Grotowskiego Teatru Laboratorium

SalaInstytut Grotowskiego Teatru Laboratorium









Wprowadzenie do popularnego śpiewu polifonicznego z Doliny Serra WARSZTATY z Jeanem-Charles’em Adamim oraz członkami Cunfraterna di a Serra z KorsykiKOSZT: 160 ZŁ

SOB.–NIEDZ. 16–17 kwietnia | 10:00–13:00

Polifoniczny kwadratWARSZTATY z Martino Corimbim oraz członkami Cuncordu de Orosei z SardyniiKOSZT: 160 ZŁ

SPOTKANIA

PT. 15 kwietnia | 15:00

Mediterraneas 1SPOTKANIE z Robertem Pożarskim i członkami zespołu Schola Gregoriana Silesiensis oraz prezentacja czterech zespołów śpiewaczych z Korsyki, Sardynii i Sycylii; prowadzenie Jean-François Favreau

SOB. 16 kwietnia | 15:00

Mediterraneas 2SPOTKANIE z członkami Cuncordu de Orosei z Sardynii oraz Arciconfraternita del SS. Sacramento alla Madrice z Sycylii, połączone z prezentacją filmu Serce dźwięku; prowadzenie Jean-François Favreau

NIEDZ. 17 kwietnia | 15:00

Mediterraneas 3

KONCERTY

CZW. 14 kwietnia | 18:00 Kolegiata Świętego Krzyża, dolny kościół Ciemna jutrzniaKONCERT zespołu In Medias Res

CZW. 14 kwietnia | 20:00 Kolegiata Świętego Krzyża, dolny kościół Castrum DolorisKONCERT zespołu Schola Gregoriana Silesiensis

PT. 15 kwietnia | 18:00 Kolegiata Świętego Krzyża, dolny kościół Pieśni z Orosei – pomiędzy dwoma gatunkamiKONCERT Cuncordu de Orosei z Sardynii

PT. 15 kwietnia | 20:00 Kolegiata Świętego Krzyża, dolny kościół Wielki Tydzień w Mussomeli KONCERT Arciconfraternita del SS. Sacramentoalla Madrice z Mussomeli z Sycylii

SOB. 16 kwietnia | 18:00 Kolegiata Świętego Krzyża, dolny kościół Pieśni Flory – kobieta i Madonna w popularnej tradycji z gminy Cuglieri KONCERT Cuncordu de Cuglieri z Sardynii

SOB. 16 kwietnia | 20:00 Kolegiata Świętego Krzyża, dolny kościół Pieśni sakralne z Doliny SerraKONCERT Cunfraterna di a Serra z Korsyki

NIEDZ. 17 kwietnia | 18:00 Kolegiata Świętego Krzyża, górny kościół Completorium – MiserereSPOTKANIE-KONCERT wszystkich śpiewaków goszczących w programie Mediterraneas, pod przewodnictwem członków chóru ScholaGregoriana Silesiensis, podczas którego każdyzespół wykona własną interpretację jednej z najbardziej szczególnych pieśni Wielkiego Tygodnia, MiserereWSTĘP WOLNY

P R O G R A M Giving Voice

WARSZTATY

PT.–NIEDZ. 15–17 kwietnia | 9:00–14:00 Instytut Grotowskiego Studio Na Grobli [Sala Studyjna]

Uwolnić naturalny głos WARSZTATY z Kristin Linklater KOSZT: 400 ZŁ

PON.–WT. 18–19 kwietnia | 9:00–13:00Instytut Grotowskiego Studio Na Grobli [Sala

Prób]

Laboratorium głosu WARSZTATY z Olgą Szwajgier KOSZT: 200 ZŁ

PON.–CZW. 18–21 kwietnia | 9:00–13:00

Głos i Ciało – głos śpiewany i mówionyWARSZTATY z Jorge’em Parente w asyście

Zoé

Ogeret KOSZT: 400 ZŁ

WT.–CZW. 19–21 kwietnia | 9:00–13:00Instytut Grotowskiego Studio Na Grobli [ZARzona]Praktyczna nauka pansoriWARSZTATY z Chan E. Park KOSZT: 300 ZŁ

ŚR.–CZW. 20–21 kwietnia| 9:00–13:00Instytut Grotowskiego Studio Na Grobli, namiot

przy hotelu WodnikGest głosu jako gest ciała. Archaiczne funkcje pieśni chóralnychWARSZTATY z Tomaszem Rodowiczem, Eliną

Tonevą i Tomaszem Krzyżanowskim KOSZT: 200 ZŁ

KONCERTY

PON. 18 kwietnia | 20:00 Synagoga pod Białym BocianemShim Chong powraca do świataKONCERT Chan E. Park

ŚR. 20 kwietnia | 20:00 Synagoga pod Białym Bocianem

DiaPassionKONCERT Fátimy Mirandy

KONFERENCJA

PON.–CZW. 18–21 kwietnia Aula Instytutu Historycznego Uniwersytetu WrocławskiegoPedagogika głosu [Program na s. 10]

P R O G R A M My Voice is My Country

WARSZTATY

PON.–WT. 18–19 kwietnia | 10:00–13:00Opowieść głosu (Pieśń, która mówi) Instytut Grotowskiego Sala Kinowa

WARSZTATY z Ditte Berkeley KOSZT: 160 ZŁ

PT.–NIEDZ. 22–24 kwietnia | 10:00–13:00Instytut Grotowskiego Studio Na Grobli [ZARzona]Śpiew modalny. Podróż w dźwięku WARSZTATY z Aramem i Virginią Kerovpyanami KOSZT: 200 ZŁ

PT.–NIEDZ. 22–24 kwietnia | 13:00–16:00Instytut Grotowskiego Studio Na Grobli [ZARzona]Ziemia – PieśńWARSZTATY z Natalią Połowynką KOSZT: 200 ZŁ

P R O G R A M Ślady/Traces

WARSZTATY

PT.–NIEDZ. 22–24 kwietnia | 10:00–13:00

Tradycyjne pieśni GruzjiWARSZTATY z grupą Nanila/członkami rodziny Pilpanich KOSZT: 200 ZŁ

PT. 22 kwietnia | 17:00 Kolegiata Świętego Krzyża, dolny kościół Tradycyjny gruziński śpiew liturgicznyKONCERT chóru Sakhioba (Gruzja)

SPOTKANIA

CZW. 21 kwietnia | 14:00

Harmonia bez kompromisów: Muzyka bizantyjska SPOTKANIE z Marcinem w ramach cyklu „3/2. Spotkania”


Harmonia bez kompromisów: Tradycyjny gruziński system strojeniaSPOTKANIE z Malkhazem Erkvanidze w ramach cyklu „3/2. Spotkania”


Harmonia bez kompromisów: Ormiańska muzyka modalnaSPOTKANIE z Aramem Kerovpyanem w ramach cyklu „3/2. Spotkania”

KONCERTY

SOB. 23 kwietnia | 17:00 Kolegiata Świętego Krzyża, dolny kościół Swańskie pieśni z KaukazuKONCERT grupy Nanila/rodziny Pilpanich (Gruzja)

NIEDZ. 24 kwietnia | 19:00 Kościół św. Antoniego z Padwy Ormiańskie pieśni liturgiczne KONCERT chóru Asoghig z Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego św. Trójcy w Stambule (Turcja)

S P E K T A K LPT.–NIEDZ. 22–24 kwietnia | 21:00Instytut Grotowskiego Studio Na Grobli

Armine, Sister SPEKTAKL Teatru ZAR

W Y K Ł A DNIEDZ. 24 kwietnia | 17:00 Teatr Polski

Schrei 27WYKŁAD Diamandy Galás

połączony z pokazem filmu Schrei 27i spotkaniem z artystką

Organizatorzy zastrzegają sobie prawo do zmian w programie

Zapisy na warsztaty Wypełnioną kartę zgłoszenia, dostępną na stronie Instytutu Grotowskiego, prosimy przesyłać do Eweliny Sochackiej

na adres [email protected].

Bilety Koncerty i spektakl: 30 złKarnet na wszystkie koncerty: 250 zł

Rezerwacja miejsc i sprzedaż biletów: [email protected], tel. 71 34 45 320 oraz www.biletin.plNa spotkania, wykład i konferencję wstęp wolny.

Więcej informacji www.grotowski-institute.art.pl


KONCERTY

WT. 19 kwietnia | 20:00 Synagoga pod Białym Bocianem Home – pieśni i opowieści Żydów EuropyKONCERT Bente Kahan (Norwegia/Polska)

CZW. 21 kwietnia | 20:00 Kościół Opatrzności Bożej Słońce wstanieKONCERT Mahsy i Marjan Vahdatoraz Atabaka Elyasiego (Iran)


Zār KONCERT zespołu Mazaher (Egipt)

PT. 22 kwietnia | 20:00 Kościół Opatrzności Bożej Głosy z rodzinnych stronKONCERT Seldy Öztürk, Diler Özer, Metehana Dady, Alicana Karapınara (Turcja)

SOB. 23 kwietnia | 18:30 Katedra Greckokatolicka św. Wincentego i św. Jakuba Noc właśnie się zaczynaKONCERT Mariany Sadovskiej (Ukraina/Niemcy)

SOB. 23 kwietnia | 20:00 Kościół Opatrzności Bożej

Pieśni wiatru. Wieczór ukraińskich romansówKONCERT Natalii Połowynki (Ukraina)

Seminarium praktyczneWrocław | 14–24 kwietnia 2016

MIEJSCA

Instytut Grotowskiego Sala Teatru Laboratorium, Rynek,

Przejście Żelaźnicze Studio Na Grobli, ul. Na Grobli 30/32

Kolegiata Świętego Krzyżakościół górny i kościół dolny św. Bartłomieja

Ostrów Tumski, pl. Kościelny 2

Synagoga pod Białym Bocianem ul. Pawła Włodkowica 7

Aula Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego

ul. Szewska 49

Kościół Opatrzności Bożej ul. Kazimierza Wielkiego 29

Katedra Greckokatolicka św. Wincentego i św. Jakuba

pl. Biskupa Nankiera 15

Kościół św. Antoniego z Padwy ul. św. Antoniego 30

Teatr Polski Scena im. Jerzego Grzegorzewskiego

ul. Gabrieli Zapolskiej 3

[ 4 ]



WARSZTATY














SPOTKANIA






Mediterraneas 3

KONCERTY









WARSZTATY




Prób]


PON.–CZW. 18–21 kwietnia | 9:00–13:00


Zoé






KONCERTY




KONFERENCJA



WARSZTATY






WARSZTATY




SPOTKANIA







KONCERTY















KONCERTY









[ 5 ]



WARSZTATY














SPOTKANIA






Mediterraneas 3

KONCERTY









WARSZTATY




Prób]


PON.–CZW. 18–21 kwietnia | 9:00–13:00


Zoé






KONCERTY




KONFERENCJA



WARSZTATY






WARSZTATY




SPOTKANIA







KONCERTY















KONCERTY











WARSZTATY














SPOTKANIA






Mediterraneas 3

KONCERTY









WARSZTATY




Prób]


PON.–CZW. 18–21 kwietnia | 9:00–13:00


Zoé






KONCERTY




KONFERENCJA



WARSZTATY






WARSZTATY




SPOTKANIA







KONCERTY















KONCERTY









PROGRAM

Mediterraneas

WARSZTATY

Wprowadzenie do popularnego śpiewu polifonicznego z Doliny SerraProwadzący: Jean-Charles Adami oraz członkowie Cunfraterna di a Serra (Korsyka)Warsztaty obejmą naukę pieśni polifonicznych z Doliny Serra na Korsyce, umożliwiając uczestnikom zapoznanie się z charakterystyczną dla nich ornamentyką i ekspresją. Pieśni, śpiewane po łacinie przez trzy głosy: prowadzący, basowy i najwyższy, towarzyszą codziennemu życiu wspólnoty, a także wykonywane są podczas najważniejszych świąt religijnych (m.in. Wielkanocy), pogrzebów i uroczystości ku czci lokalnego świętego.

Polifoniczny kwadratProwadzący: Martino Corimbi oraz członkowie Cuncordu de Orosei (Sardynia)Podczas warsztatów uczestnicy poznają tajniki śpiewu polifonicznego w systemie sardyńskim (wiodący głos mówiony i trzy głosy, tworzące współbrzmienie za pomocą polifonii i precyzyjnego wzajemnego dostrojenia). W programie: czterogłosowy śpiew liturgiczny oraz potężny śpiew a tenore, wykorzystujący „perkusyjne” wibracje gardłowe.

KONCERTY

Ciemna jutrznia Koncert zespołu In Medias Res (Francja/Polska/Włochy)Ciemna jutrznia jest podróżą w otchłań samotności i straty, do korzeni łacińskiej kultury chrześcijańskiej, w oparciu o zbiór tradycyjnych pieśni śpiewanych podczas obchodów Wielkiego Tygodnia.

Zaprezentowane pieśni wywodzą się z popularnych tradycji Korsyki, Sardynii i Sycylii (od czasów przedchrześcijańskich do baroku). Zespół czerpie też z monodii liturgicznej (cantus planus), łącząc źródła pisane ze śpiewem popularnym. W materiał muzyczny wpleciono cytaty z Piekła Dantego. Ciemna jutrznia jest pierwszym krokiem ku następnemu projektowi zespołu, poświęconemu Boskiej komedii.

Koncert Ciemna jutrznia/Podróż przez Wielki Tydzień po raz pierwszy został zaprezentowany w 2012 roku we Wrocławiu w Instytucie Grotowskiego, a następnie na Festiwalu Gorzkie Żale w Warszawie, Festiwalu w Awinionie,

Arciconfraternita del SS. Sacramento alla Madrice z MussomeliFot. Gianpaolo Cacciatore

Pieśni z Orosei – pomiędzy dwoma gatunkamiKoncert Cuncordu de Orosei (Sardynia)Orosei, miasto, w którym morze spotyka góry, zajmuje wyjątkowe miejsce na Sardynii. Pielęgnuje się tu bogaty religijny repertuar pieśni śpiewanych po łacinie, a także w języku sardyńskim (gotzos – pieśni wykonywane w okresie Wielkiego Tygodnia lub Dnia Wszystkich Świętych). W Orosei żywe są dwa rodzaje śpiewu polifonicznego: repertuar świecki, do tańca oraz pieśni sakralne, które zostaną zaprezentowane podczas koncertu.

Sardynia posiada wyjątkową tradycję śpiewu, muzyki i tańca, obejmującą dwie formy śpiewu polifonicznego: świecką tradycję śpiewanej muzyki tanecznej cantu a tenore (w której występuje śpiew gardłowy, tzw. caprizare, czyli „śpiew kozła”) oraz tradycję sakralnej muzyki obrzędowej. Styl jest jednym z najbardziej archaicznych zjawisk językowych w gminie Orosei, która przez długi okres była odizolowana od bardziej dynamicznych ośrodków kulturowych.

wykonawcy : Paolo Burrai, Martino Corimbi, Giovanni Rosu, Salvatore Saba, Francesco Sannai

Wielki Tydzień w MussomeliKoncert Arciconfraternita del SS. Sacramento alla Madrice (Sycylia)Podczas koncertu zaprezentowane zostaną lamenty wykonywane w Mussomelli podczas Wielkiego Tygodnia. Lamenty to forma śpiewu wielogłosowego występująca na niemal całym terytorium Sycylii. Tradycja ta jest nadal bardzo żywa w prowincji Caltanissetta. Lamenty, śpiewane głównie przez mężczyzn, są szczególnie wymowne w kontekście obrzędów Wielkiego Tygodnia. Konfraternia z kaplicy na placu Madrice to bractwo, które stoi na straży śpiewu dawnych śpiewaków, skromnych i prostych ludzi oddanych uprawie ziemi, przekazując tradycyjne techniki śpiewu i pasję młodszym braciom.

Teksty łacińskich pieśni, dziś niemal niezrozumiałe z uwagi na wpływ regionalnego dialektu, pochodzą z Biblii lub hymnów sakralnych poświęconych pasji i śmierci Chrystusa. Lamenty składają się z części. Poszczególne części śpiewane są słowo po słowie, a niektóre słowa powtarzane są dwukrotnie. W innych częściach występują „partie solowe”, wykonywane zwykle przez głos basowy. Pod koniec każdej części wybrzmiewa długi, rozdzierający dźwięk trąbki, po którym następują trzy uderzenia w bęben. Lamenty wykonywane są zwykle przez cztery głosy męskie: pierwszy (prima), drugi (secunna), basowy (bassu) i falset (fanziattu). Tekst śpiewany jest przez głos pierwszy, głosy drugi i basowy (jedyne głosy, które mogą zostać zdublowane) podkreślają poszczególne sylaby, dodając wykonaniu ekspresji, a głos

najwyższy, falset, odzywa się tylko w wybranych częściach, akcentując ich zakończenia.wykonawcy: Camillo Maida / Lino Maida (głos pierwszy, prowadzący), Salvatore Castello, Daniele Di Maria, Pasquale Sorce, Giuseppe Zambito (drugi głos), Franco Ognibene, Giuseppe Riggio, Pippo Sorce (bas), Olga Ognibene (falset)

Pieśni Flory – kobieta i Madonna w popularnej tradycji z gminy Cuglieri Koncert Cuncordu de Cuglieri (Sardynia)Koncert jest hołdem złożonym kobiecie, będącej symbolem i najwyższym ucieleśnieniem ziemskiego i duchowego życia. Część utworów akcentuje urodę i kłamliwość kobiet, inne opisują ogromy ból matki-madonny po stracie syna, któremu w cudowny sposób przekazała wspaniały dar życia. Oprócz pieśni sakralnych, zespół wykona tradycyjne pieśni świeckie z Cuglieri, których tekst stanowią klasyczne wiersze miłosne, m.in. utwory poety Tatanu Curcu. p r o g r a m ko n c e r t u:Stabat Mater simple, Stabat Mater sequentia, Litanie carmelitane (wersja tradycyjna), Santa Maria, Sa Murinedda, Cantu ‘e Flora, Ite Bella chi ses, Litanie carmelitane (wersja z manuskryptu)

wykonawcy: Giampiero Beccu, Filippo Casule, Giuseppe Casule, Emanuele Idda, Tonio Idda, Domenico Murgia, Roberto Murgia

Pieśni sakralne z Doliny SerraKoncert Cunfraterna di a Serra (Korsyka)Na koncert złożą się pieśni z mszy za żywych, z mszy za zmarłych, a także cytaty z Wielkiego Tygodnia i reprezentatywne lauda, przekazywane drogą ustną.

Jak drzewo, które rośnie z dołu, nasza wspólnota zakorzeniona jest w wiejskim humanizmie, opartym na zrozumieniu przyrody i natury ludzkiej, ale wzrasta ku niebu, ku wiecznemu światłu.

wykonawcy: Jean-Charles Adami, Jean-Christophe Baldi, Paul-Auguste Bevilacqua, Gérard Papi, Jean-Marc Pellegri

Completorium – MiserereSpotkanie-koncert wszystkich śpiewaków goszczących w programie Mediterraneas, pod przewodnictwem członków chóru Schola Gregoriana Silesiensis, podczas którego każdy zespół wykona własną interpretację jednej z najbardziej szczególnych pieśni Wielkiego Tygodnia, Miserere

na Festiwalu im. Andrieja Tarkowskiego w Pontingy (Burgundia) i w kilku kościołach w regionie Limousin we Francji, a także w wiosce Cuglieri na Sardynii.

wykonawcy: Barbara Ciemięga, Alessandro Curti, Paulina Dziuba, Bernard Favreau, Jean-François Favreau, Mateusz Flak, Piotr Górka, Marta Grundwald Wilantewicz, Marie- -Geneviève L’Her, Diego Pileggi, Adam SkoblińskiLider projektu: Jean-François Favreau

Castrum DolorisKoncert zespołu Schola Gregoriana Silesiensis (Polska)Castrum doloris (łac.) – obóz żalu, w sarmackiej Rzeczpospolitej pochówek osób szlachetnego rodu. W tym celu stawiano budowlę otaczającą katafalk, na którym składano trumnę z ciałem zmarłego. Takie Castrum doloris stanowiło scenografię ceremonii, która była swoistym teatrum mortis, a więc: muzyka, ruch i gest wykonywane przez celebransa z asystą oraz wszystkich zebranych. Wniesieniu trumny do kościoła towarzyszyły odpowiednie śpiewy i instrumentalne intrady. Na wstępie odbywała się Jutrznia, złożona z psalmów pokutnych, w tym psalm Miserere. Następnie odprawiano Missa Requiem. Po zakończeniu mszy rozpoczynało się właściwe Castrum doloris wedle ustalonego porządku: responsoria, oracje, okadzenia i pokropienia.

Wszystkie nasze śpiewy zaczerpnęliśmy z Processionale Andrzeja Piotrkowczyka wydanego w 1621 roku w Krakowie, z wyjątkiem przypominającego śpiewy korsykańskie responsorium Libera me, nazywanego Libera kielcense, które pochodzi ze źródeł późniejszych. Po dotarciu do miejsca pochówku następowało Aspersio i umieszczano trumnę w grobowcu. Śpiewano wtedy kantyk Benedictus i antyfonę Salve Regina. Przejściom pomiędzy kolejnymi częściami towarzyszyła żałobna muzyka instrumentalna.

W naszych ceremoniach są to canzony i marsze pochodzące ze źródeł z polską muzyką okolicznościową (Codex Vietoris, Amoenitatum Musicalium Hortulus) oraz stylizacje (Marcia lugubre na kotły, Marsz żałobny na motywach Telemanna). Utwory wykonywane są na kotłach i kozłach polskich.

wykonawcy: Marcin Bornus-Szczyciński, Andrzej Borzym, Marek Czapiński, Piotr Górka, Paweł Iwaszkiewicz, Maciej Kaziński, Piotr Krysiński, Michał Krzywka, Leszek Kubiak, Krzysztof Ochnik, Mateusz Pigoń, Michal Pospíšil, Robert Pożarski, Adam Skobliński, Stanisław Szczyciński, Konrad Zagajewski

[ 7 ]

SPOTKANIA

Meditterraneas 1 Spotkanie z Robertem Pożarskim i członkami zespołu Schola Gregoriana Silesiensis oraz prezentacja czterech zespołów śpiewaczych z Korsyki, Sardynii i Sycylii, prowadzenie Jean François-Favreau

W języku angielskim z tłumaczeniem na język polski

Meditterraneas 2Spotkanie z członkami Cuncordu de Orosei z Sardynii oraz Arciconfraternita del SS. Sacramento alla Madrice z Sycylii, połączone z prezentacją filmu Serce dźwięku, prowadzenie Jean François-Favreau


Serce dźwięku Film dokumentalnyr e ż ys e r i a: Paul Fenkart, w ys t ę p u j ą : Vittorio Ghielmi i członkowie Cuncordu de Orosei, zespół Il Suonar Parlante, producent BFMI, 50’

W językach angielskim i włoskim z angielskimi napisami

Sardynia posiada bogatą tradycję pieśni, muzyki i tańca, w tym dwa rodzaje śpiewu polifonicznego. Pierwszy z nich to świecka śpiewana muzyka taneczna, cantu a tenore, drugi to tradycja sakralnej muzyki rytualnej, cuncordu. Obie w niedawnej przeszłości były integralną częścią wielu socjoreligijnych rytuałów.

Cuncordu, zwane caprizare („śpiew kozła”), bazuje na śpiewie gardłowym. Styl ten jest jedną z najstarszych technik wokalnych w regionie, przez wiele lat izolowaną od centrów kulturalnych. Tradycja śpiewu sardyńskiego jest przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie. Śpiewacy odgrywają ważną rolę w swojej wspólnocie: pieśni są obiciem ich duszy, a oni są duszą wspólnoty. W 2005 roku UNESCO uznało cuncordu za Arcydzieło Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Kulturalnego Ludzkości.

Zespół Cuncordu de Orosei to mistrzowie tej rzadkiej formy śpiewu. Jej członkowie pielęgnują bogatą tradycję wyspy, choć żaden z nich nie zna nut ani nie ma muzycznego wykształcenia. W tle filmu przedstawione jest życie członków zespołu w miejscowości Orosei i regionie Baronia. Ten olśniewający widokowo region, położony na środkowo-wschodnim wybrzeżu Sardynii, to dom zespołu Cuncordu de Orosei. Znany na świecie muzyk grający na wioli de gamba, dyrygent i kompozytor Vittorio Ghielmi (występujący z takimi orkiestrami jak Il Giardino Armonico, Fryburska Orkiestra Barokowa czy Londyńska Orkiestra Filharmoniczna) przez całe życie poszukuje i tworzy autentyczne interpretacje dawnej muzyki klasycznej. Cuncordu de Orosei oraz Vittorio Ghielmi i jego zespół Il Suon ar Parlante będą razem badać nowe obszary interpretacji wiekowych dźwięków. W tym

inspirującym otoczeniu ma miejsce historyczne spotkanie naprawdę niezwykłych artystów.

Film dokumentuje wyjątkowy sposób muzykowania, umożliwiając bliższe przyjrzenie się Sardynii poza utartymi szlakami. Ścieżka dźwiękowa również prowadzi w nowe regiony muzyczne – współpraca muzyków zaowocowała świeżymi, nieznanymi dotąd interpretacjami.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.bfmi.at

Meditterraneas 3Spotkanie z członkami Cuncordu de Cuglieri z Sardynii oraz Cunfraterna di a Serra z Korsyki, połączone z prezentacją filmu Święte głosy, z udziałem Renato Morellego, reżysera filmu, prowadzenie Jean François-Favreau


Święte głosy. Śpiewacy reprezentujący dwa pokolenia wykonują a cuncordu w czasie Wielkiego Tygodnia w Cuglieri Film dokumentalnyr e ż ys e r i a i p r o d u kc j a: Renato Morelli, 2015, 45’

W języku włoskim z angielskimi napisami

W Cuglieri, niewielkiej miejscowości w środkowo-zachodniej Sardynii, uroczystościom Wielkiego Tygodnia tradycyjnie towarzyszy śpiew małego chóru zwanego a cuncordu. Czterogłosowy chór męski wykonuje łacińskie pieśni Miserere (Psalm 50) i Stabat Mater. Przekazywana ustnie tradycja a cuncordu w cudowny sposób przetrwała do naszych czasów i stanowi niezwykle interesujący przedmiot badań dla muzykologów. Czterech śpiewaków przekazało już swoje dziedzictwo synom i mogą w końcu śpiewać razem. Film przedstawia dwa pokolenia śpiewaków podczas trzech najbardziej intensywnych dni Wielkiego Tygodnia.

Wielki Czwartek. Po zakończeniu Missa in coena Domini, procesja odwiedza o zmroku „grobowce”, uczestniczą w niej wszystkie bractwa i chór, który wykonuje prostą wersję Stabat Mater. Wielki Piątek. Dzień bogaty w wydarzenia, począwszy

od przybicia do krzyża wizerunku Chrystusa. Bezpośrednio po tym, około godziny jedenastej, pokutnik dźwiga na plecach ciężki krzyż (contra-rughe), pokonując drogę na szczycie wzniesienia, gdzie znajduje się Bazylika. Krzyż stawiany jest na środku transeptu – znajdzie się na nim krucyfiks, który zostanie wykorzystany podczas zdjęcia z krzyża. Do roli pokutnika jest wielu chętnych – przeorysza wpisuje ich nazwiska na listę, gdy są jeszcze dziećmi, a wielu czeka kilka dekad, zanim przypadnie im w udziale ten zaszczyt. Następnie krucyfiks i wizerunek Matki Boskiej Bolesnej niesione są w procesji do Bazyliki w towarzystwie chóru śpiewającego Miserere, a za nim idą bractwa. Krucyfiks zostaje przytwierdzony do krzyża. Potem procesja wraca do klasztoru Matki Boskiej Bolesnej, a chór śpiewa Stabat

Mater (Sequentia). Późnym popołudniem procesja wraca do Bazyliki, przy akompaniamencie tej samej muzyki, tym razem niosąc lektykę. Tu odbywa się paraliturgia zdjęcia z krzyża (s’iscravamentu), prezentowana w formie dramatycznej. Po złożeniu Chrystusa na lektyce, formuje się ostatnia procesja, która późnym wieczorem, śpiewając Miserere, powoli powraca do kaplicy bractwa.

Wielka Sobota. Wszyscy członkowie bractwa udają się do Bazyliki, gdzie rozpoczyna się ostatnia droga krzyżowa (Via Crucis), obejmująca odwiedziny w „grobowcach” i wykonanie Stabat Mater (Sequentia). W Cuglieri zwrotki Stabat Mater Miserere śpiewane są jako pieśni procesyjne, a nie podczas koncertu lub nabożeństwa, jak w pozostałych regionach Sardynii. Członkowie tworzą półokrąg: głos basowy w środku, kontratenor po lewej stronie, tenor (śpiewający główną melodię) po prawej, nieco dalej stoi fałszywy tenor (tenore falzu). Wielogłosowa harmonia jest bogata i złożona, oparta na trzech głosach, ze sporadycznymi partiami fałszywego tenora.

[ 8 ]

Cuncordu de Cuglieri

Fot. Bice Morelli

PROGRAM

Giving Voice

WARSZTATY

Uwolnić naturalny głos Prowadząca: Kristin LinklaterWarsztaty uwalniania głosu mówionego i śpiewanego. Każdego dnia, po zakończeniu pracy grupowej nad głosem, odbędzie się praca indywidualna z tekstem lub pieśnią, prowadzona w trybie warsztatów mistrzowskich. Uczestnicy proszeni są o przyniesienie przygotowanego tekstu lub pieśni w języku ojczystym wraz z tłumaczeniem na język angielski. p r o g r a m wa r s z tató w

Dzień pierwszy: świadomość fizyczna, oddychanie, dźwiękDzień drugi: ucieleśnianie głosu Dzień trzeci: rezonatory i skala głosu

Laboratorium głosu Prowadząca: Olga Szwajgier Warsztaty te to przede wszystkim radosne szukanie i odkrywanie siebie i swojego brzmienia. Inspirują do badania i poszukiwania ukrytych możliwości głosowych, pomagają odbudować wiarę w siebie, uczą tolerancji i akceptacji siebie, wykorzystywania swoich błędów jako „arcymistrzów” w rozwoju. Zajęcia składają się z wykładów, ćwiczeń głosowych oraz relaksacji. To wiedza o powiązaniach anatomii z centrami energetycznymi. Praca z ciałem i wyobraźnią. Warsztaty adresowane są przede wszystkim do śpiewaków, aktorów, muzyków instrumentalistów, osób śpiewających i chcących śpiewać, pracujących głosem oraz zainteresowanych rozwojem osobistym i poszerzaniem swoich możliwości.

Olga nie narzuca jedynej i słusznej drogi, wprost przeciwnie – ukazuje, że powielanie innych to zaprzepaszczenie siebie. Zachęca do korzystania z potęgi swojej intuicji, wyobraźni, wizualizacji i autosugestii. Bazuje na harmonii ciała, umysłu i ducha. Uczy, jak uleczyć swój głos i swoją duszę. Z doświadczenia pedagogicznego Olgi wynika, że nie ma osób bez słuchu, głosu czy poczucia rytmu, jest tylko nieumiejętność posługiwania się tymi środkami ekspresji. Olga uczy, jak śpiewać całym ciałem, wierząc, że to, co jest dostępne dla niej, dostępne jest też innym ludziom.

[ 9 ]

Chan E. ParkFot. Mensi Sanhermelando

Głos i Ciało – głos śpiewany i mówionyProwadzący: Jorge Parente w asyście Zoé Ogeret Warsztaty są zaproszeniem do odkrywania i eksperymentowania z własną tożsamością wokalną poprzez badanie możliwości ciała i głosu. Bazują za działaniach fizycznych, stworzonych i rozwijanych przez Zygmunta Molika (1930–2010), współzałożyciela i aktora Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego, w którym odegrał główną rolę w kształtowaniu treningu głosowego.

Podczas warsztatów uczestnicy poznają podstawowe zasady treningu głosowego Głos i Ciało. W programie:• nauka i ćwiczenie alfabetu ciała, czyli konkretnych działań

fizycznych, angażujących całe ciało, aktywujących wokalne impulsy,

• praca nad emisją głosu – indywidualnie i w grupie,• zastosowanie wyuczonych zasad w pracy z tekstem

i pieśnią – praca indywidualna.

Praktyczna nauka pansoriProwadząca: Chan E. ParkPodczas warsztatów śpiewu pansori uczestnicy – poprzez pracę ze swoimi międzykulturowymi głosami – będą mieli okazję poznać tradycyjne tony, brzmienia, tropy emocjonalne i teksty przenoszące koreańską poezję w naszą transnarodową teraźniejszość. Przedstawionych zostanie kilka przykładowych pieśni stworzonych w kilku cyklach rytmicznych na podstawie klasycznych opowieści pansori. Przed warsztatami uczestnicy otrzymają teksty pieśni w transkrypcji na alfabet łaciński.

Gest głosu jako gest ciała. Archaiczne funkcje pieśni chóralnychProwadzący: Tomasz Rodowicz, Elina Toneva i Tomasz Krzyżanowski z Teatru CHOREA Warsztaty rozpoczną się od uruchomienia ciała poprzez krótki intensywny trening, ciąg ćwiczeń pozwalających włączyć w pełni cały organizm w pracę z głosem. Ćwiczenia fizyczne ukierunkowane są jednocześnie na budowanie relacji w grupie i na umiejętność kreatywnego oddziaływania uczestników na siebie.

Drugą część warsztatów wypełnią ćwiczenia wiążące gest ciała z gestem ruchu, przenoszące ruch głosu na ruch ciała w przestrzeni. Będą one oparte na dwóch filarach: budowaniu współbrzmień w grupie (wielogłos rozpisany na przestrzeń) oraz na złożonych ćwiczeniach rytmicznych rozpisujących głos i polirytmiczność ciała na całą grupę. Użyte do tego zostaną starożytne i tradycyjne motywy muzyczne.

W finale uczestnicy warsztatów zbudują złożoną polfoniczną i polirytmiczną strukturę muzyczno-ruchową, która poprzez wielokrotne powtarzanie wprowadzi ich do

pierwotnego, najbardziej archaicznego stanu, do jakiego doprowadzał śpiew – jako narzędzie przekraczania i zatrzymywania czasu.

KONCERTY

Shim Chong powraca do świataKoncert Chan E. ParkPieśń pansori o Shim Chong jest jednym z pięciu klasycznych utworów pansori uznanych za Niematerialne Dziedzictwo Kulturalne Korei (1963) i wpisanych przez UNESCO na listę Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości (2003).

Shim Chong jest jedną z najbardziej ujmujących bohaterek koreańskich utworów narracyjnych. Matka Shim Chong zmarła, gdy dziewczynka miała kilka dni. Jej wychowaniem zajął się ślepy ojciec, który zdobywał środki na jej utrzymanie, żebrząc. Shim Chong wyrosła na piękną i kochającą córkę. W wieku 15 lat sprzedała się grupie kupców-żeglarzy jako ludzka ofiara dla Króla Smoków, władcy morza, aby zdobyć trzysta worków ryżu, które jej ojciec obiecał kapłanom ze świątyni w zamian za modlitwy o odzyskanie wzroku. Shim Chong wypłynęła wraz z żeglarzami w morze i w nim utonęła. Jej oddanie poruszyło niebo, które zesłało ją z powrotem na świat jako cesarzową. Aby pomóc swojej żonie odnaleźć ojca, cesarz wydał studniową ucztę, zapraszając na nią wszystkich ślepców w państwie. Ostatniego dnia przybył na nią ślepiec Shim. Na widok córki ogarnęło go tak wielkie zdumionie, że odzyskał wzrok.

Chan E. Park prezentuje własną, dwujęzyczną adaptację fragmentu pieśni o Shim.

DiaPassionKoncert Fátimy MirandyWszystko sprowadza się do sedna, którym jest... ciągły ruch. Ci, który mieli okazję wysłuchać tego koncertu mówią, że w jego trakcie przenosili się w wyobraźni do Afryki, Japonii, Indii, na morze, do lasu, do świątyni, na targ lub do studia muzyki elektronicznej.

Łącząc orientalne i okcydentalne techniki ze środkami wokalnymi własnego autorstwa, Fátima Miranda używa swojego głosu jako instrumentu dętego i perkusyjnego. Raczy słuchaczy obficie niezwykłymi akrobacjami obejmującymi ponad cztery oktawy, w tym dźwiękami multionicznymi i fascynującymi modulacjami oddechu – od najbardziej przejrzystego, anielskiej głosu do najdzikszego wrzasku, zamazując granice między śpiewem, poezją, teatrem, kompozycją, improwizacją i interpretacją.

KONFERENCJA

Pedagogika głosu Konferencja poświęcona problematyce nauczania sposobów posługiwania się głosem w mowie i śpiewie

W językach polskim i angielskim (tłumaczenie symultaniczne kabinowe)

Głos jest chyba najbardziej osobistym instrumentem ekspresji człowieka. Jest charakterystyczny dla każdego z nas i niepowtarzalny. Wyraża nie tylko myśli, ale także uczucia i emocje, dlatego na pedagogach zajmujących się doskonaleniem umiejętności mowy i śpiewu spoczywa ogromna odpowiedzialność. Każdy z czterech dni wykładów, prezentacji i dyskusji poświęcony będzie innym obszarom tematycznym związanym z ich pracą.

Pierwszego dnia sprawdzimy, jak nowa wiedza naukowa, płynąca z badań neurologicznych i neurokognitywistycznych wpływa na techniki kształcenia głosu i sposoby dbania o aparat mowy. Krytyce neuronauk poddamy zarówno szeroko uznaną Technikę Alexandra, jak i autorską metodę pracy Kristin Linklater. Drugiego dnia zastanowimy się nad sposobami edukowania nowych pokoleń. Omówimy zarówno praktyki stosowane w szkołach teatralnych, jak i te stworzone przez praktyków sceny teatralnej (Zygmunt Molik) i muzycznej (Olga Szwajgier). Trzeciego dnia posłuchamy, jak tradycje z przeszłości m.in. pansori i śpiew alikwotowy inspirują pracę współczesnych artystów i jak eksperymenty głosowe programują nasze myślenie o przyszłości muzyki. Zaś czwartego dnia zastanowimy się, w jaki sposób głos (lub jego brak) wpływa na określenie i samookreślenie tożsamości indywidualnej i grupowej oraz jaki rezonans społeczny i polityczny ma „posiadanie własnego głosu”.

Konferencja organizowana we współpracy z Centre for Performance Research.

PROGRAM

PON. 18 kwietnia

Wpływ odkryć naukowych na trening głosowy, w tym wpływ badań neuronaukowych i kognitywnych na śpiew i aktorstwo

15:00 Powitanie i otwarcie konferencji15:15 Gość specjalny: Rhonda Blair (Southern Methodist

University, USA) | Paradygmaty 4E (ucieleśnienia, rozszerzenia, enakcji i osadzenia) i językoznawstwo kognitywne: kilka zastosowań dla aktora i jego głosu

16:00 KAWA

[ 10 ]

16:30 Tiina Syrjä (Uniwersytet w Tampere, Finlandia) | Granie w języku obcym – głos na pograniczu języka i ciała

17:00 Kristin Linklater (Wielka Brytania) | Naturalny głos | pokaz pracy, komentarz oraz dyskusja, w której wezmą udział: Rhonda Blair, Tiina Syrjä, Ewa Głowacka-Fierek, Ditte Berkeley, prowadzenie Joan Mills

18:00 Dyskusja otwarta

WT. 19 kwietnia

Trening i praktyka głosu: rozwój i motywowanie młodego pokolenia

15:00 Joan Mills (Centre for Performance Research, Wielka Brytania) | Dziedzictwo dźwięku („Giving Voice”) – przegląd 36 lat badań CPR nad głosem w sztukach performatywnych

15:30 John Hunter (Wielka Brytania) | Strojenie człowieka--instrumentu: rola Techniki Alexandra w kształceniu w sztukach performatywnych

16:00 KAWA

16:30 Olga Szwajgier (Polska) | Uwolnij swój głos17:00 Jorge Parente (Portugalia/Francja) | Jak odnalazłem

swoje korzenie – moja tożsamość wokalna | dialog z Jarosławem Fretem


ŚR. 20 kwietnia

Siła głosu: wydźwięk społeczny i polityczny, tożsamość i zespołowość

15:00 Frankie Armstrong (Wielka Brytania) | Głosy z pogranicza – dlaczego głos to polityka | dialog z Joan Mills

15:30 Tran Quang Hai (Wietnam/Francja) | Uwłasnowolnienie śpiewu alikwotowego – rozwój i ekspansja

16:00 KAWA

16:30 Tomasz Rodowicz (Teatr CHOREA, Polska) | Brzmienie wspólne – głos grupy

17:00 Jenny Sealey MBE i Jude Mahon (Graeae Theatre Company, Wielka Brytania) | Zaufanie i głos


CZW. 21 kwietnia

Poza tradycję: tradycyjne formy wokalne jako źródło umiejętności i inspiracji do eksperymentowania dla aktora

15:00 Caroline Bithell (Uniwersytet w Manchesterze, Wielka Brytania)| Grać innego i odnaleźć siebie: wokalne podróże i transformacje

15:30 Fátima Miranda (Hiszpania)| Eksperyment głosowy w praktyce scenicznej | dialog z Danielle Meunier (Uniwersytet w Falmouth, Wielka Brytania)

16:00 KAWA

16:30 Tara McAllister-Viel (Uniwersytet w Essex, Wielka Brytania) | Ucieleśnienie różnych wokalnych tradycji: splot koreańskiego pansori i zachodniego treningu głosowego w kształceniu głosu aktora

17:00 Chan E. Park (Korea/USA) | Wizje głosu w pansori17:45 Dyskusja plenarna

ABSTRAKTY

Rhonda Blair | Paradygmaty 4E (ucieleśnienia, rozszerzenia, enakcji i osadzenia) i językoznawstwo kognitywne: kilka zastosowań dla aktora i jego głosu_ Paradygmaty 4E i teoria metafor pojęciowych mogą zostać wykorzystane przez aktora w praktyce głosu. Z perspektywy paradygmatów 4E poznanie jest ucieleśnione – funkcjonowanie poznawcze umysłu, mózgu i ciała jest nierozłączne. Poznanie jest zawsze osadzone (embedded) – pracę poznawczą przenosimy na nasze środowisko, wykorzystując afordancje w dynamicznej relacji poznawczej między nami a światem materialnym. Poznanie wykracza poza granice osobnicze, obejmując środowiska społeczne, interpersonalne – dynamika poznawcza wynika z naszej obecności wobec innych i interakcji z innymi. Poznanie realizuje się w działaniu (enactment) – jest nieodłączne od działania i z niego wyrasta, ponieważ możliwości działania ciała determinują nasze postrzeganie. Pomiędzy zrozumieniem sensoryczno-motorycznym i semantycznym, ciałem/działaniem i językiem istnieją powiązania. Teoria metafor pojęciowych i teoria amalgamatów kognitywnych, obecne w językoznawstwie kognitywnym, wskazują na sposoby potencjalnego wykorzystania paradygmatu 4E, szczególnie w obszarze języka i metaforyki (obrazowania), w celu uwolnienia głosu i wyobraźni.

Tiina Syrjä | Granie w języku obcym – głos na pograniczu języka i ciała_ Referat omawia projekt zrealizowany na Wydziale Aktorskim Uniwersytetu w Tampere w latach 1995–2006. Studenci przygotowywali i prezentowali sztukę w języku obcym (hiszpańskim lub włoskim), którego wcześniej nie znali. Następnie projekt rozwinął się w dwóch nowych kierunkach – pierwszy z nich objął prezentacje w języku tonalnym (mandaryńskim) (2013), a w ramach drugiego uniwersytety w Coventry i Tampere zrealizowały Interaktywny Projekt Nauczania (2016). Badano głos, mowę i ruch studentów grających w języku obcym. Badanie obejmowało także znaczenie głosu dla świadomości i obrazu ciała. Prelegentka

sugeruje, że głos nie służy aktorowi jedynie do komunikacji i przekazywania informacji, ale posiada także indywidualne, „fizyczne” znaczenie, nawet wówczas, gdy funkcjonuje w izolacji od symbolicznej warstwy znaczeniowej języka. Choć głos trudno zlokalizować, bo nie należy w pełni ani do języka, ani do ciała, głos tworzy silny most, który je łączy.

Kristin Linklater | Naturalny głos_ Pokaz pracy, komentarz oraz dyskusja, w której udział wezmą: Rhonda Blair, Tiina Syrjä, Ewa Głowacka-Fierek, Ditte Berkeley, prowadzenie: Joan Mills

Naturalny głos – co to takiego? Jak to zjawisko badać i jakie jest jego znaczenie dla aktora. Kristin Linklater opowie o swojej pracy i zademonstruje ćwiczenia mające na celu uwolnienie głosu od zahamowań i przyzwyczajeń.

Joan Mills | Dziedzictwo dźwięku („Giving Voice”) – przegląd 36 lat badań CPR nad głosem w sztukach performatywnych_ Joan Mills podsumuje rozwój i wpływ badań głosu prowadzonych od 1980 roku przez Centre for Performance Research (CPR), m.in. w ramach projektów „Głos”, „Lokalne głosy/Święte pieśni” i „Podróżnik” oraz 14 edycji „Giving Voice”.

Projekt „Giving Voice”, stworzony przez CPR w Cardiff w 1990 roku, ma na celu poszerzanie wiedzy o głosie i docenienie jego roli w spektaklu poprzez badania praktyczne i prezentację różnorodnych manifestacji głosu w różnych okresach historii i kulturach. W ramach „Giving Voice” organizowane są wydarzenia takie jak: spotkania i warsztaty tematyczne, wykłady-pokazy pracy, dyskusje i spektakle. Uczestniczą w nim osoby zawodowo związane ze sztukami performatywnymi, zajmujące się m.in. terapią głosem, laryngologią, edukacją i językoznawstwem, a także publiczność. Pomimo tego, że współczesna praktyka teatralna i performatywna coraz bardziej akcentuje „wizualność”, stopniowo rośnie zainteresowanie ciałem widowiskowym, które „słucha”, wyłamuje się z „tyranii oka” i lokuje się w ramach koncepcji „głosu jako mięśnia duszy”.

„Giving Voice” zasadza się na przekonaniu, że głos umożliwia komunikację poza językiem, która przekracza bariery kulturowe, i że praca z głosem pozwala docenić i cieszyć się bogactwem różnicy i wspólnym człowieczeństwem.

Do tej pory odbyło się trzynaście edycji „Giving Voice”. 11 edycja Spotkanie w pieśni odbyła się we Wrocławiu w ramach Roku Grotowskiego 2009 we współpracy z Instytutem Grotowskiego i Teatrem ZAR.

John Hunter | Strojenie człowieka-instrumentu: rola Techniki Alexandra w kształceniu w sztukach performatywnych_ Technika Alexandra daje aktorom narzędzia, które pozwalają osiągnąć mentalną i fizyczną pewność siebie – w reakcji na bodziec, podczas przygotowania do działania i podczas samego

[ 11 ]

działania. W swoim wystąpieniu John Hunter omówi podstawowe zasady Techniki Alexandra, wykorzystywane w kształceniu aktorów i muzyków w szkołach i konserwatoriach w wielu krajach na całym świecie, techniki stworzone ponad 120 lat temu przez australijskiego aktora F. Matthiasa Alexandra.

Olga Szwajgier | Uwolnij swój głos_ Edukacja w wartościach Ludzkich. Współpraca nie Współzawodniczenie. Myśl-Słowo, czyli Dźwięk-Uczucie-Czyn jako Jedność. Wiara w siebie, czyli Miłość do siebie, czyli Prawda o sobie, czyli Błogość w sobie, czyli Wiedza o sobie, a więc także o Innych. Jesteśmy nasycani Błogością około 21600 razy na dobę. Błogością, czyli Oddechem. Dźwięk jako Medycyna następnych wieków. Wibracja widzialna jest barwą, a słyszalna jest dźwiękiem. Widzi się i słyszy się Dźwięk, Widzi się i słyszy się Barwę. Jesteśmy zbudowani z dźwięków, czyli światła.

Jorge Parente w rozmowie z Jarosławem Fretem | Jak odnalazłem swoje korzenie – moja tożsamość wokalna_ Jorge Parente opowie o swoim doświadczeniu aktorskim i pedagogicznym. Punktem wyjścia rozmowy o tożsamości wokalnej o spotkaniach z głosem, o korzeniach i wykorzenieniu będzie biografia Parente, na którą duży wpływ miało spotkanie z Zygmuntem Molikiem i jego nauczaniem. Parente odniesie się również do metody treningowej Głos i Ciało Molika i sposobów jej przekazu.

Frankie Armstrong w rozmowie z Joan Mills | Głosy z pogranicza – dlaczego głos to polityka_ Głos nie może nie być – w najszerszym tego słowa znaczeniu – polityczny. Kobiety i inne grupy zepchnięte na margines musiały o głos walczyć. Narzucone z góry standardy głosów „pożądanych”, „poprawnych”, zarówno w mowie, jak i śpiewie, pozbawiły wielu ludzi wiary w siebie. Mówi się – dosłownie i metaforycznie – że narody „odnajdują swój głos”. Głos jest narzędziem uwłasnowolnienia (empowerment), zarówno jednostki, jak i grupy ludzi, dzięki któremu mogą zostać usłyszani i domagać się, byśmy ich wysłuchali. Za pomocą głosu możemy tworzyć piękno i harmonię.

Joan Mills przeprowadzi rozmowę z Frankie Armstrong, która przez niemal 60 lat występów na scenie i działalności dydaktycznej, wykorzystywała swój głos i umiejętności kompozytorskie służąc sprawie sprawiedliwości społecznej i wolności wypowiedzi. W wieku 15 lat rozwinęło się u niej silne upośledzenie wzroku, w wyniku którego utraciła wzrok. Frankie Armstrong i Joan Mills będą dyskutować o uwłasnowolnieniu, które daje nam wolność wypowiedzi w kontekście równości społecznej i płciowej, niepełnosprawności i tożsamości, różnic i podobieństw kulturowych.

Tran Quang Hai | Uwłasnowolnienie śpiewu alikwotowego – rozwój i ekspansja_ Śpiew alikwotowy (gardłowy) zwany w Mongolii i Tuwie khumei („gardło”), został wykorzystany przez Karlheinza Stockhausena w kompozycji Stimmung (1968). Zacząłem badać tę osobliwą technikę wokalną w 1969 roku w Paryżu, gdzie pracowałem na Oddziale Muzyki w Muzeum Człowieka jako etnomuzykolog. W wyniku moich badań, dzięki pasji i cierpliwości, opanowałem śpiew gardłowy w trzech aspektach: podstawowym, eksperymentalnym i stosowanym. Przez 45 lat wykorzystałem tę technikę w wielu dyscyplinach: badaniach wokalnych, foniatrii, relaksacji, muzykoterapii. W moim pokazie, w którym wykorzystuję program analizujący dźwięki harmoniczne stworzony przez Bodo Maassa i Wolfganga Laade (Niemcy), zademonstruję nowe możliwości śpiewu gardłowego w twórczości wokalnej.

Tomasz Rodowicz | Brzmienie wspólne – głos grupy _ Teatr CHOREA od początku swojego istnienia szuka w ludzkim głosie tego, co łączy, tego, co umożliwia udział i pozwala poprzez głos budować ze zbiorowości ludzkiej jeden wspólny żywy organizm.

Jedną z najstarszych funkcji śpiewu było jednoczenie wspólnoty wokół tradycji i budowanie tożsamości plemiennej. Ta funkcja jest dziś zredukowana do najbardziej prymitywnych form, chociaż niektórzy polityczni wodzowie próbują na siłę ją wskrzeszać. W naszej pracy szukamy najprostszych sposobów budowania relacji wspólnoty poprzez głos: poprzez tworzenie współbrzmień, polifonicznych napięć, dysonansów, nietypowych konsonansów, zbliżeń i oddaleń. Dążymy do uruchomienia procesów harmonizowania i jednoczenia, które są możliwe właśnie dzięki kontrastom i różnorodności barw, do budowania specyficznej tożsamości grupy uczestniczącej w pracy.

Integralną częścią tej pracy jest zawsze ruch, gest ciała podążający za gestem głosu i głos podążający za gestem ciała. Pozwala to na śpiew całym ciałem. Pozwala nie oddzielać głosu od ciała. Praktyka pokazuje nam, że ciało poszerza zakres działania głosu, wysiłek i ruch otwiera go, a nie zamyka.

Sięgamy po różne tradycje śpiewu: od starożytnych po współczesne, ale nie po to, by je odtwarzać. Inspirując się nimi, tworzymy nowe tradycje. Tradycja zawsze jest punktem wyjścia, a nie punktem docelowym.

Jenny Sealey MBE i Jude Mahon | Zaufanie i głos_ Jako osoba niesłysząca nie słyszę własnego głosu, ale go czuję. Nie słyszę głosów innych ludzi, ale je widzę. Pozwala mi to na odmienne, ale bogate postrzeganie ludzi i granych przez nich postaci. Moja perspektywa jest instynktowna, holistyczna.

Teatr Graeae wytycza nowy kierunek, realizując dwujęzyczną pracę z aktorami niesłyszącymi i słyszącymi. Praca z aktorami niesłyszącymi, tłumaczami języka migowego i osobami, które korzystają z technologii umożliwiającej komunikację za pomocą ruchu gałek ocznych lub komputerowych aktywatorów głosu, nie tylko wprowadza na nasze sceny piękno różnorodności, ale nadaje scenicznej komunikacji dodatkowy walor teatralności. Podczas prób odwołujemy się do wrażliwości aktora-lektora, chcąc zapewnić, by aktorzy niesłyszącymi i nieposługujący się językiem mówionym nie byli dyskryminowani i by na scenie zawsze panowała równość. Nasz nowy zespół, złożony ze stażystów (w wieku 19–22 lat), pracuje nad sposobami ukazania tego procesu w teatrze na żywo. Jako aktorzy (jedna osoba posługująca się brytyjskim językiem migowym i jedna komunikująca się w sposób niewerbalny) przejmują kontrolę, kierując osobą, która podkłada za nich głos.

W prezentacji wyjaśnimy, jak się uczymy oraz zaprezentujemy różne modele praktyki.

Caroline Bithell | Grać innego i odnaleźć siebie: wokalne podróże i transformacje_ Rosnące zainteresowanie wokalnymi tradycjami innych kultur wśród śpiewaków amatorów i zawodowych aktorów jest jednym z najbardziej intrygujących zjawisk ostatnich lat. Początkowo traktowane jako źródło muzycznej inspiracji, ucieleśnione doświadczenie nieznanych dźwiękowych światów stało się także potężnym katalizatorem osobistej przemiany. Co sprawia, że tradycyjne formy tak dobrze nadają się do przekraczania granic performansu? Dlaczego pieśni spoza najbliższych nam tradycji są często bardziej skutecznymi narzędziami samopoznania i wokalnej emancypacji? W świecie ponadnarodowych społeczności i globalnych przepływów, odnalezienie nowych zasobów, przynależących innym kulturom, a nie zakorzenionych w przeszłości własnej tradycji, otwiera drzwi do nowych form uwłasnowolnienia (empowerment), które wykraczają daleko poza muzykę. Takim przykładem jest fascynacja gruzińską polifonią, którą praktykuje się coraz dalej od źródła. Równolegle z dyskursywnym przesunięciem – od statycznej narodowej tradycji ku żywemu dziedzictwu światowemu (zgodnie z definicją niematerialnego dziedzictwa kulturalnego UNESCO) – tendencje te skłaniają do głębszych studiów nad takimi zagadnieniami jak przynależność kulturowa, tradycja wokalna i przekaz muzyczny.

[ 12 ]

Fátima Miranda w rozmowie z Danielle Meunier| Eksperyment głosowy w praktyce scenicznej_ Działalność wokalna Fátimy Mirandy lokuje się na granicy kultur i stylistyk – artystka dąży do stworzenia własnego języka muzycznego i stylu performatywnego. Wykorzystuje w swojej pracy wiele technik, m.in. mongolski śpiew alikwotowy, północnoindyjski styl druhpad i bel canto. Artystka opowie o swoich inspiracjach, wyzwaniach, współpracy w innymi artystami i filozofii artystycznej.

Tara McAllister-Viel | Ucieleśnienie różnych wokalnych tradycji: splot koreańskiego pansori i zachodniego treningu głosowego w kształceniu głosu aktora _ Tara McAllister-Viel dokonuje autoetnograficznej analizy, prezentując fragmenty zapisu filmowego swojego treningu pansori. Pyta: „Jak odmienne tradycje wokalne oddziałują na siebie w ciele ucznia? Jakie mogą być zalety równoczesnego studiowania kilku tradycji?”. Odwołując się do pojęcia „środowiska przekazu”, analizuje, jak techniki jednej tradycji mogą stać się ucieleśnioną wiedzą, konieczną do opanowania technik bardzo odmiennej praktyki, skupiając się na pętlach feedbacku ustnego/słuchowego w studiu pansori.

Chan E. Park | Wizje głosu w pansori_ We współczesnym świecie sfera kultury popularnej zapośredniczona jest przez obrazy, a napędzana rozwojem technologii. Pansori to wywodzące się z czasów przedindustrialnej Korei śpiewy-opowieści, wzmocnione w wymiarze poetyckim i dramatycznym, których archaiczny wizerunek jest dla współczesnej kultury popularnej obojętny. Będące świadectwem trudnej drogi Korei do współczesności, pansori bytuje dziś poza sferą kultury popularnej, ale uznaje się je za skarb koreańskiej i światowej kultury i pielęgnuje. Docenienie śpiewu uwarunkowane jest symbiotycznym poznaniem w słuchaniu, a pansori wiąże się z wizją dość „samotnej” sztuki, którą niewielu potrafi docenić. Pytanie brzmi: czy istnienie artystyczne musi być koniecznie związane z globalnym rozgłosem, ogromnym tłumem wyznawców i generowaniem bogactwa, które są typowe dla popkultury? Dzięki swojej sile narracji i urokowi pansori jest popularnym obiektem badań artystów i badaczy. Z perspektywy wiecznego ucznia, dzielę się moją ekscytacją wynikającą z odkrycia wiedzy przekazywanej z pokolenia na pokolenie przez śpiewaków pansori.

[ 13 ]

Jorge Parente podczas warsztatów Głos i Ciało

Fot. Karol Jarek

PROGRAM

My Voice is My Country

WARSZTATY

Opowieść głosu (Pieśń, która mówi) Prowadząca: Ditte Berkeley Głos ma do opowiedzenia historię, a właściwie milion historii – w zależności od pieśni, którą śpiewa, tego, czego doświadcza, osoby, której słucha, dźwięków, które go otaczają, stanu, w którym jestem ja, która śpiewam.Jako aktorka wchodzę w dialog z moim głosem za każdym razem, gdy śpiewam pieśń. Pytam: „Jak ją dziś zaśpiewamy? Jaką historię opowiada? ”. Nasze poszukiwania przynoszą odpowiedzi, ale też nasuwają nowe pytania. To codzienna praca aktorki/kobiety, która chce, żeby pieśń stała się narzędziem głebokiej wymiany doświadczenia między nią a słuchaczem. Głos jest nagi – pozwala na dzielenie się z innymi na poziomie, do którego nie przywykliśmy i na którym często czujemy się niepewnie. Badanie jego granic i związków z fizycznym doświadczeniem, z obrazami, ze skojarzeniami, wzbogaca nasze narzędzia komunikacji i otwiera przestrzeń odkryć.

Podczas warsztatów uczestnicy skupiają się na swoich i obcych głosach oraz relacjach między nimi. To daje podstawę do ufności wobec głosu i przynosi narzędzia, którymi możemy głos wzmacniać – poprzez oddech, fizyczne wsparcie, wyobraźnię. Warsztaty umożliwiają odkrywanie siły głosu, kiedy występuje solo, i jego moc, gdy składa się na bogactwo wspólnego brzmienia.

Śpiew modalny. Podróż w dźwięku Prowadzący: Aram i Virginia Kerovpyanowie Głównym celem warsztatów jest przybliżenie uczestnikom tradycji śpiewu modalnego. Proces nauczania rozpoczyna się od śpiewania burdonu oraz interwałów nieujętych w równomiernie temperowanym systemie, prowadząc do nauki ormiańskich pieśni liturgicznych poprzez słuchanie i powtarzanie. Warsztaty przeznaczone są dla wszystkich zainteresowanych śpiewem modalnym, niezależnie od tego, czy znają język ormiański, czy nie – zarówno amatorów, jak i zawodowych muzyków.

Uczestnicy warsztatów będą mogli odkryć różne rodzaje interwałów oraz składających się z nich skal modalnych. W takim właśnie kontekście przekazywane są pieśni o stosunkowo niewielkiej ilości tekstu, będące przedmiotem warsztatów.

Aram i Virginia KerovpyanowieFot. Magdalena Mądra

Ziemia – PieśńWarsztaty z Natalią Połowynką Ziemia – Pieśń to praca nad zjawiskiem „pieśni” w teatrze współczesnym, w pełnym spektrum tego zjawiska. Pieśń tradycyjna jest podstawą, zasadą, żywym kanonem, który daje początek każdemu gatunkowi muzycznemu.

Zapraszamy zawodowych aktorów i śpiewaków, którzy chcą poszerzyć swoje zawodowe horyzonty, wejść do zawodu na nowo.

KONCERTY

Home – pieśni i opowieści Żydów EuropyKoncert Bente Kahan (Norwegia/Polska)Bente opowiada swą historię, poczynając od XIII-wiecznej Hiszpanii, tam sięgają korzenie jej drzewa genealogicznego. Śpiewa w żydowskich językach: jidysz, ladino i hebrajskim, a także w językach narodów, wśród których żyła jej rodzina. Śpiewa żydowskie pieśni, w których słychać wpływ europejskiego folkloru i tradycji. Obrazy i zdjęcia stanowią tematyczne uzupełnienie muzycznej opowieści Bente.

Słońce wstanieKoncert Mahsy i Marjan Vahdat oraz Atabaka Elyasiego (Iran)Twórczość Mahsy i Marjan Vahdat jest odzwierciedleniem obecnego stadium ewolucji pieśni perskiej. Siostry Vahdat to przedstawicielki nowego pokolenia muzyków, posiadających wyższe wykształcenie i całkowicie oddanych sztuce. Są kontynuatorkami tradycji, która we współczesnym Iranie stanęła w obliczu problemów zachowania własnej tożsamości.

Muzyka perska posiada zdolność ciągłego odnawiania się. Tradycja muzyczna przekazywana jest z pokolenia na pokolenie, ale nie osłabia to autentyczności niesionych przez nią emocji. Jej mistyczne dziedzictwo pozwala jej zachować szlachetność i głębię, które można nazwać orientalnym, rycerskim, melancholijnym romantyzmem. Dziedzictwo to wspaniale ucieleśniają Mahsa i Marjan Vahdat. Dwie siostry, które z dumą, wdziękiem, oddaniem i pasją wzbogacają poezję perską o nową jakość, przenosząc ją w inne przestrzenie. Ich wznoszące się i splatające głosy tworzą wyjątkowy dźwiękowy pejzaż, który przedstawia radość, smutek, nadzieję, tęsknotę i miłość do rodaków.

Większość tekstów pieśni pochodzi z mistycznej i miłosnej poezji wielkich poetów perskich, takich jak Hafiz, Rumi, Attar, ale siostry śpiewają też utwory współczesnych poetów irańskich: Mohammada Ebrahima Jafariego i Houshanga Ebtehadża (Sajeha), a także teksty ustnej tradycji literackiej Iranu.

Od 2003 roku siostry Vahdat współpracują z norweską wytwórnią płytową Kirkelig Kulturverskted, która wydała serię ich płyt.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.kkv.no

ZārKoncert zespołu Mazaher (Egipt)Zār to wspólnotowy rytuał uzdrawiający, odprawiany głównie przez kobiety dla kobiet, w którym ogromne znaczenie ma gra na instrumentach perkusyjnych i taniec.

W powszechnej opinii rytuał zār jest często mylnie uznawany za formę egzorcyzmu. W rzeczywistości ma na celu przywrócenie harmonii życia wewnętrznego uczestników. Pozwala kobietom pozbyć się napięć i frustracji, wynikających ze uwarunkowań społecznych, które ograniczają ich ruchy, styl ubior, głosy, a nawet marzenia. Ten pradawny obrzęd oczyszczający odprawia się, aby obłaskawić liczne duchy. Komunikację z nimi ułatwia nieustannie wybijany rytm bębnów, który może skutkować zmianą stanu świadomości, a nawet wprowadzić w trans. Zār może mieć działanie katartyczne – oczyszcza fizycznie i duchowo, wyciszając i przygotowując do ponownej konfrontacji z codziennym życiem.

Pierwszoplanowym instrumentem wykorzystywanym podczas rytuału w Egipcie jest sześciostrunowy instrument strunowy tambura. Choć wizerunki tego świętego instrumentu widnieją na ścianach starożytnych egipskich grobowców i świątyń, to to, czy rytuał był znany w starożytnym Egipcie, nadal pozostaje zagadką. Inne instrumenty wykorzystywane podczas obrzędu to mandżur (skórzany pas z przyszytą dużą liczbą kozich kopyt) i różne instrumenty perkusyjne.wykonawcy: Fatma Khalil Darwish, Fatma Abouelella Mohamed Emara, Raafat Mostafa Farrag Farag, Ahmed Saad Abdel Meguid El Maghraby, Nourelsabah Abdelaziz Sayed Salama

Głosy z rodzinnych stronKoncert Seldy Öztürk, Diler Özer, Metehana Dady, Alicana Karapınara (Turcja) Muzycy zabiorą słuchaczy w muzyczną podróż do Anatolii i Mezopotamii, których wielokulturowa tradycja liczy tysiące lat. Różnorodność języków, grup etnicznych i wierzeń występujących na tych terenach znajduje odbicie w muzyce. Muzycy wykonają tradycyjne pieśni weselne, lamenty, pieśni religijne i pieśni kobiet w różnych językach, takich jak kurdyjski (kurmandżi, zazaki i sorani), turecki, arabski, ormiański, asyryjski, a także pieśni hybrydowe (wielu językach).

Muzycy, choć posiadają różne wykształcenie i doświadczenie muzyczne, występują wspólnie w zespole

taneczno-muzycznym Kardeş Türküler.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.kardesturkuler.comwykonawcy : Selda Öztürk (głos, instrumenty perkusyjne), Diler Özer (instrumenty perkusyjne), Metehan Dada (skrzypce), Alican Karapınar (baglama, lutnia, bandżo).

Noc właśnie się zaczynaKoncert Mariany Sadovskiej (Ukraina/Niemcy)Mariana Sadovska łączy miłość do tradycyjnych pieśni, opowieści i rytuałów ojczystej Ukrainy z wrażliwością kosmopolitki i zamiłowaniem do eksperymentu. Mariana wykona wybrane pieśni ze swojego programu Ukraińskie wołania, łączącego śpiewy i opowieści o dawnej Ukrainie. Od ponad dwudziestu lat Sadovska podróżuje po ukraińskich wioskach, zbierając od kobiet prastare pieśni i legendy, które przetrwały okres sowiecki w tradycji ustnej.

Koncert zawiera też wybór z najnowszego programu solowego Sadowskiej Noc właśnie się zaczyna, będącego reakcją artystki na wojnę na Ukrainie. Oprócz zaangażowania w bezpośrednią pomoc – organizowanie pomocy humanitarnej dla uchodźców, granie koncertów dobroczynnych oraz koncertowanie i prowadzenie warsztatów na froncie (w Mariupolu, Kramatorsku i Słowiańsku), Sadovska przetwarza swoje obserwacje, ból i nadzieję w dźwięki, łącząc poezję Serhija Żadana i pradawne pieśni oraz jeden z najstarszych instrumentów muzycznych – ludzki głos z możliwościami, jakie daje technologia.

Pieśni wiatru. Wieczór ukraińskich romansówKoncert Natalii Połowynki (Ukraina)Niewiele krain oznajmiło swoją miłość Niebu tak, jak nasz naród uczynił to w pieśni. Pieśń dla Ukrainy to płynące z serca wyznanie miłości. Śpiewam ukraińskie pieśni od dziecka – z babkami, rodzicami, przyjaciółmi, kolegami, w teatrze, filharmonii, operze.

Podczas koncertu zaśpiewam pieśni, które miały wpływ na ukraińską sztukę klasyczną. Pieśni ludowe, które dzięki kompozytorom weszły na stałe do akademickiej kultury muzycznej jako „romanse”.

Dziś te moje pieśni-romanse to przyznanie się w miłości do Domu i jego wojowników i gest pokoju, który kieruję do każdego człowieka.

Woda czasu obmywa cię i unosi w zapomnienie całe twoje życie – miłość, śmierć, wiarę... Co pozostaje? Tylko głos... Głos, który nie może być podzielony na duchowy, ludowy, świecki. On istnieje w człowieku jako całość. Tak samo jak człowiek ma jedno serce.

[ 15 ]

PROGRAM

Ślady / Traces

WARSZTATY

Tradycyjne pieśni GruzjiProwadzący: grupa Nanila/członkowie rodziny PilpanichPodczas warsztatów uczestnicy poznają tradycyjne polifoniczne pieśni swańskie i gruzińskie, z których część wykonywana będzie przy akompaniamencie tradycyjnych instrumentów. Zaprezentowane zostaną także tradycyjne tańce.

W programie m.in. nauka hymnu ku czci słońca, Lile, jednej z najpopularniejszych i najstarszych swańskich pieśni (mogła powstać nawet cztery tysiące lat temu) oraz Lazgwaszi, pieśni opisującej procesję modlitewną w świątyni.

SPOTKANIA

Cykl „3/2. Spotkania”Harmonia bez kompromisów: Muzyka bizantyjskaSpotkanie z Marcinem Abijskim

W języku polskim z tłumaczeniem na język angielski

Harmonia bez kompromisów: Tradycyjny gruziński system strojeniaSpotkanie z Malkhazem Erkvanidze


Harmonia bez kompromisów: Ormiańska muzyka modalnaSpotkanie z Aramem Kerovpyanem


Spotkania w cyklu „3/2. Spotkania. Harmonia bez kompromisów” stanowią wprowadzenie w świat muzyki dobiegającej spomiędzy klawiszy fortepianu. Współczesna kultura muzyczna Zachodu opiera się w całości i wyłącznie na jednym sposobie rozmieszczenia dźwięków, dzielącym oktawę na dwanaście równych części. Taki podział daje niezliczone korzyści, pozwala tworzyć złożone kompozycje. To jednak rodzaj kompromisu, uproszczenie wielobarwnego świata dźwięków muzycznych tak, by był prostszy w obróbce: by dawał się formować nieskrępowanej wyobraźni kompozytorów.

Inne podziały, niegdyś powszechne, dziś zostały wyparte. Przetrwały tam, które mają ograniczony kontakt z głównym nurtem współczesnej kultury Zachodu lub tam, gdzie nurt ten jest ignorowany. Niektóre, jak w przypadku wiejskich śpiewaków, tworzone są intuicyjnie, inne zostały ułożone w systemy.

Grupa Nanila, złożona z członków rodziny PilpanichFot. Marina Kaganova

Odmienny podział oktawy wymusza prostotę, dbałość o detal i fakturę samego współbrzmienia – dlatego pociąga za sobą także całkowicie odmienną filozofię muzyki od tej, którą znamy.

Cykl spotkań otwiera program Teatru ZAR „3/2”, poświęcony zjawiskom zapomnianym, wymazanym bądź wypartym, na które nie ma miejsca w naszym codziennym sposobie myślenia o muzyce czy – szerzej – sztuce.

KONCERTY

Tradycyjny gruziński śpiew liturgicznyKoncert chóru Sakhioba (Gruzja)Podczas koncertu zaprezentowane zostaną tradycyjne wielogłosowe pieśni liturgiczne z Gruzji, która przyjęła chrześcijaństwo w IV wieku, jako jedno z pierwszych państw (gruzińskie opracowanie Biblii pochodzi z V wieku). wykonawcy: Daviti Abramishvili, Malkhaz Erkvanidze, Beqa Kemularia, Kandelaki Tornike, Vakhtang Tsetskhladze

Swańskie pieśni z KaukazuKoncert grupy Nanila/członków rodziny Pilpanich (Gruzja)Swanetia, jak inne regiony Gruzji, jest ojczyzną licznych wiekowych, wyjątkowych pieśni ludowych. Wiele z nich opisuje historyczne wydarzenia, stanowiąc swoistą kronikę regionu. Niektórzy historycy twierdzą, że język swański, a także teksty niektórych pieśni, pochodzą sprzed czterech tysięcy lat.

Pieśni przetrwały do naszych czasów głównie dzięki miłości, jaką otaczają je członkowie społeczności. Ludzie śpiewali pieśni i tańczyli tańce w kole, recytowali poezję ludową i opowiadali historie z okazji świąt religijnych, ślubów i innych ważnych wydarzeń, czasem podczas pracy w polu, a najczęściej wieczorami, po zakończonym dniu pracy.

Koncert wypełnią popularne pieśni poświęcone wydarzeniom historycznym i codziennemu życiu, w tym opowiadające o trudach życia w górach Swaneti, a także śpiewane z okazji świąt religijnych. Usłyszymy także specjalne pieśni zwane zar, śpiewane na pogrzebach oraz kołysanki.

wykonawcy: Nikoloz Darchia, Anano Pilpani, Beshken Pilpani, Eka Pilpani, Eptime Pilpani, Giorgi Pilpani, Nana Pilpani, Vakhtang Pilpani

Ormiańskie pieśni liturgiczne Koncert chóru Asoghig z Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego św. Trójcy w Stambule (Turcja)Na koncert złożą się tradycyjne ormiańskie śpiewy liturgiczne, które stanowią jednogłosowy śpiew modalny z towarzyszeniem burdonu. Repertuar obejmie śpiewy różnych rodzajów z oficjum i liturgii świętej. Większość z nich to śpiewy utrzymane w systemie modalnym oktoechosu. Ormiańskie śpiewy liturgiczne oparte są na motywach melodycznych, których kantorzy uczą się od wczesnego dzieciństwa. Wszystkie modi ormiańskiego oktoechosu bazują na systemie interwałów naturalnych.

wykonawcy: Murat İçlinalça, Arda Kabadayı, Murat Menekşe, Nuran Menekşe, Harun Özçelik, Murat Topuzoglu

[ 17 ]

Kościół Theotokos – Matki Bożej Rodzicielki w Tadem, Anatolia

Fot. Magdalena Mądra

SPEKTAKL

Armine, Sister Spektakl Teatru ZARW pierwotnym zamierzeniu spektakl, edykowany historii, kulturze i ludobójstwu Ormian, miał być seansem, w którym to nie my wołamy tych, którzy odeszli, lecz duchy zmarłych wołają o unaocznienie, odczytanie śladu. Tytuł, Armine, Sister, rozumiemy jak pierwsze słowa listu bez czytelnego adresu, skazanego na wędrówkę w czasie i przestrzeni.

Mając na uwadze perspektywę, jaką nakreślił dla poezji, sztuki, a nawet edukacji po Auschwitz Theodor W. Adorno, chcielibyśmy zadać pytanie: „Czy XXI wiek ma szansę nie stać się wiekiem ignorancji?”. Poprzez nowy spektakl próbujemy zapytać o Europę, działając w przekonaniu, iż Europa jest pytaniem – o historię, tożsamość, godność. Jedną z podstawowych idei Armine, Sister jest podjęcie kwestii tabuizacji i zakłamania historii skonfrontowanej z powinnością dania świadectwa.

Pracując nad spektaklem, wielokrotnie przywoływaliśmy Fugę śmierci Paula Celana, w której sny oprawców i ofiar śnią się w jednej przestrzeni. Przestrzeń spektaklu-seansu pamięci, jak przestrzeń snu, jest wspólnie zamieszkana przez tysiące istnień. Armine, Sister dotyka kwestii, jak bolesny bywa proces niesienia pamięci. Stanowi również próbę wskazania/nazwania naszego miejsca wobec minionych pokoleń oraz próbę zrozumienia, kim jesteśmy – my stojący zawsze po drugiej pamięci, jak po drugiej stronie aparatu fotograficznego. Nasze oko wciąż przygląda się historii przez wziernik: ślad, cień, myśl.

Armine, Sister przynosi fundamentalną zmianę w pracy Teatru ZAR. W oparciu o budowaną od ponad dziesięciu lat kompetencję wokalną zespołu, opartą na doświadczeniu wykonawczym pieśni polifonicznych (grupa jako jedyna na

świecie, głównie ze względu na trudność techniki głosowej, wykonuje swańskie/gruzińskie pieśni pogrzebowe i hymny sardyńskie), dla projektu zdecydowaliśmy o zgłębieniu anatolijskich tradycji monodycznych.

Do współrealizacji nowego spektaklu zaprosiliśmy muzyków reprezentujących różne tradycje muzyczne Azji Mniejszej, Anatolii oraz Iranu, których spotkaliśmy podczas swoich wypraw: Dengbesza Kazo, kurdyjskiego śpiewaka urodzonego w Wan, Murata İçlinalçę, mistrza śpiewu w kościele pod wezwaniem św. Grzegorza Oświeciciela w Stambule, Mahsę i Marjan Vahdat, śpiewaczki z Teheranu, oraz Vahana Kerovpyana, kompozytora i perkusistę urodzonego w ormiańskiej rodzinie w Paryżu. Współpracujemy także ze śpiewaczką Virginią Pattie Kerovpyan. Najważniejszym współpracownikiem w pracy nad Armine, Sister jest Aram Kerovpyan – pochodzący ze Stambułu mistrz śpiewu w katedrze ormiańskiej w Paryżu.

aktorzy/muzycy: Davit Baroyan, Ditte Berkeley, Przemysław Błaszczak, Alessandro Curti, Jarosław Fret, Murat İçlinalça, Dengbesz Kazo, Aram Kerovpyan, Vahan Kerovpyan, Kamila Klamut, Aleksandra Kotecka, Simona Sala, Orest Sharak, Mahsa Vahdat, Marjan Vahdat, Tomasz Wierzbowski prowadzenie studia śp iewu modalnego: Aram Kerovpyan współpraca wokalna: Virginia Pattie Kerovpyan scenograf ię wykonał zespół kierowany przez Piotra Jacyka: Maciej Mądry, Krzysztof Nawój, Paweł Nowak, Bartosz Radziszewski, Andrzej Walada real izacja świateł: Maciej Mądry koordynacja projektu: Magdalena Mądra dramaturgia muzyczna, architektura spektaklu, reżyseria: Jarosław Fret premiera: 28 listopada 2013

WYKŁAD

Schrei 27Wykład Diamandy Galás połączony z pokazem filmu Schrei 27 i spotkaniem z artystkąMój wykład dotyczy ewolucji „Schrei 27”, od zamówienia radiowego do filmu poprzez występ na żywo i kwadrofoniczną instalację. Przedstawiam w nim historię dzieła i tłumaczę, dlaczego chciałam, by znalazło ono wyraz w formie filmu – chęć pokazania nie tylko dźwięków wydawanych przez torturowanych, ale także ich fizjonomii. | Diamanda Galás

Schrei 27 Klip filmowyr e ż ys e r i a: Diamanda Galás, Davide Pepe w ys t ę p u j ą: Salvatore Bevilacqua, Diamanda Galás s c e n a r i u s z: Davide Pepe, Diamanda Galás z d j ę c i a: Davide Pepe m o n ta ż: Davide Pepe m u z y ka: Diamanda Galás d ź w i ę k: Blaise Dupuy p r o d u c e n t: Davide Pepe p r o d u kc j a:

Intravenal Sound Operations, Barbican Theatre, SPILL Festival of Performance, Wielka Brytania 2012, 27’

Z polskimi i angielskimi napisami

Surrealistyczny, gotycki, pełen przedziwnych kontrastów i ciał testowanych na ból Schrei 27 to filmowy klip oparty na radiowych i scenicznych utworach Diamandy Galás Schrei 27 i Schrei X. To także pierwszy owoc jej współpracy z włoskim filmowcem, Davidem Pepem. Artystka twierdzi, że czekała 20 lat na kogoś, kto zwizualizuje jej krzyk przeciw instytucjonalizacji jednostki. Kto uwieczni jej wołanie przeciw poddawaniu ludzkiej psychiki społecznym torturom, jej sugestywną interpretację badań, jakim CIA poddawało umysł Ewena Camerona, oraz wizje eksperymentów przeprowadzanych zarówno na Staten Island, jak i w greckich obozach śmierci. Schrei 27 powstał z ekstatycznych snów i słów, które zazębiają się, biją o pierwszeństwo lub perwersyjnie lepią do siebie oraz do ciała poddawanego mechanicznym i chemicznym torturom. Ciała, które szepcze, krzyczy, wyje i piszczy z bólu, z którego ewoluuje wizerunek umęczonego boga, abstrakcyjny pejzaż gwałconej ludzkości i rzeczywistość umaczana w ziarnistej czerni i bieli. Hipnotyczne wizje umierają tu i rodzą się na nowo, wywołują halucynacje bliskie tym, jakie tworzyły mordowane ludzkie umysły, spuchnięte od bólu mózgi i ludzie zamienieni w zwierzęta, którym kończy się tlen.

[ 18 ]

Fot. Karol Jarek

ZESPOŁY

Arciconfraternita del SS. Sacramento alla Madrice, Mussomeli (Konfraternia Najświętszego Sakramentu z Placu Madrice w Mussomeli) powstała w 1553 roku. Do XVII wieku jej członkowie gromadzili się w Kaplicy Najświętszego Sakramentu. Ponieważ braci przybywało, konieczne było wybudowanie nowej kaplicy na placu Madrice.

Członkiem konfraterni może zostać każdy, niezależnie od pochodzenia, kto wyrazi chęć praktykowania cnót dobroczynności, skromności i oddania.

Asoghig to jeden z najstarszych chórów w Stambule. Konsekrowany przez Patriarchę w 1899 roku, w bieżącym roku obchodzi swoje 117-lecie. Chór nie tylko wypełnia misję, którą sugeruje jego nazwa (asoghig to „ten, kto pięknie śpiewa święte hymny), ale także oddaje hołd przodkom. Asoghig wykonuje liturgię Badarak, Meir Jekanag („melodia główna”), w najstarszej znanej formie. Jako jeden z niewielu chórów wykonuje rytuał skomponowany przez Makara Jekmaliana, jednego z najwybitniejszych kompozytorów ceremonii Badarak po Komitasie, ikonie muzyki ormiańskiej.

Cuncordu de Cuglieri to chór męski, który jest jednym z nielicznych przykładów połączenia tradycji wokalnej a tenores z rejonu Barbagii i tradycji Wielkiego Tygodnia reprezentowanego przez konfraternie.

Członkowie chóru wykonują Stabat Mater i Miserere, stojąc w półkręgu: głos basowy (su bassu) w środku, głos kontraltowy (su cuntraltu) po lewej, tenor (su tenore) – prowadzący melodię – po prawej, a trochę dalej „fałszywy tenor” (su tenore falzu). Fałszywy tenor odzywa się tylko sporadycznie, „poszukując” piątego głosu, tzn. naturalnej sumy pozostałych głosów, gdy harmonia osiąga punkt kulminacyjny. Przebywając w Cuglieri, członkowie chóru śpiewają, idąc pod górę w kierunku Bazyliki na szczycie, robiąc długie przerwy na zaczerpnięcie oddechu. Ten splot melodii i ciszy wyraża ducha Sardynii i duszę jej społeczności, pustkę i pełnię wyspy, jej piękno i smutek, jej dramat, jej ekstazę. Ale też radość. Bo chór z Cuglieri czerpie również z tradycji świeckiej, ze śpiewu ucztujących pasterzy.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.cuncordudecuglieri.it

Cuncordu de Orosei powstał w 1978 roku. Członkowie zespołu pielęgnują unikatową tradycję swojej wioski, prezentując ją na licznych festiwalach. Dotychczas wystąpili m.in. we Włoszech, Francji, Austrii, Czechach, Portugalii, Belgii i Holandii. Zespół współpracował z takimi artystami jak: Stefan Winter, Uri Cain, Dave Douglas, Gary Thomas, z zespołem Paul Motian Trio, a także reżyserem filmowym Paulem Fenkartem.

Cunfraterna di a Serra to świecka wspólnota chrześcijańska, której członkowie są mieszkańcami Doliny Serra położonej we wschodniej części Korsyki. Konfraternia ma wymiar zarówno religijny, jak i towarzyski – jest obecna w najważniejszych momentach życia mieszkańców doliny, prowadzi działalność na rzecz lokalnej społeczności, wspiera najsłabszych i osoby samotne.

Wspólnotę, która łączy wszystkie pokolenia i wioski, powołano do życia w 1992 roku. Udało się w ten sposób wskrzesić wielowiekową tradycję mimo tego, że dolina stopniowo pustoszeje, bo wielu mieszkańców wybiera emigrację. Konfraternia gromadzi i chroni materialne i niematerialne dziedzictwo społeczności – tradycję śpiewu polifonicznego (pieśni sakralne i ludowe). Członkowie konfraterni nagrali album Laude.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.cunfraterna-di-a-serra.com

In Medias Res to zespół, który powstał z inicjatywy Jeana--François Favreau w 2010 roku, po zakończeniu pierwszego seminarium VoicEncounters, poświęconego fenomenowi łacińskich konfraterni. Zespół bada tradycje dawnej muzyki katolickiej, z jednej strony studiując zapisy nutowe oraz archiwalne materiały dźwiękowe, z drugiej poprzez spotkania i praktykę in situ z kontynuatorami tradycji oralnej. Język łaciński jest podstawą doboru repertuaru, na który składają się pieśni polifoniczne wykonywane przez konfraternie (Korsyka, Sardynia, Sycylia, Półwysep Apeniński), chorał gregoriański (tworzący pomost z tradycją bizantyjską), falsobordone oraz pieśni z barokowych manuskryptów.

[ 19 ]

Konstelacja, która rozwinęła się w Europie wokół chorału gregoriańskiego od czasów średniowiecza stanowi wielkie bogactwo zarówno pod względem muzycznym, jak i społecznym. Przyjęła ona, wchłonęła i podtrzymała ślady wielu wpływów – od praktyk i wierzeń przedchrześcijańskich, po katolicką doktrynę pokuty i motywy baroku. Poszukiwania zespołu In Medias Res skupiają się nie tylko na muzyce, lecz także na badaniach kulturowych nad podstawami cywilizacji, opartymi na wokalnej dramaturgii życia i śmierci.

Zespół występował (z koncertami i „wokalnymi dramaturgiami”) w Polsce, Francji i Włoszech.

In Medias Res działa pod patronatem Instytutu Grotowskiego (Wrocław), Ośrodka Praktyk Teatralnych Lavauzelle (Janaillat, Francja) oraz w ramach grantu badawczego ADAMI. W skład zespołu wchodzą m.in. członkowie Schola Gregoriana Silesiensis i Teatru ZAR.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.lavauzelle.org/inmediasres

Mazaher to zespół, w którym główną rolę odgrywają kobiety, kultywujące bardzo starą tradycję zār, wciąż żywą w kilku krajach regionu. Umm Sameh, Umm Hassan i Nur El Sabah należą do niewielkiej grupy osób, które wciąż podtrzymują tę tradycję w Egipcie. Członkinie zespołu prezentują trzy różne style zār: egipski (górno-egipski), sudański (afrykański) i pochodzący z Abu el-Gheit.

Rytuał został zepchnięty na margines kultury z powodu złożonej dynamiki, której elementami są magia, tajemnica, nieislamskie duchy i funkcje, jakie pełnią – alternatywne wobec praktyk społecznych, uzdrowicielskich i religijnych głównego nurtu. Muzyka i pieśni przetrwały w niemal niezmienionej formie, ale wiele z polirytmicznych pieśni i śpiewów, wyraźnie różnych od innych egipskich tradycji muzycznych, odeszło w zapomnienie. W Egipcie rytuał zār jest coraz rzadziej praktykowany. Niewielu muzyków potrafi zbudować tamburę i na niej grać, zaledwie kilkanaście osób w Kairze posiada specjalistyczną wiedzę na temat tego rytuału. W całym Egipcie tradycję tę kultywuje jedynie 25 osób.

Zespół Mazaher powstał w 2000 dzięki wysiłkom Egipskiego Ośrodka Kultury i Sztuki Makan, który zajmuje

się dokumentowaniem i rozpowszechnianiem wiedzy na temat unikatowego dziedzictwa muzycznego. Ośrodek Makan doprowadził do spotkania wykonawców, zorganizował dla nich sesje pracy, próby oraz sesje nagraniowe.

Nanila to grupa, której liderem (i jednocześnie głową rodziny Pilpanich) jest Eptime Islam Pilpani, 82-letni zawodowy muzyk i śpiewak, wykonawca i nauczyciel swańskiej muzyki tradycyjnej. W roku 1964 Epitme został liderem zespołu Riho, z którym koncertował w Europie i nagrał kilka albumów ze swańską muzyką ludową. Liderem i menadżerem grupy jest obecnie jego syn Wachtang. Trójka dzieci Wachtanga: Anano (15 lat), Beszken (13 lat) i Eka (8 lat) to zawodowi śpiewacy i tancerze. Córka Islama, Nana, ukończyła konserwatorium w Tbilisi i jest zawodową śpiewaczką, a jej syn Nikoloz (9 lat) od trzech lat uczy się gruzińskiego tańca ludowego. Kuzyn Wachtanga i Nany, Giorgi Pilpani śpiewa z zespołem Riho od niemal 20 lat.

Członkowie rodziny Pilpanich często występują prywatnie oraz oficjalnie jako zespół Nanila. W repertuarze grupy znajdują się zarówno pieśni swańskie (wiele z nich pochodzi z czasów przedchrześcijańskich), jak i tańce (często przy akompaniamencie tradycyjnych, archaicznych instrumentów swańskich: trzystrunowego instrumentu smyczkowego czuniri i 8-strunowej harfy czangi), a także muzyka ludowa z całej Gruzji, w tym wykonywane z akompaniamentem gitary współczesne pieśni miejskie.

Sakhioba to zespół, który powstał z miłości do ludowej i sakralnej muzyki Gruzji. Założyli go członkowie najmłodszego pokolenia muzyków wykonujących muzykę tradycyjną na początku 2006 roku. Mentorem zespołu jest Malkhaz Erkvanidze, kierujący chórem Anczischati.

Słowo sakhioba pochodzi z klasycznego języka gruzińskiego i oznacza „słodki śpiew”, co może odnosić się do głosów lub gry na instrumentach. Członkowie zespołu uczyli się prostych wersji tradycyjnych pieśni gruzińskich pod kierunkiem Lii Salakaii, a następnie brali lekcje u Vasila Tsetskhladze. Ponieważ śpiew ludowy jest

blisko powiązany ze śpiewem kościelnym, członkowie studiują też folklor, w tym tradycyjne tańce ludowe i muzykę instrumentalną.

Zespół koncertował w Gruzji i wystąpił kilka razy w państwowej telewizji. W 2007 roku nagrał płytę, która wraz z notacją opracowaną przez chór Anczischati służy jako pomoc w nauce tradycyjnego śpiewu kościelnego. Zespół zajmuje się też popularyzacją i odnową tradycyjnej muzyki gruzińskiej, przywiązując szczególną uwagę do intonacji, barwy dźwięku i aranżacji głosów. Jego członkowie grają na tradycyjnych instrumentach gruzińskich, takich jak czonguri, panduri, cziboni, czangi, czuniri.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.sakhioba.ge

Stowarzyszenie „Schola Gregoriana Silesiensis” powstało we Wrocławiu w 2002 roku, gromadząc śpiewaków zespołów: Schola Gregoriana Silesiensis i Schola Mulierum Silesiensis. Celem Stowarzyszenia jest badanie średniowiecznych źródeł muzyczno-liturgicznych, nauka i popularyzacja śpiewu tradycyjnego i dawnego, organizowanie projektów kulturalnych w dziedzinie muzyki dawnej, liturgicznej i tradycyjnej, przeprowadzanie wypraw badawczych i innych wydarzeń związanych z szeroko pojętą tradycją chrześcijańskiej Europy. Członkami Stowarzyszenia są miłośnicy tradycji, pasjonaci śpiewu, zawodowi etnolodzy, filologowie, muzycy i twórcy innych sztuk.

Stowarzyszenie realizuje m.in. warsztaty, koncerty, spektakle teatralne (np. prezentacje średniowiecznych

[ 20 ]

dramatów liturgicznych we współpracy ze Scholą Teatru Węgajty), przygotowuje własne koncerty chorału i pieśni tradycyjnych. W latach 2002–2009 prowadziło projekt muzyczny „Zanurzeni w tradycji”, od 2012 roku realizuje program badawczo-muzyczny „Chorał sarmacki”. Od 2010 roku przy Kościele Pokamedulskim na warszawskich Bielanach działa Szkoła Śpiewania Chorału, a w 2012 powstał Chór Sarmacki im. G.G. Gorczyckiego.

Stowarzyszenie współpracuje z instytucjami o podobnym profilu działania, m.in. z Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, z Zakładem Narodowym im. Ossolińskich, ze Stowarzyszeniem „Muzyka dawna w Jarosławiu”, z Dominikańskim Ośrodkiem Liturgicznym. W 2015 roku rozpoczęło współpracę z Parafią Katedralną św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu.

Stowarzyszenie nagrało dotychczas 5 płyt z muzyką średniowieczną i barokową.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.ssgs.pl

Teatr ZAR, kultywują etos pracy grupowej, realizuje projekty artystyczne poprzez długoletnie poszukiwania źródłowe, którym każdorazowo towarzyszy proces kształtowania nowego języka teatralnego, opartego na muzyce pochodzącej z rozmaitych tradycji.

Teatr ZAR jest międzynarodowym zespołem założonym we Wrocławiu przez stażystów Instytutu Grotowskiego. Jego skład kształtował się w trakcie cyklicznych wypraw badawczych do Gruzji w latach 1999–2003. Podczas tych podróży grupa poznała tradycje muzyczne, esencją których jest zbiór wielowiekowych pieśni polifonicznych, stanowiących prawdopodobnie najstarszą formę wielogłosu. Nazwa teatru „ZAR”, zaczerpnięta została od tytułu pieśni pogrzebowych, które w tradycji kaukaskiej, m.in. odwiedzanej przez grupę Swaneti, są istotą śpiewu rozumianego jako „kolumna dźwięku”. Praca zespołu wypływa z przekonania, że teatr, wbrew greckiemu thea – widzenie, nie powinien być wyłącznie oglądany, lecz przede wszystkim słuchany.

„Wierzymy, że z takiego słuchania rodzą się głębokie obrazy, które nie mogłyby zostać stworzone nawet

najnowszymi środkami teatralnej techniki. Wierzymy, że nawet ciało śpiewającego aktora lśni i emanuje energią dźwięku i pieśni, którą on sam się staje”.

Spektakle zespołu są częścią długiego procesu prób, poszukiwań, wypraw i osobistych eksploracji. ZAR przynosi teatr sprzed podziału na gatunki i style, z czasów, kiedy był on wciąż jednią sztuk, czy nawet jednią rzemiosła i życia. Zespół tworzy w przeświadczeniu, które płynie z polskiej myśli romantycznej, iż zadania sztuki są nie tylko komplementarne wobec „poruszenia religijnego”, lecz potrafią zapełnić dynamiczną lukę między codziennością a transcendencją. Juliusz Osterwa, który jako jeden z nielicznych starał się uchwycić te idee w praktyce, i z którego myśli czerpał m.in. Jerzy Grotowski zapisał w swych notatkach zdanie, że „Bóg stworzył teatr dla tych, którym nie wystarcza Kościół”.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.teatrzar.art.pl

ARTYŚC I I BADACZE

Marcin Abijski ukończył studia na wydziale Muzyki Bizantyjskiej Ateńskiego Konserwatorium Narodowego oraz na wydziale Teologii Społecznej Narodowego Uniwersytetu Ateńskiego. Muzykę bizantyjską zgłębiał pod okiem

Georgiosa Chatzichronoglou – Archonta Hymnodosa Wielkiego Kościoła (Patriarchatu Konstantynopola) oraz ateńskiego protopsalty Konstantinosa Papachristodoulou. Jako muzykolog zajmuje się badaniem koneksji między muzyką bizantyjską a staroruską monodią, szczególnie w aspekcie praktyki liturgicznej. Badając i poznając różne nurty dawnej chrześcijańskiej muzyki liturgicznej, współpracował z Kameralnym Chórem Angelus, Kameralnym Chórem Męskim Cantilena, Scholą Teatru Węgajty, Bornus Consort, Scholą Gregoriana Silesiensis, również ze znanym rosyjskim zespółem muzyki dawnej „Sirin”.

Jest członkiem greckiego bizantyjskiego chóru „Byzantines Fones”. W roku 2008 założył Męski Chór Kameralny im. Bogdana Onisimowicza, z którym pracuje nad odtworzeniem praktyki wykonawczej XVI-wiecznych melodii Monasteru Supraskiego i innych dawnych form śpiewu liturgicznego. Propagując tradycyjną muzykę bizantyjską w Polsce i za granicą, prowadzi liczne warsztaty i wykłady oraz uczestniczy w konferencjach naukowych dotyczących dawnych form muzyki sakralnej.

Frankie Armstrong brała udział w renesansie brytyjskiej pieśni ludowej we wczesnych latach sześćdziesiątych, występując i nagrywając z czołowymi postaciami tej sceny folkowej, takimi jak Ewan MacColl,

Bert Lloyd i Peggy Seeger. Posiada szeroki repertuar brytyjskich pieśni i ballad, które, obok współczesnych pieśni brytyjskich, wciąż tworzą fundament jej muzycznego słownika, m.in. pieśni wiejskie, robotnicze, musicalowe i współczesne – własne i autorstwa innych twórców, takich jak Sandra Kerr, Leon Rosselson i Bertolt Brecht.

Nagrała 9 albumów solowych i brała udział w nagraniu licznych albumów z innymi muzykami, napisała rozdziały do 11 książek, autobiografię i współredagowała, wraz z Jenny Pearson, książkę Well Tuned Women: Growing Strong with Voicework.

Stworzyła popularne warsztaty głosu i śpiewu, które przenika jej pasja do tradycyjnych stylów śpiewu z Wysp Brytyjskich i innych części świata, a także jej doświadczenie

[ 21 ]

z pracy z osobami z różnych grup społecznych i z młodzieżą. Uczyła i występowała na całym świecie. Odegrała kluczową rolę w powstaniu Natural Voice Practitioners’ Network.

Ditte Berkeley jest aktorką, współtwórczynią Teatru ZAR. Urodziła się w Danii, wychowała w Hiszpanii, obecnie mieszka w Polsce. Studiowała aktorstwo w londyńskim Rose Bruford College of Speech and Drama

(2001). Występuje we wszystkich przedstawieniach Teatru ZAR: Ewangeliach dzieciństwa. Fragmentach o przeczuciach nieśmiertelności ze wspomnień wczesnego dzieciństwa, Cesarskim cięciu. Próbach o samobójstwie, Anhellim. Wołaniu oraz Armine, Sister. Grała również w Łazarzu – spektaklu będącym efektem współpracy Teatru ZAR z tancerzem butō Daisuke Yoshimoto. Jest liderką warsztatów W głąb dźwięku prowadzonych przez aktorów Teatru ZAR. Współpracuje ze Studiem Matejka w zakresie treningu wokalnego i pracy muzycznej (uczestniczyła w pracach nad spektaklami Awkward Happiness or Everything I Don’t Remember About Meeting You oraz Charmolypi), a także z Matejem Matejką w ramach warsztatów Budzenie słuchającego ciała. W Roku Grotowskiego 2009, we współpracy z Centre for Performance Research, zorganizowała w Instytucie Grotowskiego wrocławską edycję międzynarodowego festiwalu „Giving Voice”, który koncentruje się na fenomenie głosu, gromadząc śpiewających artystów z całego świata. Jest inicjatorką i organizatorką VoicEncounters/Odzyskiwanie głosu, seminariów praktycznych skupiających się na badaniu kultur wokalnych z całego świata i dzieleniu się nimi. Pierwsza edycja VoicEncounters, Fenomen łacińskich konfraterni, odbyła się w 2010 roku, druga, Moja milcząca siostro, poświęcona dziedzictwu i historii Ormian, w 2012 roku.

W ramach wokalnych poszukiwań organizowała i odbyła liczne wyprawy z Teatrem ZAR, a także indywidualne, m.in. do Gruzji, Bułgarii, Hiszpanii, na Ukrainę, Korsykę, Sardynię, do Maroka i Armenii.

Caroline Bithell ukończyła Uniwersytet Oksfordzki, tytuł doktora uzyskała w Walli, obecnie wykłada etnomuzykologię na Uniwersytecie w Manchesterze. Jej zainteresowania badawcze obejmują m.in. przekazywane

drogą ustną tradycje śpiewu polifonicznego, odrodzone tradycje muzyczne, politykę i estetykę muzyki świata, muzykę społeczności, niematerialne dziedzictwo kulturowe

i turystykę kulturową. Autorka dwóch monografii: Transported by Song: Corsican Voices from Oral Tradition to World Stage (2007) oraz A Different Voice, A Different Song: Reclaiming Community Through the Natural Voice and World Song (OUP, 2014). Współredaktorka, wraz z Juniper Hill, The Oxford Handbook of Music Revival (2014). Obecnie prowadzi badania na Kaukazie.

Rhonda Blair jest profesorem na Wydziale Teatru Southern Methodist University (Dallas, USA). Autorka i redaktorka wielu publikacji, m.in. Theatre, Performance and Cognition: Languages, Bodies and Ecologies (współredaktorka

wraz z Amy Cook, Methuen 2016), The Actor, Image, and Action: Acting and Cognitive Neuroscience (Routledge 2008), Acting: The First Six Lessons Ryszarda Bolesławskiego (redaktorka nowego wydania książki, Routledge 2010), Perspectives on Teaching Theatre (współredaktorka wraz Bruce’em McConachie i Raynette Halvorsen Smith, Peter Lang 2001). Eseistka i redaktorka. Publikowała w wielu czasopismach. Przewodnicząca American Society for Theatre Research (2009–2012), przewodnicząca programu Kobiety i Teatr prowadzonego przez Association for Theatre in Higher Education, członek redakcji The Journal of Dramatic Theory and Criticism i Theatre Topics. Współzałożycielka ASTR Working Group in Cognitive Science and Performance. Wyreżyserowała i grała w ponad 70 spektaklach, tworzy oryginalne spektakle solowe i zespołowe.

Metehan Dada rozpoczął edukację muzyczną w wieku jedenastu lat w prywatnej szkole w Stambule. Uczył się w klasie skrzypiec w Państwowym Konserwatorium Uniwersytu Mimar Sinan w Stambule (2005–2009).

Obecnie studiuje na Wydziale Muzyki (Wydział Sztuk Pięknych, Uniwersytet Mimar Sinan w Stambule). W 2011 roku dołączył do grupy muzyczno-tanecznej Kardeş Türküler, występując z nią na wielu koncertach jako skrzypek i uczestnicząc we wspólnych projektach w różnymi muzykami, takimi jak Sezen Aksu, Ara Dinkjian, Arto Tunçboyacıyan, Reem Kelani. Brał udział w wielu sesjach nagraniowych w Turcji jako skrzypek, aranżer i kompozytor.

Atabak Elyasi urodził się w 1964 roku w Teheranie. Gra na instrumen-tach tar i setar. Magister kompozycji (Uniwersytet Sztuk w Teheranie). Od lat wykłada na Wydziale Kompozycji na Uniwersytecie Sztuk. Od 2000 roku pracuje z Mahsą

i Marjan Vahdat. Wraz z siostrami Vahdat jest kompozytorem, aranżerem i producentem muzyki do albumu I Am Eve, któryuzyskał światowe uznanie, uczestniczył też w nagraniu albumówSongs from the Persian Garden i Twinklings of Hope. Wystąpił na wielu międzynarodowych festiwalach i koncertował w Iranie, Włoszech, Hiszpanii, Szwajcarii, Niemczech, Anglii, Polsce, Turcji, Pakistanie, Danii, Szwecji i Norwegii.

Malkhaz Erkvanidze kieruje chórem kościelnym Anczischati, który od 1988 roku należy do awangardy odrodzenia średniowiecznej sakralnej gruzińskiej muzyki polifonicznej. Chór Anczischati koncertował

w Europie, Rosji i Ameryce Północnej, zarejestrował wiele unikatowych nagrań i wydał szereg publikacji. Jest animatorem chóru oraz czołowym ekspertem w dziedzinie muzyki gruzińskiej.

Urodził się w górskim regionie Imereti w centralnej Gruzji. Dorastał, śpiewając pieśni ludowe w rodzinie i z miejscowymmistrzem śpiewu Benią Mikadze. Kończąc Narodowe Konserwatorium w Tbilisi w 1988 roku, założył z kilkoma przyjaciółmi chór Anczischati, odnajdując życiową pasję odkrywania, badania i popularyzowania zapomnianej tradycji trzygłosowego śpiewu kościelnego związanego z przedkomu-nistycznym wschodnim kościołem prawosławnym w Gruzji.

Gdy nie koncertuje z chórem Anczischati, uczy w NarodowymKonserwatorium w Tbilisi, jest też konsultantem kilku chórów, m.in. Sakhioba. W 2006 roku założył pierwszą szkołę uczącą przede wszystkim gruzińskiej muzyki kościelnej i jej historii. Tego typu szkoły, niegdyś powszechne, zostały zamknięte przez rosyjski kościół prawosławny w latach dwudziestych XIX wieku.

Jean-François Favreau urodził się na Korsyce. Aktor, śpiewak, reżyser i badacz (doktor literatury francuskiej i filozofii). Prowadzi Ośrodek Poszukiwań Teatralnych Lavauzelle, jednocześnie, wspólnie z Marie-Geneviève L’Her tworzy

teatr L’homme ivre. W latach 2008–2012 pracował z Teatrem ZAR, prowadząc poszukiwania w tradycji śpiewu rejonu Morza Śródziemnego, dokąd organizował wyprawy oraz biorąc

[ 22 ]

udział w przedstawieniach tryptyku Ewangelie dzieciństwa. W 2010 roku stworzył we Wrocławiu zespół In Medias Res, który wykonuje pieśni łacińskie pochodzące z tradycji ustnej. Zespół przygotował koncert/dramaturgię muzyczną Ciemna jutrznia, prezentowany w Polsce, Francji i Włoszech. Jako aktor współpracował z Teatrem Tanto w Wiedniu, występując w Dociekaniach psa na podstawie tekstu Kafki. Brał udział w projekcie Pieśń nad pieśniami, kierowanym przez Serhija Kowałewycza. Obecnie współpracuje z Alexisem Forestierem (Les Endimanchés) w ramach projektów Mystery-of-myste-ries i Le Dieu Bonheur. Po wystawieniu na początku lat 2000 tekstów Büchnera i Gombrowicza, asystując Valérie Grail (Théâtre du Soleil), pracuje teraz nad tekstem Marie, camera lucida Roberta Walsera.

W 2010 roku zaprogramował pierwszą edycję VoicEncounters, poświęconą fenomenowi łacińskich konfraterni.

Jarosław Fret jest założycielem i liderem Teatru ZAR, reżyserem, aktorem, dyrektorem Instytutu im. Jerzego Grotowskiego, wykładowcą Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego, Filia we Wrocławiu, kuratorem

programu teatralnego w ramach Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. W latach 1999–2002 zrealizował szereg wypraw do Gruzji, Armenii i Iranu, prowadząc poszukiwania w obrębie najstarszych form muzyki chrześcijańskich kościołów wschodnich. W kolejnych latach wspólnie z członkami Teatru ZAR organizował wyprawy badawcze na grecką górę Athos, Sardynię i Korsykę, do Armenii, Turcji i Izraela. Reżyser czterech spektakli zespołu. Wszystkie części tryptyku Ewangelie dzieciństwa były pokazywane m.in. w Los Angeles, Florencji, San Francisco, Chicago, Sybinie, Atenach, Edynburgu, Madrycie, Belgradzie, Paryżu, Kairze, Seulu, Nowym Delhi. W listopadzie 2013 roku ukończył pracę nad spektaklem Armine, Sister, do którego opracował oryginalną dramaturgię muzyczną i specjalną architekturę. Wykłada i prowadzi warsztaty w Polsce i za granicą. Uhonorowany m.in.: przyznawanym przez magazyn „Los Angeles Times” tytułem Best new music theater (2009) i Wrocławską Nagrodą Teatralną za tryptyk Ewangelie dzieciństwa (2010). Pomysłodawca i koordynator licznych projektów realizowanych w Polsce i za granicą w ramach programu Instytutu Grotowskiego, m.in.: Roku Grotowskiego UNESCO 2009, programu „Masters in Residence” oraz Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Świat miejscem prawdy”. Dzięki jego staraniom w 2010 roku otwarta została nowa siedziba Instytutu Grotowskiego, Studio Na Grobli.

Diamanda Galás uważana jest za jedną z najważniejszych wokalistek naszych czasów. Międzynarodowe uznanie przyniosły jej bardzo oryginalne, politycznie zaangażowane dzieła sceniczne. Wśród nich ważne miejsce zajmują: Plague Mass,

Defixiones: Orders from the Dead, Vena Cava, Schrei X oraz The Refugee. Ostatnio przygotowuje aranżacje muzyczne do tekstów poetów i pisarzy tworzących na emigracji. Jest pierwszą laureatką nagrody Demetrio Stratosa, przyznawanej we Włoszech za nowatorskie dokonania muzyczne.

W 2010 roku, wraz z reżyserem filmowym Davide Pepem, Galás stworzyła eksperymentalne dzieło dźwiękowo-filmowe Schrei 27 – bezkompromisowy portret odosobnionego, poddanego torturom ciała. W 2012 roku rozpoczęła współpracę z aranżerem Jonem Øivindem Nessem, zwieńczoną nowatorskim koncertem z Orkiestrą Norweskiego Radia w Kanonhallen. W tym samym roku, na sympozjum Weaving Politics w Sztokholmie, zaprezentowała, wraz z Julią Kristevą i choreografem Williamem Forsythem, wykład- -spektakl In the Mouth of the Crocodile, którym otworzyła także Meltdown Festival w londyńskim Southbank Centre. Jej solo Espergesia (praca w toku), w której wykorzystuje słowa wiersza Cesara Vallejo Czarni heroldzi, została niedawno zaprezentowana w Mauzoleum Emanuela Vigelanda w Oslo. Artystka wykonała ją a capella, bez towarzyszenia instrumentów elektronicznych i bez wzmocnienia, w sali z 25-sekundowym pogłosem, w zupełnej ciemności. Premiera tej 17-minutowej pracy zainicjowała cykl prezentacji artystki w obiektach sakralnych, w których czas pogłosu wynosi co najmniej 20 sekund. Obecnie pracuje m.in. nad performansem muzycznym Das Fieberspital na podstawie poezji Georga Heyma. Równolegle do koncertów, prezentacji wykładu-spektaklu i eksperymentów w obszarze sztuk wizualnych Galás kończy pracę nad cyklem nowych nagrań oraz wersji wcześniejszych utworów, które są odświeżane cyfrowo i remiksowane.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.diamandagalas.com

Ewa Głowacka-Fierek jest absolwentką Technikum Budowy Fortepianów w Kaliszu, Akademii Muzycznej w Poznaniu oraz Wydziału Studiów Edukacyjnych – Logopedii na UAM w Poznaniu. Swoją wiedzę dotyczącą emisji

głosu rozwijała na licznych warsztatach m.in.: u Zygmunta Molika, Olgi Szwajgier, Kristin Linklater. Ukończyła kurs nauczycielski motody Speech Level Singing. Jako wokalistka brała udział w spektaklu muzycznym Phantom

Of The Opera prezentowanym w wielu krajach Europy, a także w spektaklach w Teatrze Nowym w Poznaniu. W latach dziewięćdziesiątych współpracowała z czołowymi poznańskimi muzykami jazzowymi. Była laureatką FAMY ’97. Tuż po studiach była pedagogiem wokalnym chórów poznańskich, prowadziła wokalnie młodzież w CK Zamek w Poznaniu oraz w poznańskiej Akademii Sztuk Wizualnych. Trenerka wokalna w Teatrze Nowym w Poznaniu, a także w teatrach Rampa i Polonia w Warszawie. Od lat pasjonuje się pieśnią wewnętrzną, współtworzy grupę śpiewu intuitywnego EKU. W zespole Co Sie Dżess śpiewała polskie standardy ludowe ze zbioru Oskara Kolberga. Współpracowała wokalnie z Kwartetem Smyczkowym Capitol, gdzie prowadziła głosem partie instrumentalne muzyki barokowej. Obecnie jest wykładowcą impostacji głosu w PWST we Wrocławiu na Wydziale Aktorskim. Prowadzi warsztaty w Teatrze Capitol i Studium Musicalowym Capitol we Wrocławiu. Wspiera wokalnie aktorów teatrów: Pieśń Kozła oraz Arka.

Tran Quang Hai jest uznanym muzykiem, pochodzi z rodziny, która od pięciu pokoleń pielęgnuje tradycje muzyczne. Etnomuzykolog w Narodowym Centrum Badań Naukowych we Francji, działającym przy Oddziale Etnomuzykologii

Muzeum Człowieka (1968–2009).Zajmuje się muzyką wietnamską i syberyjskim

śpiewem alikwotowym. Członek wielu międzynarodowych stowarzyszeń, m.in. Towarzystwa Etnomuzykologii, ICTM (od 2005 roku członek zarządu), Towarzystwa Muzyki Azjatyckiej, Francuskiego Towarzystwa Etnomuzykologii (członek- założyciel), Międzynarodowego Towarzystwa Drumli (członek-założyciel).

Wydał 23 płyty z muzyką wietnamską (1971–1997), 4 płyty DVD ze śpiewem gardłowym (2004, 2005, 2006), 2 płyty DVD z tradycyjną muzyką wietnamską (2000, 2009), 1 płytę DVD z filmem biograficznym (Telewizja Belgijska, 2005). Autor artykułów w New Grove Dictionary of Music and Musicians (1980, wydanie drugie 2001) i New Grove Dictionary of Musical Instruments (1984) oraz kilkuset artykułów opublikowanych w różnych krajach.

Przeprowadził 600 warsztatów śpiewu gardłowego w 60 krajach świata, w których uczestniczyło ponad 8000 osób. Przewodniczący jury Międzynarodowego Festiwalu Śpiewu Gardłowego w Kyzyle (Tuwa) w 1995 roku.Kawaler medalu Cristal przyznawanego przez Narodowe Centrum Badań Naukowych (Francja, 1995), orderu Legii Honorowej (Francja, 2002) oraz orderu Honoru Pracy (Francja, 2009).

[ 23 ]

John Hunter uczy Techniki Alexandra od 1984 roku. Po zdobyciu formalnego wykształcenia, pobierał nauki u wielu nauczycieli należących do pierwszego pokolenia pedagogów wykształconych przez samego F.M. Alexandra. Od ponad

30 lat zajmuje się kształceniem i rozwojem zawodowym nauczycieli Techniki Alexandra w Europie, USA i Australii. Ma duże doświadczenie w pracy w artystami sztuk performa-tywnych, współpracował z takimi instytucjami jak Królewska Akademia Muzyczna, Uniwersytet w Roehampton, Narodowy Teatr w Bukareszcie, Narodowa Opera w Bukareszcie, Conservatório de Música de Coimbra, Actors Centre (Londyn), Festiwal Chórów w Morumbi (Sao Paulo). Obecnie realizuje projekt The Performing Self, w którym, wraz z doświadczony-mi kolegami prowadzi intensywne kursy rozwoju zawodowego i rozwija program magisterski dla nauczycieli Techniki Ale-xandra, obejmujący rozwój umiejętności i badania w zakresie kształcenia artystów sztuk performatywnych: poszukiwanie współpracy z innymi dyscyplinami w promocji kształcenia w zakresie praktyk somatycznych. Były przewodniczący Katedry STAT (Stowarzyszenia Nauczycieli Techniki Alexandra) i członek zarządu edukacyjnej organizacji charytatywnej Charity for the F. Matthias Alexander Technique. Prowadzi blog UpwardThought.

Bente Kahan urodziła się w Norwegii. Jest żydowską aktorką, muzykiem, reżyserką i dramatopisarką, która od 2005 roku pełni funkcję dyrektor Centrum Kultury i Edukacji Żydowskiej we wrocławskiej Synagodze pod Białym

Bocianem. Założona przez nią Fundacja Bente Kahan była odpowiedzialna za renowację Synagogi pod Białym Bocianem, która zakończyła się w maju 2010 roku.

Jest absolwentką studiów teatralnych w Tel Awiwie i Nowym Jorku. Występuje od 1981 roku. Karierę zaczęła na deskach Habimy – narodowej sceny Izraela i Teatru Narodowego Norwegii. Po wielu latach pracy aktorskiej w teatrach w Oslo, rozpoczęła występy we własnych monodramach, pisanych wspólnie z norweską reżyserką teatralną Ellen Foyn Bruun. W 1990 roku założyła spółkę producencką Teater Dybbuk–Oslo, a jej pierwsze produkcje powstały w Warszawie.

W 2000 roku Bente Kahan za swe zasługi artystyczne została wyróżniona przez Norweską Radę Kultury. W 2006 roku otrzymała Nagrodę Prezydenta Wrocławia, a w roku 2010 – po otwarciu odrestaurowanej Synagogi – Tytuł Ambasadora Wrocławia oraz Niemiecko-Polską Nagrodę

Kulturalną Śląska. Tego samego roku została nagrodzona Medalem Zasłużony dla Tolerancji, wręczanym przez Fundację Ekumeniczna Tolerancja. W 2013 roku została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2015 roku. POLCUL – Fundacja Jerzy Boniecki wyróżniła Bente Kahan nagrodą za budowanie mostów ponad podziałami etnicznymi i religijnymi, ochronę dziedzictwa i historii Żydów dolnośląskich.

Bente nagrała 8 płyt, na ostatniej, zatytułowanej Only a Human Being, śpiewa poezję Tadeusza Różewicza po angielsku.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.bentekahan.eu

Alican Karapınar rozpoczął edukację muzyczną w Centrum Muzycznym Erdal Erzincan, grając na baglamie (2002–2007). Był członkiem chóru młodzieżowego TRT (Turecki Państwowy Program Radiowy i Telewizyjny) (2005–

2008). Absolwent Konserwatorium Muzycznego Uniwersytetu Kocaeli (2008–2012). Student na Wydziale Muzyki Tureckiej na Universytecie Haliç w Stambule. Gra na baglamie, lutni i bandżo w zespole Kardeş Türküler.

Aram Kerovpyan urodził się w Stambule, gdzie jako chłopiec śpiewał w ormiańskim kościele. Uczył się gry na kanunie i studiował system muzyczny Bliskiego Wschodu u mistrza Saadeddina Öktenaia. W 1977 roku

przeprowadził się do Paryża, gdzie całkowicie poświęcił się muzyce, grając z wieloma muzykami z Bliskiego Wschodu. W 1980 roku dołączył do zespołu Kotchnak, wykonującego ormiańską muzykę ludową i trubadurską (ashoug). W 1985 roku założył zespół ormiańskich pieśni liturgicznych Akn. W 1990 roku został mistrzem śpiewu w ormiańskiej katedrze w Paryżu i stworzył program nauki śpiewu modalnych pieśni liturgicznych, który w 1998 roku został przekształcony w Centre d’études du chant liturgique arménien. Uczestniczy w seminariach i prowadzi warsztaty w Europie i Ameryce Północnej. Jest doktorem muzykologii, publikuje artykuły i książki na temat teorii ormiańskiej muzyki modalnej. Jest aktywny w świecie teatru jako muzyk, pedagog i kompozytor. Współpracował z Arbym Ovanessianem, Simonem Abgarianem i Bruno Abrahamem-Kremerem.w i ę c e j i n f o r m a c j i : http://kerovpyan.online.fr

Virginia Pattie Kerovpyan urodziła się w Waszyngtonie w Stanach Zjednoczonych. Wyjechała do Francji, gdzie kontynuowała naukę śpiewu. Występowała i nagrywała z zespołami muzyki dawnej, barokowej i współczesnej. Uczy

śpiewu, szczególnie w świecie teatru. Od 1980 roku pracuje z systemem modalnym i techniką śpiewu pieśni ormiańskiej, występując jako solistka w zespołach Kotchnak i Akn.

Bazując na swoich doświadczeniach, wypracowała technikę wydawania głosu i ornamentacji szczególną dla modalności muzyki ormiańskiej, podkreślającą muzykalność języka, zarówno klasycznego języka ormiańskiego w pieśniach liturgicznych, jak i jego dialektów w pieśniach ludowych i trubadurskich (ashoug). W swojej interpretacji kładzie nacisk na istotę wykonywanej muzyki, co ułatwia odbiorcom jej odkrycie i sprzyja przekazywaniu tradycji. Śpiewała w spektaklach w reżyserii Arbyego Ovannessiana, Simona Abgariana i Bruno Abrahama-Kremera oraz uczyła w Szkole Teatralnej im. Charles’a Dullina. Jest dyrektorką programową centrum kultury na barce Péniche Anako w Paryżu, który organizuje wydarzenia kulturalne – od wykładów przez koncerty muzyki świata do jam sessions.

Tomasz Krzyżanowski jest kompozytorem i multiinstrumentalistą. Współzałożyciel i kierownik muzyczny Teatru CHOREA. Autor muzyki do wielu spektakli i koncertów. Z Teatrem CHOREA

zrealizował m.in.: widowisko taneczno-muzyczne Oratorium Dance Project, przy którym odpowiadał za kompozycję i orkiestrację na 100-osobowy chór i prowadził 60-osobową Orkiestrę Symfoniczną Filharmonii Łódzkiej i zespół jazzowy. Został nagrodzony przez łódzkie środowisko teatralne Złotą Maską. Stworzył oprawę muzyczną do spektakli CHOREI: Gry [w] Pana Cogito, Grotowski – próba odwrotu, Pieśni antyczne, Gilgamesz – koncert na chór, trio jazzowe i kwartet smyczkowy, Pieśni świata, Lulabajki, Rytm języka, Córka swojej matki, Antygona, Derby.Białoczerwoni, a także do takich spektakli jak TOV/DOBRO, Tehilim/Psalmy, Mnemotechniki, Pobyt tolerowany, Księga dżungli, Dwa pokoje. Przestrzeń prywatna, publiczna, Król Maciuś I, Cudowna lampa Aladyna, Dialogus de Passione. Prowadzi warsztaty muzyczne i teatralne w Polsce (m.in. dla Narodowego Centrum Kultury) i za granicą.

[ 24 ]

Jude Mahon z wykształcenia jest aktorką (Mountview Academy w Londynie) i tłumaczką języka migowego. Trzynaście lat temu odkryła Graeae Theatre Company. Pracowała z Jenny Sealey i członkami Graeae jako tłumacz

w wielu spektaklach, m.in. Bielszy niż śnieg, Człowiek z żelaza i Powody do zadowolenia. Otrzymała nagrodę dla najlepszej aktorki drugoplanowej zagraną w języku migowym rolę Polly w Operze za trzy grosze w teatrze Nottingham Playhouse.

Danielle Meunier jest wykładowcą i dziekanem Wydziału Teatru na Uni-wersytecie w Falmouth. Studiowała śpiew i emisję głosu w Kanadzie (licencjat) i Wielkiej Brytanii, w Central School of Speech and Drama (Wielka Brytania). Doświadczenie sceniczne

zdobywała jako śpiewaczka klasyczna, specjalizująca się w muzyce barokowej i współczesnej, występując w Kanadzie, Wielkiej Brytanii i Irlandii. Trenerka emisji głosu, pracująca z aktorami, śpiewakami, nauczycielami i biznesmenami. Jej zainteresowania badawcze obejmują obszary leżące na styku mowy i śpiewu, rozszerzone praktyki wokalne, ekspresję tekstową i improwizację wokalną. Jest certyfikowaną instruk-torką techniki Kristin Linklater, core singing (Meribeth Dayme) i praktykiem naturalnego głosu (Frankie Armstrong). W swojej pracy wokalnej i fizycznej wykorzystuje wiedzę zdobytą podczas zajęć z Barbarą Houseman oraz praktykami techniki Roya Harta, metody Feldenkrais i Techniki Alexandra. W wolnym czasie występuje, wykonując m.in. utwory muzyki dawnej i tradycyjne pieśni. Współpracowała z następującymi kompozytorami: Philipem Reederem, Federico Reubenem, Tobinem Stokesem, Stephenem Brownem i Murrayem Adaskinem.

Joan Mills jest dyrektorem ds. głosu w CPR, reżyserka teatralna, pedagog, praktyk głosu. Do 2014 roku wykładała głos i performans na Wydziale Teatrologii, Filmoznawstwa i Studiów Telewizyjnych na

Uniwersytecie w Aberystwyth (Walia), obecnie gościnnie uczy na Uniwersytecie AMATA w Falmouth. Przez ostatnie 30 lat wyreżyserowała wiele różnorodnych spektakli – od nowych tekstów do „teatru w edukacji” (TIE), od klasyki do performansu wizualnego. Przez 8 lat była Dyrektorem Katedry Głosu i Ruchu w Królewskim Walijskim Konserwatorium Muzyki i Dramatu.

W swojej pracy korzysta z wiedzy na temat praktyki głosu w wielu różnych kulturach, zdobytej jako kuratorka projektu „Giving Voice”, który prowadzi od 1990 roku.

Założyła i prowadziła lokalny chór Heartsong. Można ją usłyszeć na 3 płytach CD nagranych we współpracy z Frankie Armstrong, na jednej płycie nagranej z własnym zespołem Bright Field i na 2 płytach edukacyjnych.

Fátima Miranda ukończyła historię sztuki, wydała dwie książki o współczesnej architekturze i urbanistyce. Po spotkaniu Llorençem Barberem założyła grupę muzyki improwizowanej Taller de Musica Mundana, a także

Flatus Vocis Trio, którego repertuar obejmował poezję fonetyczną. Wkrótce po tym odkryła potencjał swojego głosu, wypracowując szereg oryginalnych technik wokalnych.

Uczyła się śpiewu u japońskiej śpiewaczki Yumi Nary i mongolskiego śpiewaka Tran Quang Haia, indyjskiego śpiewu dhrupad u członków rodziny Dagar oraz bel canto, łącząc różnorodne techniki, tradycyjnie uznawane za nieprzystające do siebie, z muzyką awangardową.

Od początku lat dziewięćdziesiątych stworzyła kilka koncertów-spektakli na głos solo: Las Voces de la Voz (1991), Concierto en Canto (1995), ArteSonado (2000), Cantos Robados (2005) i perVERSIONES (2011), wydanych na płytach CD lub DVD.

Współpracowała m.in. z: Llorençem Barberem, Robertem Ashleyem, Wolfem Vostellem, Jeanem-Claudem Eloyem, Julio Estradą, Stefano Scodanibbio, Rachidem Koraichim, Johnem Rose’m, Hansem Peterem Kuhnem, Mirellą Weingarten, Sashą Waltz.

Występowała jako solistka na wielu festiwalach, zarówno muzycznych (muzyka współczesna, eksperymentalna), jak i teatralnych. w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.fatima-miranda.com/finalok/ idiom.html

Kristin Linklater jest dyrektorką artystyczną Ośrodka Głosu Kristin Linklater w Orkney (Szkocja). Wykładała w School of the Arts Uniwersytetu Columbia w Nowym Yorku, obecnie profesor emerytowana sztuk

dramatycznych Uniwersytetu Columbia. Ukończyła London Academy of Music and Dramatic Art. Od 1963 roku uczyła emisji głosu i wymowy, wykorzystując teksty Willliama Szekspira, na Uniwersytecie Nowojorskim, w Emerson College, podczas Festiwalu Stratford w Ontario, na

Broadwayu, współpracowała też z Guthrie Theatre, Open Theater i Negro Ensemble Company oraz Shakespeare & Company w Lenox. Dyrektorka artystyczna Company of Women. Odtwórczyni wielu ról żeńskich i kilku ról męskich w spektaklach szekspirowskich, w tym roli tytułowej w Królu Learze. Stypendystka Fundacji Forda, Fundacji Rockefellera, Fundacji Mellona, NEA i Fundacji Guggenheima. Jej książka Freeing the Natural Voice (1976, wyd. pol. Uwolnij swój głos. Tworzenie obrazów w pracy nad głosem i mową, 2011) osiągnęła nakład ponad 100.000 egzemplarzy, wyd. popr. i rozszerz. (2006) zostało przetłumaczone na wiele języków: niemiecki, włoski, rosyjski, koreański, polski i hiszpański. Jej druga książka, Freeing Shakespeare’s Voice: An Actor’s Guide to Talking the Text (Uwolnić głos Szekspira. Przewodnik aktora – interpretacja tekstu) została wydana w 1992 roku. Wykształceni przez nią nauczyciele nauczają aktorów w USA i za granicą. Ona sama uczy w Niemczech, Włoszech, Australii, Belgii, Finlandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.linklatervoice.com

Zoé Ogeret urodziła się w Paryżu, przez trzy lata kształciła się w L’école d’art dramatic de Daniel Postal: Le Joueur Requarde. W latach 1989–2003 wystąpiła w kilkunastu spektaklach teatralnych w reżyserii Jeana-Pierre’a Amiela, Erika

Auvraya, Bernarda Beuvelota, Christiana Fregneta, Dominique Guilhard, Aldo Magno, Gilles’a Misrahiego, Jorge’a Parente, Didiera Patarda, Claude-Alice Peyrotte, Tiago Porteiro i Emmanuelle Weisz. Równocześnie uczestniczyła w stażach Zygmunta Molika. W latach 2004–2011 pracowała we francuskim Krajowym Centrum Badań Naukowych (CNRS), początkowo jako asystentka Generalnego Sekretariatu Narodowego Komitetu, następnie jako kierownik ds. komunikacji w Laboratorium Psychologii Percepcji na Université Paris Descartes w Paryżu. W 2012 roku powróciła do pracy scenicznej i została asystentką Jorge’a Parente, współprowadząc warsztaty Głos i Ciało we Francji i za granicą. W roku 2014 była asystentką reżysera przy spektaklu Pięciu mężczyzn (w reżyserii Jorge’a Parente).

Diler Özer, studiowała matematykę na Uniwersytecie w Boğaziçi (1989–1993). Podczas studiów była członkinią Klubu Folkloru na Uniwersytecie Boğaziçi, gdzie zaczęła grać na perkusji. Współzałożycielka zespołu

taneczno-muzycznego Kardeş Türküler (1993) i członkini Zespołu Sztuk Widowiskowych Boğaziçi (od 1995).

[ 25 ]

Magister Wydziału Perkusji (Uniwersytet Techniczny w Stambule, Ośrodek Zawansowanych Studiów Muzyki, CASM). Doktorantka na Wydziale Etnomuzykologii (Uniwersytet Techniczny w Stambule), zajmuje się takimi zagadnieniami jak: muzyka, polityka i protest w Turcji. Uczestniczyła jako perkusistka w nagraniu albumów Kardeş Türküler, a także w innych projektach muzycznych w Turcji.

Selda Öztürk rozpoczęła przygodę z muzyką od śpiewu na spotkaniach rodzinnych i w szkole. Studiowała biologię molekularną i genetykę na Uniwersytecie Boğaziçi. Podczas studiów była członkiem Klubu

Folkloru na Uniwersytecie Boğaziçi, gdzie rozpoczęła swoja edukacje muzyczną. Współzałożycielka zespołu taneczno-muzycznego Kardeş Türküler (1993) i członek Zespołu Sztuk Widowiskowych Boğaziçi (od 1995). Perkusistka i wokalistka Kardeş Türküler. Doktorantka na Wydziale Muzykologii i Teorii Muzyki (Uniwersytet Techniczny w Stambule).

Jorge Parente urodził się w Portugalii, od 1971 roku mieszka w Paryżu. W 1989 ukończył szkołę teatralną Daniela Postala „Le Joueur Requarde”. Następnie dokształcał się u Jeana-Paula Denizona (Théâtre des Bouffes

du Nord), Guya Freixe (byłego członka Théâtre du Soleil) i Giennadija Bogdanowa (biomechanika Meyerholda), zgłębiał również psychofonię, metodę Marie-Louise Aucher, pod kierunkiem Iseult Welch (2000–2001).

Aktor i dyrektor z ponad trzydziestoletnim doświadczeniem. Równolegle do swojej pracy artystycznej, poświęcił niemal 20 lat na pracę z głosem pod opieką Zygmunta Molika – czołowego aktora Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego, autora metody treningu głosowego Głos i Ciało. Uczy teatru, wykorzystując pełne radości, „żywe” metody pedagogiczne, stymulujące w uczniach różne rodzaje ekspresji. Prowadzi warsztaty Głos i Ciało dla ludzi teatru, muzyków i praktyków ruchu w Brazylii, Chorwacji, Anglii, Francji, Norwegii, Polsce, Portugalii i Tajlandii, a także bierze udział w projekcie FORCCAST (Future Investment/National Research Agency, 2011–2019). Od 2005 roku prowadzi zajęcia z przemówień publicznych na uniwersytecie Sciences-Po w Paryżu. Od 1990 roku wyreżyserował wiele spektakli teatralnych we Francji i Portugalii, a przy wielu innych współpracował jako nauczyciel.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.jorgeparente.com

Chan E. Park uzyskała tytuł doktora na Uniwersytecie Hawajskim (1995), obecnie jest profesorem języka, literatury i performansu koreańskiego i dyrektorka Programu Badawczego Koreańskiego Performansu im.

Sungkyu Chris Lee na Uniwersytecie Stanowym Ohio. Bada i wykonuje utwory należące do koreańskiej tradycji muzyczno-narracyjnej. Autorka licznych publikacji na temat koreańskiej performatywności i jej interdyscyplinarnch implikacji, w tym monografii Voices from the Straw Mat: Toward an Ethnography of Korean Story Singing (2003) oraz serii książek Songs of Thorns and Flowers: Bilingual Performance and Discourse on Modern Korean Poetry. Twórczyni „dwujęzycznego pansori”, które prezentowała w wielu krajach świata. Samodzielnie lub we współpracy z innymi artystami przygotowała światowe premiery: Stulecie Pansori: W 1903 roku Pak Hungbo przybył na Hawaje (2003), Gdy tygrys palil fajkę (2003), Shim Ch’ong: Koreańska opowieść ludowa (2003), Alaskijskie Pansori: Klanott i ludzie-wydry (2005), Pak Hûngbo przybył do Almaty (2007), Pieśń zwykłej Chunhyang (2008), Myśliwi polujący na listy i wojownicy o wolność. Koreanki i kobiety z Zachodu w Seulu w latach 1894–1920 (2009), Polowanie na lisy i śmierć królowej (2012), Zając powraca z podwodnego pałacu (2013).w i ę c e j i n f o r m a c j i : https://deall.osu.edu/people/park-miller.1

Natalia Połowynka studiowała we Lwowskim Państwowym Konwersatorium im. Łysenki i odbyła staż w Workcenter of Jerzy Grotowski w Pontederze we Włoszech. Wykonawczyni religijnej muzyki dawnej, pieśni tradycyjnych,

romansów, muzyki klasycznej oraz współczesnej. Autorka projektów realizowanych na pograniczu teatru i muzyki. Wykorzystując własną wokalną metodologię, prowadziła warsztaty głosu i śpiewu m.in. na Uniwersytecie Yale (USA) i Uniwersytecie Walijskim (Wielka Brytania). Pedagog podczas Atelier, projektu edukacyjnego realizowanego w Instytucie Grotowskiego w latach 2007–2009. W latach 1988–2006 aktorka i dyrektorka muzyczna Teatru im. Łesia Kurbasa we Lwowie. W latach 2003–2010 dyrektorka artystyczna Majsterni Pisni we Lwowie. W 2010 roku stworzyła Ośrodek Teatralny „Słowo i Głos” we Lwowie, którego jest liderką i dyrektorką artystyczną. Laureatka wielu wyróżnień, m.in. nagrody Srebrnego Świętego Jerzego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie w 2014 roku (dla najlepszej aktorki) oraz Państwowej Nagrody im. Tarasa Szewczenki.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.wordvoice.org

Robert Pożarski jest śpiewakiem i badaczeem średniowiecznych źródeł rękopiśmiennych, w 1992 roku uzyskał dyplom solisty-śpiewaka w klasie prof. Edwarda Pawlaka w PSM II st. im. F. Chopina w Warszawie,

wielokrotny student Międzynarodowej Letniej Akademii Muzyki Dawnej w Wilanowie w klasie śpiewu barokowego prof. Piotra Kusiewicza, studiował interpretację chorału średniowiecznego m.in. u Marcela Pérèsa w Paryżu, należy do grona założycielskiego Lektorskiej Schola Cantorum przy Warszawskim Metropolitalnym Seminarium Duchownym. Od 1995 roku śpiewak zespołu Bornus Consort, z którym nagrał cztery płyty, od 1996 także kantor Scholi Teatru Węgajty, z którą jako kierownik muzyczny zrealizował m.in. trzy średniowieczne dramaty liturgiczne: Ordo stellae, Ordo annuntiationis, Planctus Mariae oraz spektakl Miracula sancti Nicolai. Był jednym z sześciu solistów w międzynarodowym projekcie „Codex Calixtinus” w ramach festiwalu Culture 2000. Od 2000 roku jest kantorem i kierownikiem artystycznym wrocławskiej Schola Gregoriana Silesiensis, z którą nagrał płytę In agenda defunctorum – Missa Requiem Johannesa Ockeghema oraz zrealizował wiele projektów z dziedziny średniowiecznej muzyki liturgicznej. Od 2002 roku jest kantorem żeńskiej Schola Mulierum Silesiensis. W latach 2002–2009 realizował projekt muzyczny „Zanurzeni w Tradycji”, w 2012 roku rozpoczął nowy projekt muzyczny „Chorał sarmacki”, w ramach którego opracował i zaprezentował publicznie trzy programy koncertowe – „G.G. Gorczycki i chorał piotrkowski”, „Castrum doloris – staropolskie ceremonie pogrzebowe” oraz „Parvule pupule – sarmackie Boże Narodzenie” (wszystkie wydane na płytach w serii „Cantus sarmaticus”). Prowadzi warsztaty chorałowe i śpiew liturgiczny m.in. podczas Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń naszych korzeni” w Jarosławiu.

Od 2009 roku jest kantorem Kościoła Pokamedulskiego w warszawskim Lesie Bielańskim.

Wykonuje również repertuar barokowy i współczesny (m.in. utwory wokalne i wokalno-instrumentalne Arvo Pärta). Ma w dorobku ponad 20 płyt.

Tomasz Rodowicz jest aktorem, reżyserem, muzykiem, pedagogiem, historykiem filozofii, pszczelarzem. Współzałożyciel pierwszego w Polsce ośrodka socjoterapii dla młodzieży uzależnionej od narkotyków (1972).

Współpracownik Teatru Laboratorium we Wrocławiu (1974–1976). Współtwórca Ośrodka Praktyk Teatralnych

[ 26 ]

„Gardzienice” (1977), brał udział w spektaklach: Spektakl Wieczorny, Gusła, Żywot protopopa Awwakuma, Carmina Burana i Metamorfozy. W latach 1977–2004 współtwórca i uczestnik wszystkich przedsięwzięć artystycznych, badawczych i dydaktycznych OPT „Gardzienice”. W roku 2001 (wraz z Maciejem Rychłym) utworzył projekt muzyczno-badawczy Orkiestra Antyczna, odtwarzający antyczne instrumenty i źródła muzyki europejskiej. Z Orkiestry Antycznej i Tańców Labiryntu Doroty Porowskiej i Elżbiety Rojek powstało w roku 2004 Stowarzyszenie Teatralne CHOREA, którego jest prezesem i liderem. Od 2003 roku współpracuje m.in. z walijską grupą Earthfall Dance, z którą CHOREA opracowała trylogię dramatyczną: Hode Galatan, Po Ptakach, Bakkus (współreżyser i aktor). Stworzył muzykę do pierwszego spektaklu CHOREI – Tezeusza w labiryncie (2004). Jako aktor występuje w większości spektakli przygotowanych przez CHOREĘ: m.in. Po Ptakach, Bakkus, Taniec lasu, Szczeźli, Śpiewy Eurypidesa, Szpera ’42. Jest reżyserem granych przez CHOREĘ przedstawień: Taniec lasu, Śpiewy Eurypidesa, Gry (w) pana Cogito, Bachantki, Grotowski – próba odwrotu, napewnomoże, Szpera ’42 (2012 – wraz z Ruthie Osterman).

Od 2007 roku siedzibą CHOREI jest Fabryka Sztuki w Łodzi, której jest współzałożycielem i dyrektorem artystycznym. Jedno z ostatnich widowisk taneczno-muzycznych i przedsięwzięć o charakterze edukacyjno-artystycznym CHOREI to: wielokrotnie nagradzane Oratorium Dance Project, integrujące młodych ludzi (często z podlegających wykluczeniu środowisk) z profesjonalnymi artystami, koncerty Pieśni Świata w wykonaniu Wielkiego Chóru Młodej CHOREI, a społeczno-artystyczne programy to m.in.: poświęcony dzieciom z domów dziecka „Uwaga Człowiek! Napięcia miasta”, „Lulabajki”, bezdomnym „Wszędodomni” oraz adresowany m.in. do seniorów „Pamięć ciała/Pamięć miejsca/Pamięć pustki”. W roku 2007 (z Pawłem Passinim) założył w Srebrnej Górze pierwszy w Europie teatr internetowy neTTheatre. Jest wykładowcą w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi oraz twórcą i dyrektorem artystycznym Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego RETRO/PER/SPEKTYWY CHOREA.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.chorea.com.pl

Mariana Sadovska jest kompozytorką, wokalistką, multi-instrumentalistką, aktorką. Urodziła się we Lwowie, tam uczyła się gry na pianinie. Obecnie mieszka w Kolonii, gdzie kontynuuje swoją artystyczną podróż, podążając

równocześnie w wielu kierunkach. Czerpiąc inspiracje z kultur muzycznych Europy Wschodniej, Kaukazu i Azji Środkowej, prowadzi badania i eksperymentuje z nowymi brzmieniami, tworząc niezwykłe i intrygujące układy dźwięków i kompozycje.

Występuje solo, z towarzyszeniem fisharmonii lub pianina. Realizuje międzynarodowe projekty artystyczne: na zamówienie Kronos Quartet skomponowała utwór Czarnobyl. Żniwa, który następnie wykonała wraz z zespołem w Nowym Jorku i Kijowie, z niemieckimi muzykami jazzowymi uczestniczyła w projekcie crossover „Pogranicze”, wyróżnionym w 2006 roku „kreolską nagrodę za muzykę świata w Nadrenii-Północnej Westfalii”. W 2013 roku otrzymała Niemiecką Nagrodę World Music RUTH – „za wielorakie talenty artystki, która prowadzi nienasycone poszukiwania nowych dźwięków, nie szczędząc energii i wysiłku, łącząc wnikliwe badania z ciekawością i wyjątkowo wysokimi umiejętnościami artystycznymi”.w i ę c e j i n f o r m a c j i : http://marianasadovska.com

Jenny Sealey MBE reżyserowała, wraz z Bradley’em Hemmingsem (GDIF), Ceremonię Otwarcia Paraolimpiady w Londynie w 2012 roku. Dyrektor artystyczny i prezes teatru Graeae od 1997 roku. Pionierka nowego

języka teatralnego, autorka terminu „estetyka dostępu”, kreatywnej metody wykorzystania języka migowego i audiodyskrypcji w spektaklu.

W Teatrze Graeae wyreżyserowała spektakle: Krwawe gody, Opera za trzy grosze (wraz z Peterem Rowe’em), Rycerz bez kończyn (GDIF), Belonging, Powody do zadowolenia, Zbombardowani, Bielszy niż śnieg, Peeling and Bent. Ponadto Jenny Sealey reżyserowała spektakle, prowadziła warsztaty i prezentowała pokazy w Japonii, Indiach, Sri Lance, Bangladeszu i Brazylii. W 2009 roku otrzymała tytuł szlachecki MBE i została konsultantką artystyczną Festiwalu Unlimited 2012. Laureatka nagrody Liberty Human Rights Arts Award, doktor honoris causa Uniwersytetu w Middlesex, wykłada w Central School of Speech and Drama i Rose Bruford College w Londynie.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.graeae.org

Olga Szwajgier jest pedagogiem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Jako jedyna osoba na świecie ćwiczeniami własnego pomysłu rozszerzyła skalę głosu z czterech do sześciu oktaw i potrafi

obecnie śpiewać na granicy ludzkiego słuchu. W 1970 roku ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Krakowie. Komponuje dla siebie muzykę, pisze teksty i reżyseruje swoje koncerty (m.in. w 2002 w Carnegie Hall w Nowym Jorku wykonała po raz pierwszy swój utwór Julius). Od 1976 roku występuje na najważniejszych festiwalach muzyki współczesnej w Polsce, Włoszech, Francji, Grecji, Niemczech, Meksyku, Austrii, Szwecji, Południowej Korei, Chinach i Izraelu. Śpiewa zarówno muzykę klasyczną, rozrywkową, jak i eksperymentalną. Od 1981 roku jest członkiem Stowarzyszenia Artystycznego „Muzyka Centrum”. W 1989 roku otrzymała honorowy doktorat „The Cultural Doctorate in Philosophy” nadany przez World University Roundtable Benson (Arizona). W 1991 roku jako jedyny śpiewak z Europy Środkowej i Wschodniej wystąpiła w Carnegie Hall w koncercie uświetniającym obchody stulecia tej sceny. W 1991 International Biographical Centre w Cambridge nadał jej tytuł „Woman of the Year 1991/92”, natomiast American Biographical Institute – tytuł „Woman of the Year 1992” oraz „Most Admired Woman of the Decade”. W 1993 The London Institute for Applied Research uhonorował ją tytułem „Doctor of Music”, a Australian Institute for Co-ordinated Research mianem „Honorary Doctor of Musicology”. W 2000 roku uczestniczyła w Międzynarodowym Kongresie Muzycznym w Stuttgarcie jako jeden z „Das Phanomen Stimme” („Fenomen Głosu”). W 2005, w Berlinie, w ramach obchodów Roku Einsteina uczestniczyła w operze The Speed of Light, skomponowanej przez Christiana Steinhäusera i Mathiasa Baumhofa, inspirowanej teorią względności Einsteina i jej ekstremalnymi możliwościami głosowymi.w i ę c e j i n f o r m a c j i : http://www.olgaszwajgier.com

Tiina Syrjä jest doktorem sztuk teatru i dramatu, terapeutką głosu, nauczycielką jogi i Techniki Alexandra. Wykłada Głos i Mowę w Szkole Komunikacji, Mediów i Teatru na Uniwersytecie w Tampere w Finlandii. Aktorka

i dyrygentka w Teatrze Playback w Tampere. Pracuje z głosem od ponad 30 lat. Prowadziła warsztaty i pokazy na uniwersytetach i w szkołach teatralnych w Finlandii, Danii, Niemczech, Islandii, Włoszech, Norwegii, Rosji, Hiszpanii, Szwecji i Szwajcarii. Jej obszary zainteresowań badawczych

[ 27 ]

to m.in. wokalne ekstrema, granie w języku obcym (online) oraz przedstawienia kobiecej seksualności w głosie.

Elina Toneva urodziła się w Sofii. Pieśniarka, aktorka, trenerka samoobrony i walki wręcz Krav Maga. Współzałożycielka Teatru CHOREA. Od najmłodszych lat interesuje się tradycyjnym folklorem bułgarskim, śpiewa

i poznaje pieśni ludowe z różnych regionów Bułgarii ze szczególnym zamiłowaniem do pieśni rodopskich. Brała udział w większości spektakli i koncertów Teatru CHOREA. Prowadziła warsztaty muzyczno-teatralne w Polsce i za granicą. Obecnie prowadzi zajęcia z technik ruchu scenicznego i śpiewu w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi.

Mahsa Vahdat urodziła się Teheranie w 1973 roku, od dziecka pobierała lekcje muzyki. Gra na perskim instrumencie setar. Ukończyła studia na Uniwersytecie Sztuk w Teheranie, uzyskując tytuł licencjata muzyki. Od 1995 roku

Mahsa występuje jako niezależna śpiewaczka i muzyk na koncertach i festiwalach w Azji, Europie, USA i Afryce wraz z muzykami z Iranu, Europy i Ameryki. Koncertuje też z siostrą Marjan Vahdat. Uczestniczyła w projekcie nagraniowym Lullabies from the Axis of Evil (2004), wydała szereg albumów.

Od 2007 roku Mahsa Vahdat jest ambasadorką Freemuse, niezależnej międzynarodowej organizacji broniącej wolności wyrazu artystów i kompozytorów na całym świecie. W 2010 roku otrzymała nagrodę Freemuse Award.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.mahsavahdat.com

Marjan Vahdat jest śpiewaczką urodzoną w Teheranie w 1976 roku. Od 1995 roku śpiewa solo i gra na koncertach i festiwalach w Azji, Europie, USA i Afryce wraz z muzykami z Iranu, Europy i Ameryki. Koncertuje też z siostrą

Mahsą Vahdat. Uczestniczyła w projekcie nagraniowym Lullabies from the Axis of Evil (2004). Wydała szereg albumów.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.mahsavahdat.com

Tara McAllister-Viel jest dziekanem Wydziału Głosu w East 15 School of Acting na Uniwersytecie w Essex. Uczyła emisji głosu w Royal Central School of Speech and Drama w Londynie i była profesorem

wizytującym na wydziale teatralnym na Koreańskim Narodowym Uniwersytecie Sztuk w Seulu (KNUA), gdzie przez 4 lata uczyła się tradycyjnej koreańskiej formy wokalnej pansori u Han Nong Son i Song UHyang, co umożliwiło jej stworzenie międzykulturowej metody treningu głosowego dla aktorów, którą przeniosła do Wielkiej Brytanii. Zastępczyni redaktora naczelnego Voice and Speech Review (Routledge) i członkini zarządu Stowarzyszenia Instruktorów Głosu i Mowy (VASTA) oraz Koreańskiego Stowarzyszenia Głosu i Sztuk Performatywnych (KAVPA). Prowadziła zajęcia z emisji głosu w ramach pracy nad wieloma spektaklami na West Endzie, m.in. Mistrzem i Małgorzatą grupy Complicite (Barbican). Prowadzi warsztaty głosu w wielu krajach. Jej najnowsze realizacje to The Rootless Forest – instalacja głosowa/ /artystyczna stworzona we współpracy z Beth Derbyshire (Instytut Sztuki i Wzornictwa w Birmingham), społecznością uchodźców z Afganistanu w Birmingham oraz Arts Council England – oraz From the Mouths of Mothers – autorski spektakl dokumentalny zrealizowany w Pleasance Theatre w Londynie we współpracy z MOSAC i Arts for All (Time Out London przyznał mu pięć gwiazdek). Posiada tytuł doktora w dziedzinie praktyki performatywnej (głosu), przyznany przez Uniwersytet w Exeter, oraz tytuł magistra sztuk pięknych i aktorstwa Uniwersytetu Wisconsin-Madison (program: Teatr Azjatycki i Eksperymentalny).

Centre for Performance Research (CPR) powstał w 1988 roku w Cardiff (Walia) w miejsce działającego od 1974 roku Cardiff Laboratory Theatre. CPR to organizacja działająca w wielu obszarach kultury, w Wielkiej Brytanii i poza jej granicami. Ma siedziby w Aberystwyth i Falmouth, gdzie znajduje się The Cabinet, znana na świecie biblioteka i centrum CPR.

Prowadząc wiele programów nastawionych na partycypację w działaniach artystycznych i ich prezentację, działa w obszarze wielu dyscyplin, m.in. tańca i teatru, instalacji i performansu, projektów muzycznych i multimedialnych oraz wydarzeń site specific i landscape based, CPR promuje nowych artystów i nowe idee, skupia się na relacjach między innowacją a tradycją oraz podejmuje (czasem na przekór powszechnym trendom i modom) związane ze swoją pracą kwestie artystyczne i socjopolityczne.

CPR umożliwia poznanie tradycyjnych i nowych idei, metod i praktyków teatru z całego świata zarówno odbiorcom, jak i praktykom, a dzięki dynamicznej wzajemnej wymianie, sprzyja rozwojowi żywej, oryginalnej „ekologii teatralnej″ w Wielkiej Brytanii. Główne cele każdego projektu realizowanego przez CPR to: badanie, odkrywanie i dzielenie się, a także chęć dokonania zmiany.

CPR publikuje też książki (wydawnictwa Black Mountain Press i Performance Research Books) oraz periodyk Performance Research – niezależne, recenzowane pismo wydawane przez Routledge, Taylor & Francis. Pismo stawia sobie za cel promowanie dynamicznej wymiany między przedstawicielami akademii a praktykami we wciąż rozszerzającej się dziedzinie performansu.w i ę c e j i n f o r m a c j i : www.thecpr.org.uk

Autorzy fotografii (wg kolejności): Zespoły: Gianpaolo Cacciatore, z archiwum chóru Asoghig, Alessandro Addis, kadr z filmu w reż. Renato Morellego, z archiwum konfraterni di a Serra, Irena Lipińska, MAKAN, Marina Kaganova, David Jamrishvili, z archiwum Stowarzyszenia „Schola Gregoriana Silesiensis”, Karol Jarek Artyści i badacze: z archiwum Marcina Abijskiego, Christabelle Baranay, Magdalena Mądra, z archiwum Caroline Bithell, z archiwum Rhondy Blair, z archiwum Metehana Dady, Mahsa Vahdat, David Jamrishvili, Magdalena Mądra, Karol Jarek, Alan Amato, Laysa Fierek, Bach Yen, Anna Ferenz, Łukasz Giza, z archiwum Alicana Karapınara, Karol Jarek, Karol Jarek, James Butroid, Philip Reeder, Will Alder, Armando Neves, PhotoMafia, Mark Cook, Irena Lipińska, z archiwum Diler Özer, z archiwum Seldy Öztürk, Andrzej Hejne, z archiwum Chan E. Park, Klim, z archiwum stowarzyszenia „Schola Gregoriana Silesiensis”, Pola Amber, Oleksandr Fraze-Frazenko, Indi Orlando, Micha Theiner, z archiwum Tiiny Syriä, Marta Libiszowska, z archiwum Mahsy Vahdat, Tamineh Mahzavi, z archiwum Tary McAllister-Viel.

Documents

VoicEncounters, seminarium praktyczne