.

UVOD U PSIHOPATLOGIJUSlajdovi & biljeke s predavanja

1

.

UVODNO PREDAVANJE26.10.2007. KARL JASPERS - deskriptivna psihologija 1912. - Paranoidnost strah da nam netko eli nanijeti zlo, tetu - Panika strah od smrti, traje 10 do 20 minuta - Agorafobija strah od velikog prostora PSIHOPATOLOGIJA = znanost o psihopatolokim fenomenima Razlika izmeu psihologije i psihopatologije (psihijatrije): psihologija za zdrave procese, normalne situacije koje u jednom dijelu mogu odstupati sve vrste tretmana osim propisivanja lijekova Psihopatologija (psihijatrija) - ekstremnija odstupanja u psihopatolokom odstupanju - 80% tretmana lijekovima

NORMALNO I ABNORMALNO U PSIHIJATRIJIODREIVANJE POJMA ABNORMALNOSTI - Rosenhan (1972. 1973.) provodi slavni eksperiment - Otvara se pitanje validnosti dijagnostikih kriterija - Kriteriji psihikog zdravlja i bolesti - Razliiti ljudi (drutva, kulture, civilizacije) razliito definiraju psihiku abnormalnost RAZLIKA IZMEU NORMALNOG I ABNORMALNOG - u somatskoj medicini jasnija - u psihijatriji i psihologiji moraju biti prisutna barem dva kriterija od vie njih KRITERIJI ABNORMALNOSTI 1. statistiki kriterij - normalno je ono ega ima najvie; oslanja se na normalnu distribuciju - nedostaci: estina ne znai normalnost; nije univerzalan; pretjerano dimenzionalan (ne moe se biti malo shizofren); ne vodi rauna o individualnim razlikama - koliko je u populaciji nekog poremeaja - koliko ljudi smatra da je to ponaanje u redu u njihovoj populaciji - MKB meunarodna klasifikacija svih bolesti i poremeaja (dio isti kao u DSM, a dio razliit) - DSM dijagnostiko statistiki postupak, klasifikacija svih psihikih poremeaja

2

. 2. socijalni kriterij - Psihiko zdravlje podrazumijeva prilagodljivost osobe na zahtjeve okoline i prihvaanje socijalnih normi Nedostaci: nije univerzalan; nestabilan u vremenu; ne uzima u obzir interindividualne razlike; etika opravdanost ovog kriterija u ekstremnim drutvima

3. subjektivni kriterij - normalno je ono to pojedinac prema vlastitom sudu smatra kod sebe ili kod drugih da je normalno - nedostaci: subjektivnost; nema referentne skupine; nema znanstvenu vrijednost - osoba sama doe i kae da ima potekou 4. medicinski kriterij - ovjek je bolestan ukoliko ima simptome psihike bolesti koji zadovoljavaju odreene dijagnostike kriterije (klasifikacijske) - zdravlje nije samo odsustvo bolesti, nego potpuno fiziko, psihiko i socijalno blagostanje (SZO) - nedostaci: kategorijalan pristup koji je u podruju mentalnog zdravlja nedovoljno osjetljiv; potpuno odbacivanje utjecaja okoline; odbacivanje svake odgovornosti pojedinca za stanje u kojem se naao, ali i za borbu s tim stanjem; definicija mentalnog zdravlja putem negativne definicije je preuska; dijagnostikim kategorija se gube razlike meu pojedincima i ne opisuje se stvarnost ako su barem 2 kriterija zadovoljena, moemo govoriti o psihopatolokom fenomenu veliki utjecaj ima i dinamika vremena Eysenck (1975.) pravi psihijatrijski poremeaji imaju karakteristike bolesti (endogene psihoze, psihoorganski sindromi), iza kojih slijede bihevioralni poremeaji (neuroze, karakterni poremeaji i sl.) koji nemaju atribute bolesti te stoga ne spadaju u domenu medicine nego psihologije otra granica (uz implicitnu pretpostavku o postojanju kvalitativnih razlika) postoji izmeu psihike bolesti i bihevioralnih poremeaja Pr: Mukarac, 23 god., dipl. ekonomist, zaposlen, neoenjen, bez djece. Bio uspjean uenik i student, radi u avio kompaniji, na poslu zadovoljan. Nema kontakata s roditeljima koji su nakon ozbiljne svae sa sinom prekinuli odnose. On je homoseksualac. Pr: ena, 23 god., studentica 3. godine medicine, neudana, bez djece. Prosjek ocjena na studiju 4.7. radina djevojka, podstanar (pravo na smjetaj u studentskom domu izgubila nakon nekoliko uzastopnih padova godine). Prije svakog ispita osjea visoki stupanj tjeskobe, ini joj se da nita ne zna i esto odgaa ispite. Kada izae dobije odlinu ocjenu. Pr: Mukarac, 27 god., kovinotokar, oenjen, otac jednog djeteta, zaposlen u jednoj zagrebakoj tvornici. Povremeno ima sukobe s policijom, najee izvan Zagreba. Pripadnik je BBB-a, a nakon utakmica zajedno s prijateljima zna stvarati nered, potui se, razbiti izlog. 3

-

-

-

-

. Pr: Mukarac, 45 god., pravnik, zaposlen, oenjen, otac dvoje djece. Primjeuje kako u posljednje vrijeme zaboravlja, to se najvie oituje na poslu. I kolege su primijetili njegove smetnje panje i pamenja, ali prikrivaju njegove propuste. Obavio psihologijsku obradu, uinio MR (nalazi su patoloki).

PRVI INTERVJU - intervju psihologa i psihijatra dosta se razlikuju - neka pitanja: kada su tegobe poele, koliko traju, koliko ih je osoba rjeavala) - 2 vana pitanja na intervjuu: 1. pitanje suicidalnosti - je li osoba htjela ili trenutno hoe dignuti ruku na sebe (ima li oporuku, oprotajno pismo) - heteroanamneza anamneza nekog drugog lana obitelji, prijatelja - mi trebamo odluiti da li smjestiti osobu u ustanovu, razgovarati - trijairamo ga svrstavamo ga po hitnosti (brzi oblik tretmana) - moemo ga ventilirati razgovarati, razuvjeravati - moemo uiniti nekoliko stvari da sprijeimo suicid: antisuicidalni ugovor; grijeh je ubiti se (vjernici se pokolebaju); rei da djeca 5 7 puta ee diu ruku na sebe u adolescenciji ako znaju da im je roditelj pokuao sucid - tentamen = pokuaj suicida - pitanje suicidalnosti treba odmah rijeiti! 2. sumnja na psihozu - najee kod shizofrenih bolesnika - osoba ne testira realitet (ivi u svom svijetu) - okolina vidi bolest - bolesnik potpuno nekritian (ne vidi svoje tegobe, za sve krivi druge) - dokaz za psihozu: pozitivni simptomi (sumanute misli, halucinacije, uju zvukove iz nepoznatog izvora kad su sami u prostoriji ak i 2 glasa koja ga vrijeaju)

PSIHIJATRIJA, PSIHOPATOLOGIJA, PSIHOLOGIJA02.11.2007. 4

. PSIHIJATRIJA - bavi se nastankom, razvitkom, klinikom slikom i lijeenjem psihikih poremeaja i bolesti GRANE PSIHIJATRIJE - djeja i adolescentna psihijatrija - gerontopsihijatrija - biologijska psihijatrija - socijalna psihijatrija PRISTUPI U SUVREMENOJ PSIHIJATRIJI - bioloki - psiholoki - socijalni PSIHOLOGIJA - klinika psihologija - zdravstvena psihologija (preventivna) povezane sa psihijatrijom komunalna psihijatrija ratna psihijatrija sudska psihijatrija transkulturalna psihijatrija

PSIHOPATOLOGIJA - bavi se poremeajima psihikih funkcija - deskriptivna, fenomenoloka, razvojna, eksperimentalna POVIJEST (PREDZNANSTVENA EPOHA) 1. antika - mistino spekulativna - duevna bolest je sveta, kazna ili opsjednutost - Hipokrat 4 vrste tjelesnih tekuina - Eskulap terapija (laki poremeaji; tei poremeaji terapija: fiziki rad) - Celsus termin paranoja (u smislu psihoze) - Galen razvio terapiju bez primjene sile - Avicena (Arap) - 875. prva duevna bolnica (Bagdad, Kairo) 2. srednji vijek - demoni i vjetice - duevne bolnice kao azili - 1773. prva duevna bolnica u Americi - Paracelsus = temelji promatranja, terapija putanjem krvi (smirenje zbog openitog slabljenja organizma) - Pinel 1972. oslobodio bolesnike iz lanaca i kaveza - Esquirol psihijatrija kao znanost i struka; opisivanje psihijatrijskih fenomena; poremeaji linosti (ranije: sociopatija); razlikuje mentalnu retardaciju (do 4/5 godina) i demenciju (poslije 4 godine) - Mesmer termin ivotinjski magnetizam POVIJEST (ZNANSTVENA EPOHA)

5

. a) b) c) a) b) Morel uveo termin demencija prekops (kod veine se javlja nakon 70. godine; ranije: presenilna demecija) Lombroso smatra da postoje crte na licu koje su odgovorne za psihike karakteristike linosti Charcot i Janet hipnoza (Janet: U hipnozi se dogaa osloboenje, i to je osnova terapije) Kahlbaum i Hecker opisali vrste shizofrenije: katatona od rijei napeto (bolesnik ima napetost u miiima, ravan je kao daska) feksibilita cerea udni poloaj bolesnika heberfrenia javlja se oko 15. godine; poremeaj koncentracije, sumanutost, halucinacije, na kraju propadanje Kraeplin pojam diferencijalne dijagnoze; podjela psihikih poremeaja: manino depresivne psihoze (cirkularna psihoza & bipolarno afektivni poremeaj) demencija prekops (rano propadanje) histerija: tretman psihozom???, kasnije Freud razvio psihoanalizu (tehnika slobodnih asocijacija) i analizu snova psihoanaliza: uinkovita kod anksioznih poremeaja (danas: grupne terapije odnosno analize) Jung: analizira klijenta od poetka Adler: utjecaj drutva na simptome Bleuler: 1911. termin shizofrenija bolesnik mora imati 4 simptoma (kasnije 6) da bi bio shizofren: a) autizam socijalno povlaenje (ne u dananjem smislu autizma) b) ambivalencija ne moe odabrati izmeu 2 ili vie ciljeva/zadataka c) poremeaj afekta (kratkotrajnog raspoloenja) moe biti procijenjen: kvantitativno u pozitivnom ili negativom afektu (euforija, radost, manija(/tuga, alost) kvalitativno tei poremeaji; afekt je hladan (lice kao maska, smrznuto lice); ne moe prenijetu emocije d) poremeaj asocijacija karakteristian za shizofreniju; udne asocijacije koje drugim ljudima nemaju smisla; disocirani misaoni tok/duktus (blago normalan govor, s udnim prijelazima s teme na temu ili ekstremno nema povezanosti meu rijeima u reenici) 1/100 ljudi ima shizofreniju razlika disocirano/disocijativno: Disocirano Disocijativno Nepovezan tok asocijacija Neprepoznavanje, ponaanje kod histerije (fuga, amnezija) shizofrenija Somatoformni poremeaj Jaspers opisao sve psihijatrijske fenomene i klasificirao ih Kretschmer uveo tipove tjelesne konstitucije (astenika, lepto astenika, piknika) Korsakov opisao Korsakovljev sindrom kod alkoholiara Pavlov uveo sustav dijagnosticiranja neuroza

OSNOVNA TERMINOLOGIJA U PSIHOPATOLOGIJI - simptom = subjektivni znak bolesti - znak = objektivna promjena u ponaanju pojedinca 6

. sindrom = skupina simptoma koja se javlja u bolesti akutno = bolest ili stanje koja se pojavljuje naglo i kratko traje kronino = perzistentna bolest ili stanje primarni uzrok = za kojeg se pretpostavlja da je izazvao bolest predisponirajui faktori = organizam ima predispozicije za razvoj bolesti percipitirajui faktori = trigger faktori kao okidai bolesti odravajui faktori = koji odravaju bolest komorbiditet = istovremeno pojavljivanje dvije ili vie bolesti jatrogeni = pod utjecajem lijekova recidiv = povratak bolesti remisija = poboljanje zdravstvenog stanja

BIOLOKI (MEDICINSKI MODEL) - opis simptoma - postavljanje dijagnoze (prema klasifikacijama) - razmatranje etiologije (mogueg uzroka bolesti) - prepisivanje terapije - predvianje PSIHIJATRIJA I DRUGE MEDICINSKE DISCIPLINE - kliniko ispitivanje bolesnika - patoanatomski nalaz - animalni model pandan nalaza ivotinjskom svijetu - etiologija prouavanje uzroka nekog poremeaja - dijagnostika - izljeenje zaljeenje DIJAGNOZA U PSIHIJATRIJI I SOMATSKOJ MEDICINI - opisna (opisuje kliniku sliku): BAP (bipolarni afektivni poremeaj) - kategorijalna: shizofrenija - etioloka (objanjava uzrok): krvarenje, upala (-itis), prijelom PSIHIJATRIJSKI I TJELESNI SIMPTOMI - psihosomatika pojava tjelesnog oboljenja koje je nastalo zbog nekih karakteristika linosti (koronarne bolesti kod tipa A linosti, ulkusna i ulcerozna bolest, arterijska hipertenzija, eerna bolest, psorijaza, srane bolesti, astma) - somatopsihika reakcija na ozbiljnu tjelesnu bolest (obrnuto od psihosomatike) - tjelesne bolesti koje imitiraju sliku psihikog poremeaja npr. hiperfunkcije titnjae i koronarne bolesti dovode do anksioznosti; hipofunkcija titnjae dovodi do depresije - moria simptom frontalnog renja kod kojeg osoba postaje naglo sklona crnom humoru (dobro je raspoloena, ali na morbidan nain) - parijetalni renjevi depresija - temporalni renjevi paranoja

BOLEST ZDRAVLJE - psihiko zdravlje odsustvo bolesti, odnosno simptoma - psihika bolest ovjek 7

. je bolestan ako ima simptome psihike bolesti koji zadovoljavaju odreene klasifikacijske kriterije (kravlje ludilo uzrokuje vrstu demencije)

KLASIFIKACIJA U PSIHIJATRIJI09. 11. 2007.

8

. 1. MEUNARODNA KLASIFIKACIJA BOLESTI - 10. revizija iz 1993. (MKB, ICD) 2. DIJAGNOSTIKI I STATISTIKI PRIRUNIK ZA DUEVNE POREMEAJE, 4. revizija iz 1994. (DSM) 1. MKB - 10 - obuhvaa svu tjelesnu i psihijatrijsku psihopatologiju, a primjenjuje se u 90 % zemalja svijeta - kategorijalna klasifikacija: postoji li neki entitet ili ne (da ne pristup) - duevni (psihijatrijski) poremeaji su pod ifrom F 00 99 - gruba podjela psihijatrijskih poremeaja (ne treba znati podjelu!) - F 00 F 09 Organski duevni poremeaji - F 10 F 19 Uzrokovani psihoaktivnim tvarima - F 20 F 29 Shizofrenija i srodni poremeaji - F 30 F 39 Poremeaji raspoloenja - F 40 F 48 Neurotski, vezani uz stres, somatoformni - F 50 F 59 Bihevioralni sindromi vezani uz fizioloke poremeaje i fizike imbenike - F 60 F 69 Poremeaji linosti - F 70 F 79 Duevna zaostalost - F 80 F 89 Poremeaji psiholokog razvoja - F 90 F 98 Poremeaji ponaanja i emocionalni poremeaji u djetinjstvu i adolescenciji - F 99 Neoznaeni duevni poremeaj SHIZOFRENIJA F 20 - F 20.0 Paranoidna - F 20.1 Hebefrena (Haeckel- naglo javljanje izmeu 15. 20. god., brzi raspad linosti) - F 20.2 Katatona - F 20.3 Nediferencirana - F 20.4 Postshizofrena depresija - F 20.5 Rezidualna - F 20.6 Shizofrenija simplex - F 20.8 Ostale shizofrenije - F 20.9 Shizofrenija, nespecificirana - manje brojke kreu od najuestalijih, tipinih oblika 2. DSM IV - Dijagnostiki i statistiki prirunik APA-e - odnosi se samo na duevne (psihijatrijske) poremeaje koje klasificira drugaije od MKD-a, ali se mnogi poremeaji preklapaju s obzirom na klasifikaciju - kategorijalna klasifikacija, ali dijelom i dimenzionalna- manje ili vie izraeni simptomi (npr. manja ili vea depresivna epizoda) - vieosna klasifikacija: svaka se osoba procjenjuje na 5 odvojenih dimenzija ili osi (kad bi dijagnosticirali po MKB-u onda bi rekli npr. F 20, a u DSM-u nakon to kaemo ifru opisujemo bolesnika po svakoj osi) OS I - obuhvaa veinu entiteta (ne treba znati koje!) - obuhvaa i bihevioralne poremeaje koji imaju fizioloku podlogu (npr. poremeaj hranjenja, spavanja...) 9

. - poremeaji koji se dijagnosticiraju u dojenakoj dobi, djetinjstvu ili adolescenciji - delirij, demencija, amnestiki i drugi kognitivni poremeaji - poremeaji vezani uz psihoaktivne tvari - shizofrenija i drugi psihotini poremeaji - poremeaji raspoloenja - anksiozni poremeaji - somatoformni poremeaji - umiljeni poremeaji - disocijativni poremeaji - seksualni poremeaji i poremeaji spolnog identiteta - poremeaji hranjenja - poremeaji spavanja - poremeaji kontrole poriva - poremeaji prilagodbe OS II - vezana uz kategorije linosti i retardacije - poremeaji linosti - duevna zaostalost OS III -ope tjelesno-zdravstveno stanje vezano uz duevne poremeaje - bilo koje ope medicinsko stanje za koje se pretpostavlja da je vano za duevni poremeaj OS IV - psihosocijalni problemi i problemi s fizikom okolinom - problemi u obitelji, na poslu, stanovanja, ekonomski, sa zakonom OS V - najtea za kvantifikaciju - trenutana razina adaptivnog funkcioniranja - socijalni odnosi, funkcioniranje na poslu, koritenje slobodnog vremena - ljestvica ope procjene funkcioniranja (Global Assessment of Functioning, GAF) od 0 do 100 (prvo je gruba procjena da li je ispod ili iznad 50, a 0 je stanje nekontaktiranja okoline) - usporeivanje sadanjeg s prijanjim funkcioniranjem (ako imamo kvalitetne informacije) Primjeri: 1. Os I alkoholizam Os II asocijalni poremeaj linosti (pravi alkoholiari najee piju sami, ali ne mora uvijek biti poremeaj linosti ve je mogua i depresija) Os III pankreatitis, dijabetes (upala guterae koju esto prati dijabetes) Os IV ena ga izbacila iz kue Os V funkcionira vrlo loe

2. Os I zlouporaba kokaina (nije meu prva tri ovisnika sredstva, a najee ga se poinje uzimati za aktivaciju i relaksaciju kao npr. pisci) Os II narcistiki poremeaj linosti Os III (nema tjelesnih poremeaja) 10

. Os IV odlino Os V 100 (poinje predstavljati problem ako netko postane kritian i sam eli promijeniti ponaanje, ali ee okolina reagira jer npr. osoba zadnji novac daje na kokain) Slavna podjela ivotinja koju je Borges naao u starim kineskim spisima one koje pripadaju Caru preparirane ukroene male svinje sirene udovita psi lutalice one koje su ukljuene u ovu klasifikaciju koje se tresu kao lude bezbrojne nacrtane tankim kistom od devine dlake et caetera koje su razbile vr koje iz daljine lie na muhe - svaka klasifikacija je nedostatna u potpunom smislu (sadri one poremeaje pod ifrom F 99 koji nisu ukljueni u klasifikaciju) i slijedi ciljeve vlastitog autora - homoseksualizam nije vie klasificiran kao psihijatrijski poremeaj: - sve vei broj ljudi u populaciji (manifestni i latentni homoseksualci) - vea drutvena tolerancija - homoseksualci nemaju ee maniju, depresiju, shizofreniju i ostale poremeaje u odnosu na heteroseksualce, osim to pubertetski/adolescentni homoseksualci imaju 2 do 3 puta veu stopu pokuaja samoubojstava od heteroseksualaca - vegetarijanstvo je patologija u tri sluaja: 1. osoba ne funkcionira, postaje agresivna, samo o tome razgovara, ak i u neadekvatnim situacijama 2. socijalno funkcioniranje ne valja 3. medicinsko stanje je loe, ali osoba nastavlja s tom prehranom (npr. mukarac koji je poeo s opsesivnim vegetarijanstvom, a kasnije se dijagnosticirala shizofrenija) LJUDI MOGU PATITI OD ISTIH SMETNJI I DOBITI RAZLIITU DIJAGNOZU.

Nesretno zaljubljena plavua

alkoholiar

shizofrena bolesnica

- sve tri osobe pate od depresivnih simptoma, ali imaju razliitu dijagnozu: 1. depresija kao reakcija na nesretnu ljubavnu vezu 2. razvoj alkoholizma radi antidepresivnog djelovanja alkohola 11

. 3. shizofrenija u sklopu koje se javlja depresija RAZLIITE KLINIKE SLIKE KOJE MOGU DOBITI ISTU DIJAGNOZU 1. negativna shizofrenija: sporo razvijanje bolesti, osoba se povlai i izolira, ali nije depresivna i suicidalna- slinija depresivnom poremeaju 2. pozitivna shizofrenija: vrlo heterogeni entiteti koji e se s vremenom zasebno dijagnosticirati i lijeiti (danas nema antipsihotika za svaki entitet)- slinija maniji -kako shizofrena osoba stari tako ima sve vie depresivnih i maninih simptoma -ishod shizofrenije je trojak: 1 potpuni oporavak: najbolji ishod nakon pogoranja (uba), a s dananjim atipinim antipsihoticima uestalost ovog ishoda je 30-40 % 2. srednji ishod: osoba se nakon pogoranja vrati na jednu razinu funkcioniranja, ali ne i na drugu (npr. vrati se na intimnu razinu, ali ne na profesionalnu) 3. najloiji ishod: kronini tok od samog poetka gdje se osoba nakon prvog uba ne vrati ni na emocionalnu, ni profesionalnu ni socijalnu razinu (npr. hebefrena shizofrenija), a uestalost je bitno smanjena na 10-15 % dok je prije ere atipinih antipsihotika (zadnjih 10-ak godina) bila znatno vea kod prave shizofrenije sljedei ub je neimenovan shizofrenija se uvijek lijei antipsihoticima- imaju dobar uinak, omoguavaju bolju prognozu, funkcioniranje te resocijalizaciju (funkcioniraju na bazi blokiranja dopaminergikih receptora)

negativna shizofrenija

pozitivna shizofrenija

DRANJE, PONAANJE, VANJSKI IZGLED16. 11. 2007. 12

.

DRANJE I PONAANJE - spontano (neupadno)-prva vanjska manifestacija (moe biti povezano s psihopatologijom) - sapeto, tjeskobno, uplaeno - drsko, nadmeno, agresivno (shizofreni nisu nuno agresivni, ali paranoidni jesu) - teatralno, namjeteno- netko se namjeta u svakoj pozi (npr. pije aj i namjeta ruku) - bizarno- izvitopereno (npr. osoba s OKP-om mora lupiti s kiobranom odreeni broj puta prije nego ue u tramvaj)- stepenica ozbiljnije od teatralnog - submisivno- osoba stalno podilazi (stalno smatra da je lijenik u pravu i prihvaa sve prijedloge) - ukoeno- katatonija = forma shizofrenije gdje je jedan dio muskulature ukoen - najtei sluaj je kad osoba ima karakteristike sva tri oblika (istovremeno ili se mijenjaju kroz vrijeme) - obratiti panju na to kako bolesnik ulazi u sobu, kako pozdravlja, kako sjeda - depresivni bolesnik: sputan, nespontan, ukoen - manini bolesnik: nesputan (nedistanciran), teatralan, vaan - shizofreni bolesnik: teatralan, bizaran, sputan - manini bolesnik nije bizaran kao shizofreni, on je teatralan (npr. naklon, ljubim ruke...) VANJSKI IZGLED - uredan (ne znai odsustvo psihike bolesti) - zaputen (depresija, shizofrenija, bolesti ovisnosti) (npr. osjeti se smrad, neugodan zadah...) - izuzetno dotjeran, neprimjereno situaciji (shizofrenija, narcistiki poremeaj linosti) - upadljivo, neukusno obuen, s mnogo nepotrebnih detalja, napadno naminkan (manija) KONSTITUCIJA -skup priroenih osobina ljudskog organizma, koje se oituju u grai, obliku, nainu reagiranja, sklonosti prema bolestima - zapoeo Morel, a dovrio Kretchner a) b) c) leptoastenika piknika- vea ansa za depresiju- bipolarni poremeaj atletska

d) displastika- povezana s neuralnim poremeajima (anomalije u rastu i razvitku) - prve dvije su povezane s psihijatrijskim poremeajima

SOCIJALNO PONAANJE

13

. - kontakt s ispitivaem, pratnjom, subolesnicima- na temelju toga moemo posredno zakljuivati o psihopatolokim entitetima: - ako netko uspije prevariti lijenike da su shizofreni iz nekih rentnih razloga, pravi shizofreni bolesnici se distanciraju od njih dok s drugim pravim shizofrenima ugodno komuniciraju i surauju na zadacima (makar naravno nisu emocionalno vezani uz njih) - PTSP-ovci prvi prepoznaju i budu agresivni prema lanima - PTSP-ovce dijelimo na: a) oni koji ele u grupnom tretmanu ele samo one ljude koji su proli to i oni b) oni koji ne ele ljude koji su bili u takvoj situaciji (npr. u postrojbi, HV-i, civilne rtve...) - uzimanje hrane, odravanje higijene, stav prema radu, prilagodba vanjskoj i bolnikoj sredini, (ne)prihvaanje lijeenja

PSIHIJATRIJSKA POVIJEST BOLESTI (ambulantna ili bolnika)14

. sastoji se od: 1. HETEROANAMNEZA to opirnija, sa to vie strana, to objektivnija 2. AUTOANAMNEZA intervju ili psihiki status prenoenjem subjektivnih izjava bolesnika bez strunog komentara 3. PSIHIKI PROFIL saetak svih dobivenih podataka prema posebnoj shemi oblikovan strunom terminologijom. 4. SOMATSKI ILI NEUROLOKI PREGLED 1. HETEROANAMNEZA 1. obiteljska podaci o ascedentima (roditelji, bake, djedovi) descedentima (djeca, unuci) kolateralnim srodnicima (braa i sestre, bratii, tetke, ujaci, strievi) Hereditet: Psihoze, napadne linosti (udaci, osobenjaci), suicid, alkoholizam, mentalna retardacija. Razlike herediteta i kongenitalnosti 2. osobna: Porod, rani psihomotorni razvitak, preboljele bolesti. Kod ena posebno generativna ivotna faza (graviditet, partus, puerperij, laktacija, menarche, menstruacija, menopauza). Prilagodba u predkolsko doba, u koli, vojsci, zvanju, obitelji. 3. premorbidni profil: Introverzija, ekstraverzija, emocionalna labilnost, nestabilnost, nezrelost, doivljene psihike traume, naini reagiranja na razliite situacije. 4. sadanja bolest: Najraniji, prvi simptomi (vanost za terapiju i prognozu), razvitak bolesti, remisije, egzacerbacije, eventualna prethodna psihika trauma kao uzroni ili percipitirajui faktor. - subjektivna procjena- dobivamo info od osoba koje su bliske pacijentu (obitelj, prijatelji, susjedi...) (za 1/5 pacijenata njihovi bliski ni ne pitaju za njih) - bliski ga znaju procijeniti bolesnijim ( primarna renta- eli rijeiti ostavtinu, osiguranje, sekundarna rentamirovinu, tercijarna renta- izbjei sud, zatvor..) - bliski ga mogu i zdravijim prikazati (roditelji koji minoriziraju probleme djeteta) - davatelje heteroanamneze se pita kako je pacijent reagirao na vane stresne ivotne dogaaje (npr. odlazak u vojsku, porod, gubitak djeteta...), a zatim ih se pita o sadanjem stanju pacijenta te o eventualnim prijanjim terapijama i rezultatima 2. AUTOANAMNEZA (intervju ili psihiki status) Razgovor s bolesnikom voditi elastino i fleksibilno, adaptirano prema stanju psihikog poremeaja, kao i na intelektualnoj razini. Razgovara se o istim pitanjima kao i u heteroanamnezi, samo manje usiljeno i shematski, nego vie slobodan razgovor. Treba osvijetliti sve elemente psihopatologije, kako bi se u psihikom profilu moglo obuhvatiti cjelokupnu linost bolesnika. - razgovor s pacijentom o svim stvarima koje (ni)smo saznali u heteroanamnezi - 95 % prvo odgovori da su lanovi obitelji zdravi da bi se potpitanjima ustanovilo da su neki umrli od ozbiljnih bolesti ili imaju povijest psihopatologije- hereditet odreuje diferencijalnu dijagnostiku sliku - pitati to pacijent zna o svom APGAR-u: veina e rei, ako je ula za to, da im je majka rekla kako je APGAR bio uredan (APGAR je grubi indikator buduih psihosomatskih poremeaja) - pitati o ranom psihomotornom razvoju te prolasku kroz obrazovni sustav, razgovarati o vanim ivotnim dogaajima te pitati da li je pacijent doao sam na lijeenje, na preporuku, nagovor... * ovo nam pomae u razlikovanju psihoza i neuroza, kod psihoze se javljaju: a) depersonalizacija: osoba jedina 'vidi' promjene na sebi (npr. u ogledalu vidi da joj se dijelovi lica mijenjaju) 15

. b) derealizacija: osoba 'vidi' promjene na drugoj osobi ili predmetu - uvijek treba pitati 2 stvari: a) pitanje suicidalnosti- o tome ovisi trijaa b) negativni ili pozitivni simptomi (da li uje glasove- indikator psihoze) - duljina razgovora ovisi o karakteristikama bolesnika i entiteta (ako ga uope ima) - treba biti pasivan i dopustiti pacijentu da govori, ali da daje adekvatne informacije - depresivne bolesnike treba vie poticati na razgovor - manine, koji logino preskau teme, treba vraati na poetne teme i usmjeravati - shizofreni (mogu biti kao prethodna dva) ako imaju a) disocirani misaoni duktus, vrlo je teko razgovarati s njima jer nelogino preskau teme (ali svijest je ouvana- prepoznaju okolinu) - b) inkoherentni misaoni duktus: javlja se kod organskih poremeaja i poremeaja svijesti (dezorijentirane osobe koje ne prepoznaju okolinu)- osoba govori u delirantnoj epizodi (npr. alkoholna, zbog trauma, infekcija poput encefalitisa itd.) - kod oba duktusa se javljaju dva tipa ponavljanja rijei: a) verbigeracija- ponavljanje rijei/reenica u disociranom misaonom duktusu (kod Sch) b) perseveracija- ponavljanje rijei/reenica u inherentnom misaonom duktusu (kod psihoorganskih promjena- delirantnih ili nekih drugih) - ljudi mogu preopirno odgovarati na pitanja - viskozivni misaoni duktus- to god da se bolesnika pita, on logiki doe do osnovne (prve) teme (npr. prvo odgovara o svom stanju, pitamo ga o obitelji, a on opet doe do teme o sebi) - logorea- vie od 150 rijei/min (jedan od pokazatelja manije) - u prvom razgovoru se ne pita o intimnim stvarima (emocionalni odnosi, spolnost...) jedino ako pacijent sam ne pone i tome priati 3. PSIHIKI PROFIL 1. dranje i ponaanje: Svi elementi socijalnog ponaanja kontakt, odijevanje, uzimanje hrane, stav prema radu, prilagodba vanjskoj i bolnikoj sredini. 2. smetnje svijesti i orijentacije: Orijentacija vremenska, prostorna, prema osobama i prema sebi. Smetnje svijesti na razni bistrine (budnosti): a) kvantitativne: Somnolencija, sopor, koma. San. Hipnoza. (EEG) b) kvalitativne: Delirantno zamuenje, stanje suene svijesti ili sumrano stanje (epilepsija, patoloko opito stanje, histerija) - B.O : bez osobitosti sve dobro, ali svejedno treba neto napisati 3. psihomotorika: motorna aktivnost u najirem smislu, mimika i gestikulacija. Koenje (psihomotorno usporenje): Svi stupnjevi koenja do stupora, fleksibilitas cerea, Katalepsija, negativizam, mutiuzam, depresivno i katatono koenje. Uzbuenje (otkoenje, psihomotorno povienje, agitarnost): Katatono uzbuenje, mahnitanje, Impulzivne radnje. 4. Afekti (emocije, osjeajna stanja, raspoloenje): Koeni (depresivni): neraspoloenje, alost, tuga, oaj. Distimija, ciklotimija, depresija. Apatija. Strah i svi stupnjevi (briga, uznemirenost, tjeskoba, planja, strah, fobija, panika). Otkoeni (manini): svi stupnjevi hiperetimije. Organski otkoeni (euforija, morija). Shizofreni afekti: Udaljenost, hladnoa, bljedoa, nedostatak afektivne rezonancije, nemogunost moduliranja, nijansiranja. Emocionalna neadekvatnost (paratimija, paramimija). Ostali poremeaji: razdraljivost, disforija, ambivalencija, labilnost, inkontinencija 16

. 5. Miljenje: Formalni poremeaji: Koenje (usporenje), ubrzanje (otkoenje) misli, logorea. Opirnost, okoliavost, ljepljivost. Disocirano, inkoherentno miljenje. Sadrajni poremeaji: prisilne misli (opsesije) i prisilno ponaanje (kompulzije). Precijenjene misli i granica prema normalnim odnosno sumanutim mislima. Sumanutosti. Sintimne i katatimne sumanute misli. Depresivne sumanutosti, ideje veliine, visokog porijekla, bogatstva, pronalazatva. Ideje odnosa, paranoidne sumanutosti (progonstvene, persekutorne). Religiozne, pseudofilozofske, erotomanske. 6. Smetnje linosti: Smetnje vlastitog identiteta, derealizacija, depersonalizacija, proirenje misli, oduzimanje misli, nametanje misli, doivljaji tueg utjecaja. 7. Obmane osjetila: Iluzije, halucinacije, pseudohalucinacije. 8. Smetnje pamenja: Zapamivanje, pamenje, sjeanje. Hipermnezija, hipomnezija, amnezija (retrogradna, kongradna, anterogradna). Amnestiki i Korsakovljev sindrom. 9. Panja: Tenacitet (usmjerenost, usredotoenost); vigilitet (budnost, gipkost, otklonjivost). 10. Smetnje voljnih funkcija: Hiperbulia, hipobulia, abulia. 11. Inteligencija: Shvaanje, rasuivanje, kritinost. Apstraktnost, konkretnost, generalizacija, shvaanje uzrono posljedinih veza(narodne poslovice, izrazi, zagonetke). Znaenje psihologijskih testova za ispitivanje inteligencije (osnovno o testovima). 12. Smetnje nagona i socijalnog ponaanja: Osjeaj bolesti, bez osjeaja bolesti (uvid, kritinost). Vitalni nagoni: za samoodranjem (nagon za hranjenje, spavanje) i odranjem vrste (seksualni i roditeljski). Socijalni nagon. - treba sustano napisati psihopatoloki profil - B.O. (= bez osobitosti)- znai da je sve OK (u somatskoj medicini) - u psihijatriji je izraz psihomotorno neupadan (ali to ne znai da je zaista sve OK, ve trebamo uti heteroanamnezu koja moe ukazati na vritei problem) - trebao bi zavriti radnom dijagnozom- nakon prvog susreta ju formiramo, ali korigiramo kroz susrete s bolesnikom- diferencijalna dijagnoza se temelji na razmatranju razliitih simptoma kroz vrijeme i zakljuivanje o tome to je najvjerojatnije (npr. prvo mislimo da je depresija, zatim neki poremeaj linosti, zatim ovisnost...) 4. SOMATSKI I NEUROLOKI NALAZ. Kompletno pregledati bolesnika, osobito pomno neuroloki, zbog mogueg somatski uvjetovanog psihikog poremeaja. Psihosomatika, somatopsihika, somatski uvjetovani psihiki poremeaj. - paroksizam- sve to se javlja naglo i kratko traje (npr. migrena, um u uhu, trnjenje dijela tijela...)- takvim pitanjima otvaramo mogunost organskih problema i daljnjih testiranja- znak neurolokih zbivanja (npr. ukrteno rukovanje kao pokazatelj problema s lateralizacijom)

SMETNJE SVIJESTI I ORIJENTACIJE23. 11. 2007.

17

. SVIJEST - Sveukupno psihiko doivljavanje (sveukupno opaanje, miljenje, osjeanje, htijenje i djelovanje). - Svjesno (budno) i nesvjesno (spavanje) - svjesno i prisebno (vezano uz psihopatoloke fenomene SMETNJE SVIJESTI 1. kvantitativne a) Somnolencija hipersomnija; potreba za spavanjem i nakon 10 sati sna Pospanost Stanje blaeg poremeaja svijesti Osoba reagira na vanjske podraaje i na sugestiju moe uiniti neke radnje Vremenska i prostorna dezorijentacija Poremeene panje CO, tm, jatrogeni nastanak, umor, dugotrajna nesanica b) Sopor (= toror; stupor) besvijest uz amneziju Stanje dubljeg poremeaja svijesti Osoba reagira na intenzivne podraaje Dezorijentacija Poveanje intrakranijalnog tlaka c) Koma nesvijest; najdublji poremeaj svijesti; Ne reagira na podraaje Zjenice ukoene, refleksi odsutni - patoloki refleksi (npr. Babinski) Amnezija Povean intrakranijalni tlak, uremija, dijabetes, hepatalna koma 2. kvalitativne (bitnije za psihijatriju) a) Oneroidno stanje nesigurna orijentacija Smetenost, zbunjenost esto lutanje, traganje Nesigurnost, sugestibilnost Ne moe se jasno pojmiti stvarnost Ideje odnosa, labilni afekt Organski uzroci, posttraumatska stanja b) Delirantno stanje (delirij) inkoherentno miljenje obmane osjetila sumanute ideje traje 1 do 7 dana, zatim izlazak iz stanja delirija i spavanje vie od 24 sata (delirium tremens) Afektivno uzbuenje, strah, motorika hiperaktivnost Amnezija Organski uzrokovano (ovisnosti, upalne bolesti, intoksikacije) c) Sumrano stanje naglo nastaje, kratko traje i naglo prestaje javlja se kod epilepsije, histerije i alkoholizma 18

. postoji predmetna svijest (za razliku od delirija koji nema predmetnu svijest) Poremeena orijentacija Poremeeno opaanje i rasuivanje Sumanute (paranoidne) ideje Amnezija javlja se kod epilepsije, histerije, alkoholizma d) Fuga (poriomanija) neodoljivi nagon za putovanjem koje bolesnik poduzima bez cilja javlja se kode epilepsije i histerije, ali ne nuno! Amnezija ORIJENTACIJA - Snalaenje u vremenu, prostoru, prema sebi i drugima - Vremenska, prostorna, autopsihika i alopsihika orijentacija - Deja vu nikad vieno - Jamais vu ve vieno DEZORIJENTACIJA - Amnestika kod demencije - Sumanuta kod psihoze - Apatina - Dezorijentacija kod poremeene svijesti

POREMEAJI PSIHOMOTORIKE

19

. PSIHOMOTORIKA - Motoriki izraaj psihikog stanja. - Motorika aktivnost u najirem smislu: pokreti tijela i ekstremiteta, mimika i gestikulacija. - Poremeaji psihomotorike nisu posljedica organskog oteenja, ve su izraz poremeenog psihikog stanja. SNIENA (KOENA) PSIHOMOTORIKA - Sniena motorika aktivnost, obuhvaa sve prijelaze od lagano usporenih kretnji, preko tromosti do potpunog gubitka aktivnog i spontanog kretanja stupor. - Stupor - Katalepsija (flexibilitas cerea) votana savitljivost - Negativizam - Mutizam - Manirizam - Stereotipija - Automatizam (ehomimija, ehopraksija, eholalija) POVIENA (OTKOENA) PSIHOMOTORIKA - Poviena motorika aktivnost, obuhvaa sve prijelaze od blago povienih kretnji, preko ubrzanih pokreta, nemira i uznemirenosti do agitiranog stanja. - Psihomotorno uzbuenje (manija, intoksikacija, sindrom frontalnog renja, delirij) - Katatono uzbuenje - Impulzivne radnje

POREMEAJI AFEKTIVITETA ( raspoloenje)

30. 11. 2007. 20

. AFEKTIVITET - osjeaj iri pojam (tjelesni i duevni doivljaj) - emocija duevni doivljaj - afekt kratko intenzivno stanje osjeaja - raspoloenje due raspoloenje duevnih osjeaja OSJEAJ (OSJEANJE, UVSTVO) - Subjektivno doivljavanje svijeta i sebe. - Osjeaji su (uz intelektualno i voljno podruje) najvaniji dio naeg duevnog ivota. - Oni prate nae opaanje, miljenje, svijest, panju, pamenje i psihomotoriku. - Mogu biti ugodni i neugodni. 1. TJELESNI OSJEAJI - Bol - Svjeina, umor - Vruina, hladnoa - Glad, e - Munina - Seksualna ugoda - Seksualna napetost... 2. DUEVNI OSJEAJI (EMOCIJE): - Radost, veselje - alost, tuga - Briga - Bijes, ljutnja, srdba - Mrnja - Strah... AFEKT - Intenzivne, kratkotrajne, nagle, obino reaktivno izazvane emocije praene uzbuenjem. - Simptomi: subjektivni doivljaj (Ja sam tuan) - Znak: Afekte zamjeuje okolina (objektivna situacija). - Ekscitirani = povieni (mrnja, bijes, veselje) i depresivni = snieni (tjeskoba, strah, alost, briga). - Disforija kratkotrajna, nagla, depresivna reakcija (nije jo prava depresija i oscilira s normalnim stanjem) - Ambivalencija nemogunost izbora izmeu vie rjeenja RASPOLOENJE - Osjeajno stanje dueg trajanja. - Ono je subjektivno (simptom). - Planja (lebdei strah) osoba ne zna zato se boji ali osjea da e se neto loe dogoditi) - Postoji osnovno i promjenljivo raspoloenje. 1. osnovno - ima ga svatko od nas (sklonost tugaljivosti, vedrini) 21

. postoje i oscilacije unutar osnovnog raspoloenja (po dobu dana; mjesene ee kod ena; sezonske jesen, proljee)

2. promjenjivo - ciklinost u promjenama po drugaijem tipu (nije uzrokovano dnevnim, mjesenim i sezonskim promjenama, ve nekim dogaajima u okolini) - npr. ako nam se dogodi neto dobro, a mi se ne osjeamo dobro ve loe (tuni smo a ne sretni) ANKSIOZNA STANJA - Briga, uznemirenost, tjeskoba, planja, strah, fobija, panika. KVANTITATIVNI POREMEAJI AFEKTIVITETA - ei i benigniji - Depresivno raspoloenje tuga je dominirajui simptom; suicidalnost ne prati svaku depresiju, a govori o teini depresije - Distimija blaa forma depresivnog raspoloenja; na nivou linosti (traje vie, manje cijeli ivot); subklinika forma depresije - Ciklotimija blae odstupanje; oscilacije distimije i hipomanije; nisu dnevne, ve mjesene u sklopu odstupanja; nema nikakvog dogaaja da to uzrokuje (proizlazi iz same osobe); izmjena blagih depresija i blagih maninih faza; izraeniji oblik je bipolarni poremeaj (izmjena snanih epizoda depresije i manije); ljudi s takvom linosti se uglavnom ne javljaju za pomo, ali ako osoba osjeti da ju to smeta, moe je se lijeiti psihoterapijom ili lijekovima - Apatija sve isto kao i kod depresije, ali bez tuge; bezvoljnost, zaputanje; nema terapije lijekovima (eventualno podrka) - Emocionalna labilnost reakcija na vrlo mali povod (dnevni dogaaji) - Patoloka razdraljivost na mali povod se javlja burna psiholoka, ali i fizika reakcija (letting out); kod ljudi koji imaju nizak prag tolerancije - Manino raspoloenje suprotno od depresije; glavni simptomi: veselje, radost, euforija VRSTE DOGAAJA KOJI UZROKUJU PSIHIKE POREMEAJE 1. dnevni dogaaji - ponavljaju se vie puta na dan - niz dnevnih situacija koje kod normalne osobe ne izazivaju promjenu raspoloenja - kod shizofrenih bolesnika uzrokuju promjene raspoloenja 2. ivotni dogaaji - ima ih preko 70 - dovode do kriznih situacija kod nekih ljudi - poredak po stresnosti (od najstresnijeg prema najmanje stresnom): 1.) gubitak djeteta (ne nuno smrt) 2.) bolest djeteta 3.) bolest bliske osobe 4.) vlastita bolest 3. traumatski dogaaji - ekstremni dogaaji u ivotu - kod nekih ljudi uzrokuju PTSP KVALITATIVNI POREMEAJI AFEKTIVITETA - ozbiljniji i tei 22

. karakteristini kod veine shizofrenih bolesnika Afektivna krutost afektivna hladnoa; shizofrena osoba jedan afekt zadrava dulje vrijeme bez obzira na promjenu situacije (lice kao maska) Patagonini poremeaji afektiviteta (javljaju se samo kod shizofrenih bolesnika) 1. Paratimija nesklad raspoloenja i misaonog sadraja (adekvatno misli o situaciji, a neadekvatno se osjea), npr. na sprovodu (ima primjeren, tuan izraz lica, a sretan je) mi to ne vidimo (ne znamo da se osoba tako osjea dok nam ne kae) 2. Paraminija nesklad misaonog sadraja i mimike (gestikulacije), npr. osoba je tuna na sprovodu, a smije se (vidi se promjena na licu) u akutnoj fazi shizofreni nisu toga svjesni, ali u kritinoj (uz prikladnu terapiju) postaju kritiniji

Afekti (emocije, osjeajna stanja, raspoloenje): 1. Koeni (depresivni): - Neraspoloenje, alost, tuga, oaj. Distimija, ciklotimija, depresija. Apatija. - Strah i svi stupnjevi (briga, uznemirenost, tjeskoba, planja, strah, fobija, panika). 2. Otkoeni (manini): - Svi stupnjevi hipertimije. - Organski otkoeni (euforija, morija). 3. Shizofreni afekti: - Udaljenost, hladnoa, bljedoa, nedostatak afektivne rezonancije, nemogunost moduliranja, nijansiranja. - Emocionalna neadekvatnost (paratimija, paramimija). 4. Ostali poremeaji: Razdraljivost, disforija, ambivalencija, labilnost, inkontinencija itd.

POREMEAJI RASPOLOENJA23

. KVANTITATIVNI POREMEAJI AFEKTIVITETA - Distimija - Ciklotimija izraenije promjene pa vidljivo i jasno i okolini - Apatija - Emocionalna labilnost - Patoloka razdraljivost - Manino raspoloenje - Depresivno raspoloenje moe biti psihoza, ali rijetko - Manija uvijek psihoza (nerealitet) - Bipolarni poremeaj = manino depresivna psihoza = cirkularna psihoza - Bipolarni afektivni poremeaj I prava manija i prava depresija - Bipolarni afektivni poremeaj II hipomanija i prava depresija - Unipolarna depresija izmjena jakih depresivnih faza i normalnih raspoloenja - Unipolarna manija izmjena jakih maninih faza i normalnih raspoloenja - BAP II moe imati razliite izmjene faza ako se ne lijei ili je terapija prejaka ili neadekvatna, sve se vie smanjuju faze izmeu maninih i depresivnih faza jatrogeno (kad je terapija lijekovima neadekvatna) manija odmah prelazi u depresiju (greka lijenika), nema neke prijelazne faze terapija odravanja koritenje stabilizatora (lijekovi kojima se maksimalno produava zadovoljavajua razina raspoloenja) kojima smo maniju i depresiju pretvorili u blae oblike najpoznatiji i najstariji: litij + smanjenje doze antipsihoticima i antidepresivima trajanje manina epizoda traje par dana/tjedana, a depresivna par mjeseci (i do 6 mjeseci)

-

MANINO-DEPRESIVNI SPEKTAR

M m

d DCiklotim Bipolarni na linost II Normalne Ciklotim varijacije ni raspoloenj poremea a j

Unipolarn a manija

Bipolarni I

24

. EPIDEMIOLOGIJA - 25 % osoba e tijekom ivota oboljeti od nekog poremeaja raspoloenja - ene : mukarci 2 : 1 - 1 do 3 puta vei rizik kod srodnika s poremeajem raspoloenja - Depresija je danas 4. a 2020. bit e 2. javno zdravstveni problem (ispred nje su: 1. kardiovaskularne bolesti; 2. maligne bolesti; 3. infektivne bolesti, dominiraju TBC i AIDS) ETIOLOGIJA 1. bioloka - hereditet (poligenetski = ne nasljeuje se jedan gen za jednu bolest) nasljeuje se predispozicija koja se u kombinaciji s drugim imbenicima aktivira kasnije u ivotu - Neurotransmiteri (noradrenergiki, kolinergiki, serotoninergiki) - Najee promjene u katekolaminima - Kod shizofrenih dopamin - Endokrini sustav za depresiju hormonalno uvjetovano (titnjaa/hipotireoza) - zato su ene ee depresivne: a) zbog spolnih hormona b) manje mukaraca pokazuje depresivne simptome jer to ee rjeavaju alkoholom i zbog odgoja rjee izraavaju emocije 2. psiholoki - Psihodinamske teorije razlog za depresivnost je gubitak neega (osobe); strah od separacije je osnova za razvitak depresivnog poremeaja - ivotni dogaaji mogu uzrokovati anksiozne simptome - Koncept nauene bespomonosti sve je pogreno naueno, pa je i depresivni simptom pogreno nauen od nekoga (trijada krivog promatranja: sebe, okoline i budunosti) 3. socioloki - ee javljanje depresije u sredinama koje imaju izrazito razvijen osjeaj dunosti, krivnje, odgovornosti - Rjee javljanje u jednostavnijim i primitivnijim drutvima, u malim sredinama - Kod shizofrenih bolesnika potpuno drukije! RIZINI FAKTORI ZA DEPRESIJU - poremeaji raspoloenja u obitelji - gubitak roditelja prije 10. godine ivota gubitak jednog roditelja uz adekvatnog drugog roditelja ne dovodi do depresije gubitak oba roditelja u 99% sluajeva dovodi do depresije - seksualno i tjelesno zlostavljanje vea ansa za depresiju i kod rtve i kod zlostavljaa - hormonalni tretman (kontracepcija, hormonalna nadomjesna terapija, lijeenje neplodnosti) - trajni ivotni stresori (npr. gubitak posla) - gubitak drutvene podrke DEPRESIJA - Unipolarna (velika depresija) i bipolarna depresija (bipolarni poremeaj) - Major (velika) i minor (mala) epizoda - Povratni depresivni poremeaj - Endogena dolazi iz istog mira - Reaktivna i organska (uslijed hipotireoze, tumora, ciste, atrofije dijelova mozga) - Psihotina i nepsihotina (veina depresija) - Atipina tuga je glavni simptom, ali ostali su simptomi suprotni dijagnozi depresije (npr. povieni nagon, takvih je sluajeva 8 10 % i ima ih sve vie) 25

. maskirana (larvirana) stanje prikriveno nekim drugim simptomima (psihikim ili ak vie tjelesnim sve pretrage dobre, a osoba se osjea loe); u osnovi je tuga (u poetku je neuoljiva)

KLINIKA SLIKA DEPRESIJE - Svijest ouvana - Izgled zaputen - Afekt depresivan - Psihomotorika zakoena ili agitirana - Miljenje usporeno, ideje krivice i propasti - Panja hipovigilna, hipertenacitetna - Opaanje rijetko halucinacije - Pamenje negativno - Nagoni snieni - Kritinost pretjerana - Vegetativne funkcije srani ritam, opstipacija i bolovi MANIJA - Unipolarna - Simptomatska (organska) zbog tumora frontalnog renja - Reaktivna npr. dobitak na lotu dovodi do manije; alkohol i amfetamini takoer uzroci KLINIKA SLIKA MANIJE - Suprotna klinikoj slici depresije - Svijest ouvana - Izgled upadan - Afekt egzaltiran, disforian - Psihomotorika hiperaktivna - Miljenje ubrzano i ideje veliine - Panja hipervigilna, hipotenacitetna - Opaanje rijetko halucinacije - Volja hiperbulija - Nagoni pojaani - Pamenje ouvano - Inteligencija ouvana - Kritinost smanjena - Spavanje skraeno - Vegetativne funkcije hiperaktivne BIPOLARNI AFEKTIVNI POREMEAJ - BAP Tip I - BAP Tip II

LIJEENJE - Ukloniti ili smanjiti simptome 26

. Uspostaviti socijalno, radno, partnersko, obiteljsko funkcioniranje Smanjiti mogunost recidiva

FARMAKOTERAPIJA - Neselektivni inhibitori ponovne pohrane noradrenalina i serotonina - Selektivni inhibitori ponovne pohrane serotonina - Inhibitori monoaminooksidaze (MAO) - Tricikliki antidepresivi - Stabilizatori raspoloenja OSTALE BIOLOKE METODE LIJEENJA - Elektrokonvulzivna terapija - Deprivacija spavanja - Terapija svjetlom - Hormonalna terapija PSIHOTERAPIJA - Suportivna - Kognitivno-bihevioralna - Psihodinamska (psihoanalitika) - Gestalt - Grupna - Obiteljska - Partnerska

POREMEAJI MILJENJA07. 12. 2007. 27

. MILJENJE - otkriva veze i odnose izmeu predmeta i pojava. - Koristi pojmove, sudove, zakljuke. - moe biti: a) Apstraktno i konkretno b) Logino i nelogino c) Prelogiko, primitivno, magino, arhajsko, autistiko (E. Bleuler), dereistiko (M. Bleuler) POREMEAJI MILJENJA mogu biti: 1. FORMALNI POREMEAJI kako se govori 2. SADRAJNI POREMEAJI to se govori - Shizofreni bolesnici (SH) imaju ouvano apstraktno miljenje, dok je konkretno miljenje, prije ili kasnije, narueno. - Shizofreni bolesnici nakon duljeg trajanja bolesti odustaju od realitetne logike i preuzimaju sumanut nain miljenja - PRELOGINO (primitivno, magino, arhajsko, autistino) miljenje je oblik miljenja u uznapredovaloj shizofreniji. - DEREISTIKO = derealizacijsko, depersonizacijsko miljenje SH imaju osjeaj da se neto mijenja u svijetu oko njega i na njemu samom TEST MOZAIKA - nain na koji SH povezuju boje i objanjavaju ih FORMALNI POREMEAJI MILJENJA 1. Ubrzani misaoni tok (duktus) logorea - ako osoba izgovara vie od 150 rijei u minuti; ukoliko se ujedno radi i o DISOCIRANOM toku, tada su sve izgovorene rijei meusobno nepovezane - kada se radi o brem govoru nego to je uobiajeno (interindividualne razlike) ili ako je govor bri nego to je uobiajeno za konkretnu osobu (intraindividualne razlike) 2. Usporeni misaoni tok kada osoba govori jaaaaaako sporo, bilo da sam to primijeti ili samo ljudi oko njega LOGOREA I USPORENI MISAONI DUCTUS radi se o govoru kao reflektiranju misaonog sadraja! (ne sama brzina govora) Ukoliko ne postoji nikakva druga psihopatologija (npr. depresija, SH), tada se ne radi o psihopatolokom fenomenu 3. Opirno (okoliavo) miljenje - Javlja se vie kog organiteta, manje kod psihopatologije (npr. kod SH) - Nain govora kod kojeg osoba pone govoriti labavo, s puno detalja, na dugako i iroko - Ako je izolirano, bez drugih simptoma, tada se ne radi o psihopatologiji 4. Ljepljivo (viskozno) miljenje - RUMINIRANJE: stalno vraanje na temu koja mui bolesnika - Javlja se kod organiteta, epilepsije, SH - Ako je izolirano, radi se o predznaku psihijatrijskih ili neurolokih poremeaja 5. Disocirano miljenje 28

. potpuno nepovezano, nema determinirajue tendencije, tj. misli vodilje (nama, ali bolesnicima ima) javlja se kod SH kad je svijest POTPUNO ouvana i kod niti jednog drugog poremeajaPATOGNOMONONO, tj. specifino za SH NAJBLAI OBLIK-postoji logika cjelina, ali bez veze, tj. potpuno nepovezano prelazi na novu logiku cjelinu SREDNJI OBLIK-jedna reenica, pa druga reenica, ali meusobno potpuno nepovezanestruktura reenice je ouvana NAJTEI OBLIK-veze izmeu rijei unutar jedne reenice ne postoje, a uz to stvaraju i neologizme (nove rijei; ponekad potpuno neizgovorljive) VERBIGERACIJA-stalno ponavljanje ISTE rijei SALATA OD RIJEI-najtei oblik disociranog ductusa

6. Inkoherentno miljenje - Svijest je poremeena (bilo kvantitativno bilo kvalitativno), a podloga tome nije SH nego neki organitet (npr. hipoksija, visoka temperatura, visoki intrakranijalni tlak, hematom i sl.)DELIRIRANJE-bolesnik potpuno nepovezano govori, halucinira Nuno je razlikovati disocijativno i disocirano miljenje!

disocijativno miljenje - Javlja se kod neurotskih, tj. somatoformnih poremeaja - Kada se osoba izgubi (tzv. disocijativna fuga) ili se ne sjea (disocijativna amnezija)zbog nekog vanjskog dogaaja osoba ulazi u to kratkotrajno stanje SHIZOFRENIJA - Nee svaki bolesnik imati disocirani ductus - 1/3 bolesnika ima disocirani ductus od samog poetka bolesti - 1/3 bolesnika ima disocirani ductus na poetku bolesti, ali se tek trajanjem bolesti javi kao dominirajui simptom - 1/3 bolesnika NIKAD nema disocirani ductus - ako se disocirani ductus javi, jedina dijagnoza je SH (patognomonino) SADRAJNI POREMEAJI MILJENJA Sadrajni poremeaji miljenja se javljaju neovisno o formalnim poremeajima.

1. prisilne misli - One misli koje se javljaju u obliku protiv same elje, tj. volje bolesnika; kao da mu je nametnuto - Moe se raditi o samo jednoj misli, ali io vie njihstalno pria o njima - Prisilne misli mogu biti vezane i za blau psihopatologiju, a mogu se javiti i kod SH - Opsesije su prisilne misli i mogu se javiti samostalno, ali mogu se javiti i u kombinaciji s kompulzijama (prisilne radnje koje proizlaze iz opsesija) - Uvijek su znak psihopatologije - Najblaa psihopatologija-karakteristika linosti (npr. osoba dva puta provjeri je li zakljuala vrata pri izlasku iz stana); to jo uvijek spada u normalu; osoba je svjesna toga, dok okolina esto ne zapazi o emu se radi - Ako prijee granicu (trajno je prisutno), radi se o poremeaju linosti (opsesivnokompulzivni poremeaj linosti-manji intenzitet, traje dugo razdoblje); okolina vidi da je to problem 29

. Ako je ekstremno prisutno, toliko da i sama osoba vidi da to nije u reduO-K poremeaj (osoba radi samo tu jednu stvar, npr. pere se); O-K poremeaj se obino naglo pojavljuje Nekada prisilne misli mogu biti PRODROM (1. simptom) SH postoji gradacija; sve spada u psihopatologiju osim osobina linosti Kada osoba izvri prisilnu radnju, nije joj lake, ve se ponovno generira prisila Katkada je teko objasniti prisilne i precijenjene misli; prisilne misli su uvijek patologija

2. precijenjene misli - Kada osoba nekom pravilu/vjerovanju/iskustvu/dogaaju precjenjuje njegovo znaenje - Obino je vezano za neke profesije (npr. kada ekonomist gravitaciju objanjava ekonomskim principima) - radi se o zabludama koje su dostupne objanjenju (npr. ako idemo na ispit uvijek istim putem; meutim to moe biti i prisilna misao) - kod precijenjenih misli osobe nisu svjesne da neto rade, kada ih okolina upozori, uspiju se vratiti; kada se radi o prisilnim mislima, kada okolina upozori, osobe se ne uspiju vratiti u normalu 3. sumanute misli ili deluzije - nedostupne su korekcijiizrazito su izvan realiteta (npr. osoba misli da je Napoleon) - sumanute misli mogu biti: a) SINTIMNE: Izviru iz primarno promijenjenog afekta - depresivne sumanutosti: npr. sve je crno; osoba je odgovorna za sve loe to se dogaa na svijetu (ratovi, bolesti, nesree i sl.) - manine sumanutosti: npr. osoba vjeruje da ima vezu s Templarima, kraljem Tomislavom, da je visokog podrijetla i sl. b) KATATIMNE: Neovisne su o afektu - paranoidne sumanutosti: npr. osoba misli da mu netko eli nauditi - persekutorne sumanutosti: npr. osoba misli da ga CIA prati VRSTE SUMANUTIH MISLI: 1. Ideje odnosa (interpretacije) - Ideje odnosa su najee sumanutosti; npr. SH misli da je sve oko njega povezano s njim, a to moe biti i pozitivno i negativnoiz negativnih konotativnih ideja odnosa izlaze paranoidne sumanutosti. 2. Megalomanske misli (ideje veliine, pronalazatva, visokog porijekla) 3. Depresivne (nihilistike, ideje krivice, samooptuivanja, kanjavanja) 4. Progonstvene (paranoidne, persekutorne) - Progonstvene misli-nekad mogu zapoeti s idejama ljubomore (npr. osoba bez razloga vjeruje da je partner vara), ali nisu sastavni dio njih; kod alkoholiara (mukaraca) se esto javljaju ideje ljubomore. - Paranoidne sumanutosti su posebno potencijalno opasne-ako se lijenik suprostavi (pokua osobu razuvjeriti), osoba odmah postaje agresivna; ako lijenik 'povjeruje' osobi, tada ona s vremenom lijenika poinje percipirati kao 'jednog od njih' i postane agresivna prema njemu.

30

. Kod paranoidne sumanutosti osoba je heteroagresivna, i potencijalno i manifestno; sklona je najteim oblicima agresije (paranoidna psihoza). Zato bi trebalo paranoidne sluajeve uvijek hospitalizirati, ako je mogue.

5. Sumanutosti ljubomore 6. Erotomanske - Erotomanske misli-npr. osoba misli da je najbolji ljubavnik na svijetu ili da je Madonnin ljubavnik. 7. Religiozne, mesijanske, pseudofilozofske - Religijske, mesijanske ideje-vjeruju da komuniciraju s Bogom; to samo po sebi ne mora biti sumanutost (ukoliko nema drugih psihijatrijskih entiteta); meutim, ako osoba do tada nije vjerovala u Boga, onda su takve ideje indikativne. - Pseudofilozofske misli-osoba nejasno i nelogino koncipira sustav kojim svata povezuje (npr. vegetarijanac koji je podijelio tijelo u 5 sustava, od kojih je svaki imao svoju boju, te uzimao pie odreene boje za svaki tjelesni sustav). Sumanutosti se uvijek lijee antipsihoticima (obavezna terapija!); meutim, oni ne djeluju na sve bolesnike. Postoji 3 tipa lijekova: 1. antidepresivi 2. antipsihotici/neuroleptici 3. anksiolitici Sumanutost je UVIJEK znak psihoze, tj. psihotinosti! Psihoza se moe javiti bez halucinacija, bez derealizacije, bez depersonalizacije, ali UVIJEK mora biti prisutna sumanutost psihoza-sumanutost su jednoznani; a ne kao odnos SH-disocirani ductus.

-

PSIHOZE

31

. Sve psihijatrijske termine moemo podijeliti na: 1. NEUROZE 2. PSIHOZE NEUROZA je zastarjeli (opsoletan) pojam i odnosi se na lake poremeaje; danas govorimo o SOMATOFORMNIM POREMEAJIMA/HISTEROIDNIM P./HISTERINIM P./ANKSIOZNIM POREMEAJIMA.

PSIHOZA - Osoba ne testira realitet - Generalna slika: dezorijentiranost, halucinacije, sumanute misli, prisilne misli, precijenjene misli, neorganizirani govor, 'vidi' promjene na sebi i drugima 1. PODJELA PSIHOZA: a) shizofrene psihoze-paranoidne SH, katatone SH, rezidualne SH... b) neshizofrene psihoze - RAZLIKA: SH imaju 4 velika A (autizam, ambivalencija, poremeaj (kvalitativni) afektiviteta, poremeaj asocijacije), s time da nije nuno da sva 4 simptoma budu prisutna kako bi se dijagnosticirala SH; SH imaju strogo specifine simptome, svijest je UVIJEK ouvana (kod drugih psihoza ne mora biti ouvana), prisutne su kvalitativne promjene afekta, nije povezana s halucinacija, tj. halucinacije nisu patognomonine za SH (ako imaju, onda su slune, vidne vrlo rijetko; kod ostalih psihoza vidne halucinacije su vrlo este), SH se javlja najee izmeu 15 i 25 godina. RAZLIKE IZMEU PARANOIDNE PSIHOZE KOJA NIJE SH I PARANOIDNE SHPARANOIDNA PSIHOZA KOJA NIJE SH PARANOIDNA SHIZOFRENIJA

-

potpuno logini-poiva na realitetu, nema anse da e ga se razuvjeriti sustav je u realitetu, vrlo jasan esto stvar pone na realitetu, a nadograuju ga sumanutostima nema halucinacija

-

ekstremna neloginost, iracionalnost (npr. osoba misli da ju je oteo vanzemaljac i sl.) prisutne su slune halucinacije (nareuju osobi da neto napravi)

-

NESHIZOFRENE PSIHOZE 1. manine psihoze - prisutne su megalomanske i erotomanske ideje, te promjene afekta; manija je UVIJEK psihoza 2. depresivne psihoze - prisutne su ruminacije; kod obine depresije nisu prisutne sumanute misli depresivnog karaktera i osoba testira realnost - SUICIDALNOST kod psihotine depresije moe i ne mora biti prisutna; suicidalnost NIJE kriterij za odreivanje stupnja depresije ili njene psihotinosti SHIZOAFEKTIVNE PSIHOZE - Osoba ima neke izolirane simptome, ali ne dovoljno njih da bi bila prava SH ''mali a simptomi'' ANHEDONIJA-osoba ne moe doivjeti zadovoljstvo u neemu u emu je prije uivala - Anhedonija nije nuan uvjet SH, ali ako je prisutna uz varijante simptoma maninodepresivne psihoze, tada se radi o shizoafektivnoj psihozi

32

. MANINO-DEPRESIVNA PSIHOZA - MANIJA je uvijek psihoza - DEPRESIJA moe i ne mora biti psihoza 2.PODJELA PSIHOZA: PO ETIOLOGIJI, TJ. UZROKU 1. ENDOGENE PSIHOZE (funkcionalne) - Uzrokovana iznutra, tj. pojavljuje se bez vanjskog, organskog razloga; npr. SH, veina manija, esto depresija 2. EGZOGENE PSIHOZE - Uzrokovane izvana - Uzrokovane intoksikacijom (alkohol, kombinacija opijata, psihostimulansi, kombinacija lijekova i alkohola); npr. marihuana je ast uzrok SH (tj. taj rizian stil ivota, a ne sama marihuana) - Uzrokovane visokom temperaturom, trovanjem olovom, radijacijom, hipoksijom - Uzrokovane promjenom u funkcioniranju sredinjeg ivanog sustava, tzv. AKUTNI MODANI SINDROM rezultira klinikom slikom psihoze - Egzogene psihoze imaju ogranieno trajanje i bez posljedica su (samo mali % zavri u kronicitetu, ali oni bi ionako tamo zavrili) 3. REAKTIVNE PSIHOZE - Izazvane su obino neugodnim traumatskim ivotnim dogaajem ili iskustvom (anksioznim ili depresivnim); psihotina reakcija na takav dogaaj je u stvari psihika kompenzacija - Postoje reaktivne manije i reaktivne depresije, ali NE i reaktivne SH; neugodni dogaaji mogu biti trigger za SH, ali ne i njen uzrok! 4. SIMPTOMATSKE PSIHOZE - Podgrupa egzogenih-uzrokuju ih tumori, promjene u cirkulaciji mozga, dijabetes Psihoze se uvijek lijee antipsihoticima, a kod simptomatskih psihoza se, osim terapije antipsihoticima, radi i na rjeavanju pretpostavljenih uzroka organiteta koji je doveo do psihotinog stanja

3. PODJELA PSIHOZA: S OBZIROM NA TO KOLIKO JE DOMINIRAJUA SIMPTOMATIKA ILI VELIKIH (SUMANUTOST, DEREALIZACIJA, DEPERSONIZACIJA) ILI NEGATIVNIH SIMPTOMA (POVLAENJE, AUTIZAM) 1. POZITIVNE I NEGATIVNE PSIHOZE - Danas se sve vie razlikuje terapija antipsihoticima ovisno o prevladavajuoj klinikoj slici (je li + ili forma psihoze) - Pozitivne psihoze ili produktivne psihoze ili + forme; pozitivni simptomi: sumanutost, derealizacija, depersonizacija, halucinacije - Negativne psihoze ili neproduktivne psihoze ili forma; negativni simptomi: autizam, ambivalencija, negativizam - Stari antipsihotici su puno uinkovitiji za pozitivne simptome; danas se sve vie razvijaju antipsihotici za negativne simptome 2. AKUTNA PSIHOZA - Oznaka da je psihoza naglo poela i da traje kratko vrijeme - Moe biti uvod u SH, ali i ne mora (tj. moe proi bez posljedica) 33

. AKUTNA P. SUBAKUTNA P. SUBKRONINA P. KRONINA P. ADOLESCENTNA KRIZA je termin koji se koristi: - Kada se radi o akutnoj psihozi ili ak SH - Zbog umanjivanja stigmatizacijskih efekata - Kada nismo sigurni da li je SH (neznaje) 3. ALKOHOLNE PSIHOZE - Javljaju se uslijed konzumacije alkohola ili kombiniranjem alkohola i lijekova

4. PODJELA PSIHOZA: 1. TIPINE 2. ATIPINE - npr. alkoholne psihoze, postpartalne psihoze (nakon poroda)

SHIZOFRENIJA14. 12. 2007. 34

. TIPOVI SHIZOFRENIJE - katatona - hebefrena - paranoidna - simpleks - rezidualna, dezorganizirana, nediferencirana, postshizofrena depresija ... - 4 naziva od prije vie od 100 godina (razliite forme shizofrenije) - osoba u katatonoj Sch dolazi do razliitih fleksibilnih poloaja koji se nama ine nemoguima (flexibilitas cerea = votana savitljivost) KRAEPLIN - osnovna podjela psihijatrijskih poremeaja - dementia praecox- u okviru toga (i Sch) razlikovao 3 osnovna oblika - ranije propadanje intelekta i linosti (''osoba koja vegetira''- potpuno ne funkcionira i ne korespondira s okolinom) BLEULER - uveo ime ''shizofrenija'' - kriterij ''4 velika A''- hipoteza po kojoj Sch mora imati sva 4A, ali se kasnije uvidjelo da ne mora (neki se uope ne moraju javiti): autizam, disocirani misaoni duktus, ambivalentnost (nemogunost donoenja odluka), poremeaj afekta - kasnije dodao ''6 malih a'' (jedan A moe biti zamijenjen s 2 a) , a nakon toga dodano ''8 a'' - trajalo do 60-ih kad je K. Schneider uveo simptome 1. i 2. reda - dodao 4. tip Sch- Sch simplex- nema derealizacije, ali postoji socijalno povlaenje - depresija ima tugu, a Sch simplex nema ve je prisutna bezvoljnost i osoba ne funkcionira (ne vodi brigu o sebi, drugima, ne izvrava obaveze...) - apatija je poput Sch simplex, ali osoba funkcionira EPIDEMIOLOGIJA - kronina bolest- viegodinje pojavljivanje - javlja se obino izmeu 15. i 40. godine ivota (najee izmeu 15. i 25. godine), ranije u mukaraca - nema spolnih razlika (za razliku od depresivnih i anksioznih poremeaja) - ea kod nieg SES-a - obino se ne javlja u kasnijoj dobi, ali se tada prvi put moe dijagnosticirati ( dotada osoba (nije)funkcionirala, ali je okolina to prihvaala) - rizik obolijevanja tijekom ivota je oko 1 % (univerzalna= stabilna kroz prostor i vrijeme) - anksiozni poremeaj: 2-4 % - depresivni poremeaj: vie od 10 % - incidencija (broj novooboljelih) iznosi 10 do 40 na 100.000 ljudi u jednoj godini ETIOLOGIJA - bioloki, psiholoki i socijalni koncept - najvjerojatniji scenarij nastanka polazi od genetske predispozicije, gdje razliiti imbenici zajedniki djeluju na pojavu i oblikovanje bolesti - postoji dijateza- sklonost razvijanju Shizofrenije - poligenetski utjecaj- geni ne prenose direktno Sch (da su oba roditelja Sch onda bi sva djeca dobila Sch, a to nije tako ve je vjerojatnost dobivanja u tom sluaju 40 %) nije samo jedan gen odgovoran niti je sam genetski utjecaj bitan za razvoj Sch - smatra se da je bolest multifaktorijalno uzrokovana 35

. VIRUSNA TEORIJA - postoji virus Sch koji je inkorporiran s respiratornim virusom i aktivira se u dobi izmeu 15. 20. godine (uoili su da je najee javljanje Sch simptoma u rano proljee i kasnu zimu kad su respiratorni problemi najei) DOPAMINSKA HIPOTEZA a) hiperdopaminergija u mezolimbikom podruju- pozitivna forma Sch: sumanute misli, depersonalizacija (osoba misli da se mijenja), derealizacija (osoba misli da se okolina mijenja), halucinacije (kao da se neto dogaa u osjetilnom podruju, ali nema podraaja) veliki simptomi / simptomi prvoga reda (K. Schneider) b) hipodopaminergija u frontalnom podruju- negativna forma Sch SEROTONINSKA HIPOTEZA - difuzno povienje (neovisno o - / + formi Sch) - poetni ekvilibrij koliine NT je poremeen (dopamin, serotonin, glutamat, acetil-kolin...)- princip klackalice (jedan se povisi, a drugi snizi) - hipotalamus, hipofiza i spolne lijezde su najvie promijenjeni kod Sch - emocionalna ekspresija= intenzivni razgovori, intenzivna mimika i gestikulacije - ljudi koji obole od Sch i vrate se kui, ako imaju visoku emocionalnu ekspresiju (ako su vie od 15h/tjedan u bliskom emocionalnom kontaktu s drugima) imaju loiju prognozu- ISPIT!! - ivotni dogaaji (preko 70 ukupno)- u svakom trenutku ih ili mi proivljavamo ili netko u naoj okolini - postoji javljanje Sch nakon ivotnog dogaaja, ali oni nisu uzroci Sch ve su triggeri (Sch bi se javila prije ili kasnije) MKB 10: - zajednike karakteristike: bolest koja ima kroninu formu (takav Sch bolesnik moe imati 2/3 ovih simptoma, dok akutni imaju malo) - disocirano je uvijek shizofreno (disocirani misaoni duktus), ali shizofreno nije uvijek disocirano - najea je F 20.0 (male brojke su uestalije vrste Sch, a velike su nespecifine, rijetke) KLINIKA SLIKA - 4A simptoma (E. Bleuler)- treba znati za ispit, ali 4 mala a ne treba!!! - simptomi I i II reda (K. Schneider) - I reda: cenestetike- tjelesne halucinacije (npr. osoba kae da joj se rotira srce, kolabiraju plua, odvaja jetra...) - pozitivni i negativni simptomi (H. Jackson, T. Crow, N. Andreasen) LIJEENJE 1. Bioloka terapija 2. Psihoterapija 3. Socioterapija 4. Psihoedukacija 1. BIOLOKA TERAPIJA - zlatni standard za Sch (kao i za svaku psihozu) je farmakoterapija antipsihoticima 36

. - nemamo dovoljno dobrih antipsihotika da pokrijemo sve podskupine Sch (imamo svega par lijekova koji pokrivaju heterogeno podruje Sch) - EKT (elektrokonvulzivna terapija)- vidjelo se da epileptiki napadaji smanjuju simptome Sch pa se analogno tome ilo izazivati epileptike napadaje pomou elektrine struje - mogu se koristiti i inzulinske kome - osim antipsihotika se koriste i anksiolitici i antidepresivi 2. PSIHOTERAPIJA - ne moe se koristiti u akutnoj formi Sch (terapeut bi morao 24h biti s bolesnikom- terapeut je vie support u smislu imitacije kako bi psihotini bolesnik kontrolirao neke oblike ponaanja- svega par centara se time bavi, ali bez znaajnih rezultata) - psihoterapija dolazi do izraaja u kroninoj formi Sch - grupna i individualna terapija na bilo kojem modelu (psihoanalitii, getalt, bihevioristiki..), ali je sekundarna (lijek je primaran) 3. SOCIOTERAPIJA - koncept napravio Maxwell Jones kad je uvidio da se ljudi tretirani u grupi bre oporavljaju od tuberkuloze (shvatio ljeidbeni utjecaj grupe) - odravaju se socioterapijski sastanci (grupa socioterapeuta radi s bolesnicima) - psihoterapijske grupe su manje (iste dijagnoze i simptomi) i traju vrlo dugo, a socioterapijske su puno vee te je vea fluktuacija (puno ee izlaze i ulaze u grupu) jer se sastoje od bolesnika koji su trenutano na odjelu - socioterapijske grupe imaju organiziran ritam koji imitira realan ivot- bitna uloga resocijalizacije (npr. radna terapija- izloba radova, sportske priredbe...) PSIHOFARMAKOTERAPIJA (ne treba znati lijekove!!!) - atipini antipsihotici: klozapin (Leponex), risperidon (Rispolept; Risset), ziprasidon (Zeldox), quetiapin (Seroquel), olanzapin (Zyprexa; Vaira) - antipsihotici djeluju blokirajue na dopaminske receptore- ciljno mjesto je D2 - EPS (ekstrapiramidalne smetnje / nuspojave): mogu dovesti do stupora (= potpuna ukoenost), pogotovo kod starijih antipsihotika - ukoenost miia, rigor (gr muskulature), tremor (drhtanje), hipersalivacija.... ovo su nuspojave koje smanjuju kvalitetu ivota pa su ih bolesnici prestajali uzimati - nova skupina atipinih antipsihotika- vie djeluju na 5- HT2 - koriste se i za OKP, depresiju, halucinacije..., tj. ne samo za Sch - prvi pravi je bio klozapin (no, izaziva hematoloke promjene pa se rjee koristi) - razvitak psihofarmaka traje minimalno 6 godina i za jedan trokovi su oko 2 mlrd. $ - zato se toliko radi na promociji i reklami tih lijekova

PROGNOZA - najvei dio bolesnika ima kronini tijek, s izmjenama faza bolesti i poboljanog stanja (remisije) 37

. - shizofrenija ne mora nuno imati takav tijek, od 7 do 41 % bolesnika ima povoljan ishod, s potpunom remisijom. - prosjeni ivotni vijek shizofrenih bolesnika je do 10 godina krai u usporedbi s opom populacijom. - 3 mogua ishoda: a) najbolji prognostiki ishod (7 41 % bolesnika) - osoba se nakon uba vraa na normalnu razinu funkcioniranja (obiteljski, poslovno, socijalno...) - no, javlja se strah jer e se sigurno javiti novi ub nakon par mjeseci/godina pa osoba u remisiji ak moe biti suicidalna b) srednji prognostiki ishod (vie od 30 % bolesnika) - nakon uba osoba funkcionira u nekim aspektima, ali u drugima ne (npr. snalazi se na poslu i kui, ali ne u socijalnom funkcioniranju) c) najgori prognostiki ishod (15 18 % bolesnika) - nema povratka na normalnu razinu ni u jednom aspektu ISTRAIVANJE O SHIZOFRENIJI - stavovi zdravstvenih djelatnika prema psihijatrijskim bolesnicima, HIV pozitivnima, homoseksualcima, alkoholiarima, narkomanima - davali su im niz netonih tvrdnji o psihikim bolesnicima - generalno govorei, shizofreni bolesnici nisu agresivniji (eventualno paranoidni shizofreni bolesnici) UOBIAJENA MILJENJA O SHIZOFRENIJI 1. kronina (doivotna) bolest- ima i akutnih shizofrenih psihoza pa ta tvrdnja nije tona kod ljudi s dobrom prognozom jer nemaju svakodnevni kronicitet 2. najtea duevna bolest- neki anksiozni poremeaji ili OKP mogu biti tei za okolinu 3. za njezin nastanak odgovorna je okolina- okolina moe biti suodgovorna kao trigger (ako je obitelj prehladna ili pretopla te u sluaju overprotektivne majke, ali to ne uzrokuje shizofreniju jer bolesnici mogu imati normalne majke ili ne imati uope) 4. ne zna se uzrok shizofrenije- multifaktorijalni uzrok shizofrenije- bioloki, socijalni i psiholoki faktori koji u kombinaciji djeluju na predispoziciju 5. nema prave terapije (lijeka)- s vrlo malo antipsihotika lijeimo velik broj poremeaja- svu psihotinu simptomatiku (sumanute misli) lijei jedna skupina lijekova (u tom smislu je ova tvrdnja tona) 6. shizofreni bolesnik opasan je za sebe i okolinu- paranoidni shizofreniari mogu biti agresivni, a oni koji su u remisiji i ne ele ponovno javljanje simptoma mogu biti suicidalni (manini bolesnici mogu biti heteroagresivni, ali nenamjerno (nesmotreni i ubrzani)) TIPOVI SHIZOFRENIJE - danas se dijeli na produktivnu (+) (veliki simptomi prvoga reda) i neproduktivnu (-) (povlaenje, izoliranje, prekidanje emocionalnih veza, ali bez depresije) formu - najpovoljniji ishod je od 7 do 41 % bolesnika SHIZOFRENI BOLESNIK NAJEE NIJE:

38

. - opasan za okolinu- paranoidni bolesnici su heteroagresivni (ako su autoagresivni potrebna je prisilna hospitalizacija) - suicidalan (10 % shizofrenih poini samoubojstvo) - mogao izbjei svoju bolest (npr. alternativnom prehranom) - shvaen od svoje okoline- stigmatizacija (prema shizofrenima i HIV pozitivnima je najee distanciranje, u sredini su homoseksualci i alkoholiari, a najmanje stigmatizacija je kod tjelesnih invalida) - sposoban sam izboriti se za sebe, a protiv svoje bolesti, tj. u mogunosti se sam zatititi (pravno, egzistencijalno...)- pogotovo u akutnim, najteim fazama- ne mogu funkcionirati u kontekstu drutva da bi se izborili za sebe (npr. zdravstveno osiguranje, djeji doplatak, naknade od HZZO-a, stambeno pitanje...) - puno su vie hendikepirani od drugih psihikih bolesnika i najstigmatiziraniji '' Nema dvije iste shizofrenije'' nema dva bolesnika s istim simptomima - depresivni i anksiozni bolesnici osjeaju svoju patnju dok kod shizofrenih ne vidimo patnju (oni esto nisu svjesni svojih problema)

POREMEAJI PAMENJA11. 01. 2008. 39

. Pamenje je kognitivna funkcija (uz opaanje, panju, inteligenciju i miljenje). Sastoji se od zapamivanja (upamivanja, Z) i sjeanja (S). Registracija, retencija, reprodukcija.

PODJELA PAMENJA PO TRAJANJU: 1. Trenutano (Z) 2. Kratkotrajno (Z) 3. Svjee prolo pamenje (S) 4. Dugotrajno pamenje (S) POREMEAJI ZAPAMIVANJA: 1. Poremeeno je pamenje svjeih informacija i utisaka 2. Prolazni (poremeaji svijesti, povrede SS-a, intoksikacije, metabolike promjene) vezani za organske situacije 3. Trajni (MS-multipla skleroza, demencije, Korsakovljeva psihoza i Korsakovljev sindrom)ozbiljniji - MS- demijelinizacijska bolest, nema tipine slike, simptomi se stalno javljaju i gube, mijenjaju lokalitet, tj. organsku skupinu - KORSAKOV-stanje demencije vidljivo kod dugogodinjeg alkoholizma Razlika izmeu Korsakovljeva sindroma i Korsakovljeve psihoze: KORSAKOVLJEVA PSIHOZA - psihotino - ako nema nita od tjelesnog propadanja (jetra je u redu, nema oteenja perifernog ivanog sustava, nema pankreatitis i sl.), jedini vidljivi simptom je demencija KORSAKOVLJEV SINDROM -moe i psihotino i nepsihotino -prisutna i demencija i tjelesno propadanje

POREMEAJI PAMENJA/SJEANJA 1. kvantitativni - ei i manje opasni i ozbiljni od kvalitativnih a) hipermnezija-npr. idiot-savanti, osoba se sjea puno detalja, nebitnih informacija; sve pamte jer ne mogu klasificirati informacije po vanosti b) hipomnezija- fizioloka (nije vezana za neki psihijatrijski entitet)umor, jatrogeno, nezainteresiranost, starost (a nije demencija) c) amnezija-tono se zna kad je poela i kad je zavrilamoe biti otro ograniena; amnezija je samo simptom, a ne dijagnoza!; moe pratiti depresiju, SH, PTSP, svaki ozbiljniji poremeaj svijesti, disocijativne amnezije (kod neurotskih dekompenzacija) 2. kvalitativni - Oni su ozbiljniji (osim iluzija), vezani su uz veu patologiju i traju dulje vremena a) Alomnezija (iluzija): iskrivljeno sjeanje, pseudoreminiscencija - nesjeanje, tj. iskrivljeno sjeanje za odreene situacije ili ljude - FIZIOLOKA PSEUDOREMINISCENCIJA-kada 2 osobe o istoj stvari ili dogaaju imaju razliito sjeanje (npr. razlike u iskazima svjedoka); - PSEUDOREMINISCENCIJA b) Pseudomnezija (halucinacija) - osoba potpuno mijenja sjeanje, tj. izmilja 40

. c) Konfabulacija - postoji neki vremenski raspon za koji se najprije javlja amnezija, a nakon nekog vremena osoba pone izmiljavati sjeanje za to vrijeme kad je bila u amneziji - konfabulacija nije isto to i halucinacija jer kod halucinacija ne postoje rupe u sjeanju, a za konfabulaciju su one nune - konfabulacija je jedan od prvih znakova Korsakovljeve psihoze/sindroma. d) Kriptomnezija - osoba usvaja tui misaoni sadraj kao vlastiti nakon nekog vremena VRSTE AMNEZIJA: 1. Totalna - Npr. kada se osoba probudi iz kome, ali rijetko kada amnezija bude totalna (znai da ne zna tko je, kako se zove i sl.) 2. Parcijalna - ea, ograniena-tzv. lakunarna amnezija (rupa, tj. praznina otro ograniena vremenskim odnosima) 1. Kongradna - Ne sjeanje za razdoblje kada osoba nije bila pri svijesti ili intoksicirana; ona je 100% prisutna kod sumranih stanja, delirantnih stanja, nesvjesnih stanja 2. Retrogradna - Osoba ne pamti sve ono prije traume (intoksikacija, gubitak svijesti, udarac u glavu); prisutna je kod preko 90% bolesnika - Obino zahvaa kratko razdoblje-izmeu par sati i par dana 3. Anterogradna - Ne sjeanje za sve ono to se dogodilo poslije traume; prisutna je kod 3-4% bolesnika - Obino zahvaa kratko razdoblje-od par sati do par dana DEJA VU i DEJA VECU - (neto to objektivno nije bilo, a osoba se sjea da je) - Javlja se ee od jamais vu (neto to je objektivno bilo, a osoba se sjea da nije) - Oboje su normalne pojave, ali moe se raditi i o psihopatologiji nije psihopatologija ako se javlja izolirano i ako ne ometa osobu u funkcioniranju (ova dva kriterija openito vrijede) - Javlja se kod neurotskih poremeaja, epileptinih fenomena, multiple skleroze, predznak je psihotinog dogaanja kog SH (pogoravanjedeja vu) - DEJA VECU-prema situacijama; DEJA VU-prema ljudima JAMAIS VU - nikad vieno - osoba misli da se neto nikad nje dogodilo, a ustvari jest PATOLOKA LALJIVOST ILI PSEUDOLOGIA FANTASTICA ILI MITOMANIJA LALJIVOST 41

. Moe biti u svrhu rentnog interesa i ona nije patoloka Patoloka laljivost se javlja kod osoba koje nemaju rentnog interesa; rijetko kad se javlja sama, esto s drugim psihotinim fenomenima (SH, manija)

MNCHAUSENOV SINDROM (MS) - Podvrsta mitomanije - Primarna dobit rentnog interesa je materijalna; sekundarna dobit je dobivanje usluge ili izbjegavanje obaveze; tercijarna dobit rentnog interesa je neto to je samo konkretnoj osobi bitno, simbolino, a svima ostalima je udno - Kod MS se radi od toj tercijarnoj dobiti npr. osoba se truje lijekovima, tj. pije svakakve lijekove i bezveze ide na pretrage s ciljem dobivanja panje - MS BY PROXY - usmjereno prema vlastitom djetetu kako bi majka dobila panju; ozbiljna stvar jer dijete zbog majinih postupaka moe biti somatski ugroeno

POREMEAJI INTELIGENCIJE42

. INTELIGENCIJA - Sposobnost samostalnog i svrsishodnog rjeavanja ivotnih zadataka uz upotrebu znanja i iskustva.Skup osobina i predispozicija koje omoguuju uspjeno prilagoavanje. TIPOVI I VRSTE INTELIGENCIJE - Ima puno podjela - Npr: generalni i specifini faktor; kristalizirana i fluidna inteligencija; lingvistika, spacijalna, logiko matematika, muzika, tjelesno kinestetika, interpersonalna i intrapersonalna, ekoloka - O inteligenciji ovisi stupanj obrazovnih i profesionalnih postignua, ali obrnuto ne vrijedi. To da IQ odgovara dobi i obrazovanju je dijagnostiki termin koji je ista pogreka (npr. ovjek moe biti nepismen, a da mu je IQ preko 140). POREMEAJI INTELIGENCIJE a) PROLAZNI POREMEAJI INTELIGENCIJE b) TRAJNI POREMEAJI INTELIGENCIJE 1. oligofrenije - oblici mentalne zaostalosti, duevna zaostalost, mentalna retardacija, intelektualna defektnost - Uroeni genetski-npr. Downov sindrom, upalni, traumatski, poroajni - Rano steeni upale, traume, intoksikacije, metaboliki poremeaji; do 4.-5. godine; npr. fenilketonurija, rad titnjae majke u trudnoi a) Debilnost (50-70)-LAKA MENTALNA RETARDACIJA b) Imbecilnost (30-50)-SREDNJA MENTALNA RETARDACIJA c) Idiotija (ispod 30)-TEKA MENTALNA RETARDACIJA - Izmeu 90 i 70 IQ jedinica nije poremeaj; naziva se tupost - DEBILI-mogu samostalno skrbiti o sebi, priuiti se nekom poslu, postoje kole/edukacije za njih - IMBECILI-ne mogu samostalno funkcionirati, trae trajnu brigu - IDIOTI-imaju skraeni ivotni vijek, maksimalno ive do 30., 40. godine, imaju i niz drugih anomalija (srane i sl.-komorbiditet), neplodni su, psihomotorno agitirani-opasni su za okolinu i za sebe, verbalna komunikacija se ne uspostavlja (neartikulirani zvukovi), smijetaju se u bolnice B tipa 2. demencije - Kasno steeni-sve nakon 4.-5. godine; kronini modani sindromi - Demencije su uglavnom progresivne i ireverzibilne bolesti. Degenerativne promjene SS-a. Poremeaj intelektualnih funkcija i pamenja; afazija, apraksija, agnozija. - uglavnom su progresivne i ireverzibilne (nema povratka: ili se odrava status quo ili progresivan pad) - najei oblici; tj. 2 podjele demencija: 1. morbus Alzheimer (specifine promjene koje druge demencije nemaju) i non Alzheimer (sve ostale) i 2. vaskularne demencije i one koje to nisu a) ALZHEIMEROVA DEMENCIJA - Faktori rizika: enski spol, srodstvo s oboljelim od ove demencije, povreda glave - Obino nakon 60. godine; uvodni period moe trajati i do 10-tak godina - Brzi i spori oblik bolesti - Poremeaj acetilkolina-tako se mislilo, ali primjena inhibitora kolinesteraze je neuinkovita, eventualno moe usporiti te procese i to samo u poetku bolesti i ako se ne radi o brzim oblicima bolesti 43

. Th. Simptomatska (simptomatska terapija-ciljanje psihofarmaka na simptom: ako je alzheimer pacijent anksiozan daje mu se anksiolitik, a ako je depresivan antidepresiv, tj. ne djelujemo etioloki jer lijek ne postoji); Inhibitori kolinesteraze i MAO, vitamin E

b) VASKULARNA DEMENCIJA - Faktori rizika: muki spol, puenje, hipertenzija, nekretanje, debljinastil ivota - Obino izmeu 60. i 70. godine - Nastaje zbog vaskularne bolesti SS-a (infarkt mozga, CVI-cerebrovaskularni insult (npr. napuknue ile, natopljeno krvlju, tz. Vlani CVI)prekid dotoka kisika) - Th. Simptomatska: lijeenje hipertenzije i hiperlipidemije Demencija se javlja kod Huntingtonove bolesti, kod Parkinsonove bolesti, kod KreutzfeldJakobove bolesti.

POREMEAJI PANJE18. 01. 2008. 44

. PANJA - sposobnost da mentalnu energiju usmjerimo na jednu aktivnost/sugovornika/temu razgovora i sl. i prebacimo na drugu aktivnost/sugovornika/temu razgovora i sl. po potrebi, tj. kad mi to elimo. PANJA se sastoji od 2 sposobnosti: 1. TENACITET (usmjeravanje) Svjesno i eljeno usmjeravanje mentalne energije na jednu aktivnost; Usmjerenost panje na jedan objekt, sugovornika, aktivnost. Sinonimi za tenacitet su usmjerenost, usredotoenost, ciljnost, napetost. 2. VIGILITET ILI VIGILNOST (preusmjeravanje) mogunost preusmjeravanja na drugu aktivnost. Sposobnost premjetanja panje. Sinonimi su budnost, gipkost, otklonjivost. POREMEAJI TENACITETA: 1. HIPOTENACITET: - Hipomanija, manija, anksioznost, organitet - Smanjen tenacitet; javlja se kod niza poremeaja poput hipomanije, manije, intoksikacija, trauma i sl. - Moe se javiti kod SH i PTSP-a 2. HIPERTENACITET: Depresija, shizofrenija. Povean tenacitet Ruminiranje, tj. stalno provakavanje kod depresije SH-u prvi plan bolesnik stavlja ono to je karakteristino za njegov sumanuti sustav (npr. osoba stalno govori da je netko prati) Uz hipertenacitet, kod depresije i SH imamo i poremeaj miljenja formalnog tipa (ljepljivi ili disocirani misaoni ductus) SH moe imati SVU psihopatologiju (ne postoje dva ista SH bolesnika u pogledu simptoma)

POREMEAJI VIGILNOSTI: 1. HIPOVIGILITET: - Depresija, organitet; moe i kod SH, ali nije karakteristino 2. HIPERVIGILITET: - Manija, anksioznost; moe i kod SH, ali nije karakteristino - brzo i jednostavno izmjenjivanje tema, ideja i slino U jednom ovjeku je najee kombinacija hipotenacitet-hipervigilitet ili hipertenacitethipovigilitet. Kombinacija hipertenacitet-hipervigilitet NE MOE biti prisutna istovremeno u jednoj osobi jer jedno iskljuuje drugo. Kombinacija hipotenacitet-hipovigilitet moe, ali se javlja vrlo rijetko i to kod tekih depresivnih pacijenata (teke endogene psihoze).

POREMEAJI OPAANJA45

. OPAANJE se odnosi na percepciju, a ne na panju.

POREMEAJI OPAANJA mogu biti: 1. KVANTITATIVNI: - Hiperestezija, hipestezija, anestezija - Javljaju se kod neurolokih sindroma poput multiple skleroze a) HIPERESTEZIJA - pretjerana pobuenost osjetilnih sustava (jednog ili svih); odnosi se i na registriranje i na reagiranje na podraaje b)HIPOESTEZIJA-smanjena pobuenost osjetilnih sustava (smanjena funkcionalnost osjetilnih sustava); u podlozi nisu neuroloki ili psihijatrijski razlozi, ve neki organitet (npr. upala uha, pa se slabije uje) c) ANESTEZIJA-potpuno umrtvljenje (privremeno ili trajno) nekog osjetilnog podruja, ne odnosi se samo na bol, ve na sve osjetilne sustave (npr. anestezija na slunoj razini) 2. KVALITATIVNI: - Djelomino su osnovi neuroloki razlozi (npr. agnozija), a djelomino psihijatrijski razlozi (npr. iluzije i halucinacije) a) AGNOZIJA - Poremeeno prepoznavanje - Sauvano opaanje - Nemogunost imenovanja predmeta - Akustika, vizualna, stereagnozija - Totalna agnozija (asimbolija) - Oteenja SS-a - poremeeno prepoznavanje; osoba vidi predmet, ali ga ne moe imenovati (tzv. vidna agnozija) dok taj predmet na drugi nain ne pojmi (npr. taktilno, ako je ouvano); - vidna agnozija je najei oblik, pa sluna agnozija, pa taktilna; - TOTALNA AGNOZIJA ili ASIMBOLIJA-kada su 3 ili vie osjetilna sustava potpuno oteena, ali to je vrlo rijetko i javlja se kod multiple skleroze, kome (kad su prisutna cerebralna oteenja); - mirisna ili oflaktorna agnozija, kinestetika agnozija-teko ih je prepoznati izolirano b) ILUZIJE - Opsjene, obmane osjetila gdje podraaj postoji - Krivo prepoznavanje - Javljaju se i kod zdravih ljudi - Pareidolije - Psihoorganski poremeaji, shizofrenija - Stvar psihijatrijskog zbivanja - FIZIOLOKE ILUZIJE-osoba je umorna, krivo prepozna, ili je nezainteresirana tipfeleri: osobi se priini, krivo percipira u prvi as vanjski podraaj, ali sama uvidi da joj se priinilo - Podraaj postoji, traje kratko (privremeno) i osoba sama izlazi - Neki anksiozni fenomeni imaju jo uvijek fizioloke iluzije (npr. kod normalne anksioznosti (npr. osoba sama po mraku hoda parkom, uini joj se da vidi psa, ali kad bolje pogleda shvati da je to obini grm-osoba sama shvati da je krivo prepoznala), ali kod anksioznih fenomena mogu biti i psihopatoloke iluzije; ako postoji emocionalna angairanost (npr. prethodni napad), iluzija moe biti toliko jaka da osoba izbjegava neka mjesta (npr. mjesto samog napada ili mrana mjesta), a moe se javiti i neprimjerena reakcija (npr. osoba zablokira, padne ili sl.) RAZLIKA IZMEU PATOLOKE I FIZIOLOKE ILUZIJE 46

. PATOLOKA ILUZIJA 1. kada su uestale; 2. kada je generalno funkcioniranje osobe promijenjeno ili poremeeno; 3.kada postoje i neki drugi poremeaji opaanja ili neka druga ozbiljnija psihopatologija (tj. iluzija se ne javlja izolirano)ovaj uvjet je najvaniji; 4. sam bolesnik nije kritian prema iluzijama (ovaj uvjet nije kljuan) FIZIOLOKE ILUZIJE one iluzije koje ovise o broju i kvaliteti receptora (najbolji primjer su taktilna osjetilna tjeleca-najvie ih je na jagodicama na prstima, isti podraaj na leima i prstu-postoji razlika); ljudi koji su vie vizualni ili sluni tip-vie reagiraju na taj tip podraaja, a nije hiperestezija; fizioloke iluzije se javljaju i uslijed hipoksije ili umora (npr. neprospavana no)

Ako se iluzija javlja izolirano, gotovo sigurno je da nije psihopatoloka PAREIDOLIJE-iluzije (fizioloka podloga) kod kojih ljudi svatko na drugaiji nain opisuje isti podraaj (npr. gledaju oblak, a svatko vidi drugo u njemu) SH (najee halucinogena forma) i psihoorganski sindromi (npr. kronini modani sindromdemencije) imaju obilje iluzija i to psihopatolokih

c) HALUCINACIJE - Pri postavljanju dijagnoze, psihijatar traga za njima-postavlja bolesniku direktno pitanje - Pacijenti koji imaju slune halucinacije u akutnoj fazi, ne skrivaju ih (priznaju da ih imaju); jedino ako su paranoidni prema drugima, tada skrivaju da imaju halucinacije - Pacijenti ee negiraju u subakutnoj (kasnija faza bolesti) ili kroninoj fazitada ve shvate da ih drugi stigmatiziraju ili izbjegavaju zbog halucinacija, a osim to skrivaju postojanje halucinacija, jo i retrospektivno ublaavaju ili nijeu (tj. da na poetku bolesti nisu imali halucinacije ili da su javljale vrlo rijetko) - Na osnovi halucinacija svrstavamo kliniku sliku psihoze u pozitivnu (produktivnu) ili negativnu sliku - HALUCINOZA-akutna psihoza, obilje raznih halucinacija (najee vidne), nastaje zbog intoksikacija (amfetamini, dugogodinji alkoholizam), ovisnosti ili apstinencije; 3 varijante: 1. dugotrajni alkoholizam, 2. intoksikacija, 3. apstinencijski sindrom (naglo prekidanje koritenja opojnih sredstava) - MIKROHALUCINACIJE-pacijent vidi oko sebe puno malih ivotinja (bube, bijeli mievi i sl.) - Obmane gdje podraaj ne postoji - Vezane uz svako osjetilo (slune, vidne, halucinacije okusa i mirisa, haptike, cenestetike, vestibularne) - Osnovne (elementarne) i sloene (komplicirane, sastavljene) - Refleksne - Negativne - Najee su vidne i slune halucinacije - haptike halucinacije-vezane za dodir - cenestetike ili cenestetske halucinacije-javljaju se kod SH, osoba ima dojam da joj se neto runo dogaa sa unutranjim organima (npr. da joj se srce zarotiralo oko aorte ili da su joj se odvojila pluna krila) - vestibularne-vezane za osjet ravnotee; najee se javljaju kod SH nego kod druge psihopatologije, ali se javljaju i kod organiteta; npr. osoba misli da je kontra gravitacije - vestibularne halucinacije mogu biti vezane za kinestetike halucinacije (vezane za pokret; npr. osoba je uvjerena da joj neto koi ekstremitet - sve halucinacije su ili OSNOVNE (JEDNOSTAVNE) ili SLOENE (SASTAVNE) REFLEKSNE HALUCINACIJE 47

. Objektivno je prisutan podraaj jednog osjetilnog sustava, a osoba se ponaa kao da joj je podraen neki drugi osjetilni sustav (npr. vidni podraaj, sluna reakcija) Slino SINESTEZIJI, ali sinestezija je istovremeno nekoliko razliitih halucinogenih fenomena

NEGATIVNE HALUCINACIJE - situacije kada podraaj realno postoji, a osoba ga ne percipira; ovo je ozbiljan poremeaj-nije organitet, ve PATOLOGIJA (sh, intoksikacija) SLUNE HALUCINACIJE - Akoazmi i fonemi - Shizofrenija, psihoorganski sindrom - Imperativne halucinacije SLUNE HALUCINACIJE - NAJEE, nisu patognomonine za SH, ali se vrlo esto javljaju kod produktivnih, halucinogenih i paranoidnih SH - JEDNOSTAVNE SLUNE HALUCINACIJE: AKOAZAM-osoba uje izolirani zvuk - SLOENE SLUNE HALUCINACIJE: FONEMI-glazba, najee glasovi - GLASOVI-osoba moe uti 1 glas koji neto govori (imperativne halucinacije-ako taj glas osobi neto nareuje); osoba moe uti vie glasova; to mogu biti poznati glasovi (ljudi koje poznaje); glasovi mogu i meusobno komunicirati, vrijeati bolesnika i sl.; glas moe davati savjete bolesniku (to nije tako opasno jer bolesnik moe i ne mora posluati), a moe i nareivati (imperativne halucinacije); imperativne halucinacije su najtee i opasne jer se bolesnik ne moe njima othrvati (mora ih posluati) - Slune imperativne halucinacije nisu tako este kao to se na sudovima uje (edomorstvorentne tendencije) ili na filmovima VIDNE HALUCINACIJE - Fotomi i vizije - Mikropsija, makropsija - Poropsija - Mikrohalucinacije (liliputanske) - Ekstrakampine VIDNE HALUCINACIJE - Druge su po uestalosti (poslije slunih); mogu se javiti kod SH, ali nisu karakteristine i rjee su kod SH od slunih - Javljaju se kod demencija, intoksikacija (LSD, gljive i sl.) - ELEMENTARNE VIDNE HALUCINACIJE: FOTOMI - svjetlo, boje - SASTAVLJENE VIDNE HALUCINACIJE: VIZIJE-imitiraju zbivanje u okolini, ekstremni oblik je kada osoba vidi sve to se dogaa (u npr. nekoj zgradi kroz zidove) - MIKROPSIJA I MAKROPSIJA-promjena veliine predmeta, bilo smanjivanjem (mikro), bilo poveavanjem (makro) - PORPSIJA-promjena boje - MIKROHALUCINACIJE/LILIPUTANSKE-osoba izbjegava male ivotinje - EKSTRAKAMPINE HALUCINACIJE-osoba ima vizije, ali vidi i ono to se dogaa izvan njenog vidnog polja (npr. iza nje); ovaj tip halucinacija je izrazito neugodan - Veina halucinacija su neugodne i povezane su s anksioznou PSEUDOHALUCINACIJE - Realne predodbe, pri ouvanoj svijesti, neovisno o volji 48

. Vezane uz san (hipnagogne, hipnopompne) Umor Zamaranje jednog osjetila Nisu psihopatologija, spadaju u domenu normalnog (za razliku od negativnih i refleksnih halucinacija koje su patologija); radi se o lanim halucinacijama Javljaju se u nekim situacijama; dvodimenzionalne su, svijest osobe je ouvana, javljaju se neovisno o volji osobe, traju relativno kratko HIPNAGOGNE HALUCINACIJE-vezane uz san, obino se javljaju pred sanjanje; nije ni san ni java (ili jo nije nastupio REM ili je poela N-REM faza), ne radi se o sanjanju (jer osoba nije u REM-u), nije ni budnost HIPOPOMPME HALUCINACIJE-isto vezane uz san, obino se tiu neega to e se dogoditi u blioj budunosti, realne su, ive slike; mogu biti pozitivne ili negativne (npr. ako je osoba emocionalno angairana-prije ispita) halucinacije uz sumanute misli spadaju u velike simptome, znak su ozbiljnijeg poremeaja (kao npr. SH ili psihoze), te su psihofarmaci nuni (antipsihotici) OSJETILNE OBMANE ili UTILNE VARKE (arhaini termin)

-

49

.

ANKSIOZNI POREMEAJIdanas su, uz depresiju, anksiozni poremeaji najei u psihijatriji ('era anksioznosti') jer smo daleko vie i ee izloeni ispitnim situacijama (ispunjavanje normi razliitog tipa) nego prijesocioloko objanjenje; svijet vie nije siguran-radi se o realnoj opasnosti koja objektivno postoji i kojoj smo svi izloeni (koliko sam ja shvatila, ovo su sve neki pokuaji objanjavanja zato proporcija anksioznih poremeaja raste jer se jo uvijek ne zna toan uzrok)

TO JE ANKSIOZNOST? - Pojam anksioznost oznaava razliite osjeaje koji svi imaju zajedniku karakteristiku strah. - Anksiozni fenomeni su meusobno razliiti obzirom na karakter, intenzitet i trajanje. - Oni se javljaju kao nelagoda, uznemirenost, strepnja, planja, tjeskoba, strah (difuzan ili fobian usmjeren prema nekoj situacij