Uvod Razvojna psihologija

TEORIJSKE PSIHOLOGIJE PRIMJENJENE PSIHOLOGIJEsistematska psih. psih. odgoja i obrazovanja Afiziološka psih. psih. rada socijalna psih. kliniĉka psih. psihometrija psih. ometenih u razvojurazvojna psih. psih. delikvencije(genetska, djeĉja, mladosti..) psih. propagande

savjetodavna psih.sportska psih.mentalna higijena

"RAZVOJNA PSIHOLOGIJA"

• SISTEMATSKA ili OPćA PSIHOLOGIJA prouĉava opća naĉela i zakonitostiosnovnih psihiĉkih procesa: percepciju, mišljenje, uĉenje, pamćenje, motivaciju,emocije i osobine liĉnosti.• FIZIOLOŠKA PSIHOLOGIJA prouĉava organsku osnovu psihiĉkih procesa iponašanja.• SOCIJALNA PSIHOLOGIJA prouĉava ponašanja pojedinaca u grupi (odnosnointragrupne i intergrupne procese).Prouĉavaju se društvene grupe u njihovimodnosima i poloţaj individua u njima.• PSIHOMETRIJA prouĉava probleme mjerenja (metodologije) u psihologiji,odnosno istraţuje, razraĊuje i vrednuje metode mjerenja psihiĉkih procesa i osobina.

1. Koji je njen z a d a t a k?

SPOZNAJA (1) OPĆIH ZAKONITOSTI I (2) POJEDINIH SPECIFIĈNOSTI PSIHIĈKOG RAZVOJA.

prouĉava a) razvoj liĉnosti u cjelinib) pojedine psihiĉke procese (osjećaj, opaţanje, mišljenje, pamćenje, osjećanje, socijalno ponašanje) u okviru pojedinih perioda razvoja.

istraţivanja obuhvaćaju dva aspekta: OPĆI RAZVOJ i POJEDINE SPECIFIĈNOSTI.

"DEVELOPMENTAL PSYCHOLOGY" - "VOZRASTNAJA PSIHOLOGIJA" "UZRASTNA" ili "DOBNA" PSIHOLOGIJA

Naglasak na cijelom razvoju i specifiĉnim fazama.(SAZRIJEVANJE SE NE DOGAĐA JEDNOLIĈNIM RAZVOJEM ILI SAZRIJEVANJEM, VEĆ IMA RAZLIĈITE MANIFESTACIJE U RAZVOJU)

- kao znanost je TEORIJSKE I PRIMIJENJENA• TEORETSKI znaĉaj = otkriva djeĉje razvojne osobitosti i utvrĊuje njihove pravilnosti.• PRIMIJENJEN znaĉaj = koristi se u obrazovanju i odgoju djece i odraslih.

2. Koji je O P S E G proučavanja?

"Razvojna psihologija" razvila se iz djeĉje psihologije i psihologije mladosti. ==> Smatralo se da psihiĉki razvoj je u djetinjstvu dok u mladosti, zreloj dobi i starosti su psihiĉke promjene znaĉajno manje.

3. što utječe na razvoj psihičkih fenomena i procesa?

I SAZRIJEVANJE II AKTIVACIJA I SAMOAKTIVACIJAIII SOCIJALNA SREDINA

DEFINICIJA:RAZVOJNA PSIHOLOGIJA JE ZNANSTVENA DISCIPLINA KOJA PROUĈAVAPSIHIĈKI RAZVOJ DJECE I MLADIH, TE PSIHIĈKE PROMJENE U ZRELOJ ISTARAĈKOJ DOBI. TAJ RAZVOJ I PROMJENE PROUĈAVAJU SE KAOPOSLJEDICA (1) BIOLOŠKOG RASTA I SAZRIJEVANJA SVAKOG POJEDINCA,(2) ODGOJNOG I OBRAZOVNOG FORMIRANJA TE (3) SOCIJALIZACIJE.

METODE ISTRAŢIVANJA RAZVOJNE PSIHOLOGIJE

I NEEKSPERIMENTALNE metode / metode OBJEKTIVNOG ili SUSTAVNOG promatranja

II EKSPERIMENTALNE metode u LABORATORIJSKI I PRIRODNIM UVJETIMA

Razlike:

• eksperimentalne metode - utjeĉu na fenomen ispitivanja (istraţuju direktnu kauzalnu vezu)

• introspekcija (samoopaţanje) i eksterospekcija (opaţanje u prirodnim uvjetima)

• proučavanje slučajeva

1. INTROSPEKCIJA ILI SAMOPROMATRANJE

Introspekcijom se dobivaju podaci o doţivljaju pojedinaca. (RETROSPEKCIJA -INTROSPEKCIJA)

Moţe se koristi: 1. u samostalnom ispunjavanja upitnika 2. eksperimentalnim uvjetima (eksperimentalne introspekcija -

W.Wundt, 1879)

• Posebno uvjeţbani subjekti bi bili podvrgnuti pojedinim podraţajima a onda bi oni referirali o doţivljaju KVALITETE, INTENZITETU, TRAJANJU I ĈUVSTVENOM TONU.

PROBLEM (NEDOSTATAK):

A) samoopaţanje (perceptivna usmjerenost) moţe izmijeniti doţivljajB) neki se doţivljaji ne mogu doţivljavati i opisivati (npr. strah)C) subjektivni doţivljaj jedne osobe nema konstantnost (G.W.Allport 3000 izraza i naziva za opis ĉuvstava)

2. METODA OBJEKTIVNOG OPAŢANJA

Za razliku od METODE PROSTOG ILI PRIGODNOG PROMATRANJA (najstarija metoda razvojne psihologije) ZNANSTVENO UTEMELJENO OPAŢANJA (socijalna psihologija) mora se zasnivati na unaprijed definiranom PLANU opaţanja koji sadrţi:

a) definiciju predmeta opaţanja b) naĉin biljeţenja dobivenih podataka.

skale za ocjenjivanjeskale sudovaregistracijske liste ili tabele (formulari za biljeţenje)

PROBLEM (NEDOSTATAK):• nepripremljenost ispitivaĉa i njegov utjecaj na fenomen ispitivanja (kod djece je veoma znaĉajna).

PROBLEM OBJEKTIVNOSTI • instruiranje promatraĉa (više promatraĉa – ispituje se njihovo slaganja u opaţaju)• postoje laboratorijska promatranja novoroĊenĉadi i dojenĉadi (FILMSKE KAMERE).• kod odrasle djece znaĉajan je utjecaj promatraĉa na ponašanje djece. (SCREEN).• istraţivaĉ moţe biti vidljiv ali je onda mora biti veoma instruiran da ne utjeĉe bitno na djetetovo ponašanje.

3. METODA TESTOVA

DEFINICIJA (Bujas) "Standardizirani postupak s pomoću kojeg se izaziva odreĊena aktivnost, a onda se ta aktivnost mjeri i vrednuje tako da se individualni rezultat usporedi s rezultatima koji su dobiveni kod drugih individua u jednakoj situaciji"

TESTOVI INTELIGENCIJE – A.BINET i T. SIMON - testovi inteligencije (1905/ 1908. i 1911. dvije revizije).

QI = MD (mentalna dobi) / KD (kronološka dob)

Mjerne karakteristike testova: VALJANOST, POUZDANOST, OBJEKTIVNOST I OSJETLJIVOST.

• VALJANOST= karakteristika instrumenta da mjeri osobinu upravo onu koju se ţeli ispitati a ne nešto drugo.

• POUZDANOST= karakteristika je instrumenta da e se ponovnim ispitivanje dobiti isti / sliĉni rezultati (retestiranje).

• OBJEKTIVNOST= svi ispitivaĉi istim instrumentom na istoj populaciji dobiti isti rezultat.

• OSJETLJIVOST= sposobnost da se ispitanici pomoću njega mogu dobro meĊusobno diskriminirati.

VRSTETESTOVA:• testovi sposobnosti (mentalne, motoriĉke, senzorne)• testovi liĉnosti (upitnici i projektivne tehnike): (1)analitiĉki i (2) sintetiĉki • testovi znanja

4) METODA IDENTIČNIH BLIZANACA I IDENTIČNE OKOLINE

Ove METODA koristi se u istraţivanju utjecaja nasljeĊa i sredina na psihiĉki razvoj.

• METODA IDENTIĈNIH BLIZANACA A. R. Lurija 700 parova registriranih jednojajĉanihblizanaca.

Istraţivanja se odnosi na razvoj pojedinih sposobnosti (motorike, emocionalni iintelektualni razvoj.

• METODA INDENTIĈNE OKOLINE ispituju individualne razlike izmeĊu pripadnikarazliĉitih vrsta u istim vanjskim uvjetima. (Kellog usporedba razvoja djeteta imladunĉeta ĉimpanze)

• Oĉekuje se da se razlike izmeĊu djece postignute u istim obiteljskim sredinamamogu pripisati razlikama u "njihovim nasljednim svojstvima".

5) LONGITUDINALNE I TRANSVERZALNE METODE

(I) LONGITUDINALNI PRISTUP

Princip se zasniva na praćenju istih subjekata kroz duţi vremenski period.

U ovom pristupu mogu se koristiti dnevnici o pojedinoj individui (biografske metode - prikaz sluĉaja)

longitudinalno istraţivanja se moţe koristiti metodama: - samoopaţanja (introspekcije/retrospekcija)- objektivnog opaţanja- eksperimenta - testa.

(II) TRANSVERZALNI PRISTUP

Pristup presjeka ili transverzalni pristup koristi se u istraţivanju zadanih psihiĉkih pojava na ispitanicima razliĉite dobi.

• Na taj naĉin utvrĎuju se trendovi razvoja (prim. ispitivanje rjeĉnika djece razliĉite dobi / reprezentativni uzorak za svaku dob pri izraĉunavanju srednje vrijednosti i odstupanja)

FILOGENEZA I ONTOGENEZA PSIHIČKOG ŢIVOTA

Filogeneza predstavlja razvoj ljudske vrste – koji se odvija postepenim prilagoĊava-njem, usavršavanjem i specijalizacijom dijelova ljudskog organizma.

• Znaĉajan je Darwinov pojam ADAPTACIJE (PRILAGODBE). Preţivljavaju samonajbolje prilagoĊene (princip PRIRODNOG ODABIRA).• Ljudski oblik ponašanja je najviši oblik prilagodbe.• Druga ţiva bića (niţe vrste) imaju takoĊer uroĊene za njih specifiĉne oblikeponašanja.

Ontogenza predstavlja razvoj ljudske jedinke.Ontogenetski razvoj se odvija po zacrtanom biološkom planu koji dovodi do promjenau ponašanju pojedinca (princip SAZRIJEVANJE ili MATURACIJA).

• U odnosu na SARIJEVANJA =) SOCIJALIZACIJA predstavlja prenošenje socijalnogiskustva

• SOCIJALIZACIJA u širem smislu predstavlja nenamjeran proces, dok u uţem smisluje namjerno podruštvljenje djeteta na taj naĉin da on stjeĉe oblike ponašanja,stavove i vrijednosne sudove prihvaćene u njegovoj neposrednoj sredini.

POJAM ZRELOSTIA) zrelost kao najsavršeniji oblik ponašanja - kretanje k jednom

"najzrelijem" obliku ponašanja ("punu zrelost")• Piaget u odnosu na razvoj intelektualnih funkcija (formiranje apstraktnog

mišljena) • Freud razvoj genitalne strukture liĉnosti.

B) pojam relativne zrelosti - Svaki dio razvojne dobi ima svoju zrelost (predškolska zrelost, školska zrelost..).

C) zrelost kao biološka spremnost – Ukazuje se na biološku spremnost organizma za neki novi oblik ponašanja (sazrijevanje tkiva i organa).

D) zrelost kao pripremljenost - Zrelost za školu: tjelesnu razvijenost, psihiĉku razvijenost (motoriĉke i perceptivne sposobnosti u ĉitanju i pisanju, intelektualna razvijenost MD), posjedovanja karakteristika i vještina (govor, pojmovi, rjeĉnik)

E) zrelost kao status odraslog - Pojam zrelosti kao ideal koji sadrţi više komponenti.

• Obuhvaća fiziĉku zrelost, intelektualna zrelost, zrelost interesa, socijalna zrelost i moralna zrelost.

RAZVOJ

Razliĉiti aspekti razvoja odreĊeni su ĉinjenicom RAZLIĈITOG TEMPA RAZVOJA POJEDINIH SPOSOBNOSTI.

• utoliko u prouĉavanju razvoja individue prouĉavamo: fiziĉki razvoj, psihomotorni razvoj, kognitivni razvoj, emocionalni razvoj i socijalni razvoj.

1) FIZIČKI RAZVOJ = definiran razvojem tkiva i organa koji omogućavaju normalno funkcioniranje.

2) PSIHOMOTORNI RAZVOJ = zapoĉinje na osnovi uroĊenih refleksa (KAŠLJANJE, POVRAĆANJE, OKRETANJE GLAVE, SISANJE, GUTANJE)

3) KOGNITIVNI RAZVOJ = sposobnost SPOZNAJE VANJSKOG SVIJETA, UOĈAVANJA VEZA I ODNOSA MEĐU STVARIMA I POJAVAMA TE MOGUĈNOST RJEŠAVANJA PROBLEMA I PRILAGOĐAVANJA NA NOVE I PROMJENE SITUACIJE.

4) EMOCIONALNI RAZVOJ = Rezultat bioloških karakteristika (uzbudljivost, reaktivnost i temperament) i socijalnog uĉenja (imitacija, identifikacija)

5) RAZVOJ SOCIJALNIH ODNOSA = 3 g. zapoĉinje proces socijalizacije (nakon procesa separacije-individuacije)

BIOPSIHOSOCIJALNI MODLE(Nelson: Growth and Development)

BILOŠKI RAZVOJBiološki razvoj ukljuĉuje: (1) genetiĉka svojstva (2) intrauterinu izloţenost ploda teratogenim faktorima /alkohol, virusne infekcije/, (3) postpartalne bolesti /meningitis, kroniĉne bolesti/, (4) izloţenost opasnim supstancijama i (5) maturaciji.

• Ne ukljuĉuje samo fizički rast (kvantitativne promjene tijela već i njegove kvalitativne promjene u strukturi i funkciji s naglaskom na procesu prilagodbe) nego i psihomotorni razvoj. • Fiziĉke promjene manifestiraju se kroz razvoj motorike i sposobnosti odnosa s vanjskim svijetom (hodanje, kontrola sfinktera, itd).

PSIHOLOŠKI RAZVOJ

• Psihološki razvoj ukljuĉuje: kognitivni (razvoj govora) i emocionalni razvoj koji se integriraju u razvoj osobnosti.• E. Erikson “basic thrust” / J. Bowlby “secure base” (primarno iskustvo)

S. FREUD E. ERIKSON J. PIAGET razdoblja: INFANCY (0-1) oralna f. basic trust senzomotorna f. NOVOROĐENČE

TODDLERHOOD (2-3) / analna f. autonomy senzomotorna f.RANO DJETINSTVO –shame/doubt

PRESCHOOL (3-6) / falusna f. initiative preoperativna f. PREDŠKOLSKO RAZDOBLJE –gilt

SCHOOL AGE (6-12) / f. latencije industry f. konretnih op.ŠKOLSKO RAZDOBLJE – inferiority

ADOLESCENCE(12-20)/ genitalna f. identity f. formalnih op.– identity diffusion

SOCIJALNI RAZVOJ

Socijalni razvoj zapoĉinje unutar OBITELJI nakon izgradnje osnovnog identiteta (nakon uspješnog razvoja kroz razdoblje separacije –individuacije (M. Mahler).

RAZVOJNA RAZDOBLJA

PRENATALNO RAZDOBLJE do roĊenja (oko 266 dana)NOVOROĐENĆE dva tjedna nakon roĊenjaDOJENĈE 1 g. RANO DJETINJSTVO 1 - 3 g.PREDŠKOLSKA DOB 3 - 6 g. ŠKOLSKA DJEĈJA DOB 7 - 12/3 g.PUBERTET 12 - 15 g.MLADENAŠTVO ili ADOLESCENCIJA 15 - 18/20 g.ZRELA DOB 20 - 50/60 g.PREDSTARAĈKA DOB 50/60 - 67 g.STAROST do kraja ţivota

S.Nikolić (1988) ukazuje na periodizaciju po Ducheu (1971):

1. primarno djetinjstvo a) dob novoroĊenĉeta do 3 tjednab) dob dojenĉeta do 15. mjeseci

2. sekundarno djetinjstvo a) dob todlera (potrĉka)b) predškolsko razdoblje od 3 do 6 g.c) školsko razdoblje od 6 do 12 g.

3. adolescencija od 12 do 22 g.

U odnosu na razvojne zadatke:

1. INDIVIDUACIJA 0 - 3 gbaziĉni/osnovni identitet (dijadni odnos)

2. DIFERENCIJACIJA 3 - 6 gspolni identitet (trijadni odnos / triangulacija)

3. SOCIJALIZACIJA 6 - 12 gsublimacija (socijalna sredina izvan obitelji - škola)

4. INTEGRACIJA 12 – 22/5 g rekapitulacija ranijih iskustava