UTICAJI ELEKTROENERGETSKIH

POSTROJENJA NA OKOLINU I ZAŠTITNE MERE

1

1. J. Nahman, D. Salamon, Analiza opasnih napona dodira i koraka kod zemljospoja na stubovima pojedinih dalekovoda najviših napona mreže JP EMS (ukupno različitih 5 stubova dalekovoda ) Beograd, 2008

2. J. Nahman, Earth faults in power systems with PM generators, za VATECHHZDRO , Wiena, 2008.

3. J. Nahman, D. Salamon, Z. Tomašević, Izmena i dopuna propisa iz oblasti površinske eksploatacije mineralnih sirovina, 2009.

4. J. Nahman, P. Vukelja , D. Salamon, sa saradnicima, Istraživanje struja zemljospoja u 10 kV mreži grada Niša, Za EPS Beograd,2009

5. J. Nahman, P. Vukelja , D. Salamon, sa saradnicima, Iznošenje potencijala u 6 kV i 20 kV mrežu površinskih kopova EPS-a, Za EPS Beograd,2009

6 J. Nahman, P. Vukelja, D. Salamon, sa saradnicima, Uticaji nadzemnih vodova 110 kV – 400 kV na okolinu i mere zaštite. Za JP EMS Beograd, 2010.

7. J.Nahman, D. Hrvić, sa saradnicima, Mere za ograničenje i zaštitu od elektromagnrtnog polja industrijske učestanosti,, studija za JP EPS, 25.1.2012

8. A. Pavlović, V. Kostić, J. Nahman (saradnik) i dr. Unapređenja metode za utvrđivanje stan ja sistema uzemljenja elektroenergetskih objekata posle višegodišnje eksploataciije, studija za JP EPS, 28.2.2012

STUDIJE I PROJEKTI 2008-2013

2

1. J. Nahman, D. Perić,, “Optimal planning of radial distribution networks by simulated annealing technique” IEEE Trans. PWRS Vol.23, No.2, May, 2008

2. J. Nahman, D. Salamon, Z. Stojković, J. Mikulović, Rationalization of operation of an industrial network, Ellectric Power Syst. Research, 78 (2008) pp.1664-1671

3. J. Nahman, M. Tanasković, Probability Models for Optimal Sparing of Distribution Network Transformers, IEEE Trans. PWRD, Vol.24, No2, April 2009, pp.758-763

4. J. Nahman, I. Paunović, "Mesh voltages at earthing grids buried in multi-layer soil“ Electric Power Systems Research, Vol.80 (2010) pp. 556-561

5. J. Nahman, D. Salamon, “Safety analysis at overhead line towers in close proximity to the substation”, IEEE Trans. PWRD , Vol. 25, NO.3, July 2010. pp.1508-1515.

6. J. Nahman, M. Tanasković, Evaluation of the loading capacity of a pair of three-phase high voltage systems using the finite-element method, Electric Power Systems Research, 81 (2011) 1550-1555

7. J. Nahman, M. Tanasković, Calculation of the ampacity of medium voltage self supported cable bunch, Electric Power Systems Research , vol.93 , (2012), 106-112

8. J. Nahman, M. Djordjević, A DC network equivalent for adequacy evaluation of interconnected systems, Electric Power Systems Research 97 (2013) 61-67J.

9 J. Nahman, M. Tanasković, Calculation of the ampacity of high voltage cables by accounting for radiation and solar heating effects usig FEM, I Trans. EES (2013) 23 (3) 301-314

RADOVI U INOSTRANIM ČASOPISIMA 2008-2013

3

4

5

GRANIČNO DOZVOLJENE VREDNOSTI EM POLJA

Magnetska indukcija, T

Jačina električnog polja,

kV/m

Stanovništvo 100 (40) 5 (2)

Zaposleni 500 10

6

DOZVOLJENO TRAJANJE IZLAGANJA DELOVANJU EM POLJA

2

2

112

E

Ett

2

2

112

B

Btt

7

ZAŠTITA OD MAGNETSKE INDUKCIJE

8

UDALJAVANJE OD SISTEMA PROVODNIKA

)(25

)(2

Tr

IdrB

)(5

)( 0 Tr

IrB

9

KOMPENZACIONE PETLJE

10

MAGNETSKI ŠTIT

11

PRIMER PRIMENE KOMPENZACIONE PETLJE

12

IZMEŠTANJE PROVODNIKA U TS 10 kV/0.4kV

13

ZAŠTITA PROVODNOM PLOČOM

14

ZAŠTITA U ELEKTRANI

15

ZAŠTITA OD ELEKTRIČNOG POLJA

16

UDALJAVANJE OD PROVODNIKA

22max

11

ln hHhHr

d

dUE

17

ZAŠTITNI EKRAN

3

13

1

k k

k

U j CU

G j C j C

18

ZAŠTITNA MREŽA

19

Potrebne visine provodnika prema postojećem pravilniku

Stub br. 1 9 18 15 30 25 33

Nazivni napon, kV 110 110 110 220 220 400 400

Minimalna visina od tla,m 8.8 6.7 10.6 17.8 16.9 22.0 23.5

E, kV/m 2.01 2.00 2.01 1.99 1.99 2.00 1.99

B, T 20.12 23.24 16.34 12.82 16.30 21.14 22.50

20

Jačina električnog polja na stubu

Stub br. 1 9 18 15 30 25 33

Nazivni napon, kV 110 110 110 220 220 400 400

Visinska razlika na stubu, m 1 1 1 2 2 3 3

E, kV/m 3.7 1.8 7.21 10.1 9.2 9.3 9.6

21

22

23

MERENJA NA VODOVIMA JP EMS

24

25

26

27

28

29

ZAŠTITNI FAKTORI EKRANA OD MAGNETSKE INDUKCIJE

Redni broj оd dо

1 Аluminijumski limovi 1.53 6.02

2 Hipersil limovi 2.11 10.98

3 Gvozdeni limovi - ploče 2,31 4.95

4 Čelični lim 1.60 1.70

5 Bakarna ploča 2.42 2.42

6 Ram od bakarnih šina 1.00 1.00

30

ZAŠTITNI FAKTORI EKRANA OD ELEKTRIČNOG POLJA

Zavise od dimenzija ekrana, položaja prema izvoru električnog polja i mesta merne tačke.

Nalaze se u opsegu: 1.47 – 22.89

31

OBJEKTI U SASTAVU EPS-а

32

NADZEMNI VODOVI 35 kV, 20 kV, 10 kV

Vrednosti jačine električnog polja i magnetske indukcije

Un

kV

Sigurnosna visina 6 м Sigurnosna udaljenost 4 м

Em

kV/m

Em

kV/m35 0.1644 0.0098 0.2345 0.013020 0.0698 0.0079 0.1029 0.010810 0.0264 0.0060 0.0403 0.0085

AT /Bm Bm

AT /

33

OBJEKTI U KOJIMA SE NALAZE TS 20 kV/0.4 I TS 10 kV/0.4 kV.

Merenja su izvedena u 26 objekata.

Vrednost magnetske indukcije od 266.23 T ustanovljena je u jednoj učionici u školi u Skadarskoj 35 u Beogradu koja se nalazi iznad TS B 619 10 kV/0.4 kV 1000kVA. Posle izmeštanja razvoda 0.4 kV ova vrednost smanjena je na 28.06 T

Vrednost magnetske indukcije od 228.4 T ustanovljena je u poslovnim prostorijama Erste banke u Novom Sadu, Narodnog fronta broj 23d, iznad TS 20 kV/0.4 kV 3X1000kVA.

U ostalim objektima nije bilo prekoračenja dozvoljenih vrednosti magnetske indukcije.

.

.

.

34

HIDROELEKTRANE

Merenja su izvedena kod 15 hidroelektrana na ukupno 1854 lokacije.

Prekoračenje dozvoljene vrednosti magnetske indukcije u blizini generatora i/ili transformatora konstatovano je kod šest hidroelektrana.

Prekoračenje dozvoljene jačine električnog polja utvrđeno je takođe kod šest elektrana, najčešće u razvodnom postrojenju.

35

POVRŠINSKI KOPOVI

Merenja su izvedena na kopovima “Kolubara” i “Drmno”.

Nisu utvrđena prekoračenja dozvoljenih vrednosti jačine električnog polja i magnetske indukcije.

36

TERMOELEKTRANE

Merenja su vršena u TE “Kolubara”, “Kostolac B”, “Morava”, TENT A i TENT B.

Kod svih TE, osim kod TE “Kolubara”, utvrđeno je da u okolini generatorskih jedinica postoji magnetska indukcija koja znatno prevazilazi dozvoljene vrednosti.

37

TS 110 kV/ 10 kV

Urađena su merenja u pet TS 110 kV/ 10 kV na ukupno 929 lokacija.

Ni kod jednog objekta nisu utvrđena premašenja dozvoljenih vrednosti magnetske indukcije i jačine električnog polja.

38

Merni pravac Р1 kod šina generatora А1 у ТЕNТ А

39

Grafički prikaz raspodele magnetske indukcije duž mernog pravca P1 kod šina generatora A1 u TENT A.

40

Merni pravci P1 i P2 kod zvezdišta i šina generatora B1 u TENT B

41

42

Unutrašnjost TS B – 619 sa razvodima 10 kV i 0.4 kV (pre primene mera)

šinski razvod

šinski razvod

učionica iznad TS

43

zona u učionici u kojoj je ostao povišeni nivo magnetske indukcije i posle rekonstrukcije

šinski razvod o.4 kV, demontiran

kablovska veza 0,4 kV оd тransformatora dо niskonaponskog razvodnog ormara 44

Za sve objekte i lokacije kod kojih je utvrđeno prekoračenje dozvoljenih granica predložene su mere zaštite (obeležavanje opasnih zona i propisano dozvoljeno zadržavanje, izmeštanje instalacija, upotreba zaštitnih ekrana, korišćenje samonosećih kablova niskog napona umesto neizolovanih provodnika i dr.)

Konstatovano je da je neophodna blagovremena komunikacija i saradnja EPS sa građanima.

PREDLOŽENE MERE

45