Uczestnictwo w kulturze fizycznej

dzieci po zabiegach

kardiochirurgicznych

Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie

Katarzyna Dangel

WPROWADZENIE

Kultura fizyczna

Kultura fizyczna jest częścią kultury

narodowej, chronionej przez prawo.

Obywatele, bez względu na wiek, płeć,

wyznanie, rasę oraz stopień i rodzaj

niepełnosprawności - korzystają z równego

prawa do różnych form kultury fizycznej

Ustawa o kulturze fizycznej z dnia 18 stycznia 1996 r.

(Dz.U. Nr 25, poz. 113)

Cele i formy uczestnictwa

w kulturze fizycznejPodstawowymi celami kultury fizycznej jest dbałość o prawidłowy rozwój psychofizyczny i zdrowie wszystkich obywateli.

Cele, realizowane są poprzez:

1) wychowanie fizyczne

2) sport

3) rekreację ruchową

4) rehabilitację ruchową

1) aktywność fizyczna dowolna forma ruchu ciała lub

jego części, spowodowana przez pracę mięśni, przy

której wydatek energii przekracza wartość energii

spoczynkowej

2) wychowanie fizyczne proces kształtujący

harmonijny rozwój psychofizyczny dzieci i młodzieży

3) sport forma aktywności, mającą na celu doskonalenie

sił psychofizycznych, indywidualnie lub zbiorowo,

według reguł umownych

4) rekreacja ruchowa forma aktywności fizycznej,

podejmowana dla wypoczynku i odnowy sił

psychofizycznych

5) rehabilitacja ruchowa proces mający na celu

przywrócenie, poprawę lub utrzymanie

psychofizycznej sprawności osób czasowo lub trwale

niepełnosprawnych za pomocą specjalnych zabiegów

i ćwiczeń fizycznych - w oparciu o wiedzę medyczną

6) turystyka ogół czynności osób,

które podróżują i przebywają w celach

wypoczynkowych, służbowych lub innych nie

dłużej niż rok bez przerwy poza swoim

codziennym otoczeniem

Dostępne standardy

Jedyne dostępne wytyczne dotyczące

szczegółowych zasad kwalifikacji i

dyskwalifikacji z uprawiania sportu dzieci z

wrodzonymi wadami serca opublikowano

w 2005 roku w zaleceniach

Amerykańskiego Towarzystwa

Kardiologicznego z 36 Konferencji w

Bethesda

Podział dyscypliny o różnym stopniu intensywności

Wysiłki

statyczne

Wysiłki dynamiczne

A, małe

<40% maxO2

B, umiarkowane

40%-70% maxO2

C, duże

>70% maxO2

I, małe

>50%MVC

Bilard, kręgle, krykiet,

golf, curling,

strzelectwo

Baseball, tenis stołowy,

szermierka, siatkówka

Badminton, narciarstwo

biegowe, hokej na trawie, piłka

nożna, biegi długodystansowe,

squash, tenis

II, umiarkowane

20%-50% MVC

łucznictwo,

nurkowanie,

automobilizm,

jeździectwo

Łyżwiarstwo figurowe,

rugby, biegi krótkie,

surfing, pływanie

synchroniczne

Koszykówka, hokej na lodzie,

pływanie, biegi

średniodystansowe, piłka

ręczna

III, duże

<20% MVC

Bobsleje, gimnastyka,

windsurfing, alpinizm,

podnoszenie ciężarów,

skoki do wody, sporty

walki

Kulturystyka, zapasy,

narciarstwo zjazdowe,

snowboard

Boks, wyścigi rowerowe,

kajakarstwo, wioślarstwo,

łyżwiarstwo szybkie, triathlon

Źródło: Maron B. J., Zipes D. P. (2005) 36TH BETHESDA CONFERENCE Introduction: Eligibility

Recommendations for Competitive Athletes With Cardiovascular Abnormalities, Journal of the American

College of Cardiology, vol.45, nr. 8.

Zalecenia dotyczące wysiłku fizycznego dla

dzieci z wrodzonymi wadami serca

Maron B. J., Zipes D. P. (2005) 36TH BETHESDA CONFERENCE Introduction:

Eligibility Recommendations for Competitive Athletes With Cardiovascular

Abnormalities, Journal of the American College of Cardiology, vol.45, nr. 8, s. 1310 –

1375

Koster N. K. (1994) Physical activity and congenital heart disease, Nursing Clinics of

North America, June 29 (2), s. 345 – 356

Hoffman P., Klisiewicz A., Braksator W. (2007) Wady serca a sport, W: BraksatorW.,

Mamcarz A., Dłużniewski M. (red.) Kardiologia sportowa, Gdańsk, Via Medica, s. 181 –

187

Moola F., McCrindle B. W., Longmuir P. E. (2009) Physical activity participation in

youth with surgically corrected congenital heart disease: Devising guidelines so

Johnny can participate, Peadiatr Child Health, vol. 14, nr. March 3, s. 167 – 170

Turska – Kmieć A., Kawalec W., Brzezińska – Rajszys G. (2008) Standardy dotyczące

uprawiania sportu po operacyjnym lub przez skórnym interwencyjnym leczeniu

wad wrodzonych serca u dzieci i młodzieży, Standardy medyczne/Pediatria, Warszawa

t. 5, s. 450 – 459.

UZASADNIENIE PODJĘCIA

BADAŃ

Motywem podjęcia badań jest brak polskiego

piśmiennictwa na temat uczestnictwa w

kulturze fizycznej dzieci po zabiegach

kardiochirurgicznych oraz brak jasno

określonych wskazań i przeciwwskazań do

podejmowania aktywności w tym zakresie

CEL BADAŃ

Ocena świadomości rodziców dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych dotyczącej możliwości uczestnictwa ich dzieci w kulturze fizycznej

Określenie form aktywności fizycznej, które są najczęściej podejmowane przez dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych

Ocena wiedzy rodziców dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych dotyczącej wpływu aktywności fizycznej na rozwój ich dzieci

MATERIAŁ BADAŃGrupa badana:

30 rodziców (29 matek i 1 ojciec) dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych w wieku od 1 do 20 lat (średnia wieku: 7 lat) w tym 70% chłopców, 30% dziewczynek

Wiek i wykształcenie badanych rodziców

METODY BADAŃ

Ankieta skonstruowana samodzielnie na potrzeby badań

Schemat ankiety:

Część I – dane dotyczące dziecka, wady serca,

zabiegów operacyjnych

Część II – dane osobiste i społeczno –

demograficzne respondenta

Część III – zestaw pytań

WYNIKI BADAŃ

Podział wad

Kategoria Rodzaj patologii Nazwa wady

1 Wady przeciekowe, możliwa pełna

korekcja

ASD, VSD

2 Wady stożka tętniczego, nieprawidłowe

odejścia naczyń tętniczych

TOF,TAC, DORV

3 Wady stożka tętniczego TGA

4 Wady upośledzające przepływ

systemowy

CoA, AS

5 Pojedyncza komora HLHS

6 Wady mięśnia sercowego kardiomiopatie

Źródło: materiał opracowany samodzielnie na potrzeby badań po

konsultacji z dr hab. n. med. Joanną Szymkiewicz - Dangel

Odsetek dzieci z określonymi

wadami z zebranego materiału

23%

20%

17%

14%

23%

3%

Kat. 1; ASD, VSD

Kat. 2; TOF, TAC, DORV

Kat. 3; TGA

Kat. 4; CoA, AS

Kat. 5; HLHS

Kat. 6; kardiomiopatie

Informacje o dziecku

Ocena rozwoju psychoruchowego

70%

27%

3%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

prawidłowy nieznacznie

opóźniony

znacznie

opóźniony

Zaawansowanie leczenia

54%

33%

13%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

leczenie

zakończone

leczenie nie

zakończone

brak

informacji

*

* Dziewczynka 20 lat - wspólny kanał przedsionkowo -

komorowym, nadciśnienie płucne i zespół Downa

Stosunek rodziców do ćwiczeń

i aktywności fizycznej

93% respondentów uważa, że ćwiczenia fizycznesą potrzebne ich dziecku do prawidłowego rozwoju

80% uważa, że ich dziecko może podejmować aktywność fizyczną

Uczestnictwo dzieci z wadami serca w sporcie zawodniczym 67% respondentów uzależnia od rodzaju wady, 3% twierdzi, że brak jest przeciwwskazań, 30% uważa, że wada serca (bez względu na rodzaj) jest jednoznacznym przeciwwskazaniem

87% pozwala swoim dzieciom na podejmowanie dowolnej aktywności fizycznej

Odsetek dzieci w kategoriach

określających stopień problemów z

wysiłkiem fizycznym

Odsetek dzieci w kategoriach

porównujących ich aktywność fizyczną

do rówieśników

10%*

47%

43%

tak, duże

tak, małe

nie ma problemów

* kardiomiopatia, TGA + ebstein, wspólny

kanał przedsionkowo-komorowy, nadciśnienie

płucne + zespół Downa

20%**

57%

23%*

podwyższona

przeciętna

niższa

* CoA, TGA, wspólny kanał przedsionkowo-

komorowy, nadciśnienie płucne + zespół Downa,

papvd, tac III, zwężenie z niedomykalnością zastawki

aorty, VSD

** kardiomiopatia, serce jednokomorowe, brak pnia

tętnicy płucnej, VSD, AS

Częstość podejmowania aktywności fizycznej

przez dzieci po zabiegach

kardiochirurgicznych

* Chłopiec 18 lat - kardiomiopatia, dziewczynka 20 lat - wspólny kanał

przedsionkowo -komorowy, nadciśnienie płucne + zespół Downa

41%33%

19%

0%7%

0%0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

częściej niż

5 razy w

tygodniu

3 - 4 razy w

tygodniu

1 - 2 razy w

tygodniu

2 razy w

miesiącu

rzadziej niż

2 razy w

miesiącu

nie

podejmuje

*

8%

14% 14%

1%2%

9% 9%

11%

17%

3%

9%

1%

3%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

Najczęstsze formy aktywności fizycznej dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych

Uczestnictwo w turystyce i

rekreacji

83% rodziców deklaruje, że ich dzieci biorą udziałw zorganizowanych zajęciach sportowo –rekreacyjnych, a 17% brak uczestnictwa w taki zajęciach argumentuje twierdzeniem, że jest to zbyt duży wysiłek dla dziecka

Wszyscy rodzice deklarują, że wyjeżdżają z dziećmi w wolnym czasie poza miejsce zamieszkania

66% rodziców wyraziłoby zgodę na wyjazd swojego dziecka na obóz lub kolonię, 31% nie zgodziłoby się na taki wyjazd z powodu obawy o stan zdrowia dziecka i jakość opieki

Rehabilitacja

87% respondentów uważa, że dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych powinnyprzebywać pod opieką rehabilitacyjną

U 47% dzieci była prowadzonarehabilitacja (ćwiczenia oddechowe, rehabilitacja małych dzieci, integracja sensoryczna, hipoterapia)

17% dzieci brało udział w turnusach rehabilitacyjnych

Tylko 20% badanych rodziców uzyskało w szpitalu informacje

dotyczące wskazań i przeciwwskazań do podejmowania

aktywności fizycznej przez ich dzieckoFSD – Fundacja Serce Dziecka

Odsetek rodziców poszukujących informacji na temat

wskazań i przeciwwskazań do podejmowania

aktywności fizycznej przez ich dziecko w różnych

źródłach

Jakich informacji oczekują rodzice?

Jakie są formy aktywności, które może podejmować ich dziecko?

Jakie są „granice wysiłku” i w jaki sposób można je określić?

Czy istnieją ośrodki zajmujące się dziećmi po operacjach kardiochirurgicznych (rehabilitacja, próby wydolnościowe, opieka lekarza sportowego, wspólne wyjazdy)?

Jakie są skutki nadmiernej aktywności fizycznej?

Czy dziecko może latać samolotem, przebywać w górach (jak wysokich), nurkować?

Gdzie szukać literatury?

Świadomość rodziców dzieci po zabiegach

kardiochirurgicznych dotycząca możliwości

uczestnictwa ich dzieci w kulturze fizycznej jest

mała

Najwięcej niepewności jest związanych

z aktywnością fizyczną rekreacyjną i sportową

Najczęstszą przyczyną powodującą ograniczenie

uczestnictwa dziecka w kulturze fizycznej jest

strach rodziców przed niekompetentną opieką

i możliwością pogorszenia się stanu zdrowia

dziecka

PODSUMOWANIE

• Niewielu rodziców otrzymało w szpitalu informacje

dotyczące wskazań i przeciwwskazań do

podejmowania aktywności fizycznej przez ich

dziecko

• Rodzice najczęściej szukają informacji u lekarzy, w

internecie oraz w Fundacji Serce Dziecka

• Ponad połowa zbadanych rodziców uważa, że ich

dziecko wykazuje przeciętną lub podwyższoną

aktywność fizyczną na tle grupy rówieśniczej

PODSUMOWANIE c.d.

PODSUMOWANIE c.d.

• Znaczna większość zbadanych rodziców twierdzi, że

ich dziecko rozwija się prawidłowo i prowadzi

aktywny tryb życia

• Najczęściej podejmowaną aktywnością fizyczną są

spacery, bieganie i jazda na rowerze

• Nie uzyskano informacji na temat specjalistycznej

pediatrycznej rehabilitacji kardiologicznej, jeśli

rehabilitacja była prowadzona miała na celu

wyrównanie wad towarzyszących

WNIOSKI

Uzyskane wstępne wyniki badań pozwoliły na

wyciągnięcie następujących wniosków:

1. Należy zwiększać świadomość rodziców dzieci

po zabiegach kardiochirurgicznych dotyczącą

możliwości uczestnictwa ich dzieci w

kulturze fizycznej oraz upowszechniać wiedzę na

temat wpływu aktywności fizycznej na rozwój tych

dzieci poprzez np. programy edukacyjne, broszury,

publikacje w polskim piśmiennictwie, akcje

promujące aktywność fizyczną wśród dzieci z

niewydolnościami układu oddechowo-krążeniowego

2. Ponieważ rodzice/opiekunowie dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych najczęściej poszukują informacji na temat wskazań i przeciwwskazań do podejmowania aktywności fizycznej przez ich podopiecznych u lekarzy, w internecie oraz w Fundacji Serce Dziecka należy umożliwiać i rozpowszechniać dostęp do takich informacji przede wszystkim w tych źródłach

3. Uzyskane wyniki przemawiają także za koniecznością opracowania i wdrażania programu aktywizacji fizycznej dzieci z wadami serca

WNIOSKI c.d.

Dziękuję za uwagę