Tytuł oryginalny: Sports Psychology For Dummies® · 6 Psychologia sportu dla bystrzaków Rozdziaï 2. Psychika gladiatora. Wzmocnij to, co pod kaskiem ..... 33 Definicja odporno

Tytuł oryginalny: Sports Psychology For Dummies®Tłumaczenie: Michał Lipa, Beata Pawlak

ISBN: 978-83-246-8847-0

Original English language edition Copyright © 2010 by John Wiley & Sons Canada, Ltd.All rights reserved including the right of reproduction in whole or in part any form. This translation published by arrangement with Wiley Publishing, Inc.

Oryginalne angielskie wydanie Copyright © 2010 by John Wiley & Sons Canada, Ltd.Wszelkie prawa, włączając prawo do reprodukcji całości lub części w jakiejkolwiek formie, zarezerwowane. Tłumaczenie opublikowane na mocy porozumienia z Wiley Publishing, Inc.

Translation copyright © 2014 by Helion S.A.

Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier, and related trade dress are trademarks or registered trademarks of John Wiley & Sons, Inc., and/or its affiliates in the United States and other countries, and may not be used without written permission. All other trademarks are the property of their respective owners. Wiley Publishing, Inc., is not associated with any product or vendor mentioned in this book.

Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier i związana z tym szata graficzna są markami handlowymi John Wiley and Sons, Inc. i/lub firm stowarzyszonych w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. Wykorzystywane na podstawie licencji.

Polish language edition published by Wydawnictwo Helion. Copyright © 2014.

All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, without permission from the Publisher.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniej-szej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficz-ną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.

Drogi Czytelniku!Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://dlabystrzakow.pl/user/opinie/psspbyMożesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwicetel. 32 231 22 19, 32 230 98 63e-mail: [email protected]: http://dlabystrzakow.pl

Printed in Poland.

• Kup książkę• Poleć książkę • Oceń książkę

• Księgarnia internetowa• Lubię to! » Nasza społeczność

http://helion.pl/rt/psspby

http://helion.pl/rf/psspby

http://helion.pl/ro/psspby

http://dlabystrzakow.pl

http://ebookpoint.pl/r/E37AT

Spis tre ciO autorach ....................................................................................................................15

Podzi kowania od autorów ...........................................................................................17

Wprowadzenie ...............................................................................................................19O ksi ce .........................................................................................................................................19Konwencje zastosowane w ksi ce ......................................................................................................20Czego nie czyta ...............................................................................................................................20Naiwne za o enia ..............................................................................................................................20Jak podzielona jest ksi ka .................................................................................................................21

Cz I. Zdobywanie przewagi — podstawy psychologii sportu .......................................................21Cz II. Mentalne narz dzia sukcesu ............................................................................................21Cz III. W ferworze walki — psychologia sportu w akcji ..............................................................21Cz IV. Doskonalenie wspó pracy w zespole za pomoc psychologii sportu ....................................22Cz V. Psychologia sportu dla trenerów i rodziców ......................................................................22Cz VI. Dekalogi ......................................................................................................................22

Ikony wykorzystane w ksi ce .............................................................................................................22Co dalej ...........................................................................................................................................23

Cz I. Zdobywanie przewagi— podstawy psychologii sportu .............................. 25Rozdzia 1. Wprowadzenie do psychologii sportu .........................................................27

Twoja sekretna bro : psychika ...........................................................................................................28Definicja odporno ci psychicznej ........................................................................................................28Wyznaczenie w a ciwych celów ..........................................................................................................29Motywacja ........................................................................................................................................29Zwi kszanie pewno ci siebie w sporcie i w yciu ..................................................................................30Gromadzenie narz dzi mentalnych .....................................................................................................30Psychologia sportu w praktyce ............................................................................................................31Si a zespo ów ....................................................................................................................................31Psychologia sportu dla trenerów i rodziców .........................................................................................32

Kup książkę Poleć książkę



6 Psychologia sportu dla bystrzaków

Rozdzia 2. Psychika gladiatora. Wzmocnij to, co pod kaskiem ................................... 33Definicja odporno ci psychicznej ........................................................................................................33

Czym jest odporno psychiczna? ..................................................................................................33Dlaczego odporno psychiczna jest wa na? ...................................................................................35

Zwi kszanie odporno ci psychicznej: plan ataku ..................................................................................37Punkt wyj cia: Twoja dzisiejsza odporno psychiczna ....................................................................37Podejmowanie zobowi za ............................................................................................................38Przygotowywanie si do konkretnych sytuacji ..................................................................................40Ocenianie post pów .....................................................................................................................41

Rozdzia 3. Wyznaczanie celów: mierz wysoko i strzelaj celnie ................................... 43Wyznaczanie efektywnych celów .........................................................................................................43

Wyznaczanie celów .......................................................................................................................44Konkretyzowanie celów .................................................................................................................46Wyznaczanie ambitnych celów .......................................................................................................47Wyznaczanie terminów osi gni cia celów .......................................................................................48

ledzenie post pów w d eniu do celów .............................................................................................48Przyjmowanie odpowiedzialno ci za w asne wyniki .........................................................................48Okre lanie sposobu mierzenia post pów .........................................................................................49Pozwól sobie na modyfikacj celów ................................................................................................50

Rozdzia 4. Rozpal w sobie ogie : podtrzymywanie p omienia motywacji ................... 51Popularne mity dotycz ce motywacji ...................................................................................................51

ród em motywacji mog by inni ludzie ........................................................................................52S awa i bogactwo s dobrym ród em motywacji .............................................................................52Motywacja sama w sobie prowadzi do sukcesu ................................................................................52

Definicja motywacji ...........................................................................................................................53Dwa rodzaje motywacji: wewn trzna i zewn trzna ...........................................................................53Który rodzaj motywacji jest lepszy? ................................................................................................54

Ocenianie i analizowanie bie cego poziomu motywacji .......................................................................54Mierzenie poziomu motywacji .......................................................................................................55Zrozum w asn motywacj ............................................................................................................55

Maksymalizowanie motywacji: jak z ma ego p omienia zrobi wielkie ognisko ........................................56Bycie ca kowicie szczerym wobec siebie ..........................................................................................57Rozwa enie powodów, dla których uprawiasz sport ........................................................................57Skupianie si na zadaniach, nie na ego ...........................................................................................57Poszukiwanie sposobów do wiadczania sukcesu ..............................................................................58Zmiana re imu treningów .............................................................................................................58Otaczanie si wysoko zmotywowanymi lud mi ................................................................................58Zdyscyplinowanie .........................................................................................................................58Poszukiwanie wsparcia .................................................................................................................59Radzenie sobie z b dami ..............................................................................................................59Pozytywne my lenie ......................................................................................................................59

Pokonywanie przeszkód w utrzymaniu silnej motywacji ........................................................................59Zmiana roli w dru ynie .................................................................................................................59Wypalenie ....................................................................................................................................60




Spis tre ci 7

Problemy w innych sferach ycia ....................................................................................................61Brak zgody z trenerem i kolegami z dru yny ...................................................................................61Zmiana yciowych priorytetów ......................................................................................................62

Rozdzia 5. Id przez ycie dumnym krokiem— teoria i praktyka zwi kszania pewno ci siebie .......................................................65

Czym jest pewno siebie i dlaczego jest wa na ....................................................................................65Mity dotycz ce pewno ci siebie ..........................................................................................................66Cykl pewno ci siebie ..........................................................................................................................68

Pozytywne my lenie ......................................................................................................................68Podejmowanie ryzyka ...................................................................................................................69Do wiadczanie sukcesu .................................................................................................................70

Zwi kszanie pewno ci siebie ..............................................................................................................70Skupianie si na codziennych sukcesach .........................................................................................71Skupianie si na procesie, a nie na wynikach ..................................................................................72

Pokonywanie przeszkód na drodze do wi kszej pewno ci siebie ............................................................73Nieudany wyst p ..........................................................................................................................73Brak miejsca w podstawowym sk adzie dru yny ..............................................................................74Choroba lub kontuzja ....................................................................................................................75Niedostateczne przygotowanie .......................................................................................................75

Cz II. Mentalne narz dzia sukcesu ...................... 77Rozdzia 6. Doskonalenie sztuki koncentracji ...............................................................79

Czym jest skupienie i dlaczego jest wa ne ............................................................................................79My lenie z rozmachem kontra zamartwianie si drobiazgami: strefy koncentracji ....................................82Skupianie si na tym, co wa ne ..........................................................................................................82

Istotne przedmioty koncentracji ......................................................................................................83Nieistotne przedmioty koncentracji .................................................................................................84

Koncentracja jako narz dzie zmniejszania lub eliminowania presji ........................................................87Pokonywanie przeszkód utrudniaj cych koncentracj ...........................................................................88

My lenie o wynikach .....................................................................................................................88Uleganie emocjom ........................................................................................................................88Rozpraszaj ce uwag sprawy pozasportowe ....................................................................................89Relacje z kibicami, s dziami i trenerami .........................................................................................90

Zwi kszanie koncentracji ...................................................................................................................91

Rozdzia 7. Trening w wyobra ni: wszystko,co musisz wiedzie o tworzeniu wyobra e .................................................................93

Wprowadzenie do tworzenia wyobra e .............................................................................................94Wyobra enia wewn trzne: z Twojego punktu widzenia ...................................................................94Wyobra enia zewn trzne: spogl danie na siebie z boku ...................................................................95

Okre lanie preferowanego typu wyobra e ..........................................................................................96Wyobra enia wizualne: robisz to, co widzisz ...................................................................................96





Wyobra enia s uchowe: namacalne d wi ki ....................................................................................97Wyobra enia fizyczne: czucie ca ym cia em .....................................................................................97

Najwa niejsze cechy idealnych wyobra e ...........................................................................................98Tworzenie szczegó owych wyobra e .............................................................................................98Tworzenie wyobra e sukcesu .......................................................................................................99

Pierwsze kroki w tworzeniu wyobra e .............................................................................................100Co sobie wyobra a ? ..................................................................................................................101Najlepsza pora na tworzenie wyobra e .......................................................................................102Najlepsze miejsce na tworzenie wyobra e ...................................................................................105

Ocenianie skuteczno ci tworzenia wyobra e ....................................................................................105

Rozdzia 8. Rozmowa z samym sob — nie krzycz na siebie zbyt g o no .................. 109Skutki dialogu wewn trznego ...........................................................................................................109

Dwa rodzaje dialogu wewn trznego: pozytywny i negatywny ..........................................................110Wp yw dialogu wewn trznego na uprawianie sportu ......................................................................110

Zmiana kana u: odchodzenie od negatywnego dialogu wewn trznego .................................................113Zwracanie uwagi na komunikaty wysy ane do siebie ......................................................................113Zwalczanie negatywnych my li ....................................................................................................114Zast powanie negatywnych my li pozytywnymi ............................................................................115

Poprawianie w asnych osi gni dzi ki dialogowi wewn trznemu ........................................................116Prowadzenie dziennika przed treningami .....................................................................................118Wymy lanie s ów naprowadzaj cych ............................................................................................118Tworzenie procedur radzenia sobie z niepowodzeniami .................................................................119Tworzenie pozytywnych wyobra e .............................................................................................120

Rozdzia 9. Kontrolowanie harmonogramu pracy ....................................................... 121Ró nice mi dzy zarz dzaniem czasem a zarz dzaniem zadaniami ......................................................122

Stara szko a: zarz dzanie czasem .................................................................................................122Lepszy sposób gospodarowania czasem: zarz dzanie zadaniami ....................................................122

Rozpoznawanie wyznawanych warto ci ............................................................................................124Ustalanie priorytetów ......................................................................................................................125W poszukiwaniu straconego czasu ....................................................................................................127Poczucie odpowiedzialno ci .............................................................................................................128

Cz III. W ferworze walki— psychologia sportu w akcji ...............................131Rozdzia 10. Nawyki zwyci zców: jak rytua y zwi kszaj zdolno rywalizacji ......... 133

Wp yw rytua ów na koncentracj i zdolno rywalizacji ......................................................................134Ró nica mi dzy rytua ami a przes dami ...........................................................................................136Rytua y najlepszych sportowców ......................................................................................................137

Przyk ad 1. Pierwszy na boisku ...................................................................................................137Przyk ad 2. Spokojna i zrelaksowana ...........................................................................................138Przyk ad 3. Filmy i medytacja .....................................................................................................139




Spis tre ci 9

Wymy lanie efektywnych rytua ów na treningi i zawody .....................................................................139Rytua y na treningi .....................................................................................................................140Rytua y na czas zawodów ............................................................................................................142

Kiedy i jak modyfikowa rytua y .......................................................................................................145

Rozdzia 11. Radzenie sobie z presj : jak igra z ogniem, eby si nie poparzy .......147Istota presji: czym ona jest i dlaczego si pojawia ...............................................................................147

Oznaki wyst powania presji ........................................................................................................148Przyczyny presji w sporcie ...........................................................................................................149O sportowcach, którzy spalaj si pod presj ................................................................................150

Ró nica mi dzy pobudzeniem a presj ..............................................................................................151Radzenie sobie z presj w stylu zawodowców ....................................................................................154

Skupianie si na bie cym zadaniu ..............................................................................................154Dobre przygotowanie pod ka dym wzgl dem ................................................................................154Odpowiedni punkt widzenia ........................................................................................................156Zmiana wewn trznego dialogu ....................................................................................................156My lenie o tym, co mo na kontrolowa .........................................................................................157Prowadzenie dziennika ...............................................................................................................158Oddychanie i wiczenia rozci gaj ce ............................................................................................159

Rozdzia 12. B d silny — skuteczne zarz dzanie poziomem energii .........................161Eliminowanie czynników rozpraszaj cych energi ..............................................................................163

Negatywny dialog wewn trzny .....................................................................................................163Nadmiar emocji ..........................................................................................................................163Brak przygotowania ....................................................................................................................164

ledzenie poziomu energii ...............................................................................................................165Podczas treningu ........................................................................................................................166Przed zawodami .........................................................................................................................166W czasie rywalizacji ....................................................................................................................166

Zarz dzanie poziomem energii ........................................................................................................167Identyfikowanie idealnego stanu sprzyjaj cego rywalizacji ..............................................................167Kumulowanie energii ..................................................................................................................168Relaksowanie si przed zawodami: walka na luzie .........................................................................169

Rozdzia 13. Radzenie sobie z przeciwno ciami: sztuka odbijania si od dna ............175Nowe spojrzenie na przegran .........................................................................................................175

Przegrana nie musi by pora k ...................................................................................................176Ró nica mi dzy byciem pokonanym a oddaniem zwyci stwa ..........................................................176

Pokonywanie kryzysów formy ...........................................................................................................177Przyczyny kryzysów formy ...........................................................................................................177Skupianie si na podstawowych kwestiach ....................................................................................178Uwa no ..................................................................................................................................178

Radzenie sobie z b dami pope nianymi w czasie zawodów ................................................................180Stan umys u po pope nieniu b du ...............................................................................................180Rytua y na wypadek pope nienia b du ........................................................................................182





Radzenie sobie z kontuzjami ............................................................................................................183Zapobieganie kontuzjom .............................................................................................................184Post powanie w przypadku urazów ..............................................................................................186

Cz IV. Doskonalenie wspó pracy w zespoleza pomoc psychologii sportu ................................191Rozdzia 14. Komunikacja w zespole .......................................................................... 193

Mity dotycz ce komunikacji .............................................................................................................194Komunikacja to tylko s owa .........................................................................................................194Dopóki mówisz, jeste s yszany ....................................................................................................195

Komunikacja bez s ów .....................................................................................................................196Mowa cia a ................................................................................................................................196Ton g osu ..................................................................................................................................198

Stwarzanie warunków dla idealnej komunikacji .................................................................................198Odpowiedni czas ........................................................................................................................199Odpowiednie miejsce ..................................................................................................................199

Doskonalenie umiej tno ci komunikacji .............................................................................................200Nie bierz wszystkiego do siebie ....................................................................................................200Ostro nie z za o eniami ..............................................................................................................200Skup si na tera niejszo ci, nie na przesz o ci ...............................................................................201Nigdy nie mów „nigdy” ani „zawsze” ..........................................................................................202

Rozdzia 15. Prowadzenie zespo u do zwyci stwa: sportowcy jako przywódcy ......... 203Czym przywództwo jest, a czym nie jest ............................................................................................203Rozpoznawanie w asnego stylu przywództwa ....................................................................................204

Dyktator ....................................................................................................................................205Trybun ludowy ...........................................................................................................................205Przywódca nieingeruj cy .............................................................................................................206

Bycie przywódc w wa nych chwilach ..............................................................................................206Przed zawodami .........................................................................................................................206W czasie zawodów .....................................................................................................................207Po zawodach ..............................................................................................................................208Poza sezonem ............................................................................................................................208Podczas treningów ......................................................................................................................209Poza boiskiem ............................................................................................................................209

Doskonalenie umiej tno ci przywódczych ..........................................................................................211Zdobywanie zaufania i szacunku .................................................................................................211Dawanie przyk adu .....................................................................................................................212Oczekiwanie odpowiedzialno ci od kolegów z dru yny ..................................................................212Bycie wzorem skutecznego przywódcy ..........................................................................................213




Spis tre ci 11

Rozdzia 16. Rozwijanie wspó pracy w zespole ..........................................................217Okre lanie misji zespo u ..................................................................................................................218

Formu owanie misji .....................................................................................................................218Przekonywanie cz onków zespo u do misji ....................................................................................219

Dla trenerów: pomaganie zawodnikom w tworzeniu zgranego zespo u .................................................219Definiowanie ról i obowi zków graczy ..........................................................................................220Odpowiedzialno zespo u za sukces ............................................................................................221Zmiana sposobu my lenia: zbiorowo zamiast indywidualno ci .....................................................222Panowanie nad ego zawodników .................................................................................................223

Dla zawodników: stawianie zespo u na pierwszym miejscu .................................................................224Poznawanie kolegów z dru yny ...................................................................................................224Poznawanie i akceptowanie roli w dru ynie ..................................................................................225Przyjmowanie odpowiedzialno ci za swoje sukcesy i pora ki ..........................................................226

Cz V. Psychologia sportudla trenerów i rodziców ........................................ 229Rozdzia 17. Trenowanie wspó czesnego sportowca .................................................231

Zwi kszanie koncentracji sportowców ...............................................................................................232Przygotowywanie sportowców do treningów .................................................................................232Podtrzymywanie koncentracji sportowców ....................................................................................233Obserwowanie i ocenianie koncentracji zawodników ......................................................................234

Rozwijanie zdolno ci radzenia sobie z presj .....................................................................................235Symulowanie rywalizacji .............................................................................................................235Tworzenie wyobra e przed, w trakcie i po treningu .....................................................................236Wymy lanie wicze b d cych ród em presji ...............................................................................238

Motywowanie sportowców ...............................................................................................................238Pokazywanie ogólnego obrazu sytuacji .........................................................................................239Planowanie szybkich treningów ...................................................................................................240Poszukiwanie inspiracji ...............................................................................................................241

Zach canie zawodników do pracy zespo owej ...................................................................................242Codzienne omawianie wspólnej misji ............................................................................................243Pokazywanie, e zespó jest lepszy od jednostki .............................................................................244Nie ograniczaj si do mówienia o pracy zespo owej .......................................................................245

Rozdzia 18. Wychowywanie sportowca: nie ograniczaj si do kibicowania ..............247Ró nica mi dzy motywacj Twoj a Twojego dziecka .......................................................................248Zach canie dzieci zamiast zmuszania ich ..........................................................................................250Przygotowywanie dziecka do rywalizacji ...........................................................................................251

Zapytaj dziecko, czego potrzebuje ...............................................................................................251Przedmeczowe przypomnienia i zach ty .......................................................................................251Podkre lanie znaczenia wysi ku ...................................................................................................252Skupianie si na przyjemno ci .....................................................................................................253





Kibicowanie dziecku .......................................................................................................................253Wiwatuj, ale nie krzycz ...............................................................................................................253Przestrzegaj zasady 24 godzin .....................................................................................................254Pozwól trenerowi trenowa ..........................................................................................................254Miej poczucie humoru ................................................................................................................255B d cierpliwy wobec s dziów .....................................................................................................255Nie szukaj winnych .....................................................................................................................255Miej na uwadze wiek dziecka i poziom jego umiej tno ci ...............................................................256B d wzorem do na ladowania ....................................................................................................256Ucz, ale nie praw kaza ..............................................................................................................256

Radzenie sobie z wypaleniem u sportowców ......................................................................................257Rozmowa z dzieckiem, które chce zrezygnowa z uprawiania sportu ...................................................259

Poszukiwanie najlepszej decyzji ...................................................................................................260Zachowywanie dystansu .............................................................................................................260Wybór odpowiedniego momentu ..................................................................................................261Odchodzenie z klas ...................................................................................................................263

Cz VI. Dekalogi ...............................................265Rozdzia 19. Dziesi sposobów stosowania psychologii sportu w biurze ................ 267

Przygotowywanie si do pracy ..........................................................................................................267Definiowanie sukcesu zawodowego ...................................................................................................268Równowa enie pracy i ycia ............................................................................................................269Koncentrowanie si mimo czynników rozpraszaj cych ........................................................................270Zrób przerw i uwolnij si od stresu .................................................................................................270Skuteczne dzia anie pod presj .........................................................................................................272Wymy lanie efektywnych rytua ów ....................................................................................................272Skupianie si na zadaniach, nie wynikach .........................................................................................273Radzenie sobie z konfliktami i przeciwno ciami w miejscu pracy .........................................................273Tworzenie grupy wsparcia ...............................................................................................................275

Rozdzia 20. Dziesi sposobów na bycie lepszym zawodnikiem ............................... 277Oce swoj aktualn pozycj ............................................................................................................277Wiedz, co Ci motywuje ..................................................................................................................278Okre l swoje cele .............................................................................................................................278Opracuj plan dzia ania ....................................................................................................................279Doskonal si stopniowo i konsekwentnie ...........................................................................................279Codziennie wicz swój umys ...........................................................................................................279Rozwijaj swoje umiej tno ci fizyczne ................................................................................................280Ulepszaj metody pracy ....................................................................................................................280Zwi kszaj i podtrzymuj kondycj ......................................................................................................281Szukaj róde presji .........................................................................................................................281




Spis tre ci 13

Rozdzia 21. Dziesi sposobów radzenia sobie ze stresem ......................................283Ustalaj priorytety ............................................................................................................................283Szukaj równowagi ...........................................................................................................................284Medytuj .........................................................................................................................................284Korzystaj z wyobra e .....................................................................................................................285Kontroluj my li i emocje ..................................................................................................................286

wicz .............................................................................................................................................286Wysypiaj si ...................................................................................................................................287Stwórz grup wsparcia .....................................................................................................................288

miej si .........................................................................................................................................288Okazuj wdzi czno ........................................................................................................................289

Rozdzia 22. Dziesi sposobów wychowywania sportowca ......................................291Podejmowanie decyzji o specjalizacji ................................................................................................291Wybór odpowiedniej ligi ..................................................................................................................292Rozmowa z dzieckiem po przegranej ................................................................................................293B d kibicem, nie trenerem ..............................................................................................................294Wiwatuj, ale nie krzycz ....................................................................................................................294Rozmawianie z trenerem ..................................................................................................................295Nagradzanie tego, co wa ne .............................................................................................................295Gospodarowanie czasem i pieni dzmi ...............................................................................................296Koncentracja na zdobywaniu umiej tno ci yciowych .........................................................................297

yj w asnym yciem, a nie yciem dziecka ........................................................................................297

Skorowidz ....................................................................................................................299








Rozdzia 1: Wprowadzenie do psychologii sportu 27

Rozdzia 1

Wprowadzeniedo psychologii sportu

W tym rozdziale: wszystko, co psychologia sportu mo e dla Ciebie zrobi ; postrzeganie psychiki jako narz dzia d enia do sukcesu; wykorzystanie psychologii sportu w przygotowaniach do rywalizacji; wykorzystanie psychologii sportu w zespole; korzystanie z psychologii sportu przez rodziców i trenerów.

rawdopodobnie s ysza e o wybitnych sportowcach pracuj cych z psychologamisportu i o zawodowych dru ynach zatrudniaj cych psychologów na etacie.Ale czym dok adnie jest psychologia sportu i czy naprawd jest zarezerwowana

wy cznie dla profesjonalistów?

Psychologia sportu to po prostu praktyczne zastosowanie zasad psychologii w sporcie.Dzi ki niej sportowcy mog poprawi swoje wyniki. Z ca pewno ci nie jest przeznaczonatylko dla zawodowców. Tak naprawd obserwujemy stosowanie jej na ró nych etapachsportowej kariery. Jest przydatnym narz dziem dla uprawiaj cych sport dzieci i m odzie yoraz osób doros ych, a tak e trenerów, rodziców, administratorów, lekarzy sportowych,trenerów zajmuj cych si wyszkoleniem fizycznym, dietetyków i fizjoterapeutów.Znajduje zastosowanie zarówno w bardzo popularnych dyscyplinach sportu — takichjak pi ka no na, futbol ameryka ski, golf i tenis — jak i tych, które ciesz si mniejszymzainteresowaniem, takich jak judo, jazda na snowboardzie, szermierka i krykiet.Psychologia sportu przydaje si tak e w dziedzinach niezwi zanych ze sportem,na przyk ad medycynie, edukacji, biznesie, polityce, zarz dzaniu i wojskowo ci.Mo liwo ci jej zastosowania oraz wynikaj ce z tego korzy ci rosn nieustannie,a korzystanie z jej dobrodziejstw jest niezwykle fascynuj c przygod .

Na szcz cie nie musisz p aci tysi cy dolarów za us ugi osobistego psychologa sportu.Maj c t ksi k , mo esz zyska przewag nad innymi sportowcami i wykorzystaw pe ni swój sportowy potencja .

P




28 Cz I: Zdobywanie przewagi — podstawy psychologii sportu

Twoja sekretna bro : psychikaNajwspanialszym narz dziem ka dego sportowca jest psychika. Mózg, ten cudownyorgan reguluj cy oddech, kontroluj cy prac serca i zarz dzaj cy ca ym cia em, jestród em wszystkich sportowych sukcesów.

Wszyscy wiemy, e talent i warunki fizyczne odgrywaj decyduj c rol w karierzesportowej, ale ma o kto zdaje sobie spraw ze znaczenia psychiki oraz sposobu korzystaniaz niej. Tak naprawd psychika jest jednym z najdoskonalszych elementów Twojegowyposa enia sportowego, jakie kiedykolwiek znajd si w Twojej dyspozycji. Mo ezrobi z Ciebie mistrza albo z ama Ci ju na starcie.

Kiedy poznasz si psychiki i nauczysz si z niej korzysta , od razu poprawisz swojewyniki sportowe. Psychologia sportu pomo e Ci w:

kontrolowaniu tremy;

wykorzystywaniu wyobra e do poprawiania wyników;

zwi kszaniu i utrzymywaniu pewno ci siebie;

podnoszeniu poziomu motywacji i utrzymywaniu go;

relaksowaniu si pod presj ;

wyznaczaniu celów i d eniu do nich;

zarz dzaniu energi ;

utrzymywaniu wyników na sta ym poziomie dzi ki regularnym treningom;

odzyskiwaniu formy po kontuzjach i niepowodzeniach;

zarz dzaniu konfliktami z trenerami i kolegami z dru yny oraz rozwi zywaniu ich;

wywo ywaniu i jak najd u szym utrzymywaniu skupienia w najwa niejszychmomentach.

Definicja odporno ci psychicznejJe eli uprawiasz sport od d u szego czasu, prawdopodobnie spotka e si ju z terminemodporno psychiczna. Zwykle oznacza ona:

wytrzyma o i zdolno stawiania czo a przeciwno ciom;

motywacj do osi gania jak najlepszych wyników bez wzgl du na okoliczno ci;

zdolno skupiania si na bie cym zadaniu w decyduj cych momentachrywalizacji;

umiej tno zachowania pewno ci siebie pod presj rywalizacji.

Fundamentem odporno ci psychicznej jest wytrzyma o fizyczna. Innymi s owy, je lichcesz by odporny psychicznie, musisz najpierw zadba o kondycj i wytrzyma ofizyczn . W zasadzie nie mo na by odpornym psychicznie, kiedy cia o jest wyczerpane





i brakuje mu sprawno ci. Je eli zatem chcesz przyst pi do zwi kszania odporno cipsychicznej, zadbaj najpierw o kondycj fizyczn i uporz dkuj swoje ycie. Wi cejinformacji na temat zwi kszania odporno ci psychicznej znajdziesz w rozdziale 2.

Wyznaczenie w a ciwych celówJe eli chcesz by skutecznym i produktywnym sportowcem, musisz umie wyznaczasobie cele i osi ga je. Mo e si wydawa , e jest to umiej tno , któr atwo opanowa ,ale je li nie masz odpowiedniego wzoru do na ladowania lub mentora, prawdopodobnieprzypominasz pod tym wzgl dem wi kszo ludzi: wyznaczasz cele metod prób i b dów.To mo e by ca kiem niez e podej cie, o ile nie d ysz do wybitno ci w sporcie, ale samfakt, e czytasz t ksi k , wiadczy o tym, e jest inaczej.

Oto kilka wskazówek, które u atwi Ci wyznaczenie celów w sporcie:

Zaczynaj z my l o ostatecznym wyniku. Zastanów si , co chcesz osi gni zaplanuj odpowiednie dzia ania od ko ca.

Wyznaczaj sobie terminy i ramy czasowe realizacji celów, aby utrzymamotywacj na wysokim poziomie.

Po wyznaczeniu celów skup si na procesach (na tym, w jaki sposóbzamierzasz osi gn cele).

Dbaj o to, by cele by y wymierne. Na przyk ad zamiast mówi , e chcesz„by szybszy”, powiedz, e zamierzasz poprawi swój czas w biegu na 100 metrówo 0,5 sekundy.

Wyznaczaj cele krótko- i d ugookresowe. Realizacja tych pierwszych powinnaCi doprowadzi do osi gni cia drugich.

Opowiadaj ludziom o swoich celach. Im wi cej osób b dzie o nich wiedzia o,tym wi ksze b dziesz mia wsparcie i tym wi ksze b dziesz odczuwa zobowi zaniedo ich osi gni cia.

Wi cej wskazówek dotycz cych wyznaczania celów znajdziesz w rozdziale 3.

MotywacjaSportowiec musi rozumie si y, które ka mu uczestniczy w sportowej walce.Przyczyny, dla których uprawiasz dan dyscyplin , maj charakter osobisty. Wi kszosportowców mówi, e ich si nap dow jest ch rywalizacji. Uwielbiaj , kiedy ichosi gni cia s porównywane z dokonaniami konkurentów. Bez wzgl du na to,czy mówimy o koszykówce, czy badmintonie, ród em motywacji zawodników jestpragnienie rywalizacji.

Motywacja wynikaj ca z czynników zewn trznych, takich jak pieni dze, s awa czypopularno , jest bardziej problematyczna, poniewa zanika, gdy te czynniki powszedniej .Oczywi cie mog one na krótko zwi kszy motywacj sportowca, ale z bada naukowychwynika, e najwi kszym ród em motywacji jest w a nie ch rywalizacji.





Motywacja na przemian ro nie i spada, wi c staraj si nie zniech ca , kiedy odkryjesz,e nie jeste wystarczaj co zmotywowany. Jej spadek mo e si przydarzy ka demu

sportowcowi. Nawet najwi ksi mistrzowie miewaj okresy braku motywacji. Kluczemdo sukcesu jest umiej tno stawiania czo a takim zanikom. Musisz zna najcz stszeprzyczyny spadku motywacji, umie rozpoznawa zapowiadaj ce go symptomyostrzegawcze oraz mie w zanadrzu strategi umo liwiaj c odzyskanie motywacji.Niezb dne informacje na ten temat oraz wiele innych wiadomo ci znajdzieszw rozdziale 4.

Zwi kszanie pewno ci siebiew sporcie i w yciu

Jednym z cudownych aspektów zasad i technik psychologii sportu jest to, e znajdujone zastosowanie zarówno na polu rywalizacji, jak i poza nim. Pomagaj bowiemzwi kszy pewno siebie, której stopniowy wzrost jest ród em poprawy wynikóww sporcie i w yciu codziennym. Im bardziej pewny siebie jeste , tym wi ksze ryzykosk onny jeste podejmowa i tym cz ciej do wiadczasz pozytywnych konsekwencjioraz otrzymujesz nagrody. Wszyscy odnosz cy sukcesy sportowcy wiedz , e gdy spewni siebie i odpr eni, maj znacznie wi ksze szanse odniesienia sukcesu, nawet je liich przygotowanie i sprawno fizyczna s takie same. Pewno siebie pozwala dzia a ,rywalizowa i wykorzystywa ca y Twój potencja . Ponadto zmienia si ona i rozwijaz czasem — nie jest tak, e albo mamy absolutn pewno siebie, albo jeste my jejca kowicie pozbawieni.

W rozdziale 5. poka emy Ci sztuk i technik budowania prawdziwej pewno ci siebie.Postaramy si wyrugowa przypuszczenia i domys y z procesu jej zwi kszania i damyCi solidne podstawy do poprawiania wyników w sporcie i w yciu codziennym. Poka emyte , jak sobie radzi w chwilach spadku pewno ci siebie. Twoim celem powinnoby wyd u anie czasu, w którym jeste bardzo pewny siebie, kosztem czasu, w którymjest inaczej.

Gromadzenie narz dzi mentalnychRozwijaj c umys dzi ki treningowi psychologicznemu, powiniene zgromadzi zestaw„narz dzi mentalnych”, obejmuj cych techniki i strategie niezb dne do wzmocnieniapsychiki. Podobnie jak przy u yciu odpowiednich urz dze mo na wytrenowami nie, tak za pomoc tych narz dzi mo esz poprawi swoj kondycj psychiczn .

Koncentracja jest jedn z najwa niejszych umiej tno ci, które trzeba zdoby , abyodnie sukces w sporcie. Jest jednym z najcz ciej spotykanych atutów wybitnychsportowców, a jej brak jest g ówn przyczyn pomy ek, b dów i niezdolno ci do dzia aniapod presj . W rozdziale 6. przedstawimy narz dzia, dzi ki którym podniesiesz swójpoziom skupienia.

Tworzenie wyobra e pomaga zwi ksza pewno siebie, radzi sobie z presj , dochodzido siebie po b dach i pora kach oraz przygotowywa si do treningów i rywalizacji.





W rozdziale 7. wyja nimy, na czym polega tworzenie wyobra e i jak dzia a, orazzaproponujemy konkretne kroki, które musisz wykona , eby zacz stosowato narz dzie w swoim yciu.

Twój wewn trzny g os oraz jego skuteczno , produktywno i pozytywno mogzdecydowa o Twoim sukcesie w sporcie. Je eli chcesz wykorzysta swój sportowypotencja , nie mo esz nie docenia jego si y. W rozdziale 8. napiszemy, jak prowadziwewn trzny dialog, eby komunikaty, które sam sobie przekazujesz, mia y na Ciebiepozytywny wp yw.

B d c sportowcem, przez ca y czas d ysz do okre lonych celów, jednocze niewykonuj c wiele innych obowi zków zwi zanych z prac , szko , rodzin i yciemtowarzyskim. W rozdziale 9. przedstawimy zasady zarz dzania zadaniami, dzi kiktórym b dziesz zawsze na bie co i osi gniesz cele, które sam sobie wyznaczy e .

Psychologia sportu w praktyceU ywaj c narz dzi mentalnych (zob. poprzedni podrozdzia ), poznasz bezpo redniekorzy ci wynikaj ce z praktycznego stosowania psychologii sportu, zarówno podczastreningów, jak i sportowej rywalizacji.

Stworzysz procedury maksymalizuj ce skupienie i stwarzaj ce warunki do osi gni ciawybitnych wyników i b dziesz ich przestrzega . Twój zdekoncentrowany dotychczasumys przestanie b dzi i psu Twoj wydajno . Procedury pomagaj skupi uwagwtedy, gdy jest to konieczne. (Wi cej informacji na temat tworzenia skutecznychprocedur znajdziesz w rozdziale 10.).

Kiedy trenujesz i rywalizujesz, masz do czynienia z ró nymi rodzajami presji. Byciewybitnym sportowcem oznacza umiej tno dawania z siebie wszystkiego w takichwarunkach. W rozdziale 11. przedstawimy strategie zwi kszania zdolno ci dzia aniapod presj .

Sportowiec musi umie zarz dza energi przed przyst pieniem do zawodów, ebywykorzysta ca energi psychiczn i fizyczn wtedy, gdy jest najbardziej potrzebna.W rozdziale 12. wyja nimy, w jaki sposób mo esz si uspokoi i na adowa akumulatory,eby zapasy energii by y zawsze dost pne, gdy b dziesz ich potrzebowa .

Poniewa b dy s normalnym elementem sportowego ycia, w rozdziale 13. podamyca y szereg rad dotycz cych dochodzenia do siebie po wpadkach. Zaczynaj c oddrobnych potkni i ko cz c na d ugich okresach niepowodze , poka emy, w jakisposób uwolni si od brzemienia b dów przesz o ci i skupi si na osi ganiu jaknajlepszych wyników w tera niejszo ci.

Si a zespo ówPsychologia sportu jest przydatna nie tylko dla indywidualnych sportowców, ale tak edla ca ych zespo ów. Zawsze gdy zbiera si grupa ludzi, ró nice osobowo ci, priorytetówi celów mog doprowadzi do konfliktu. A ka dy zespó pogr ony w konflikcie do wiadcza





spadku efektywno ci — je eli nie w krótkim okresie, to na pewno w d ugim. Mo eszwykorzysta zasady psychologii sportu do doskonalenia komunikacji, zdobycia pozycjilidera albo doprowadzenia do poprawy wspó pracy w zespole.

Zespo y istniej nie tylko w sportach dru ynowych. Nawet sportowcy uprawiaj cydyscypliny indywidualne, takie jak golf i tenis, nale do zespo ów. Maj trenerówo ró nych specjalizacjach, dietetyków, rodziców, a czasem tak e psychologów sportu.Wszyscy ci ludzie nale do ich zespo ów.

Psychologia sportudla trenerów i rodziców

Trenerzy nieustannie poszukuj ród a przewagi, dzi ki której mogliby dosta sina szczyt w niezwykle konkurencyjnym wiecie sportu. Maj c to na uwadze, cz stozwracaj si do psychologów sportu, eby pozna sposoby nawi zywania lepszegoporozumienia z zawodnikami, motywowania dru yn i jak najlepszego wykorzystaniatalentów, które maj do dyspozycji.

Ka dego dnia obserwuj sportowców obdarzonych niezwyk ym talentem, którzy wietniesobie radz na treningach, ale nie potrafi powtórzy swoich osi gni podczas faktycznejrywalizacji. Wiedz i rozumiej , e o sukcesie sportowca cz sto decyduje stan psychiki.

Je eli jeste trenerem, znajdziesz w ca ej ksi ce wiele porad, które mo esz wykorzysta ,aby pomóc swoim podopiecznym w osi gni ciu pe ni mo liwo ci. Zwró jednakszczególn uwag na rozdzia 17., który jest przeznaczony w a nie dla trenerów. Zawieraon strategie, za pomoc których pomo esz swoim zawodnikom w zwi kszaniu koncentracjii dzia aniu pod presj . Omawiamy w nim równie strategie motywowania sportowcóworaz u atwiania im wspó pracy w zespole.

Nawet je li jeste trenerem, nie ograniczaj si do lektury rozdzia u 17. Rady, którychudzielamy sportowcom w ca ej ksi ce, tak e mo esz przekaza swoim podopiecznym,zarówno w dyscyplinach indywidualnych, jak i zespo owych, aby pomóc imw wykorzystaniu ca ego potencja u.

Je eli jeste rodzicem sportowca, dowiesz si z tej ksi ki, jak go wspiera — bez wzgl duna wiek i poziom rywalizacji. W rozdziale 18. znajdziesz informacje, które pomog Cizrozumie , dlaczego wymagasz od dziecka, by da o z siebie wszystko, oraz rozpoznamoment, w którym rodzicielska zach ta przemienia si w presj i zaczyna przynosinegatywne skutki.

Rodzice cz sto nie potrafi zauwa y wypalenia u swoich dzieci, nie mówi c juo zapobieganiu mu. W rozdziale 18. znajdziesz konkretne wskazówki dotycz ceradzenia sobie z wypaleniem. Podpowiemy tak e, jak pomóc dziecku w zarz dzaniunieustannie rosn c presj , zaczynaj c od poziomu juniorskiego, a ko cz c na sporcieakademickim.

Sport powinien by zabaw , a jako rodzic mo esz pokaza dziecku, jak czerpa radoz rywalizacji sportowej.




Skorowidz

Aafirmacje, 69, 116amotywacja, 53autentyczno , 213Azinger Paul, 221

Bbiofeedback, 160, 162biologiczne sprz enie zwrotne, 160, 162b dy, 180–183bycie pokonanym, 176

Ccele, 44–48

a priorytety, 45d ugookresowe, 45dotycz ce wyników, 46konkretyzowanie, 47krótkookresowe, 46natychmiastowe, 46procesowe, 46ledzenie post pów, 48redniookresowe, 45

centrowanie, 86choroba, 75chroniczne zm czenie, 185cykl niew a ciwej koncentracji, 81cykl pewno ci siebie, 68–70cykl skutecznej koncentracji, 81czynnik X rywalizacji sportowej, 35

wiczenia rozci gaj ce, 159

Ddialog wewn trzny, 109–113

a radzenie sobie z presj , 156–157negatywny, 110, 113–116, 163pozytywny, 110, 116

doskonalenie umiej tno ci przywódczych,211–215

dyktator, 205dziennik dialogu wewn trznego, 117, 119, 144

jako rodek radzenia sobie z presj , 158

Eefektywno , 129

rytua ów, 145eliminowanie czynników rozpraszaj cych

enrgi , 163–165energia

czynniki rozpraszaj ce, 163–165ledzenie poziomu, 165–167

zarz dzanie, 167

FFavre Brett, 36

GGable Dan, 35Gamble Chris, 227grupa wsparcia, 49, 187

a radzenie sobie ze stresem, 288w pracy zawodowej, 275

Kkapitan dru yny, 246karta oceny wyobra e , 106katastrofizm, 114





komunikacjaczas i miejsce, 196–198doskonalenie umiej tno ci komunikacji,

200–202mity, 194–196mowa cia a, 196–198ton g osu, 198

koncentracja, 30, 79–81a kontuzje, 186a praca zawodowa, 270metody, 87–88przeszkody, 88–91w trenowaniu zawodnika, 232–234zwi kszanie, 91

konflikt, 214–215konfrontacja, 195kontrowanie, 115kontuzja, 75, 183–189kortyzol, 112kryzys formy, 177–180

metody zwalczania, 179–180

Mmedytacja, 172, 284mentor, 275mierzenie poziomu motywacji, 55–56misja zespo u, 218–219

w trenowaniu zawodników, 243model Ellisa, 111motywacja, 29, 44, 53–54, 238–242

dzieci i rodziców sportowców, 248–251mierzenie poziomu, 55–56mity, 51–53przeszkody, 59–63wewn trzna, 53–54, 238zewn trzna, 53–54, 238zwi kszanie, 56–59

motywowaniedziecka do uprawiania sportu, 248–251zawodników, 238–242

mowa cia a, 196–198mózg, 80

Nnadmiar emocji, 163napinanie mi ni, 170narz dzia mentalne, 30

negatywne my lenie, 114–116neurofeedback, 160, 162neurologiczne sprz enie zwrotne, 160, 162Nideffer Robert M., 85

Ooddanie zwyci stwa, 176oddychanie, 159, 169–170odporno , 274odporno psychiczna, 28, 33–36

a kondycja fizyczna, 42a pewno siebie, 36zwi kszanie, 37–42

odpowiedzialno , 128oznaki wyst powania presji, 147–149

Pperfekcjonizm, 114pewno siebie, 30, 65

a tupet, 67mity, 66przeszkody, 73–76zwi kszanie, 70–72

pobudzenie, 151–153poziomy, 152–153

poczucie odpowiedzialno ci, 128podejmowanie ryzyka, 69podniecenie, Patrz pobudzeniepokonywanie przeszkód utrudniaj cych

koncentracj , 88–91pora ka, 176post powanie w przypadku kontuzji, 186–189pozytywne my lenie, 68–69, 116–120po eracze czasu, 127praca zespo owa, 217–228presja, 87–88, 147–149

a pobudzenie, 151–153przyczyny, 149–150w trenowaniu zawodników, 235–238

priorytety, 45, 125–126w zarz dzaniu stresem, 283

progresywne rozlu nianie mi ni, 171przedmioty koncentracji, 83–84

typy istotnych przedmiotów koncentracji, 85przeformu owywanie, 115przegrana, 176




Skorowidz 301

przygotowanie, 75–76fizyczne, 155, 165osobiste, 165psychiczne, 154, 165sportowców do treningów, 232–233techniczne, 155

przywódca nieingeruj cy, 206przywództwo, 203–204, 206–210

doskonalenie umiej tno ci, 211–215kapitanowie, 246style, 204–206

psycholodzy sportu, 24psychologia sportu, 27, 210–211

wykorzystanie zasad psychologii sportuw pracy zawodowej, 267–275

Rradzenie sobie

z b dami, 180–183z konfliktami w miejscu pracy, 273–274z kontuzjami, 183–189z kryzysem formy, 179–180z presj , 154–160ze stresem, 283–290ze stresem w pracy zawodowej, 270–272

reagowanie na pope niony b d, 181relaksacja, 169–173rozwi zywanie konfliktów, 61–62równowa enie pracy i ycia, 269rytua y, 133–136

a przes dy, 136–137modyfikacja, 145na treningi, 139–142na wypadek pope nienia b du, 182–183na zawody, 142–145przyk ady, 135, 137–139w pracy zawodowej, 272

Sschematy my lowe, 113–114skupianie si na tera niejszo ci, 86skupienie, 79–81

metody, 87–88przeszkody, 88–91zwi kszanie, 91

s owa naprowadzaj ce, 118–119spadek motywacji, 55–56, 59–63

spalanie si , 150–151sprz enie zwrotne, 160, 162strategia, 165

gromadzenia energii, 168–169strefy koncentracji, 82–85stres, 184–185style przywództwa, 204–206sukces, 70

zawodowy, 268

ledzeniepost pów w d eniu do celów, 48–49poziomu energii, 165–167

Ttechniki relaksacji, 169–173trener, 219–224, 231–46trening

fizyczny, 280mentalny, 279

trenowanie zawodnika, 231–246motywacja, 238rozwijanie zdolno ci radzenia sobie z presj ,

235–238zach canie zawodnika do pracy zespo owej,

242–246zwi kszanie koncentracji, 232–234

Tressel Jim, 227trybun ludowy, 205tupet, 67tworzenie wyobra e , 30, 94–100, 236

a pozytywne my lenie, 120charakterystyka procesu, 100–105ocenianie skuteczno ci, 105–108w procesie leczenia kontuzji, 188w radzeniu sobie ze stresem, 285

tworzenie zespo uperspektywa trenera, 219–224perspektywa zawodnika, 224–228

Uuleganie emocjom, 88–89umiej tno ci, 165uraza, 201uwa no , 178, 285





Wwarto ci, 124–125wiara w siebie, 67wizualizacja, Patrz tworzenie wyobra ewspó praca zespo owa, 217–228wybór dyscypliny sportu, 291–292wychowywanie m odego sportowca, 247–263,

291–298wyciszanie umys u, 172–173wydajno , 129wykorzystanie czasu, 127–128wyobra enia, 94–100

a pozytywne my lenie, 120charakterystyka procesu, 100–105ocenianie skuteczno ci, 105–108typy, 96–98wewn trzne, 94w procesie leczenia kontuzji, 188w radzeniu sobie ze stresem, 285zewn trzne, 95

wypalenie, 60, 242z perspektywy rodziców sportowców,

257–261

wyznaczanie celów, 44–48a motywacja, 44b dy, 50

wyznaczenie w a ciwych celów, 29

Zza o enia, 200–201zapobieganie kontuzjom, 184–186zarz dzanie

czasem, 122–123poziomem energii, 167–173zadaniami, 122

zespo y, 32, 217–228zm czenie, 185zmniejszanie napi cia mi ni, 170–171zwi kszanie

koncentracji, 91motywacji, 56–59odporno ci psychicznej, 37–42pewno ci siebie, 70–72




http://program-partnerski.helion.pl

Documents

Tytuł oryginalny: Sports Psychology For Dummies® · 6 Psychologia sportu dla bystrzaków Rozdziaï 2. Psychika gladiatora. Wzmocnij to, co pod kaskiem ..... 33 Definicja odporno