TURISTIKI VODI BEOGRADA

7000. p.n.e. Na tlu dananjeg Beograda formirano prvo ljudsko naselje. III vek p.n.e. Keltsko pleme Skordisci naseljavaju Beograd. I vek p.n.e. Rimljani naseljavaju ove prostore i dananji Beograd dobija ime Singidunum. 86-91 n.e. U Singidunumu se smeta Flavijeva etvrta rimska legija. 441. Huni pod Atilom zauzimaju i rue Singidunum. VI vek Vizantijski car Justinijan ponovo podie utvrenje. 630. Srbi, prema Kostantinumu Porfiregenitu, stiu u okolinu Beograda. VII vek Avari rue i spaljuju grad. 16. 04. 878. Prvi put se u latinskom obliku, ali sa slovenskom osnovom, pominje ime Beograda u pismu pape Jovana VIII. 1070. Ugarska okupacija. 1096. - 1189. Kroz Beograd prolaze krstake vojske. 1284. Beograd dolazi u posed kralja Dragutina i prvi put je pod vlau srpskih vladara. 1403. Pod vlau despota Stefana Lazarevia Beograd je prvi put srpska (srednjevekovna) prestonica. 1456. Sultan Mehmed II bezuspeno opseda Beograd. 1521. Turski sultan Sulejman Velianstveni osvaja Beograd. 1688. Vojvoda Maksimilijan Bavarski osvaja Beograd. 1690. Beograd ponovo pada pod tursku vlast. 1717. Eugen Savojski s austrijskom vojskom osvaja Beograd i u njemu ostaje 22 godine. 1723. - 1736. Izgradnja Beogradske tvrave.

1739. Beogradskim mirom grad ponovo pripada Turcima. 1789. Maral Gideon Ernest Laudon osvaja Beograda. 1791. Svitevskim mirom Beogradom ponovo vladaju Turci. 1806. Voa Prvog srps. ustanka protiv Turaka Karaore Petrovi oslobaa Beograd. Beograd postaje glavni grad Srbije. 1813. Turci ponovo osvajaju Beograd. 1830. Na Tamajdanu obnarodovana turska povelja o politikoj samoupravi Srbije. 1841. Iz Kragujevca srpska prestonica seli se u Beograd. 1862. Sukob na ukur-esmi i bombardovanje beogradske varoi. 1867. Turski kom. Ali-Riza paa predaje na Kalemegdanu kljueve grada knezu Mihajlu. Turci definitivno naputaju Beograd. 1903. Majski prevrat. Ubistvom kralja Aleksandra Obrenovia na presto dolazi kralj Petar I Karaorevi. 1914. Austrijanci bombarduju Beograd. 1915-1918. 1915. Nemake i austrijske trupe pod komandom fedmarala Makenzena zauzimaju grad. Beograd pod okupacijom do 1918. 1918. Osloboenje Beograda i proglaenje Beograda za prestonicu nove drave Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. 06. 04. 1941. Nemci bombarduju Beograd. 1944. Saveznici bombarduju Beograd. Jedinice Narodnooslobodilake vojske Jugoslavije pod komandom Josipa Broza - Tita uz pomo Crvene Armije oslobaaju Beograd. 1945. Beograd postaje prestonica FNRJ. 1986. U Beograd se ponovo naseljava porodica or-Ili 1992. Beograd postaje prestonica SRJ. 24. 03. 1999. Beograd bombardovan od strane NATO saveza. 09. 06. 1999.

Posle 77 dana prestaje bombardovanje Beograda od strane NATO saveza.

PREDGOVOR Izrastao pored Save i Dunava, na krajnjem severu umadijskog pobra, ali i u panonskoj ravnici, Beograd se odlikuje izvanredno povoljnim poloajem. On je zapad na istoku i istok na zapadu. Raskrsnica kopnenih, vodenih i vazdunih puteva, mesto susretanja prolosti i budunosti, ljudi i dogadaja. Beograd je tako velianstven grad da ga nije mogue opisati, zapisano je u knjigama. Ovaj lepi grad zadivljuje svojim utvrenjem. To je tako utvrden grad i vrst bedem, kao to je utvren dragi kamen u prstenu. Epitet za beli grad bez presedana. Uz to, on se kao sfinga pruio na stavama Save i Dunava i gleda u panonsku ravnicu, odreen svojim poloajem da u njoj izaziva velike dogaaje i da na nju najjae utie. Sve velike reke koje protiu kroz panonski basen konvergiraju prema Beogradu, zabeleio je veliki srpski i veliki svetski geograf Jovan Cviji. Izvanredan poloaj i dobra saobraajna povezanost daju Beogradu niz prednosti u odnosu na druge gradove Evrope. Prednosti su viestruko dokazivane u periodima mira i ispoljavale se kao nedostatak u godinama ratova i osvajakih pohoda. Oznaen kao severna kapija Balkana, Beograd je balkanski ali i evropski grad. Nizom osobenosti pre mnogih je uao u Evropu, jer mu je tu pravo mesto. Zaetak Beograda vezuje se za priobalje njegovih reka i 110 m visok Kalemegdan. Prostor je davno naseljen. Smenjivali su se ovde razliiti narodi, ostavljajui tragove svoje kulture. Ime glavnog grada nae zemlje prvi put se pominje 16. aprila 878. godine. Re je o pismu pape Jovana VIII, upuenom bugarskom knezu Borisu. Beograd je tada bio sredite episkopije - episcopatus Bellogradensis. Vreme je prolazilo, grad se razvijao i irio. Sa dva miliona dananjih stanovnika, prua ruke dobrodolice brojnim dobronamernim putnicima i turistima, kao na dlanu nudi im pregrt znamenitosti, brojne spomenike, muzeje, graevine, slikovite ulice i gradske etvrti, bogata izletita, restorane sa nacionalnim obelejem. Takovom i tolikom Beogradu posveena je knjiga koju Vam darujemo. Ona informie, podstie, poduava i inspirie. Rei i reenice, tabele i fotografije, ilustruju bogatstvo sadraja. Sve je kao na dlanu, priroda, ljudi, dogadaji, spomenici, manifestacije, kultura i sport, susreti i druenje. Naravno, ni najbolja knjiga nije u stanju da zameni lini doivljaj. Knjigu o Beogradu treba itati, ali Beogradu u pohode treba doi i osvojiti ga, kao to je on uvek spreman da osvoji Vas. Kada ga jednom upoznate, uvek ete mu se vraati, jer to elimo. Dr Stevan M. Stankovi Geografski poloaj Iznikao na ucu Save u Dunav, na severu umadije - u Panonskoj ravnici, Beograd se odlikuje izvanrednim geografskim poloajem. On je raskrsnica kopnenih,vodenih i vazdunih puteva Balkana, to mu daje prednost u odnosu na druge evropske gradove. Nalazi se na 44.50 severne geografske irine i 20.20 istone geografske duine, u podnoju Avale visoke samo 511 m. Reke su podelile grad na tri dela, tako da imamo etiri velike plae, pet renih ostrva i est mostova pa se sa razlogom planira silazak grada na obale. Gradsko podruje prekriveno je sa sedam veih uma i osam parkova. Klima Beograd je uvek bio grad na granici. Na granici izmeu Istoka i Zapada, Severa i Juga izmeu ravne Panonske nizije i prvih visova Balkana. Tu prestaje otra, kontinentalna klima i poinje znatno umerenija sa karakteristinim, produenim Miholjskim letom. O Beogradski bedem se razbija snani, istoni vetar, koava,

koji efikasno proiava grad. Granica nizije i brdovitog kraja stvara neobine rue vetrova iji se blagotvorni uinak naroito dobro osea ispod Avale. Pogodnosti mikroklime Avale za leenje bolesti disajnih organa je verifikovala i deija bolnica koja se do nedavno nalazila u podnoju planine. Beogradske zime nisu mnogo hladne a sneg proseno pada tokom 27 dana a zadri se do 44 dana godinje. Kie su najobilnije u maju i junu a sunce najmanje sija u decembru i januaru, proseno dva sata dnevno. Istorija Idealan poloaj na pobru iznad dve reke, sa ravnicom ispred i umama iza su iskoristili ljudi jo pre sedam milenijuma da naprave naselje. U treem veku pre nove ere je keltsko pleme Skordisci napravilo na temeljima ilirskog naselja svoje utvrenje Singidunum. Pred sam poetak nove ere Rimljani zauzimaju Singidunum i na njegovim temeljima prave svoje utvrenje. U petom veku ga pali Atila a u estom veku obnavlja Justinijan. Tokom narednog veka pod belim zidinama se pojavljuju Sloveni da bi u devetom veku slovenski naziv Beograd postao uobiajeno ime grada. Istina svaki osvaja taj naziv menja svojim vokabularom ali to je uglavnom Beligrad. U trinaestom veku Beograd postaje prestonica Srbije kralja Dragutina Nemanjia. Procvat doivljava u petnaestom veku, kao prestoni grad despota Stefana Lazarevia. Tada je prvi put dobio i svoj grb. Posle despotove smrti grad preuzimaju jedni od drugih Maari, Turci i Austrijanci. Kada je Sulejman Velianstveni 1521. godine osvojio grad, srpsko stanovnitvo je preseljeno u okolinu Carigrada da odrava gradski vodovod. Skoro tri veka je trajalo tursko-austrijsko ratovanje oko Beograda. Svaki put je grad ruen a tvrava dograivana. Karaorevi ustanici oslobaaju Beograd 1806. godine ali tek 1867. godine Turci definitivno naputaju Beograd i Srbiju. Tada poinje uspon Beograda koji kontinualno traje do dananjih dana. Grade se pozorite, Univerzitet, pruga do Nia, fabrike, zadubine. Beogradska tvrava ostaje zaboravljena skoro pola veka. A onda su 1914. i 1915. godine, austrijski i nemaki topovi poeli da unitavaju grad i da ubijaju ljude. Tri godine kasnije grad je osloboen i vie se na nalazi na granici. Mnogi su se nadali da e posle pomeranja austrijske granice daleko na zapad i odlaska Turske iz Evrope, Beograd biti poteen razaranja za dugi niz godina. Tada beogradska tvrava na Kalemegdanu gubi vojni znaaj i poinje njeno pretvaranje u park. Nemci su estog aprila grad pretvorili u ruevine. Ono to su neprijateljski avioni propustili, unitili su savezniki avioni tri godine kasnije. Oba puta je vojni uinak bio minoran a civilne rtve su bile ogromne. Osloboenje Beograda koje je usledilo u oktobru iste godine je izazvalo nove rtve i nova razaranja. Posle najveih razaranja Beograd doivljava svoju najveu ekspanziju. Prva konferencija Nesvrstanih drava koja je u Beogradu odrana 1961. godine nudila je nadu da se stvara jedan novi svet koji e uiniti da se razaranja i unitavanja gradova nikad ne ponove. Beograd je za pola veka mirnog perioda udesetostruio broj stanovnika, proirio se na sve tri rene obale i postao metropola u pravom smislu te rei. Naalost, doiveo je da bude jedina evropska prestonica koja je novi milenijum doekala pod tepihom bombi i projektila. Ovog puta je stara tvrava bila poteena. Za herojstvo prikazano tokom Prvog svetskog rata grad Beograd je dobio orden Karaoreve zvezde sa maevima, orden Legije asti od francuske vlade i Ratni krst od ehoslovake vlade. Posle Drugog svetskog rata je Beogradu dodeljen orden Narodnog heroja. Gradska Slava Despot Stefan Lazarevi je prilikom obnove Beograda i njegovog proglaenja za prestonicu 1403. godine, grad posvetio Presvetoj Bogorodici. Tada je prihvaena i gradska slava Vaznesenje Gospodnje Spasovdan. Spasovdan je pokretni praznik koji pada u etvrtak, etrdeset dana posle Vaskrsa. Tog dana kree litija iz Vaznesenjske crkve koja je izgraena 1863. godine kao gradska crkva. Litija kree uobiajenom trasom; Nemanjinom, ulicom Kralja Milana do Terazijske esme, koja ima ulogu Zapisa, potom ulicom Knez Mihajla, Kralja Petra do Saborne Crkve a onda Pop Lukinom, Brankovom pored pijace Zeleni Venac, ulicom Narodnog fronta do Vaznesenjske crkve gde se krug simbolino zatvara. Grb

Despotu Stefanu dugujemo i prvi grb Beograda. Nije poznato kako je on tano izgledao ali je zapisano da je na njemu bio nacrtan i grad. Izvesno je da su Maari preuzeli grb despota Stefana. Grb grada koji poznajemo i koji se danas koristi je delo slikara ora Andrejevia Kuna iz 1931. godine. On je posle Drugog svetskog rata malo izmenjen ali danas se koristi predratna varijanta. Osnovne boje na grbu Beograda su crvena koja simbolie stradanje Beograda i plava, kao vera u bolju budunost. Po dve reke plovi rimski trirem a iznad njih je veiti, beli grad sa irom otvorenom kapijom. Grad Beograd sainjavaju esnaest optina Optina Stari grad obuhvata staro gradsko jezgro, odnosno prostor na kome se grad nalazio pre jednog veka. Okosnica grada poinje iznad mesta gde se Sava uliva u Dunav, od spomenika Pobedniku, preko irokih Kalemegdanskih leja, ulicom Kneza Mihaila do Terazija odakle jedan krak produava pored Savezne skuptine, drugi ide pravo ka Slaviji a trei skree ulicom Kneza Miloa ka zapadnim delovima grada. Iz bilo kog dela grada da krenete neosetno se ulijete u taj levak i stignete do Starog grada. Optinska slava su Cveti (poslednja nedelja pred Uskrs). Na taj dan je Knez Mihailo dobio kljueve grada, posle ega su Turci napustili Srbiju a grad je poeo svoj uspon. Kada je posle odlaska Turaka grad poeo da se iri van tvrave, najzanimljivije su bile padine pored Save. Tada su poela da se prave naselja sa puno zelenila sve do Topidera. Ceo taj venac naselja pored Save, proaran velikim zelenim povrinama, danas se nalaze u sastavu optine Savski venac. Na ovoj optini se nalaze najvei gradski parkovi i park ume ali i znaajne privredne ustanove i najvei broj medicinskih ustanova. Pomenimo samo Kliniko-bolniki centar, Vojno-medicinsku akademiju i bolnicu Dragia Miovi. Tu su sedita mnogih saveznih i republikih ustanova, diplomatska naselja i veliki sportski centri. Optinska slava je Vaznesenje Gospodnje Spasovdan. Vraar je centralna, najmanja i najgue naseljena optina. Locirana je na Vraarskom platou koji se nekad zvao Vrapije polje. Vremenom je to nekakvim neuhvatljivim, jezikim varijacijama pretvoreno u Vraarsko polje pa je na kraju skraeno na Vraar. Za Srbe je ovo mesto postalo kultno kada su Turci na njemu 1595. godine spalili moti Svetog Save. Danas je tu podignuta najvea pravoslavna bogomolja na svetu, posveena ovom svecu. Pored crkve se nalazi i Narodna biblioteka jer je Sveti Sava bio utemeljiva pismenosti kod Srba. Sveti Sava je ujedno i optinska slava. Srpska varo je nekad bila sainjena od tronih, drvenih kua koje su tokom sparnih leta esto gorele. Zato je puenje u gradu bilo zabranjeno a strasni puai su svoje lule palili na pustim padinama ka Dunavu. Taj kraj je zato i prozvan Palilula i bio je idealan za naseljavanje u sve tesnijem Beogradu. Prvo je sa Tamajdana izmeten kamenolom (ta-majdan) a potom je preseljeno i groblje na mesto gde se danas nalazi Novo groblje. Tu je podignuta crkva Svetog Marka koja je do izgradnje hrama Svetog Save na Vraaru bila najvea crkva u Srbiji. Vremenom se Palilula proirila preko Dunava i sa povrinom od preko 44 hiljade hektara, postala najprostranija beogradska optina. Na brdu iznad Bulbudera (Slavujev potok) su bogati Turci imali imanja koja su bila ukraena batama, kakve samo orijentalni merak moe da naini. Poetkom tridesetih godina dvadesetog veka, na vrhu brda je napravljena astronomska opservatorija po projektu Jana Dubove. Narod je ovo neobino zdanje prozvao Zvezdarnica a uskoro je ceo kraj nazvan Zvezdara. Optina slavi Sretenje Gospodnje (15. februar) kao svoju slavu. Kada je 1806. godine Karaore krenuo da oslobaa Beograd od Turaka, sa glavninom svoje vojske je doao od Avale i Kumbare do sela Miloevac i Duanovac. Odatle je krenuo u silovit juri i oslobodio grad. Kada se Miloevac utopio u gradsko jezgro dobio je ime Vodovac. Duanovac je sauvao ime ali se uklopio u vodovaku optinu zajedno sa Lekinim brdom i naseljima Kumodra, Jajinci, Rakovica (selo), Beli potok, Pinosava i Ripanj. Optinska slava je Sveti Andrija Prvozvani (13. decembar).

ukarica je dobila ime po ukarevoj mehani i istoimenoj esmi koja se nalazila ispod crkve posveene Svetom oru. Osim adaje koju je ubio Sveti ore u ovom kraju je bilo jo nemani. Pria se da su se gore, iznad brda pobile dve adaje pa je jedna ala u samrtnom ropcu udarila repom i odvalila deo brda. Taj odvaljeni deo narod i danas zove Repite. U gustoj koutnjakoj umi, pored Repita, je Matija Ban 1861. godine sagradio letnjikovac i tada poinje naseljavanje te padine koja se od 1903. godine zove Banovo brdo. ukarica je optinsko mesto jo od 1911. godine a slavi Svetu Trojicu kao optinsku slavu. Sa druge strane Koutnjke padine protie Topiderska reka. Nekad je ona bila toliko ista da je u njoj bilo puno rakova pa se taj kraj prozvao i Rakovica. Naseljavanje Rakovice poinje poetkom dvadesetog veka. Tu je dolazio imuan svet i gradio letnjikovce u blizini reke, Rakovikog manastira i eleznike pruge. Posle Prvog svetskog rata u Rakovici je izgraena fabrika aviona a tokom Drugog preseljena je iz Leskovca fabrika guma. Rakovica je tako postala radniko naselje. Optina slavi Pokrov Presvete Bogorodice. I danas, po strmo zaseenim delovima Beanijske kose, koja se preko brda Gardo produava do Dunava, stanovnici kopaju udubljenja koja koriste kao pomone prostorije. Do nedavno se u takvim zemunicama i stanovalo pa je verovatno zato i cela varo dobila ime. Zemun je grad duge istorije koja je neraskidivo vezana za istoriju Beograda. Kako su Dunav i Sava esto bili granine reke tako su i ova dva grada esto bila jedan naspram drugog. Dogaalo se da jedna vojska razrui Beograd i da od tog materijala utvrdi Zemun a potom druga vojska razrui Zemun i vrati onaj materijal sa Gardoa na Kalemegdan. U doba Kelta i Rimljana naselje se zvalo Taurunum a od devetog veka je u u upotrebi slovenska varijanta tog naziva Zemun. Posle Prvog svetskog rata Zemun ulazi u sastav kraljevine Jugoslavije a kada je napravljen drumski most preko Save, Zemun je i administrativno prikljuen Beogradu (1934. godine). Optina slavi Vaznesenje Gospodnje Spasovdan. Novi Beograd je novo naselje. Poeo je da se gradi 1948. godine na peskom nasutim terenima nekadanjih movara. Meutim, naziv optine je nastao znatno pre nastanka novog naselja. Kau da je jo 1924. godine, na kraju Zemuna u ulici Toin bunar, Petar Kokotovi otvorio kafanu Novi Beograd. Dodue, postojala je ideja izmeu dva rata, da se grad iri na levoj obali Save, ka Beaniji. Napravljeno je i Staro sajmite ali izgradnju Novog Beograda su poele 11. aprila 1948. godine Omladinske brigade. Danas je to grad irokih bulevara, velikih stambenih blokova i najmnogoljudnija beogradska optina. Optinska slava je Pokrov Presvete Bogorodice. Naselje Pale, na desnoj obali Save, je tokom turske vladavine stalno nosilo zlu kob svoga imena. Za vreme Drugog srpskog ustanka Turci ga pale do temelja. Obnovio ga je knez Milo Obrenovi 1859. pa stanovnici da zahvale knjazu a i da se oslobode maleroznog imena, nazvae svoju varo Obrenovac. Obrenovac je 1957. godine administrativno pripojen gradu Beogradu. Poznat je kao veliki proizvoa struje (termocentrale Nikola Tesla) i bogat poljoprivredni kraj. Padine Kosmaja koje se pruaju ka Savi i Tamnavi su nekad bile movarne. Naroito je nii deo ka Tamnavi bio pokriven barama. Priaju ljudi da se neki putnik zaglibio u to blatite. Blatnjav i besan je samo prozborio: Bara je ovo . Tako je naselje koje je tu nastalo dobilo naziv Barajevo. Od svih tih bara danas je ostalo samo vetako jezero na kome se metani rado kupaju a ribolovci zabacuju udice. Onaj vii deo ka Kosmaju je bio poznat po jakim vrelima koja su nai stari nazivali sopotima pa je otud i ime naselju Sopot. Oba ova naselja su od 1955. (1956) godine sedita dve beogradske optine. Pria se i danas da su posle Kosovskog boja, u kosmajski atar stigla tri brata: Mladen, Rajko i Vlajko. Braa su se nastanila pod Kosmajem i osnovali sela: Mladenovac, Rajkovac i Vlaka. Naselje koje je kasnije nastalo pored nike pruge i banje je vremenom spojeno sa selom po kome je i dobilo ime Mladenovac. Danas je Mladenovac najznaajnije naselje kosmajskog kraja a od 1971. godine je optina u okviru grada Beograda. opi je relativno mlae naselje. Kada je 1889. godine proslavljano pet vekova Kosovske bitke, odlueno je da grad promeni ime i da se zove po srpskom knezu Lazaru. Od tada je opi, grad rudara i poljoprivrednika Lazarevac. U sastavu beogradskih optina je od 1971. godine i slavi Vidovdan.

Grocka se jo u devetom veku pominje sa slovenskim nazivom Gardec. Ljudi su na ovom mestu iveli pre skoro pedeset vekova. Kod Vine je pronaeno neolitsko stanite ljudi. Ni Rimljani nisu mogli da odole osunanim bregovima Grocke pored Dunava. Feliks Kanic nikako nije mogao da shvati, jo pre sto godina, zato bogati Srbi tako jure u Abaciju (Opatiju) i banje u ekoj i Nemakoj a zaobilaze lepe letnjikovce Grocke. U iekivanju turistikog buma stanovnici Grocke se uspeno bave plantanim voarstvom. Kalemegdan Prvo utvrenje na Kalemegdanu su napravili Kelti a Rimljani su napravili tvravu u pravom smislu rei. Vizantiski carevi Anastasije i Justinijan su je naknadno utvrivali da bi je despot Stefan Lazarevi uobliio u pravi srednjovekovni grad sa podgraem, pristanitem, verskim i privrednim objektima. Tokom ratovanja, Austrijanci i Turci pretvaraju Kalemegdan u snano utvrenje koje je moglo da podnese duge opsade i teka razaranja. U to vreme je tvrava sila na reke i posedovala jake bedeme i sigurno pristanite. Iz tog vremena su ostali bedemi na uu Save u Dunav i nekoliko objekata u Donjem gradu. Kula Neboja je sagraena kao glavna odbrambena kula pristanita 1460. godine. Kasnije je pretvorena u tamnicu u kojoj je skonao i veliki grki patriota Riga od Fere. Istono od kule je Vidin kapija sa delom dobro ouvanih zidina. U donjem gradu se nalaze jo topolivnica, amam iz 1870. godine koji je pretvoren u planetarijum, kapija cara Karla estog i ostaci Mitropolije Beogradske. Ispod spomenika Pobedniku, u Donjem gradu se nalazi barutana iz 1720. godine u kojoj se danas odravaju razne kulturne manifestacije. Od Barutane navie vode stepenice do Defterdarove kapije, kroz koju se ulazi u Gornji grad. U rovu pored Defterdarove kapije se nalazi esma koju je u ast svojih vojnih uspeha podigao Mehmed-paa Sokolovi. Od amama i Mitropolije vodi kaldrmisani put do crkve Svete Petke i crkve Ruice. Izmeu ove dve crkve, u gradskom bedemu je nainjena kosturnica branilaca Beograda 1914-1915. godine. Od kosturnice vode stepenice do Jakieve kule i kaldrmisani put do Despotove kule. Ispod kule je druga kapija koja povezuje Donji i Gornji grad. Despotova kula je autentino obnovljena don-on kula Gornjeg grada i u njoj je danas Narodna opservatorija. Osim to za vedrih noi moete gledati zvezde kroz teleskop opservatorije moete tokom dana, sagledati i dobar deo grada. Od Despotove kule put vodi preko drvenog mosta, kroz Zindan kapiju koju brane dve mone kule, i posle Leopoldove kapije izlazi van grada, na Mali Kalemegdan. Na Kalemegdanskom platou je nekad bilo sredite tvrave. Kada je tvrava postala vojniki nezanimljiva taj teren je izravnjan i pretvoren u park. Na najisturenijem delu, ka uu Save u Dunav se nalazi spomenik Pobedniku okrenut ka Sremu. Bilo je planirano da ovo delo Ivana Metrovia bude postavljeno u centru grada, na Terazijama ali patrijarhlne beogradske dame nikako nisu mogle da podnesu prisustvo goliavog Pobednika na njihovom omiljenom etalitu. Pored pobednika se nalazi zgrada Zavoda za zatitu spomenika Beograda. U ovoj zgradi, balkanskog stila, izmeu dva rata je bio Vojni muzej. Prvobitna postavka Vojnog muzeja je bila izloena u maloj kuici koja se nalazila na mestu gde danas stoji Pobednik. Izmeu pobednika i zgrade Zavoda je Rimski bunar koji uopte nije rimski. Izgradili su ga Austrijanci 1731. godine. Dubok je 60 metara i do nivoa vode se silazi sa 208 stepenika. Na platou iza Pobednika se nalazi i mala bronzana maketa Beograda iz doba despota Stefana Lazarevia a malo dalje je spomen obeleje Janou Hunjadiju. Na centralnom delu platoa je turbe Damad Ali-pae, turskog vezira koji je poginuo kod Petrovaradina. Nedaleko od Despotove kule je postavljen veliki despotov spomenik, rad vajara Neboje Mitria iz 1981 godine. Ono to svakog posetioca Kalemegdanskog platoa najvie fascinira je pogled na dve reke, dva ostrva, Zemun, Banat, Srem i Fruku Goru. Pored Rimskog bunara put vodi kroz Kralj kapiju koju su napravili Austrijanci 1725 godine. Put dalje izlazi na aleju pored spomenika Narodnih heroja i uz Velike stepenice se izlazi na etalite koje su Turci zvali Fiir bajir (Breg razmiljanja). Ovo je najromantiniji i najposeeniji deo Kalemegdana, naroito u popodnevnim i veernjim satima. U tom delu parka se nalaze poprsja najznaajnijih pisaca, pesnika i javnih radnika Srbije. Tu je i Spomenik zahvalnosti Francuskoj, Rosandieva fontana, spomen obeleje predaje kljueva Beogradske tvrave. Osim kroz tri kapije, sa Kalemegdanskog platoa se moe izai i kroz Sahat kapiju. Ova kapija je podignuta u osamnestom veku. Od nje vodi most preko jarka u kome su sada smeteni eksponati Vojnog

muzeja. Drveni most spaja Sahat kapiju sa unutranjom Stambol kapijom. Od unutranje Stambol kapije put se rava ka spoljnoj Stambol kapiji i Karaorevoj kapiji. Oba puta izlaze na Veliki Kalimegdan. Na platou do koga se dolazi preko unutranje Stambol kapije nalazi se Vojni muzej. Teka artiljeriska oruja su izloena u praznom prostoru izmeu dva bedema. U zgradi u kojoj je pre Drugog svetskog rata bio Vojni kartografski zavod izloena su u dva nivoa vredni eksponati istorije naroda Jugoslavije od dolaska Slovena u ove krajeve do dananjih dana. Stari topovi su svoje poslednje salve ispalili tokom Prvog i Drugog svetskog rata. Sada, na prostoru ispred ulaza u Muzej, uju se zvuci maldih, nadarenih muziara, uesnika Kalemegdanskog sutona. Izmeu Stambol unutranje i spoljne kapije se nalazi Galerija Prirodnjakog muzeja, nekoliko teniskih terena i tereni koarkakog kluba Crvena zvezda. U parku Malog Kalemegdana se nalaze Umetniki paviljon Cvijeta Zuzori i ZOO vrt. Paviljon Cvijeta Zuzori je podiglo 1928. godine, Udruenje prijatelja umetnosti Beograda na inicijatvu Branislava Nuia. ZOO vrt je otvoren 1936 godine, na predlog tadanjeg gradonaelnika Vlade Ilia. Vrt je imao izuzetne primerke ali su tokom bombardovanja 1941-1944. godine mnoge ivotinje stradale. Dolaskom Vuka Bojovia na mesto direktora ovaj vrt je postao Vrt Dobre Nade i izuzetno poseeno mesto. U vrtu se nalazi preko 2000 ivotinja u okviru 200 vrsta od kojih su neke izuzetno retke. Grad van zidina Odlaskom Turaka iz tvrave, grada i Srbije, gradske vlasti su poele da ureuju Beograd kako i dolikuje jednoj prestonici. Prva ulica koja je bila projektovana, izgraena i dobila ime (koje nikad nije menjano) je Knez Mihailova ulica. Odmah na poetku (po brojevima to je kraj) ulice sa leve strane se nalazi Biblioteka grada Beograda. Zgrada je izgraena 1869. godine i u njoj se nalazio najbolji hotel tog doba u Srbiji Srpska kruna. Na sredini ulice (koja je zatvorena za saobraaj) se nalazi veliki ulini sat a sa desne strane, u lepo ureenom vrtu je postavljen spomenik velikom pesniku Milanu Rakiu. Iza Rakievog spomenika se nalazi zdanje Fakulteta likovnih umetnosti. Ova zgrada, sagraena krajem devetnestog veka, pripadala je advokatu Marku Stojanoviu. Sledea u nizu je zgrada sagraena neposredno po odlasku Turaka. Graena je kao hotel i prvobitni naziv je bio Despotov han a kasnije je naziv promenjen u Grka kraljica, koji se zadrao do danas. Na suprotnoj strani ulice, ka Terazijama se nalazio jo jedan hotel. To je Krstina mehana, sagraena dve godine posle Grke kraljice. Na spratu ove mehane su neko krae vreme odravane sednice Srpske skuptine. Iste godine je sagraena zgrada u produetku a u ijem se jednom delu nalazi kafana Kolarac. Kod Delijske esme, na mestu gde se od Knez Mihailove ulice odvaja ika Ljubina ulica, nalazi se raskono zdanje Srpske akademije nauka i umetnosti. Zgrada je podignuta izmeu dva rata (1924. godine) i u njoj su: Biblioteka SANU, Arhiv SANU i Galerija SANU. Neto starija ali podjednako atraktivna je zadubina Nikole Spasia, podignuta 1889. godine. Poznati beogradski trgovac Nikola Spasi je zavetao srpskom narodu imetak vredan koliko i Nobelova fondacija. Ova zgrada je samo jedna od etri njegovih zgrada koje se nalaze u Knez Mihailovoj ulici. Delijska esma je podignuta 1987. godine i to je trea esma tog imena u Knez Mihailovoj ulici. Prethodne dve su srurne prilikom rekonstrukcije ove ulice 1889. odnosno 1913. godine. Na proirenju koje povezuje Knez Mihailovu i Vasinu ulicu, uz Kapetan Miino zdanje, nalaze se konzervirani ostaci rimskih termi iz treeg veka i spomenik Petru Petroviu NJegou. Kapetan Mia Anastasijevi je bio jedan od najbogatijih Srba i reprezentativno zdanje na Studentskom trgu je pravljeno kao njegov dvorac. Neplanirano po njega se knez Milo ponovo vratio na vlast i on je ovo zdanje pretvorio u zadubinu u kojoj se danas nalazi Rektorat Beogradskog univerziteta. Idui Knez Mihailovom ulicom ka gradu prolazi se pored jo nekoliko znaajnih zgrada od kojih bi trebalo svakako pomenuti palatu Zora, novi Trgovako poslovni centar, novu palatu Progres i hotel Ruski car iz 1926. godine. Od Ruskog cara poinje proirenje sa dve fontane koje vodi ka Trgu Republike. Na centralnom delu trga se nalazi spomenik knez Mihailu Obrenoviu, vladaru koji je zavrio delo svoga oca i Srbiju oslobodio od Turaka. Iza njega je zgrada Narodnog muzeja sa bogatom zbirkom eksponata koji pokrivaju ovo podruje od praistorije do sredine dvadesetog veka. Sa desne strane bronzanog konjanika se nalazi palata Reuniona u kojoj su smeteni

pozorite Boko Buha i bioskop Jadran. Sa leve strane spomenika knez Mihaila se nalazi njegovo zavetanje Narodno pozorite. U parkiu pored pozorita je podignut spomenik Branislavu Nuiu, oveku ija su se dela u ovom pozoritu najvie prikazivala. Neto nie se nalazi Dom Vojske Jugoslavije, masivno zdanje iz 1930. godine. Ispred Doma se nalazi spomenik Vasi arapiu koji je odavde krenuo na Stambol kapiju i na njoj poginuo. Na putu kojim je Vasa arapi krenuo na tvravu, danas se nalazi ulica koja nosi njegovo ime. Na nju se nastavlja Studentski trg a dalje do Kalemegdana vodi Uzun-Mirkova ulica. Osim Kapetan-Miinog zdanja u ovom nizu ulica se nalaze Zadubina Ilije Kolarca, Etnografski muzej, Muzej Jugoslovenske kinoteke i Pedagoki muzej. Ovo gradsko jezgro kulture i obrazovanja dopunjuju Filozofski i Fililoki fakultet i Beogradska Filharmonija. Naspram Kapetan-Miinog zdanja i Kolareve zadubine, na Studentskom trgu se nalazi sa spomenicima Dositeju Obradoviu, Josifu Paniu i Jovanu Cvijiu. Ispod parka je veliki kompleks zgrada Prirodno-matematikog fakulteta. Kada se Malim stepenicama izae iz Kalemegdanskog parka izlazi se na ulicu Sime Markovia. Knez Sima Markovi je tokom oslobaanja Beograda 1806 godine uao u grad kroz Varo kapiju koja se upravo tu nalazila. Prvo irenje osloboenog grada je poelo na padini od Knez Mihailove ulice ka Zelenom vencu. Na uglu ulica Sime Markovia i Pariske se nalazi zdanje Francuske ambasade obloeno belim mermerom sa Venaca. Na vrhu zgrade su tri enske statue koje simboliu Slobodu, Jednakost i Bratstvo. Na drugom uglu je kua Dimitrija Krsmanovia, podignuta krajem devetnestog veka. Danas se u njoj nalazi Austrijska ambasada. Saborna crkva je sagraena 1840. godine u blizini beogradske tvrave u kojoj su tada boravili Turci. U porti crkve su sahranjeni Vuk Karadi i Dositej Obradovi a u kripti knez Milo i knez Mihailo. Ispred oltara se uvaju moti Svetog cara Uroa i Svetog despota Stefana tiljanovia. Prekoputa Saborne crkve se nalazi zgrada Beogradske patrijarije. Podignuta je 1937. godine i u njoj se nalazi Muzej Srpske pravoslavne crkve. Sledea zgrada u nizu je Konak knegie LJubice. Sagraen je 1930. godine kao rezidencija kneeve porodice. Zgrada je renovirana i pripada Muzeju grada. Naspram Saborne crkve u ulici Kralja Petra Prvog, izmeu novijih zgrada se stisnula jo jedna niska kua u balkanskom stilu. Vlasnici ove kafane nikako nisu uspeli da usklade ime sa crkvenim vlastima iz komiluka pa su jednostavno ostvili znak pitanja. Kada se poe navie ulicom Kralja Petra ste se do kole koju je 1906. godine podigao kralj i koja po njemu nosi ime. Na drugoj strani ulice se nalazi Narodna banka Jugoslavije. Zgrada je podignuta 1889. godine a proirena je 1925. godine. Na delu grada oko nekdanje Varo kapije, potrebno je spomenuti i Kosaniev venac. To je deo grada koji je sauvao kaldrmu i dosta starih zgrada. Najzanimljivija je kua matematiara i alasa, Mihajla Petrovia, poznatijeg kao Mika Alas. U ulici se nalaze temelji Narodne biblioteke koja je unitena 6. aprila 1941. godine sa preko 300.000 tampanih knjiga i oko 1.500 rukom pisanih, srednjovekovnih knjiga neprocenjive vrednosti. Od Kosanievog venca do pristanita vode Velike stepenice iju izgradnju je finansirao knez Mihailo, da se narod ne bi lomatao po strmoj padini. Na sredinjem delu fasade kue Trajkovia podignuto je 1895. godine poprsje Kosani Ivana, junaka po kome je ulica dobila ime. Naspram kue Mike Alasa se nalazi Prodajna galerija Udruenja likovnih umetnika Srbije. Deo oko Varo kapije zaokruuje Topliin venac. U centralnom delu se nalazi park sa Spomenikom Vojinu Popoviu-vojvodi Vuku, komandantu komitskih odreda. Od znaajnijih zdanja izgraenih oko parka pomenimo Muzej primenjene umetnosti, hotel Palas i zgradu Tanjuga. Na poetku Zmaj Jovine ulice se nalaze Biblioteka i Muzej grada Beograda. Krug Dvojkom Kruni tramvaj Dvojka polazi sa Pristanita. Penje se vijugavom prugom pored Austrijske i Francuske ambasade, i staje na mestu gde se Knez Mihailova ulica uliva u Viliki Kalemegdan. Potom kree nanie, pored spomenika Rige od Fere. Za momenat se iza spomenika, u ulici Gospodara Jevrema zazeleni krov minareta Bajrakli damije koja potie iz 1690. godine i zadubina sultana Sulejmana Drugog. Vie puta je obnavljana ali

je sauvala svoj izvorni izglaed. U Beogradu je ostalo malo turskih spomenika. Jedan od njih je i ejhMustafino turbe u Vinjievoj ulici. Tu se nekad nalazila tekija a ejh-Mustafa je bio dervi u njoj. U istoj ulici se nalazi Dositejev licej, najstarija kua u Beogradu iz turskog vremena. Zgrada je podignuta u osamnestom veku i u njoj se nalazila Velika kola. Danas je to Muzej Vuka i Dositeja. Odmah uz licej je smetena Boieva kua iz 1836. godine. U njoj se nalazi Muzej pozorine umetnosti. Malo dalje, na uglu Dobraine i Gospodar Jevremove se nalazi ukur-esma, spomenik deaku Savi koga su Turci 1862. godine ubili na tom mestu. Dogaaji koji su usledili posle toga su doveli do definitivnog odlaska Turaka iz Srbije. Dvojka se sputa nanie, prolazi pored ZOO vrta i skree desno u Duanovu ulicu. Zgradu u ulici Cara Duana broj 10 je najstarija zgrada u Beogradu. Sagradili su je Austrijanci 1727. godine. Na broju 11 je zgrada Drutva Sveti Sava podignuta 1924. godine, a na broju 13 je Dom Svetog Save, sa kraja osamnestog veka. Neto nie je Dorolska osnovna kola iz 1893. godine a potom crkva Aleksandra Nevskog. Sagraena je 1929. godine u prepoznatljivom stilu moravske kole. U crkvi se nalaze spomenici ruskom kralju Nikolaju Drugom, srpskom kralju Aleksandru Karaoreviu i palim ratnicima u Oslobodilakim ratovima od 1876. do 1918. godine. Na raskrsnici Skadarske i Duanove tramvaj zastane tek da se uju zvuci tamburaa iz restorana Skadarlija. Ustvari, zvuci moda dopiru iz Tri eira, Dva jelena, ili kafene Ima dana. Dana ima, ima i noi ali nema ni Ane koja toi ni Mile za kojom srce tui. Ostao je samo ura Jaki, onaj bronzani na skadarlijskoj kaldrmi i onaj u priama i pesmama. A stara pesma kae da taj boemski ivot nije bio ba ni lak ...nou kad je jedan sat, Skadarlijom lomi vrat... Od Skadarlije Duanova ulica menja naziv. Sad je to ve ulica Dorda Vaingtona koja naputa stari Dorol i kree ka novijim delovima grada. Iza Bajlonijeve pijace i Skvera Mire Trailovi je nekdanja Bolnica varoi Beogradske, danas ona klinika. U okviru ove bolnice se nalazi Muzej srpske medicine sa vrednim eksponatima. im pree Takovsku ulicu, Dvojka ide ulicom 27. marta, prolazi pored Palilulske pijace a iza kompleksa Mainskog i Tehnolokog fakulteta skree u Grobljansku ulicu. Dodue samo nakratko, tek da pozdravi oveka koji je opismenio Srbe. Na velikom postolju, na kome samo pie Vuku srpski narod, je sedea figura reformatora, rad vajara ora Jovanovia iz 1937. godine. Spomenik se nalazi kraj jedne od najveih gradskih raskrsnica. Tu se nalazi i podzemna eleznika stanica. Tramvaj skree ponovo desno i ulazi u Bulevar kralja Aleksandra. Niu se zgrada Elektrotehnikog i Arhitektonskog fakulteta sa Spomenikom Nikoli Tesli, Univerzitetska biblioteka, Dravni arhiv Srbije (u bonoj, Karnegijevoj ulici), hotel Metropol i Pravni fakultet. Pruga skree levo i ide ka Slaviji. Ulazi u kruni tok ove sedmokrake raskrsnice. U centru se nalazi Spomenik Dimitriju Tucoviu a okolo hotel Slavija nova i stara zgrada, novo zdanje banke Mek Donaldov restoran i dva prazna placa koji ekaju da uu u istoriju moderne arhitekture. Tramvaj se sputa pored parka Manje, zgrade Ministarstva vlade Srbije, bombardovanih zgrada Generaltaba, zgrade Vlade Srbije i Ministarstva spoljnih poslova. Tu je i Direkcija eleznice i oteena zgrada Savezne direkcije za robne rezerve. Glavna eleznika stanica je napravljena 1884. godine, kad i pruga Beograd-Ni. Iako je broj vozova koji dolaze i odlaze iz Beograda osetno smanjen, eleznika stanica je i dalje najivlje mesto u gradu. Dvojka se tu sporo probija jer je odmah iza eleznike i autobuska stanica. Tu je Ekonomski fakultet a malo vie i pijaca Zeleni venac. U stalnoj urbi da stignu na voz ili autobus ili da to pre stignu do svojih roaka u Beogradu brojni gosti Belog grada previde, moda njegove najlepe graevine. A Dvojka svoj krug upravo zavrava pored njih. Na mestu gde je nekad bio Mali pijac, koji je potopila Sava, nalazi se park a u njemu krst od crvenog mermera koji je 1867. godine postavio beogradski trgovac ura Hristi u slavu neznanih junaka, palih pri oslobaanju Beograda 1806. godine. Pored parka je hotel Bristol iz 1911. godine. Zgrada beogradske zadruge iz 1907. godine je jedno od najlepih beogradskih zdanja. Nju i zgradu preko puta je podigao Luka elovi Trebinjac, jedan od velikih srpskih zadubinara. Potrebno je pomenuti i Vuinu kuu iz 1908. godine kao i Manakovu kuu iz 1830. godine. Dvojka prolazi ispod Brankovog mosta i zatvara krug. Odmah potom sledi jo jedan krug pa jo jedan... Nekad se znalo da sve to je u krugu koji obilazi Dvojka pripada uem delu grada a

ostalo je periferija. Dva glavna pravca, u delu grada koji okruuje Dvojka, su Terazije sa ulicom Kralja Milana i ulica Kralja Aleksandra. Terazije se nastavljaju na ulicu Kneza Mihajla od palate Albanije. Nekad se na mestu dananje palate nalazila mala kafanica Albanija pa kad je 1939. godine sagraena nova palata odmah je dobila stari naziv. Zanimljivo je da je prilikom kopanja temelja za novo zdanje, pronaen skelet mamuta. Inae u to doba je palata Albanija bila najvia zgrada na Balkanu. Nekad je do grada dolazio mokroluki vodovod. Na uzvienjima su pravljeni rezervoari za razvoenje vode. Turci su te rezervoare nazivali terazije. Jedan takav rezervoar se nalazio na mestu hotela Moskva pa je ceo kraj prozvan Terazije. Hotel Moskva je podignut 1907. godine. Pored hotela se nalazi Terziska esma, koju je podigao knez Milo 1860. godineu ast svog drugog dolaska na vlst. Na teraziskom platou se nalazi nekoliko reprezentativnih zdanja kao to su Igumanova palata, palate Atina i Anker, Krsmanovieva kua, Smederevska banka... Izmeu dva rata je prostor Terazija bio ukraen lepim fontanama koje su 1947. godine uklonjene zajedno sa tramvajskim inama. Stari dvor kralja Milana Obrenovia i Novi dvor kralja Petra Prvog Karaorevia, sa dvorskim parkom ine lepu celinu. U Starom dvoru se nalazi Skuptina grada Beograda a u Novom dvoru su radne prostorije predsednika Republike Srbije. Dvorski kompleks se nalazi u Pionirskom parku, izmeu Savezne i Republike skuptine. Uz zgradu Novog dvora se nalazi Andriev venac. Tu su spomenik slavnom piscu (na poetku etalita) i Muzej Ive Andria. Palata Beograanka se nalazi u ulici Kralja Milana. Ovo visoko zdanje je podignuto 1974. godine kad su postojali planovi da Beograd krene u visinu. Ispred palate je 1982. godine izgraena Spomen esma, posveena rtvama aprilskog bombardovanja 1941. godine. Na uglu Masarikove i Resavske ulice je Oficirska zadruga, prva zgrada koja je graena da bude robna kua. To je ostala i danas. U njoj se nalazi Robna kua Kluz. Oficirska zadruga je podignuta 1908. godine pored Oficirskog doma. Ovo zdanje je kralj Aleksandar Obrenovi podigao 1895. godine i ustupio ga vojsci. Danas je se tu nalazi Studentski kulturni centar. Iza Oficirskog doma se nalaze park Manje, Muzika akademija i Jugoslovensko dramsko pozorite. Na Cvetnom trgu se nalazi samoposluga Centroprom. To je svojevremeno bila prva, savremena samoposluga u gradu. Ispred nje je hrast koji je, po podacima Zavoda za zatitu prirode Srbije, posle duda kraj botanike bate najstarije stablo u gradu. Ogromni platan ispred topiderskog konaka se nalazi tek na treem mestu po starini. Znaajne graevine na putu do Slavije su Dom Drutva za ulepavanje Vraara i Trea beogradska gimnazija. Trg Nikole Paia je jedan od lepih gradskih trgova. Dugo je bio parkiralite. Godine 1986. je nainjena velika fontana, ureene su zelene povrine, posaeni platani i podignut je spomenik znaajnom srpskom politiaru Nikoli Paiu. Veina javnih zgrada koje okruuju Trg su izgraene tridesetih godina dvadesetog veka. Savezna skuptina je jedna od njih. Iako je njena gradnja poela jo 1907. godine, zbog estih ratova zavrena je tek 1936. godine. Skiptinske ulaze krase dve velike sklupture Tome Rosandia Igrali se konji vrani. Zgrada stare telefonske centrale je sagraena 1908. godine. Nalazi se ispod Savezne skuptine. Iza centrale, u ulici Majke Jevrosime je Muzej Zajednice jugoslovenske pote telegrafa i telefona, osnovan jo 1923. godine. Zgrada PTT Beograda je preko puta Skuptine. Na mestu dananjeg Tamajdanskog parka se u tursko vreme nalazio kamenolom. Kasnije je tu bilo groblje ali kad se grad pribliio starom groblju ureeno je Novo groblje na mestu na kome se i danas nalazi. Na mestu gde je proitan hatierif o srpskoj autonomiji 1830. godine, pet godina kasnije je podignuta crkva Svetog Marka. Prvobitna crkva je poruena 1941. godine, prilikom bombardovanja Beograda. Sadanja crkva Svetog Marka je podignuta 1940. godine. U ovoj crkvi se uva sarkofag sa motima cara Duana. Sa istone strane ove crkve, koja gradnjom podsea na Graanicu, nalazi se Ruska crkva posveena Svetoj Trojici. Podigli su je 1924. godine Rusi koji su izbegli pred Oktobarskom revolucijom. Tu je sahranjen ruski general Vrangel. Pored ove dve bogomolje se nalaze pozorite Duko Radovi i zgrade Televizije Beograd koje su oteene NATO bombardovanjem 1999. godine. Prvi beogradski sportski centar otvoren je 1954. godine na Tamajdanu

a 1961. godine je otvoren i letnji bazen. Bazen je 2002. godine obnovljen i na njemu je odrano Svetsko prvenstvo u vaterpolu. Grad pored Save Beograd je velikim eleznikim vorom odvojen od reke Save. Nova eleznika stanica u Prokopu ve dobija zavrne oblike. Periferne stanice postaju spremne da preuzmu svoj deo transporta. Trenutno savskom obalom mogu da prou samo peaci i biciklisti. Na Dorolu je ureena marina, postoji Sportski centar 25. maj sa bazenim i nekoliko restorana. Staza za bicikliste i peake vodi od marine uz renu obalu do Ada Ciganlije. Staza prolazi kroz Savsko pristanite. Iz pristanita polaze brodii sa kojih je mogue razgledanje grada tokom letnjih meseci. Izmeu Brankovog i Starog mosta je uraeno etalite. Nadalje, do starog eleznikog mosta vodi biciklistika staza. Savu premouje pet mostova. Most u Brankovoj je izgraen jo 1934. godine ali je sruen za vreme rata. Obnovljen je deset godina po zavretku rata a kasnije je proiren. On je glavna veza starog dela grada sa Zemunom i Novim Beogradom. Stari most je izgraen za vreme rata i danas se koristi za tramvajski i teretni saobraaj. Velike probleme tranzitnog saobraaja i saobraaja sa novim gradskim naseljima na zapadnoj strani grada je privremeno reila izgradnja sistema petlji na Auto komandi i Mostaru sa izgradnjom mosta Gazela preko Save. Pre trideset godina je to bilo dobro reenje ali povean intezitet saobraaja je zahtevao da se napravi zaobilaznica oko grada i drumski most kod Ostrunice. Novi most je napravljen ali su ga NATO avioni sruili 1999 godine. Savu premouju i dva eleznika mosta. Starim mostom vozovi dolaze na Glavnu elezniku stanicu. Novi elezniki most povezuje stanice Prokop i Novi Beograd i trenutno ga koristi gradska eleznica i vozovi koji ne moraju da idu do Glavne stanice. Obala Save kod Sajma je lepo ureena. Nekad je tu bilo gradsko kupalite est topola. Kompleks zgrada Beogradskog sajma je izgraen 1957 godine kad je odrana i prva sajamska priredba. Na tom delu reke s nalazi nekoliko dobrih restorana; est topola, Lahor, Stenka, Stara Stenka... im se pree Topderska reka, koja se uliva u ukariki rukavac, odnosno Savu, stiete do najposeenijeg i najveeg gradskog sportsko-rekreativnog centra Ade Ciganlije. Ureenje Ade je poelo 1908 godine ali tek pedeset godina kasnije je donet generalni plan ureenja. Oko ostrva je podignut nasip, na dva mesta je ostrvo spojeno sa kopnom a movarni delovi su nasuti. tako je Ada Ciganlija postala poluostrvo i stvoreno je jezero dugo etri kilometra. Ureene su plae, etalita i sportski tereni. Grad je dobio ureeno kupalite na kome se tokom leta okupi i po 300.000 kupaa. Grad na levoj obali Save Do kraja Prvog svetskog rata je Sava bila granina reka izmeu Beograda i Zemuna. Prostor dananjeg Novog Beograda, sve do Beanije je bio pokriven movarama. Kada je 1934 godine napravljen most preko Save i kada je Zemun administrativno postao deo Beograda poinje isuivanje movara na levoj obali Save. Prvo je napravljeno Staro sajmite 1937 godine, pored mosta. To je bio prvi beogradski Sajam i iste jeseni na njemu se odrala izloba na kojoj je uestvovalo 883 izlagaa iz celog sveta. Tokom rata je sajmite pretvoreno u koncentracioni logor. Godine 1995 je na etalitu izmeu dva mosta postavljen Spomenik rtvama palim u logoru Staro sajmite. Prava gradnja na peskom nasutim movarama je poela 1947 godine. Grad koji je za pola veka stvoren na levoj obali Save, skoro da je jednak i po prostranstvu i po broju stanovnika predratnom Beogradu. Za razliku od desne savske obale, Novi Beograd je povezan sa obalom. i roka, asfaltna staza uz reku vodi od Gardoa, niz Dunav do ua pa uz Savu do Ostrunikog mosta. Na uu Save u Dunav se nalazi Muzej savremene umetnosti. Moderna zgrada muzeja je sagraena 1965 godine. Pored muzejske zgrade se nalazi vie skluptura savremenih autora. Na delu zelene povrine koja se prostire od muzeja ka Palati federacije se nalazi Aleja velikana. To su stabla koja su posadili svi znaajniji posetioci Beograda izmeu ezdesetih i devedesetih godina dvadesetog veka. Palata federacije je graena u poetnom periodu izgradnje Novog Beograda. Zavrena je 1954 godine i nalazi se

u neposrednoj blizini Dunava. Park na uu je omiljeno izletite ali i mesto gde se odravaju auto trke. Uem dominira skoro sto metara visoka 25-tospratnica poslovnog centra Ue, koja je tokom NATO bombardovanja teko oteena. Slinu sudbinu je doiveo i hotel Jugoslavija. Hotel je sagraen na obali Dunava, 1965. godine Pored hotela je postavljen Spomenik pilotima braniocima Beograda 1941. godine. Zemun je dobio elezniku stanicu 1883. godine, godinu dana pre Beograda. Kada je podignut novi elezniki most i prokopan tunel ispod Beaniske kose, pruga je izmetena a stanica zatvorena. Pet metalnih, peronskih stubova je postavljeno na humki pored hotela Jugoslavija kao seanje na dane kad je kroz Zemun prolazio voz. Veliko ratno ostrvo je jedinstven park nedirnute prirode koji je udaljen samo jedan kilometar od centra grada. Tu se gnezde mnoge ptice movarice. Od kako se Sava zimi ne ledi i mnoge ptice selice tu nalaze prijatan zimovnik. Na gornjem renom picu se nalazi Lido, omiljeno kupalite stanovnika Zemuna i Novog Beograda. Ostrvo je postalo tokom leta lake dostupno od kada Vojska Jugoslavije premouje desni rukavac Dunava pontonskim mostom. Zemun je staro gradsko naselje koje je sauvalo svoje staro gradsko jezgro, koje se dobro uklopilo u nove, moderne delove grada. Zemunski grad je nastao na uzvienju Gardo. Posle nebrojenih ratova koji su tu voeni od utvrenja su ostali delovi zidova i etri uruene kule. U sreditu tog uruenog grada su Maari napravili 1896 godine Milenijumsku kulu, kao simbol njihovog hiljadugodinjeg prisustva u ovim krajevima. Zemuncima se oigledno nije svideo motiv Maara ali kula im se dopala pa su je nazvali kula Sibinjanin Janka. Pored nje, van zidina grada je napravljena Letnja pozornica. U pozadini kule se nalazi Zemunsko groblje i hram Svetog Dimitrija, koji je 1874. godine podigao Gligorije Hari, nad grobom svoje ene, pa je zato zovu i Harieva kapela. Sa uruenih kula se prua lep pogled na Zemun, Dunav, Novi Beograd i na stari grad preko reke. Ispod Gardoa se nalazi crkva Svetog oca Nikolaja. Podignuta je 1731. godine i to je najstarija crkva na podruju grada Beograda. Crkva je poznata i po izuzetno vrednom ikonostasu koji je oslikao Dimitrije Baevi. Kod zemunske pijace se izdie drugi zvonik. On pripada katolikoj crkvi Blaene djevice Marije koja je podignuta na temeljima turske damije. Na drugoj strani, prema novobeogradskim soliterima se izdvaja zvonik najvee zemunske crkve. To je Bogorodina crkva iz 1783. godine. Jo tri zvonika se izdiu iz zelenila Zemunskog parka. To su Kontumacka kapela Svetog Arhangela Gavrila, Kontumacka kapela Svetog Roka i zvonik franjevakog samostana. Inae Gradski park je napravljen na nekdanjem karantinskom prostoru kroz koji su prolazili svi putnici iz Turske. Kontumac je zatvoren 1842. godine. Kada se kroz lavirinte uzanih uliica spustite ka Dunavu, dolazite do ribljeg restorana aran. Odatle nizvodno poinje Zemunski kej koji je napravljen 1889. godine. Ubrzo je ureeno i etalite, omiljeno mesto Zemunaca. Centralno mesto Zemunskog keja su Zemunska kapetanija i kafana Venecija. Tokom austro-ugarske vladavine, od 1850. godine, je postojala redovna brodska veza sa Beogradom i Beograani su rado dolazili da se provedu a i da neto pazare u Zemunu. Zemunsko etalite sa keja skree u Gospodsku a potom na Glavnu ulicu. Odatle, pored zgrade Komande vazduhoplovstva skree u Zemunski park. Po obodima Zemunskog parka se osim tri pomenute bogomolje nalaze Zemunska bolnica, Stara kasarna iz 18. veka, Zemunska gimnazija, zgrada Poljoprivrednog fakulteta i Sportski centar Pinki. U Zemunu se pre rata nalazila fabrika aviona (danas Ikarus) i prvi aerodrum. Zgrada Komande vazduhoplovstva je podignuta 1935. godine. U njoj su oficiri pripremili martovski pu 1941. godine i doveli na vlast kralja Petra Drugog. Tokom bombardovanja NATO snaga ovo zdanje je oteeno. Na ulaznom delu zgrade je postavljeno obeleje poginulim vazduhoplovcima tokom NATO agresije. Prekoputa Komande, u Glavnoj ulici se nalazi kua Dimitrija Davidovia, diplomate, ministra, izdavaa prvih srpskih novina i tvorca prvog ustava osloboene Srbije. Znaajne zgrade u Glavnoj ulici su Pota iz 1896 godine i hotel Central koji je bio prvo zdanje sa sopstvenim elektrinim osvetljenjem (pre izgradnje elektrine centrale). U kui Gine Vulko je boravio austrijski car Franc Prvi. Na drugoj strani ulice se nalazi Spirtina kua iz 1855 godine , u njoj je smeten Zaviajni muzej Zemuna. Posle robne kue i Mek Donaldsovog restorana, na uglu Dubrovake i Glavne ulice se nalazi zgrada sa

sunanim satom. U njoj je iveo knjievnik Jovan Suboti. U Glavnoj ulici je neophodno spomenuti i zgradu hotela Grand, Kamernu operu Medlenianum i kuu trgovca Ivana Muhara, po kome se ceo kraj zove Muhar. Prema brdu ukovac se nalazi stara zgrada iz turskog vremena. To je najstarija zemunska kua i u njoj se nalazila kafana Beli medved. U njoj je odseo i vojskovoa Eugen Savojski kad je 1717. godine osvojio Zemun od Turaka. Centar Zemuna je Trg Pobede. Na poetku, od Gospodske ulice se nalazi Zavetni krst, koji je 1863 godine podigao Lazar Uroevi. Na trgu se nalaze zgrada Magistrata iz 1833 godine i zgrada optine Zemun. U Karamatinoj ulici, u starom delu Zemuna se nalazi Karamatina kua koja je u posedu ove porodice od 1772 godine. Ova stara kua ima bogatu istoriju i znaajne goste. Tu su boravili car Jozef Drugi, patrijarh Josif Rajai i Vuk Karadi. U Gajevoj ulici, koja preseca Karamatinu se nalazi uvena livnica Panteli iz 1854 godine. U livnici je sauvan alat kojim se nekad radilo. Glavna trgovaka ulica Zemuna je Beanijska. Na uglu Svetosavske i Beanijske ulice se nalazi Srpski dom, lepo zdanje iz 1909 godine. Nekad je u njoj bila smetena Srpska kola. U kui sa brojem 18 je boravio Karaorev diplomata, Petar Iko koji je u pregovorima sa Portom uspeo da sklopi mir 1807 godine koji je po njemu nazvan Ikov mir. I kua u kojoj je on boravio nazvana je Ikova kua. Na kraju ulice, tamo gde poinje Toin bunar se nalazi biva jevrejska sinagoga koju je podigao zemunski rabin Alkalaj. Manastir Fenek se nalazi dva kilometra udaljen od sela Jakova. Osnovala ga je majka Angelina iz porodice despota Brankovia u 15 veku. Manastirska crkva je posveena Svetoj Petki. Pored crkve se nalazi kapela-crkvica sa udotvornim izvorom Svete Petke koji pohode mnogi vernici. Grad u parkovima Od dve hiljade beogradskih ulica ak polovina je oiviena drvoredima. Iako se u centralnoj gradskoj zoni nalazi vie veih parkova, prave zelene oaze se nalaze u daljim zonama. Savski venac je najzeleniji deo grada. im se napusti Nemanjina ulica i pree Mostarska petlja, zalazi se u zelene prostore Hajd parka. U toj zelenoj oazi se nalazi manastir Vavedenje, podignut izmeu dva rata. Dalje ka Topiderskoj zvezdi se prolazi pored Muzeja Tome Rosandia i Fakulteta likovnih umetnosti. U ulici Vase Pelagia se nalazi Muzej kralja Petra Prvog. Na Senjaku je Muzej afrike umetnosti. Sa Topiderske zvezde se put sputa ka Topideru. U ovoj mirnoj i tihoj dolini je rado boravio knez Milo kome moemo i da zahvalimo za ovaj, najlepi gradski park. Odmah ispod Topiderske esme se nalazi crkva Svetih apostola Petra i Pavla. Knez je podigao ovu crkvu koja je postala dvorska crkva. Crkva i Konak su zavreni 1834 godine. Uporedo se ureivao i park, saeni su platani. Obelisk u centralnom delu parka je postavljen 1859 godine povodom kneevog povratka u Srbiju. Konak je bio kneev dvor i u njemu je zasedala i Skuptina. Tu je knez iveo, radio i preminuo 1860 godine. Nedaleko odatle u koutnjakoj umi je ubijen i knez Mihajlo osam godina kasnije. Mesto pogibje kneza Mihajla je obeleeno kamenim stubovima koji su meusobno spojeni lancima. Neto nie, u pravcu konaka, nalazi se Hajduka esma koja je bila ureena i u Miloevo vreme. Nedavno je obnovljena, ureeni su prilazni putevi i okolina je osvetljena. U parku se nalazi i spomenik Aribaldu Rajsu, novinaru i poasnom kapetanu srpske vojske iz Prvog svetskog rata. Telo ovog velikog prijatelja srpskog naroda je sahranjeno na oblinjem Topiderskom groblju a srce na Kajmakalanu. Desetak metara od groba Aribalda Rajsa, pored kapele Svetog Trifuna su sahranjeni knjievnica Isidora Sekuli i vojvoda Stevan Knianin. Kada se od groblja popne koutnjakom skijakom stazom, neto pre restorana Golf, izlazi se na senoviti proplanak na kome se dva spomenika obeleja. Veliki spomenik od belog mermera je podignut nemakim i austrougarskim vojnicima poginulim 1915. u borbi za Beograd. I drugi spomenik su su podigli Nemci svojim protivnicima, srpskim vojnicima. Ono to ovaj drugi spomenik ini velikim je kratak natpis na njemu Ovde poivaju srpski junaci. Na zaravnjenom delu Koutnjaka se nalaze mnogobrojni tereni, Staza zdravlja, bazeni Sportskog centra Koutnjak i Fakultet fizike kulture. Neto dalje, prema naselju Vidikovac, se nalazi Filmski grad a odmah preko puta, ispod vodo-toranj, na koutnjakim padinama je Pionirski grad. Ovo deije odmaralite je izgraeno 1947 godine i bilo je mesto gde su se esto okupljali maliani iz cele prethodne Jugoslavije. Restoran Aca

devetka je dobro mesto za okrepljenje i dobar zalogaj pre sputanja do Topiderske reke i odlaska do Rakovikog manastira. Manastir se nalazi u uzanoj dolini izmeu brda Straevice i Miljakovake ume. Prvobitna crkva je podignuta 1386 godine ali je preseljena zbog podzemnih voda. Po predanju su same ikone preletele na mesto gde se nalazi sadanja crkva koja je posveena Svetom Arhangelu Mihajlu. Pored crkve su sahranjeni Vasa arapi i patrijarh Dimitrije. U kripti su grobovi Jevrema i Tomanije Obrenovi i Dimitrija Blaznavca. Preko puta manastira se nalazi izvor Svete Petke. Ovaj izvor je velika svetinja i nalazi se u grbu optine Rakovica. Imanje Karaorevia nalazi se na najviem breuljku Dedinja. Prostire se na istoku do Bulevara mira, na severu do kruga Gardijske brigade i kruga Prve armijske oblasti, na jugu do ulice Baje Pivljanina i naselja Koutnjak, i na zapadu skoro do Topiderske reke. Povrina ovog kompleksa je preko 100 hektara, od ega parkovi zauzimaju 27 hektara. Ostale povrine prema Topideru su pod umom. Na imanju su sazidani Kraljevski Dvor, graen od 1924. do 1929. godine i Beli Dvor, graen od 1934. do 1936. godine, sa istovremeno izgraenim prateim objektima. Dvor je sagraen na najlepem vrhu breuljka Dedinja, koji se uzdie na junoj strani Beograda. Njegov poloaj omoguava izvanredan pogled na sve strane: na istoku prema Vodovcu, na jugu ka Rakovici i Kneevcu, na zapadu prema Koutnjaku, na severu prema uu Save u Dunav i dalje ka Novom Beogradu i Zemunu. Izmeu velikih bulevara Kada su Srbi u Banatu podigli ustanak protiv Turaka, vezir Sinan-paa je toliko bio besan da je naredio da se spali najvea srpska svetinja moti Svetoga Save iz manastira Mileeve. To je uradio na Vraarskom platou da bi nevernici to bolje videli kako gore moti njihovog sveca. Turci su napravili lou procenu jer se kult Svetog Save posle tog ina jo vie uvrstio u srpskom narodu. U znak seanja na tom mestu je 1935 godine poela gradnja hrama Svetog Save. Iako jo nije dovren to je najvei pravoslavni hram na svetu. Narodna biblioteka Srbije je osnovana 1832 godine. Tokom Drugog svetskog rataje doivela sudbinu motiju Svetog Save izgorela je do temelja. Nova biblioteka je izgraena pored hrama prvog srpskog prosvetitelja 1970. godine. Pored ova dva simbola neunitivosti naroda postavljen je i trei, spomenik voi Prvog srpskog ustanka Karaoru Petroviu. Spomenik je postavljen na mesto sa koga je Vod posmatrao grad pred odsudni napad. Na mestu gde je logorovala njegova vojska, a neto kasnije bilo vojniko groblje, danas se nalazi Karaorev park. U parku je 1848 godine postavljen Spomenik oslobodiocima Beograda 1806 godine. Spomenik je podigao Karaorev sin Aleksandar, srpski knez i bio je to prvi javni spomenik podignut u Beogradu. U centralnom delu parka je Spomenik treepozivcima izginulim na Varovnici 1914-1915 godine. U parku se nalazi spomen-obeleje rtvama bombardovanja 1941 godine, Spomenik francuskom pesniku Alfonsu de Lamartinu i Spomenik Internacionalnim brigadama. Lavirint uburskih dvorita kod Kalinieve pijace postaje urbana celina sa Krunskom I Njegoevom ulicom. Tu se nalaze Prirodnjaki muzej i Muzej Nikole Tesle. U pravcu Zvezdare su crkva Pokrova Presvete bogorodice i crkva Svetog Ante sa prepoznatljivim zvonikom od crvene opeke za koji mnogi Beograani misle da je vatrogasni toranj. Potrebno je pomenuti i poznati Vozareviev Crveni krst po kome je taj deo grada dobio ime. Kau da je prvi srpski knjiar, Gligorije Vozarevi krajem etrdesetih godina devetnestog veka pronaao u njivi na Vraaru drveni krst. Pretpostavlja se da su na tom mestu spaljene moti Svetoga Save, pa je zato Gligorije postavio veliki crveni krst. Gde su se nekad palile lule Knez Milo je padinu koja se prostirala od naputene Batal-damije ka Dunavu podelio stanovnicima Savamale. Na jednom stubu je bila nacrtana lula koja je oznaavala da je slobodno paliti lule, pa je i novonastalo selo dobilo naziv Palilula. Kasnije se u taj kraj naseljavaju zanatlije a kada je sa Tamajdana izmeteno groblje i osnovano Novo groblje, Palilula postaje polako industrijska etvrt.

Imanje svog dede Jevrema, kralj Milan je poklonio Ministarstvu prosvete za izgradnju Botanike bate koja je nazvana Jevremovac. Tada je kupljen najsavremeniji staklenik koji je u upotrebi i danas i to je jedini ouvan staklenik sa kraja devetnestog veka u Evropi. Tokom Drugog svetskog rata je izgorela zgrada Botanikog zavoda. Jevremovac je obnovljen 1980 godine i od tadaje otvoren i za posete. Novo groblje predstavlja jedinstven muzej na Paliluli. Tu su sahranjeni mnogi znaajni ljudi koji su tokom prethodna dva veka iveli u Beogradu. U Aleji velikana su sahranjeni mnogi znaajni stanovnici Beograda 19 veka. Dovoljno je pomenuti Iliju Kolarca, Petra Koia, ivojina Miia, Branislava Nuia i njegov originalni piramidalni spomenik. Od 1963 godine, istaknute linosti kulturne, javne i politike scene se sahranjuju na Groblju zaslunih graana. Tu je i Spomen-groblje boraca u okupiranom Beogradu, Aleja Narodnih heroja, Srpska kosturnica iz Prvog svetskog rata, Spomen-kosturnica izginulih ruskih vojnika, Grobnica vojvode Radomira Putnika, vojna groblja francuske, britanske, italijanske, bugarske i austrougarske vojske. Tu su i spomen obeleja rtava bombardovanja, srpskim zarobljenicima, ratnicima Sremskog fronta, vojnicima izginulim u srpsko-turskim ratovima... Na drugoj strani ulice se nalazi Groblje oslobodilaca Beograda 1944 godine i pored njega Jevrejsko groblje. Iznad Novog groblja poinje uspon ka park-umi Zvezdara. Nekad golo brdo Zvezdara je poumljeno posle Drugog svetskog rata sadnicama javora i bagrema da bi se smanjili udari koave koja dolazi sa Dunava. Izletite Beli bagrem je mesto gde rado dolaze stanovnici Zvezdare, Karaburme i Palilule. Nekad je to bilo omiljeno izletite beogradskih Turaka i zvalo se Ekmekluk. Na vrhu brda se nalazi opservatorija po kojoj je ceo kraj dobio ime. Sa Zvezdare se prua lep pogled na Karaburmu, Mirijevo, Dunav i Banat sa druge strane reke. Bive ostrvo, Ada Huja je spojeno sa obalom kod Karaburme. Nekad je to bila gradska deponija pa industrijska zona a danas je ekoloka zona. U zatvorenom rukavcu Ada Huje se gradi marina. Iz ove marine amcem se najbre dolazi do najlepe beogradske plae Bele stene koja se nalazi nizvodno na istoimenoj dunavskoj adi. Naspram Bele stene se nalazi selo Slanci. Na rubu sela se nalazi manastir sa crkvom posveenom Svetom Arhiakonu Stefanu. Prvobitnu crkvu je podigao despot Stefan Lazarevi 1408 godine. Manastir je posedovao puno vrednih relikvija koje su vremenom razvuene. Danas se u crkvi nalazi ikona Bogorodice za koju se smatra da je udotvorna. Slanaki manastir je metoh manastira Hilandara. Dananja crkva je podignuta 1971 godine. U isto vreme kad i manastir u Slancima despot je podigao i manastir u susednom selu Vini. Ovaj manastir su Turci razorili krajem 16 veka i od njega je ostalo samo manastirite. U Vini se nalazi najvee i najistraenije neolitsko naselje u Evropi. Smatra se da je pre 65 vekova u Vini postojao jak privredni centar koji je mogao imati velik uticaj na zajednice srednje i jugoistone Evrope. Neolitsko naselje je prolost Vine a Nuklearni reactor je symbol njene budunosti. Kraj od Vine pa sve do Smedereva je poznat po uzgoju voa. Centar reona je Grocka. U naselju postoji ouvana stara arija iz 19. veka. Kod Begaljice se nalazi manastir Rajinovac. Manastir je zadubina Lazara Brankovia, poslednjeg srpskog dinastikog vladara iz 15. veka. Obnovio ga je begaljiki oberknez Stevan Andreji Palalija. Kau da mu je pri tome pomogao sluga Raja svojim novcem pa se manastir zato i zove Rajin novac. Manastirska crkva je posveena Roenju Presvete Bogorodice. Avala i Kosmaj Avala je poslednji planinski vis umadijskih planina na njihovom silasku u Panonsku niziju. Visoka je 511 metara. Nekad je na njenom vrhu bio srpski grad rnov. Potom je Turin gazi Pora utvrdio grad Havalu iz koga su Turci napadali Beograd dok ga 1521 godine nisu osvojili. Tokom Prvog svetskog rata, 1915 godine, Nemci sahranjuju telo nepoznatog srpskog ratnika pored ruevina Porinog grada. Posle rata, 1922 godine, podignut je manji spomenik na tom mestu. Stari grad na vrhu je sruen i na njegovom mestu je podignut 1938 godine Spomenik Neznanom junaku. Veliki spomenik, svakako najvee delo Ivana Metrovia, je nainjen od tamnog jablanikog granita. Avala 1964 godine dobija jo jedan ukras u vidu dve stotine metara visokog tornja. Izuzetno lepo i elegantno zdanje postalo je simbol planine i grada. Mnogim Beograanima je no 29 aprila 1999 godine bila najtea no tromesenog bombardova grada od NATO aviona. Te noi je toranj sruen i Avala je

ponovo postala jedno od viih, teko prepoznatljivih brda u okolini grada. Na Avali je 1924 godine podignut Mitroviev dom, prva planinarska kua u Srbiji. Neto kasnije je podignut i hotel Avala. Na junoj padini Avale se nalazi motel arapiev brest koji sada dre beogradski planinari. Pored motela je rastao brest Vase arapia, ispod koga su seokupljali hajduci i ustanici. Kada se on sruio planinari su posadili nov. Na putu koji od Belog Potoka vodi ka motelu je 1991 godine postavljen spomenik Vasi arapiu . Iza motela se nalazi skijaka staza sa iarom. Na mestu gde je 1964 godine avion sa sovjetskim ratnim veteranima udario u brdo, postavljen je spomenik. Nekad gola planina je poumljavana krajem devetnestog veka i izmeu dva rata. Poseban ukras planine je stado srna od petnaestak grla koje se povlai sa planine im naiu prvi jutarnji izletnici. Na podruju grada Beograda se nalazi i planina Kosmaj. Izdie se iznad Sopota i bila je omiljeno lovite despota Stefana Lazarevia. Despot je posle jedne nezgode u lovu tu i okonao. Pria se da je kod sela Ropoeva zaroptao, kod Tresija se zatresla despotova ruka. Sluge su pole da trae prenoite ali su otkrili da tu nema ni kua. Despot je kod Koraice poslednji put zakoraio, kod Pruatovca se opruio a kod Crkvine je preminuo. Tu, pored crkve Svetog Ilije je jo 1427 godine podignut mermerni obelisk na kome pie; Preobri i mili i slatki gospodin Despot, gore tomu tko ga vide na ovom mestu mrtva.. O despotovom prisustvu u ovom kraju najbolje svedoe tri kosmajska manastira. Manastir Kastaljan se nalazi na istonoj strani Kosmaja. Pored crkve posveene Svetom Georgiju u manastirskom kompleksu se nalazio despotov lovaki dom i letnjikovac. Manastir je u ruevinama ali je poelo njegovo obnavljanje. Manastir Pavlovac se nalazi kod Koraice. Zidao ga je Rade Neimar a ktitor je bio despot Stefan. Crkva je posveena Svetom Nikoli. Pretpostavlja se da je manastir Tresije zadubina kralja Dragutin a da ga je despot Stefan samo obnovio. Crkva je posveena Svetom Arhangelu Mihajlu. Nalazi se nedaleko od Sopota. U Nemenikuama se nalazi crkva Svetih apostola Petra i Pavla. U njoj je prenoio Arsenije arnojevi pre nego to je iz Srbije preao u Ugarsku. IZLETI FRUKA GORA Viljava i vijugava verna pratilja toka Dunava u duini oko 78 km, a iroka oko 15 km, Fruka Gora je kao isprepleteni valoviti venac na ovoj ravnici koju krasi tokom cele godine menjajui boje prema godinjim dobima. Planina sa mnogo raznovrsnog rastinja, cvea i drvea, sa najlepim pojem slavuja, kako je Bernard o na proputovanju ovim krajem odavno zakljuio, ini ovaj kraj ivopisnim, i u sebi krije veliko blago brojnih manastira jo iz davnih vremena. Bila je mesto kome su se posvetili svi duhovni ljudi ove pitomine, a inspiracija najpoznatijim ivopiscima koji su oslikavali ikonostase. Meu njima je i na, jedan od najslavnijih, Uro Predi. Najpoznatiji manastiri ovog kraja su Kruedol, Mala i Velika Remeta, Hopovo. Fruku goru mnogi nazivaju naom Svetom Gorom jer je uspela da sklonjena od urbanog, sauva mir prirode i istotu due ovekove. Kruedol je oslikan rukom majstora iz Rusije i Rumunije. Tu poiva i voa seobe Srba pre vie od tri veka pred najezdom Turaka, Arsenije III arnojevi. Velika Remeta ima najlepu fresku Svetog Dimitrija, a istiu se jo etiri vredne ikone poklonjene od prijatelja iz Rusije. Barokni zvonik takode je darovan od ruskih prijatelja u znak venog prijateljstva. Za manastir Mala Remeta kau da je arhitektonski najlepe skrojena crkva na Frukoj Gori. Staro Hopovo jedva ete pronai skriveno u gustom rastinju, a najvea radost je kada otkrijete raskono lep ikonostas u duborezu. Novo Hopovo ve je graeno u duhu evropske arhitekture XVI veka, smelijih linija i specifinog zamaha. SREMSKI KARLOVCI i voz Romantika Opevano, omiljeno, otmeno. Duhovno uzdignuto, lepotom uzvieno mesto Sremski Karlovci su jedino takvi mogli da iznedre naeg najveeg romantiara, pesnika Branka Radievia.

I sada, u naem vremenu mladi pevaju njegove pesme, to su postale za njih kultne pesme, i tako potujui svoju prolost ostaju verni i njegovom mudrom stihu koji svakome moe da bude putokaz za ivot: ,,sve to hou to i mogu". Na Branko poiva na vrhu Strailova iznad voljenih Karlovaca, sa tog mesta pogled dosee do linije horizonta, daleko od reke Dunav. Sremski Karlovci, kao spomenik lepoti postojanja, kao i raskona ipka na starom ormaru, kao uspomena na vreme kada je lepota vladala ovim svetom. Patrijarija, gimnazija, Saborna crkva, kue kao cvee u bati, iz kojih mami opojni miris vina karlovakih podruma. Sve se ini da je ovde i bog Bahus navraao omamljen miomirisom karlovakih vina. Probaete ih svakako. Ovo je mesto gde bi svako poeleo da ima svoj dom... Nije sluajno odabrano da do njega stiete vozom Romantika". Kao u stara, dobra vremena, vagoni prve, druge, tree klase, kupei u drvetu, atmosfera s poetka prolog veka. ini se da vam jo samo nedostaje lepeza i melodija sa gitare, pa da na trenutak odlutamo u neki proli vek pun ljubavi i mira medu ljudima. KOVAICA selo muzej Na velikoj mapi sveta ovo malo, slovako, ravniarsko selo ucrtano je velikim slovima. To je kolevka naivne umetnosti, iji su se zemljoradnici u slobodnom vremenu latili kiice i poela su da niu - uda! Pretee sadanjih slikara tako su otkrile jedan novi svet. Bili su to Zuzana Halupova sa razigranom decom, Jan Sokol sa kukuruznim listovima koji trepere, Martin Jona sa gromadnim figurama seljaka. Preko 200 njihovih dela uva se u galeriji Doma kulture kao kulturna batina Kovaice. Sada se likovni umetnici okupljaju u galeriji Babka" i stvaraju nove udesne likovne prizore. U ovoj metropoli naivne umetnosti upoznaete novu generaciju da-rovitih, koji osim na platnu likovno se iskazuju na raznim predmetima. Ovo selo likovnih arobnjaka osvaja miroljubivou i gostoljubivou. Povee vas u oblinji restoran Crveno vino" da se uverite. Uz zvuke ivahne slovake muzike igraju devojke i momci iz folk grupe Hruka". Neobino ukusna slovaka hrana i dobra vina uinie dogaaj jo lepim. Moda je lepo svratiti do graditelja violina Emila Njemeeka, a potom za srean put nai mir u tiini slovake Evangelistike crkve u kojoj se nalaze dela uvenog starog majstora Konstantina Danila. Ako bismo eleli da vam u ovom vremenu izdvojimo nekog od slikara onda bi to bila Zuzana Vereski, koja smatra da je svet najlepi kada ga krasi cvet; zato svuda moete videti njeno cvee: na preslicama, vazama, tikvama, krinjama, tanjirima, peglama. Za to vreme njen prijatelj slikar Pavel Hajko slika u slavu petlova. Otkad slika petao je tu, raskoan i razdragan, simbol buenja i budnog oka kojim Pavel svaki detalj savreno slika. KULTURNE MANIFESTACIJE BEOGRADA Fest - meunarodni filmski festival koji predstavlja najvie domete svetske kinematografije. Odrava se poslednjeg petka u februaru do prve nedelje marta, i ima revijalni karakter. Belef - medunarodni festival pozorita, plesa, vizuelne umetnosti i muzike. Odrava se u julu i avgustu, u pozoritima, na trgovima i ulicama. Bitef - medunarodna smotra pozorinog stvaralatva. Ima takmiarski karakter i odrava se u septembru. Bemus - su Beogradske muzike sveanosti koje se odravaju u prvoj polovini oktobra, i gde se izvode dela klasinog, etno i savremenog muzikog stvaralatva. Radost Evrope - meunarodna manifestacija druenja dece iz evropskih zemalja gde se predstavlja njihovo umetniko stvaralatvo. Ta nedelja deijih susreta je u prvoj nedelji oktobra.

Beogradski festival dokumentarnog i kratkometranog filma je takmiarskog karaktera, gde se filmovi grupiu po anrovima, uz pratee retrospektive. Organizuje se u poslednjoj nedelji maja. Oktobarski salon - promovie nova ostvarenja u oblasti likovne i primenjene umetnosti i dizajna domaih autora. 25 dana oktobra nude ih posetiocima kroz umetnike paviljone i galerije. Beogradski sajam knjiga, koji ima meunarodni karakter, odrava se u halama Beogradskog sajma, zadnje nedelje oktobra i predstavlja meunarodnu manifestaciju izdavaa i knjiara, na kojoj se predstavljaju nova izdanja domaih i stranih izdavaa ali i antikvarna i retka izdanja. Ima prodajni karakter.

KORISNE INFORMACIJETURIZAM INFO Turistika organizacija Beograda, Deanska 1 Turistiki info centri: - Aerodrom Beograd (09.00-20.00) - Glavna eleznika stanica (09.00-20.00, sub. 09.00-17.00) - Terazije, podzemni prolaz kod Palate Albanija (09.00-20.00, sub. 09.00-17.00, ned. 10.00-16.00) - Knez Mihailova 18 (09.00-21.00, sub. 09.00-17.00, ned. 10.00-16.00) - Savsko pristanite, Karaoreva (mart-novembar) Udaljenost Beograda od gradova: Atina 1147 km Be 661 km Budimpeta 400 km Bukuret 645 km Dimitrovgrad 339 km Istanbul 929 km Ljubljana 535 km Minhen 1097 km Moskva 2218 km Ni 235 km Novi Sad 74 km Podgorica 472 km Prag 972 km Pritina 366 km Rim 1288 km Sarajevo 325 km Segedin 219 km

324-84-04, 322-61-54 601-555, 605-555 lok. 2638 361-2732, 36-12-645 635-622, 635-343 2629-992

Skoplje 459 km Sofija 380 km Solun 680 km Subotica 171 km Varava 1196 km Vrac 84 km Zagreb 393 km Udaljenost Beograda od glavnih graninih prelaza: Maarska - Horgo: 203 km Maarska - Kelebija: 190 km Rumunija - Vatin: 100 km Bugarska - Gradina: 335 km Makedonija - Preevo: 391 km BiH - Badovinci: 118 km Hrvatska - Batrovci: 113 km AMBASADE Albanija, Bulevar mira 25A Alir, Maglajska 26 b Angola, Vase Pelagia 32 Argentina, Knez Mihailova 24/I Australija, ika Ljubina 13 Austrija, Kneza Sime Markovia 2 Belgija, Krunska 18 Belorusija, Deligradska 13 Bosna i Hercegovina, Milana Tankosia 8 Brazil, Krunska 14 Bugarska, Biraninova 26 eka Republika, Bulevar Kralja Aleksandra 22 Danska, Neznanog Junaka 9 a Egipat, Andre Nikolia 12 Ekvador, Graniarska 8/III Finska, Biraninova 29 Francuska, Pariska 11 Gana, Ognjena Price 50 Grka, Francuska 33 Gvineja, Ohridska 4 Holandija, Simina 29 Hrvatska, Kneza Miloa 62 Indija, Ljutice Bogdana 8 Indonezija, Bulevar mira 18 Irak, Puk. Puria 4

30 66 642 3671-211, 3671-213 3690-241, 3693-270 2621-550; 2623-569 330-34-00 3031-956, 3031-964; 3230-018, 3247-587; 3616-938 329-1277; 329-1993 323-97-81; 323-97-82 361-3980 3230-133; 3230-134 367-0443 265-05-85; 265-12-25 344-0135 3065-400 302-3500 3440-856; 3440-845 3226-523 344-48-40, 451-391; 202-39-00 3610-535; 3610-153 664-127, 266 10 29 367-40-62 467-508

Iran, Krunska 9 Italija, Biraninova 11 Izrael, Bulevar mira 47 Japan, Genex Apartments, Vladimira Popovia 6, 11070 Novi Beograd Kanada, Kneza Miloa Kina, Lackovieva 6 Kipar, Diplomatska Kolonija 9 DR Kongo, Diplomatska kolonija 3 Kuba, Ljube Jovanovia 9b, Belgrade Liban, Vase Pelagia 38 Libija, Mirka Tomia 6 Maarska, Krunska 72 Makedonija, Gospodar Jevremova 34 Malezija, A 406, Genex Apartments, Vladimira Popovia 6 Malteki Vitezovi, Bulevar Mira 6 Maroko, Sanje ivanovi 4 Meksiko, Knez Mihajlova 10/VIII Mjanmar, Kneza Miloa 72 Namibija, Boka Buhe 220, P.O.Box 48, 11306 Grocka Nemaka, Kneza Miloa 74-76 Norveka, Uika 43 Pakistan, Bulevar mira 62 Palestina, Maglajska 14 Peru, Terazije 1,II/5 Poljska, Ul. Kneza Miloa 38 Portugalija, Vladimira Gainovia 4 Republika Koreja, Uika 32 Rumunija, Kneza Miloa 70 Ruska Federacija, Deligradska 32: Katieva 8-10: SAD, Kneza Miloa 50 Sejeli, Beogradskog bataljona 42 Sirija, Mlade Bosne 31 Slovaka Republika, Bulevar umetnosti 18 Slovenija, Zmaj Jovina 33a panija, Prote Mateje 45 vajcarska, Biraninova 27 vedska, Ledi Pedzet 2, P.O.B. 5, 11040 Sveta Stolica, Svetog Save 24 Tunis, Vase Pelagia 19 Turska, Krunska 1

3238-782; 3238-783 306-6100 3672-400; 3672-401 301-2800 306-3000 662-737 3672-725; 3672-909 2664-131 369-2441 3691-178; 3691-179 2663-445; 2668-253 244-0472; 244-7479 328-49-24 311 3570 306-5859; 306-5858 369-02-88; 369-18-66 2638-111; 2638-822 361-7165; 361-9114 896-732 3064-300 3065910 2661-676 3671-407 322-1197; 322-1368 2065 301, 2065 318 2662-895, 2662-894 367 4225 3618-327 361-1323 361-1090 361-0544 361-9344; 361-3043 3547-309 344-3671; 344-0826 301-00-00 328-44-58, 328-26-10 344-02-31/2, 3, 4, 5, 6 3065-820, 3065-825 20 69 200 3085-356 3691-961; 3690-194 333 24 00

Ukrajina, Josipa Slavenskog 27 Velika Britanija, Resavska (Generala danova) 46 Zimbabve, Tolstojeva 51 KULTURNI CENTRI Kulturni centar Beograda, Knez Mihailova 6/I Dom omladine Beograda, Makedonska 22 Deji kulturni centar Beograd, Takovska 8 Centar za kulturu Lazarevac, Die urevia 2 Centar za kulturu Mladenovac, Vojvode Putnika 7 Centar za kulturu Politehnika akademija, Bulevar AVNOJ-a 152 Centar za kulturu Rakovica, Mika Kranjca 7 Centar za kulturu Sopot, Kosmajski trg 7 Centar za likovno obrazovanje Beograd, umatovaka 122 Centar za kulturu i sport umice, Ustanika 125 Centralni klub Vojske Srbije i Crne Gore, Brae Jugovia 19 Dom kulture i sportova Obrenovac, Beogradskog bataljona bb Dom kulture Studentski grad, Bulevar AVNOJ-a 179 Dom kulture Vuk Karadi, Bulevar kralja Aleksandra 77a Dom sportova omladine i pionira Pinki, Gradski park 2, Zemun Kulturno-obrazovni centar ukarica, Turgenjevljeva 5 Centar za kulturnu dekontaminaciju, Biraninova 21 Rex, Jevrejska 16 Studentski kulturni centar, Kralja Milana 48 Centar za ranu muziku RENESANS, Jove Ilia 2 STRANI KULTURNI CENTRI Ameriki kutak, Svetozara Markovia 23-25 Britanski savet, Terazije 8 Francuski kulturni centar, Zmaj Jovina 11 Gete institut (Nemaki kulturni centar), Knez Mihailova 50 Italijanski institut, Njegoeva 47/III Institut Servantes (panski kult. centar), ika Ljubina 19 Kanadski kulturni centar, Kneza Miloa 75 Ruski centar za nauku i kulturu, Narodnog fronta 33 KONCERTNE DVORANE Beogradska filharmonija, Studentski trg 11

367-1516; 367-1781 2645-055; 3060-900 367-2996; 367-4072 262-2071 324-8202 324-2011 812-3344 823-1230 609-527 583-346 825-1238 404-846 289-4533 323-9971 8721-361 673-623 242-4558 316-0270 559-368 681-422 3284-398 659-277 2491-123 323-1404 3023-800 3023-600 633-247 244-7217 632-573 306-3000 642-178 630-744

Dom sindikata, Trg Nikole Paia 5 Sava centar, Milentija Popovia 9, Novi Beograd Zadubina Ilije M. Kolarca, Studentski trg 5 POZORITA Atelje 212, Svetogorska 21 Beogradsko dramsko pozorite, Mileevska 64a Bitef Teatar, Skver Mire Trailovi 1 Pozorite Boko Buha, Trg Republike 3 Dadov, ure Salaja 6/I Malo pozorite Duko Radovi, Aberdareva 1 Jugoslovensko dramsko pozorite, Kralja Milana 50 Kamerna opera Madlenianum, Zemun, Glavna 32 KPGT, Radnika 3 Narodno pozorite, Francuska 3 Pan Teatar, Bulevar kralja Aleksandra 298 Pozorite lutaka Pinokio, Karaoreva 9, Zemun Pozoritance Pu, Boidara Adije 21 Pozorite Slavija, Svetog Save 16 Teatar Kult, Bulevar kralja Aleksandra 77a Teatar T, Bulevar kralja Aleksandra 77a Zvezdara Teatar, Milana Rakia 38 BIOSKOPI 20. Oktobar, Balkanska 2 Avala, Mileevska 64 Akademija 28, Nemanjina 28 Art Bioskop Museum, Uzun Mirkova 2 Balkan, Brae Jugovia 16 Vuk, Kralja Aleksandra 77a Dvorana KCB, Kolareva 6 DK Studentski Grad, Studentska Dom Omladine, Makedonska 22 Dom Sindikata, Trg Nikole Paia 5 Zvezda, Terazije 40 Jadran, Trg Republike 5 Jugoslavija, Bulevar Mihaila Pupina bb Kinoteka, Kosovska 11 Kozara, Terazije 25 Kosmaj, Terazije 11 Mala Kozara, Ivana Ribara 91-93 Mali Odeon, Kneza Miloa 14-16 Maslea, Resavska 78

323-4224 139-840 637-609 324-7342 241-31-55 322-0608 632-855 324-3643 323-2072 3244-506 316-2533 305-5070 620-946 4882-119 691-715 438-036 436-995 424-860 403-570 2419-664 687-182 423-247 3611-644 3281-888 3343-491 422-012 2621-174 269-8222 3248-202 3234-849 687-320 624-057 676-484 324-8250 3235-648 3227-279 643-280 361-1866

Millennium, Knez Mihailova 19 Odeon, Narodnog fronta 45 Partizan, Savski trg Roda, Poeka 83a Sava Centar, Milentija Popovia 9 Sloboda, Glavna 15, Zemun Tuckwood Cineplex, Kneza Miloa 7 Fontana, Pariske komune 13 City Academic, Bulevar AVNOJ-a 179 umadija Palas, Turgenjevljeva 5 ZADUBINE Vukova zadubina, Kralja Milana 2 Zadubina Branka opia, Kralja Milana 23 Zadubina Desanke Maksimovi, Skerlieva 1 Zadubina Ilije M. Kolarca, Studentski trg 5 Zadubina Ive Andria, Milutina Bojia 4 Zadubina Miloa Crnjanskog, Skerlieva 1 Zadubina Nikole Spasia, Knez Mihailova 47 ARHIVI Arhiv Jugoslavije, Vase Pelagia 33 Arhiv Srbije, Karnedijeva 2 Istorijski arhiv Beograda, Palmira Toljatija 1 Filmski arhiv, Kneza Vieslava 88 MUZEJI UMETNIKI MUZEJI Narodni muzej, Trg republike 1a Muzej primenjene umetnosti, Vuka Karadia 18 Muzej savremene umetnosti, Ue bb KULTURNO-ISTORIJSKI MUZEJI Etnografski muzej, Studentski trg 13 Istorijski muzej Srbije, Nemanjina 24 Jevrejski istorijski muzej, Kralja Petra I 71/1 Muzej istorije Jugoslavije, Trg Nikole Paia 11 Konak kneginje Ljubice, Kneza Sime Markovia 3 Konak kneza Miloa, Rakoviki put 2 Muzej Banjikog logora, Veljka Lukia Kurjaka 3 Beogradska tvrava, Kalemegdan Muzej grada Beograda, Zmaj Jovina 1 Muzej Jugoslovenske kinoteke, Kosovska 11 Muzej Mladenovca, Mladenovac, Vlajieva 68 Muzej pozorine umetnosti, Gospodar Jevremova 19

643-355 642-570 542-260 311-4322 618-126 323-6517 602-397 691-442 552-678 682-803 323-2524 436-780 635-073 323-1736 245-1242 624-050 650-755 337-0781 2606-336 354-9794

624-322 626-494 311-5713 328-1888 361-6268 2622-634 339-8916 638-264 660-422 669-690 631-766, 630-825 638-744 324-8250 823-2969 626-630

Muzej Srpske pravoslavne crkve Pedagoki muzej, Uzun Mirkova 14 Vojni muzej, Kalemegdan Vukov i Dositejev muzej, Gospodar Jevremova 21 Zaviajni muzej Zemuna, Glavna 9 Legat Milice Zori i Rodoljuba olakovia, Rodoljuba olakovia 2 Legat Paje Jovanovia i kolekcija Petra Popovia, Kralja Milana 21/IV Manakova kua, Gavrila Principa 5 Memorijalna galerija Petra Dobrovia, Kralja Petra I 36/IV Memorijalni muzej Jovana Cvijia, Jelene etkovi 5 Memorijalni muzej Nadede i Rastka Petrovia, Ljube Stojanovia 25 Muzej afrike umetnosti, Andre Nikolia 14 Muzej Aribalda Rajsa, Bulevar vojvode Miia 73 Muzej fizike kulture, Blagoja Parovia 156 Muzej FK Crvena zvezda, Ljutice Bogdana 1a Muzej Tome Rosandia, Vasilija Gaee 3 Spomen-muzej Ive Andria, Andriev venac 8/I TEHNIKI I PRIRODNO-ISTORIJSKI MUZEJI Muzej automobila, Majke Jevrosime 30 Muzej nauke i tehnike, ure Jakia 9 Muzej Nikole Tesle, Krunska 51 Muzej vazduhoplovstva, Aerodrom Beograd, Surin Prirodnjaki muzej, Njegoeva 51 PTT muzej, Palmotieva 2 elezniki muzej, Nemanjina 6 GALERIJE Atrijum Biblioteke grada Beograda, Knez Mihailova 56 Velika galerija DK Studentski grad, Bul. AVNOJ-a 179 Galerija Ada Vedanta, Radnika 59 Galerija Artget - KCB, Trg Republike 5 Galerija Artmedia, Studentski trg 13 Galerija Arheo, Gospodar Jovanova 31 Galerija Atrijum, Simina 10 Galerija Bazalt, Lazarevaki drum 7 Prodajna galerija Beograd, Kosaniev venac 19 Galerija Beogradski izlog - KCB , Trg Republike 5 Galerija Boidarac, Boidara Adije 3 Galerija Glas, Vlajkovieva 8

328-2593 625-621, 627-538 334-3441, 334-4408 625-161 617-766, 617-752 663-173 334-0176 633-335 262-2163 322-3126 767-140 651-654 656-122 355-5000, lok. 103 322-4412 651-434 323-8397 334-2625, 324-1566 187-360 243-3886 670-992 344-2149, 344-2568 3210-325 3610-334 629-278 2691-442 552-669 625-918 328-1888 188-864 626-431 553-689 303-3923 631-721 245-4845 324-0551

Galerija Zvono, Vinjieva 5 Galerija Zepter, Kralja Petra I 32 Galerija Monmartr, Skadarska 24 Galerija Ozon, Andriev venac 12 Galerija Pale, Blagoja Parovia 25 Galerija Paleta, Bulevar Mihaila Pupina 10Z Galerija Pero, Milentija Popovia 1 Galerija Progres, Knez Mihailova 27 Galerija Radionica due, Vajara ivojina Lukia 51 Galerija Radionica due, Milentija Popovia 9 Galerija Singidunum, Knez Mihailova 42 Umetnika galerija Stara kapetanija, Kej osloboenja 8 Galerija Trezor, Knez Mihailova 19 Galerija Fabris, Svetozara Markovia 28 Galerija Fantastika, Brankova 16 Galerija Haos, Cara Lazara 12 Galerija Harizma, Svetog Save 17 Galerija Helena, Trebevika 13 Galerija 12+, Vuka Karadia 12 Galerija 73, Poeka 83a Galerija Grafikog kolektiva, Obiliev venac 27 Galerija Doma vazduhoplovstva, trosmajerova 3 Galerija Doma omladine Beograda, Makedonska 22 Galerija Etnografskog muzeja, Studentski trg 13 Galerija Zadubine Ilije M. Kolarca, Studentski trg 5 Galerija Zadubine Miloa Crnjanskog, Francuska 7 Galerija Zadubine Nikole Spasia, Knez Mihailova 47 Galerija KCB, Knez Mihailova 6 Galerija NUBC, Mitropolita Petra 8 Galerija Politehnike akademije, Bulevar AVNOJ-a 152a Galerija SANU, Knez Mihailova 35 Galerija ULUS, Knez Mihailova 37 Galerija FLU, Knez Mihailova 53 Galerija fresaka, Cara Uroa 20 Galerija CK Vojske SCG, Brae Jugovia 19 Galerija-legat Petra Dobrovia, Kralja Petra I 36 Jugoslovenska galerija umetnikih dela, Dositejeva 1 Kua ure Jakia, Skadarska 34 Legat Milice Zori i Rodoljuba olakovia, R. olakovia 2 Legat Paje Jovanovia i zbirka P. Popovia, Kralja Milana 21 Likovna galerija - KCB, Knez Mihailova 6 Likovni klub Scena Crnjanski, Nemanjina 28

625-243 328-3339 324-5320 3036-032 541-042 135-150 3131-376 182-626 318-0177 311-4322 lok. 671 185-323 612-023 2621-954 324-4958 631-025 627-497 344-1994 551-196 632-450 557-142 627-785 316-4189 324-8202 328-1888 185-794 064/17-94-491 624-050 328-2609 751-763 698-222 334-2400 2621-954 630-635 262-1491 323-4712 262-2163 627-135 323-0302 663-173 334-0176 32-82-609 361-1645

Mala galerija ULUPUDS-a, Uzun Mirkova 12 Salon Muzeja savremene umetnosti, Pariska 14 Srena galerija - SKC, Kralja Milana 48 Umetnika radionica Radulovi, Crnotravska 13B Umetniki paviljon Cvijeta Zuzori, Mali Kalemegdan 1 Centar za grafiku i vizuelna istraivanja, Pariska 16 BIBLIOTEKE Narodna biblioteka Srbije, Skerlieva 1 Univerzitetska biblioteka Svetozar Markovi, Bul. kralja Aleksandra 71 Bibliografski institut, Terazije 26 Biblioteka grada Beograda, Knez Mihailova 56 Biblioteka Milutin Boji, Ilije Garaanina 5 Biblioteka Vlada Aksentijevi, Miloa Obrenovia 182, Obrenovac Biblioteka Dimitrije Tucovi, Die urevia 2, Lazarevac MUZIKA UMETNOST Opera i Balet su deo Narodnog pozorita, Francuska 3 Beogradska filharmonija, Studentski trg 11 Simfonijski orkestar RTS, Hilandarska 2 Simfonijski orkestar Umet. ansambla VSCG, Brae Jugovia 19 Jugokoncert, Terazije 41 Muzika omladina Beograda, Terazije 26 Muzika omladina Srbije, Terazije 26 Ansambl narodnih igara Kolo, Mitropolita Petra 8 Zadubina Ilije M. Kolarca, Studentski trg 5 HOTELI ***** Aleksandar Palas, Kralja Petra 13-15 Beograd Inter-Continental, Vladimira Popovia 10 Hyatt Regency, Milentija Popovia 5 Zlatnik, Slavonska 26 **** Slavija Lux, Svetog Save 2 Best Western Hotel M, Bulevar JNA 56a Majestic, Obiliev venac 28 Moskva, Balkanska 1 Palace, Topliin venac 23 ***

2622-582 630-940 360-2001 650-806 2622-281 328-2800 245-1242 337-0513 688-927 186-313 324-2418 872-1129 812-2997 620-946 630-744, 328-2977 324-8888 323-4711 323-99-16 686-090 688-960 762-361 637-609

330-5300 311-3333 3011-182 3167-511 2450-842 3972-560 3285-777 2686-255 185-585

Metropol, Bulevar kralja Aleksandra 69 Jugoslavija, Bulevar Nikole Tesle 3 Astorija, Milovana Milovanovia 1a Kasina, Terazije 25 Nacional, Beanijska kosa bb Union, Kosovska 11 Park, Njegoeva 4 Prag, Narodnog fronta 27 Rex, Sarajevska 37 Royal, Kralja Petra I 56 Skala, Beanijska 3, Zemun Splendid, Dragoslava Jovanovia 5 Le Petit Piaf, Skadarska 34 ** Balkan, Prizrenska 2 Beograd, Balkanska 52 Excelsior, Kneza Miloa 5 N, Bileka 57 Pota, Slobodana Penezia Krcuna 3 Slavija A, Svetog Save 1 Srbija, Ustanika 127c Ta, Beogradska 71 Trim, Kneza Vieslava 72 Lav, Cara Duana 240, Zemun Dom, Kralja Milutina 54 * Mihajlovac, Poeka 31 umadija, umadijski trg 8 / Bristol, Karaoreva 50 Central, Glavna 10, Zemun HOTELI U OKOLINI BEOGRADA Avala **, Vrh Avale Radmilovac **, Smederevski put bb Obrenovac *, Obrenovac, Miloa Obrenovia 189 Selters, Kralja Petra I 335, Mladenovac Vis, 13 proleterske 45, Lazarevac MOTELI ari, Ibarski put 6 (Ibarska magistrala, 17 km od BG) 1000 Rua, B kat., JNA 4 Era, A kat., Vlako Polje bb Lipovaka uma, B kat., Ibarski put bb

323-0911 2600-222 2645-422 323-5574 2601-122 324-8022 323-4723 361-0422 361-1862 626-426 196-605 323-5444 303-5252 2687-466 2645-199 323-1381 3972-183 361-4260 2450-842 289-0404 324-3507 354-0669 3163-289 684-841 3555-458 3554-255 631-895 191-712 390-6621 341-6131 872-1039 8221-351 812-2578 832-5419 649-248 8201-555 8325-419

Era, Meljak 109 KAMPOVI Koutnjak **, Kneza Vieslava 17 (7km od centra grada) Dunav **, Batajniki put bb, Zemun (12 km od centra grada) TELEKOMUNIKACIJE, POTE I BANKE Telekom Srbija AD, Takovska 2 Republika radiodifuzna agencija, Knez Mihailova 44/III MOBILNE MREE 063 Mobtel Srbija, (062, 063) Bulevar Nikole Tesle 42a, Novi Beograd Korisniki servis 064 Mobilna telefonija Srbije, (064, 065) Kosovska 47 Korisniki servis EKSPRESNA POTA PTT - Express mail service, Takovska 2 DHL, Omladinskih brigada 86 UPS, Aerodrom Beograd FEDEX Expres TNT, Cvijieva 60 LINIJE GRADSKE ELEZNICE Linija 1: Nova Pazova - Panevo Vojlovica Linija 2: Ripanj - Panevo Vojlovica Linija 3: Nova Pazova - Ripanj Linija 4: Zemun - Lajkovac Linija 5: Nova Pazova - Mladenovac Linija 6: Nova Pazova - Umari VEE ELEZNIKE STANICE Beograd Centar (Prokop), Prokopaka bb Beograd Dunav, ure akovia 39 Rakovica, Patrijarha Dimitrija bb Novi Beograd, Proleterske solidarnosti bb Zemun, Cvijieva 1 AVIO SAOBRAAJ JP Aerodrom Beograd, Surin - Centrala JAT Airways, Bulevar umetnosti 16, Novi Beograd - Srbija i Crna Gora i Evropa

8323-013 3555-127 199-072 32-32-664 328-25-07

3013-228 063-9863 3222-999 064-789 9809 318-1844 601-555 lok. 2112 605-652 769-232

3244-428 763-768 688-722 196-096 603-267 601-555, 605-555, 603-731 3112-123

- Ostale destinacije JAT poslovnice - Bulevar kralja Aleksandra 17 - Kralja Milana 18 - Hotel Slavija, Svetog Save 5 - Bulevar umetnosti 16, Novi Beograd - Aerodrom Beograd, alter na odlascima STRANE AVIO-KOMPANIJE Aeroflot (Rusija), Brae Jugovia 21 Aerosvit (Ukraina), Nikole Spasia 10 Air Bosna (Bosna), Jurija Gagarina 229/246 Air France (Francuska), Knez Mihailova 31 Air India (Indija), Bul. Mihaila Pupina 10G/324 Alitalia (Italija), Terazije 43 Austrian Airlines (Austrija), Terazije 3/III British Airways (V. Britanija), K. Mihailova 30/IV SA (eka), Prizrenska 2 Emirates (U. A. Emirati), Knez Mihailova 6 KLM (Holandija), Knez Mihailova 30/III Lot (Poljska), Terazije 3/VII Lufthansa (Nemaka), Terazije 3 Malev (Maarska), Nuieva 4 Olimpic Airways (Grka), 29. novembra 12 Quantas (Australija), Sremska 4 Royal Jordanian - Alia (Jordan), Prizrenska 7 Singapur Airlines, Golsvordijeva 10 Swiss (vajcarska), Terazije 3 Turkish Airlines (Turska), Trg Nikole Paia 8, 3232-561 ARTER KOMPANIJE Aviogenex, Vladimira Popovia 8 Jat Airways, Bulevar umetnosti 16 Montenegro Airlines, Knez Mihailova 23 Montavia, Narodnog fronta 23a AVIOTAKSI (iznajmljivanje aviona) JAT Aviotaksi, Vrac Aviogama, Veljka Dugoevia 41 Avio sluba, Omladinskih brigada 1 Aeroklub Surin, Galovaka 12, Surin Shuttle AIR, Aerodrom Beograd HELITAKSI (iznajmljivanje helihoptera)

3112-414 3232-372, 3231-042 642-773, 682-854 450-584, 2441-422 139-088 601-555, lok. 2712 3286-064 3283-430 3180-545 638-378 133-551 3245-344 3248-077 3281-303 687-350 624-435 3282-747 3248-892 3224-975 3114-742 3226-800 639-034 645-555 459-985 30-30-140

3119-385 3112-223 628-002 657-824 (013) 812-033 772-130, 601-555 lok. 2949 146-453, 199-278 8440-130, 8441-851 3191-771

Aeroput, Svetogorska 10 Prince Air, Francuska 24 Shut