Embed Size (px)
Citation preview
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
----------
NGUYỄN THỊ HỒNG NGỌC
NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN DU LỊCH LÀNG NGHỀ
TRUYỀN THỐNG TỈNH BẮC NINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC
HÀ NỘI – 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
----------
NGUYỄN THỊ HỒNG NGỌC
NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN DU LỊCH LÀNG NGHỀ
TRUYỀN THỐNG TỈNH BẮC NINH
Chuyên ngành: Địa lý học
Mã số: 60310501
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Hải
HÀ NỘI – 2014
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ i
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DU
LỊCH LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG ............. Error! Bookmark not defined.
1.1. Khái niệm ....................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Làng nghề truyền thống ........................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Du lịch làng nghề truyền thống ............... Error! Bookmark not defined.
1.2. Các điều kiện phát triển du lịch làng nghề truyền thống ..... Error! Bookmark
not defined.
1.2.1. Nhu cầu của du khách .............................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Tài nguyên du lịch làng nghề ................... Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Nguồn nhân lực ........................................ Error! Bookmark not defined.
1.2.4. Chính sách phát triển du lịch làng nghề truyền thống ... Error! Bookmark
not defined.
1.2.5. Cơ sở hạ tầng - cơ sở vật chất kỹ thuật .... Error! Bookmark not defined.
1.2.6. Vốn cho phát triển du lịch ....................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Ý nghĩa của việc phát triển du lịch làng nghề truyền thống Error! Bookmark
not defined.
1.4. Khái quát về du lịch làng nghề ở Việt Nam ... Error! Bookmark not defined.
1.4.1. Làng nghề Việt Nam ................................ Error! Bookmark not defined.
1.4.2. Tình hình phát triển du lịch làng nghề ở Việt Nam Error! Bookmark not
defined.
1.4.3. Bài học kinh nghiệm về phát triển du lịch làng nghề truyền thống . Error!
Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 1...................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH LÀNG NGHỀ
TRUYỀN THỐNG TỈNH BẮC NINH .................. Error! Bookmark not defined.
2.1. Khái quát về du lịch Bắc Ninh..................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Giới thiệu chung ..................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Thực trạng phát triển du lịch tỉnh Bắc Ninh ........... Error! Bookmark not
defined.
2.2. Điều kiện phát triển du lịch làng nghề truyền thống tỉnh Bắc Ninh ....... Error!
Bookmark not defined.
2.2.1. Nhu cầu của du khách .............................. Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Tài nguyên du lịch .................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Nguồn nhân lực ........................................ Error! Bookmark not defined.
2.2.5. Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch làng nghề
truyền thống ....................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.6. Hoạt động xúc tiến phát triển du lịch làng nghề truyền thống ......... Error!
Bookmark not defined.
2.2.7. Đánh giá chung ......................................... Error! Bookmark not defined.
2.3. Thực trạng du lịch làng nghề ở làng gốm Phù Lãng và làng tranh dân gian
Đông Hồ ................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Lý do lựa chọn .......................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Khách du lịch ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Sản phẩm du lịch ..................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.4. Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kĩ thuật phục vụ du lịch ................. Error!
Bookmark not defined.
2.3.5. Doanh thu du lịch ..................................... Error! Bookmark not defined.
2.4. Tác động của hoạt động du lịch làng nghề truyền thống tỉnh Bắc Ninh Error!
Bookmark not defined.
2.4.1. Tác động tới chất lượng cuộc sống .......... Error! Bookmark not defined.
2.4.2. Tác động tới việc bảo tồn giá trị của làng nghề ..... Error! Bookmark not
defined.
2.4.3. Tác động tới môi trường trong khu vực ... Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 2...................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH TẠI
CÁC LÀNG NGHỀ CỦA TỈNH BẮC NINH ....... Error! Bookmark not defined.
3.1. Định hướng phát triển ..................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Cơ sở định hướng ..................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Các định hướng chính .............................. Error! Bookmark not defined.
3.2. Giải pháp phát triển ........................................ Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Giải pháp về quy hoạch ............................ Error! Bookmark not defined.
3.2.2.Giải pháp về thị trường .............................. Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Giải pháp về sản phẩm và liên kết các tuyến du lịch .... Error! Bookmark
not defined.
3.2.4. Giải pháp về đầu tư vốn và cơ sở vật chất kỹ thuật Error! Bookmark not
defined.
3.2.5. Giải pháp về hỗ trợ cộng đồng địa phương ............ Error! Bookmark not
defined.
3.2.6. Giải pháp về bảo tồn và phát huy giá trị làng nghề Error! Bookmark not
defined.
3.2.7. Giải pháp về bảo vệ tài nguyên môi trường ........... Error! Bookmark not
defined.
3.2.8. Giải pháp về xúc tiến, quảng bá ............... Error! Bookmark not defined.
3.3. Một số kiến nghị ............................................. Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 3...................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .............................................................. Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... iii
PHỤ LỤC ................................................................. Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Lượng khách du lịch đến Bắc Ninh giai đoạn 2006 - 2013 .............. Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.2: Số lượng các làng nghề tỉnh Bắc Ninh - năm 2013 Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.3: Cơ cấu ngành nghề ở làng nghề tỉnh Bắc Ninh - 2013 .. Error! Bookmark
not defined.
Bảng 2.4: Lao động trong ngành du lịch tỉnh Bắc Ninh (2007 - 2013) ........... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.5: Mức độ tham gia các hoạt động du lịch làng nghề truyền thống ..... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.6: Tỉ lệ cơ sở sản xuất tại làng nghề nhận được sự hỗ trợ trong ........... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.7: Số lượng cơ sở lưu trú du lịch tỉnh Bắc Ninh (2006 - 2013) ............ Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.8: Lượng khách du lịch đến Phù Lãng và Đông Hồ giai đoạn 2009-2013
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.9: Hình thức đi du lịch của khách khi đến làng nghề . Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.10: Số lần khách đến làng nghề .................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.11: Điểm hấp dẫn du khách khi đến với làng nghề .... Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.12: Tình hình tiêu dùng các loại hình dịch vụ du lịch của LN gốm Phù Lãng
và tranh Đông Hồ ...................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH
Biểu đồ 2.1: Cơ cấu khách du lịch quốc tế đến Bắc Ninh phân theo thị trường (Giai
đoạn 2006 - 2013 ) .................................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.2: Cơ cấu khách du lịch quốc tế đến Bắc Ninh phân theo mục đích chuyến
đi (Giai đoạn 2006 - 2013) ........................................ Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.3: Doanh thu du lịch tỉnh Bắc Ninh .......... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.4: Cơ cấu doanh thu du lịch ...................... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.5: Nhu cầu của du khách khi đến với làng nghề truyền thống ......... Error!
Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.6: Lượng khách du lịch đến Phù Lãng và Đông Hồ giai đoạn 2009-2013
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.7: Mức độ đáp ứng nhu cầu của khách về sản phẩm làng nghề ....... Error!
Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.8 : Doanh thu từ sản phẩm làng nghề giai đoạn 2008 – 2013 .......... Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.1: Sơ đồ hành chính tỉnh Bắc Ninh .............. Error! Bookmark not defined.
Hình 2.2: Phân bố các làng nghề truyền thống tỉnh Bắc Ninh Error! Bookmark not
defined.
Hình 3.3: Bản đồ các tuyến du lịch tỉnh Bắc Ninh ................................................... 78
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa
CSSX Cơ sở sản xuất
DNNN Doanh nghiệp Nhà nước
ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long
ĐBSH Đồng bằng sông Hồng
GD - ĐT Giáo dục - đào tạo
KT - XH Kinh tế - xã hội
LATS Luận án tiến sĩ
LN Làng nghề
LNTT Làng nghề truyền thống
LT - TP Lương thực - thực phẩm
NN & PTNT Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
NXB Nhà xuất bản
SX Sản xuất
TP Thành phố
TX Thị xã
UBND Ủy ban nhân dân
i
PHẦN MỞ ĐẦU
1.Lí do chọn đề tài
Ngày nay, sự phát triển mạnh mẽ của du lịch toàn cầu và những xu hướng du
lịch mới xuất hiện trong thời gian gần đây đã và đang thúc đẩy cạnh tranh mạnh mẽ
giữa các quốc gia trên thế giới. Trong bối cảnh chung, Du lịch Việt Nam đã có sự
chuyển biến mạnh mẽ và tăng trưởng liên tục, đóng góp đáng kể cho phát triển kinh
tế, văn hoá, xã hội nước ta, khẳng định chủ trương đường lối đúng đắn của Đảng,
Nhà nước về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trong công cuộc
đổi mới, CNH - HĐH đất nước.
Trong xu thế hội nhập và mở cửa, LNTT đang dần lấy lại vị trí quan trọng của
mình trong đời sống kinh tế, văn hoá, xã hội của mỗi dân tộc mỗi quốc gia. Mỗi LN
như một hình ảnh đầy bản sắc, khẳng định nét riêng biệt, độc đáo không thể thay
thế; một cách giới thiệu sinh động về đất nước và con người của mỗi vùng miền, địa
phương. Phát triển du lịch LN chính là một hướng đi đúng đắn và phù hợp, được
nhiều quốc gia ưu tiên trong chính sách quảng bá và phát triển du lịch. Những lợi
ích to lớn của việc phát triển du lịch LN không chỉ thể hiện ở những con số tăng
trưởng lợi nhuận kinh tế, ở việc giải quyết nguồn lao động địa phương mà hơn thế
nữa, còn là một cách thức gìn giữ và bảo tồn những giá trị văn hoá của dân tộc. Đó
là những lợi ích lâu dài không thể tính được trong ngày một ngày hai.
Trong những năm gần đây, loại hình du lịch LNTT ở Việt Nam ngày càng hấp
dẫn du khách, đặc biệt là du khách nước ngoài, bởi những giá trị văn hóa lâu đời và
cách sáng tạo sản phẩm thủ công đặc trưng ở mỗi vùng. Đi dọc chiều dài đất nước,
du khách gần như có thể dừng chân ở bất cứ địa phương nào để tìm hiểu về LNTT.
Theo thống kê của Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, hiện nay cả nước có khoảng hơn
3000 LN thủ công, thuộc 11 nhóm nghề chính là sơn mài, gốm sứ, thêu ren, mây tre
đan, cói, dệt, giấy, tranh dân gian, gỗ, đá, kim khí. Trong đó tỉnh Bắc Ninh là địa
phương tập trung nhiều LNTT đặc sắc như: làng đúc đồng Đại Bái, làng gỗ mỹ
nghệ Đồng Kỵ, làng tranh dân gian Đông Hồ, làng mây tre hun Xuân Lai, làng gốm
Phù Lãng… LN ở Bắc Ninh có lịch sử tồn tại từ hàng trăm năm nay, được phân bố
ii
rộng khắp trên địa bàn tỉnh và hoạt động hầu hết ở các ngành kinh tế chủ yếu. Lợi
thế của phần lớn các LN ở Bắc Ninh là nằm trên trục giao thông thuận lợi, cả đường
bộ lẫn đường sông nên thuận tiện để xây dựng các chương trình du lịch.
Bước vào thời kỳ đổi mới, hoạt động LN đã đóng góp cho xã hội một lượng
hàng hoá khá phong phú, giải quyết việc làm và tăng thêm thu nhập cho cư dân
nông thôn, và một phần không nhỏ thu nhập có được là từ nguồn tiêu dùng của
khách du lịch. Tuy nhiên, dưới góc độ quản lý việc khai thác lợi thế của LN cho
việc phát triển du lịch của địa phương được xem là chưa hiệu quả và mang tính tự
phát, chưa hình thành cách làm chuyên nghiệp. Qua công tác thống kê cho thấy
lượng khách du lịch đến các LNTT trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh hàng năm có khoảng
15.000 - 20.000 lượt khách, chỉ chiếm tỷ trọng 0,3 - 0,4% tổng lượt khách đến Bắc
Ninh, đồng nghĩa với việc khai thác thế mạnh làng nghề truyền thống cho hoạt động
du lịch còn chưa được coi trọng. Bởi vậy, vấn đề đi tìm các biện pháp để du lịch LN
thực sự phát huy tiềm năng và hiệu quả, đóng góp ngày một lớn và bền vững hơn
cho mục tiêu phát triển du lịch cũng như phát triển kinh tế, xã hội, bảo tồn các giá
trị văn hóa… được coi là nhiệm vụ hết sức cấp thiết, nhất là trong giai đoạn Việt
Nam đang từng bước hội nhập toàn diện cùng với châu lục và thế giới.
Xuất phát từ những lý do trên, để đánh giá đúng thực trạng và đưa ra các giải
pháp, kiến nghị nhằm khai thác tốt các thế mạnh của làng nghề vào việc phát triển
du lịch. Với mong muốn thúc đẩy du lịch Bắc Ninh phát triển hơn nữa, đồng thời
góp phần phát huy giá trị văn hóa truyền thống tỉnh Bắc Ninh, tác giả đã lựa chọn
đề tài: “ Nghiên cứu phát triển du lịch làng nghề truyền thống tỉnh Bắc Ninh”
làm nội dung nghiên cứu.
2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu
Liên quan đến LN và du lịch LN thời gian qua đã có những công trình
nghiên cứu ở những khía cạnh khác nhau. Học viên đã tìm hiểu một số công trình
khoa học của các nhà khoa học để có thể vận dụng những kết quả khoa học đã đạt
được vào lĩnh vực nghiên cứu của luận văn, cụ thể là:
iii
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bạch Thị Lan Anh (2010), Phát triển bền vững làng nghề truyền thống
vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, Luận án tiến sĩ kinh tế, Hà Nội.
2. Đào Thế Anh (2005), Phát triển cụm công nghiệp nông thôn từ làng nghề
truyền thống, Tạp trí Xưa và nay.
3. Ban Thường vụ tỉnh ủy Bắc Ninh (2010), Nghị quyết 12/NQ - TW về xây
dựng, phát triển cụm công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp.
4. Nguyễn Thị Ngọc Cẩm (2013), Nghiên cứu phát triển bền vững du lịch
làng nghề tỉnh Thừa Thiên Huế, Kỷ yếu Hội thảo Festival nghề và làng
nghề truyền thống Huế, trang 12 - 16.
5. Hoàng Văn Châu- Phạm Thị Hồng Yến- Lê Thị Thu Hà (2007), Làng
nghề du lịch Việt Nam, NXB Thống Kê, Hà Nội.
6. Nguyễn Như Chung (2012), Quá trình hoàn thiện các chính sách thúc
đẩy phát triển làng nghề ở Bắc Ninh giai đoạn từ 1997 đến 2003, Thực
trạng, kinh nghiệm và giải pháp, Luận án tiến sĩ kinh tế.
7. Nguyễn Trí Dĩnh (Chủ nhiệm) (2005), Những giải pháp nhằm phát triển
làng nghề ở một số tỉnh đồng bằng sông Hồng, Đề tài nghiên cứu khoa
học cấp Bộ, Hà Nội.
8. Vũ Văn Đông (2010), Mỗi làng một sản phẩm, là giải pháp để phát triển
du lịch bền vững - kinh nghiệm từ các nước và Việt Nam, Tạp chí Phát
triển và hội nhập, số 3, trang 34-37.
9. Vũ Thế Hiệp (2008), Tiềm năng phát triển làng nghề du lịch tỉnh Thừa
Thiên Huế, Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm
Huế, trang 120-123.
10. Nguyễn Xuân Hoản, Đào Thế Anh (2013), Tiềm năng phát triển du lịch
nông thôn và sự tham gia của các công ty du lịch lữ hành vào việc phát
triển du lịch nông thôn ở Việt Nam, Kỷ yếu Hội thảo Festival nghề và
làng nghề truyền thống Huế, trang 57-76.
iv
11. Mai Thế Hởn (2000), Phát triển làng nghề truyền thống trong quá trình
CNH-HĐH ở vùng ven thủ đô Hà Nội, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Học viện
Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
12. Mai Thế Hởn, Hoàng Ngọc Hòa, Vũ Văn Phúc (2003), Phát triển làng
nghề truyền thống trong quá trình CNH - HĐH, NXB Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
13. Nguyễn Lê Thu Hiền (2014), Làng nghề truyền thống phục vụ du lịch ở
tỉnh Thừa Thiên Huế, Luận án tiến sĩ kinh tế - Học viện Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
14. Huỳnh Đình Kết (2005), Tổng quan nghề thủ công truyền thống Huế, giá
trị, thực trạng và giải pháp, Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Di sản ngành
nghề thủ công truyền thống trong bối cảnh thành phố Festival”, Huế.
15. An Vân Khánh (2013), Phát triển làng nghề, ngành nghề gắn với du
lịch, Kỷ yếu “Hội thảo Festival nghề và làng nghề truyền thống Huế”,
trang 39-S47, Huế.
16. Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (2003), Thực trạng và
những giải pháp nhằm phát triển làng nghề tỉnh Bắc Ninh, Kỷ yếu Hội
thảo khoa học, Hà Nội.
17. Liên Minh (2009), Một số vấn đề bảo tồn và phát triển làng nghề, Kỷ
yếu Hội thảo “Nghề và làng nghề thủ công truyền thống: Tiềm năng và
định hướng phát triển”, Huế.
18. Niên giám thống kê Bắc Ninh 2013, NXB Thống kê, Hà Nội.
19. Nguyễn Phước Phú Quang (2013), Du lịch làng nghề ở đồng bằng sông
Cửu Long -Một lợi thế văn hóa để phát triển du lịch, Tạp chí Phát triển
và hội nhập, số 10, trang 62-66.
20. Trần Nhạn (1996), Du lịch và kinh doanh du lịch, NXB Văn hóa - Thông
tin, Hà Nội
21. Phạm Côn Sơn (2004), Làng nghề truyền thống Việt Nam, NXB Văn hóa
dân tộc, Hà Nội.
v
22. Sở Công Thương Bắc Ninh, Báo cáo định hướng chiến lược phát triển
các làng nghề, thực trạng đầu tư vào các làng nghề và tình hình phát
triển các làng nghề tại Bắc Ninh, 2012.
23. Sở Công Thương Bắc Binh, Phương hướng và giải pháp phát triển làng
nghề tiểu thủ công nghiệp trong thời kỳ CNH -HĐH, năm 1998.
24. Sở Văn hóa -Thể thao và Du lịch Bắc Ninh, Báo cáo Hoạt động phát
triển du lịch của tỉnh thời kỳ 2006 - 2013.
25. Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Bắc Ninh, Khai thác làng nghề tỉnh
Bắc Ninh trong các chương trình du lịch của tỉnh, Chuyên đề của Phòng
Nghiệp vụ Du lịch, 2014.
26. Nguyễn Minh Tuệ (1999), Địa lý du lịch, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh.
27. Trần Đức Thanh (2008), Nhập môn khoa học du lịch, NXB Đại học
Quốc gia Hà Nội.
28. Nguyễn Thế Thư (2005), Cho vay vốn hỗ trợ các làng nghề truyền thống
một hướng đi đúng góp phần đẩy mạnh CNH - HĐH nông thôn Bắc Ninh,
Tạp chí Giáo dục l ý luận, Hà Nội.
29. Trang tin Ban quản lý di tích Khu tưởng niệm các vua nhà Mạc, Tìm
hướng phát triển cho du lịch làng nghề Việt Nam, mactrieu.vn.
30. UBND tỉnh Bắc Ninh (2011) Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh
Bắc Ninh giai đoạn 2011- 2020 và định hướng đến năm 2030”.
31. Trần Minh Yến (2003), Phát triển làng nghề truyền thống ở nông thôn
Việt Nam trong quá trình CNH - HĐH, Luận án tiến sĩ kinh tế, Viện Kinh
tế học, Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn Quốc gia.
