TRENDY EKONOMICZNE WSPÓŁCZESNEJ EUROPY - IM … · 9 Społeczeństwo informacyjne, MŚP, Internet, komputeryzacja, informacja. Monika JAWORSKA, Monika KARBOWNIK MAŁE I ŚREDNIE

Redakcja

Milan Popović

Michał Błaszczyk

TRENDY EKONOMICZNE

WSPÓŁCZESNEJ EUROPY

Łódź 2011

Recenzent : dr Jarosław Zając

Redakcja: mgr Milan Popović, mgr Michał Błaszczyk

Publikacja dofinansowana przez Dziekana

Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego

Autorzy referatów:

Michał Błaszczyk

Natalia Bujan

Joanna Ceranka

Oktawian Jaroszewicz

Monika Jaworska

Monika Karbownik

Agata Kosińska

Jakub Koziński

Jacek Kozłowski

Katarzyna Kiliańska

Paulina Pabiańska

Milan Popović

Marcin Sabela

Joanna Sobczak

Adam Stangreciak

Adrian Szyszkowski

Urszula Wasińska

Piotr Wojciechowski

ISBN: 978-83-928174-5-1

Wszelkie prawa zastrzeżone

Wydawca: Studenckie Koło Naukowe

Technologii Internetowych i Multimedialnych „IM-Tech”

ul. P.O.W. 3/5, 90-255 Łódź

http://www.imtech.uni.lodz.pl

e-mail: [email protected]

Przygotowanie do druku: Adam Kościelniak

Projekt okładki: Anna Fokczyńska

Druk i oprawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

ul. Lindleya 8, 90-131 Łódź

tel. (42) 665-58-63

http://www.wydawnictwo.uni.lodz.pl/

e-mail: [email protected]

Spis treści

Wstęp .......................................................................................................... 5

ROZDZIAŁ I: TRENDY TECHNOLOGICZNE ...................................... 7

Monika JAWORSKA, Monika KARBOWNIK: Małe i średnie

przedsiębiorstwa w dobie społeczeństwa informacyjnego .......................... 9

Agata KOSIŃSKA, Adrian SZYSZKOWSKI: Rola i znaczenie

europejskiego społeczeństwa informacyjnego w dobie procesów

globalizacji................................................................................................. 17

Marcin SABELA, Piotr WOJCIECHOWSKI: Zastosowanie

technologii pick-by-point w gospodarce magazynowej ............................ 25

Adam STANGRECIAK: Rozwój rynku e-booków w Europie .............. 31

ROZDZIAŁ II: TRENDY FINANSOWE ................................................. 37

Michał BŁASZCZYK: Zastosowanie algorytmów kryptograficznych

i bezpieczeństwo w usługach bankowości elektronicznej ......................... 39

Jakub KOZIŃSKI: Slow money ............................................................. 47

Joanna SOBCZAK: Bankowość elektroniczna w Unii Europejskiej

na przykładzie Polski ................................................................................. 55

Milan POPOVIĆ: Rozwój polskiego rynku faktoringowego

w porównaniu do krajów europejskich ...................................................... 63

ROZDZIAŁ III: TRENDY EKONOMICZNE

W POZOSTAŁYCH DZIEDZINACH ...................................................... 71

Natalia BUJAN: Rozwój i innowacje w europejskich inteligentnych

systemach transportowych ......................................................................... 73

Joanna CERANKA, Oktawian JAROSZEWICZ: Centra logistyczne

w Polsce i Europie...................................................................................... 81

Katarzyna KILIAŃSKA, Urszula WASIŃSKA: Społeczna

odpowiedzialność biznesu. Przykłady dobrych praktyk przedsiębiorstw .. 89

Paulina PABIAŃSKA, Jacek KOZŁOWSKI: Handel emisjami CO2.

Szanse i zagrożenia .................................................................................... 97

O wydawcy ................................................................................................. 105

5

Wstęp

Publikacje członków studenckich kół naukowych stanowią początek

w życiu dojrzałego pracownika naukowego. Podążając tą ścieżką, studenci

Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego podjęli

się wydania kolejnej monografii z cyklu „Trendy ekonomiczne”. Po trendach

ekonomicznych mających zastosowanie w Polsce, a następnie Unii Euro-

pejskiej, podjęto się tematyki trendów ekonomicznych ogólnie rozumianej

współczesnej Europy. Treść przedstawionych artykułów wskazuje na bardzo

szerokie spektrum zainteresowań naukowych studentów, którzy w swoich

pracach wyjaśniają trendy występujące w gospodarce krajów europejskich.

Książka składa się z trzech części: trendy technologiczne, trendy finansowe

oraz trendy ekonomiczne w pozostałych dziedzinach gospodarki.

Artykuły zamieszczone w części pierwszej nawiązują do innowa-

cyjnych rozwiązań technologicznych, a ich tematyka przedstawia rozwią-

zania, bez których trudno jest wyobrazić sobie współczesną gospodarkę.

W tej części zostało przedstawione społeczeństwo informacyjne z punktu

widzenia małych i średnich przedsiębiorstw oraz jego rola i znaczenie

w dobie procesów globalizacji. Następnie zostało przedstawione rozwiązania

technologiczne „pick-by-point”, mające zastosowanie w gospodarce magazy-

nowej oraz rozwój rynku książek elektronicznych w Europie.

Druga część składa się z opracowań dotyczących trendów o tematyce

finansowej. Wprawdzie, tematyka zastosowania algorytmów kryptogra-

ficznych i bezpieczeństwa w usługach bankowości elektronicznej mogłaby

również zostać umieszczona w rozdziale technologicznym, aczkolwiek

zastosowanie w bankowości miało decydujący wpływ na jego umieszczenie.

Kolejne opracowania przedstawiają ruch Slow Movement, mający na celu

odwrócenie trendu coraz szybszego życia, bankowość elektroniczną w Unii

Europejskiej na przykładzie Polski oraz rozwój polskiego rynku faktoringo-

wego w porównaniu do krajów europejskich.

6

Trzeci, ostatni rozdział przedstawia pozostałe trendy gospodarcze,

wśród których zostały opisane innowacje i rozwój w europejskich

inteligentnych systemach transportowych, następnie centra logistyczne

w Polsce i Europie. W tejże części znalazły swoje miejsce przykłady dobrych

praktyk przedsiębiorstw mające zastosowanie w społecznej odpowiedzial-

ności biznesu, oraz korzyści i zagrożenia z handlu emisjami CO2, które

przedstawiają zakończenie rozdziału.

Pokładamy nadzieję, iż niniejsza publikacja pozwoli pogłębić

czytelnikowi wiedzę z zakresu szeroko pojętych trendów ekonomicznych,

oraz będzie stanowiła źródło inspiracji do dalszych prac i badań w tym

zakresie.

Składamy podziękowania za pomoc przy recenzowaniu niniejszej

publikacji Panu dr. Jarosławi Zającowi z Katedry Informatyki Ekonomicznej

Uniwersytetu Łódzkiego.

mgr Milan Popović

mgr Michał Błaszczyk

Katedra Informatyki Ekonomicznej

Uniwersytet Łódzki

ROZDZIAŁ I

TRENDY TECHNOLOGICZNE

9

Społeczeństwo informacyjne, MŚP, Internet,

komputeryzacja, informacja.

Monika JAWORSKA*, Monika KARBOWNIK

*

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA

W DOBIE SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO

Małe i średnie przedsiębiorstwa są podstawą europejskich gospodarek. Ich

elastyczność, gotowość do wprowadzania innowacji, technologii wnosi pozytywny

wpływ do integracji gospodarczej. Dlatego tak ważne jest, aby w czasach społeczeństwa

informacyjnego, firmy te korzystały z technologii informacyjnych i komunikacyjnych.

Część pierwsza pracy zawiera charakterystykę MŚP z uwzględnieniem definicji opartej

na kryteriach ilościowych i jakościowych. Ponadto, zwrócono uwagę na rolę i znaczenie

tego sektora w gospodarce. W kolejnej części pracy podjęto próbę wyjaśnienia definicji

społeczeństwa informacyjnego i przybliżenie jego istoty. Część ostatnia przedstawia

rozwiązania stosowane przez MŚP z zakresu wykorzystania technologii informacyjnych

i komunikacyjnych.

1. CHARAKTERYSTYKA SEKTORA MŚP

1.1. KLASYFIKACJA MŚP ZGODNIE Z KRYTERIAMI ILOŚCIOWYMI

Mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP)

spełniają ważną rolę w gospodarce krajów europejskich. W sektorze MŚP

skupiają się ludzkie umiejętności i zdolności w zakresie przedsiębiorczości,

innowacji i zatrudnienia. W Unii Europejskiej MŚP stanowi 99 wszystkich

przedsiębiorstw i zapewnia 75 mln miejsc pracy1. Dlatego tez wsparcie tego

sektora jest jednym z priorytetów Wspólnoty Europejskiej. W celu sprawie-

dliwego traktowanie przedsiębiorstw w całej Unii, w dniu 1 stycznia 2005

roku, weszło w życie Zalecenie Komisji ustanawiające nową definicję MŚP.

Zgodnie z unijnymi wytycznymi MŚP to firma zatrudniająca do 250 pracow-

ników, a jej roczny obrót jest mniejszy niż 50 milionów euro oraz/lub całko-

wity bilans roczny nie przekracza 43 milionów euro.

* Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział

Zarządzania i Administracji, Studenckie Koło Naukowe Koncept, dr Monika Stachowicz. 1 Nowa definicja MŚP: poradnik i wzór oświadczenia, Wspólnoty Europejskie, 2010.

10

Tabela 1. Kryteria podziału na mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa

Kategoria przedsiębiorstwa

Liczba osób zatrudnionych

Roczny obrót Całkowity bilans roczny

Mikro <10 ≤ 2 mln euro ≤ 2 mln euro

Małe <50 ≤ 10 mln euro ≤ 10 mln euro

Średnie <250 ≤ 50 mln euro ≤ 43 mln euro

Źrodło: Opracowanie własne na podstawie Nowa definicja MŚP: poradnik i wzór

oświadczenia, Wspólnoty Europejskie, 2010.

1.2. KLASYFIKACJA MŚP ZGODNIE Z KRYTERIAMI JAKOŚCIOWYMI

Definicje małych i średnich przedsiębiorstw uwzględniają, oprócz kry-

teriów ilościowych, kryteria jakościowe obejmujące finansową niezależność,

jedność własności i zarządzania, a także typową strukturę organizacyjną2.

MŚP charakteryzuje się samodzielnością ekonomiczną i prawną

właściciela, jest to zasadnicze kryterium wyodrębniania małej firmy. Przez

samodzielność rozumie się taki stan, kiedy właściciel może wprowadzać

w życie swoja inicjatywę, na własne ryzyko pełni funkcje kierownicze

i zarządzające, niezależnie od woli osób trzecich. Drugą cechą typowa dla

tego sektora, odróżniającą ten typ od przedsiębiorstwa dużego, jest

nacechowanie struktury przedsiębiorstwa przez osobę właściciela. Ma on

wpływ na każdą, nawet najdrobniejszą decyzję, jest codziennie obecny

w firmie i we właściwy sobie sposób kształtuje stosunki z pracownikami.

Kolejną cechą jest odrębny typ gospodarki finansowej, bowiem

powstanie przedsiębiorstwa finansowane jest ze środków własnych lub

rodziny przedsiębiorcy, dalsze zaś potrzeby finansuje się poprzez wygenero-

wane zyski. Wynika to z utrudnionego dostępu do kapitału obcego3. Niski

stopień korzystania z pożyczek bankowych i kredytów ma swoje źródło

w obawach przed zaciąganiem tego typu zobowiązań, a także trudności

w dostępie do zewnętrznych źródeł finansowania4.

Cechą jakościową MŚP są również ich struktury organizacyjne. Istnieje

jedno centrum decyzyjne (właściciel), niewiele szczebli zarządzania, krótkie

2 Pisarska A., Efektywność gospodarowania rzeczowymi aktywami trwałymi w małych

średnich przedsiębiorstwach, Warszawa 2009, s. 16. 3 Łuczka T., Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Poznań 2001, s. 15-17. 4 Piasecki B., Ekonomika i zarządzanie małą firmą, PWN, Warszawa-Łódź 2001, s. 70.

11

kanały rozpiętości informacji. Tego rodzaju struktura ułatwia szybkie

podejmowanie decyzji w warunkach zmienności otoczenia, sprzyja

elastyczności oraz przedsiębiorczym zachowaniom, co zwiększa wartość

rynkową przedsiębiorstwa5.

1.3. ROLA I ZNACZENIE SEKTORA MŚP W GOSPODARCE

Mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa są

motorem gospodarki europejskiej oraz głównym źródłem zatrudnienia.

Budzą ducha przedsiębiorczości i innowacyjności w krajach Unii

Europejskiej, a tym samym mają kluczowe znaczenie dla gospodarki.6

MŚP przypisuje się trzy ważne cechy, ukazujące ich pozytywny wpływ na

gospodarkę. Są oni często twórcami i pionierami wprowadzania nowych

rozwiązań, które mogą być potem wykorzystane przez inne przedsiębiorstwa,

również duże. Sektor ten jest także źródłem zdrowej i uczciwej konkurencji,

zwłaszcza jeśli chodzi o wprowadzanie nowych rozwiązań, usprawnień,

szczególnie związanych z zatrudnianie pracowników. Po trzecie są

czynnikiem wprowadzenia nowych, dotychczas niewytwarzanych wyrobów

(usług), przez co powodują wzrost produktywności całej gospodarki7.

Małe i średnie firmy odgrywają główną rolę we wzroście

gospodarczym, gdyż sektor ten stanowi największe źródło nowych miejsc

pracy, co jest istotne zwłaszcza w dzisiejszych czasach, kiedy wiele krajów

europejskich walczy ze zbyt wysoką stopą bezrobocia. Poza tym, mimo że

wydajność pracy w tym sektorze jest niższa w porównaniu z dużymi firmami,

często one osiągają większą efektywność działania. MŚP zawdzięcza to

niższym kosztom wynikającym ze względnie niższych płac (zatrudniają

mniejszą liczbę osób), mniejszym kosztom administracyjnym i zarządzania8.

2. SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE

Pojęcie „społeczeństwo informacyjne” (w języku japońskim „johoka

shakai”) po raz pierwszy zostało użyte przez socjologa Tadao Umesao

w roku 1963 w artykule o ewolucyjnej teorii społeczeństwa opartego na

5 Skowronek-Mielczarek A., Małe i średnie przedsiębiorstwa. Źródła finansowania.

Kompendium wiedzy o zdobywaniu funduszy, cenne informacje, C.H. Beck, Warszawa

2003, s. 7. 6 Nowa definicja…op. cit. s. 11.

7 Mikołajczyk B., Krawczyk M., Aniołowie biznesu w sektorze MŚP, Difin, Warszawa

2007, s. 11. 8 Ibidem, s. 12-13.

12

przetwarzaniu informacji. Termin ten został spopularyzowany przez innego

japońskiego naukowca Keinichi Koyama, autora Introduction to Information

Theory (Wprowadzenie do teorii informacji). W literaturze można znaleźć

wiele definicji społeczeństwa informacyjnego. Według Jacka Mączyńskiego

społeczeństwo informacyjne to takie które wytwarza, przechowuje,

przekazuje, pobiera i wykorzystuje określone informacje. Z raportu IBM

Community Development Foundation wynika, iż społeczeństwo informa-

cyjne charakteryzuje się: wysokim stopniem korzystania z informacji w życiu

codziennym przez większość obywateli i organizacji; użytkowaniem

jednorodnej lub kompatybilnej technologii informacyjnej na użytek własny,

społeczny, edukacji i działalności zawodowej; umiejętnością przekazywania,

odbierania, a także szybkiej wymiany danych cyfrowych bez względu na

odległość. 9

Pojęcie „społeczeństwo informacyjne” stosuje się zamiennie z wieloma

terminami. Jest to charakterystyczne dla nowych, dopiero badanych i wciąż

powstających obszarów. Nowe określenia jakie powstają to np. społeczeń-

stwo cybernetyczne, społeczeństwo cyfrowe, cyfrowy kapitalizm, społe-

czeństwo mobilne czy też społeczeństwo informatyczne. Są kraje dla których

nazwa nie jest istotna, po prostu budują nowe społeczeństwo.10

2.1. ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO W UNII EUROPEJSKIEJ

W raporcie Komisji Europejskiej z 1993 roku, który od nazwiska

komisarza ds. przemysłu, technologii informacyjnych i telekomunikacji

Martina Bangemanna nazwano Raportem Bangemanna zaproponowano listę

dziesięciu inicjatyw wskazujących wykonalność i użyteczność nowoczesnych

technologii teleinformatycznych. Do obszarów tych zaliczono: szkolenia na

odległość sieci między uczelniami i jednostkami badawczymi, telepracę,

usługi teleinformatyczne dla małych i średnich przedsiębiorstw, zarządzanie

ruchem drogowym, kontrolę ruchu powietrznego, sieci sektora zdrowia,

komputeryzację systemu zamówień, transeuropejską sieć administracji

publicznej oraz infostrady dla obszarów miejskich.11

9 Białobłocki T., Moroz J., Nowina Konopka M., Zacher L.W., Społeczeństwo informa-

cyjne. Istota, rozwój, wyzwania. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa

2006, s. 14. 10

Papińska-Kacperek J., Społeczeństwo informacyjne, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2008, s. 16. 11

Białobłocki T., op.cit. s. 144.

13

Dla postępującego społeczeństwa informacyjnego charakterystyczne są

terminy nowa ekonomia, gospodarka elektroniczna czy elektroniczny biznes,

a także wszystkie określenia działalności ekonomicznej poprzedzone przed-

rostkiem „e”. Rozwijające się technologie teleinformatyczne spowodowały,

że podstawowe procesy biznesowe, takie jak: obsługa zamówień, płatności,

promocji, rozliczenia z urzędami, wystawianie faktur, dostawy usług

i produktów cyfrowych, kontakt z klientem czy dostawcą, nawet realizacje

zmówień publicznych jednostek samorządowych mogą być realizowane na

drodze elektronicznej.

2.2. E-GOSPODARKA

Elektroniczna gospodarka to wirtualna przestrzeń, w której jest pro-

wadzona działalność ekonomiczna, transakcje finansowe, gdzie dojrzewają

bezpośrednie kontakty między uczestnikami biznesu. Czynnikami, które

zwiększają szanse rozwoju i utrzymania się organizacji w e-gospodarce są:12

rozwój nowych rynków i usług oraz nowych metod zarządzania

organizacją,

nowa jakość produktów,

wzrost szybkości obsługi procesów decyzyjnych i produkcyjnych,

globalizacja działalności,

indywidualizacja podaży,

powiększenie wartości dodanej przedsiębiorstwa o wartość wiedzy

(know-how in e-biznes),

wypracowanie standardów działań,

walka nie tylko o sektory rynków, ale o zdobycie pojedynczego klienta,

dynamiczna reakcja na zmiany w środowisku globalnego rynku,

szybki wychwytywanie nowych szans,

dynamizacja rynku w czasie, wielkości i przestrzeni rozwój integralnej,

uczącej się zintegrowanej kadry.

Oprócz szans jakie wzmacniają rozwój można zauważyć też zagrożenia

dla tempa rozwoju organizacji, czynniki wpływające destrukcyjnie. Słabymi

stronami są przede wszystkim:13

potrzeba posiadania najwyższej jakości niezawodnych systemów

informatycznych zarządzania każdego szczebla (strategiczne, taktyczne,

decyzyjne),

12

Papińska-Kacperek J., op.cit. s. 409-411. 13

Ibidem, s. 411-412.

14

dynamicznie i celniej niż dotychczas reagująca konkurencja,

szybka dezaktualizacja wiedzy (know-how),

rosnące koszty związane z unowocześnianiem technologii informacyjnej

mimo (z globalnego punktu widzenia) powszechnego i taniego dostępu

do Internetu,

nowe jakościowo koszty związane z utrzymaniem najwyższego poziomu

bezpieczeństwa elektronicznej wymiany danych, ochrony danych i tran-

sakcji,

utrudnione, ponieważ rozproszone zarządzanie organizacją i czasem oraz

działanie w środowisku ciągłych zmian.

Biznes elektroniczny to nie tylko handel elektroniczny, lecz także

wymiana danych między wszystkimi uczestnikami rynku (producenci

dystrybutorzy, klienci), zawieranie kontraktów, reklamę produktów i usług,

wideo- i telekonferencje, szkolenia itd.

3. MŚP, A SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE

3.1. E-HANDEL

W świecie wirtualnym można nabyć wszystko to co jest możliwe do

kupienia w świecie fizycznym, zaczynając od różnego rodzaju usług,

a kończąc na dobrach nowych i używanych. Do obszaru e-handlu zaliczyć

można: aukcje; sklepy internetowe; serwisy usługowe; dostarczanie własnych

produktów do istniejących sklepów; serwisy ogłoszeniowe; telepraca;

serwisy nic nie sprzedające, utrzymujące się wyłącznie z reklam; serwisy

informacyjne, pobierające opłaty za dostęp do informacji, gry online; inne,

mające status sklepu internetowego, ale sprzedające nietypowe usługi.

Sprzedaż przez Internet umożliwia znaczne poszerzenie kręgu

potencjalnych klientów. Poza tym nabywcy dzięki dostępowi do obszernych

zasobów informacji o produktach i podmiotach je oferujących, mogą

podejmować bardziej świadome i przemyślane decyzje. Handel on-line

w sposób oczywisty chroni firmę przed sklepowymi kradzieżami.14

14

Drab-Kurowska A., Sokól A., Małe i średnie przedsiębiorstwa wobec wyzwań rozwoju

technologii XX1 wieku. CeDeWu, Warszawa 2010, s. 168.

15

3.2. E-ADMINISTRACJA

E-administracja powinna umożliwić obywatelom i przedsiębiorstwom

o wiele szybszą i efektywniejszą komunikację z jednostkami administracji

lokalnej oraz centralnej. Założenie firmy, rozliczenie się z podatków,

rejestracja pojazdu czy obowiązkowa wymiana prawa jazdy bez wychodzenia

z domu bądź firmy prócz komfortu daje także wymierne zyski finansowe,

zmniejsza arbitralność decyzji urzędniczych oraz ogranicza korupcję.15

3.3. E-MARKETING

Chcąc skutecznie dotrzeć do potencjalnego klienta w sieci i czerpać

korzyści z Internetu, przedsiębiorstwa muszą zwiększać jego znaczenie

w firmie. Nie wystarczy już posiadanie własnej strony www, nadszedł czas

interaktywnych połączeń i walki konkurencyjnej. Należy zadbać, aby klient

miał możliwość przeprowadzenia wszelkich transakcji, czynności

związanych z zakupem serwisem za pomocą komputera .16

4. PODSUMOWANIE

Małe i średnie przedsiębiorstwa są podstawą europejskich gospodarek.

Ich elastyczność, gotowość do wprowadzania innowacji, technologii wnosi

pozytywny wpływ do integracji gospodarczej. Dlatego tak ważne jest, aby

w czasach społeczeństwa informacyjnego, firmy te korzystały z technologii

informacyjnych i komunikacyjnych. Rozwój systemów informatycznych ma

niekwestionowany wpływ na funkcjonowanie małych i średnich przedsię-

biorstw. Dzięki e-reklamie małe firmy mogą skutecznie konkurować z du-

żymi korporacjami. Sieć pomaga MŚP zdobywać klientów nie tylko z kraju,

ale również z zagranicy. Za pomocą Internetu właściciele małych firm mogą

w łatwy sposób załatwić część spraw związanych z prowadzeniem

działalności gospodarczej.

15

Papińska-Kacperek J., op. cit. s. 525. 16

Cygan Z. (red.), Wirtualizacja działań małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP),

Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomiczno-Informatycznej, Warszawa 2003, s. 171.

16

BIBLIOGRAFIA

BIAŁOBŁOCKI T., MOROZ J., NOWINA KONOPKA M., ZACHER L.W., Społeczeństwo

informacyjne. Istota, rozwój, wyzwania. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne,

Warszawa 2006.

CYGAN Z. (red.) Wirtualizacja działań małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP),

Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomiczno-Informatycznej, Warszawa 2003.

DRAB-KUROWSKA A., SOKÓL A., Małe i średnie przedsiębiorstwa wobec wyzwań

rozwoju technologii XX1 wieku. CeDeWu, Warszawa 2010.

ŁUCZKA T., Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Poznań 2001.

MIKOŁAJCZYK B., KRAWCZYK M., Aniołowie biznesu w sektorze MŚP, Difin,

Warszawa 2007.

Nowa definicja MŚP: poradnik i wzór oświadczenia, Wspólnoty Europejskie, 2010.

PAPIŃSKA-KACPEREK J., Społeczeństwo informacyjne, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2008.

PIASECKI B., Ekonomika i zarządzanie małą firmą, PWN, Warszawa-Łódź 2001.

PISARSKA A., Efektywność gospodarowania rzeczowymi aktywami trwałymi w małych

średnich przedsiębiorstwach, Warszawa 2009.

SKOWRONEK-MIELCZAREK A., Małe i średnie przedsiębiorstwa. Źródła finansowania.

Kompendium wiedzy o zdobywaniu funduszy, cenne informacje, C.H. Beck, Warszawa

2003.

SMALL AND MEDIUM-SIZED ENTERPRISES IN THE INFORMATION SOCIETY

Small and medium-sized businesses are the backbone of European economies. Their

flexibility, willingness to innovate and technology makes a positive impact to economic

integration. Therefore, at the time of the information society it is important that, these

companies benefit from information and communication technologies.

The first part of the paper characterizes the SMEs including the definition based on

criteria for quantitative and qualitative. In addition, attention was paid to the role and

importance of this sector in the economy. The second part contains the definition of an

information society and bring its essence. The last part presents solutions used by SMEs on

the use of information and communication technologies.

17

Globalizacja, informacyjne, społeczeństwo,

swoboda, czynniki, rola, znaczenie

Agata KOSIŃSKA*, Adrian SZYSZKOWSKI

*

ROLA I ZNACZENIE EUROPEJSKIEGO

SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO

W DOBIE PROCESÓW GLOBALIZACJI

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie roli jaką odgrywa w XXI wieku

społeczeństwo informacyjne. Omówiona została geneza, znaczenie a także uwarun-

kowania wynikające z procesów integracji i globalizacji we współczesnym świecie.

Oddziaływanie społeczeństwa informacyjnego zostało w artykule przedstawione na

konkretnych przykładach – administracja, transport, edukacja, elektroniczna wymiana

danych. Szerokie zastosowanie technologii informacyjno – komunikacyjnych stanowi

determinant rozwoju społecznego. Prowadzi to do uzyskania przewagi konkurencyjnej

a w dalszym etapie do przewagi gospodarczej. Możliwości jakie niesie za sobą umiejętne

korzystanie z Internetu, zastosowanie nowych technologii i innowacyjnych rozwiązań

informatycznych w codziennych dziedzinach życia. Tworzy się tzw. Globalna wioska,

następuje rozwój usług określany mianem 3P – przechowywanie, przesyłanie,

przetwarzanie informacji. Autorzy artykułu skupili swoją uwagę na społeczeństwie

informacyjnym w Europie. Wykorzystując publikacje instytucji unijnych w tym temacie

pokazują trafność i zasadność postawionych tez.

1. WPROWADZENIE

XXI wiek przyniósł nam erę procesów przemian oraz integracji.

Rozwój poszczególnych państw na świecie nie przebiega tak samo, widoczne

stają się różnice, zachodzące dysproporcje i ich skutki. Rozpoczęto starania

ujednolicania procesów integracji. W obrębie Europy a także co za tym idzie

Unii Europejskiej widoczne są dwa znaczące procesy – globalizacja

i regionalizacja. Pierwszy z nich ma charakter i zasięg globalny, drugi zaś

* Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział

Zarządzania i Administracji, Studenckie Koło Naukowe Koncept, opiekun referatu

dr Anna Batko.

18

dotyczy mniejszych terytorialnie jednostek – regionów. Sam proces

globalizacji zdefiniowany w literaturze został wiele razy. Rozumiany jest

jako ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności

i integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest

tworzenie się "jednego świata", światowego społeczeństwa.17

Należy

zaznaczyć jednocześnie, że oba procesy przyczyniają się do niwelowania

skutków nierównomiernego rozwoju, ograniczaniu powstawania różnic

rozwojowych, liberalizacji handlu, etc.

2. POCZĄTKI KSZTAŁTOWANIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA

INFORMACYJNEGO

Wraz ze swobodą przepływu czynników produkcji, rozwojem

i zastosowaniem nowych technologii pojawiają się skutki odczuwalne dla

społeczeństwa. „Globalna wioska” 18

( global village) niesie za sobą ogromne

możliwości, które mogą oddziaływać na procesy dzisiejszego świata. Termin

„globalna wioska” na stałe zagościł w terminologii, stosowany jest jako

metafora opisująca Internet i World Wide Web 19

. Internet tym samym

globalizuje komunikację, pozwalając użytkownikom z całego świata

komunikować się ze sobą.

Od tego czasu wspomina się o rozwoju społeczeństwa nazywanego

społeczeństwem informacyjnym. Tym terminem określa się rodzaj

społeczeństwa, w którym towarem staje się informacja traktowana jako

szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr

materialnych. Przewiduje się rozwój usług związanych z tzw. 3P

(przechowywanie, przesyłanie, przetwarzanie informacji. W ogólnym

rozumieniu możemy pojmować społeczeństwo informacyjne jako

społeczeństwo o charakterze postindustrialnym, którego główną cechą jest

szukanie, wykorzystanie i zastosowanie informacji. Literatura nieraz

określała już to pojęcie, jak widać ma ono charakter na tyle elastyczny, że

trudno o jedną wyczerpującą i konkretną definicję.

17

Kempny M., Globalizacja. Encyklopedia socjologii. Oficyna Naukowa, Warszawa 1998,

s. 241. 18

Termin został wprowadzony w roku 1962 przez Marshalla McLuhana w jego książce The

Gutenberg Galaxy (Galaktyka Gutenberga). 19

World Wide Web to nazywane potocznie strony internetowe lub WWW, są to dokumenty

napisane w języku znaczników: HTML.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%84stwo

http://pl.wikipedia.org/wiki/Spo%C5%82ecze%C5%84stwo

http://pl.wikipedia.org/wiki/Gospodarka

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kultura

http://pl.wikipedia.org/wiki/World_Wide_Web

http://pl.wikipedia.org/wiki/Globalizacja

http://pl.wikipedia.org/wiki/1962

http://pl.wikipedia.org/wiki/Marshall_McLuhan

19

3. GENEZA SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO

Geneza społeczeństwa informacyjnego swoje początki miała w USA

w połowie lat 50 - tych, kiedy to doszło do koncentracji sił technologicznych

skierowanych bezpośrednio do obrony przed komunizmem. Przykładem

może być powstanie w 1955 roku skomputeryzowanego systemu obrony

powietrznej – SEMI. Działaniami wspomagającymi rozwój Społeczeństwa

Informacyjnego w USA były prace ekspertów skupionych w Research and

Development Corporation (RAND) w Kalifornii. Projektowali oni zintegro-

wany system planowania, programowania i budżetowania. RAND stała się

z czasem zapleczem intelektualnym Pentagonu oraz komórką planowania

społeczeństwa przyszłości. Kolejnym elementem rozwoju Społeczeństwa

informacyjnego w USA było stworzenie sieci ARPA-NET. Stworzona

została ona w celu wymiany informacji między komórkami badawczymi

znajdującymi się w cywilnych i wojskowych instytutach badawczych.

Projekt ten został uznany za początek internetu20

.

Za początek tworzenia społeczeństwa informacyjnego w Europie

uznaje się rok 1994. Został wtedy opublikowany Raport Bangemanna21

-

Europa i Społeczeństwo Globalnej Informacji. Zalecenia dla Rady Europy 22

.

Raport zainicjował publiczną debatę dotyczącą bezpośrednio tematyki

związanej ze społeczeństwem informacyjnym. Zaproponowano w nim 10

inicjatyw w celu rozwoju nowoczesnych technik teleinformacyjnych.

Obejmuje on następujące obszary23

:

telepraca,

szkolenia na odległość,

20

Bliźniuk G., Nowak J. S. (red), Społeczeństwo informacyjne 2005, Wyd. Polskie

Towarzystwo Informatyczne, Katowice 2005. 21

Na spotkaniu Rady Europejskiej w grudniu 1993 roku w Brukseli postanowiono zwrócić

się do grupy wybitnych osobistości z prośbą o przygotowanie raportu na zebranie mające

się odbyć w dniach 24 - 25 czerwca 1994 roku w Corfu w sprawie konkretnych posunięć

do rozważenia przez Wspólnotę i kraje członkowskie w kwestii infrastruktur w zakresie

informacji. Na podstawie tego raportu Rada uchwali program wykonawczy definiujący

dokładne procedury działania i konieczne środki. Źródło: Przewodnik Rozwijania

Regionalnych Inicjatyw Społeczeństwa Informacyjnego, 12 października 2004. 22

Europa a globalne społeczeństwo informacyjne. Zalecenia dla Komisji Europejskiej –

„Raport Bangemanna” wg http://kbn.icm.edu.pl/gsi/raport.html, 20.03.2010. 23

Ibidem.

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=RAND&action=edit&redlink=1



http://pl.wikipedia.org/wiki/Pentagon

http://pl.wikipedia.org/wiki/ARPANET

http://pl.wikipedia.org/wiki/Telepraca

20

sieci łączące uczelnie i jednostki badawcze,

usługi teleinformatyczne dla małych i średnich przedsiębiorstw,

zarządzanie ruchem drogowym,

kontrolę ruchu powietrznego,

sieci na użytek sektora zdrowia,

komputeryzację sektora zamówień publicznych,

transeuropejską sieć administracji publicznej,

infostradę dla obszarów miejskich.

Te obszary nie zostały pominięte w programach operacyjnych danych

funduszy unijnych m.in. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego czy

Europejski Fundusz Społeczny. Przeznaczone zostały bowiem środki

finansowe umożliwiające krajom członkowskim Unii Europejskiej podjęcie

działań w tym zakresie. W maju 2005 roku na szczycie Rady Europy został

przyjęty program European Information Society 2010, według którego

technologie informacyjne są motorem trwałego wzrostu i warunkiem budowy

społeczeństwa informacyjnego. Europa chce obecnie stworzyć Globalne

Społeczeństwo Informacyjne.

4. BADANIE EUROSTAT

Główny Urząd Statystyczny Unii Europejskiej - Eurostat prowadzi od

2004 roku badania wykorzystania technologii informacyjno-telekomuni-

kacyjnych w przedsiębiorstwach oraz w gospodarstwach domowych.

Podobne badania przeprowadzane są także w pozostałych krajach Unii

Europejskiej, stanowiąc ważny element obserwacji rozwoju gospodarki

opartej na wiedzy i społeczeństwa informacyjnego24

.

24

http://www.egospodarka.pl/30175,Spoleczenstwo-informacyjne-w-UE-2007,2,39,1.html,

dane aktualne na dzień 20.03.2010.

http://pl.wikipedia.org/wiki/2010

21

Rysunek 1. Dostęp do Internetu w gospodarstwach domowych w Unii

Europejskiej (EU27, 2005-2007, %)

Źródło:

Wyniki badań informują, że obserwowany stały wzrost wśród ilości

gospodarstw posiadających dostęp do Internetu. Na zamieszczonych powyżej

wykresach widać tendencję wzrostową ilości osób indywidualnych

i gospodarstw domowych na przestrzeni trzech lat, mianowicie roku 2005,

2006 oraz 2007. W 2007 roku praktycznie dwukrotnie względem roku 2005

wzrosła ilość osób indywidualnych mających dostęp do Internetu.

W przypadku gospodarstw domowych również obserwujemy wzrost, co

prawda o kilka jednostek, jednakże stale rośnie. Z 48 % w 2005 do 54 %

w roku 2007.

Rysunek 2. Osoby, które korzystały z Internetu co najmniej raz w tygodniu,

według wieku i płci (EU27, 2007, %)

http://www.egospodarka.pl/30175,Spoleczenstwo-informacyjne-w-UE-2007,2,39,1

.html, 20.03.2010.

Źródło: http://www.egospodarka.pl/30175,Spoleczenstwo-informacyjne-w-UE-2007,2,39,1

.html, 20.03.2010.

http://www.egospodarka.pl/30175,Spoleczenstwo-informacyjne-w-UE-2007,1,39,1.html


22

W tych statystykach dominują mężczyźni. To oni bowiem stanowią

większość względem kobiet we wszystkich przedziałach wiekowych.

Najwięcej mężczyzn w przedziale wiekowym od 16 do 24 lat, bo aż 79%

korzysta z Internetu, najmniej 31 % to reprezentanci przedziału wiekowego

od 55 do 74 lat. W przypadku kobiet dominująca większość to przedział

wiekowy od 16 do 24 lat. Tu widać najmniejsze różnice względem mężczyzn

(różnica wynosi 2%). Najmniej kobiet wg danych Eurostatu korzysta

z Internetu w przedziale wiekowym od 55 do 74 lat. Łatwo zaważyć, że ta

najmłodsza grupa wiekowa mianowicie od 16 do 24 lat ma najmniejsze

problemy z korzystaniem z Internetu. Łatwość przychodzi im niejako

odruchowo. Ponadto należy wspomnieć, że im grupa wiekowa starsza tym

mniejszy stopień korzystania z Internetu.

Rysunek 3. Umiejętności związane z wykorzystaniem komputera w Krajach

Unii Europejskiej (EU27, 2007)

Źródło: http://www.egospodarka.pl/30175,Spoleczenstwo-informacyjne-w-UE-2007,2,39,1

.html, 20.03.2010.


23

5. PODSUMOWANIE

Społeczeństwo informacyjne jest niewątpliwie tą formą organizacji

życia zbiorowego, która będzie dominować w krajach wysoko rozwiniętych

w nowym stuleciu. Żadne społeczeństwo, które miałoby aspiracje przynależ-

ności do tej grupy nie może uniknąć konieczności zaadaptowania się do

wymogów tego modelu, a jego dobrobyt będzie w pełni uzależniony od

stopnia i skuteczności tej adaptacji.

BIBLIOGRAFIA

BLIŹNIUK G., Społeczeństwo informacyjne, Nowak S. (red) Wyd. Polskie Towarzystwo

Informatyczne, Katowice 2005.

JUSZCZYK, S., - Człowiek w świecie elektronicznych mediów– szanse i zagrożenia, Wyd.

Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000.

KUBICEK, Herbert: Möglichkeiten und Gefahren der "Informationsgesellschaft".

[w:] Tübinger Studientexte Informatik und Gesellschaft. Rizvi, Sylvia; Klaeren, Herbert,

Tübingen: Universität Tübingen, 1999.

KEMPNY M.: Globalizacja. Encyklopedia socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 1998.

SOKOŁOWSKI M., Oblicza Internetu :Internet a globalne społeczeństwo informacyjne.,

Biskupiec, "Algraf", Elbląg 2005.

http://kbn.icm.edu.pl/gsi/raport.html, 20.03.2010.

http://www.egospodarka.pl/30175,Spoleczenstwo-informacyjne-w-UE-2007,2,39,1.html,

20.03.2010.

Z ośmiu wymieniowych czynności związanych z umiejętnościami

wykorzystania Internetu najmniejszy odsetek stanowi zakładanie stron

internetowych tylko 10 %, najwięcej zaś używanie wyszukiwarki

internetowej 57 % – nie jest to wcale dużo. Jak widać na wykresie

umiejętności optymalnego wykorzystania z Internetu nie zostały jeszcze

osiągnięte w najwyższym stopniu. Proste czynności jak wspomniana właśnie

obsługa przeglądarki stanowią nieco ponad połowę a w dzisiejszych czasach

jest to już na tyle proste działanie, że towarzyszy nam w życiu codziennym

jako stały składnik każdego dnia.


24

ROLE AND SIGNIFICANCE OF EUROPEAN INFORMATION SOCIETY

IN THE AGE OF GLOBALIZATION PROCESSES.

The purpose of this article is to present the role, which information society plays in the

21st century. The genesis, significance as well as conditions stemming from the processes of

integration and globalization in the contemporary world have been discussed. The effects of

information society have been presented in the article on specific examples – administration,

transportation, education, and electronic data exchange. Wide use of information –

communication technologies is the determinant of social development. This leads to

achieving a competitive edge, and further on, an economic advantage. The possibilities, that

skillful use of the Internet as well as the use of new technologies and innovative IT solutions

in everyday facets of life entails. So-called global village is established, development of

services described as 3P follows – storage, transfer, processing of information. The authors

of the article have focused on information society in Europe. By utilizing the publications of

European Union’s institutions in this regard, they show the accuracy and relevance of their

theses.

25

Logistyka, pick-by-point, gospodarka

magazynowa, Europa

Marcin SABELA*, Piotr WOJCIECHOWSKI

*

ZASTOSOWANIE TECHNOLOGII PICK-BY-POINT

W GOSPODARCE MAGAZYNOWEJ

Gospodarka magazynowa w Polsce mimo, że od wstąpienia Polski do UE minęło już

6 lat pod względem technologicznym znajduje się na niższym poziomie niż w tzw. „starej

Unii”. Jednakże na rynku można zaobserwować wzmożoną tendencję do wdrażania w Polsce

zachodnich technologii. Jednym z przykładów takich wdrożeń jest przypadek firmy Arvato

Services, która zastosowała w swoim centrum zaopatrzeniowo- dystrybucyjnym system

pick-by-point do obsługi klientów indywidualnych Skarbca Mennicy Polskiej. System

opracowany został przez niemiecką firmę LUCA.

1. WSTĘP

Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej w roku 2004. dla zachodnich

firm otworzył się polski rynek sektora TSL (Transport-Spedycja-Logistyka).

Także dla polskich przedsiębiorstw tej branży otworzyły się nowe

możliwości. Były to głównie możliwości wdrożenia zachodnich technologii

na korzystniejszych niż dotychczas warunkach. Poza tym okazało się, że stan

polskiego sektora TSL odstaje znacząco od standardów zachodnich. Polscy

przedsiębiorcy wyróżniali się solidnością pod względem cenowym, jednak

między nimi a np. niemieckimi konkurentami panowała prawdziwa przepaść

technologiczna25

. Z tego powodu nie mogli oni starać się o bardziej

skomplikowane i wymagające zlecenia. Jednak od tego czasu minęło już

6 lat. Polskie przedsiębiorstwa znacznie usprawniły przez ten czas swoją

logistykę, starając się nadrobić dystans do zachodniej Europy. W niniejszym

referacie zostanie zaprezentowana opracowana przez niemiecką firmę LUCA

technologia Pick-by-point. W zachodnich magazynach jest ona w zasadzie

standardem, w Polsce zaś dopiero wchodzi na rynek.

* Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Studenckie Koło Naukowe

OPTEAM, praca pisana pod kierownictwem dr. Radosława Jadczaka. 25

http://www.voicesolutions.pl, 17.10.2010.

26

2. GENEZA SYSTEMU PICK-BY-POINT

2.1. PICK-BY-LIGHT

Technologia pick-by-light, czyli kompletowanie towarów przy pomocy sygnalizacji świetlnej ma za zadanie podnieść efektywność pracy magazynu za pomocą światła. Najszersze zastosowanie znajduje ona przy procesie kompletacji zamówień. W systemie tym, przy każdym gnieździe magazynowym znajduje sie wyświetlacz. Kiedy do systemu wprowadzone jest zamówienie, przy zamawianym produkcie zapala się dioda, a na wyświetlaczu ilość produktów jaką pracownik powinien pobrać z gniazda. Następnie przyciskiem potwierdza on pobranie produktu, co od razu rejestrowanie jest w systemie komputerowym magazynu. Technologia ta nie wymaga użycia żadnych papierowych dokumentów ani innych przenośnych urządzeń elektronicznych wspomagających pracę. Przy zastosowaniu systemu pick-by-light w magazynie o dużym asortymencie jednorodnych dóbr (np. książki, czasopisma) proces kompletacji zamówień przebiega do 40% szybciej niż w przypadku, gdyby stosować system papierowych list zamówień

26. Do największych zalet sytemu należy to, że w znacznym

stopniu zniejsza on ryzyko błędnej kompletacji zamówienia. W momencie, w którym operator ma podświetlone skąd i gdzie ma przenieść towar, ryzyko błędu spada niemalże do 0. Dotyczy to nawet magazynów o tradycyjnie już dużych problemach z dokładnością kompletacji, takich jak wspomniane już magazyny książek. Nie bez znaczenia jest także redukcja obiegu papierowych dokumentów w magazynie. Osiągnięto to zamieniając trady-cyjne listy kompletacji na informacje zapisywanie w systemie kompute-rowym, który przesyła je z kolei do pick-by-light. Ponadto, system jest bardzo prosty i intuicyjny w obsłudze. Dla przedsiębiorstwa które go wdraża, oznacza to obniżenie nakładów na szkolenia pracowników działów, które będą z pick-by-light korzystać. Dodatkowo, jest to technologia o dużej dowolności konfiguracji, co oznacza, że można go zintegrować z większością dostępnych na rynku systemów magazynowych, bez konieczności zmian w samym systemie. Dla przedsiębiorstw oznacza to, że mogą wdrożyć tę technologię bez ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z zakupem nowego systemu komputerowego. Oszczędzają one do tego czas, ponieważ dzięki dowolności konfiguracji w celu instalacji pick-by-light nie trzeba wyłączać z użytkowania całego magazynu. Są to korzyści, które dla dużego przedsiębiorstwa mogą oznaczać oszczędzone dziesiątki a nawet setki tysięcy złotych. Zwłaszcza, że koszt wdrożenia tego typu systemu w Europie Środkowo-Wschodniej zwraca się najczęściej w przeciągu 10-12 miesięcy. Na Zachodzie okres ten jest znacznie krótszy

27.

26

Ibidem. 27

Ibidem.

27

2.2 PICK-BY-VOICE

Technologia pick-by-voice stanowi alternatywę wobec pick-by-light.

Wykorzystuje ona głos człowieka do komunikacji z systemem kompute-

rowym. Komputerowy system sterowania głosem rozpoznaje słowa

wypowiedziane przez człowieka. Generuje on także komunikaty głosowe, za

pomocą których przekazuje informacje operatorowi. Można do tego

wykorzystać zarówno wcześniej nagrane kwestie, jak i syntezator mowy.

Systemy głosowe, podobnie jak w przypadku poprzednio omawianych

systemów świetlnych znajdują w gospodarce magazynowej zastosowanie

głownie przy takich zadaniach jak kompletacja, ale może też służyć przy

operacjach: przesunięcia, przyjęcia czy inwentaryzacji. Doskonale sprawdza

się przede wszystkim w magazynach, gdzie najważniejsza jest jak najwyższa

dokładność kompletacji. Zastosowanie pick-by-voice wymaga wyposażenia

każdego pracownika w terminal głosowy. Jest to nieduże urządzenie,

przekazujące komunikaty droga radiową. Mimo niewielkich gabarytów

umożliwia ono operatorowi pracę pomimo występowania różnego rodzaju

zagłuszeń takich jak hałas pracujących w magazynie maszyn lub ludzi.

Technologia w jakiej wykonano terminale głosowe umożliwia wdrożenie

technologii pick-by-voice także w chłodniach. Terminal jest w stanie

pracować w temperaturze do minus 34 stopni Celsjusza co stanowi znacznie

lepszy wynik niż w przypadku czytników kodów kreskowych, które w takich

warunkach mogą odmówić posłuszeństwa. Bateria terminalu wystarcza na

12h ciągłej pracy28

Wprowadzenie systemu wymaga utworzenia dla każdego

pracownika profilu głosowego. Sposób w jaki zostanie to zrobione, zależy

czy firma chce mieć system z rozpoznawaniem głosu zależnym, czy

niezależnym. Przy rozpoznawaniu zależnym każdy pracownik nagrywa przez

kilkanaście minut kwestie, których będzie używał podczas codziennej pracy

aby umożliwić systemowi nauczenie się ich rozpoznawania. Usprawnia to

działanie systemu, ponieważ łatwiej jest mu wtedy rozpoznać polecenia, poza

tym z konta danego pracownika nie będzie mógł skorzystać nikt inny.

Problemy przy tym rozwiązaniu mogą się pojawić w sytuacji , gdy głos

pracownika zmieni się, np. na skutek przeziębienia. Wtedy bowiem należy

nagrać cały profil głosowy od nowa. Ponadto, nagrywanie oddzielnego

profilu głosowego dla każdego operatora w dużych firmach stanowiłoby

znaczną stratę czasu. Przy stosowaniu niezależnego rozpoznawania głosu

komunikaty każdego z pracowników porównuje się z jednym tylko

schematem głosowym. Precyzja jest mniejsza, ale za to znikają problemy

znane z rozpoznawania zależnego. Wprowadzenie systemu niesie ze sobą

28

Ibidem.

28

takie korzyści jak wzrost dokładności kompletacji nawet do 99,99 % oraz

wzrost efektywności pracy w granicach 15%- 35%29

. Wpływa on także na

zmniejszenie liczby opóźnień i zwiększenie szybkości realizacji zleceń.

Znikają również problemy związane z błędną lokalizacją palet oraz zwiększa

się bezpieczeństwo pracowników.

3. ISTOTA SYSTEMU PICK-BY-POINT

Należy zacząć od tego, że system pick-by-point powstał z uwagi na

rosnącą różnorodność produkcji, oraz szybko zmieniające się asortymenty

towarów30

. Pociągało to za sobą dwie kluczowe potrzeby: wzrost jakości

komisjonowania towarów i redukcję kosztów.

Funkcjonowanie metody pick-by-point polega na oświetleniu gniazda

magazynowego wiązką światła w oparciu o informacje zawarte w zleceniu.

Wiązka ta pokazuje operatorowi dane gniazdo, w którym znajdują się

elementy do pobrania. Dodatkowo operator za pomocą słuchawek lub

centralnego wyświetlacza dostaje informacje o liczbie produktów do

pobrania z danego gniazda. Niezbędnym elementem wdrożonego systemu

jest system wspomagający pick-radar, dzięki któremu pobór produktów

potwierdzany lub korygowany jest za pomocą kurtyny świetlnej, obejmującej

powierzchnię regałów z towarami, oraz sygnalizacji dźwiękowej.

Bezpośrednio po aktywacji zamówienia przed półkami uruchamiane zostają

trzy powierzchnie31

: dostępu (zielona), zabroniona (czerwona), wirtualny

przycisk (niebieska).

Pracownik może pobrać elementy wyłącznie z gniazd, znajdujących się

za powierzchnią zieloną. Jeśli osoba pomyli się i sięgnie do obszaru

zabronionego następuje rejestracja błędu i zostaje uruchomiony alarm.

Wirtualny przycisk służy natomiast do kwitowania. Przycisk można tak

skonfigurować, że strefa niebieska będzie aktywna dopiero po pierwszym

poprawnym pobraniu, uniemożliwiając przypadkowe skwitowanie.

29

Ibidem. 30

P. Ozga "Rewelacyjny system - wdrożenie systemu Pick-by-point", „Eurologistics” nr 3,

maj-czerwiec 2010. 31

http://www.luca.eu/pl/pick-by-point-r, 15.10.2010.

29

Dzięki swoim możliwościom, system pick-by-point wypełnia lukę

między systemami pick-by-voice i pick-by-light. Można zaobserwować

zjawisko synergii, gdyż połączenie i zmodyfikowanie dwóch systemów, czyli

stworzenie systemu pick-by-point, jest bardziej efektywne niż zastosowanie

ich oddzielnie. Dokładna rejestracja wszystkich operacji, oraz zastosowanie

pick-radar umożliwia dodatkowo przeprowadzenie analizy ABC i analizy

przebiegu.

Do największych zalet systemu można zaliczyć: wysoką elastyczność,

niskie koszty montażu i utrzymania, łatwą instalację, konfigurację i obsługę,

oraz niewielkie czasy przestojów

4. PRZYPADEK FIRMY ARVATO SERVICES POLSKA

Firma Arvato Services Polska we współpracy z firmą LUCA Systemy

Logistyczne jako pierwsza w Polsce wdrożyła technologię pick-by-point

w swoim centrum usługowo-logistycznym w Błoniu k. Warszawy do obsługi

logistycznej klientów indywidualnych Skarbca Mennicy Polskiej32

. Firma

Arvato Services Polska obsługuje logistycznie Skarbiec Mennicy Polskiej od

sierpnia 2008 roku. Skarbiec ten rozprowadza monety kolekcjonerskie

i numizmaty produkowane przez Mennicę Polską. Wprowadzenie technologii

pick-by-point trwało trzy miesiące i miało pomóc personelowi magazy-

nowemu w poprawie jakości komisjonowania i sortowania towarów.

Zastosowano 40 metrowy ekran dotykowy wykorzystujący promienie

podczerwieni, tzw. kurtynę laserową. System zapamiętał pozycję gniazd

z asortymentem i porównał je z danymi w systemie komputerowym. Kurtyna

ta dla ludzkiego oka jest niewidoczna. Wyświetla się poprzez wysyłanie

przez urządzenie promieni podczerwieni 50 razy na sekundę i może być

modyfikowana w części oprogramowania na potrzeby systemu lub klienta.

Wiązka światła przesuwając się z lewej do prawej strony wskazuje

pracownikowi gniazda, w których znajdują się monety. Pracownik ma

dokładnie zaznaczone gniazda, z których może pobrać monety czy

numizmaty do odpowiedniego zlecenia. W przypadku jakiejkolwiek pomyłki

system rejestruje błąd i włącza się alarm. W razie potrzeby zmian

w systemie, można go modyfikować bezpośrednio drogą elektroniczną

z niemieckiego serwisu firmy LUCA.

32

P. Ozga "Rewelacyjny system…, op. cit.

30

5. PODSUMOWANIE

Dzięki zastosowaniu tego nowoczesnego i wydajnego systemu

Skarbiec Mennicy Polskiej osiąga poziom 100 wysyłek/h, oraz 30% wzrost

wydajności przy ponad 7-krotnym wzroście SKU (z 60 do 430). Świadczyć

to może o wysokiej efektywności wdrożonego systemu, który jest znacznie

bardziej wydajny od swoich poprzedników. Z pewnością będzie on

stosowany w Polsce na coraz większą skalę.

BIBLIOGRAFIA

OZGA P. "Rewelacyjny system- wdrożenie systemu Pick-by-point", „Eurologistics” nr 3,

maj-czerwiec 2010.

http://www.belgravium.com/, 17.10.2010.

http://www.luca.eu, 15.10.2010.

http://www.voicesolutions.pl/, 17.10.2010.

PICK-BY-POINT TECHNOLOGY IN WAREHOUSE MANAGEMENT

Despite the fact that Poland has joined the European Union 6 years ago, Polish logistics is

based on technologies that in countries of old Europe are at the brink of being obsolete.

However, in recent years we have been able to observe an increase in implementing new

technologies. The best example of this tendency can show Arvato Services. This Polish

logistics company has implemented pick-by-point technology for the service of individual

customers of Polish National Mint. The system has been developed by German company

LUCA.

31

e-book, e-książka, e-biblioteka

Adam STANGRECIAK*

ROZWÓJ RYNKU E-BOOKÓW W EUROPIE

Poniższy artykuł jest próbą krótkiego opisania rynku e-booków we współczesnej

Europie, który pomimo całkiem wysokiego już stopnia zaawansowania nadal budzi wiele

kontrowersji i dyskusji odnośnie celowości jego rozwoju. W pracy zawarty jest krótki rys

historyczny, idea tworzenia e-bibliotek i rozwoju rynku e-księgarni jako przykłady

wykorzystania e-książek w życiu codziennym.

1. RYS HISTORYCZNY

Współczesnemu człowiekowi może się wydawać, że idea stosowania

e-booków powstała zaledwie kilka lat temu, jednakże korzeni

przechowywania treści w niematerialnych bytach można doszukać się już

w starożytnej Grecji, a mianowicie w filozofii Platona. Głosił on pogląd,

że słowo pisane „nie może mówić, nie może odpowiadać na pytania oraz nie

może się samo obronić”33

. Analizując te słowa można wywnioskować,

iż Platonowi brakowało możliwości interakcji książki z czytelnikiem,

należało uczynić z bytu piśmienniczego inteligentny system, który byłby

w stanie kooperować z czytelnikiem.

Porzućmy jednak starożytną Grecję i przenieśmy się do czasów nam

współczesnych, konkretyzując do roku 1971, kiedy to Michael Hart po raz

pierwszy zetknął się z komputerem34

. W przeciwieństwie do współczesnych

mu informatyków nie widział w komputerach narzędzia liczącego i wykonu-

jącego miliony operacji w przeciągu jednej sekundy, tylko urządzenie, które

będzie składowało, przechowywało dane, które do tej pory były gromadzone

w bibliotekach. Te swobodne przemyślenia przekształciły się w projekt


Technologii Internetowych i Multimedialnych „IM-Tech”, praca napisana pod kierunkiem

dr Katarzyny Lange-Sadzińskiej. 33

Gołębiewski Ł., E-książka, E-book, Szerokopasmowa Kultura, Biblioteka Analiz,

Warszawa 2008. 34

Ibidem.

32

„Gutenberg”, którego pierwszą wydaną pozycją była Deklaracja Niepodle-

głości Stanów Zjednoczonych. Należy także podkreślić, iż w dniu dzisiej-

szym projekt ten obejmuje 120 tysięcy tytułów, z czego ponad 20 tysięcy jest

darmowe35

.

Oprócz powyższego projektu, należy wymienić następne kamienie

milowe w rozwoju technologii e-książek. Pierwszy z nich miał miejsce

w 1981 roku, kiedy została wydana pierwsza e-książka o charakterze stricte

komercyjnym. Kolejnym z ważnych momentów jest rok 1998, gdy został

otwarty pierwszy targ e-booków na świecie36

. Umożliwiło to nałożenie

restrykcji odnośnie formatów publikacji wydawanych elektronicznie. Rok

później nastąpiła specyfikacja Struktury Publikacyjnej e-booków, która

określała XML i HTML jako standardową platformę dla tego typu

wydawnictw. Wszystkie powyższe wydarzenia pomimo dużego znaczenia

pozostawiły e-książkę jako rynkową niszę, którą zainteresowani byli

naprawdę nieliczni.

Przełom w tej kwestii nastąpił w 2001 roku, kiedy to w Internecie

została opublikowana popularna powieść Stephena Kinga pt. „Riding the

bullet”37

. W przeciągu dwóch dni została sprzedana w dużej ilości

egzemplarzy po okazyjnej cenie dwóch i pół dolara za sztukę.

2. WYKORZYSTANIE E-BOOKÓW

Od momentu wprowadzenia druku w piśmiennictwie, na świecie

ukazało się około 26 milionów tytułów38

. Jeśli przyjmiemy założenie, że

średnia objętość jednej książki to 250 stron, możemy wówczas wyliczyć

fizyczną wielkość dorobku naukowego na 6,5 miliarda stron. Liczba ta

wydaje się być całkiem okazała, jednakże dla współczesnej informatyki są to

dane, których przechowywanie jest możliwe na niedużej ilości serwerów.

Digitalizacja katalogów umożliwiłaby czytelnikowi ściągnięcie dowolnego

materiału w dowolnym języku na swój własny dysk twardy w przeciągu

kilku sekund. Ponadto, znacznie skróciłoby to czas wyszukiwania

i wykorzystania konkretnej informacji z danego wydawnictwa, zamiast

żmudnego wyszukiwania fragmentu, a następnie jego przepisywania

z książki, można by go po prostu skopiować.

35

http://www.ebookweek.com/history.html, 13.11.2010. 36

Ibidem. 37

http://www.simonandschuster.com, 13.11.2010. 38

Gołębiewski Ł., Śmierć książki. No future book, Biblioteka Analiz, Warszawa 2008.

33

Z drugiej zaś strony, wymagałoby to skatalogowania wszystkich

wydawnictw od czasów Gutenberga i wiązało ze ścisłą współpracą

wszystkich bibliotek na świecie, co wydaje się niestety niemożliwe

w przeciągu najbliższych dziesięciu lat. Aktualnie w formie cyfrowej

udostępnione jest zaledwie około dwóch procent wszystkich publikacji,

z czego zdecydowana większość jest w języku angielskim. Przykładem może

być aktualny katalog projektu Gutenberg, który posiada ponad 30 tysięcy

pozycji anglojęzycznych co stanowi około 80%39

wszystkich dzieł, które są

zawarte w tej bibliotece.

W Polsce rynek wydawnictw elektronicznych jest w fazie zarodkowej.

Największy wydawca internetowy, założona w 2002 roku Polska Biblioteka

Internetowa, obejmuje swoimi zbiorami 30 tysięcy tytułów40

. Oprócz tego,

na polskim rynku działają takie e-biblioteki jak: Biblioteka Cyfrowa

Politechniki Łódzkiej eBiPoL, Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa, Wirtualna

Bibioteka Literatury Polskiej, Polona. Pomimo dobrego zaplecza

technicznego i szerokich możliwości wszystkie wyżej wymienione

e-biblioteki nie odniosły wielkich sukcesów i ciągle stanowią niszę rynkową.

Powodów tego można doszukiwać się w udostępnianej zawartości tj. głównie

klasyki literatury, publikacji naukowych i edukacyjnych, co zdecydowanie

wiąże się z niedużym zainteresowaniem przeciętnego czytelnika. Z drugiej

strony można zauważyć ujemny trend w ilości czytelnictwa w Polsce.

Niestety nie jesteśmy w stanie określić jak duża część spadku poziomu

czytelnictwa objaśniona jest przez rozwój rynku e-booków.

Tabela 1.Czytelnictwo w Polsce w latach 2004-2007.

Lata Czytelnicy ogółem (tys.) Dynamika Czytelnicy na 100 osób

2004 7508,5 -0,9 19,7

2005 7337,3 -2,3 19,2

2006 7023,3 -4,3 18,4

2007 6719,1 -4,3 17,6

Źródło: opracowanie własne na podstawie Maj Jerzy, Bessa także w bibliotekach publicznych

– dlaczego?, „Bibliotekarz” nr 12/2008.

W poszczególnych krajach Unii Europejskiej sytuacja jest podobna41

.

Większość e-booków to klasyki literatury i publikacje naukowe, jednakże

należy tutaj wspomnieć o wspólnym projekcie 47 bibliotek zrzeszonych

39

http://www.gutenberg.org/catalog/, 17.11.2010.

40 Ożóg M. Książka elektroniczna, liter net. Literatura i Internet., (red.) Marecki Piotr,

Rabid, Kraków 2002. 41

Ibidem.

34

w European Library, który rozpoczął działalność w listopadzie 2008

i w założeniu miał obejmować ponad dwa miliony pozycji42

. Aktualnie

w zbiorach Europeana znajduje się prawie 15 milionów pozycji, z czego

4 miliony 800 tysięcy stanowią e-booki, resztę zaś obrazy, pliki wideo oraz

pliki dźwiękowe43

.

Portal internetowy europeana.eu posiada swoje wersje językowe

wszystkich języków Unii Europejskiej, jednakże sama zawartość nie jest

tłumaczona. Rozkład udziału poszczególnych języków w katalogu

europeana.eu przedstawiony został na wykresie 1. Brak języka angielskiego

możemy wyjaśnić poprzez fakt braku zaangażowania bibliotek brytyjskich

w ten projekt.

Wykres 1. Udział języków narodowych w katalogu europeana.eu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://europeana.eu, 17.11.2010.

Oprócz działalności stricte bibliotekarskiej e-booki znajdują także

swoje miejsce w e-księgarniach: Aktualnie komercyjna oferta e-książek

obejmuje około 200 tysięcy tytułów, w tym 50% w języku angielskim, zaś

resztę w językach narodowych twórców44

. Oprócz tego należy doliczyć

także około 100 tysięcy egzemplarzy w różnych językach, skanowanych

i udostępnianych bezpośrednio przez użytkowników Internetu na platformie

peer-to-peer i serwerach prywatnych z pominięciem praw autorskich.

Podmiotem monopolizującym polski rynek komercyjnych e-booków

znajduje się empik.com, który oferuje aktualnie ponad sześć tysięcy

e-książek45

, z czego ponad 50% stanowią pozycje stricte komercyjne,

nieskierowane do konkretnego odbiorcy, tylko do przeciętnego czytelnika.

42

http://www.europeana.eu, 17.11.2010. 43

Ibidem. 44

Ożóg M. Książka elektroniczna…, op. cit. 45

Ibidem.

35

3. PRZYSZŁOŚĆ RYNKU E-BOOKÓW

Główną z charakterystyk, na których bazuje rynek e-booków jest

niemal zerowy koszt krańcowy sprzedaży i powielania poszczególnych

egzemplarzy, co jest sygnałem zdecydowanie zwiększającym zaintereso-

wanie pojedynczego inwestora w ten rynek. Ponadto należy także wspomnieć

o łatwości dostępu do e-booków. Docelowo, użytkownik ma mieć możliwość

siedząc we własnym domu dokonywać zakupu tekstu kultury, z pominięciem

wizyty w księgarni i zakupienia fizycznej książki, która pod wpływem czasu

ulega niszczeniu i w przeciwieństwie do e-booka zajmuje przestrzeń na

półce. Dodatkowym atutem jest także rozwój systemów open source, gdzie

użytkownicy dzielą się swoją pracą i dziełami naukowymi za darmo.

Jednocześnie rozwój rynku e-booków daje sygnał do rozwoju innych gałęzi

technologii, w tym szeroko pojętego IT, jak np. bardziej wydajny przesył

danych przy obniżonych kosztach. Kolejną z zalet korzystania z e-książek

jest fakt, iż jest to technologia proekologiczna i działa z pominięciem

ciężkiego przemysłu drukarskiego.

Z drugiej strony często spotykamy się z otwartą krytyką odnośnie

technologii książek internetowych, czytanych z ekranu komputera lub

urządzenia dedykowanego. Spośród argumentów broniących tradycyjnej

książki najczęściej pojawiającym się jest utrata walorów artystycznych

i „magii książki”. Wielu spośród czytelników traktujących literaturę jako

źródło rozrywki jest w stanie zażarcie bronić wersji papierowej, podpierając

się faktem, iż dostarcza ona więcej radości poprzez szelest kartek, zapach

farby drukarskiej, dotyk kredowego papieru, czyli pokrótce mówiąc

materialny byt. Pokrótce mówiąc, dla przeciętnego użytkownika większą

użyteczność ma książka papierowa, ze względu na swoją fizyczną obecność.

Spowodowane może to być faktem, iż w przypadku dokonywania zakupów

użytkownik woli zakupić produkt, który będzie w stanie fizycznie dotknąć,

niż taki który istnieje tylko wirtualnie. Jednakże, tendencja ta będzie ulegała

zmianie w kierunku zwiększenia zainteresowania e-książką wraz z rozwojem

technologii i jej społecznego postrzegania.

Wracając do kwestii inwestycji w rynek e-booków, oprócz podsta-

wowej zalety, jaką jest niemalże zerowy koszt krańcowy sprzedaży

pojedynczej książki, inwestor musi zetrzeć się ze zdecydowanie większą

ilością problemów. Jednym z nich jest bariera wejścia na rynek, który

aktualnie jest zdominowany przez korporację Google. Należy także

wspomnieć o wymianie plików, gdyż jak wiadomo, nieodpłatne przesyłanie

ich pomiędzy użytkownikami obniża zysk inwestora. Kolejnym z ograniczeń

36

jest zwiększająca się dywersyfikacja potrzeb poszczególnego użytkownika,

a co za tym idzie utrudnione działania marketingowe i promujące tzw.

bestsellery.

Podsumowując rynek e-booków będzie się ciągle rozwijał, w szczegól-

ności opierając się na publikacjach naukowych, do których szybki i bez-

pośredni dostęp ma większe znaczenie aniżeli w przypadku książki czytanej

w celu rozrywkowym. Rozwój ten będzie miał miejsce do momentu przeła-

mania technologicznych barier części użytkowników, który spowoduje wybuch

i rozkwit rynku e-booków. Staną się one podstawowym źródłem informacji

we współczesnym świecie. Analizując rynek od strony podażowej prognozo-

wany jest ciągły rozwój wielkich korporacji zajmujących się e-książkami

tj. Google oraz Amazon.com na świecie, zaś w Polsce empik.com również ze

względu na brak nowych konkurencyjnych podmiotów, które mogłyby

zatrząść tym rynkiem.

BIBLIOGRAFIA

GOŁĘBIEWSKI Ł., Śmierć książki. No future book, Biblioteka Analiz, Warszawa 2008.

GOŁĘBIEWSKI Ł., E-książka,E-book, Szerokopasmowa Kultura, Biblioteka Analiz,

Warszawa 2008.

OŻÓG M. Książka elektroniczna, liter net. Literatura i Internet., (red.) Marecki Piotr, Rabid,

Kraków 2002.

http://www.ebookweek.com/history.html, 13.11.2010.

http://www.empik.com, 17.11.2010.

http://www.europeana.eu, 17.11.2010.

http://www.gutenberg.org/catalog/, 17.11.2010.

http://www.myebookdesign.com/, 15.11.2010.

THE DEVELOMPENT OF THE E-BOOK MARKET

The following article is intended to describe the market of e-books in Europe. Despite the

intermediation of this market, there are a lot of different opinions about using e-books and

developing that technology. In that article there is presented short historical note, idea of

creating e-libraries and e-bookshops.

ROZDZIAŁ II

TRENDY FINANSOWE

39

Metody kryptograficzne, wymiana

informacji, systemy bankowe, szyfrowanie

danych

Michał BŁASZCZYK*

ZASTOSOWANIE METOD KRYPTOGRAFICZNYCH

W BANKOWYCH APLIKACJACH INTERNETOWYCH

Zastosowanie algorytmów kryptograficznych w dobie powszechnego dostępu do

Internetu i ogromie informacji wymienianych każdego dnia stało się koniecznością.

Niniejsza praca opisuje najważniejsze metody szyfrowania i zabezpieczania szczególnie

wrażliwych danych, przetwarzanych w bankowych aplikacjach internetowych. Zasługują

one na szczególną uwagę, ponieważ od ich poziomu bezpieczeństwa zależą niekiedy

setki milionów złotych transferowanych w bankowości elektronicznej, która już na

obecną chwile jest kluczowym, jeżeli nie najważniejszym elementem całej bankowości

transakcyjnej.

1. WSTĘP

Od zarania dziejów człowiek gromadzi informacje. Zdolność

przechowywania i dzielenia się nimi była i jest kluczową umiejętnością

ludzkości. Najpierw przekazywana w postaci ustnej, po wynalezieniu pisma

zaczęła być zapisywana i stanowiła postawy rozwoju cywilizacji. Niekiedy

od takiej wiedzy zależały losy majątków, armii, a nawet całych państw.

Dlatego właśnie zawsze był ktoś kto za wszelką cenę próbował informacje

przejąć. Natomiast ci, którzy byli w ich posiadaniu, wszelkimi sposobami

chcieli ich bronić i nie dopuścić by trafiła w niepowołane ręce. By rozwiązać

ten niezwykle poważny problem wymyślono szyfrowanie, czyli sposób

przesyłania informacji nie w sposób jawny, który każdy mógł odczytać, ale

w postaci zmienionej, tak że przynajmniej w teorii, jedynie nadawca

i odbiorca mogli poznać prawdziwą treść przekazu. Już w starożytności

egipscy kapłani szyfrowali hieroglify a rzymianie depesze wojenne, tak by

ich wrogowie nie byli w stanie przechwycić strategicznych informacji, które

mogły rozstrzygnąć o wynikach bitew. Początkowo proste szyfry takie jak

choćby słynny szyfr Cezara, polegający na zastępowaniu każdego znaku

* Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Informatyki Ekono-

micznej UŁ, doktorant UŁ.

40

tekstu znakiem odległym o 3 pozycje w alfabecie, zmieniały się wraz

z upływem czasu w coraz bardziej skomplikowane i trudniejsze do złamania.

Jednakże o prawdziwej zaawansowanej kryptografii możemy mówić wraz

z rozwojem komputerów i olbrzymim wzrostem ich mocy obliczeniowej.

Setki tysięcy a nawet milionów operacji na sekundę, wykonywane przez

nowoczesne maszyny obliczeniowe sprawiły że wszystkie dotychczas

stosowane rozwiązania do szyfrowania danych przestały być skuteczne.

Koniecznością stało się zatem opracowanie nowych algorytmów

szyfrujących, tym bardziej że w dobie powszechności Internetu coraz

większy nacisk kładziony jest na prywatność i poufność danych zwłaszcza

w bankowości internetowej która nie może istnieć bez skutecznych metod

zabezpieczających transakcje finansowe.

2. ALGORYTMY SYMETRYCZNE

Kryptografia symetryczna jest podstawowym sposobem zabezpieczania

danych i naturalną ewolucją znanych do tej pory metod. By zaszyfrować

bądź odszyfrować dane zarówno odbiorca jak i nadawca muszą być

w posiadaniu tego samego klucza prywatnego. Istniej możliwość użycia

różnych kluczy w procesie szyfrowania i deszyfracji jednak będąc

w posiadaniu jednego z niech bez trudu można odtworzyć drugi. Siła tego

typu mechanizmu zależy przede wszystkim od długości klucza zdefiniowanej

w bitach.

Rysunek 1: Szyfrowanie symetryczne

Źródło: Opracowanie własne.

41

Algorytmy szyfrowania symetrycznego możemy podzielić na dwie

kategorie:

1. strumieniowe które szyfrują oddzielnie każdy bit wiadomości.

Szyfr strumieniowy składa się z generatora ciągu kluczowego oraz

elementu dodającego kolejne bity klucza do kolejnych bitów tekstu

jawnego.46

2. blokowe które przekształcają blok danych na blok o takiej samej

długości w taki sposób że niemożliwe jest odwrócenie tego procesu

bez znajomości klucza szyfrującego.47

Szyfry strumieniowe są wydajniejsze, natomiast blokowe zapewniają

dużo większą przepustowość.

Do najważniejszych używanych obecnie algorytmów szyfrowania

symetrycznego możemy zaliczyć RC6, Blowfish czy też najpowszechniej

stosowany obecnie algorytm blokowy AES48

zwany powszechnie Rijndael.

Ten ostatni został on przyjęty przez NIST49

jako standard, w wyniku

konkursu zorganizowanego w 1997 roku na następcę dotychczas używanego

algorytmu DES50

.

3. ALGORYTMY ASYMETRYCZNE

Największą problemem kryptografii symetrycznej jest konieczność

posiadania tego samego klucza przez obie strony wymieniające informacje.

Zważywszy iż w dzisiejszych czasach lwia część danych przesyłana jest

poprzez sieć globalną, używanie tego rozwiązania rodzi niebezpieczeństwo

przechwycenia klucza prywatnego podczas jego przesyłania od nadawcy do

odbiorcy. Rozwiązaniem tego problemu okazało się użycie algorytmów

niesymetrycznych. Działanie tego typu mechanizmów polega na zastoso-

waniu pary kluczy : publicznego i prywatnego. Oba klucze generowane są

46

Bruce Schneier: Kryptografia dla praktyków: protokoły, algorytmy i programy źródłowe

w języku C. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2002. 47

Rogawski M., Szyfry strumieniowe w strukturach FPGA,

http://dervish.wsisiz.edu.pl/~szmaus/Semestr5/ASD/sober%20i%20inne.pdf, 12.2010. 48

ang. Advanced Encryption Standard. 49

ang. National Institute of Standards and Technology. 50

ang. Data Encryption Standard.

42

przez odbiorcę zabezpieczonych danych. Klucz publiczny może zostać

dowolnie udostępniony i służy jedynie do szyfrowania informacji nie dając

możliwości ich odszyfrowania. Klucz prywatny natomiast służy wyłącznie

do odszyfrowania danych. Podstawowym założeniem tego rozwiązania jest

fakt iż nie istnieje możliwość odtworzenia jednego z kluczy na podstawie

drugiego. Dzięki temu nawet gdy podczas dystrybucji osoba nieupoważniona

przechwyci klucz publiczny nie będzie mogła odczytać żadnych

zabezpieczonych przy jego pomocy danych. Tak jak szyfrowanie symet-

ryczne używa najczęściej permutacji i postawiania, tak w przypadku

szyfrowania asymetrycznego mamy do czynienia z funkcjami matema-

tycznymi. Kryptografia klucza publicznego korzysta z faktu iż część operacji

matematycznych jest łatwa do wykonania w jedną stronę, natomiast ich

odwrotności wymagają niezwykle skomplikowanych mechanizmów i są

trudne do realizacji. Najpopularniejszą metodą kryptografii asymetrycznej

jest obecnie RSA nazwany od pierwszych liter nazwisk jego twórców Rona

Rivesta, Adi Shamira oraz Leonarda Adlemana. W przypadku tego algo-

rytmu bezpieczeństwo szyfrowania opiera się na trudności faktoryzacji

dużych liczb złożonych.

Rysunek 1. Szyfrowanie asymetryczne

Źródło: Opracowanie własne.

43

Tworzenie kluczy publicznego oraz prywatnego, a także późniejsze

szyfrowanie oraz deszyfracje za ich pomocą można opisać w następujących

krokach :

1) Należy wybrać dwie duże liczby pierwsze p oraz q

2) Następnie obliczamy wartość n = pq

3) Obliczamy wartość funkcji Eulera51

dla n: φ(n) = (p − 1)(q − 1)

4) Wybieramy liczbę e (1 < e < φ(n)) względnie pierwszą52

z φ(n)

5) Znajdujemy liczbę d odwrotną do e mod φ(n): d = e − 1 mod φ(n)

Klucz publiczny jest definiowany jako para liczb (n, e), natomiast

kluczem prywatnym jest para (n, d). Szyfrowanie następuje poprzez podział

informacji na m bloków o wartości liczbowej nie większej od n a następnie

wykonania operacji szyfrowania dla każdego z nich według wzoru:

, odszyfrowanie natomiast , dla każdego

z zaszyfrowanych bloków. Główną wadą kryptografii asymetrycznej jest jej

wysoka zasobożerność, dlatego też używa się jej zazwyczaj tylko do

szyfrowania i deszyfracji klucza prywatnego kryptografii symetrycznej na

czas jego dystrybucji.

4. INFRASTRUKTURA KLUCZA PUBLICZNEGO

Oczywiście mimo całej złożoności stosowanych zabezpieczeń dalej

istnieje wiele zagrożeń związanych z przesyłaniem danych w globalnej sieci.

Pomijając możliwość złamania stosowanych algorytmów kryptograficznych,

poważnym problemem stała się możliwość podszycia niepowołanej osoby

jako odbiorcy wiadomości. Jak zostało to wcześniej opisane w przypadku

kryptografii asymetrycznej zarówno klucz publiczny jak i prywatny

generowany jest przez odbiorcę wiadomości.

51

φ(n) = n(1- ) (1- ) …(1- ) , nN, p - wszystkie czynniki pierwsze liczby n.

52 liczby całkowite, które nie mają innych poza jedynką wspólnych dzielników w rozkładzie

na czynniki pierwsze lub, równoważnie, ich największym wspólnym dzielnikiem jest

jedność.

44

Przypuśćmy zatem że na drodze komunikacji pomiędzy odbiorcą

a dostawcą pojawia się kolejna osoba która przechwytuje klucz publiczny.

Co prawda nawet będąc w jego posiadaniu nie odczyta wiadomości, może

jednak zamienić taki klucz na własny. W takiej sytuacji dostawca zaszyfruje

swoje dane kluczem publicznym dostarczonym nie przez odbiorcę, ale osobę

niepowołaną. Odsyłając informacje w takiej postaci atakujący ma do nich

pełen dostęp jako że to on był dostarczycielem klucza publicznego i posiada

odpowiedni klucz prywatny.

Rysunek 2. Podszycie się osoby niepowołanej w procesie szyfrowanie

asymetrycznego

Źródło : Opracowanie własne.

Między innymi po to by uniknąć tego typu sytuacji stworzony został

PKI53

w którego skład wchodzą między innymi urzędy certyfikacyjne oraz

rejestracyjne a także certyfikaty klucza publicznego. Sam certyfikat zawiera

trzy podstawowe elementy: klucz publiczny, opis tożsamości a także podpis

cyfrowy złożony przez zaufaną osobę trzecią. Podpis cyfrowy pozwala na

zweryfikowanie tożsamości podmiotu przesyłającego klucz publiczny dzięki

czemu nie ma możliwości jego podmiany w procesie dystrybucji bez

konieczności łamania podpisu cyfrowego.

53

ang. Public Key Infrastructure

45

5. SHAMIR’S SECRET

Ostatnim przykładem algorytmu kryptograficznego jest tak zwane

dzielenie sekretu Shamira. Algorytm ten polega na podziale informacji na

kilka unikatowych części. By odtworzyć sekret w całości wymagana jest

wcześniej ustalona liczba takich części. Największą siłę tego mechanizmu

stanowi fakt, że dowolne z podzielonych fragmentów w odpowiedniej liczbie

dają możliwość odzyskania pierwotnej informacji, przy czym nie istnieje

żaden sposób jej odtworzenia z mniejszej liczby takich części. Możemy

zdefiniować więc że dzielimy informację na dziesięć fragmentów przy czym

już trzy wystarczą by ją odtworzyć. Algorytm ten stosowany jest na przykład

do przechowywania kodów startowych rakiet z głowicami nuklearnymi

w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Daje to gwarancje że nikt samodzielnie

nie będzie w stanie podjąć decyzji o ich użyciu. Daje to również możliwość

przydzielenia hierarchii posiadaczom sekretów gdy na przykład do odszyfro-

wania całości wymaganych jest pięć części, najważniejsza osoba posiada

trzy, kolejne w hierarchii po dwie a najmniej ważne po jednej. Dodatkowo

podział sekretu stosowany jest również w PKI gdy stosowane jest

podpisywanie cyfrowe z mediatorem który przechowuje połówkę klucza

prywatnego i udostępnia ją tylko na czas deszyfracji.

6. PODSUMOWANIE

Biorąc pod uwagę fakt, iż bankowość elektroniczna stała się potrzebną

formą dokonywania płatności, a co za tym idzie coraz częstsze stają się

nadużycia w tymże zakresie, bezpieczeństwo użytkowników tego typu

systemów jest nadzwyczaj zagrożone i wymaga szczególnych zabezpieczeń.

Wraz z rozwojem komputerów i ich mocy obliczeniowej, konieczne stało się

opracowanie coraz to nowszych i doskonalszych metod szyfrowania

przesyłanych informacji. Przedstawione w niniejszym artykule algorytmy

kryptograficzne są obecnie najpowszechniej stosowanymi zabezpieczeniami,

które uniemożliwiają cyberprzestępcom przechwycenie szczególnie wrażl-

iwych danych. Niestety postępujący wzrost mocy obliczeniowych powoduje,

iż tylko kwestią czasu jest pokonanie opisanych metod. Co za tym idzie,

niezbędne jest opracowywanie wciąż nowych metod zabezpieczeń.

46

BIBLIOGRAFIA

Bruce Schneier: Kryptografia dla praktyków: protokoły, algorytmy i programy źródłowe w

języku C. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2002.

William Stallings, Cryptography and Network Security: Principles and Practice

(5th

Edition), 2009.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Advanced_Encryption_Standard, 02.12.2010.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kryptografia_klucza_publicznego, 02.12.2010.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Infrastruktura_klucza_publicznego, 02.12.2010.

http://www.nist.gov/director/speeches/rk-aes.cfm, 02.12.2010.

Marcin Rogawski, Szyfry strumieniowe w strukturach FPGA, http://dervish.wsisiz.edu.pl

/~szmaus/Semestr5/ASD/sober%20i%20inne.pdf, 02.12.2010.

CRYPTOGRAPHY METHODS APPLICATION

IN BUILDING BANKING WEB APPLICATIONS

In the age of widespread internet where huge amount of data is exchanged every day,

use of cryptographic algorithms became a necessity. This paper describes the main

methods of encryption and protection of sensitive data, processed in the banking web

applications. This kind of data deserve special attention because hundreds of million

zlotys transferred in electronic banking, often depends on their level of security. And as it

is known, nowadays electronic banking is the most important element of the entire

banking transaction system.

47

Slow money, slow movement, Woody

Tasch, Slow food, Cittaslow, Slow travel

Jakub KOZIŃSKI*

SLOW MONEY

Obecnie nie sztuką jest życie w tempie jakie narzuca nam codzienność. Z każdą

chwilą mamy coraz mniej czasu na życie osobiste, rodzinne, delektowanie się

przyjemnościami. W dzisiejszym świecie nie jest niczym trudnym inwestowanie

w wielkie spółki na międzynarodowych rynkach. Ruch Slow Movement i jego odłamy

ma na celu odwrócenie trendu coraz szybszego życia. Slow Money przekonuje nas do

tego, że aby zainwestować pieniądze nie musimy szukać daleko, bo okazje pojawiają się

w lokalnym otoczeniu, a inwestycja w nie może przynieść coś więcej niż tylko korzyści

finansowe.

1. SLOW MOVEMENT

1.1. IDEA RUCHU SLOW

W dzisiejszych czasach, kiedy postęp technologiczny zmusza nas do

coraz szybszego życia, zapomniane zostały podstawowe wartości

i zaniedbane podstawowe potrzeby, jakie niezbędne są do życia każdemu

człowiekowi. Popularny stał się „wyścig szczurów”54

, w którym nie ma

czasu na odczuwanie przyjemności, rodzinę czy hobby, ale głównie, albo

wręcz jedynie, na pracę, niejednokrotnie do późnych godzin nocnych.

Często przypłacane jest to utratą poczucia zadowolenia, zdrowia, a nawet

życia.55


Finansów i Bankowości „Progress”, opiekun naukowy: dr hab. Jerzy Gajdka, prof.

nadzw. UŁ. 54

Określenie pozbawionej sensu, bezwartościowej i niekończącej się pogoni (najczęściej

wyczerpującego wysiłku współczesnych ludzi, dążących do osiągnięcia materialnego

i zawodowego sukcesu), http://pl.wikipedia.org/wiki/Wyścig_szczurów. 55

Ruch kulturowy slow w świetle koncepcji humanistycznej człowieka oraz psychologii

pozytywnej, http://seminarium.21.edu.pl/ks/4/2.06.%20KWIATKOWSKA%20DOROTA.pdf,

15.11.2010.

48

Odpowiedzią na ten niekorzystny obrót sprawy ma być właśnie ruch

Slow Movement. Popularność zdobył on dzięki publikacji Kanadyjskiego

dziennikarza Carla Honore’a pt. „Pochwała powolności. Jak światowy ruch

sprzeciwia się kultowi szybkości”. Ideą ruchu, coraz bardziej popularnego

przede wszystkim w Europie, ale i na całym świecie, jest właściwa

harmonizacja codzienności i skupienie uwagi na podstawowych potrzebach

człowieka. Takie czynniki jak poczucie bezpieczeństwa, samorealizacji,

odczuwanie przyjemności są niezmienne niezależnie od płynącego czasu

i bez nich nie można prawidłowo funkcjonować.

Rysunek 1. Rysunek promujący ruch „Slow money”

Źródło: http://onepercentfortheplanet.org, 15.11.2010.

Ruch Slow Movement nie jest jednolitą organizacją, a bardziej stylem

życia. Tworzą go grupy, najczęściej zorganizowane centralnie, zwracające

uwagę na poszczególne aspekty życia. Odpowiedzią na jedzenie

w pośpiechu, często w fast foodach ma być „Slow Food”. Przeciw szybkiemu

życiu w mieście powstała koncepcja „Cittaslow”.Podróżom, które zamiast

przynosić wypoczynek powodują, że z urlopu wracamy jeszcze bardziej

zmęczeni ma przeciwstawić się „Slow Travel”. Na inwestowanie swojego

49

kapitału w spółki, których nawet nie znamy i ucieczkę kapitalu rozwiązanie

znalazł ruch „Slow money”.

1.2. SLOW FOOD

To właśnie od „Slow food” wszystko się zaczęło. W 1986 roku

w Rzymie koło Schodów Hiszpańskich postawiona została restauracja

McDonald. Krytyk kulinarny i restaurator Carlo Petrini postanowił

sprzeciwić się temu i wraz z grupą znajomych założył ruch „Slow Food”.

Oficjalnie powstał on w 1989 roku, jako „międzynarodowy ruch nonprofit,

którego celem jest przeciwdziałanie szybkiemu jedzeniui szybkiemu

życiu,zanikaniu lokalnych tradycji kulinarnych, malejącemu zainteresowaniu

ludzi tym, co jedzą, smakiem i pochodzeniem potraw oraz wpływem naszych

wyborów żywieniowych na resztę świata”56

.

Ruch ten nie tyle promuje powolne jedzenie, ale jedzenie zdrowe, pełne

wartości odżywczych i walorów smakowych. „Broni tradycyjnych dań,

a także upraw. Stawia na naturalną i zdrową żywność, wytwarzaną przez

lokalnych producentów.”57

Poza tym promuje przygotowywanie

i spożywanie posiłków z należytym namaszczeniem i w odpowiednim

otoczeniu.

1.3. CITTASLOW

Najbardziej popularna z organizacji Slow powstała w 1999 roku.

Obecnie zrzesza prawie 200 miast, głównie z Włoch, czyli kraju powstania

organizacji. Co ciekawe, należą do niego także 3 miasta z USA, a więc kraju

uważanego za źródło „stylu życia fast” Z polskich miast certyfikat „Slow

City” otrzymały: Biskupiec, Bisztynek, Lidzbark Warmiński, Murowana

Goślina, Nowe Miasto Lubawskie i Reszel58

.

56

Ruch kulturowy slow... op. cit. 57

Don't worry, be SLOW: http://www.dziennik.krakow.pl/pl/warto-wiedziec/zycie-w-

spoleczenstwie/998521-don-t-worry-be-slow.html,0:pag:2,0:pag:1#nav0, 15.11.2010. 58

http://www.cittaslow.org/index.php?method=network&action=country&id=27,

15.11.2010.

50

Cittaslow rozszerza ideę Slow Food o „styl życia, sposób zarządzania

miastem i lokalną społecznością, ochronę środowiska, dbałość o dziedzictwo

kulturowe i architektoniczne, oraz – co ważne – wykorzystanie nowoczes-

nych rozwiązań w służbie człowieka tak, by służyły poprawie, optymalizacji

życia, a nie wzrostowi jego tempa. Karta ruchu Cittaslow wprowadza ok. 60

wymogów dla miast”59

.

Slow City przedstawia miasto poniżej 50 tys. mieszkańców, posiada-

jące zabytki, charakterystyczną kuchnie lokalną oraz lokalną tradycję. Nie

może w nich być barów typu fast food, ani supermarketów. Promuje się ideę

gościnności oraz żyje ekologicznie.60

1.4. SLOW TRAVEL

Podróżowanie w stylu Slow Travel polega na głębokim poznaniu

miejsca, w które się udajemy. Aby to osiągnąć musimy przebywać tam co

najmniej tydzień, żyć rytmem codziennym otoczenia, zżyć się z naturą.

Najbardziej zbliżonym sposobem takiego wypoczynku w Polsce jest

agroturystyka. Podczas urlopu mielibyśmy możliwość poznania kultury

i zasad obowiązujących w gospodarstwie, a także nauczyć się wykonywać

codzienne czynności, czy przyrządzać posiłki miejscowej kuchni.

2. SLOW MONEY

„Slow Money, to organizacja non-profit, która ma na celu

przywrócenie pieniędzy z powrotem do ziemi”61

. W ogólnym rozumieniu

organizacja ma na celu zwrócenie uwagi inwestorów na ich własne,

najbliższe otoczenie oraz skłonienie ich do inwestowania w lokalne

przedsięwzięcia, głównie związane ze zdrową żywnością.

Założycielem organizacji jest Woody Tasch, amerykański inwestor.

który w listopadzie 2008 wpadł na pomysł stworzenia Slow Money. Sama

59

Ruch kulturowy slow... op. cit. 60

http://www.bankier.pl/wiadomosc/Pierwsze-amerykanskie-miasto-chce-zyc-powoli-

swiat-zwalnia-tempo-2061011.html, 15.11.2010. 61

http://blog.slowmoneyalliance.org/?page_id=2, 15.11.2010.

51

organizacja inspirowana jest książką autorstwa jej twórcy: „Inquiries Into the

Nature of Slow Money – Investing as if Food Farms and Fertility Mattered”.

Ruch zapoczątkowany w USA gromadzi coraz większą liczbę zwolenników

w Europie.

2.1. ZASADY SLOW MONEY

Jak każda organizacja, Slow Money także posiada podstawowe zasady,

które ją określają. Pod podpisują się pod nimi członkowie stowarzyszenia,

którzy zgodnie z nimi lokują swoje wolne środki.

Zasady62

Slow Money, przedstawione na stronie ruchu slowmoney.org

to:63

I. Musimy przywrócić pieniądze ziemi, do której należą.

II. Stało się tak, że pieniądze są za szybkie, przedsiębiorstwa za duże,

finanase zbyt skomplikowane. Musimy zwolnić pieniądz – oczywiście

nie całkowicie, ale wystarczająco aby miało to znaczenie.

III. XX wiek był erą „kupuj tanio/sprzedawaj drogo” oraz „dziś

zarobek/filantropia jutro”. XXI wiek będzie erą naturalnego kapitału

budowanego wokół dbałości o możliwości, wspólne dobro i miejsca

oraz brak przemocy.

IV. Musimy nauczyć się inwestować w żywność, gospodarstwa i „żyzne

materie”. Musimy połączyć inwestorów z miejscami w których żyją.

Stworzyć żywe relacje i nowe źródła kapitału dla małych przedsiębiorst

z branzy żywnościowej.

V. Pozwólmy sobie świętować powstanie nowej generacji przedsiębiorstw,

konsumentów i inwestorów, którzy pokazują przejście z „zabijania” do

„życia”.

62

ang. principles. 63

Tłumaczenie własne na podstawie http://org2.democracyinaction.org/o/6351/p/dia/action

/public/?action_KEY=1637, 15.11.2010.

52

VI. Paul Newman powiedział: „Zdałem sobie sprawę, że w życiu musimy

być trochę jak farmerzy, którzy zwracają glebie to, co od niej wzięli.”

Przystosujmy mądrość tych słów na grunt ekonomii zadając pytania:

Jaki byłby świat, gdybyśmy 50% kapitału inwestowali nie dalej niż

50km od siebie?

Co, gdyby przedsiębiorstwa nowej generacji oddawały 50%

swojego zysku?

Co gdyby w naszej glebie za 50 lat było 50% więcej bio-upraw?

2.2. KTO SIĘ TYM ZAINTERESUJE?

Na stronie organizacji możemy przeczytać, że jej celem jest zachęcenie

w ciągu 10 lat miliona amerykanów do inwestowania w zdrową żywność.

Zadanie wydaje się być dość trudnym, biorąc pod uwagę, że na ostatnim

ogólnokrajowym zebraniu w Vermont w czerwcu deklarację Slow Money

podpisało jedynie 600 osób. Jest to więc dopiero początek walki

o zwolenników.

Z drugiej jednak strony ruch ma dopiero 2 lata, a już zyskuje

międzynarodową sławę i cieszy się dużym zainteresowaniem mediów.

„O nowej koncepcji zarabiania pisały takie tytuły, jak "The Wall Street

Journal", "Time", "The Economist", "Los Angeles Times" czy "Business

Week"”64

. Poza tym ma już zwolenników również w krajach Europejskich,

w których duże znaczenie ma m.in ruch Slow Food czy Slow City. Jego

zwolennicy z pewnością mogliby też utożsamić się z zasadami inwestowania

na lokalnym rynku.

Choć koncepcja inwestowania w przedsiębiorstwa żywnościowe nie

jest interesująca dla małych inwestorów ze względu na długie oczekiwanie na

zwrot kapitału65

, to dzięki jej rosnącemu znaczeniu interesować zaczęły się

nią niektóre fundusze kapitałowe. Jest to sukces, bo nie chodzi przecież o to,

aby zupełnie odwrócić aktualny trend inwestycyjny, ale zwrócić uwagę na

inne opcje.

64

http://www.bankier.pl/wiadomosc/Slow-money-czyli-powrot-inwestorow-do-korzeni-

2180476.html, 15.11.2010. 65

Przykłady inwestycji Slow można poznać na stronie http://www.slowmoney.org.

53

Koncepcja Slow Money wpisuje się także niemal idealnie w koncepcję

CSR66

. To właśnie wśród przedsiębiorstw wyznających te idee można

spodziewać się chyba największego zainteresowania. Powodem może być

chociażby to, że „wyższy zysk”, o jakim mowa przy tego typu inwestycji, nie

zawsze liczony jest w procentach zwrotu z inwestycji. Mowa tu

o korzyściach typu relacje inwestorskie oraz z klientami. Przedsiębiorstwu

typu CSR jednak przecież właśnie o to chodzi.

3. PODSUMOWANIE

Ruch Slow Movement zyskuje coraz większą liczbę zwolenników. Nie

jest już tylko ideą mającą zwrócić uwagę na inny styl życia, ale sposobem na

życie wielu ludzi. Jako, że większość jego zasad zgodna jest z obecną modą

można wróżyć mu przyszłość, bo zaczyna być to moda przechodząca

w trend. Slow Money, jako odłam większego ruchu Slow Movement również

zyskuje coraz większą liczbę zwolenników. Wspierany przez pozostałe ruchy

Slow oraz popularyzację idei CSR ma szanse stać się największym trendem

inwestycyjnym XXI wieku, który bezsprzecznie przynieść może korzyści nie

tylko finansowe, ale także społeczne na całym świecie.

BIBLIOGRAFIA

http://seminarium.21.edu.pl/ks/4/2.06.%20KWIATKOWSKA%20DOROTA.pdf,

15.11.2010.

http://www.dziennik.krakow.pl, 15.11.2010.

http://www.cittaslow.org/ , 15.11.2010.

http://www.bankier.pl, 15.11.2010.

http://onepercentfortheplanet.org, 15.11.2010.

http://slowmoney.org, 15.11.2010.

http://blog.slowmoneyalliance.org/, 15.11.2010.

66

ang. Corporate Social Responsibility – społeczna odpowiedzialność biznesu.

54

SLOW MONEY

Nowadays it isn’t anything hard to live like everyone else. With every moment we have

got less and less time for our self, family or pleasure. Also, it is not hard to invest into huge

companies on stock markets. Slow Movement want to reverse trend of fast live. Slow Money

convince us that we don’t have to looking too far away to invest out money and investing in

local environment can bring something more than just high investment yield.

55

Bankowość elektroniczna, bankowość

internetowa

Joanna SOBCZAK *

BANKOWOŚĆ ELEKTRONICZNA W UNII EUROPEJSKIEJ

NA PRYKŁADZIE POLSKI

Celem niniejszego pracy jest przedstawienie teoretycznych podstaw funkcjonowania

bankowości elektronicznej, jej historii, jak również obecnego stanu e-bankingu

w Europie. Na podstawie analizy badań przeprowadzonych przez Poznański Instytut

Logistyki i Magazynowania oraz danych opublikowanych przez Deutsche Bank

scharakteryzowana została bankowość elektroniczna w Polsce na tle krajów Unii

Europejskiej.

1. WPROWADZENIE

W dobie postępu technologicznego coraz większe rolę ogrywa dostęp

do Internetu. Dynamiczne zmiany w sektorze IT, coraz to nowsze

rozwiązania w dziedzinie elektroniki oraz telekomunikacji zaczęły przenikać

do instytucji finansowych, a tym samym do banków. Dlatego w ostatnich

latach obserwuje się wzrost znaczenia bankowości elektronicznej (ang.

e-banking), która stanowi drugi, tuż po bankowości tradycyjnej, kanał

dystrybucji usług bankowych zarówno w Unii Europejskiej jak i w Polsce.

2. BANKOWOŚĆ ELEKTORNICZNA

Pomimo znaczeniu bankowości elektronicznej do tej pory nie udało się

stworzyć jednej, wyczerpującej to zagadnienie definicji. Powodem tego jest

brak jednoznacznego określenia zakresu e-bankingu. Jedną z definicji

o najszerszym zakresie pojęciowym jest definicja przedstawiona przez

Witolda Chmielarza. Definiuje on, bowiem bankowość elektroniczną jako

„system, w którym rozlicznie finansowe odbywają się bez obiegu mediów

papierowych, komunikacja między bankiem a jego klientami oraz w obrębie

samego banku odbywa się w drodze teletransmisji i wszelkie dane


Finansów i Bankowości „Progress”, opiekun naukowy: prof. dr hab. Bożena Mikołajczyk.

56

przechowywane i przetwarzane są w bazach systemu informatycznego”67

.

W tabeli 1 zaprezentowane zostały inne przykładowe definicje bankowości

elektronicznej.

Tabela 1. Pojęcie bankowości elektronicznej

Autor Definicja

M. Kisiel

„Bankowość elektroniczna to zespół środków techniczno-

informatycznych, magnetycznych, elektronicznych, teletransmisji,

pozwalających na obrót pieniężny bez nośnika papierowego

i zakładający trójstronne związki między bankiem, handlem

i konsumentem.” 68

B. Kosiński

„Bankowość elektroniczna to wszelkie, oparte na zastosowaniu

elektronicznych urządzeń telekomunikacyjnych świadczenie usług

bankowych na odległość, które pozwala klientowi na korzystanie z tych

usług w siedzibie własnej lub w miejscu zamieszkania.” 69

B. Świecka „Bankowość elektroniczna to zespół środków teleinformatycznych

umożliwiających zdalny dostęp do rachunku bankowego.” 70

Źródło: opracowanie własne.

3. HISTORIA BANKOWOŚCI ELEKTRONICZNEJ

Rozwój bankowości elektronicznej, podobnie jak Internetu nastąpił

w latach 90-tych XX wieku71

. Prekursorami bankowości elektronicznej były

Stany Zjednoczone. Tam, po raz pierwszy wprowadzone zostały bankomaty,

karty płatnicze, wykorzystano Internet i telefon do świadczenia usług

bankowych. W 2000 roku w USA funkcjonowało 27 banków stricte interne-

towych, nie posiadających własnych placówek. W Europie pod koniec 2000

roku z bankowości elektronicznej korzystało już 23 mln europejczyków.72

Warto wspomnieć, że wśród krajów europejskich liderem w zakresie

e-bankowości były kraje skandynawskie.

67

Kisiel M., Internet a konkurencyjność banków w Polsce, CeDeWu, Warszawa 2005, s. 82. 68

Korenik D., W: Operacje i procedury bankowe, Akademia Ekonomiczna Wrocław,

Wrocław 1999, s. 557. 69

Kosiński B., Bank – organizacja i zarządzanie. [w:] Bankowość. Podręcznik akademicki

(red.) Jaworski W.L., Zawadzka Z., Poltext, Warszawa 2001, s. 464. 70

Świecka B., Bankowość elektroniczna, CeDeWu, Warszawa 2004, s. 8. 71

http://www.banki-internetowe.com/bankowosc-historia.php, 18.11.2010. 72

Ibidem.

57

Wykorzystanie komputerów w bankach spowodowało całkowitą

zmianę w sposobie ich funkcjonowania, pozwoliło na zmianę oferowanych

przez banki produktów i usług, jak również automatyzację działań banków

oraz zastępowanie pracowników komputerami. Zaczęto odchodzić od

dotychczasowego - manualnego świadczenia usług i przechodzić do wyko-

rzystywania komputerów podczas procesu realizacji operacji bankowych.

Zachodzące zmiany doprowadziły do wprowadzenie nowych czynności,

produktów i usług, zwiększenia wolumenu operacji bankowych, skrócenia

czasu obsługi klientów oraz uproszczenia wykonywanych czynności

bankowych.

4. STAN BANKOWOŚCI ELEKTORNICZNEJ W EUROPIE

W kontekście bankowości elektronicznej w Europie należy szczególną

uwagę zwrócić na stopień korzystania przez klientów banków z usług

bankowości internetowej, jednego z kanałów bankowości elektronicznej.

Wykres 1. Odsetek klientów korzystających z bankowości online w Europie

Źródło: opracowanie własne na postawie: Bankowość elektroniczna w Europie: Polska

w ogonie, http://prnews.pl/analizy/bankowosc-elektroniczna-w-europie-polska-w-ogonie-

57102.html, 18.12.2010.

Jak wynika z powyższego wykresu bankowość internetowa najbardziej

rozpowszechniona jest w Europie Północnej, gdzie korzysta z niej ponad

62% klientów banków. Bankowość internetowa największą popularnością

58

cieszy się wśród Norwegów, natomiast najmniejszy odsetek osób

korzystających z tego typu usług bankowości elektronicznej znajduje się

w Grecji, Rumuni oraz Bułgarii. W największych krajach Europy tj. Niem-

czech, Francji oraz Wielkiej Brytanii z usług online bankingu korzysta od 35

do 54 % klientów. Ponadto warto zauważyć, że stan polskiej bankowości

internetowej pomimo 20 pozycji, nie jest zły. Ponieważ już co piąty klient

banku korzysta z usług bankowości internetowej.73

5. RODZAJE BANKÓW W POLSCE

Dzięki rozwojowi techniki oraz wzrostowi świadomości właścicieli

banków dotyczącej znaczenia Internetu, zainteresowanie nowymi formami

dystrybucji usług bankowych stale rośnie. Jednakże nadal stan polskiej

bankowości elektronicznej pozostawia wiele do życzenia. Z serii raportów

Elektroniczna gospodarka w Polsce74

opracowanych przez Instytut Logistyki

i Magazynowania wynika, że w latach 2006-2008 zdecydowaną większość tj.

64% z ogółu banków komercyjnych stanowiły banki tradycyjne świadczące

usługi e-bankingu. Zaś banki stricte internetowe stanowiły zaledwie 4%

banków komercyjnych. Niepokojący jest fakt iż 31% banków nie posiadało

w badanym okresie w swojej ofercie usług bankowości elektronicznej.

Należy również zauważyć, że struktura udziału banków komercyjnych

w świadczeniu usług bankowości elektronicznej od kilku lat pozostaje na

niezmiennym poziomie (wykres. 2).

Wykres 2. Struktura banków komercyjnych w Polsce w latach 2006–2008

tradycyjne

z usługami e - b a n k i n g u

6 4 %

internet

4%

tradycyjne

32%

Źródło: opracowanie własne na postawie: Praca zbiorcza pod redakcją Kraska M.,

Elektroniczna gospodarka w Polsce – raport 2008, Biblioteka Logistyka, Poznań 2009.

73

Bankowość elektroniczna w Europie: Polska w ogonie, http://prnews.pl/analizy/

bankowosc-elektroniczna-w-europie-polska-w-ogonie-57102.html, 18.12.2010. 74

Praca zbiorcza pod redakcją Kraska M., Elektroniczna gospodarka w Polsce –

raport 2008, Biblioteka Logistyka, Poznań 2009.

59

6. KANAŁY DOSTĘPU DO USŁUG BANKOWYCH W POLSCE

Wśród kanałów dostępu do usług bankowości elektronicznej

oferowanych przez polskie banki komercyjne znajduje się: dostęp do konta

internetowego, elektroniczny dostęp do konta tradycyjnego, technologia

WAP, technologia SMS, serwisy telefoniczne oraz bankowość domowa.

Analizując kanały dostępu do usług e-bankowości w latach 2006 –

200875

, obserwuje się stosunkowo małe zmiany. W badanym okresie

głównym kanałem e-bankowości był elektroniczny dostęp do konta

tradycyjnego za pośrednictwem Internetu. Kanał ten oferowany był w roku

2006 przez 70% banków komercyjnych, w 2007 przez 81%, natomiast

w 2008 przez 80% banków. Kolejnymi co do popularności kanałami były

bankowość domowa oraz serwisy telefoniczne. Kanały te oferowane były

przez przeszło połowę banków komercyjnych. Kanał SMS oferowany był

w 2006 roku w 36% banków, natomiast w 2007 roku przekroczył granicę

40% i wartość ta wzrosła do 45% w roku 2008.

Wykres 3. Kanały dostępu do usług bankowości elektronicznej udostępniane

przez polskie banki komercyjne w latach 2006-2008

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Praca zbiorcza pod redakcją Kraska M.,

Elektroniczna gospodarka w Polsce – raport 2008, op. cit., s. 194.

Struktura pozostałych kanałów nie uległa znaczącym zmianom, w tym

także kanału telewizyjnego, który nie był oferowany przez żaden polski bank

komercyjny. Konta internetowe oferowane były w 2006 roku w 13% banków

75

Ibidem.

60

komercyjnych, w 2008 roku wartość ta spadła do 10%. Natomiast

technologia WAP wykorzystywana była w badanym okresie średnio przez co

piąty bank76

.

7. PUNKTY AKCEPTUJĄCE PŁATNOŚCI KARTAMI

Z roku na rok kartami płatniczymi można płacić w coraz to w większej

liczbie punktów. Obecnie płatności kartowe możliwe są w blisko 176 tys.

punktach usługowo-handlowych77

. Liczba ta stale rośnie, w 2003 roku

istniało ponad 100 tys. punktów usługowo-handlowych akceptujących karty

płatnicze. Pod koniec 2009 roku transakcje kartowe realizowane były 176

tysięcy punktów, w porównaniu z rokiem 2003 liczba punktów wzrosła

o 74%. Ponadto w grudniu 2009 roku liczba urządzeń akceptujących

elektroniczne instrumenty płatnicze przekroczyła 230 tysięcy. Kształtowanie

się liczby punktów usługowo-handlowych akceptujących transakcje

bezgotówkowe dokonywane za pomocą kart płatniczych przedstawia

poniższy wykres.

Wykres 4. Liczba punktów akceptujących płatności kartami w Polsce

w latach 2003 - 2009

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze strony internetowej Narodowego

Banku Polskiego (www.nbp.pl), Liczba akceptantów, liczba punktów handlowo-usługowych

oraz liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze w kolejnych

kwartałach od 2003 r.

76

Ibidem. 77

http://www.nbp.pl, 16.11.2010.

http://www.nbp.pl/

http://www.nbp.pl/systemplatniczy/karty/akceptanci.xls



61

Analizując liczbę punktów akceptujących transakcje kartowe należy

zwrócić również uwagę na dynamikę wzrostu wolumenu operacji. W 2003

roku wartość transakcji przekraczała nieco ponad miliard złotych, trzy lata

później klienci banków dokonywali już transakcji o łącznej sumie blisko 42

miliardów złotych. Natomiast w 2009 roku w porównaniu z 2003 wolumen

transakcji wzrósł o 1240%, tj. osiągnął wartość ponad 75 miliardów złotych.

Elektroniczne terminale do akceptacji kart78

są to urządzenia

elektroniczne do przyjmowania kart posiadających czytnik kart magne-

tycznych i/lub mikroprocesora, umożliwiający dokonywanie transakcji

w punkcie akceptującym79

. Elektroniczne punkty sprzedaży pozwalają na

dokonywanie transakcji w punktach usługowo-handlowych.

Tabela 2. Liczba transakcji dokonywanych przy pomocy Terminali POS

2006 2007 2008 2009

Polska 229,95 mln 252,31 mln 274,49 mln 292,76 mln

Strefa euro 14 726,11 mln 15 596,51 mln 16 738,19 mln 18 203,23 mln

Unia Europejska 23 751,19 mln 25 506,28 mln 27 633,54 mln 29 913,69 mln

Źródło: opracowanie własne na postawie Statistical Data Warehouse, European Central

Bank, 13.11.2010.

Należy zauważyć, że w przypadku Polski liczba dokonywanych

transakcji przy pomocy Terminali POS w porównaniu do strefy euro czy też

Unii Europejskiej jest niewielka. W porównaniu do obywateli Unii

Europejskiej Polacy dokonują ponad 100 razy mniej transakcji za pomocą

terminali POS. Na tle całej strefy euro wypadamy nieco lepiej, ponieważ

1,5% ogólnej liczby transakcji stanową transakcje dokonywane na terenie

Polski. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest liczba ludności jak również

przyzwyczajenia polaków, którzy jeszcze niepewnie korzystają z usług

bankowości elektronicznej.

8. ZAKOŃCZENIE

Rozwój technologii oraz wzrost świadomości klientów banków

dotyczącej wykorzystania Internetu wskazuje na dalsze dynamiczne zmiany

w bankowości elektronicznej. Z roku na rok obserwuje się wzrost nie tylko

wartości transakcji dokonywanych w ramach e-bankingu ale przede

78

ang. Point of Sale Terminal - Terminal POS. 79

Świecka B., Bankowość elektroniczna, CeDeWu, Warszawa 2004, s. 27.

62

wszystkim ich liczby. Należy jednak zauważyć, że Polska pomimo faktu, iż

znajduje się w ogonie jeżeli chodzi o poziom bankowości elektronicznej,

posiada potencjał, ponieważ jest państwem, które dopiero zaczyna rozwijać

się w tej dziedzinie, a tendencje jakie obserwowane są w sektorze

bankowości elektronicznej świadczą o stałym jej rozwoju.

BIBLIOGRAFIA

Praca zbiorcza pod redakcją KRASKA M., Elektroniczna gospodarka w Polsce – raport

2008, Biblioteka Logistyka, Poznań 2009.

Praca zbiorcza pod redakcją KRASKA M., Elektroniczna gospodarka w Polsce – raport

2007, Biblioteka Logistyka, Poznań 2008.

KISIEL M., Internet a konkurencyjność banków w Polsce, CeDeWu, Warszawa 2005.

KORENIK D., W: Operacje i procedury bankowe, Akademia Ekonomiczna Wrocław,

Wrocław 1999.

KOSIŃSKI B., Bank – organizacja i zarządzanie. [w:] Bankowość. Podręcznik akademicki

(red.) Jaworski W.L., Zawadzka Z., Poltext, Warszawa 2001.

ŚWIECKA B., Bankowość elektroniczna, CeDeWu, Warszawa 2004.

Jednolity Obszar Płatności w Euro – SEPA, http://www.sepapolska.pl/files/SEPA_dla_

konsumenta.pdf, 16.11.2010.

Bankowość elektroniczna w Europie: Polska w ogonie, http://prnews.pl/analizy/bankowosc-

elektroniczna-w-europie-polska-w-ogonie-57102.html, 18.11.2010.

Online banking and research: The state of play in 2010, http://www.dbresearch.de,

18.11.2010.

http://www.nbp.pl, 16.11.2010.

http://www.banki-internetowe.com/bankowosc-historia.php, 18.11.2010.

E-BANKING IN EUROPEAN UNION: POLISH MARKET

The aim of this paper is to present the trends in e-banking in Poland in the relation to

trends in European Union. Based on the researches made by Instytut Logistyki

i Magazynowania and Deutsche Bank. Author have drawn a comparison between Polish

banking market and European Union. In the paper also have been presented level of online-

banking adoption in Europe.

http://megaslownik.pl/slownik/angielsko_polski/,draw+a+comparison

63

Faktoring, rozwój faktoringu, faktoring

w Polsce, faktoring europejski, zagrożenia

i przeszkody, perspektywy rozwoju.

Milan POPOVIĆ*

ROZWÓJ POLSKIEGO RYNKU FAKTORINGOWEGO

W PORÓWNANIU DO KRAJÓW EUROPEJSKICH

Niniejszy artykuł traktuje na temat rozwoju polskiego rynku faktoringowego

w porównaniu do krajów Unii Europejskiej. W opracowaniu została przedstawiona

wczesna ewolucja faktoringu, przegląd europejskich rynków faktoringowych pod wzglę-

dem obrotu oraz udziału faktoringu w PKB. Została również przedstawiona struktura

faktorów, działających na rynku polskim oraz czynniki mające wpływ na wzrost i rozwój

branży faktoringowej. Opisano również zagrożenia i przeszkody jak i perspektywy

rozwoju faktoringu w Polsce.

1. HISTORIA I EWOLUCJA FAKTORINGU

Usługa, którą obecnie znamy jako „faktoring” wywodzi się ze Stanów

Zjednoczonych Ameryki, gdzie zapoczątkowała swój rozwój na początku

XIX wieku. Ówczesny faktor początkowo był pewnego rodzaju „dealerem”,

pośrednikiem, który w Stanach Zjednoczonych sprzedawał wyroby tekstylne

zamorskich przedsiębiorstw. W największym stopniu wyroby te pochodziły

z Anglii, ponieważ rynek amerykański został bardzo szybko zaabsorbowany

producentami angielskimi. Kiedy tenże handlowiec z biegiem czasu już lepiej

poznał wypłacalność swoich dłużników, wówczas zaczął przyjmować

del credere, czyli ryzyko wypłacalności w transakcjach, w których uczestni-

czył. W związku z bogaceniem się faktorów, powstała nowa funkcja

faktoringu, którą jest finansowanie: w zamian za ustaloną prowizję faktor

mógł zaproponować zaliczkowanie oferowanych wierzytelności. Już na

koniec XIX wieku handlowcy-faktorzy zaczęli rezygnować ze sprzedaży

oferowanych produktów i skoncentrowali się na przejmowaniu del credere

ryzyka jak również i finansowaniu, zarządzając jednocześnie spłatami

wierzytelności. Już na początku XX wieku – około roku 1930 faktorzy

zaprzestali swoje ograniczenie dotyczące tylko rynku tekstyliów, bowiem

zaczęli swoją działalność oferować również do innych branż 80

* Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Informatyki Ekono-

micznej UŁ, doktorant UŁ. 80

Kreczmańska-Gigol K., Pajewska-Kwaśny R., Faktoring. Przewodnik dla przedsiębiorcy,

http://www.faktoring.pl/files/opracowania/110408133538_e-book.pdf, 10.12.2010.

64

Po II wojnie światowej faktoring trafił również do Europy, na początku do Anglii. Ponieważ popyt pieniądza okazał się duży, faktoring zaczął się rozwijać na „starym kontynencie” w podobny sposób jak amerykańskie firmy faktoringowe.

81 Początkowo faktoringiem się zajmowały banki, które korzy-

stały z doświadczeń faktorów amerykańskich. Nieco później powstawały firmy faktoringowe niebędące bankami, lecz z kapitałowym udziałem banków oraz faktorów amerykańskich

,82 Wraz z rozwojem gospodarki,

faktoring się w Europie Zachodniej rozwija nieprzerwanie od lat 50. XX wieku, gdyż przedsiębiorcy coraz bardziej dostrzegają korzyści, które płyną z jego wykorzystania w bieżącej działalności.

83

W Polsce zaś, rynek faktoringowy jest dużo młodszy w porównaniu z Europą Zachodnią. Jego początki sięgają połowy lat 90., kiedy powstały pierwsze spółki, świadczące usługi, bazujące na faktoringu. Wzrost zainteresowania przedsiębiorców tego typu usługami spowodował pojawienie się faktoringu w ofercie banków, których udział nieustannie wzrasta w rynku faktoringowym. Jednak, rola banków ogranicza się głównie do finansowania przedsiębiorstw, spółki faktoringowe zaś, świadczą więcej usług dodat-kowych, co powoduje ich większy udział w rynku, zdobywając większe doświadczenie w oferowaniu i obsłudze faktoringowej.

84

W połowie lat 90. ubiegłego wieku faktorzy świadczyli jedynie usługi faktoringu niepełnego. Już pod koniec lat 90. udział faktoringu niepełnego zmalał do około 10%. Rok 2007 niesie za sobą wzrost faktoringu pełnego wśród firm, zrzeszonych w Polskim Związku Faktorów do niemal 1/3 obrotów krajowych,

85 przy czym faktoring niepełny systematycznie traci

swój udział. „Prawdopodobnie w ciągu kilku lub kilkunastu lat dojdzie do wyparcia faktoringu niepełnego przez faktoring pełny, a faktoring niepełny stanie się rzadką usługą zarezerwowaną dla transakcji bez informowania dłużnika, czyli faktoringu tajnego.”

86 Aby tak się stało, potrzebny jest wzrost

doświadczenia faktorów, przy nieustającym rozwoju rynku ubezpieczeń należności i wywiadowni handlowych.

87

81

Brownstein H. B., The Evolution of Factoring, http://www.nhbteam.com/pdf/factoring.pdf,

10.12.2010. 82

Kreczmańska-Gigol K., Pajewska-Kwaśny R., Faktoring. Przewodnik… op. cit. 83

Kosowski W., Elastyczny i efektywny instrument finansowy, http://www.gazetafinansowa.pl

/index.php/biznes-raport/1532-elastyczny-i-efektywny-instrument-finansowy.html,

10.12.2010. 84

Kosowski W., Elastyczny i efektywny instrument finansowy… op. cit. 85

Kreczmańska-Gigol K., Faktoring. Wykład 7, cz. 1 (z dnia 02.04.2009), Katedra

Finansów SGH, Szkoła Główna Handlowa http://www.sgh.waw.pl/katedry/kafin

/materialy/atompage.2008-04-10.7160964108/Wyklad%20FAKTORING%20SGH%207

%20cz.%201.ppt, 10.12.2010. 86

Ibidem. 87

Ibidem.

65

2. FAKTORING W EUROPIE

Pomimo faktu, iż faktoring powstał w Stanach Zjednoczonych Ameryki, to kraje Europie przypada ponad 71% udziału w obrotach faktoringowych na świecie.

88 Wśród pozostałych kontynentów, na drugim miejscu znajduje się

Azja, mając ponad 5-krotnie mniejszy udział (około 13%) oraz Ameryka, utrzymująca podobny poziom (12,4%).

Rysunek 1. Obroty faktoringowe w podziale na kontynenty w roku 2008

Kreczmańska-Gigol K., Faktoring. Wykład 7, cz. 1 (z dnia 02.04.2009), Katedra Finansów

SGH, Szkoła Główna Handlowa http://www.sgh.waw.pl/katedry/kafin/materialy/atompage

.2008-04-10.7160964108/Wyklad%20FAKTORING%20SGH%207%20cz.%201.ppt, 10.12.2010.

Obserwując obroty europejskich rynków faktoringowych, w ścisłej czołówce znajduje się pięć krajów, spośród których warto wyróżnić Wielką Brytanię, do której w pierwszej kolejności trafił faktoring, która wiedzie prymat w dziedzinie usług faktoringowych, osiągając 23% obrotów w Europie.

89 Na kolejnych miejscach uplasowały się Francja (15%), Włochy

(14%), Hiszpania (13%) oraz Niemcy (12%), mające porównywalny do siebie poziom obrotów faktoringowych. Daleko za nimi są jeszcze tylko dwa kraje, których obroty przekraczają 1% rynku europejskiego: Turcja (2%) oraz Polska (ponad 1%).

88

Ibidem. 89

Cocco F, Fabrizio A., Overview of European invoice finance, http://www.vrl-financial-

news.com/asset-finance/leasing-life/issues/ll-2010/ll-august-2010/supporting-small-

business/overview-of-european-invoice-f.aspx, 12.01.2011, oraz CRAWLEY F, Europe’s

factoring turnover stable in 2009, http://www.vrl-financial-news.com/asset-finance/

leasing-life/issues/ll-2010/ll-may-2010/europe%E2%80%99s-factori ng-turnover-st.aspx,

12.01.2011.

66

Rysunek 2. Największe europejskie rynki faktoringowe w roku 2010.

194

128 118104 96

20 12

23%

15%14%

13% 12%

2%1%

0

50

100

150

200

250

Wie

lka

Bryta

nia

Franc

ja

Wło

chy

Hiszp

ania

Niem

cy

Turcja

Polsk

a

Ob

rót

[mld

€]

0%

5%

10%

15%

20%

25%

ud

zia

ł w

ryn

ku

eu

rop

ejs

kim

[%

]

Źródło: opracowanie własne na podstawie Cocco F, Fabrizio A., Overview of European

invoice finance, http://www.vrl-financial-news.com/asset-finance/leasing-life/issues/ll-2010/

ll-august-2010/supporting-small-business/overview-of-european-invoice-f.aspx, 12.01.2011,

oraz Crawley F, Europe’s factoring turnover stable in 2009, http://www.vrl-financial-

news.com/asset-finance/leasing-life/issues/ll-2010/ll-may-2010/europe%E2%80%99s-factori

ng-turnover-st.aspx, 12.01.2011.

Rysunek 3. Udział faktoringu w PKB krajów Unii Europejskiej w roku 2009.

Źródło: Rakowiecki M, Żbikowski A., Polska branża faktoringowa w 2010 r., Konferencja

prasowa Polskiego Związku Faktorów, http://www.faktoring.pl/files/ prezentacje/10050715

2847_Prezentacja_PZF_styczen_2010.pps, 12.01.2011.

67

3. FAKTORING W POLSCE

Obserwując strukturę faktoringu na polskim rynku, faktorzy dzielą się

na banki, oferujące faktoring obok innych usług bankowych, które zaliczają

faktoring do usług kredytowych,

wyspecjalizowane firmy faktoringowe

związane z bankami lub międzynarodowymi instytucjami faktoringowymi

oraz niezależne firmy faktoringowe.

90

Na podstawie źródeł dostępnych w roku 2009, według GUS działało na

polskim rynku 37 faktorów, przy czym warto podkreślić, iż dane te nie

obejmują wszystkim podmiotów zajmujących się faktoringiem, ponieważ

obowiązek składania informacji do GUS mieli faktorzy zatrudniający

powyżej 9 osób. 91

Zatem, spośród faktorów, których badaniem objął GUS,

43% stanowiły wyspecjalizowany firmy faktoringowe (w tym 19% stanowiły

firmy z kapitałem zagranicznym, a 24% firmy krajowe) oraz 57% banki,

które oferują faktoring obok innych usług. Tylko w roku 2007 sieć

dystrybucji faktorów tworzyło ponad 100 oddziałów, filii i przedstawicielstw

w całym kraju, przy czym z usług faktorów skorzystało niemal 5000 firm,

czyli faktorantów.92

Pozostałymi uczestnikami polskiego rynku faktoringowego są mniejsze

spółki faktoringowe nie skupione w PZF93

, firmy krajowe zajmujące się nie

tylko faktoringiem, ale również innymi usługami, takimi jak windykacja,

obrót wierzytelnościami, leasing itp., jak również i międzynarodowe firmy

zajmujące się działalnością ubezpieczeniowo-finansową, a w swojej ofercie

posiadają również faktoring, jako jedną z usług.94

Czynniki mające wpływ na wzrost w branży w 2010 roku, to m.in.

rosnąca świadomości przedsiębiorców na temat korzyści płynących z fakto-

ringu oraz większa dostępność faktoringu w porównaniu z kredytami.95

Ponadto, istnieje ciągła potrzeba poszukiwania instrumentów poprawiających

90

Kreczmańska-Gigol K., Faktoring. Wykład 7, cz. 1… op. cit. 91

Ibidem. 92

Ibidem. 93

Polski Związek Faktorów (PZF) zrzesza największe instytucje faktoringowe działające

w Polsce. Więcej informacji pod adresem http://www.faktoring.pl. 94


Rakowiecki M, Żbikowski A., Polska branża faktoringowa w 2010 r., Konferencja

prasowa Polskiego Związku Faktorów, http://www.faktoring.pl/files/prezentacje/100507


68

terminowości spłat oraz pozwalającym na kontrolę należności, biorąc pod

uwagę, iż faktoring jest coraz częściej traktowany jako narzędzie zarządzania

przepływami gotówkowymi, co wpływa stymulująco na ożywienie

gospodarcze.96

W szczególności w Polsce, rozwój faktoringu jest uzasadniony dużym

zapotrzebowaniem na kapitał wśród przedsiębiorców, w szczególności dla

małych i średnich firm, które nie mają zabezpieczeń lub krótko działają na

rynku.97

Poza tym, działalność gospodarcza w ramach Unii Europejskiej jako

wspólnoty gospodarczej towarzyszy rozwojowi faktoringu, jak również

i istnienie instytucji jaką jest Polski Związek Faktorów, który koncentruje się

na popularyzacji faktoringu w Polsce i wzoruje na prężnie działających

związkach faktorów na terenie Unii Europejskiej98

.

Zważywszy na zdanie czołowych ekspertów polskiego faktoringu99,100

,

w kolejnych latach możemy mieć do czynienia z zagrożeniami dla branży

faktoringowej oraz przeszkodami, które mogą doprowadzić do spowolnienia

jego rozwoju. Przede wszystkim kryteria stosowane przez towarzystwa

ubezpieczeniowe jako przyczyna ograniczeń w oferowaniu faktoringu

pełnego stają się coraz ostrzejsze. Z drugiej zaś strony, mamy do czynienia

z poprawą sytuacji przedsiębiorstw, co powoduje spadek liczby upadłości

firm, a to może sprowokować zarówno łatwiejszy dostęp do kredytów jak

i mniejsze zainteresowanie faktoringiem bez regresu. Spowodowana

nierzadko występującym brakiem wiedzy na temat faktoringu w środowisku

biznesu, nieufność przedsiębiorstw wobec nowości nie wydaje się być

niczym nadzwyczajnym, w szczególności, że panuje wyjątkowo mała

przejrzystość opłat faktoringowych. Ponadto, brak adekwatnych uregulowań

prawnych dotyczących faktoringu oraz niekorzystne przepisy podatkowe

(gorsze warunki dla faktoringu niż obrotu wierzytelnościami)101

, przede

wszystkim brak standardów jego funkcjonowania dostosowanych do

warunków w Polsce jeszcze bardziej zwiększają przeszkody w rozwoju tejże

branży.

96

Ibidem. 97


http://www.faktoring.pl/index.php?page=2, 10.12.2010. 99

Rakowiecki M, Żbikowski A., Polska branża faktoringowa…, op. cit. 100


Ibidem.

69

PODSUMOWANIE

Rozwój rynku usług faktoringowych w Polsce oraz jego tempo w roku

2011 będzie zależało od ogólnego stanu gospodarki, mianowicie prognozy

wzrostu PKB na poziomie 4,4 %102

. W związku z tą prognozą wzrostu PKB

może nastąpić poprawa oferty firm ubezpieczeniowych oraz korzystniejsze

warunki dla faktorów w zakresie ryzyka rynkowego. Toteż, Polski Związek

Faktorów prognozuje dalszy wzrost obrotów zrzeszonych firm

faktoringowych w roku 2011103

.

Można spodziewać się, że w ciągu następnych lat rynek faktoringowy

będzie ulegał dalszym przemianom i upodabniał się w dalszym ciągu do

rynków w krajach EU15104,105

Ponadto, Można się spodziewać, iż banki

zajmujące się faktoringiem będą traciły na znaczeniu, tak jak to ma miejsce

np. we Włoszech, gdzie na banki przypada mniej niż 10% krajowych

obrotów faktoringowych106

. Możliwe jest również, że banki które nie stworzą

firm faktoringowych będą zamiast faktoringu rozwijać dyskontowanie faktur,

co pozwoli w pełni koncentrować się na finansowaniu klienta, co nie będzie

wymagać kontrolowania oceny dłużników, a brak spłaty przez dłużnika

okaże się problemem wyłącznie faktoranta, gdyż obecnie większość banków

oferując preferowany przez nich faktoring niepełny, w przypadku braku

zapłaty przez dłużnika, automatycznie obciążają rachunek faktoranta.107

Powyższe rozważania tylko potwierdzają, iż wyspecjalizowane firmy

faktoringowe od lat starają się podkreślać różnice między oferowanym przez

nie faktoringiem a faktoringiem bankowym.

BIBLIOGRAFIA

BROWNSTEIN H. B., The Evolution of Factoring, http://www.nhbteam.com/pdf

/factoring.pdf, 10.12.2010.

COCCO F, FABRIZIO A., Overview of European invoice finance, http://www.vrl-financial-

news.com/asset-finance/leasing-life/issues/ll-2010/ll-august-2010/supporting-small-

business/overview-of-european-invoice-f.aspx, 12.01.2011.

102

Rakowiecki M, Żbikowski A., Polska branża faktoringowa … op. cit. 103

Ibidem. 104

Kraje Unii Europejskiej z przed rozszerzenia 1 maja 2004. 105


Ibidem [za:] K. Kreczmańska-Gigol, Faktoring w świetle prawa cywilnego, podatkowego

i bilansowego, Difin, Warszawa 2006, s. 16. 107

Ibidem.

70

CRAWLEY F, Europe’s factoring turnover stable in 2009, http://www.vrl-financial-

news.com/asset-finance/leasing-life/issues/ll-2010/ll-may-2010/europe%E2%80%99s-

factoring-turnover-st.aspx, 12.01.2011.

KOSOWSKI W., Elastyczny i efektywny instrument finansowy, http://www.gazetafinansowa.pl

/index.php/biznes-raport/1532-elastyczny-i-efektywny-instrument-finansowy.html,

10.12.2010.

KRECZMAŃSKA-GIGOL K., Faktoring. Wykład 7, cz. 1 (z dnia 02.04.2009), Katedra

Finansów SGH, Szkoła Główna Handlowa http://www.sgh.waw.pl/katedry/kafin/materialy

/atompage.2008-04-10.7160964108/Wyklad%20FAKTORING%20SGH%207%20cz.%201.ppt,

10.12.2010.

KRECZMAŃSKA-GIGOL K., PAJEWSKA-KWAŚNY R., Faktoring. Przewodnik dla przed-

siębiorcy, http://www.faktoring.pl/files/opracowania/110408133538_e-book.pdf, 10.12.2010.

RAKOWIECKI M, ŻBIKOWSKI A., Polska branża faktoringowa w 2010 r., Konferencja

prasowa Polskiego Związku Faktorów, http://www.faktoring.pl/files/prezentacje/10050715


THE POLISH FACTORING MARKET DEVELOPMENT

IN ORDER TO EUROPEAN COUNTRIES

The paper treats about the development of the Polish factoring market compared to

European Union countries. The study presents early evolution of factoring, its overview of

European markets in terms of market share, and the factoring share in GDP. The paper also

presents the structure of factors operating on the Polish market and determinants of factoring

growth and development of its industry. The article also describes the risks and obstacles as

well as prospects for the development of factoring in Poland.

ROZDZIAŁ III

TRENDY EKONOMICZNE

W POZOSTAŁYCH

DZIEDZINACH

73

Inteligentne Systemy Transportowe, ITS,

rozwój, innowacje.

Natalia BUJAN*

ROZWÓJ I INNOWACJE W EUROPEJSKICH

INTELIGENTNYCH SYSTEMACH TRANSPORTOWYCH

ITS, czyli Inteligentne Systemy Transportowe to bardzo szerokie pojęcie, które

doczekało się już wielu definicji, lecz żadna z nich w pełni nie opisuje całości tego

obszaru. Dzieje się tak, ponieważ Inteligentne Systemy Transportowe w dzisiejszych

czasach nie obejmują już tylko wycinka trasy jakiegoś autobusu, czy nawet całości

miasta. Systemy te łączą się i przeobrażają w ogromną platformę międzynarodową.

Jednym z przykładów miasta, które podążyło w kierunku inteligentnych rozwiązań

w transporcie, jest miasto Tromso położone w północnej części Norwegii. Jest ono

zamieszkałe przez ok. 63 tysiące ludności, która każdego dnia dzięki wprowadzonym

w życie przez Volvo Mobility System unowocześnieniom projektu ITS 4 Mobility, może

dotrzeć na czas do miejsca pracy lub nauki.

1. ROZWÓJ TRANSPORTU W KIERUNKU ITS

Człowiek, tak jak wszystkie zwierzęta, świadomie się przemieszcza, co

związane jest z jego sposobem bytowania. Proces ten jest czynnikiem

niezbędnym oraz integrującym różne sfery życia. Dążenie do zaspokojenia

nowych potrzeb człowieka i jego większe wymagania, doprowadziły do

rozwoju informatycznego i technologicznego, a te z kolei pociągnęły za sobą

rozwój gospodarczy miast i regionów. Na wielu obszarach zaczęto

odnotowywać poważne problemy w zakresie zatłoczenia dróg,

bezpieczeństwa i wpływu na środowisko. Konieczne stały się rozbudowy

dróg w kierunku poprawy łączności do nowych obszarów gospodarczych

oraz ulepszanie istniejącej już infrastruktury transportowej.

Oczywistym jest fakt, iż ciągła rozbudowa infrastruktury nie

prowadziłaby do poprawy sytuacji, likwidacji zatorów drogowych oraz

ogólnego przyspieszenia procesów transportu. Eksperci z dziedziny teorii


Wspomagania Decyzji Gospodarczych OPTEAM, praca pod kierunkiem dr. Radosława

Jadczaka.

74

i praktyki zmuszeni byli do znalezienia innego sposobu na sprostanie tym

problemom. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat dwudziestego wieku na całym

świecie powstało mnóstwo innowacyjnych projektów, mających na celu

poprawę istniejących systemów drogowych, tak aby były zgodne z koncepcją

zrównoważonego rozwoju, czyli jednocześnie zwiększały efektywność

systemów i ograniczały ich negatywny wpływ na środowisko.

2. POJĘCIE, ISTOTA I ZALETY ITS

Kongestie drogowe na europejskich drogach dotyczą ok. 10% sieci

drogowej, a ich koszty sięgają rocznie to około 1-1,5% PKB krajów Unii

Europejskiej108

. W najbliższych latach przewidywany jest wzrost ilości

przewożonych towarów i pasażerów, tak więc problemy zatorów będą

musiały być na bieżąco rozwiązywane w jak najbardziej efektywny sposób.

Pomocne w tym zagadnieniu okazują się nowoczesne systemy transportowe,

które powstają w wyniku zastosowania innowacyjnych technologii

informatycznych i komunikacyjnych.

Inteligentne systemy transportowe to zaawansowane programy oraz

całe systemy urządzeń, które mają na celu świadczenie innowacyjnych usług

w obszarze zarządzania ruchem, pozwalają na lepsze i łatwe informowanie

uczestników ruchu, dając możliwość bezpieczniejszego oraz bardziej

ergonomicznego korzystania z sieci drogowej.

Inteligentne systemy transportowe odnoszą się do całego systemu

zarządzania ruchem drogowym, transportem publicznym oraz transportem

ładunków. Znajdują one zastosowanie w obszarach takich jak zdarzenia na

drodze, monitorowanie naruszania przepisów, pobór opłat za korzystanie

z płatnych odcinków dróg oraz pomoc w informowaniu pasażerów o sytuacji

na drogach w danym regionie.

Generalnie systemy te zbierają i przetwarzają dane o ruchu oraz

przekazują różnorodne komunikaty uczestnikom ruchu w celu zwiększenia

przepustowości sieci transportowych (nawet do 20%109

) bez konieczności

wykonywania inwestycji drogowych, dzięki nim możliwe jest zapewnienie

108

White Paper. Review of the European Union Strategy for Sustainable Development.

Brussels 24.07.2009. 109

Oskarbski J., Jamroz K., Intelligence transportation system - advanced management

traffic systems. 1st Polish Road Congress ''Better roads - better life'': proceedings,

Warszawa, 2006.

75

bezpieczeństwa oraz znaczne zmniejszenie liczby wypadków drogowych.

ITS pomagają również w procesach optymalizacji, dzięki czemu znacząco

zmniejszają emisję CO2 oraz pozwalają oszczędzać surowce naturalne.

Ważnym skutkiem jest również skrócenie czasu podróży oraz poprawa

komfortu podróżowania dla kierowców, pasażerów i pieszych.

Najnowsze inteligentne systemy transportowe powstają w wyniku

zastosowania technologii informatycznych, komunikacyjnych, automa-

tycznych oraz pomiarowych. Obszary zastosowań ITS mogą stale się

poszerzać na skutek upowszechniania zastosowania komputerów,

sterowników mikroprocesowych oraz Internetu, szczególnie bezprzewo-

dowej, umożliwiających wymianę informacji pomiędzy urządzeniami

zainstalowanymi na trasach transportu. Systemy te wykorzystują również

systemy łączności radiowej, bazy map i danych drogowych, systemy

nawigacji satelitarnej, narzędzia monitorowania, czujniki, detektory, kamery,

urządzenia przekazywania danych, tablice elektroniczne oraz wiele innych

nowoczesnych urządzeń.

3. BUDOWA SYSTEMU ITS NA PRZYKŁADZIE

MIASTA TROMSO

W większości krajów współczesnej Europy posiadających rozwiniętą

sieć drogową, funkcjonują już lokalne systemy zarządzania transportem

drogowym. Systemy te nie są jednak zharmonizowane między sobą, ale

dzięki powolnym zmianom i rozpowszechnieniu idei podejścia systemowego

rozwijają się i łączą ze sobą w większe, połączone platformy.

Na każdy Inteligentny System Transportowy, składa się szereg

podsystemów, które z kolei zbudowane są z dziesiątków elementów. Każdy

taki system budowany jest na podstawie analizy potrzeb danego miasta bądź

regionu. Badanie takie obejmuje obszary wymogów funkcjonalnych,

prawnych, komunikacyjnych i fizycznych. Funkcje jakie mają spełniać dwa

różne systemy, mogą znacząco się różnić. System, budowany z myślą

o obszarach miejskich będzie obejmował podsystemy: zarządzania ruchem

w sieci ulicznej, nadzoru ruchu, zarządzania transportem zbiorowym,

zarządzania popytem na przejazdy, zarządzania transportem kombinowanym

oraz podsystem bezpieczeństwa na drogach, w tym inteligentnych

skrzyżowań. Natomiast w systemach, które wykorzystywane są w ruchu

pozamiejskim korzysta się z podsystemów takich jak: podsystem

76

automatycznego poboru opłat, sterowania ruchem na węzłach, w tunelach

oraz wiele innych.

Wzrost przepustowości dróg, minimalizowanie strat czasu, poprawa

bezpieczeństwa ruchu oraz minimalizacja negatywnego wpływu na

środowisko naturalne to tylko kilka z wielu przesłanek przemawiających za

kontynuacją badań w kierunku ulepszania i rozpowszechniania

Inteligentnych Systemów Transportowych.

Aby osiągnąć wszystkie wyżej wymienione cele należy budować

ogromne zintegrowane sieci systemów. Coraz większa liczba miast

europejskich, wzorując się na miastach Ameryki Północnej oraz Azji,

wprowadza w życie ITS, korzystając z profitów, jakie ze sobą to niesie.

Przykładem miasta, w którym został wprowadzony program z całą paletą

inteligentnych rozwiązań jest miasto Tromso położone w północnej części

Norwegii. System nosi nazwę ITS 4 Mobility i został zaprojektowany,

zamontowany oraz uruchomiony przez firmę Volvo110

.

Miasto Tromso podjęło działania mające na celu opracowanie

jednolitego planu całego projektu ITS i etapów jego wdrożenia. Powodem

dla którego zaczęto myśleć o innowacyjnych rozwiązaniach była stale

rosnąca liczba użytkowników dróg miejskich oraz prognozy wielkości

populacji, które przewidują skok liczby ludności, z 63 tysięcy mieszkańców

(czerwiec 2010 roku) do 82 tysięcy w 2030 roku111

. Miasto położone jest na

2,566 km2, tak więc niemożliwe oraz mało wydajne byłoby rozbudowywanie

dróg w kierunku poprawy przepustowości. Władze miasta postanowiły

zainwestować w systemy, które będą stanowić swoisty zbiór narzędzi

umożliwiających zarządzanie istniejącą już infrastrukturą transportową

w sprawny, efektywny i przyjazny środowisku sposób.

ITS 4 Mobility to system, który dzięki wykorzystywaniu rozwiązań

sieci bezprzewodowej, GSM i GPRS, może współgrać z wieloma

inteligentnymi systemami w całej Europie. Jest on również kompatybilny ze

wszystkimi autobusami, tramwajami i innymi środkami transportu

poruszającymi się po obszarze Tromso wyposażonymi w interface oraz

aplikacje systemu ITS 4 Mobility, co umożliwia łatwy i kompleksowy

przepływ informacji pomiędzy wszystkimi uczestnikami ruchu drogowego.

110

Sumit G., Intelligent Transportation Systems: Smart and Green InfrastructureDesign,

CRC Press, 2010. 111

http://www.volvobuses.com/bus/global/en-gb/Pages/home_new.aspx, 18.10.2010.

77

Rysunek 1. Schemat przepływu danych wewnątrz systemu ITS


System ITS 4 Mobility składa się z kilku podsystemów, tj. podsystemu

komunikacji112

, czyli system- pojazd, podsystemu pokładowego tzw. vehicle-

vehicle, podsystemu centralnego, czyli serwerów, tablic informacyjnych dla

pasażerów tzw. at-stopów oraz innych modułów, elektronicznych

wyświetlaczy, czujników, detektorów, kamer i aplikacji umożliwiających

integrację wszystkich składników w jednolitą, działającą całość.

ITS 4 Mobility opiera się na kilku filarach do których należą:

Informacja dla pasażera w czasie rzeczywistym, Oszczędne zarządzanie,

Monitoring kongestii drogowych i utrudnień. Filar Oszczędne zarządzanie

polega na zbieraniu przez odpowiednio zaprojektowane i montowane

detektory informacji na temat poszczególnych pojazdów komunikacji

publicznej oraz weryfikacji na ile wydajny jest dany środek transportu, ilu

pasażerów dziennie korzysta z danej linii, jak wygląda praca poszczególnych

kierowców, jak długo pozostają oni w „drogowym bezruchu”. Wszystkie te

informacje przekazywane są na zasadzie samochód-samochód oraz

samochód-system za pomocą wizualizacji na monitorach lub odpowiednim

sygnałom przekazywanym przez radio.

112


78

Filar Informacja dla pasażera w czasie rzeczywistym to informacja dla

pasażerów o wszystkich sytuacjach na drogach, czyli wypadkach, robotach

drogowych, czasach przyjazdów środków transportu publicznego oraz ich

opóźnieniach. System ITS 4 Mobility zakłada działanie tego filaru dzięki

informacjom przekazywanym za pomocą wiadomości tekstowych (SMS),

wiadomości na specjalnym portalu internetowym (www), centrali

telefonicznej oraz za pomocą elektronicznych tablic, wyświetlaczy,

zamontowanych na przystankach i w samych środkach transportu113

.

Ostatni filar, czyli Monitoring kongestii drogowych i utrudnień,

wykorzystuje wszystkie rozwiązania przypisane dwóm poprzednim, tak aby

tworzyć wirtualny obraz sytuacji na drogach w danym momencie. Pozwala to

także na tworzenie statystyk, potrzebnych do późniejszych badań

skierowanych na dalszy rozwój systemu. Budowanie wirtualnej mapy polega

na tym, że w danym momencie system sprawdza lokalizacje wszystkich

środków transportu posiadających urządzenia odczytujące aplikacje systemu

ITS 4 Mobility, na bieżąco je zmienia i umieszcza na wirtualnej mapie.

W ten sposób każdy uczestnik ruchu w dowolnej chwili ma szansę

sprawdzić, gdzie się znajduje oraz jak może zoptymalizować swoją trasę

przejazdu tak, aby dojechać do celu bezpiecznie i wydajnie.

Jakie korzyści niesie za sobą korzystanie z systemu takiego jak ITS 4

Mobility? Jest to system, który na wstępie wymaga zaangażowania dużych

środków, jednak już po krótkim czasie można zauważyć jego pozytywne

skutki przejawiające się w lepszym funkcjonowaniu systemu komunikacji

miejskiej, zmniejszeniu kosztów, zmniejszeniu ilości wypadków. Dzięki

realnemu zmniejszeniu liczby zatorów na drodze poprawia się również

zadowolenie pasażerów i samych kierowców.

Ogromną zaletą systemu ITS 4 Mobility jest prostota we wprowadzaniu

nowoczesnych rozwiązań, co możliwe dzięki temu, iż system powstał

w oparciu o standardy europejskie i pozostaje ciągle otwarty.

4. WPROWADZANIE INNOWACYJNYCH ROZWIĄZAŃ

Inteligentne Systemy Transportowe współczesnej Europy, takie jak

ITS 4 Mobility charakteryzują się otwartością i ciągłym rozwojem. Systemy

poszczególnych miast są stale unowocześniane, dzięki innowacjom

podpatrywanym w krajach Ameryki Północnej oraz Azji.

113

Ibidem.

79

Przykładowym rozwiązaniem, które od kilku lat działa w Japonii,

a nadal nie zostało w pełni wprowadzone na kontynencie europejskim, jest

idea Inteligentnych Samochodów114

. Samochody takie wyposażone są

w systemy automatycznego wzywania pomocy w razie wystąpienia

wypadku, regulacji prędkości, kontroli odstępu samochód-samochód,

ostrzegania o opuszczeniu danego pasa jazdy, wspomagania procesu zmiany

pasa ruchu, kontroli czujności prowadzącego pojazd. Inny podsystem to

system blokujący możliwość uruchomienia pojazdu po spożyciu alkoholu.

Innowacyjnym pomysłem wydaje się również sposób pobierania opłat oraz

naliczania kar na autostradach i drogach szybkiego ruchu za pomocą

inteligentnych detektorów ruchu, sieci bezprzewodowej oraz wmontowanym

w Inteligentnym Samochodzie nadajniku z przypisanymi danymi właściciela

pojazdu.

Wszystkie wyżej wymienione rozwiązania wymagają ogromnych

nakładów pieniężnych już na etapie projektowania i budowy każdego

nowego modelu samochodu, mogą one jednak zostać zaliczone do rozwiązań

ekologicznych, prowadzących do ograniczenia liczby ofiar w wypadkach

drogowych i poprawy jakości informacji o ruchu drogowym. W Trompo

przede wszystkim rozwiązania te pomogłyby lepiej zarządzać ruchem

i ograniczyć liczbę zatorów drogowych.

5. PODSUMOWANIE

Nie ulega wątpliwości, iż XXI wiek w Europie będzie można nazwać

Erą inteligentnych rozwiązań, również w obszarze transportu i łączności.

Wdrożenia innowacyjnych systemów, budowanie platform wymiany

informacji oraz prowadzenie badań nad kolejnymi nowoczesnymi

rozwiązaniami to tematy numer jeden w transporcie, ponieważ pomoże to

przyczynić się do rozwiązania problemów występujących w współcześnie

istniejących systemach. Wielość innowacyjnych rozwiązań na innych

kontynentach, wysoka efektywność oraz obniżenie kosztów transportu są

gwarantem dalszego rozwoju Inteligentnych Systemów Transportowych,

w szczególności programów takich jak ITS 4 Mobility.

114

Zhao Y., Vehicle Location and Navigation Systems, Artech House, 1997.

80

BIBLIOGRAFIA

MCQUEEN B., MCQUEEN J., Intelligent Transportation Systems Architectures, Artech

Mouse, 2000.

OSKARBSKI J., JAMROZ K., Intelligence transportation system - advanced management

traffic systems. 1st Polish Road Congress ''Better roads - better life'': proceedings, Warszawa,

2006.

SUMIT G., Intelligent Transportation Systems: Smart and Green InfrastructureDesign, CRC

Press, 2010.

ZHAO Y., Vehicle Location and Navigation Systems, Artech House, 1997.

White Paper. Review of the European Union Strategy for Sustainable Development. Brussels

24.07.2009.


THE DEVELOPMEND AND INOVATION IN EUROPEAN INTELLIGENT

TRANSPORTATION SYSTEMS

The aim of this paper is to present all kinds of Intelligent Transportation Systems

cooperating on a global scale. The first part presents the development of transportation

systems directed towards intelligent solutions. Then, solutions for a transportation system in

the city of Tromso are illustrated on the example of ITS 4 Mobility. The last part is devoted

to new, possible changes improving ITS 4 Mobility's operation.

81

Centrum logistyczne, logistyka, euro-

logistyka

Joanna Petronela CERANKA*, Oktawian JAROSZEWICZ

*

CENTRA LOGISTYCZNE W POLSCE I EUROPIE

Praca w całości poświęcona jest centrom logistycznym. Są, to obiekty funkcjonalne

przestrzennie. Centra logistyczne rozwijały się przez długi czas. Ich rozkwit przypada na

lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte ubiegłego wieku. Powstało wiele szkół

związanych z historią powstania centrów logistycznych w danym kraju europejskim.

Funkcje centów logistycznych można podzielić na funkcje pomocnicze i dodatkowe.

Centra logistyczne nie rozwijałyby się tak dynamicznie, gdyby nie rozwój transportu

intermodalnego związanego głównie z transportem kolejowym. Największym centrum

logistycznym w europie południowej jest Interporto Merci w Padwie, natomiast w Polsce

największe centrum logistyczne powstało w Modle Królewskiej koło Konina.

1. CENTRA LOGISTYCZNE – W POLSCE I EUROPIE

1.1. CENTRUM LOGISTYCZNE - PODSTAWY

Centrum logistyczne, to nic innego, jak obiekt funkcjonalny

przestrzennie z dobrze rozwiniętą infrastrukturą, gdzie usługi logistyczne

sprowadzają się do przyjmowania, magazynowania, podziału, jak również

rozpowszechnienia towarów i usług niezbędnych w centrum, które oferują

podmioty gospodarcze, które są samodzielne w stosunku do nadawcy, jak

i do odbiorcy115

. Konsumpcjonizm społeczeństwa powoduje, iż powstaje

coraz więcej takich centrów logistycznych, co za tym idzie zmniejsza się

bezrobocie. Powstanie centrów logistycznych w okolicach Berlina spowodo-

wało, że pracę znalazło ok. 5000 ludzi116

.


Wspomagania Decyzji Gospodaryczych OPTEAM, opiekun referatu: dr Radosław

Jadczak. 115

T. Ułanowicz, Centra logistyczne w Polsce, problemy, przyszłość, finansowanie. 116

Podstawy logistyki-Podręcznik do kształcenia w zawodzie technik logistyk; Instytut

logistyki i magazynowania, Poznań 2006.

82

1.2 FUNKCJE CENTRÓW LOGISTYCZNYCH117

Działalność centrów logistycznych wyróżnia trzy rodzaje funkcji tj.

logistyczną, pomocniczą i dodatkową. Do funkcji logistycznych zaliczamy

transport, magazynowanie, zarządzanie zapasami, pakowanie, obsługa za-

mówień itd. Realizacja funkcji logistycznych występuje również poza

samymi centrami np. w obiektach należących do operatorów logistycznych.

Wiąże się to przede wszystkim z generacją mniejszych kosztów, ponieważ

tzw. koszty eksploatacyjne są niższe dzięki rozdzieleniu kosztów infra-

struktury pomiędzy kilku użytkowników. Ważną rolę w zmniejszeniu

kosztów odgrywa również zarząd, który ma możliwość negocjowania

niższych cen dostaw mediów. Zbiór funkcji pomocniczych zawiera

spedycję, obsługę celną, ubezpieczenia, przeładunki, promocja itp. Do tej

grupy zalicza się usługi, które są bezpośrednio związane ze spedycją i tran-

sportem. Duże zapotrzebowanie na tego rodzaju usługi jest powodowane

działaniem wielu operatorów na terenie centrum logistycznego. Do funkcji

dodatkowych zaliczamy techniczną obsługę pojazdów, usługi hotelarskie,

naprawę kontenerów, usługi bankowe, parkowanie pojazdów i inne. Tych

usług nie opłaca się lokować tylko przy jednym potencjalnym użytkowniku,

ponieważ nie jest to opłacalne. Na Tereniu centrum jest obecnych wiele

przedsiębiorstw prowadzących działalność oraz wiele współpracujących

z centrum. Dzięki tym przedsiębiorstwom zwiększa się możliwość świad-

czenia usług na obszarze centrum, dzięki czemu możliwe jest generowanie

większych zysków. Występuje także sprzężenie zwrotne, czyli możliwość

skorzystania na miejscu z myjni samochodowej, zakładu naprawczego czy

stacji paliw.

1.3. TREDY W EUROPIE

Centra logistyczne tworzyły się na przestrzeni wieków. Największy

rozwój przypadł na lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte minionego wieku,

kiedy to rządy państw zaczęły aktywniej angażować się w rozwój centrów

logistycznych. W krajach zachodnich normą jest, że centa logistyczne tworzy

się na regule partnerstwa publiczno – prywatnego (PPP). Niebagatelny

wkład w ich powstanie ma państwo i samorząd lokalny. Mechanizm PPP

w jasny sposób rozgranicza zadania. Sektor publiczny zajmuje się planowa-

niem na poziomie gminnym i regionalnym, jak również finansowanie

infrastruktury, zaś sektor prywatny (przedsiębiorstwa transportowe,

handlowe) zajmuje jednostki w centrum. W Polsce zasada ta jest dopiero

wdrażana.

117

I. Fechner, Zarządzanie łańcuchem dostaw, Poznań, 2007, s. 257-258.

83

Istnieje wiele szkół europejskich związanych z powstaniem centrum

logistycznego. Jedną z nich jest szkoła włoska. We Włoszech centra

logistyczne zaczęły się tworzyć w latach siedemdziesiątych XX wieku.

Inwestycje były prywatne, ale nie osiągnęłyby sukcesu bez pomocy sektora

publicznego. Zadaniem sektora publicznego było uatrakcyjnienie gospo-

darcze obszarów przeznaczonych na rozwój logistyczny. Rząd włoski

w latach osiemdziesiątych wsparł centra tworząc nową politykę transportu.

W Niemczech centra logistyczne powstawały poprzez analogiczną

procedurę jak we Włoszech, z tym, że geneza ich powstania sięga lat

siedemdziesiątych poprzedniego wieku. Przez pierwsze lata projekty two-

rzyły się dla potrzeb małych obszarów. Obserwacje jakie przeprowadziło

Federalne Ministerstwo Komunikacji, budownictwa i Mieszczaństwa udowo-

dniły, że rozwój centrów logistycznych wspomaga rozkwit kraju.

Położenie Polski, i jej przynależność do Unii Europejskiej powoduje,

iż Polska może zostać bazą przeładunkową Europy. Spedycja jest częścią

działań logistycznych, a przewóz towarów jest częścią działań spedycyjnych.

W latach 1998-2000 powstał pomysł rozmieszczenia centrów logistycznych

w Polsce. Aby zbliżyć Polskę do standardów panujących na zachodzie

w kwestii transportu należy dostosować przepisy, poprawić infrastrukturę

oraz dokonać modernizację ojczystych przedsiębiorstw.

Rysunek 1. Główne centra logistyczne w Polsce.

Źródło: Rozmieszenie głównych centrów logistycznych w Polsce (wg. J. Fiałkowskiego).

Rysunek 1 obrazuje główne centra logistyczne. Z rysunku wynika, że centra

logistyczne w Polsce są bardzo dobrze rozwinięte.

84

1.4. CENTRA LOGISTYCZNE W EUROPIE

Największym centrum logistycznym w Europie118

południowej jest

Interporto Merci Padova S.p.A zlokalizowane we Włoszech, w mieście

Padwa. Początki centrum logistycznego Merci sięga roku 1973, w którym

zostało podpisane porozumienie pomiędzy miastem Padwą, prowincją

Veneto (powiat w którym Padwa się znajduje), Izbą Handlową oraz włoskimi

kolejami. Łączna powierzchnia strefy przemysłowej, na której znajduje się

centrum liczy 1250 ha, zaś samo centrum logistyczne to obszar o rozmiarze

200 ha, natomiast kapitał początkowy wynosił blisko 60 milionów lirów, na

które składało się po 15 milionów wpłacone przez każdego z akcjonariuszy.

W 1992 roku centrum logistyczne przyjęło nazwę Interporto di Padova

S.p.A. Na mocy ustawy z dnia 21 czerwca 1991 roku centrum posiada

możliwość dostępu do środków budżetowych. W 1999 roku centrum

posiadało już 50 akcjonariuszy (publicznych i prywatnych) a kapitał akcyjny

wyniósł 21 mln EUR. W skład Interporto di Padova S.p.A. wchodzi 75

operatorów zatrudniających ponad 1200 pracowników. Do majątku firmy

zalicza się również kolejowy terminal kontenerowy, magazyny firm

kurierskich. Centrum świadczy również usługi dodatkowe.

Drugim pod względem wielkości centrum logistycznym w Europie

południowej jest centrum znajdujące się w Selva di Muli (region Lazio) –

Włochy. Powierzchnia całkowita spółki to 175 ha w gminie Frosinione, przy

czym są to tereny przeznaczone na intermodalne centrum logistyczne oraz 35

ha w graniczącej z Frosinione gminą Ferentino, której powierzchnia

przeznaczona jest na uzupełnienie terenu centrum logistycznego. Zarządcą

jest spółka założona w 1994 roku o nazwie Societa Interportuale di

Frosinione. Wśród akcjonariuszy są zarówno podmioty publiczne jak

i prywatne, z przewagą tych pierwszych. W 1997 roku centrum otrzymało

w ramach ustawy 240/90 dofinansowanie z budżetu państwa w wysokości

ponad 9 mln EUR, przeznaczone na dalszą realizację projektów, których

koszt całkowity przekroczył 15 mln EUR. W 2002 Ministerstwo Transportu

po raz kolejny dofinansowało centrum kwotą bliską 2 mln EUR, które

stanowiły 50% kosztów inwestycji na zrealizowanie portu przeładunkowego.

Natomiast dzisiaj w Niemczech mamy aż 37 centrów logistycznych

działających oraz 3 w budowie. Jednym z największych centrów logistycz-

nym w Europie zachodniej jest niemieckie Regional Distribution Center,

RDC II w miejscowości Straubing. Centrum to powstało w sierpniu 2008

roku i znajduje się na powierzchni 80 ha. Jest to jedno z najbardziej

118

Zarządzanie łańcuchem dostaw, str. 271-275.

85

rozwiniętych technologicznie centrów na świecie, dzięki czemu kontakt

pomiędzy Niemcami a krajami Europy Środkowej wynosi 24h. Innym bardzo

ważnym centrum logistycznym Europy jest port w Norymbergii. Sam obiekt

zajmuje powierzchnię 1,25 ha a wysokość robocza magazynu to 6,55m. Na

terenach należących do centrum w Norymbergii znajduje się również

bocznica kolejowa, dzięki której stworzyły się duże możliwości manewrowe

w ruchu kontenerów, przechowywaniu asortymentu czy wyładowywaniu

ciężarówek.

Od 2009 roku również Francja posiada centrum logistyczne na miano

XXI wieku znajdujące się w Lyon. Sama powierzchnia magazynu wynosi

3 ha. Na powierzchni centrum logistycznego Lyon znajduje się 46 doków.

Największym centrum logistycznych krajów Beneluxu jest

holenderskie Venlo. Całkowita powierzchnia centrum logistycznego wynosi

22 ha, na które składają się m.in. 5,5 ha obiektu logistycznego, 3,7 ha

powierzchni magazynowej, 0,8 ha antresoli oraz blisko 4ha powierzchni

produkcyjnej. Większość krajów Europy dostępna jest w czasie 24-48 godzin

a najbliższej lotnisko jest oddalone o 66km.

1.5. CENTRA LOGISTYCZNE W POLSCE

Największe polskie centrum logistyczne znajduje się w miejscowości

Modła Królewska k. Konina. Wielkopolskie Centrum Logistyczne Konin

zajmuje obszar 100 ha. Głównym czynnikiem hamującym dalszy rozwój

centrum jest słabo rozwinięta infrastruktura drogowa, przez co centrum nie

ma bezpośredniego kontaktu z infrastrukturą kolejową. Drugim pod

względem wielkości jest Centrum Logistyczno-Inwestycyjne Poznań CLIP

Sp. z o.o. które zlokalizowane jest w Swarzędzu k. Poznania. Łączny obszar

na którym znajduje się spółka to ponad 80 ha i nadal się powiększa. Spółka

ma bezpośredni dostęp do infrastruktury kolejowej. Trzecim, pod względem

wielkości centrum logistycznym w Polsce jest Śląskie Centrum Logistyki SA

znajdujące się w Gliwicach. Spółka ta obejmuje obszar ponad 60 ha

i aktualnie rozbudowuje swoją bazę.

1.6. WYKORZYSTANIE TRANSPORTU INTERMODALNEGO

Transport kombinowany inaczej transport intermodalny oznacza

wykorzystanie przynajmniej dwóch środków transportu.

Przez Polskę przechodzą bardzo ważne europejskie tranzytowe trasy

kolejowe, to znaczy, że Polska ma nie najgorsze warunki rozwoju. Połączenia

86

intermodalne przy wykorzystaniu PKP tworzą połączenia Polski z wieloma

miejscami w Europie takimi jak np. miasta niemieckie, holenderskie,

belgijskie, czeskie. Niestety standardy starego kontynentu przy

wykorzystaniu kolei obniżały się na początku XXI wieku. W roku 2000 na

czas dojechało 60 % składów, zaś rok później jedynie 43%119

. W Polsce

w 2001 r. zaczęła funkcjonować firma PKP Cargo oferująca przewozy przy

wykorzystaniu kolei. Od momentu wejścia PKP Cargo na rynek Polski do

końca 2005 r. transport intermodalny realizowany przez spółkę wzrósł z roku

2001 z wartości ok. 2379 tys. ton do ok. 2853 tys. ton w 2005 roku.120

,

w październiku 2010 r. wartość przewozów wzrosła do 11,6 mln ton podczas

gdy w tym samym miesiącu duża część przewoźników oscyluje w okolicy

100 mln ton121

.

Rysunek 2. Mapa schematyczna sieci PKP w Polsce.

Źródło: http://fakton.pl/2010/10/11/mapa-schematyczna-sieci-kolejowej-w-polsce/, 19.11.2010.

Rysunek 2 prezentuje schemat sieci kolejowych, który od wieków jest

głównym środkiem transportu towarów w Polsce.

119

M. Gołębiewska, Transport kombinowany – Problem… skombinowania pieniędzy

http://www.wnp.pl/artykuly/transport-kombinowany-problem-skombinowania-

pieniedzy,1054.html, 19.11.2010. 120

Ministerstwo Transportu. 121

PKP Cargo, http://www.pkp-cargo.pl/, 19.11.2010.

http://fakton.pl/2010/10/11/mapa-schematyczna-sieci-kolejowej-w-polsce/

87

Rysunek 3. Sieć kolejowa w Europie.

Źródło: http://www.jerid.cz/files/downloads/pl_RailMap_Ulotka.pdf, 19.11.2010.

Rysunek 3. prezentuje schemat dobrze rozwiniętej sieci kolejowej w Europie.

Porównując rysunki 2. i 3. obserwuje się iż transport kolejowy wciąż

ma duże znaczenie. Proces ten jest najbardziej widoczny w Europie

centralnej, czyli również w Polsce. Nie można jednak zapomnieć, iż

w zachodniej części Europy przeważa transport samochodowy. Sprzyja to

rozwojowi transportu, ale ogranicza rozwój transportu kolejowego. Sytuacja

ta wynika z pogorszenia się warunków ekonomicznych przedsiębiorstw

kolejowych, zmiany struktury i wielkości popytu, jak również polityki

transportu mającej na celu ograniczyć roli kolei.

1.7. WSPARCIE PROWADZĄCE DO ROZWOJU TRANSPORTU INTERMODALNEGO

Wiele spośród krajów zachodniej Europy przekazuje dotacje na rozwój

transportu kombinowanego przy użyciu kolei. Rząd Szwajcarii przeznacza

110 mln franków szwajcarskich rocznie122

. Głównym celem wspierania

transportu kombinowanego jest poprawa infrastruktury przy użyciu

współczesnej technologii, jak również działania tworzące dodatkowe

udogodnienia i dbające jednocześnie o środowisko. Działania takie, to

między innymi unowocześnienie kolei i poprawienie możliwości

przewozowej, zwiększenie dopuszczanego ciężaru pojazdów kołowych

biorących udział w transporcie intermodalnym, wprowadzenie zakazu ruchu

drogowego w niedzielę i święta.

122

W. Rydzykowski, Usługi logistyczne, wyd. II; Poznań 2007.

http://www.jerid.cz/files/downloads/pl_RailMap_Ulotka.pdf

88

BIBLIOGRAFIA

GOŁEMBOWSKA E., Logistyka międzynarodowa, Poznań 2004.

GOŁEMBOWSKA E., Logistyka w internacjonalizacji przedsiębiorstw Unii Europejskiej,

Poznań, 2005.

RYDZYKOWSKI W., Usługi logistyczne; wyd. II; Poznań 2007.

Praca zbiorowa Podstawy logistyki-Podręcznik do kształcenia w zawodzie technik logistyk;

Instytut logistyki i magazynowania, Poznań 2006.

UŁANOWICZ T., Centra logistyczne w Polsce, Logistyka a jakość, nr 5, rok 2003.

http://www.pkp-cargo.pl/, 19.11.2010.

http://infobus.com.pl/text.php?from=archive&id=8303, 19.11.2010.

http://www.wnp.pl/artykuly/transport-kombinowany-problem-skombinowania-

pieniedzy,1054.html, 19.11.2010.

http://logistyka.wiedza.diaboli.pl/tworzenie-kanalow-eurologistycznych/, 19.11.2010.

http://easylogistyka.com/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=9519.11.2010.

http://fakton.pl/2010/10/11/mapa-schematyczna-sieci-kolejowej-w-polsce/, 19.11.2010.

http://www.jerid.cz/files/downloads/pl_RailMap_Ulotka.pdf, 19.11.2010.

LOGISTICS CENTERS IN POLAND AND EUROPE

Paper as whole is dedicated to the topic of logistics centers. Logistics centre is an object

functioning in large area. Logistics centers slowly developed through time. Its prosperity was

during eighties and nighties of last century. A lot of schools connected with history of

beginning of logistics centre in given European country appeared then. We can divide

logistics centre functions to help and additional functions. Logistics centers would not have

developed so rapidly, if it was not for rise of intermodal transport connected mainly to

railroad transport. The biggest logistics centre in south Europe is Interporto Merci in Padova,

however the biggest logistics centre in Poland was built in Modle Królewskie near Konin.

http://www.pkp-cargo.pl/

http://infobus.com.pl/text.php?from=archive&id=8303

http://www.wnp.pl/artykuly/transport-kombinowany-problem-skombinowania-pieniedzy,1054.html

http://www.wnp.pl/artykuly/transport-kombinowany-problem-skombinowania-pieniedzy,1054.html

http://logistyka.wiedza.diaboli.pl/tworzenie-kanalow-eurologistycznych/

http://easylogistyka.com/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=95

http://fakton.pl/2010/10/11/mapa-schematyczna-sieci-kolejowej-w-polsce/

http://www.jerid.cz/files/downloads/pl_RailMap_Ulotka.pdf

89

Społecznie odpowiedzialny biznes, dobre

praktyki, wolontariat pracowniczy.

Katarzyna KILIAŃSKA*, Urszula WASIŃSKA

**

SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ BIZNESU.

PRZYKŁADY DOBRYCH PRAKTYK PRZEDSIĘBIORSTW

Obecnie wielu przedsiębiorców zauważa silną korelację pomiędzy działaniami

społecznie odpowiedzialnymi, a generowanymi zyskami. Działania i inicjatywy mające

na uwadze dobro ogółu społeczeństwa, stają się elementem wpływającym na wartość

przedsiębiorstwa oraz na możliwość kreowania pozycji konkurencyjnej na globalnym

rynku. Wśród klientów rośnie świadomość tego, że przedsiębiorstwa biorące

odpowiedzialność za podejmowane decyzje i skutki swojego działania powinny stanowić

coraz większy odsetek wszystkich podmiotów funkcjonujących na świecie.

1. SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ BIZNESU

Społeczna Odpowiedzialność Biznesu to koncepcja, według której

przedsiębiorstwa z własnej inicjatywy w swoich działaniach uwzględniają

aspekty społeczne i ekologiczne. Dbają o pracowników, środowisko

i poszczególne grupy interesariuszy w większym stopniu, niż wymagają tego

przepisy prawa123

. Przedsiębiorstwo biorące odpowiedzialność społeczną za

efekty swojej działalności analizuje zarówno otoczenie wewnętrzne, jak

i zewnętrzne. Wyniki analizy mają pokazać w których obszarach można

zmienić obowiązujące zasady, w jaki sposób zmodyfikować relacje z innymi

podmiotami, by poszczególne działania stały się odpowiedzialnymi

społecznie.

Koncepcja społecznej odpowiedzialności w biznesie to współzależny

zespół programów, które powinny być elementem procesu podejmowania

decyzji na wszystkich szczeblach w przedsiębiorstwie.

* Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach, Studenckie

Koło Naukowe „Procent”, dr M. Leszczyński. **

Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach, Studenckie

Koło Naukowe „Societas”, dr A. Kasińska- Metryka. 123

Definicja własna.

90

Działania wpisujące się w nurt społecznej odpowiedzialności

przedsiębiorstw można podzielić na dwie główne grupy: skierowane do

wewnętrznych interesariuszy oraz interesariuszy zewnętrznych.

2. PŁASZCZYZNY SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNEGO

BIZNESU W PRAKTYCE

2.1. SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚC A MIEJSCE PRACY

Rośnie liczba przedstawicieli kadry menedżerskiej zdających sobie

sprawę z faktu, iż lepsze traktowanie zatrudnionych przyczynia się do

długofalowego wzrostu konkurencyjności na rynku pracy124

. Inicjatywy

skierowane do pracowników obejmują zwykle: poprawę warunków pracy;

dążenie do realizacji założeń work-life balance; rozwój zawodowy

pracowników; planowanie kariery; włączenie pracowników w proces

podejmowania decyzji dotyczącej tego, komu chcą pomagać i w jaki sposób;

dodatkowe udogodnienia dla grup pracowniczych, np. kobiet w ciąży.

Poniżej przedstawione zostały przykłady dobrych praktyk społecznej

odpowiedzialności przedsiębiorstw skierowanych do pracowników125

:

W Danone Sp. z o.o. od grudnia 2008 zaczęto wprowadzać

udogodnienia dla pracowników będących rodzicami. W ich ramach kobiety

mogą skorzystać z porodu rodzinnego i miesiąca dodatkowego urlopu macie-

rzyńskiego, po którym obowiązuje sześciomiesięczny okres ochronny.

Przewidziane są również prezenty dla noworodków w postaci wyprawki, zaś

dla ich ojców, pracowników Danone’a, przysługuje dodatkowy dzień urlopu.

Dzięki realizacji tego programu ułatwione jest zachowanie równowagi

między życiem zawodowym a prywatnym, co zwiększa zaufanie

pracowników do firmy oraz ich motywację, a tym samym efektywność pracy.

Kompania Piwowarska aktywnie włącza się w inicjatywy edukacyjne

i programy społeczne propagujące odpowiedzialne spożywanie alkoholu.

W październiku 2009 roku rozpoczął się cykl szkoleń − „ABC alkoholu” −

przygotowanych dla pracowników KP. W czasie szkoleń prezentowane są

najważniejsze zasady kodeksów i rodzajów polityki obowiązujących w KP,

dotyczących spraw związanych z alkoholem. Szkolenia, prowadzone przez

124

Rok B., Biznes w społeczeństwie – oczekiwania i ich realizacja, [w:] Kolarska-Bobińska

L., Świadomość ekonomiczna społeczeństwa i wizerunek biznesu, ISP, Warszawa 2004,

s. 101. 125

Raport Odpowiedzialny Biznes w Polsce 2009. Dobre praktyki, Forum Odpowiedzialnego

Biznesu, Warszawa 2009, s. 20.

91

22. trenerów, objęły ponad 2000 pracowników, z których większość oceniła

je w ankietach między wynikiem dobrym a doskonałym.

Z roku na rok popularność wolontariatu pracowniczego w Europie

rośnie. Bardzo często wolontariat zostaje wprowadzony do przedsiębiorstw

z inicjatywy pracowników niskich szczebli, którzy chcą poświęcić swój

wolny czas na pomoc wybranej grupie społecznej. W drodze przeprowa-

dzenia dialogu społecznego British American Tobacco podjął się wdrożenia

zasad odpowiedzialnego biznesu. BAT współpracuje z podmiotem trzeciego

sektora skupiającym plantatorów działających zgodnie z prawem, by już na

etapie pozyskiwania surowca brać społeczną odpowiedzialność za produkty

z niego powstające. Ok. 10-15% pracowników w ramach wolontariatu pra-

cuje na rzecz osób chorych, upośledzonych lub dzieci.

2.2. CEL: ZDOBYCIE NOWYCH KLIENTÓW.

Współczesne przedsiębiorstwa muszą liczyć się z tym, iż to rynek

dyktuje im warunki działania, stwarza zarówno możliwości do rozwoju, jak

i hamuje w podejmowaniu nowych inicjatyw i przedsięwzięć. Aby zaistnieć

na ponadnarodowych rynkach trzeba nieustannie docierać do nowych

konsumentów. Można to zrobić samodzielnie, jak i we współpracy z innymi

przedsiębiorstwami. Obrazują to poniższe przykłady126

:

Producenci herbat Irving poprzez umieszczenie na każdym

opakowaniu opisy alfabetem Braille’a pozyskali przychylność osób

niewidomych i niedowidzących. Aby dodatkowo zwrócić uwagę na bariery,

jakie muszą oni pokonywać w życiu codziennym zorganizowana została

kampania społeczna „Zobacz niewidomych”. W ramach kampanii wyprodu-

kowany został specjalny kalendarz, opatrzony specjalną nakładką z oznacze-

niami Braille’a, by mogły korzystać z niego osoby niewidome.

Przedsiębiorstwa Danone, Lubella, Biedronka oraz Instytut Matki

i Dziecka stworzyły Partnerstwo dla Zdrowia, gdzie opracowano 12 zasad

prawidłowego Żywienia dzieci. Stworzony wspólnie produkt, kaszka z mle-

kiem Mleczny Start, umożliwia dziecku prawidłowy rozwój dzięki odpo-

wiedniej zawartości składników mineralnych i witamin. Ponadto, partnerzy

zdecydowali, iż produkt nie będzie reklamowany oraz zrezygnowali

z zysków, które mogłaby przynieść sprzedaż Mlecznego Startu. Produkt jest

dostępny w sieci sklepów Biedronka w stosunkowo niskiej cenie: 60 groszy

za saszetkę127

.

126

Ibidem, s. 30-35. 127

http://www.danone.pl/cms/binsource?docId=6191&paramName=BINARYOBJ_FILE&i

92

2.3. PRZEDSIĘBIORCO! CHROŃ ŚRODOWISKO!

W krajach Europejskich na przedsiębiorstwa nakładane są liczne

regulacje dotyczące ochrony środowiska, których bezwzględnie trzeba

przestrzegać. Jednak wiele przedsiębiorstw dobrowolnie podejmują

społecznie odpowiedzialne inicjatywy koncentrujące się wokół takich

zagadnień jak: projektowanie przyjaznych dla środowiska produktów,

racjonalnym wykorzystywaniu dostępnych zasobów, minimalizowaniu

negatywnego wpływu działalności na środowisko naturalne – głównie poprzez

zmniejszenie ilości odpadów i zanieczyszczeń.

W Przedsiębiorstwie Nestlé Polska starano wpisać działania w zasadę

zrównoważonego rozwoju redukując masę, objętość opakowań oraz ilości

materiałów wykorzystywanych do pakowania produktów. Firma stara się

wykorzystywać materiały nadające się do recyklingu. Na każdym etapie pro-

jektowania opakowania mierzone jest oddziaływanie na środowisko wedle

czterech podstawowych wskaźników: emisji CO2, zużycia energii, zużycia

wody, odpadów stałych. Pozwala to na oszczędzenie środowiska naturalnego

i na redukcję kosztów w przedsiębiorstwie.

IKEA Retail daje kolejny przykład tego, jak przedsiębiorstwa

w praktyce stosują zasady społecznie odpowiedzialnego biznesu. Edukacyjna

strona internetowa stworzona przez przedsiębiorstwo przy pomocy WWF dla

natury.pl podzielona jest na działy, w których można przeczytać jak chronić

środowisko każdego dnia. Znaleźć tam można animowany poradnik

ekojazdy, który pokazuje jak zmniejszyć zużycie paliwa i emisji CO2,

zaoszczędzić dzięki zmianie stylu jazdy. Dla klientów sklepów IKEA, którzy

chcą aktywnie chronić środowisko rezygnując z jazdy samochodem, na

stronie zamieszczono informacje o połączeniach z komunikacją miejską wraz

z rozkładami jazdy oraz udogodnieniach dla rowerzystów. Z kolei specjalny

kalkulator pozwoli określić ile można zaoszczędzić dzięki wymianie

tradycyjnych żarówek na świetlówki energooszczędne128

.

2.4. BIZNES DLA SPOŁECZEŃSTWA

Przedsiębiorstwa nie działają same dla siebie, a dla ludzi tworzących

społeczność. Zauważa się trend, gdzie kierujący biznesem bacznie obserwują

problemy konsumentów i podejmują działania mające pomóc w ich

rozwiązaniu.

ndex=0&language=PL, 15.11.2010.

128 http://dlanatury.pl/eko/index.html, 15.11.2010.

93

Citi Handlowy (Fundacja Kronenberga) w ramach projektu „Tydzień

dla oszczędzania” prowadzonym pod koniec października promował

umiejętności racjonalnego gospodarowania swoimi zasobami finansowymi.

Kilkaset tysięcy uczniów wzięło udział w konkursie na najlepszy spot

o oszczędzaniu129

. Stworzony został również portal www.tdo.edu.pl zawiera-

jący artykuły, porady i inne materiały na temat oszczędzania.

W przedsiębiorstwie UPC zrealizowano w 2009 roku dwie edycje

programu, mającego na celu przekazanie wiedzy i umiejętności z zakresu

obsługi komputera osób powyżej 5 roku życia. Zauważono bowiem, że ta

grupa jest zagrożona wykluczeniem społecznym w tym zakresie. Ze szkoleń

skorzystało ok. 1100 osób.

3. KORZYŚCI PŁYNĄCE Z PROWADZENIA SPOŁECZNIE

ODPOWIEDZIALNEGO BIZNESU

Realizacja akcji charytatywnej, czy praca w ramach wolontariatu

wykonywana przez zatrudnionych przyniesie z pewnością korzyści

w przyszłości. Trzeba jednak pamiętać, iż odpowiedzialny biznes to podej-

ście strategiczne, długofalowe. Nie można oczekiwać, że efekty podjętych

w przedsiębiorstwie działań pojawią się natychmiast. Zwykle trzeba na nie

poczekać, ponieważ grupa do jakiej działania zostały skierowane musi mieć

czas na to, by zareagować, a otoczenie, by te działania dostrzec.

Jakich korzyści może oczekiwać kierownictwo przedsiębiorstw

angażujących się społecznie? Poniżej wymienione zostały te najważniejsze:

wzrost z satysfakcji z pracy, poczucie bycia potrzebnym. Np. pracow-

nicy angażują się we wszelkiego rodzaju inicjatywy charytatywne,

bardziej racjonalne wykorzystywanie dostępnych zasobów wykorzy-

stywanych w przedsiębiorstwie wiąże się z dużymi oszczędnościami,

dzięki nastawieniu na budowanie korzystnych relacji z otoczeniem

można kreować pozytywny wizerunek firmy w oczach konsumentów,

wzrost lojalności i zaufania w stosunku do przedsiębiorstwa

społecznie odpowiedzialnego130

, zarówno konsumentów, pracow-

ników jak i dostawców,

129

Senk A., Dziedzictwo Kronenbergów, MUZA SA, Inowrocław 2010, s.152. 130

Maison D., Wasilewski P., Propaganda dobrych serc, czyli rzecz o reklamie społecznej,

Agencja „Wasilewski”, Kraków 2002, s. 120.

94

przedsiębiorstwa społecznie odpowiedzialne mają lepsze warunki do

konkurowania na rynku globalnym, gdzie praktyki i standardy

społecznej odpowiedzialności są już codziennością i standardem

w działaniu,

zwiększenie sprzedaży oferowanych dóbr oraz usług oraz poprawa

wyników finansowych, jako rezultat wszystkich powyższych

czynników.

Na poszczególnych rynkach europejskich prowadzenie społecznie

odpowiedzialnego biznesu staje się celem samym w sobie, przedsiębiorstwa

przywiązują coraz większą uwagę do tego, jaki wpływ na otoczenie (to eko-

nomiczne i naturalne) ma ich działalność. Również wrażliwość konsumentów

na ten problem wzrasta- pozytywnemu nastawieniu konsumentów wobec

przedsiębiorstwa, a w konsekwencji wyborowi jego produktów sprzyja

zwłaszcza jej zaangażowanie w działalność społeczną131

.

4. MITY NA TEMAT SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI

BIZNESU

W wielu publikacjach, poruszających tematykę społecznej odpowie-

dzialności przedsiębiorstw można doszukać się kilku stwierdzeń, które

w pewnym stopniu mijają się z rzeczywistością. Oczywiście w każdym

z nich jest ziarenko prawdy, jednak nie można przyjmować ich za podstawę

do rozważań o szeroko rozumianym społecznie odpowiedzialnym biznesie.

4.1. BIZNES = BIZNES

Wielu ekonomistów wyznaje zasadę, iż biznes ma za zadanie wyłącznie

przynoszenie zysków, podczas odpowiedzialny społecznie biznes jedynie

rozprasza osoby podejmujące najważniejsze dla przedsiębiorstwa decyzje.

Zwolennicy idei odpowiedzialności w biznesie zaprzeczają zaś temu, by

prowadzenie działań na rzecz społeczności przeszkadzały w osiąganiu

korzyści finansowych. Wręcz przeciwnie, przedsiębiorstwa mogą zwiększyć

zyski, ponieważ pozyskując nowych klientów mających potrzebę pomagania

innym, zwiększa się generowany zysk.

131

Społeczna odpowiedzialność biznesu w Polsce. Wstępna analiza, Program Narodów

Zjednoczonych ds. Rozwoju, CeDeWu, Warszawa 2007, s. 33.

95

4.2. SPOLECZNIE ODPOWIEDZIALNE DZIAŁANIA = WYSOKI KOSZT

Powszechnie uznaje się, że prowadzenie społecznie odpowiedzialnego

biznesu pochłania bardzo duże zasoby pieniężne. Przeczy to zasadzie

minimalizowania kosztów działalności, pozwalającej na budowanie przewagi

konkurencyjnej. Odpowiedzialny biznes wiąże się z pewnymi nakładami

finansowymi, związanymi z wprowadzeniem nowych rozwiązań w przedsię-

biorstwie, zapoznaniem pracowników z nowymi procedurami, co w jakimś

stopniu obciąża budżet. Są jednak i takie działania, które niemal wcale nie

generują kosztów, zaś przynoszą pożądane efekty.

4.3. ODPOWIEDZIALNY BIZNES TO PRZYKRYWKA

Na rynku są przedsiębiorstwa, które działania na rzecz otaczającej

społeczności traktują jako przykrywkę jakiegoś skandalu, czy poczynań

niezgodnych z prawem. Zauważalna jest postawa konsumentów, którzy nie

kupują produktów określonych przedsiębiorstw ze względu na to, że ma ono

niekorzystny wpływ na środowisko, czy też nie zapewnia pracownikom

godziwych warunków pracy. Wówczas zarząd takich przedsiębiorstw często

ucieka się do prostej metody poprawy swojej sytuacji na rynku: angażuje się

w inicjatywy społecznie odpowiedzialne. Służy to niejako „przykryciu” złych

praktyk z przeszłości.

5. PODSUMOWANIE

Idea społecznie odpowiedzialnego biznesu na dobre zagościła na

europejskim rynku. Jest to bardzo pozytywne zjawisko, ponieważ działania

odpowiedzialne społecznie przynoszą korzyści wszystkim, których działania

te dotyczą. Bez względu od płaszczyzny społecznej odpowiedzialności,

można wskazać wiele przykładów dobrych praktyk stosowanych przez

przedsiębiorstwa. Prowadzenie biznesu rzetelnie, uczciwie i z najwyższą

zgodnością słów i czynów daje przewagę, jakiej nie można byłoby osiągnąć

w inny sposób132

. Coraz więcej przedsiębiorców dostrzega, że prowadzenie

biznesu społecznie odpowiedzialnego stwarza możliwości efektywniejszego

konkurowania na rynku krajowym, europejskim, a nawet globalnym.

132

Lewicka-Strzałecka A., Rok B., Szulczewski G., Apel do świata polskiego biznesu,

[w:] Etyka biznesu w zastosowaniach praktycznych: inicjatywy, programy, kodeksy,

Biuro Stałego Koordynatora ONZ w Polsce, Warszawa 2002, s. 18.

96

BIBLIOGRAFIA

LEWICKA-STRZAŁECKA A., ROK B., SZULCZEWSKI G., Apel do świata polskiego

biznesu, w: Etyka biznesu w zastosowaniach praktycznych: inicjatywy, programy, kodeksy,

Biuro Stałego Koordynatora ONZ w Polsce, Warszawa 2002.

MAISON D., WASILEWSKI P., Propaganda dobrych serc, czyli rzecz o reklamie

społecznej, Agencja „Wasilewski, Kraków 2002.

Raport Odpowiedzialny Biznes w Polsce 2009. Dobre praktyki, Forum Odpowiedzialnego

Biznesu, Warszawa 2009.

Rok B., Biznes w społeczeństwie – oczekiwania i ich realizacja, [w:] Kolarska- Bobińska L.,

SENK A., Dziedzictwo Kronenbergów, MUZA SA, Inowrocław 2010.

Społeczna odpowiedzialność biznesu w Polsce. Wstępna analiza, Program Narodów

Zjednoczonych ds. Rozwoju, CeDeWu, Warszawa 2007.

Świadomość ekonomiczna społeczeństwa i wizerunek biznesu, ISP, Warszawa 2004.

http://www.danone.pl/cms/binsource?docId=6191&paramName=BINARYOBJ_FILE&inde

x=0&language=PL, 15.11.2010.

http://dlanatury.pl/eko/index.html, 15.11.2010.

CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY IN ACTION, OR EXAMPLES OF GOOD

PRACTICE FIRMS

Both in Europe and around the world there are many examples of socially responsible

business. Companies are increasingly eager to implement projects promoting environmental

protection, improved working conditions and use voluntary work. Socially Responsible

Business allows companies to stand out against other players and compete in the global

market.

97

EUA, CER, Protokół z Kioto, EU ETS,

determinanty ceny, NAP, Cap and Trade

Paulina PABIAŃSKA , Jacek KOZŁOWSKI*

HANDEL EMISJAMI CO2 – SZANSE I ZAGROŻENIA

Handel emisjami CO2 jest istotnym czynnikiem wpływającym na gospodarkę Unii

Europejskiej. W pracy dokonano analizy determinantów ceny jednostki emisji dwutlenku

węgla (EUA) w Europejskim Systemie Handlu Uprawnieniami (EU ETS). Przeprowa-

dzono badania empiryczne weryfikujące istotny wpływ regulacji rynku EU ETS, takich

jak przyznawane limity emisji oraz kary za ich przekroczenie, na cenę EUA. Nie potwier-

dzono natomiast wpływu innych wielkości makroekonomicznych na kształtowanie się tej

wielkości. Wskazano szanse oraz zagrożenia wiążące się z uczestnictwem w rynku EU

ETS.

1. WSTĘP

W ostatnich latach wiele państw zdecydowało się podjąć kroki mające

na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Do najistotniejszych

z nich należą przede wszystkim ustanowienie tzw. Protokołu z Kioto (o za-

sięgu ogólnoświatowym) oraz Europejskiego Systemu Handlu Uprawnie-

niami do Emisji CO2 (o zasięgu europejskim, głównie UE). Na mocy ich

postanowień państwa sygnatariusze zobowiązały się do redukcji emisji CO2

według ustalonych limitów. W tym celu wprowadzono możliwość handlu

jednostkami uprawnień do emisji CO2, których cena powinna się kształtować

zgodnie z mechanizmami wolnego rynku.

Celem niniejszej pracy jest analiza rynku handlu emisjami CO2,

głównie poprzez zweryfikowanie hipotez teoretycznych pojawiających się

w literaturze tematu związanych z determinantami rynkowej ceny uprawnień

do emisji. W pierwszej części niniejszego artykułu zostaną wyjaśnione

podstawowe pojęcia, opisane systemy oraz mechanizmy rządzące rynkiem

handlu emisjami dwutlenku węgla. W rozdziale następnym będą przedsta-

wione wybrane teoretyczne hipotezy czynników, które determinują cenę

* Uniwersytet Łódzki, Studenckie Koło Naukowe Modelowania Matematycznego

w Ekonomii „Equilibrium”, opiekun naukowy: dr Maciej Malaczewski.

*

98

uprawnień do emisji CO2. W części kolejnej dokonana zostanie weryfikacja

empiryczna wybranych determinant, poprzez konstrukcję modelu ekono-

metrycznego. Całość pracy zamknie opis wyciągniętych wniosków oraz

podsumowanie.

2. PODSTAWOWE POJĘCIA

W celu ujednolicenia i ułatwienia handlu emisjami oraz regulacji

prawodawstwa kraje Unii Europejskiej wprowadziły jednolity system

wymiany emisji, tzw. EU ETS (European Union Emissions Trading Scheme),

obejmujący około 40% całej emisji gazów cieplarnianych w UE. Jednostkami

handlu w systemie EU ETS są European Union Allowances (EUA), jedno

EUA odpowiada prawu do emisji jednej tony dwutlenku węgla lub jego

ekwiwalentu w innych gazach cieplarnianych. Przyznawane są one przedsię-

biorstwom przez rządy, które w ramach tzw. narodowych planów przydziału

(NAP) ustalają limity emisji następnie zatwierdzane po negocjacjach przez

Komisję Europejską. System działa na zasadzie „ograniczenie-handel” (Cap

and Trade), która daje możliwość handlu przyznanymi jednostkami EAU. Co

więcej, EU ETS pozostaje w łączności z innymi ważnymi międzynarodo-

wymi umowami. Gdy 16 lutego 2005 wszedł w życie Protokół z Kioto, UE

wprowadziła niektóre jego części do EU ETS poprzez tzw. „Linking

Directive”, pozwalając emitentom na wykorzystywanie określonych w Kioto

certyfikatów emisji ERU oraz CER. System został podzielony na trzy fazy,

podczas których ma ulegać zmianie ilość oraz sposób rozdziału uprawnień,

a także dołączane mają być kolejne gałęzie przemysłu.

Faza pierwsza systemu EU ETS rozpoczęła się 1 stycznia 2005 i trwała

do końca roku 2007. Był to etap pilotażowy, w którym skupiono się przede

wszystkim na zebraniu danych dotyczących wielkości emisji. W tym czasie

co najmniej 95% uprawnień przyznano nieodpłatnie. Podczas pierwszego

roku dokonano obrotu pozwoleniami na 362 mln ton emisji CO2 wartymi 7,2

mld euro133

. W roku 2008 rozpoczęła się druga faza, przed którą

wprowadzono wiele zmian. Najważniejsze to umożliwienie wykorzystania

certyfikatów ERU i CER, zapowiedź włączenia do systemu lotnictwa oraz

dołączenie do EU ETS Liechtensteinu, Norwegii oraz Islandii. NAP

zakładały średnioroczne 7% ograniczenie emisji gazów w porównaniu do

roku 2005. Największe zmiany czekają przedsiębiorstwa w roku 2012, wraz

z rozpoczęciem trzeciej fazy ETS. KE ma w planach przejście z darmowego

przyznawania uprawnień do sprzedaży na aukcjach. Zmianie ulegnie także

133

http://www.pointcarbon.com/wimages/Carbon_2006_final_print.pdf, 17.11.2010.

99

sposób przyznawania limitów - zamiast proponowanej przez każdy kraj

i zatwierdzonej przez Komisję Europejską emisji ustalony zostanie limit dla

całej Unii Europejskiej, następnie podzielony między państwa. Możliwe

będzie także przeniesienie niewykorzystanych EUA pomiędzy fazami.

3. HIPOTEZY

Jako jeden z czynników mających istotny wpływ na cenę EUA podaje

się wielkość produkcji w gałęziach przemysłu emitujących znaczne ilości

CO2. Wymienia się tu przede wszystkim produkcję energii elektrycznej,

produkcję przemysłową stali, żelaza i cementu oraz rafinację ropy

naftowej134

. Jeżeli rośnie produkcja, rośnie emisja CO2, a to z kolei prowadzi

do wzrostu zapotrzebowania na jednostki EUA, co w prostym rachunku

cenowo-popytowym powinno prowadzić do wzrostu ceny EUA. Kolejną

ważną determinantą ceny EUA jest wielkość przyznanych przez Komisję

Europejską w danym okresie limitów emisyjnych. Pula dopuszczalnych

wielkości emisji powinna wpływać w sposób ujemny na cenę EUA- im

niższy poziom dopuszczalnych emisji, tym państwo, które nie chce

zmniejszać swojej produkcji i dotychczas nie przestawiło się na bardziej

ekologiczne formy wytwarzania, zmuszone jest dokupić dodatkowe jednostki

EUA, co prowadzi do wzrostu ceny EUA. Analizując zmiany cen EUA nie

należy zapominać również o poziomie wzrostu gospodarczego. Kraje

rozwinięte charakteryzują się najwyższym udziałem usług w PKB ogółem,

zaś w krajach rozwijających się ciągle duże znaczenie odgrywa przemysł,

który emituje dużo wyższe wielkości CO2. Co więcej, kraje rozwinięte

rozwijają energooszczędne metody wytwarzania, stać je również na

inwestowanie w mniej szkodliwe metody produkcji, odnawialne źródła

energii czy też wspieranie działalności ekologicznej. Dlatego przypuszcza

się, że wysoki poziom rozwoju gospodarczego wpływa ujemnie na cenę

EUA135

. Następny czynnik, który powinien wpływać na cenę EUA, to koszty

redukcji emisji. Państwo (lub przedsiębiorstwo), które wykorzystało już

swoje limity emisyjne, rozważa, który z trzech scenariuszy jest dla niego

najbardziej korzystny: zakup dodatkowych jednostek EUA (na giełdzie lub

od innego przedsiębiorstwa), wprowadzenie metod produkcji, które zredu-

kują nadwyżkę emisji, czy też zapłacenie kary związanej z przekroczeniem

limitu. Najczęściej kara ta jest ustalona na takim poziomie, aby podmiotom

opłacało się skorzystać wyłącznie z możliwości pierwszej lub drugiej

134

Błachowicz A.,Gassan-Zade O.,Kittell M. Przewodnik po polityce klimatycznej dla

przedsiębiorstw, broszura informacyjna 1/3, Center For Clean Air Policy, Grudzień 2002. 135

Dla krajów znajdujących się w systemie ETS potwierdza to kształt Środowiskowej

Krzywej Kuznetsa.

100

(dodatnia zależność wielkości kary i ceny EUA). Jeżeli zatem koszt redukcji

emisji CO2 jest niższy niż rynkowa cena EUA, podmiotom nie będzie się

opłacało kupować kolejnych jednostek EUA, zatem popyt i cena EUA

powinny spaść. Oczywiście podmioty będą tutaj brać też pod uwagę swoją

zdolność do redukcji emisji CO2. Energia elektryczna i produkcja

przemysłowa powstaje głównie z trzech nieodnawialnych źródeł: węgla, gazu

i ropy naftowej136.

Co więcej, prawie dwa razy wyższa jest wielkość emisji

CO2 w wyniku wytworzenia jednostki energii z węgla niż z gazu. Dlatego

kolejnym ważnym czynnikiem mającym wpływ na cenę EUA jest relacja

ceny jednostki gazu niezbędnej do wytworzenia jednostki energii, do

analogicznej ceny węgla. Im węgiel będzie stawał się coraz tańszy, tym gaz

będzie stawał się relatywnie coraz droższy, a zatem podmioty będą zachęcane

do wykorzystywania energii pochodzącej z węgla, która emituje znacznie

więcej CO2 do atmosfery. A zatem należy się spodziewać wzrostu popytu na

EUA, który doprowadzi do wzrostu ceny EUA.

Oprócz wymienionych czynników o charakterze ekonomicznym, mogą

pojawić się jeszcze inne, polityczno-administracyjne oraz psychologiczne,

mające silny wpływ na nastroje podmiotów funkcjonujących na rynku. Nie są

one jednak przedmiotem zainteresowania niniejszych badań.

4. WERYFIKACJA EMPIRYCZNA

4.1 DANE

W celu zbadania czynników determinujących cenę EAU wykorzystano

dane miesięczne z okresu od czerwca 2005 roku do czerwca roku 2010

uzyskując w ten sposób szeregi długości 61 obserwacji. Jako zmienną

objaśnianą przyjęto średniomiesięczną cenę spot jednostek EUA zanotowaną

na giełdzie BlueNext (‘EUA’). Zmienne objaśniające wybrano ze względu na

hipotezy postawione w części poprzedniej niniejszej pracy. Dlatego też

w badaniu postanowiono uwzględnić takie czynniki, jak: wielkość produkcji

przemysłowej w krajach UE (‘industry’), średnie PKB per capita

w państwach Wspólnoty (‘gdp’), wielkość przyznanych przez Komisję

Europejską limitów emisji (‘limity’), relację ceny jednostki gazu niezbędnej

do wytworzenia jednostki energii, do analogicznej ceny węgla (‘gas/coal’),

wielkość kary za każdą nadwyżkową tonę CO2 niepokrytą zakupem

dodatkowych jednostek EUA (‘kara’), średniomiesięczną cenę CER (‘CER’).

136

Sadowski T., Świderski G., Lewandowski W., Wykorzystanie odnawialnych

i nieodnawialnych źródeł energii w Polsce i w krajach UE, Energetyka, Oficyna

Wydawnicza ENERGIA Katowice, kwiecień 2008.

101

Źródła pochodzenia wymienionych danych, sposób ich przygotowania do

badania empirycznego przedstawia Tabela 1.

Tabela 1. Zmienne.

Zmienna Źródło Komentarz

EUA [€/tonę]

Giełda BlueNext urealniono według indeksu cen HICP (źródło: Eurostat, cena bazowa: rok

2005);

kara [€/tonę]

European Environment

Agency brak;

gdp [€/osobę]

Eurostat w cenach stałych z roku 2000;

limit [tys. EUA]

Community Independent

Transaction Log

wielkość rocznego limitu podzielono po równo na każdy miesiąc

CER [€/tonę]

Giełda BlueNext

korelacja pomiędzy ceną EUA i CER= 0,99; ceny obu pozwoleń emisyjnych

są determinowane przez te same czynniki;

industry [%]

Eurostat dynamika zmian wielkości produkcji w stosunku do okresu bazowego- maja

2005 roku;

gas/coal [brak]

US Energy Information

Administration

średniomiesięczną cenę zamknięcia notowań gazu (w dolarach za stopę

sześcienną) i notowań węgla (w dolarach za krótką tonę

137)

przeliczono na kWh i wyznaczono relację notowań cen gazu do cen

węgla;

pozostałe czynniki z rozdz. 3

brak brak danych miesięcznych lub brak

jakichkolwiek danych, często zmienne niemierzalne.


4.2. REZULTATY

Analiza stacjonarności zmiennych doprowadziła do wniosku, że

wszystkie zmienne (zarówno endogeniczne jak i egzogeniczne) są zintegro-

wane w stopniu pierwszym. Co więcej, zmienne ‘EUA’ i ‘limity’ okazały się

być skointegrowane, a zatem pozostają w długookresowej relacji.

137

1 krótka tona= 2000 funtów brytyjskich= 907,18 kg.

102

Wykres 1. Średniomiesięczna cena EUA i limity emisyjne.

0

10

20

30

2005

cze

rwie

c

2005

wrz

esie

ń

2005

gru

dzień

2006

marz

ec

2006

cze

rwie

c

2006

wrz

esie

ń

2006

gru

dzień

2007

marz

ec

2007

cze

rwie

c

2007

wrz

esie

ń

2007

gru

dzień

2008

marz

ec

2008

cze

rwie

c

2008

wrz

esie

ń

2008

gru

dzień

2009

marz

ec

2009

cze

rwie

c

2009

wrz

esie

ń

2009

gru

dzień

2010

marz

ec

2010

cze

rwie

c

152

156

160

164

168

172

176

180

184

cena EUA

limity [w mln

EAU]

Źródło: opracowanie własne na podstawie omówionych danych.

Zweryfikowano też pozytywnie wpływ zmiany wielkości kary ustalanej

przez Komisję Europejską (pierwsze różnice zmiennej ‘kara’) na cenę EUA.

Uwzględniając te dwa czynniki, otrzymano prostą regresję, która już w 47%

objaśnia zmianę ceny EUA (Wykres 2). Zdaje się to potwierdzać skuteczność

mechanizmów kontroli rynku ustalonych przez Unię Europejską. Ustalanie

wielkości dozwolonych limitów i poziomu kary za nadwyżkową emisję ma

istotny wpływ na zmianę zgłaszanego zapotrzebowania na jednostki

uprawnień do emisji CO2, a w rezultacie i na cenę EUA.

Wykres 2. Empiryczne i wyrównane wartości EUA oraz reszt regresji

Źródło: opracowanie własne za pomocą programu Gretl na podstawie omówionych danych.

Pytaniem pozostało, czy powstałe odchylenia wartości empirycznych

od teoretycznych da się wyjaśnić za pomocą reszty zmiennych egzogenicz-

nych. Dalsza estymacja dała jednak negatywną odpowiedź, zarówno wpływ

103

zmian cen surowców, poziomu rozwoju gospodarczego oraz wielkości

produkcji przemysłowej nie ma istotnego wpływu na odchylenia ceny EUA

od długookresowej równowagi. Uzasadnienia należałoby zatem szukać za

pomocą innych, nieuwzględnionych w modelu czynników. Wielu ekspertów

i analityków rynku handlu emisjami twierdzi, że wyjaśnień wahań ceny EUA

należy szukać nie wśród zjawisk ekonomicznych, ale wśród działań

administracyjno-politycznych oraz czynników psychologicznych138

. Istotne

mogą być np: ataki hakerów (styczeń 2010, cena EUA spada); rozliczanie

limitów emisji (kwiecień każdego roku, cena EUA rośnie); sprzedaż CERs

przez Bank Światowy; zmiany w prawie francuskim – uprawnienia emisyjne

zostały zwolnione z obowiązującego tam 19,6 % podatku VAT139

(czerwiec

2009, cena EUA rośnie); masowe zwolnienia i cięcia produkcji w wielu bran-

żach produkcyjnych w Europie (sierpień-grudzień 2008, cena EUA spada).

5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Cena jednostki emisji CO2 jest bez wątpienia ważnym czynnikiem

wpływającym na koszty produkcji w wielu branżach gospodarki, a pośrednio

na cały rynek w Unii Europejskiej. W przypadku przekroczenia przyznanych

limitów emitenci muszą zakupić brakujące uprawnienia od innych

podmiotów, które poprzez proekologiczne inwestycje mogą na takiej

sprzedaży zarabiać. Dzięki wiedzy o czynnikach wpływających na cenę EUA

emitenci mogą prognozować koszty, bądź ewentualne zyski, związane

z emisją i optymalizować swoje decyzje gospodarcze. W badaniu pokazano,

że regulacje ustanawiane przez UE, takie jak limity emisji oraz kary za

niewywiązanie się z zobowiązań redukcyjnych okazują się być kluczowym

czynnikiem wpływającym na cenę jednostki emisji. Hipotez dotyczących

pozostałych determinant ceny nie udało się potwierdzić. Mogło to wynikać

z niedoskonałości modelu, który nie uwzględniał czynników niemierzalnych

ani psychologicznych, które ze względu na zaledwie kilkuletni wiek rynku,

niewielkie doświadczenie uczestników oraz niepewność co do zamyślanych

przez UE regulacji, mogły być jedną z kluczowych determinant ceny. Inną

przyczyną niedoskonałości modelu mógł być brak ważnej zmiennej

makroekonomicznej.

System EU ETS niesie ze sobą szanse dla państw nastawionych na

działania ograniczające emisję CO2. Możliwość sprzedaży nadwyżek EUA

zwiększa zyski z proekologicznych inwestycji, podnosząc ich opłacalność

138

http://www.cire.pl/handelemisjamiCO2/odcinki_miesieczne.html?smid=283, 17.11.2010. 139

http://www.egospodarka.pl/48747,Handel-emisjami-CO2-w-2009r,1,56,1.html,

17.11.2010.

104

i skutkując ogólnokrajowym zmniejszeniem emisji. Jeśli system będzie

działał prawidłowo, zyski ze sprzedaży uprawnień staną się istotnym źródłem

zysku przedsiębiorstw. Z drugiej strony nieumiejętność bądź niemożność

dostosowania się do zmniejszających się limitów skutkować będzie ros-

nącymi kosztami produkcji pociągającymi za sobą malejącą konkurencyjność

na rynku. Ponadto, może to powodować zbytnie uzależnienie od decyzji UE

dotyczących kar, limitów bądź ogólnego prawodawstwa dla emitentów. Nie

należy zatem lekceważyć znaczenia możliwości prognozowania ceny jed-

nostki emisji oraz prowadzenia rozsądnej polityki emisyjnej, co poprzez

optymalizację decyzji może zaowocować zwiększeniem zysków i konku-

rencyjności kraju i przedsiębiorstw.

BIBLIOGRAFIA

BŁACHOWICZ A., GASSAN-ZADE O., KITTELL M. Przewodnik po polityce

klimatycznej dla przedsiębiorstw, broszura informacyjna 1/3, Center For Clean Air Policy,

grudzień 2002.

SADOWSKI T., ŚWIDERSKI G., LEWANDOWSKI W., Wykorzystanie odnawialnych

i nieodnawialnych źródeł energii w Polsce i w krajach UE, Energetyka, Oficyna

Wydawnicza ENERGIA Katowice, kwiecień 2008.

PARCZEWSKI Z., JANKOWSKI B., Handel emisjami - wybrane aspekty, Rzeczpospolita,

dodatek Energia-Środowisko, 13.09.2005.

TATOMIR T., Handel emisjami - szansa czy zagrożenie dla polskiej gospodarki, Wokół

Energetyki 4/2005.

http://www.pointcarbon.com/wimages/Carbon_2006_final_print.pdf, 17.11.2010.

http://www.egospodarka.pl/48747,Handel-emisjami-CO2-w-2009r,1,56,1., 17.11.2010.

http://www.cire.pl/handelemisjamiCO2/odcinki_miesieczne.html?smid=283., 17.11.2010.

CARBON DIOXIDE EMISSION MARKET- OPPORTUNITIES AND THREATS

Carbon dioxide emission market is a factor which has huge impact on European Union

economy. In this paper supposed carbon dioxide emission unit's (EUA) price determinants

were analyzed. A model was designed and it showed significant influence of EU ETS

regulations, such as allowed emission limits and penalties for not maintaining them, on

EUA's price. Alternative macroeconomic indicators' impact on the price has not been

revealed. Opportunities and threats linked with participation in emission trade market were

pointed out.

105

O wydawcy

Studenckie Koło Naukowe

Technologii Internetowych i Multimedialnych

„IM-Tech”

Wydawcą niniejszej publikacji jest Studenckie Koło Naukowe

Technologii Internetowych i Multimedialnych „IM-Tech”, działające przy

Katedrze Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Łódzkiego. IM-Tech

został założony w marcu 2006 roku i zrzesza najaktywniejszych studentów

z różnych wydziałów i uczelni, przy czym zapewnia niepowtarzalną

atmosferę, jakiej nie można znaleźć gdzie indziej.

Od samego początku działania, SKN IM-Tech aktywnie wspomaga

działania władz Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego na rzecz

usprawnienia i informatyzacji obsługi procesu dydaktycznego. Członkowie

IM-Tech’u są autorami materiałów informacyjnych i procedur związanych

z wdrażaniem modułów oprogramowania stosowanego w Uniwersytecie

Łódzkim.

IM-Tech regularnie organizuje konferencje, szkolenia i innego rodzaju

spotkania studentów poświęcone zastosowaniom informatyki w gospodarce.

Zajmuje się projektowaniem oraz wykonaniem stron internetowych, oraz

wykonaniem projektów zarówno dla władz uczelni jak i organizacji

studenckich, promując przy tym dobre imię Uniwersytetu Łódzkiego.

Ponadto, jest wydawcą licznych publikacji studenckich, zarówno naukowych

jak i popularno-naukowych.

Adam Kościelniak

Prezes SKN IM-Tech

Wydawca: Studenckie Koło Naukowe „IM-Tech” Druk i oprawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

ISBN: 978-83-928174-5-1

Wszelkie prawa zastrzeżone

Documents

TRENDY EKONOMICZNE WSPÓŁCZESNEJ EUROPY - IM … · 9 Społeczeństwo informacyjne, MŚP, Internet, komputeryzacja, informacja. Monika JAWORSKA*, Monika KARBOWNIK* MAŁE I ŚREDNIE

TRENDY EKONOMICZNE WSPÓŁCZESNEJ EUROPY - IM … · 9 Społeczeństwo informacyjne, MŚP, Internet, komputeryzacja, informacja. Monika JAWORSKA, Monika KARBOWNIK MAŁE I ŚREDNIE