Trendovi međunarodnog bankarstva

5/14/2018 Trendovi me unarodnog bankarstva - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/trendovi-medunarodnog-bankarstva 1/26

1

MEĐUNARODNO BANKARSTVO

Kolegij: MeĎunarodni financijski menadţment

2012.



2

SADRŽAJ

1.Uvod.........................................................................................................................................3

2. MeĎunarodno bankarstvo .......................................................................................................4

2.1. Pojam meĎunarodnog bankarstva......................................................................................5

2.2. Faktori razvoja meĎunarodnog bankarstva........................................................................7

2.2.1. Interni faktori meĎunarodnog bankarstva.....................................................................8

2.2.2. Eksterni faktori meĎunarodnog bankarstva..................................................................9

3. Trendovi u meĎunarodnom bankarstvu................................................................................12

3.1. Globalizacija....................................................................................................................12

3.2. Deregulacija.....................................................................................................................14

3.3. Informacijski proces.........................................................................................................15

3.4. Konkurencija i koncentracija u bankarstvu......................................................................16

3.4.1. Koncentracija u bankarstvu.........................................................................................19

3.4.2. Merdţeri i akvizicija banke.........................................................................................19

3.5. Disintermedijacija............................................................................................................21

3.6. Sekuritizacija....................................................................................................................21

4. Rizici u meĎunarodnom bankarstvu.....................................................................................23

5. Zaključak...............................................................................................................................25

LITERATURA..........................................................................................................................26



3

1. UVOD

Banka je samostalna financijska organizacija osnovana kao dioničko društvo koje obavlja

djelatnost na načelima likvidnosti, sigurnosti i rentabilnosti radi ostvarenja dobiti. Banke, kao

dio bankarskog sustava pretrpjele su niz promjena pod utjcajem globalizacije

Liberalizacija i globalizacija utiču na značajne promjene u bankarskoj djelatnosti.

Tradicionalna bankarska djelatnost koja je bila orijentirana na unutarnje kreditiranje, ustupila

je mjesto meĎunarodnom trţištu kapitala.

Dakle, bankarski sustavi različitih drţava ne funkcioniraju odvojeno, što dovodi do

“inozemnosti” u nacionalnim bankarskim sustavima, zato su banke nuţan sudionik umeĎunarodnim ekonomskim transakcijama, te zbog toga iste osim obavljanja tradicionalnih

poslova posredovanja prate i meĎunarodne ekonomske i trgovinske tokove.

MeĎunarodno bankarstvo treba identificirati kao kompleks koji je u funkciji sustava

meĎunarodnih plaćanja, što podrazumijeva uspostavljanje široke mreţe meĎubankarskih

korespondentskih i kontokorentih odnosa. MeĎunarodni platni promet je organiziran preko

meĎunarodnog bankarstva, pod kojim se često podrazumijeva sustav meĎunarodnih

korespondentskih odnosa. Banka ima bar jednu korenspodentsku banku u svakoj zemlji sakojom redovno obavlja poslove meĎunarodnog platnog prometa za potrebe svojih komitenata.



4

2. MEĐUNARODNO BANKARSTVO

Banke spadaju meĎu prve financijske institucije koje su počele poslovati na meĎunarodnim

trţištima. Početkom 20. stoljeća (a naročito 50-tih i 60-tih godina) američke banke stvaraju jaka uporišta u Europi, a 70-tih i 80-tih godina 20. stoljeća američke banke se šire na Japan,

Hong Kong, Singapur itd. Japanske banke preuzimaju vodstvo u meĎunarodnom bankarstvu

80- tih godina 20. stoljeća (uslijed smanjenja prisustva na inozemnim trţištima banaka SAD-a

i Europe zbog deregulacije i povećane konkurencije). Početkom 21. stoljeća američke i

europske banke ponovo dominiraju u meĎunarodnom bankarstvu.

Iako se meĎunarodno bankarstvo razvijalo stoljećima, meĎunarodnom bankarstvu posvećuje

se dosta pozornosti posljednjih godina jer banke aktivno ulaze u zemljopisno širenje svog poslovanja osnivanjem subsidijarija i podruţnica u drugim zemljama. Poticaj meĎunarodnom

bankarstvu daje i podizanje razine meĎunarodne trgovine krajem Hladnog rata, što ujedno i

potiče i globalizaciju bankarstva i financijsko-usluţne industrije. Moţe se reći kada govorimo

o globalizaciji financija pa i bankarstva, da je riječ o „amerikanizaciji financija“. Tome u

prilog govori šest značajnih čimbenika koji američke financijske-usluţne tvrtke čine

dominantnim na svjetskom trţištu1:

Američke financijsko-usluţne tvrtke djeluju na visoko konkurentno trţištu, koje kod

tih tvrtki potiče stalne inovacije

Engleski jezik je jezik bankarstva i financija

Informacijska tehnologija i suvremeni instrumenti upravljanja rizikom predstavljaju

temelj poslovanja američkih financijsko-usluţnih tvrtki

Regulacija u SAD-u potiče financijske inovacije

Svi gospodarski subjekti u SAD-u prihvaćaju trţište kapitala kao efikasnog alokatora

financijskih resursa

Američka kultura potiče i nagraĎuje konkurentski duh, inovaciju i naporan rad

Regulacija se mnogim zemljama mijenja dopuštajući lakši ulazak i pristup bankarkom trţištu

tih zemalja. MeĎunarodno kreditiranje postaje bitnim pitanjem kao rezultat meĎunarodne

bankarske krize koja je utjecala na poslovanje velikog broja banaka širom svijeta.

MeĎunarodno poslovanje omogućuje tvrtkama pa i bankama diversifikaciju rizika u mnogim

1Str.389



5

zemljama tako da njihovi rezultati poslovanja bivaju manje ovisni o ekonomskim uvjetima

jedne zemlje. Zbog toga banke i osnivaju podruţnice diljem svijeta.

2.1. Pojam međunarodnog bankarstva

MeĎunarodno bankarstvo se moţe identificirati i po nacionalnoj pripadnosti banke i njenog

komitenta (odnosno da li su rezidenti iste drţave). Ako je pripadnost banke (prema sedištu

njene glavne centrale) različita od nacionalne pripadnosti njenog komitenta (m jerena

sjedištem ili stalnim boravkom) radi se o meĎunarodnom bankarstvu, a ako je ista, čak i ako

se usluga pruţa u drugoj zemlji (preko filijale ili afilijacije) tom komitentu (koji tamo ima

svoju filijalu ili privremeni boravak) radi se o „domaćem bankarstvu“. Drugo m jerilo je

prema valuti transakcije, nezavisno od nacionalne pripadnosti banke i komitenta, pa ako je ta

valuta za njih strana, onda je u pitanju meĎunarodna bankarska transakcija, iako su učesnici

iste nacionalne pripadnosti (odnosno rezidenti iste drţave).

MeĎunarodno bankarstvo se moţe definirati kao širok spektar financijskih aktivnosti

komercijalnih banaka, koje se kreću od kupovine i prodaje deviza do učešća banaka u

konzorcijumima koji odobravaju projektne zajmove stranim vladama. Za pojedinačnu banku

to moţe da se odnosi na jednostavno formiranje odjeljenja za poslove sa inozemstvom sa

ograničenim uključivanjem u kupovinu i prodaju strane valute, učešće sa ostalim

zajmodavcima u zajmovima koji se odobravaju stranim drţavama ili fizičkog prisustva u

stranoj zemlji kroz formiranje filijale ili poslovnice.

Za meĎunarodno bankarstvo se moţe reći da je bankarstvo, odnosno bankarsko poslovanje sa

nekim izraţenim elementom inozemnosti, shvaćenim u najširem smislu, koje pr ije svega, ali

ne isključivo, obuhvaća:

pružanje bankarskih usluga klijentima - stranim rezidentima (stranim fizičkim

licima, kompanijama, financijskim institucijama i drţavama), ali i klijentima -

domaćim rezidentima (fizičkim licima i kompanijama) koje po raznim osnovama

borave i posluju u inozemstvu;

obavljanje transakcija u devizama (potraţivanjima koja glase na stranu valutu i sa

efektivnim stranim novcem, izuzev klasičnih mjenjačkih poslova), uključujući deviznu



6

i kamatnu arbitraţu, forfetiranje, faktoring, hedţing itd., kao i obavljanje transakcija sa

domaćom valutom na stranim finansijskim trţištima;

međunarodni platni promet ;

davanje raznih garancija i drugih jemstava po nalogu domaćih klijenata za stranekorisnike;

obavljanje transakcija sa raznim stranim vrijednosnim papirima;

uzimanje kredita i depozita iz inozemstva i odobravanje kredita i depozita

inozemstvu;

obavljanje drugih bankarskih poslova sa nekim elementom inozemnosti, uključujući i

offshore bankarstvo.

Tabela 1. Usluge koje pruţa meĎunarodna banka

Osiguravanje inozemne valute klijentima za

transakcije

Odobravanje dugoročnih i kratkoročnih kredita i

izadavanje garancija (direktni zajmovi,emitiranje

eurobveznica)

Hedţing u odnosu na rizik inozemne valute

(valutni i terminski aranţmani i opcije, terminski

ugovori i swap-ugovori)

Plaćanje i upravljanje gotovinom (akcepti,

akredditivi)

Jamčenje emisija za korporativne klijente

(obveznice,mjenice i akcije)

Instrumenti štednje (depozitni certifikati, štedni

računi i mirovinski programi)

Hedţing u odnosu na kamatni rizik (kamatni

swap-ovi, financijski terminski poslovi i opcije)

Marketing na inozemnom trţištu (analiza

inozemnih trţišta i financiranje trgovine)

Izvor: Rose, P., Hudgins, S.C., - Bankarski menadţment i finansijske usluge, Data status,

Beograd 2005, str. 713

Postoji nekoliko pristupa za definiranje meĎunarodnog bankarstva:

Prvi pristup – za banku moţemo reći da je meĎunarodna ukoliko koristi svoje operacije u cilju

meĎunarodnih plaćanja

Drugi pristup – naglašava se devizni nominalni iznos depozita ili zajma, nezavisno od lokacije

banke

Treći pristup – naglašava se nacionalna pripadnost klijenata banke (ako sjedište banke i klijent

potiču iz iste zemlje, svaka aktivnost realizirana meĎu njima predstavlja domaću bankarsku

aktivnost, nezavisno od lokacije bankarske jedinice ili deviznog nominalnog iznosatransakcije).



7

Prethodno spomenute različite interpretacije meĎunarodnog bankarstva pruţaju više

mogućnosti za dobru definiciju meĎunarodne bankarske aktivnosti.Valja ipak reći da je banka

angaţirana u meĎunarodnom bankarstvu kada prodaje depozite i kupuje kredite u

valutama koje ne predstavljaju domaću valutu, tj. valutu zemlje u kojoj je banka locirana.

Tablica 2. Pozicije banke u meĎunarodnom bankarstvu

S rezidentima S nerezidentima

Transakcije u domaćoj valuti A B

Transakcije u stranoj valuti C D

Izvor: Kandţija, V, Ţivko, I.:“ Poslovna politika banaka“, Sveučiliše u Mostaru i Ekonomski

fakultet Sveučilišta u Mostaru, Ekonomski fakultet Sveučilišta u Rijeci, Mostar -Rijeka, 2004.,

str. 392.

Pozicija A predstavlja poslovanje banke na domaćem trţištu s domaćim klijentima, bez

meĎunarodnih bankarskih aktivnosti. Pozicije B, C i D predstavljaju bankovne poslove u

domaćoj valuti s nerezidentima i poslove u stranoj valuti s rezidentima zemlje u kojoj banka

posluje. Tradicionalni krediti inozemstvu financiraju se iz sredstava prikupljenih iz domaćih

izvora, a predstavljani su pozicijom B. U poziciju C i D mogu se ubrojiti poslovi u stranoj

valuti s rezidentima i nerezidentima. Poslovanje banke s nerezidentima generira vanjske ili

prekogranične pozicije banke, bilo u domaćoj ili stranoj valuti. Moţe se reći da pozicije B, C i

D predstavljaju pozicije koje banka moţe svojim poslovanjem zauzeti u meĎunarodnom

bankarstvu.2

2.2. Faktori razvoja međunarodnog bankarstva

Sredinom 60-tih godina 20. stoljeća došlo je do ubrzanog rasta meĎunarodnih finansijckih

transakcija, kao rezultat dinamike razvojno orijentiranih banaka. Za velike banke nacionalno

trţište je postalo premalo pa su se one okrenule meĎunarodnom trţištu u potrazi za profitom.

Teoretičari smatraju da je do razvoja meĎunarodnih aktivnosti došlo zbog dinamike razvoja

na svijetskom nivou. Faktori koji su utjecali na dinamičan razvoj meĎunarodnih financija

potjiču od prom jena nastalih u nacionalnim bankarskim sustavima, kao i promjena

2

Kandţija, V, Ţivko, I.:“ Poslovna politika banaka“, Sveučiliše u Mostaru i Ekonomski fakultet Sveučilišta uMostaru, Ekonomski fakultet Sveučilišta u Rijeci, Mostar -Rijeka, 2004., str. 392.



8

meĎunarodnog finansijckog sustava. Otuda se razlikuju interni i eksterni faktori ubrzanog

razvoja meĎunarodnog bankarstva.

2.2.1. Interni faktori međunarodnog bankarstva

Interni faktori meĎunarodnog bankarstva obuhvaćaju:

koncentraciju banaka;

formiranje univerzalnih banaka;

deregulacija bankarskih aktivnosti;

tehnologizacija bankarskih aktivnosti.

Koncentracija banaka – podrazumjeva formiranje velikih bankarskih sustava. Usporedo sa

ovim procesima, dolazi do formiranja niţih organizacijskih oblika – filijala, poslovnih

jedinica i isturenih šaltera putem kojih velike banke mogu da pokrivaju odreĎene teritorije.

Početak 60-ih godina 20. stoljeća karakterizira formiranje predstavništava i filijala banaka u

drugim zemljama, a početkom 80-ih, stvaranjem europske ekonomske i monetarne unije

dolazi do meĎusobne integracije banaka iz različitih zemalja.

Formiranje univerzalnih banaka – ovakve organizacije u svom sastavu imaju komercijalne

banke, investicijske banke, štedno-kreditna udruţenja, osiguranje, dilersko-brokerske firme,

lance robnih kuća. Komercijalne banke kao sastvani dio ovih konglomerata otvarajući svoje

organizacijske oblike inozemstvu su tako zaobilazile zakonska ograničenja.

Deregulacija bankarskih aktivnosti je takoĎe utjcala na razvoj meĎunarodnog bankarstva,

naročito kroz mogućnost transfera kapitala preko granice bez ograničenja

Širenje informacionih tehnologija na bankarski sektor je značajno unaprijedilo i olakšalo

tehnologiju bankarskog funkcioniranja. Primjena informacijskih tehnologija enormno je

ubrzala obradu velikog broja podataka tako a broj podataka koji se mogu obraditi više nije

ograničen.



9

2.2.2. Eksterni faktori međunarodnog bank arstva

Eksterni faktori internacionalizacije bankarastva su:

regulacija bankarskih aktivnosti na meĎunarodnom nivou i

globalizacija financijskog trţišta.

Regulacija bankarskih aktivnosti na meĎunarodnom nivou započela je 80-ih godina prošlog

stoljeća i to putem uvoĎenja meĎunarodnih standarda koje su diktirale razvijena gospodarstva

Bazelskim sporazumom a ostale zemlje su ih sljedile. Usvajanjem meĎunarodnih standarda

ujednačena je regulacija funkcioniranja nacionalnih bankarskih sustava i smanjen rizik

poslovanja.

Globalizacija finansisjkih tržišta podrazumeva gubljenje nacionalnih granica u finansijskim

transakcijama i trgovanje na globalnom nivou. Globalizacija je izvršena u nekoliko faza od

kojih je prva počela 60-ih godina prošlog stoljeća u kojo j je došlo do formiranja većeg broja

ekonomskih integracija, ubrzanog rasta meĎunarodnog trgovanja i liberalizacije finansijckih

propisa. U drugoj fazi, tokom 70-ih godina došlo je do problema koji su bili uzrokovani

naftnom krizom i pojave platnobilansnih deficita većeg broja zemalja i tokova petrodolara.

Tokom 80-ih došli su do izraţaja veći stupanj integrisanosti na evropskom tlu, deregulacija

bankarskih aktivnosti i masovno korištenje informacijskih tehnologija u bankarstvu.

Globalizacija je svjesno usmjeren i organiziran proces kojim se nacionalne ekonomije

povezuju pomoću meĎunarodnih i institucionalnih posrednika.

Karakteristike procesa globalizacije su:

1. intelektualni rad postaje osnov stvaranja viška vr ijednosti, prihoda i dobiti dok su

korporativnu vrijednost ranije predstavljali prirodni resursi, visoka tehnologija, velike serije,

brzina prilagoĎavanja dok je danas to isklljučivo intelektualni rad tj. znanje

2. o blik komunikacije postao je digitalan što je omogućilo da se transakcije u suvremenim

uvjetima obavljaju na jeftin, standardiziran, siguran način, bez posrednika

3. eliminiranje tj. svoĎenje na minimalnu m jeru posrednika što omogućava osvarivanje

neposrednog kontakta tj. direktno realiziranje transakcije izmeĎu proizvoĎača proizvoda i

usluga i potrošača. Time se potrošač neposredno uključuje u diktiranje kvaliteta i

karakteristika proizvoda i usluga za koje je zainteresiran a ponuĎač usluga ne mora djeliti

svoje prihode sa posrednicima.



10

4. permanentno obrazovanje postaje dominirajuće. Danas postoji potreba za stalnim stručnim

usavršavanjem, bez obzira na postojanje formalnog obrazovanja i obrazovnih ustanova.

Globalizacije nameće prilagoĎavanje novim, globalnim uvjetima i zahtjeva permanentno

prilagoĎavanje i usavršavanje. Svijetsko globalno bankarstvo karakterizira, za razliku od

nacionalnih:

eksternacionalnost i nadnacionalnost;

multinacionalni eksperti i standardizirani multinacionalni proizvodi i strategije;

digitalna, umreţena i vremenski i teritorijalno neograničena trgovina;

meĎunarodno obrazovanje eksperata koji posluju na trţištu;

dominacije etike i etičkih vr jednosti i principa i

organizacija i funkcionalna globalizacija trţišta.

Posljednjih godina, kao rezultat širenja procesa globalizacije došlo je do mega fuzija banaka.

Ovaj trend prisutan je na tlu Sjeverne Amerike, Europe i Azije, gde nerjetko nastaju fuzije

banaka sa različitih regionalnih trţišta. Na taj način se ostvaruje nekoliko ciljeva:

porast kapitala i time enormno povećanje potencijala banaka;

smanjenje troškova poslovanja;

plasiranje novih bankarskih usluga i proizvoda;

snaţniji marketinški nastup i

snaţan ulazak na područje pruţanja usluga uz masovno korištenje elektronskih

medija (e-banking).

Intertnacionalno bankarsko trţište predstavlja jedan od najvaţnijih segmenata meĎunarodnog

finansijskog trţišta. Značajan dio sredstava na internacionalnom bankarskom trţištu odobrava

se zajmoprimcima putem kredita sindikata banaka. Organiziranje sindikata banaka

omogućava osiguranje dovoljnog obujma finansijckih sredstava uz preraspodjelu rizika na

veći broj banaka. Zbog toga, preko sindikata banaka vrši se refinanciranje dugova zemalja

koje su zapale u duţničku krizu. U postupku organiziranja sindikata banaka zajmoprimac daje

ovlaštenje najčešće jednoj, a r ijeĎe više banaka da organiziraju sindikat banaka koji ima ulogu

zajmodavca. MeĎuzavisnost razvoja meĎunarodne trgovine i meĎunarodnih finansijckih

odnosa na svijetskom gospodarstvu utjecala je neposredno na ekspanziju meĎunarodne

aktivnosti banaka. Razvoj meĎunarodnih privrednih odnosa, a prije svega onih trgovinskih,

doprinjeo je sve većem učešću banaka u meĎunarodim transakcijama i to u prvom redu u

domenu sistema meĎunarodnih plaćanja, tj. sistema meĎunarodnog platnog prometa. S druge



11

strane, sve veće poslovanje u valutama koje nisu domaće, naročito formiranjem Eurotrţišta,

doprinjelo je razvoju meĎunarodnog bankarstva.

Financiranje meĎunarodne trgovine i meĎunarodni platni promet su tradicionalna i istorijska

uloga banaka orijentiranih na meĎunarodno poslovanje, tako da su počeci rada sadašnjih

vodećih svijetskih banaka zasnivani na financiranju meĎunarodne trgovine i plaćanjima.



12

3. Trendovi u međunarodnom bankarstvu

3.1 Globalizacija

Proces deregulacije i pojačane konkurencije potakao je proces internacionalizacije tj.

globalizacije poslovanja banaka i drugih financijskih institucija. Kroz taj proces se formiraju i

razvijaju multinacionalne banke, koje kao i multinacionalne kompanije djeluju u pravcu

integracije financijskih i robnih trţišta. Multinacionalne banke su velike komercijalne banke

koje otvaraju filijale u drugim zemljama gdje vrše depozitno-kreditne aktivnosti i ostale

dozvoljene aktivnosti na dereguliranom trţištu.

Internacionalizacija i globalizacija su jednoznačni procesi pri čemu je globalizacija viši

stupanj internacionalizacije nastao kao rezultat snaţne prinude iza koje stoji realna

ekonomska moć. Proces globalizacije je započet 60-ih godina prošlog stoljeća, a intenzivan

razvoj doţivljava početkom 90-ih godina primjenom digitalnih tehnologija u operativnom

poslovanju, dok vrhunac postiţe poslijednjih godina 20. stoljeća i u prvim godinama ovog

stoljeća primjenom multimedijalnih komunikacija, odnosno omogućeno je obavljanje

poslovnih aktivnosti sa različitih m jesta, kako iz ureda, tako iz kuće, automobila, od kuće, sa

ulice, i to u bilo kom trenutku. Pri tom su sve poslovne transakcije sigurne, jeftine,

standardardizirane, kodificirane i bez posrednika. Uz navedene prednosti koje globalizacija

kao pojava u svijetskom financijskom sustavu donosi postoje isto tako i veliki nedostaci.

Naime, globalizacija povećava meĎuovinost pojedinih zemalja. S obzirom na nestabilnost na

globalnom nivou ta ovisnost donosi i znatne rizike. Bogate zemlje, kao što je SAD, u

najboljem su poloţaju da podnesu takav rizik. U posljednje vrijeme, mnogo se raspravljalo o

prednostima koje bi svijet ostvario ukoliko prihvati globalna pravila, na primjer u bankarstvu.

Jedna od zajedničkih karakteristika nedavnih financijskih kriza u svetu je brzo širenje šokova

kroz finansijske sisteme pojedinih zemalja. Krize izazvane promenama u globalnim

očekivanjima odrazile su se u vrlo kratkom roku na značajne promene cena akcija i drugihoblika imovine na nacionalnom, ali i meĎunarodnom trţištu. Finansijska meĎuzavisnost

svetskih privreda tako sa sobom nosi i neminovno širenje kriza od jedne drţave do druge, I

stvaranje globalne panike. Za razvijenije zemlje koristi od globalizacije su više nego očite,

budući da njihove finansijske institucije ubiru plodove mogućnosti diverzifikacije portfelja na

globalnom planu. MeĎutim za zemlje "izrastajućih" trţišta to znači nametnuto prihvatanje

deregulacije i liberalizacije koja ih moţe izloţiti špekulativnim finansijskim tokovima koji se

mogu nepovoljno odraziti na njihov finansijski i ekonomski sistem.



13

Dodatni je problem tempo kojim se liberalizacija i globalizacija sprovodi. Razvijenije zemlje

su potpuno liberalizovale svoja trţišta i to u uslovima izgraĎene vlasničke strukture I

zakonskih I kontrolnih okvira. To im omogućava da ostvaruju najveće koristi od procesa

globalizacije uz minimalne troškove. S druge strane, manje razvijene zemlje danas su

uslovljene brzom liberalizacijom i privatizacijom. Dosadašnja iskustva pokazuju da, u

uslovima neizgraĎene snaţne nacionalne finansijske strukture, to moţe biti veoma opasno.

Internacionalizacija kao proces sa sobom nosi šest glavnih prednosti i tri glavna nedostatka:

Diversifikacija rizika – meĎunarodne aktivnosti pruţaju mogućnost da se diversifikuju

domaći rizici;

Ekonomija obima – ek spanzija izvan domaćih granica potencijalno moţe sniziti

prosečne operativne troškove osiguranja;

Inovacije – nove produktne inovacije ponuĎene na meĎunarodnom trţištu mogu

generisati ekstra profite;

Izvori sredstava – meĎunarodna ekspanzija omogućava finansijskim institucijama da

pronaĎu jeftinije i dostupnije izvore sredstava;

Odnosi sa klijentima – internacionalizacija omogućava finansijskim institucijama da

odrţavaju kontakte sa domaćim multinacionalnim korporacijama sa kojima te

finansijske institucije posluju;

Zaobilaženje propisa – domaća regulativa nije primenljiva na sve internacionalne

aktivnosti, pa se u inostranstvu mogu koristiti povoljniji lokalni propisi na pr. u

pogledu visine obaveznih rezervi ili visine poreskih stopa, što moţe uticati na r ast neto

profitabilnosti.

Nedostaci internacionalizacije mogu biti:

Informacioni troškovi i troškovi monitoringa – meĎunarodna ekspanzija uvećava

izloţenost finansijskih institucija riziku naplate, pa prema tome zahteva i dodatne

informacione troškove i troškove monitoringa;

Nacionalizacija/eksproprijacija – promene u stranim vladama mogu dovesti do

nacionalizacije i oduzimanja osnovnih sredstava i imovine filijala u stranim zemljama

Fiksni troškovi – fiksni troškovi osnivanja organizacionih delova u inostranstvu mogu

biti ekstremno visoki



14

Banke, osiguravajuća društva i druge finansijske institucije svoju internacionalnu odnosno

globalnu prisutnost mogu uspostaviti na 3 načina:

Prodajom svojim finansijskih usluga, iz domaćih filijala, stranim kompanijama;

Prodajom svojih finansijskih usluga stranim klijentima kroz filijale, agencije i

predstavništva osnovana u stranim zemljama i

Prodajom finansijskih usluga stranim klijentima kroz subsidijarne kompanije u

stranim zemljama koje su nastale kupovinom banaka i drugih finansijskih institucija u

tim zemljama od strane matičnih domaćih banaka i drugih finansijskih institucija.

3.2 Deregulacija

Tokom 1980-ih godina došlo je do intenzivne deregulacije bankarskog sektora. Deregulacija

se definiše kao postupna liberalizacija finansijskih tokova na nacionalnom i globalnom nivou.

Procesi deregulacije označavaju bitnu redukciju raznih administrativnih ograničenja koja su

egzistirala na polju bankarstva i finansija. Ovi procesi su doveli do ukidanja raznih barijera

koje su postojale izmeĎu različitih sektora u finansijskoj sferi što je vodilo do procesa

despecijalizacije različitih finansijskih institucija. Rezultat despecijalizacije je povezivanje

bankarskog sektora i trţišta kapitala tj. povezivanje rada banaka, berzanskih firmi i

institucionalnih investitora. Smanjivanjem drţavne regulacije i izlaganjem banaka i celokupne

finansijske sfere trţišnoj kompetitivnosti, proces deregulacije deklarisan je kao glavni

institucionalni i pokretački mehanizam koji je doveo do niza transformacionih procesa. Ovi

procesi su u razvijenim zemljama zapada dobili zamah u sedamdesetim godinama prošlog

veka, da bi ekspanziju doţiveli u osamdesetim i devedesetim godinama, kao i u prvim

godinama ovog veka. Prihvatanjem koncepta deregulaci je od strane najrazvijenijih drţavasveta, stvoren je prostor za konkurentsku utakmicu izmeĎu i unutar različitih tipova

finansijskih institucija.

Postepenim ukidanjem plafoniranja depozitnih kamatnih stopa i usmeravanjem dela plasmana

banaka, proces deregulacije umanjuje posebnu poziciju banaka u finansijskoj strukturi i

postepeno banke se izjednačavaju sa ostalim finansijskim institucijama i u prvi plan izbacuje

profitabilnost kao glavni kriterijum poslovne uspešnosti banaka i njenih organizacionih

delova – profitnih centara.



15

Deregulacijom, jačanjem konkurencije, dolazi do redukcije kamatnih marţi što negativno

utiče na profitabilnost banaka, ali sa druge strane primorava banke da to pokrivaju

proširivanjem svojih aktivnosti na vanbilansne aktivnosti i stvaranjem sloţenijih bankarskih

cija institucija – univerzalnih banaka koje proširuju svoje poslovanje u sferu investicionog

bankarstva i ostalih barabankarskih poslova, pri čemu ostvaruje provizije koje postaju sve

veće, pa čak i dominantan deo ukupnih prihoda banke. Usvajanjem koncepta univerzalne

banke koja sme da se bavi ne samo bankarskim, već i svim berzanskim i ostalim

parabankarskim poslovima, ukida se oštra razlika izmeĎu banaka i nebankarskih finansijskih

posrednika. Taj efekat deregulacije nosi veću profitabilnost čitavog sistema koji predstavlja

sintetički izraz ukupnih performansi svih poslova koje moţe da obavlja jedna ovako

deregulisana bankarska organizacija.

Uporedo sa činjenicom da deregulacija čini finansijski sistem efikasnijim i dinamičnijim, ona

ga istovremeno čini i manje stabilnim. Deregulacija je omogućila da kompanije sa višim

kreditnim rejtingom direktno mogu da izaĎu na trţište kapitala što automatski smanjuje

kvalitet kreditnih plasmana banaka. Otuda banke preusmeravaju plasmane u finansiranje

nekretnina i vlasničkih prestruktuiranja velikih kompanija. Tako su banke primorane na

formiranje rizičnije strukture aktive koja nosi relativno više kamatne stope kao kompenzacija

viših kreditnih rizika. Kao posledica negativnih efekata deregulacije pojavljuje se pojačana

kontrola i supervizija banaka i drugih finansijskih institucija.

3.3 Informacijski proces

UvoĎenje i šira primena kompjuterske i telekomunikacione tehnologije značajno je uticala na

savremeno, trţišno orjentisano bankarsko poslovanje. Masovnim korišćenjem informacione

tehnologije enormno se povećava brzina i tačnost transakcija u okviru finansijskog sistema,

što utiče na stvaranje fleksibilnijih finansijskih struktura i fleksibilnijih finansijskih institucija.

UvoĎenjem novih informacionih tehnologija unapreĎuju se procedure u poslovanju, podiţe se

efikasnost rada, pojednostavljuje i ubrzava praktičan rad, smanjuju troškovi i povećava

produktivnost zaposlenih i štedi vreme klijenata. Praktične činenice pokazuju da banke sa

zaostalom informacionom tehnologijom tj. nekvalitetnim servisima gube godišnje 2% trţišta

dok banke koje idu u korak sa informacionom tehnologijom, odnosno dobrim servisima imaju

godišnji rast trţišta od 6%. Troškovi rada sa neadekvatnom informacionom tehnologijom su

visoki ukoliko se u obzir uzme činjenica da je cena privlačenja novog klijenta 5 do 10 puta

veća od cene zadrţavanja postojećeg klijenta.



16

3.4 Konkurencija i koncentracija u bankarstvu

Na trţištima razvijenih zemalja, snaţna konkurencija i borba za opstanak na trţištu, bankama

kao imperativ nameću profitabilnost. Sofisticirani oblici marketinga koji su ranije bili

isključivo vezani za trgovinu i industriju, prenose se na sferu bankarstva i drugih finansijskih

institucija. Putem elek tronske propagande, kreiranja imidţa kombinacijom instrumenata

marketing miksa utiče se na privlačenje sredstava u komercijalne banke, razvijanje dodatnih

aktivnosti banaka u cilju unakrsne prodaje finansijskih proizvoda i usluga i povećanog

korišćenja tehnoloških i kadrovskih potencijala u procesima stvaranja univerzalnih banaka.

Konkurencija finansijskih institucija uglavnom ima dva pojavna oblika:

cenovna konkurencija i

produktna konkurencija.

Cenovna konkurencija se ogleda u obezbeĎivanju povoljnih kamatnih stopa za komitente

finansijskih institucija. Deregulacija finansijskog sistema i kamatnih stopa, izraţena kroz

pojačanu konkurenciju banaka i ostalih finansijskih institucija rezultira opadanjem kamatnih

stopa i kamatnih marţi.

Produktna konkurencija se izraţava stvar anjem novih proizvoda i usluga, analogno

produktnoj diferencijaciji u industriji i trgovini. Banke i druge finansijske institucije

kreiranjem ovih proizvoda i usluga nastoje da zadovolje širi asortiman potreba svojih

komitenata, da kreiraju traţnju za novim, do tada nepoznatim proizvodima i uslugama, da

poboljšaju kvalitet svojih usluga i zadovoljstvo komitenata. Pogodnost korišćenja finansijskih

usluga postaje faktor konkurentske borbe kroz stvaranje poslovne mreţe koja obezbeĎuje

lokalnu prisutnost, do kreiranja novih oblika telekomunikacionih i kompjuterskih veza sa

komitentima.

Lansiranje novih oblika bankarskih proizvoda i usluga utiče na formiranje novih trendova u

bankarstvu i celukupnoj finansijskoj strukturi. Najbitniji oblici novih proizvoda su finansijski

derivati kao što su fjučersi, forvardi, opcije, svopovi, stelaţa, report, svič poslov, putem kojih

se postiţe trţišno osiguranje od rizika, prvenstveno od rizika kredanja kamatnih stopa i

deviznih kurseva.75 Razvoj finansijskih derivata stvara novi segment finansijskog trţišta,

trţište finansijskih derivata, koje postaje deo integralne strukture finansijskog trţišta.

Produktne inovacije obuhvataju i stvaranje hibrida osnovnih finansijskih instrumenata,

odnosno hibrida hartija od vrednosti i novih trţišta za ove hibride.



17

Intenzivna konkurencija na finansijskom trţištu je dovela do razvoja finansijskog

inţenjeringa. Putem finansijskog inţenjeringa se vrši dekompozicija tj. raspakivanje

(unbundle) jednog finansijskog instrumenta na njegove sastavne delove i prepakivanje

(rebundle) tih komponenti u nove finansijske instrumente sa promenjenim strukturnim

karakteristikama. Finansijski inţenjering je generator razvoja novih finansijskih instrumenata

i mutiranja novih strukturnih karak teristika. Primer finansijskog inţenjeringa je pretvaranje

hipotekarnih zajmova u specifične obveznice emitovane na bazi pula hipotekarnih zajmova,

pri čemu obveznice kao sekundarni instrumenti dobijaju drugačije strukturne karakteristike u

odnosu na hipotekarne zajmove kao primarne instrumente.

U zemljama u razvoju, pojačana konkurencija na meĎunarodnom bankarskom i finansijskom

trţištu se odraţava kroz prisustvo i snaţniju konkurentsku ponudu banaka iz tradicionalno

razvijenih zemalja koje nude niz kvalitetnih usluga i proizvoda zasnovanih na visokoj

efikasnosti i produktivnosti baziranoj na primeni najsavremenijih tehnologija. To prisustvo

meĎunarodne konkurencije donosi zemljama u razvoju niz prednosti na strani ponude na

finansijskom trţištu, podiţe standarde poslovanja i pomaţe hvatanju koraka sa aktuelnim

tehnološkim dostignućima i doprinosi privlačenju stranog kapitala neophodnog za razvoj

celokupne ekonomije zemalja u razvoju. Sa druge strane, nosi i neke negativne efekte,

posebno za slabiji deo banaka i finansijskih institucija u tim zemljama, ugroţavanjem

njihovog razvoja i zatvaranjem nekonkurentnih subjekata.

Konkurencija u svakoj trţišnoj privredi ima odreĎene pozitivne efekte u eliminisanju sa trţišta

neefikasnih ili manje efikasnih banaka, odnosno nesolventnih banaka. Konkurencija čini

bankarsko trţište efikasnijim. S druge strane, koncentracija u bankarskom sistemu je prirodan

proces, koji se odvija kroz spajanja i pripajanja banaka i kroz konkurentsku borbu stvaranja

velikih i diversifikovanih finansijskih konglomerata koji posluju na globalnom planu.

Konkurencija i koncentracija u bankarstvu i poslovanju banaka u svim privredama u razvoju

odvijala se u nekoliko pravaca, kao što su: bolja organizacija i upravljanje, porast inovacija u

pruţanju bankarskih usluga, brţi razvoj tehnološke infrastrukture i informatike u bankarstvu,

realizacija velikih projekata na kojima se okupljalo više banak a, razvojnim povezivanjem

sfere kapitala i proizvodne sfere, harmonizacijom regulative u bankarstvu i ujednačavanja

poslovanja banaka itd.

Proces konkurencije u banakrstvu pojačan je deregulacijom i liberalizacijom u finansijskoj

sferi, pri čemu je cenovna konkurencija najčešći oblik konkurencije u bankarstvu. To se

odnosi na trţišno formiranje kamatnih stopa, strukturu kamatnih stopa, kamatnu marţu, proviziju, kvalitet usluge komitentima itd. Istovremeno, konkurencija u bankarstvu se razvija i



18

kroz proces diferencijacije banaka preko njihovih poslovnih performansi, posebno vezanihza

likvidnost, efikasnost i profitabilnost.

Cenovna konkurencija u bankarstvu, u delu koji se odnosi na prikupljanje sredstava, posebno

od sektora stanovništva, vodi opštem podizanju (pasivnih) kamatnih stopa. Time ova cenovna

konkurencija ugroţava efikasnost i profitabilnost poslovanja banaka. S druge strane, moguće

su i situacije da nekontrolisana konkurencija izmeĎu banaka na finansijskom trţištu dovede

do visokih (aktivnih) kamatnih stopa i visokih kamatnih marţi, što sve moţe da ugrozi

privrednu aktivnost i investicije.

Često banke u nekontrolisanoj trci za depozitima i komitentima prekomerno diţu kamatnu

stopu, što vodi sigurno ka padu profitabilnosti, slabi likvidnost i kreditnu sposobnost i, pre ili

kasnije, dovodi do nesloventnosti, odnosno bankrotstva pojedinih banaka ili niza banaka,

ugroţavajući ceo bankarski sistem, a time i finansijski sistem. Stoga, centralna banka i

monetarno-finansijske vlasti na razne načine ograničavaju gornju visinu aktivne i pasivne

kamatne stope, ali ovo i u cilju da se spreče razni kartelsko-monopolistički sporazumi na

ovom planu. Istovremeno, trţište preko finansijske moći privrede i stanovništva ograničava

cenovnu konkurenciju banaka. Zbog toga se konkurencija meĎu banakama preusmerava na

poboljšanje bankarskih usluga, poboljšanje (negovanje) odnosa sa komitentima, bolji

menadţment, efikasnije upravljanje ukupnim sredstvima banke, kvalitetniju selekciju

plasmana itd

Konkurencija izmeĎu banaka je često izrazito nelojalna, posebno preko kamatne politike,

uslova deponovanja sredstava, rokova i uslova kreditiranja i u toj meri i pored početne koristi

za komitente, podriva ukupan finansijski sistem, s obzirom na to da su troškovi finansijskih

usluga veći od optimalnih, što sa svoje strane utiče na stabilnost privrednog sistema, proces

investiranja, kretanje cena itd.

Konkurencija u bankarstvu ima i druge dimenzije, od kojih je posebno izraţena konkurencija

izmeĎu klasičnih banaka i nebankarskih institucija, gde ove druge sve više obavljaju klasične

bankarske poslove. MeĎutim, ona direktno utiče i na proces koncentracije, pošto manje

efikasne banke nestaju ili ih na razne načine preuzimaju trţišno efikasnije banke, s tim da se u

ţelji za širenjem trţišta ulazi i u druge sfere finansijskih usluga, kao što su: osiguranje,

brokerski poslovi, poslovi sa investicionim fondovima i penzionim fondovima, što u mnogim

slučajevima dovodi do stvaranja finansijskih konglomerata.



19

3.4.1 Koncentracija u bankarstvu

Koncentracija u bankarstvu se odvija kroz proces preuzimanja i spajanja banaka, ali i kroz

druge manje ili više institucionalizovane načine povezivanja na poslovnoj osnovi.

Koncentracija kapitala i stvaranje velikih banaka i finansijskih konglomerata doprinosi

povećanju finansijskih inovacija i tehnološko-informatičkom progresu u bankarstvu, pošto se

sada proces konkurencije odvija meĎu jačim konkurentima i na globalnom planu.

3.4.2 Merdžeri i akvizicije banaka

Fuzija (merger ) je vlasnička integracija, dve ili više bankarskih institucija pribliţno jednake

veličine, dok je akvizicija (acquisition) vlasničko preuzimanje manje banke od strane veće i

finansijski jače banke, kada preuzeta, manja banka pravno prestaje da postoji. Sa

globalizacijom, jačanjem konkurencije i uvoĎenjem novih tehnologija izraţena je tendencija

stavaranja velikih globalnih bankarskih organizacija. Osnovni razlozi preuzimanja banaka su

ostvarivanje većeg obima poslovanja (i prednosti ekonomije obima), proširenje pristupa na

nova finansijska trţišta, poroširenje asortimana finansijskih usluga koje se nude, kao i

smanjenje troškova i rizika. Najčešći način promene vlasničke strukture u bankarstvu je

kupovina vlasničkog paketa akcija manje banke od strane veće banke. Promenom vlasništva,

po pravilu, dolazi i novi menadţment, organizacja, poslovna politika itd.

U ovom kontekstu trebalo bi jasno diferencirati odreĎene termine, pošto se paralelno koriste

termini kao što su spajanja, merdţeri, fuzije, udruţivanje, preuzimanje, objedinjavanje itd.

Pripajanje, fuzija ili merdžer (merger) predstavlja stvaranje jednog entiteta (banke,

kompanije) od dva ili više entiteta, s tim što meĎunarodna fuzija podrazumeva da su entiteti

koja se spajaju rezidenti različitih drţava. Najčešći slučaj pripajanja je kada se jedan entitet

(obično ekonomski slabiji) pripaja drugom entitetu (praktično utapa u njega), zadrţavajući

eventualno neki oblik poslovne samostalnosti ili je gubeći u potpunosti (što je češći slučaj) i

na taj način entitet koji se pripaja prestaje da ima pravni subjektivitet.

Akvizicija (acquisition) predstavlja kupovinu vlasništva (akcija) u drugom entitetu (banci,

kompaniji) i po tom osnovu sticanja veće ili manje kontrole nad njim. Ukoliko jedan entitet

kupi kontrolni paket akcija u drugom entitetu time stiče pravo upravljanja i dolazi do njegove

aktive i pasive i moţe odlučivati o njegovoj daljoj sudbini. Kupovina akcija drugog entiteta

moţe se realizovati na različite načine, na primer, za gotov novac, ali i zamenom akcija i

drugih hartija od vrednosti.



20

Razlozi za merdţere banaka:

dobijanje pristupa informacinim tehnologijama;

povećanje trţišne moći;

smanjenje jediničnih troškova,

ostvarivanje ekonomije obima;

diviersifikovanje rizika;

proširenje „geografskog“ pokrića;

ostvarivanje koristi od poreskih pogodnosti;

ostvarivanje ciljeva top menadţmenta;

udovoljavanje zahtevima akcionara.

Glavna dilema kod projektovanja svake fuzije i akvizicije jeste da li će se time postići samo povećanje obima i diversifikacije poslovanja ili će se istovremeno povećati i profitabilnost

poslovanja izraţena u prinosu po akciji banke i trţišnoj vrednosti akcija. Prilikom

projektovanja fuzije/akvizicije bitno je da se sagledaju sinergetski efekti, tj. da li je ukupna

vrednost nove bankarske firme veća od zbira vrednosti dve banke koje ulaze u integraciju.

Bankarstvo banke moţe da se izračuna na bazi diskontovanog toka prinosa (profita) koji će

nova banka ostvarivati u narednom periodu u odnosu na kombinovanu stopu prinosa koju bi

dve banke ostvarile. Da bi se izvršila fuzija ili akvizicija u bankarstvu potrebno je uglavnom

da se prethodno dobije saglasnost regulatornih organa zemlje, a funkcija ove saglasnosti je da

se spreči stvaranje monopolističke pozicije na bankarskom trţištu. Pri postojanju većeg

stepena konkurencije u bankarskom sistemu očekuje se i formiranje niţih stopa bankarskih

kamatnih marţi (razlike izmeĎu aktivne i pasivne kamatne stope), što ima pozitivne efekte na

stanovništvo i privredu.

Najčešće korišćeno merilo koncentracije u bankarstvu koje primenjuju bankarski regulatorni

organi je Herfindahl – Hirschmanov indeks (HHI) koji je definisan kao zbir kvadrata učešća

svih banaka u zemlji po osnovu zajmova ili depozita. U SAD regulatori banaka primenjuju

ovu metodologiju tako da se smatra da ako je posle integracije banaka HHI manji od 1.800

poena i ako je povećanje tog indeksa u odnosu na stanje pre integracije manje od 200 poena,

da ova integracija banaka nema nepovoljne efekte na stanje konkurencije u sektoru

bankarstva. Tako na bazi pravila 1.800/200 regulatorne vlasti dozvoljavaju ili odbijaju

integraciju banaka.



21

3.5. DISINTERMEDIJACIJA

Intermedijacija bi značila način prijenosa novčanih sredstava od krajnjih pozajmljivača

krajnjim uzajmljivačima uz posredstvo financijskih posrednika ili intermedijara koji kupuje

direktna potraţivanja i transformira ih u indirektna potraţivanja s drugačijim svojstvima. Kao

financijski posrednici pojavljuju se banke, štedne depozitne institucije, osiguravajuće kuće,

stambena društva, mirovinski fondovi, razne drţavne financijske institucije i dr.

MeĎutim, jedan od trendova u suvremenom bankarstvu jest disintermedijacija što znači

smanjivanje uloge financijskih posrednika.

Disintermedijacija je pojava preseljenja novčanih sredstava s indirektnog na direktno i

neposredovano trţište, čime se zaobilazi posrednička uloga financijskih institucija, a krajnji

zajmodavci i krajnji zajmoprimci posluju izravno.

Uzroci pojave disintermedijacije su:

1. kod disintermedijarnog trţišta se kamatna stopa neposredno ugovara, te ne postoje

drţavni limiti (administrativni) što rezultira time da depoziti u bankama padaju, a rastu

depoziti u money-market fondovima.

2. mnoge korporacije imaju bolji bonitet od banaka i novčana se potraţivanja prema njima

na trţištu prihvaćaju bez rezervi.

Prednost disintermedijacije je mogućnost krojenja duga. Proces disintermedijacije primjetan

je i kao preseljavanje novčanih fondova iz financijskih posrednika s ograničenjima kamatnih

stopa u one čija djelatnost nije podvrgnuta takvim ograničenjima.

3.6. SEKURITIZACIJA

Sekuritizacija moţe biti definirana u širem ili uţem smislu. Šire poimanje označava

tijek financijskog procesa u kojem se povećava relativno značenje prenosivih u odnosu naneprenosive financijske aktive. U uţem smislu, sekuritizacija predstavlja bankovne operacije

uz pomoć kojih one svoja potraţivanja pretvaraju u prenosive vrijednosnice financijskog

trţišta.

Sekuritizacija (engl. securitization) su nove tehnike financiranja u kojima se klasični

oblici potraţivanja preobraţavaju u nove odnose koje sada predstavljaju vrijednosni papiri u

kojima su ti odnosi utjelovljeni. Tehniku sekuritizacije razvijaju financijske organizacije ili

velike korporacije da bi iz bilance izbacile ona potraţivanja koja su podloţna promjenamakamatnih stopa, kreditnom riziku ili su općenito nepovoljnih ili rizičnih karakteristika.



22

Tehnikom sekuritizacije nelikvidna ili "zaleĎena" potraţivanja (dijelovi aktive) transformiraju

se u utrţive instrumente financijskog trţišta. U procesu sekuritizacije na osnovi skupa

potraţivanja jedne institucije ili korporacije emitiraju se udjelni papiri na taj skup potraţivanja

ili obveznice kojima se k upcima novoemitiranih vrijednosnih papira obećavaju priljevi po

otplatama standardnog sekuritiziranog potraţivanja i prinosi (kamate) koji će se na temelju

prihoda od standardnog potraţivanja kroz vrijeme ostvarivati.

Ako je u posao sekuritiziranja potraţivanja uključena i treća osoba (specijalizirana

financijska institucija ili trust), ona za svoje usluge zaračunava provizije. Kod sekuritizacije

potraţivanja jedna se vrsta potraţivanja pretvara u obvezu koja će biti ispunjavanja u

iznosima, dospijećima, dinamici isplata glavnice i prinosa i sa svim drugim karakteristikama

koje vrijede za sekuritizirano potraţivanje.

Emitirane obveze utemeljene su, a njihovo ispunjavanje osigurano dijelom aktive

korporacije ili financijskim plasmanima sličnih karakter istika u aktivi financijskih

organizacija (asset-backed securities – vrijednosni papiri utemeljeni na aktivi). Ova se

financijska inovacija počinje primjenjivati od 1970. u hipotekarnom kreditiranju, uglavnom

stambene izgradnje.

Na osnovi skupa (poola) standardnih hipotekarnih kredita s unaprijed poznatom

dinamikom po otplatama glavnice i kamata, a uz garancije drţavnih hipotekarnih agencija

emitiraju se udjeli u tome skupu ili obveznice. Otplatama standardnih hipotekarnih kredita od

strane individualnih korisnika tih kredita, kroz vrijeme se servisiraju obveze po emitiranim

udjelima ili zaduţnicama (vrijednosnice na osnovi hipoteke, mortgage-backed securities).

Najveći kupci ovih vrijednosnica su investicijski fondovi, štedno-kreditne

organizacije, mirovinski fondovi, trust odjeli banaka. Nakon velikog uspjeha sekuritizacije

hipotekarnih kredita, tehnika se širi na sekuritizaciju automobilskih zajmova, potraţivanja po

kreditnim karticama, leasing potraţivanja, hipotekarnih kredita u brodogradnji, potraţivanja

po bankovnim akceptima pa sve do sekuritizacije svih oblika kredita ili cjelokupne aktive.



23

4. RIZICI U MEĐUNARODNOM BANKARSTVU

MeĎunarodne banke su u svojem poslovanju izloţene brojnim rizicima kao i domaće banke.

Stoga moraju upravljati svojom izloţenošću različitim vrstama rizika. Najznačajnije vrste

rizika, kojima su banke u meĎunarodnom poslovanj izloţene, su: (fus nota)

kreditni rizik,

valutni rizik,

rizik plaćanja,

rizik kamatne stope i

rizik zemlje.3

Budući da banke odobravajći kredite klijentima u inozemstvu čine to često s manje

informacija nego kada je riječ o odobravanju domaćih kredita, izloţene su kreditnom riziku

(engl. credit risk). regulacija u pojedinim zemljama nije ista kad je riječ o metod ama i

informacijama koje se objavljuju, a koje su bankama bitne pri ocijeni kreditne sposobnosti

klijenta. Banke zato najčešće u meĎunarodnom bankarstvu odobravaju kredite velikim

multinacionalnim tvrtkama ili nacionalnim vladama.

Kada bi banka u kreditnom ugovoru traţila otplatu kredita u istoj valuti u kojoj je kreditodobren, tada bi izbjegla valutni rizik (engl. exchange rate risk). Ipak, neki meĎunarodni

krediti se vraćaju u drugim stranim valutama. U većini slučajeva banke prikupljena sredstva

koja su denominirana u jednoj valuti transformiraju u plasmane denominirane u drugoj valuti.

Ako valuta u kojoj je denominiran kredit aprecira u odnosu na valutu denominacije obveza,

granični profit banke se smanjuje. Banke izloţene valutnom riziku mogu koristiti razliţite

izvedenice kao zaštitu na financijskom trţištu.

Rizik plaćanja (engl. settlement risk) predstavlja rizik gubitka transakcije. Banka moţetransferirati odreĎena sredstva drugoj banciu okviru sporazuma, ali se moţe desiti da ta

sredstva ne prime natrag od druge banke jer je ona propala.

Jedan od rizika je i rizik kamatne stope ( engl. interest rate risk) kojem ja banka u

meĎunarodnom bankarstvu izloţena. Kada banka ima u bilanci stranu valutu, strategija

uparivanja kamatno osjetljive aktive s kamatno osjetljivom pasivom neće doseći nizak stupanj

3 Kandţija, V, Ţivko, I.:“ Poslovna politika banaka“, Sveučiliše u Mostaru i Ekonomski fakultet Sveučilišta u

Mostaru, Ekonomski fakultet Sveučilišta u Rijeci, Mostar -Rijeka, 2004. str.396.



24

izloţenosti kamtnom riziku. Banka moţe i dalje biti izloţena riziku ako su pojedine pozicije

aktive i pasive različito osjetljive na promjenu kamatne stope.

Kada promatramo kreditni rizik, rizik kamatne stopr i valutni rizik u cjelini, upravljanje

aktivom i pasivom kod meĎunarodnih banka postaje vrlo sloţeno. Upravljanje jednim rizikom

u banci moţe imati za posljedicu stvaranje izloţenosti banke drugm riziku. Upravljanje

rizicima zaista je sloţeno kada se zna da banke svaki dan primaju depozite u razliţitim

valutama, iznosima i dospijećima te odobravaju kredite u raličitim valutama, iznosima i

dospijećima.

Banke se povijesno koriste analizom rizika ulaganja u pojedine zemlje kako bi mjerile

rizičnost kredita odobrenih stranim vladama. Rizik zemlje poprima posebno značenje nakon

Azijske krize. Učinkovit sustav ocijene rizika zemlje treba ukazivati na moguće financijske

probleme prije nego se pojave, onemogućiti bankama da izbjegnu ili smanje kreditnu

izloţenost prema tim zemljama. Neki najznačajniji činitelji koji se uvaţavaju pri ocjei rizika

zemlje, su:

ekonomski pokazatelji

upravljanje dugom

politički čimbenici

strukturni čimbenici

Banka se u svom poslovanju s inozemstvom izlaţe deviznom, kamatnom i kreditnom riziku.

Stoga banka u okviru svog menadţmenta mora uvijek biti pripravna odgovoriti na različite

promjene u okruţenju. Da bi se zaštitila od takvih i sličnih rizika banci stoje na raspolaganju

tri tehnike:

uparivanje aktive i pasive, odnosno upravljanje neto valutnom izoţenošću banke

zaštita od rizika u pozicijama balince izvanbilabčnim poslovima

sekuritizacija koja otklanja rizike iz bilance prodajom rizične aktive u bilanci banke.



25

5. ZAKLJUČAK

Rast i razvitak meĎunarodnih financija značaj no je potpomognut razvojem

tehnologije i telekomunikacija, liberalizacijom financijskih sustava

najrazvijenijih zemalja, te ubrzanim rastom meĎunarodne trgovine i meĎunarodnih

financijskih transakcija. Pod utjecajem globalnog povezivanja i standardizacije različitih

financijskih trţišta,tehnika i financijskih tokova, znanja i regulacije, stvara se jedinstveno,

globalno financijskot r ţ i š t e , ko je nud i b ro jne nov e mogućnos t i i pe r s pek t ive

s v im s ud ion ic ima . P r ih vaćan j e globalnih financijskih tokova i sudjelovanje u

njima donosi mnoge pogodnosti, kako što je porast eksternog financiranja iz

inozemnih izvora, povećane stope rasta i ubrzan rast cijeleekonomije, izvoza na nova

trţišta, veća mogućnost investiranja i sl.



26

LITERATURA

POPIS KNJIGA

Kandţija, V, Ţivko, I.:“ Poslovna politika banaka“, Sveučiliše u Mostaru i Ekonomski

fakultet Sveučilišta u Mostaru, Ekonomski fakultet Sveučilišta u Rijeci, Mostar -

Rijeka, 2004.

Miller, R. L.,VanHoose, D.D., „Moderni novac i bankarstvo“, MATE doo, Zagreb,

1997.

Rose, P., Hudgins, S.C., - Bankarski menadţment i finansijske usluge, Data status,

Beograd 2005. Saunders, A., Cornett, M. M.:“Financijska trţišta i institucije“, MASMEDIA d.o.o.

Zagreb, 2006.

OSTALI IZVORI

„Okrupnjavanja u bankarstvu:O sloţenosti veze izmeĎu koncentracije i konkurencije u

Europskom okviru“, HUB, 2007.

Petrović, S.,Ruţić T.: „Koncentracija banka“, Hrvatska pravna revija, br.9/2001.

Documents

Trendovi međunarodnog bankarstva