„„Transmisja cen na rynku mleka”Transmisja cen na rynku mleka”

12 - 13 grudzień 2005, Warszawa12 - 13 grudzień 2005, Warszawa

Jerzy Rembeza Jerzy Rembeza

Cele analizyCele analizy

1. Charakter długookresowych i krótkookresowych powiązań cen na rynku mleka i jego produktów

2. Kierunek przepływu cen w ramach kanałów rynkowych

3. Mechanizm transmisji cen i testowanie przypadków asymetrii

4. Powiązanie cen mleka w Polsce z cenami w UE

Ceny mleka w PolsceCeny mleka w Polsce

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

1996 1998 2000 2002 2004

zł/l

skup mleko 2% - detal mleko 3% - detal

mleko 2% - prod. mleko 3% - prod

Ceny produktów mlecznych w PolsceCeny produktów mlecznych w Polsce

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

1996 1998 2000 2002 2004

zł/k

g

gouda detal twaróg tł detal masło detal

gouda prod. twaróg tł-prod. masło prod.

Zmienność cen na rynku mlekaZmienność cen na rynku mleka

Zmienność cen skupu, producenta i detalicznych na rynku mleka 

Produkt Ceny producenta Ceny detaliczne

  średnioroczna zmiana w %

odchylenia od trendu w %

średnioroczna zmiana w %

odchylenia od trendu w %

Mleko - skup 5,0* 8,7* - -

Mleko 2% 5,8 5,2 6,7 5,2

Mleko 3% UHT 3,6 6,0 3,6 2,2

Mleko w proszku

5,7 9,8 7,4 5,3

Ser gouda 4,7 9,7 5,0 9,5

Twaróg tłusty 4,4 5,3 5,0 4,4

Masło 5,9 12,4 7,5 10,9

Śmietana 4,3 5,5 4,8 5,7

Marża przetwórcza(różnica logarytmów cen)

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

1996 1998 2000 2002 2004

lnP

p-ln

Ps

Mleko 2% Mleko 3-3,5% Mleko w proszku Gouda

Twaróg tłusty Masło Śmietana

Marża detaliczna(różnice logarytmów cen)

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

1996 1998 2000 2002 2004

lnPd

- ln

Pp

Mleko 2% w folii Mleko 3-3,5% Mleko w proszku GoudaTwaróg tłusty Masło Śmietana 18%

Kierunek transmisji cen(przyczynowość Grangera)

I. Ceny przetwórcy a ceny skupu mleka

m.skup mleko 2%

m.skup mleko 3% UHT

m.skup mleko w proszku

m.skup ser gouda

m.skup twaróg tłusty

m.skup masło

m.skup śmietana

Kierunek transmisji cen(przyczynowość Grangera)

II. Ceny detaliczne a ceny przetwórcy

mleko 2% przetw. detal

mleko 3%UHT przetw. detal

mleko w pr.przetw. detal

ser gouda przetw. detal

twaróg tł.przetw. detal

masło przetw. detal

śmietana przetw. detal

Przykład błędnej specyfikacjiPrzykład błędnej specyfikacji(ceny mleka 2% przetwórcy a ceny skupu)(ceny mleka 2% przetwórcy a ceny skupu)

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

-.25

0

.25 mleko2-prd Fitted

-.25 -.2 -.15 -.1 -.05 0 .05 .1 .15 .2 .25

-.25

0

mleko2-prd x Fitted

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

0

2Residual

lnPp = 0,2733 + 0,7945lnPs

R2 = 0,86 DW = 0,09!!!

Model transmisji cenModel transmisji cen

1. Bez asymetrii

1,41,312,10, )()( tBtAttBtA PLPLECTPP

2. Z asymetrią

1,41,31212,10, )()(

tBtAtttBtA PLPLECTECTPP

Analiza oparta na modelu VARAnaliza oparta na modelu VAR(ceny mleka 2% przetwórcy a ceny skupu)(ceny mleka 2% przetwórcy a ceny skupu)

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

0

.025

.05 dmleko2-prod Fitted

-.01 -.0075 -.005 -.0025 0 .0025 .005 .0075 .01 .0125 .015 .0175

0

.025

.05 dmleko2-prod x Fitted

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

0

2.5

5Residual

ΔlnPp,t = 0,00003 + 0,2310lnΔPp,t-1 + 0,1289 ΔlnPs,t – 0,0067ECT-t-1 – 0,1336ECT+

t-1

R2 = 0,50 DW = 1,95

Skumulowane współczynniki transmisji cenSkumulowane współczynniki transmisji cen

Produkt Ceny przetwórcy1

Ceny detaliczne2

Mleko 2% 0,13 0,91

Mleko 3% UHT 0,16 0,12

Mleko w pr. 0,22 0,21

Ser gouda 0,31 0,44

Twaróg tłusty 0,08 0,19

Masło 0,14 0,46

Śmietana 0,10 0,481 – od cen skupu do cen przetwórcy

2 – od cen przetwórcy do cen detalicznych

Przypadki asymetrii w transmisji cenPrzypadki asymetrii w transmisji cen

I. Ceny przetwórcy a ceny skupu:

a. silniejsza reakcja na wzrost cen skupu: mleko 2%, twaróg

b. silniejsza reakcja na spadek ceny skupu: mleko w proszku, masło

II. Ceny detaliczne a ceny przetwórcy:

a. silniejsza reakcja na wzrost cen przetwórcy: mleko w proszku, ser gouda, twaróg, masło, śmietana

b. silniejsza reakcja na spadek cen przetwórcy: mleko 2%, mleko 3% UHT (różnice mniej wyraźne)

Przykład asymetrycznej reakcji na impuls cenowyPrzykład asymetrycznej reakcji na impuls cenowy(cena detaliczna masła a wzrost/spadek ceny przetwórcy, tempo powrotu (cena detaliczna masła a wzrost/spadek ceny przetwórcy, tempo powrotu

do długookresowej relacji w miesiącach)do długookresowej relacji w miesiącach)

-1

-0.8

-0.6

-0.4

-0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

0 3 6 9 12 15 18 21 24

spadekwzrostm

arża

Ceny skupu mleka w wybranych krajachCeny skupu mleka w wybranych krajach(średnia I 2005 – V 2005)(średnia I 2005 – V 2005)

0

5

10

15

20

25

30

35

UE-25 UE-15 Polska Nowa Zelandia USA

eu

ro/1

00

kg

Zmiany cen skupu w wybranych krajachZmiany cen skupu w wybranych krajach

2

2.5

3

3.5

4

1994 1996 1998 2000 2002 2004

ln(e

uro

/10

0 k

g)

Niemcy Francja Holandia Polska

Ceny skupu mleka w Polsce a ceny skupu w Ceny skupu mleka w Polsce a ceny skupu w NiemczechNiemczech

Zmienna 1994-1999 2000-2005

Stała 0,0049 (0,1153) 0,0044 (0,3785)

PLt-1 0,4850 (0,0000) 0,2745 (0,0252)

Dt - 0,5591 (0,0020)

Dt-1 0,5153 (0,0001) -

Dt-3 - 0,4720 (0,0140)

ECT -0,0396 (0,0578) -0,0229 (0,4580)

R2 0,49 0,39

DW 2,18 2,02

PL – ceny w Polce, D – ceny w Niemczech, w nawiasach podano poziom istotności

Najważniejsze wnioskiNajważniejsze wnioski

1. Marże przetwórcze wykazywały tendencje do spadku, marże detaliczne tendencję do wzrostu.

2. Transmisja cen przebiegała zazwyczaj od cen skupu poprzez ceny przetwórców do cen detalicznych.

3. Zmiany cen silniej przenoszone są z poziomu cen przetwórców na poziom cen detalicznych niż z poziomu cen skupu na poziom cen przetwórców.

4. Stwierdzone przypadki asymetrii w transmisji cen wskazują na silniejsza pozycję handlu detalicznego niż przetwórców.

5. Ceny skupu mleka zbliżyły się do poziomu cen w UE. Nastąpił zarazem wzrost powiązań pomiędzy zmianami cen w Polsce a zmianami cen w UE.

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę