Tìm Hiểu Về Đạo Phật Giáo Hòa H ovietnamvanhien.net/timhieuvePGHH.pdf · Sơ Lược Về Phật Giáo Hòa Hảo Ý Nghĩa Ngày Đức Huỳnh Giáo Chủ Khai Sáng

1 Tm Hiu V o Pht Gio Ha Ho - Nh Phong su tp www.thienquan.net

Tm Hiu V o Pht Gio Ha Ho

Nh Phong su tp

Ni Dung S Lc V Pht Gio Ha Ho Ngha Ngy c Hunh Gio Ch Khai Sng o Pht Gio Ha Ho Pht Gio Ha Ho Trong Dng Lch S Dn Tc

S Lc V Pht Gio Ha Ho

Vi Nt V c Hunh Gio Ch

1. V Tr a D

2. Ngun Gc

3. S Tn Pht Gio Ha Ho

4. c Tnh Pht Gio Ha Ho

5. S Th Phng Ca Pht Gio Ha Ho

6. C o, Huy Hiu

7. Thnh a

8. H Thng T Chc

9. Sinh Hot

10. Trong Cng ng Pht Gio Th Gii

11. Ph Bn: H Thng Ban Tr S Pht Gio Ha Ho
http://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-3456_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/http://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-62_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-51_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-52_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-53_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-54_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-55_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-56_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-57_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-58_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-59_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-60_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmarkhttp://hoahao.org/D_1-2_2-188_4-61_5-3_6-1_17-9_14-2_15-2/#nl_detail_bookmark


Vi Nt V c Hunh Gio Ch

Ngi sng lp o Pht Gio Ha Ho l c Thy tc danh Hunh Ph S. Sanh ngy 25

thng 11 nm K Mi (15-1-1920) ti lng Ha Ho,tnh Chu c, mt tnh xa xi gip

bin thy Vit Min Nam Vit.

Ngi l trng nam ca c ng Hunh Cng B v c B L Th Nhm ; mt gia nh

trung lu, nhiu phc hu v nhiu uy tn vi nhn dn a phng.

Thu nh, va hc n ht bc tiu hc th au m lin min, nn Ngi phi ri nh trng

v dng bnh. T 15 n 18 tui, Ngi khng lc no dt c cn au v khng mt

lng y no tr c.

Nm 1939, sau khi hng dn thn ph i ving cc am ng min Tht sn v T ln
http://www1.hoahao.org/images/upload/Article/2009/5/15/633780046462812500_600x675.JPG


nhng ni non c ni ting linh thing hng v Ngi t ra i ng. Ngy 18 5 K Mo,

(1939) Ngi chnh thc m o. Bt u l cng vic cha bnh. Ngi cha lnh c cc

chng him ngho vi phng php tht gin n l ch dng l cy, nc l, giy vng,

khin cho cc Bc s Ty y, cc dc s ng y ln cc danh gia ph thy u phi kinh d.

Song song vi vic cha bnh, Ngi thuyt php thao thao bt tuyt. Nhiu thi s vn gia

hoc lut gia nghe ting, n cht vn, u phi nhn Ngi l mt bc siu phm.

Cng t nm 1939, Ngi sng tc tht nhiu k ging, ni dung tin tri chin cuc s trn

lan, nhn loi s iu linh v ku gi mi ngi nn b d v lnh, thc hnh t n, trau di

thin tnh tr thnh thin nhn trong x hi v tin n s nhp diu ci o.

Nhn qua cng c ging dn cu chng, ngi ta thy Ngi cha c hng vn chng

him ngho, thuyt php hng ngn ln trc i a thnh chng v sng tc su quyn K

Ging cng vi hng trm bi thi ca, vn c gi tr siu vit.

Vn chng ca Ngi cc k bnh dn nhng rt hm sc hp dn. Ngi vit khng cn giy

nhp.

Gio Php ca c Gio Ch tuy cao siu nhng khng km phn thc t, c th p dng

cho bt c ni no trn th gian. Ngi l mt nh i cch mng tn gio. V trc khi Ngi

ra i, ao Pht Vit Nam b nh n sai lc, v o Pht Th gii cha ni ti vic canh

tn. Ngi ct b tt c nhng nghi l phin toi m nguyn cn khng phi ca c

Thch Ca ch trng, ng thi cn canh tn nhiu im trong phng php thc hnh o

Pht m trc kia khng h c.

Nh Gio Php thch thi nn ch trong mt thi gian ngn, Ngi thu phc c hai triu

tn ti min Nam Vit Nam v nh hng mi lc cng lan rng thm ra.

V Ngi c thin h qu hoan nghinh nn nh ng cuc bt u n s bnh

trng l thng ca phong tro tn gio Pht Gio Ha Ho, nn mt bin php chnh tr

c em ra thi hnh v Ngi phi b lu tr ti lng Nhn Ngha (Cn th).

y, Ngi li c ngi ta tn sng hn trc na, lm cho nh cm quyn phi em

Ngi an tr ti nh thng Ch qun. Sau , Ngi li b di v Bc Liu n nm 1942.

Khi ngi Nht nhng tay vo thi cuc ng dng trong hi th gii chin tranh k nh,

h cng bch em Ngi v Saign th Ngi buc lng t tc ti Hin binh Nht ch i

thi c thun tin ra gnh vc vic nc nh. Khi Ngi c lm cu i din t hon

cnh ca mnh :

Trng Tin qui Hn phi thn Hn

Quan c To bt To

S d ngi Nht mun thi n vi Ngi l v h mun gy cm tnh vi khi tn khng l

ca Ngi sau ny c th li dng. Nhng l mt ngi sng sut th Ngi u c

cho bn Nht li cun trong vic chun b ca h chng ng minh.

Sau cuc o chnh mng 9 thng 3 dng lch 1945, Ngi gi mt thi ht sc d dt v

Ngi bit chc chn rng ngi Nht th no cng tht trn. Lc ,Ngi ni mt li tin tri

rt bnh d " Nht bn n khng ht con g ". M thit vy ! V nm Du (con g) m cng

l nm 1945 cha ht, th s phn nc Nht c nh ot.
file:///C:/Users/D%20Le/Desktop/vietnamvanhien/vainetveduchuynhgiaochu.html


Nm 1945, " V lng t i cha chan, thng b tnh n hi tai ha ", nn Ngi ng ra

bo v quc gia v cu nguy dn chng. Ngi tng thnh lp Pht Gio Lin Hip Hi

on kt o Pht, v Vit Nam c Lp Vn ng Hi vn ng cuc c lp nc nh.

Sau khi Nht Hong u hng ng minh khng iu kin, nc Vit Nam phi sng mt

thi k bt n, ng bo Vit Nam ng lo s cnh dch ch ti n, c Hunh gio Ch

lin hip vi cc lnh t ng phi v tn gio thnh lp Mt trn Quc gia Thng Nht

hu ln ting vi ngoi bang. Mt trn ny li xp nhp vo mt trn Vit minh m chnh

c Hunh Gio Ch l v i din u tin Nam Vit.

Sau s tht sch ca H ch Minh vi Hip c mng 6 thng ba nm 1946, to c hi thun

tin cho thc dn tr li, c Hunh Gio Ch lin kt vi cc lnh t quc gia thnh lp

Mt Trn Quc Gia Lin Hip.

Mt trn ny c qun chng nhit lit hoan nghinh nn li b Vit minh gi ngn c ti

gii tn. H lin thnh lp Lin Hip quc dn Vit Nam Hi che y mu sc ca

tam quc t v lm cho qun chng qun ci d vng m mu ca cc tng Cng sn

hi cui nm 1945.

Nm 1946, v mun gy cuc on kt gia cc tng lp ng bo, Ngi ng thun tham gia

y ban hnh chnh vi trch v y vin c bit.

Ngi lin kt cc chin s quc gia vi khi tn Pht Gio Ha Ho thnh lp Vit Nam

Dn Ch X Hi ng (21- 9 -46), vi ch trng cng bng x hi v dn ch ha nc

Vit Nam. Ngi chng nhng l mt nh cch mng tn gio anh minh m cn l mt nh

lnh t chnh tr a ti. c Tuyn ngn, Chng trnh ca ng Dn X do Ngi a ra, d

cho i phng hay nhng ngi kh tnh, u phi cng nhn Ngi c mt b c ci tin

vt bc v nhn nh sng sut phi thng.

ng thi, Ngi cng gi ngi ra hi ngoi, on kt vi cc nh cch mng quc gia lu

vong thnh Mt Trn Thng Nht Ton quc. Gii php quc gia cng do cng trnh ca

Ngi v cc nh cch mng xut dng m thc hin n ngy nay.

Bi ng li ca Ngi tri ngc vi ch trng Cng sn v bi Gio thuyt ca Ngi c

th gy v cho ch ngha v thn, Cng sn tm mi cch lm hi Ngi, nhng h u

khng lm g Ngi c.

u nm 1947, cc tn Pht gio Ha Ho min Ty chng li ch trng c on ca

cc y ban Vit minh v h p dng chnh sch c ti trong s t chc v cai tr qun

chng. Mun trnh cuc ct nhc tng tn, c Hunh Gio Ch v min Ty Nam Vit vi

ho trn tnh lng phn n ca tn P. G. H. H. v ging ha hu on kt chng thc

dn cho hiu lc. Nhng ngy 16 4 47, Uy ban Hnh chnh Vit minh m mu bt Ngi ti

c Vng (vng ng Thp).

T khng ai r tin tc chi v c Hunh Gio Ch, nhng ton th tn ca Ngi khng

ai tin rng Vit cng c th lm hi Ngi c. V mun ngi nh mt, ang mong i mt

ngy v trong s mng vinh quang nht ca Ngi.

Quyn sch Cch Tu Hin sau y l mt trong nhiu tc phm ca Ngi, c ti bn

trn 300 ln vi n lng trn 800.000 quyn bng ting Vit Nam. N ngn gn nhng ,

r nhng iu cn thit trong nghi thc tu hnh theo o Pht Gio Ha Ho.

Thnh a Ha Ho, ngy 1 1 1966.


Ban Ph Thng Gio L Trung ng Gio Hi P. G. H. H.

(nhim k I, 1964 1966) Knh

Photo: Cy chui king khng l ti cha Thy tc An Ha T ti Thnh a tr hoa ngy

i L K Nim Nm th 65 Ngy c Hunh Gio Ch Khai Sng Pht Gio Ha Ho (July 5th-2004)

Ngun: http://www.hoahao.org/D_1-2_2-191_4-3960_15-2/

1. V Tr a D

(07/01/2006) (Xem: 4699)

T nh Pht Gio Ho Ho, ni c Thy n sanh trong ngy l o

o Pht Gio Ha Ho c khai sng ti lng Ha Ho, qun Tn Chu, tnh Chu c, Vit Nam, v t

pht trin bnh trng min Ty Nam Vit, nht l ti 15 tnh sau y: Chu c, An Giang, Sa c, Kin

Phong, Vnh Long, Phong Dinh, Chng Thin, Kin Giang, Ba Xuyn, Bc Liu, An Xuyn, nh Tng, Long

An, Kin Ha, Kin Tng, v th Si Gn-Gia nh.

c bit y l nhng tnh ng bng thuc chu th sng Cu Long, gip nc Cao Min, c

mnh danh l va la ca Vit Nam. Nh t ai ph nhiu, vng ny c kh nng v i v nng

nghip, v c mt vai tr cn bn trong nn kinh t nng nghip hin nay ca nc Vit Nam.

Vng ny, gi chung l Hu Giang hay min Ty Nam Vit, vi mt din tch c th canh tc l 1.885.000

mu ty, sn xut hng nm gn 3.000.000 tn la, cha k nhng sn phm hoa mu ph v ng

nghip, chn nui...i a s go xut cng ca Vit Nam sang cc nc cn mua m cc xut pht ti

vng ny.

Cng cn ni r l lnh th Vit Nam Cng Ha gm c din tch tng cng l 17.326.000 mu, trong c

khong 3.000.000 mu hin ang canh tc nng nghip. Trn cn bn y, vng Hu Giang, ni xut pht v


bnh trng nh hng ca o Pht Gio Ha Ho, c lng 1.885.000 mu ty canh tc nng ngip,

c k l 60 % tng s din tch kh canh ton quc.

2. Ngun Gc

Ni Tht Sn, Chu c, An Giang, Vit Nam

Ngoi s kin kinh t trn y, vng ny cn c mt s dy ni m nhiu vn kin lch s, xa nay lu

truyn rng ti cha ng nhiu iu huyn b ly k, nht l dy By ni Tht Sn ti bin gii tnh Chu

c gip x Cao Min.

Nhng iu huyn b lu truyn trong sch v n nay cha ai ct ngha c, ngoi s kin

c th l chnh ti vng Tht Sn ny pht xut, t nm 1849 mt v Pht Sng tc c Pht

Thy Ty An, ngi sng lp tng phi Bu Sn K Hng, v sau ny vo nm 1939, cng mt v

Pht Sng khc l c Thy Hunh Ph S, tip ni truyn thng Bu Sn K Hng m khai sng

mi o Pht Gio Ha Ho, cng ti mt a im gn dy Tht Sn. Do , tuy l Pht Gio Ha

Ho mi ra i t 1939 n nay, nhng c ngun gc tng phi Bu Sn K Hng t 1849,

tc l trn mt trm nm nay.

c Pht Thy Ty An ni danh khp Min Nam Vit Nam, l mt v Pht Sng v mt nh i quc, cng

nh sau ny c Hunh Gio Ch Pht Gio Ha Ho cng c ngi Vit Nam tn sng l mt v Pht

Sng xung th cu i, ng thi cng l mt nh cch mng quc gia chn chnh


3. S Tn Pht Gio Ha Ho

Tn Pht Gio Ha Ho trong ngy l o trc nm 1975 ti

Thnh a Ha Ho, nay l Huyn Ph Tn, tnh An Giang, Vit Nam

Tng s tn Pht Gio Ha Ho c c lng vo khong trn 2 triu ngi (trc 1975), i din cho

mt t s 38% trn dn s vng Hu Giang, hay 10% trn tng s dn Vit Nam Cng Ha. C nhng tnh

nh Chu c, An Giang, Kin Phong, Sa c, tn Pht Gio Ha Ho ln n 90 % dn s; cc tnh

khc, t s ny thay i t 10 n 60 %.

Nu tn Pht Gio Ha Ho tham gia cc cuc bu c ng c trong nhim v i biu nhn dn, th h s

chim c i a s gh. T d trong cuc bu c hi ng hng tnh nm 1965, ti cc tnh An Giang,

Chu c, tt c cc i biu nhn dn u l tn Pht Gio Ha Ho; v ti cc tnh Kin Phong, Vnh

Long, Phong Dinh, tn Pht Gio Ha Ho chim 80 % s gh.

T s ny cng c th hin trong cuc bu c Quc Hi Lp Hin Vit Nam Cng Ha ngy 11-9-1965,

v lin danh c c nhiu phiu nht trong ton quc l lin danh ca tn Pht Gio Ha Ho tnh An

Giang.


4. c Tnh Pht Gio Ha Ho

- C TNH TH NHT nm trong truyn thng Bu Sn K Hng n Pht Gio Ha Ho l mt nn o

Pht ca nng dn.

c Pht Thy Ty An trc kia va truyn b o Pht va khuyn khch nng nghip di hnh thc Lp

tri rung va tu hnh va cy cy.

Ngy nay cng th, hu ht tn Pht Gio Ha Ho l nng dn, v cng l mt l do ti sao c

Hunh Gio Ch lp o ti mt vng t ph nhiu nht Vit Nam.

Trn phng din nhn sinh v x hi, ngi ta cng nhn nh rng bn cht thun phc ca ngi nng

dn cho h c cn bn thun li tu hc theo o Pht.

- C TNH TH HAI, Pht Gio Ha Ho cng nh Bu Sn K Hng u ch trng tu hnh ti gia. Bi

v cc v Gio Ch ny ngh rng o Pht khng nhng ch truyn b thin mn m cn phi pht trin

rng ri n mi gia nh.

Do cc tn PGHH khng b bt buc phi co u vo cha, la b mi vic ngoi th gian, m h vn

ti gia nh, sng nh mi ngi cng dn khc vi np sng bnh d trong nng nghip, ng thi tu hnh

theo gio l ca c Thch Ca.

Tn ch tu hnh ca Pht Gio Ha Ho l Hc Pht Tu Nhn, tc l noi theo gio l chn truyn ca c

Pht m tu sa con ngi, va lm trn bn phn trong ci i ang sng, va dn thn tm cho trong

sng c siu thng vo ci Tnh Cc Lc, gii thot khi vng lun hi.

thi hnh tn ch Hc Pht Tu Nhn, ngi tn PGHH phi tch cc thc hin T n, tc 4 iu

n ln, l:

1- n T Tin Cha M

2- n t Nc

3- n Tam Bo (Pht, Php, Tng)

4- n ng Bo Nhn Loi(Xin xem sch v Gio L PGHH) Cng trong ng li , ngi tn

PGHH t ra tch cc tu hnh ng thi cng tch cc hy sinh v t nc, khi quc giahu s.


- C TNH TH BA l s canh tn phng php hnh o nhm loi tr mi hnh thc rm r m tn d

oan. c tnh canh tn ny c mc ch loi b m thinh sc tng pht dng phn tinh ty ca o

Pht, ng theo chnh php v vi ca c Pht.

o Pht Gio Ha Ho ch trng canh tn nh sau:

- Khng ct cha c tng thm ngoi nhng ngi cha sn c. Ai giu lng t thin th nn

pht tm b th, cu tr k ngho kh, hn l ct cha ln, c tng cao.

- Khng chp nhn thy cng, thy l, thy bi, thy ph thy, cng khng dng cng ch xi

thc phm cho Pht, v Pht khng dng nhng ca hi l .

- Khng dng c phn, lu kho, t giy tin vng bc, ph tn v ch....

- Khng khc lc hay lm linh nh lc tang ma, m ch im lng cu nguyn cho linh hn ngi

cht c siu thot.

- Khng p hn, thch tin ci hay tic ru linh nh, v s mang n, gy hi v sau.

Tm li, gio php v vi Pht Gio Ha Ho nhm canh tn phng php hnh o tr v vi

gio l chn truyn ca c Pht, l tu hnh ti Tm, chng phi hnh thc l nghi b ngoi.

5. S Th Phng Ca Pht Gio Ha Ho

Trong ch trng canh tn ni trn, s th phng trong nh cc tn Pht Gio Ha Ho tht l gin d.

Trn bn th, khng c tng Pht, khng c chung m. Ch c mt tm Trn bng vi mu d,

tng trng cho s ha hp nhn loi, v cho mu sc nh thin. l bn th Ch Pht. Di

bn th Pht l bn th Cu Huyn Tht T, ng b cha m khut. Trc nh c mt bn th l

thin ( gi l bn Thng Thin) ngi tn cm thng vi Tri t , bn phng tri, mi

phng Pht. Ch dng nc lnh, bng hoa, v nhang cng Pht. Nc lnh tiu biu cho s

trong sch, bng hoa tiu biu cho s tinh khit, cn nhang dng ng bn mi u trc.

Mi ngy ngi tn PGHH lm l cng Pht, t nht hai ln, bui sng v bui ti. Trong cc ngy rm,

mng mt, ngy va Ch Pht, h n cha hay hi qun hnh l, v nghe kinh ging hay nghe thuyt php.

Lc nh l h khng dng m chung, m ch lm rm tm nim. Khi no mc cng vic th n gi hnh

l h quay mt v hng Ty m cng Pht, v khuyn khch nhau ngi u, u cng tng nim trong

tm.


Ngoi ra trong cc X, p c nhng c ging ng trang b my phng thanh, mi ngy trong nhng

gi nht nh, c nhng ging vin n c kinh ging hay thuyt php cho ngi chung quanh cng nghe.

c Ging ng Pht Gio Ha Ho l nhng ngi cha thu hp ch truyn o, ch khng

phi c tr, nn nh hn cha, bi bn cht Pht Gio Ha Ho l c s ti gia.

Hin nay ( trc 1975) ch no c nhiu tn PGHH u c c Ging ng, vi nt kin trc c bit

ca Pht Gio Ha Ho. Theo kim k nm 1965, Pht Gio Ha Ho c 390 c Ging ng. (Sau 1975,

trn 300 c ging ng b nh cm quyn Vit Nam p b)

6. C o, Huy Hiu

C o hnh ch nht mu d, khng c ch hay hnh tng no. Huy hiu PGHH hnh trn mu d, ba vng

trn c bng sen trng v bn ch vit tt PGHH

7. Thnh a

Thnh a Pht Gio Ha Ho t ti lng Ha Ho tc l sanh qun ca c Hunh Gio Ch, v cng l ni

khai sng mi o. Ti y khng c s xy ct s, nhng c mt np sng c bit an lc, vi khng kh

o gio.

8. H Thng T Chc

on th PGHH c qun tr bi mt h thng Ban Tr S. Cc Ban Tr S c thit lp t mi p, X,

Qun, Tnh. Trn ht l mt Hi ng Tr S Trung ng. Mi p chia lm nhiu chi hi.

Nh mt t chc i su vo ti h tng c s qun chng, nn s iu hnh cng vic c chc ch, v cc

ch th c thi hnh sut t trung ng xung n cc chi hi.

Nguyn tc t chc v iu khin l dn ch tp trung, tc l:

a- Bu C:

Cc tn bu c la chn i din ca mnh vo cc ban tr s p. Sau cc p bu ban tr s X; v cc

p, X bu ban tr s Qun, Tnh. Ri tt c p, X, Qun, Tnh bu ln Hi ng Tr S Trung ng.

b- Lnh o:

Nguyn tc dn ch tp trung lm cho cc tr s vin c bu c tnh cht i din bi c la chn

theo tiu chun o c, nn ng nhin c uy tn iu hnh mi vic. Do , gio quyn, c tn

trng theo nguyn tc h cp phc tng thng cp.


Cc ban tr s gm t 10 n 15 ngi. Hi ng Tr S Trung gm 23 ngi. Bn cnh Hi ng Tr S

Trung ng c mt Hi ng Bo Php c trch vn thi hnh k lut theo gii iu ca o. Trn ht c

v lnh o tinh thn ti cao l c Gio Ch Hunh Ph S, ngi khai sng mi o.

9. Sinh Hot

Pht Gio Ha Ho c khai sng t nm 1939. Lc l thi k vit Nam l thuc nc Php, nn ngi

Php nhiu ln n p v ngn chn s truyn o ca c Hunh Gio Ch.

n khi qun i Nht tin chim ng Dng, nh cm quyn Nht t mun gip cc on th quc

gia v tn gio i lai ch quyn trong tay ngi Php.

Do , vo nm 1942, c Hunh Gio Ch dc qun i Nht gii thot khi tnh trng bit x ti Bc

Liu, v a Ngi v Saigon.

c Hunh Gio Ch tuy cm n ngi Nht gii thot mnh, nhng vn mt mt i hi chnh ph Nht

hy tht s giao tr ch quyn Vit Nam cho dn tc Vit Nam.

Nm 1945, on th PGHH t chc khng chin chng Php, v sau chng ch c ti khng b do

cng sn Vit Minh ch trng. Sau khi hip nh G Neo k kt, ng Ng nh dim chp chnh quyn

hnh ti Vit Nam, v di ch gia nh tr ny, Pht Gio Ha Ho cng li b n p, khng c t do

sanh hot.

Ch sau khi ch ny b lt ngy 1-11-1963, Gio Hi Pht Gio Ha Ho mi c thi c t chc li

hng ng tn d v h thng qun tr.

Cuc tin chim min Nam nm 1975 bi cng sn Bc Vit li lm cho Pht Gio Ha Ho phi thm mt

ln na, chu mt thi k b n p en ti. Cng nh cc tn gio khc Vit nam, tn PGHH ang phi

trc din vi mt chnh sch bi tr tn gio. Cng sn Bc Vit tch thu cc c s ca o, v giam

cm cc cp lnh o tr s Pht Gai Ha Ho.

Trong sinh hot bnh thng, trng tm cng tc ca Gio Hi PGHH nhm vo 2 mc tiu chnh. Th nht

l ph truyn gio l trong v ngoi nc. Th hai, thc hin cc cng tc x hi, vn ha, cu tr v b th.

Cng tc ph truyn gio l dc xem nh mn n tinh thn bi dng v pht huy o dc trong x hi

v ci to con ngi, ng thi cc cng tc x hi vn ha nhm tc dng nng cao i sng ca chng

sanh, trong mt x hi ang tin b theo tro lu ca th k 20 hin nay.

Trong cng thc Hc Pht Tu Nhn, trn 2 triu ngi tn PGHH c s ti gia ng thi vi s tu sa thn

tm, li cn ng gp vo vic pht trin nn kinh t nng nghip ca Vit Nam. Hn th, khi quc gia hu

s, tn d PGHH sn sn hin dng i sng hy sinh bo v t quc.

Mi nm c bit trong ngy i l K Nim Khai Sng Mi o vo 18 thng 5 m lch, cc s kin trn y

dc th hin trong t chc i l ni Thnh a Ha Ho v khp vng Hu giang.


10. Trong Cng ng Pht Gio Th Gii

Hin nay Pht Gio Ha Ho l mt trong 4 tn gio quan trng nht Vit Nam. Vi khi qun chng trn

hai triu ngi, PGHH khng nhng c tnh cht ca mt khi qun chng tm l st son tin tng ni gio

l cao siu ca c Hunh Gio Ch, m cn thm t chc thnh hng ng, h thng chc ch, chu

ng mi th thch cam go m t tn pht trin.

Trn bnh din quc gia, gio hi Pht Gio Ha Ho l mt hi vin sng lp ca Hi ng Tn Gio Vit

Nam, mt c quan on kt cc tn gio chnh yu nh: Thin Cha Gio, Pht Gio, Pht Gio Ha Ho,

Cao i Gio, Tin Lnh... Dng thi PGHH cng tham gia cc sinh hot quc gia, ng theo truyn thng ca

mt tn gio dn tc. Ngoi ra, gio l PGHH cng dc tip nhn vi nhiu cm tnh bi nhiu gii tr

thc ng phng cng nh Ty phng.

Bi v, vi mt gio thuyt ha ng tinh hoa Tam gio, Pht Gio Ha Ho pht dng gio php chn

truyn ca Dc Thch Ca Mu Ni lam cn bn gio l, li thm cc t tng Nho gio, Lo gio, n su

vo tp tc dn tc Vit Nam, kt thnh mt t tng o hc c dc thi dn tc Vit Nam.

Vi gio thuyt phong ph y, Pht Gio Ha Ho lmt t chc ang hng dn mt phn nhn loi di

nh sng ca c Pht, a con ngi trong th k hin ti n nhng gi tr tinh thn mi, hu cng vi

cc Pht t th gii v cc Gio Hi Pht Gio khp cc quc gia, xin dng o Pht, ci to x hi, gii

thot con ngi.

11. Ph Bn: H Thng Ban Tr S Pht Gio Ha Ho

( Ti liu bo Phng ng s 23, 5-73, tc gi Hinh Phng)

H THNG BAN TR S

A- Hi ng Tr S Trung ng.

B-Cc Ban Tr S Tnh:

An Giang, Chu c, Sa c, Kin Phong, Kin Giang, Vnh Long, Phong Dinh, Bc Liu, Chng Thin, An

Xuyn, Ba Xuyn, Bin Ha, Gia nh, Vnh Bnh, Kin Ha, Kin Tng, Lm ng, Tuyn c, Ninh Thun,

Ph Yn, Bnh nh, v lin tnh Long An / nh Tng.

C- Cc Ban Tr S Th X:

Si Gn, Cn Th, M Tho, Rch Gi, Vng Tu, Lt.

D- Cc Ban Tr S Thuc Trung ng:

Thnh a Ha Ho, X Thin T.

E- 82 Ban Tr S Cp Qun, 476 Ban Tr S Cp X, 3.100 Ban Tr S Cp p.

C S T VIN:

213 cha chin, tu vin.


468 c ging dng.

452 hi qun.

2.800 vn phng.

NHN S

36.500 tr s vin cc cp.

2.679 tu s v nhn vin ti cc t vin.

6.086 c ging vin.

10.000 nhn vin v kha sinh ngnh Ph Thng Gio L.

NGHA NGY C HUNH GIO CH KHAI SNG

O PHT GIO HA HO

Nguyn Hoi n

C mi ln ngn gi Nam thi mnh, nc ng bng sng Cu Long mang ph sa hy ngp

trn b, ngn m non mt m trn mnh trn sng nc Tin, Hu Giang, l mi ln ngi tn

PGHH min Ty ni ring v ton th trn th gii xn xao cho n ngy i L 18 thng

5. Ngy HGC khai sng nn nn o PGHH.

Ngc dng thi gian, m trang s o, cch y 69 nm v trc. Vo ngy 18 thng 5, nm

K Mo, nhm ngy 4 thng 7 nm 1939. Sau khi cng thn ph l c ng Hunh Cng B

vng cnh Tht Sn, thm ngn T Ln mu nhim, chim nghim c huyn c. Ngi tr nn

i Ng v khai sng nn nn o PGHH. Lc y tui i ca Ngi mi 19 tui, 5 thng, 20

ngy.

Ngy 18 thng 5 l mt ngy trng i, ngy m ra mt trang s mi cho nn gio php dn tc

Vit Nam min Ty. Khi u, v cng l ngi c cng sng lp l c Pht Thy Ty An t

nm 1849 1856. c Pht Trm t nm 1868 1875. c Bn S, tc danh Ng Li t nm

1879-1890. ng S Vi Bn Khoai t nm 1901-1902 v n nm 1939 l HGC(1).

Gio l ca Ngi rt n gin, i ngay vo thc t, khuyn dy ngi i trong i sng lun l

gia nh, cch c x gia ngi v ngi trong x hi, cch th cng v thin hnh chnh php

rt n gin m khng km phn thm thm vi diu, uyn chuyn, thay i ty theo hon cnh

x hi, phong tc tp qun a phng, khng chp n v hnh thc m t nng tm lng, tc

l ch tm.

Ty phong ho nhn sanh ph hp.(Bi DPQM)V ly ch tm lm trng, nn vic tu hnh ca

ngi tn PGHH cng d dng, khng cn phi ng nguyn tc rng buc kh khn, ty nghi

theo hon cnh thc t m hnh o. Min bit tnh thc, sa i trau di hng ngy cng .


Tu khng cn ly, cn qu,

Ngi u cng sa vy th mi mau.(Q3)

Mi c ch, hnh ng tt xu ca con ngi u pht xut t ch su kn trong tn y lng, tc

l ni tm m ra. Nn trong ta bao gi cng c hai thi cc i nghch ln mhau. Hai thi cc

chnh l thin v c, chnh v t, Tin Pht hay ma qu. Nu ta khng kht ch km hm n

c cho tham, sn, si, mu m, xo quyt lan trn lc ta l ma. Nu ta km hm kht ch

n c hng v chn, thin, m lc l Pht, l Tin.

Ci ch tm m qu hay ma,

Tin hay Pht cng l ti n.(Q4)

Gio php PGHH noi theo phi Bu Sn K Hng do c Pht Thy Ty An sng lp,

nn t nn tng trit l trn T i Trng n, l:

1. n T Tin, Cha M.

2. n t Nc.

3. n Tam Bo.

4. n ng Bo v Nhn Loi.

Gio l PGHH c HGC din t, ch dy qua nhng vn th lc bt, bt ngn, tht ngn, tht

ngn bt c, tht ngn t tuyt hoc song tht lc bt vi mt th iu du dng, thanh cao, tao

nh lm cho ngi nghe d nh, d hiu, d thuc nm lng, ngha va ph thng, va su sc

i khi n cha nh thm su, khin cho t ngi bnh dn n k c hc thc tip nhn d

dng, ty theo trnh m trit thu cn c.

Ngoi ra, Ngi cn c mt li vit vn xui c o, khc chit, r rng, minh bch, m thanh

nhp nhn, vo von, trm bng nh mt khc nhc Ngh Thng d tnh thc lng ngi tr

v con ng chnh gic, tnh tm hc o. Nh bi S Mng ca Ngi (2). V th m Gio

Php ca Ngi c tip nhn mt cch nng nhit. Chng my chc, t nm 1939 n nm

1947, s tn n quy y chnh thc, th gio vi Ngi ln n hai triu ngi. Trong lc dn

s ton quc vo khon 25 triu. Tc chim 8% dn s. V ly T n lm trng, nn tn ch ca

ngi tn PGHH l nhp th hnh o, o v i lun lun gn b vi nhau,khng th tch

ri ra c. C o m khng c i,hay ci m khng c o. Hn na, o l uc soi

ng ch li cho i khi phi vp ng trong m ti bi mn v minh th ng ca con

ngi, cun tri vo nghip qu, gy ra ti c v lim, phi vo lc o, qua su ng lun hi. V

nhp th hnh o, nn ngi tn PGHH mun thin hnh chnh php, dit ht qu cn, tiu

tr c nghip, tin ln con ng gii thot khng cn mc no di khn lun hi. Trc ht

l phi tu Nhn o, ngha l phi lm trn bn phn ca con ngi i vi gia nh, quc gia,

x hi v Tam bo. Sau mi tu Pht o mong n ngy gii thot. V th sch c cu:


Dc tu Tin o, tin tu Nhn o,

Nhn o bt tu, Tin o vin h.(3)

Ngoi l ngi con hiu tho vi gia nh, t tin cha m. Ngi tn PGHH cn l mt cng

dn tt trong mt quc gia, mt tr ngoan i vi Thy T v Tam Bo v l ngi hu ch trong

nhn qun x hi. c nh th tc l ta hon thnh giai on tu Nhn, ch cn bc thm

bc na hon thnh Pht o l n con ng gii thot.

Tr n th ngha n trn vn,

Cnh Non Bng k hn ngy kia.(4)

Hay:

Tu n n th cho ri,

Th sau mi c ng ngi To Sen.(Q3)

Ngi tn PGHH t n nc, trc n o. Nn khng th lic mt lm ng trc cnh quc

ph gia vong, nc nh b ngoi nhn xm chim, cng quyn hung bo, git chc,y a dn

lnh, lm cho b tnh lm than, nhn dn thng kh m ngi yn lo vic tu hnh, m phi rt C

Sa khot chin bo cu dn, cu nc. Nhng khi cng thnh, nc nh yn n, th danh

phi thoi tr v lo vic cy cy sinh nhai, tip tc tu hnh, mong ngy c thnh Pht qu.

Tng s quyt cha, am b ca,

Tut gm vng ln nga xng pha.

n xong n nc th nh,

Thin mn tr gt Pht Nam M.(5)

Knh tha qu ng o, ma khai o tr v vi ton th khi tn PGHH ca chng ta,

chng ta hy dang rng vng tay thng yu, m bc ly nhau, du nhau trn con ng o

c. HGC dy: Nu ai gi ng trn lnh trn sng v ni ci Ty Phng an dng m

hc o cho hon ton ng tr li cu vt chng sanh(6). Chng ta l nhng ngi con Pht

th ngha nng, n su, chu s dy d gio ho ca Ngi, chng ta phi rn lng, dp k, lm

theo li dy ca Ngi khi ph lng k vng v n c ca Thy ban ra. Trc khi dt li,

chng ti xin thnh tm cu nguyn n trn Tam Bo ban phc lnh cho tt c qu v v qu

ng o. Knh chc qu v v qu ng o thn tm thng lc, phc hu v bin.

Ghi Ch:

(1) PGHH trong dng lch s dn tc. Nguyn Long Thnh Nam.


(2) Nh Bi S Mng ca c Thy.

(3) Li ca T Thin Ho Thng.

(4) Vng Bc Ha Nam.

(5) Tng thi s Vit Chu.

(6) Mt on trong iu 8 ca Tm iu Rn Cm.

Ngun: Hoahao.org


Pht Gio Ha Ho Trong Dng Lch

S Dn Tc

Ba trc v ba sau quyn "Pht Gio Ha Ho Trong Dng Lch S Dn Tc ca

c c s Nguyn Long Thnh Nam".Tp san uc T Bi xut bn nm 1991.

Trnh by bi do ha s Nguyn ng-Nguyn Th Hp.

Vi Nt V Tc Gi - Nguyn Long Thnh Nam

ng Nguyn Long t Thnh Nam sanh nm 1922 ti Bc Vit. Vo Nam

lc cn tr, ng sm tr thnh mt tn trung kin ca c Gio ch

Pht Gio Ha Ho v hot ng u tranh khng ngng phng s

o php v Dn tc.

1946-1947: ng lin tip m nhim cc chc v trong Vit Nam Dn

Ch X Hi ng: nhn vin Ban Chp hnh Tnh b Long Xuyn, Ph

Trng ban Tuyn truyn Ban Chp hnh Lin tnh min Ty Nam Vit.

ng thi, ng cng ph trch cc lp Hun Chnh o to cn b cho

ng v bin tp t bo Dn X, c quan ngn lun ca Dn X ng.

Cui 1947: ng c c lm i din Pht Gio Ha Ho trong Mt trn Thng nht Ton lc


Qun i Pht Gio Ha Ho v ch bin t bo Chin u, ting ni ca Qun i Pht Gio

Ha Ho.

1955: ng c c lm i din Pht Gio Ha Ho trong Mt trn Thng nht Ton lc Quc

Gia.

1956-1963: Thi k ng lu vong sang Cao Min.

Cui 1963: ng tr v nc v cng cc ng o tch cc hot ng phc hi Pht Gio Ha

Ho. ng lin tip gi cc chc v trong Gio hi Pht Gio Ho Ho: nht Ph Th k

Ban Tr s Trung ng nhim k I; Chnh th k Ban Tr s Trung ng nhim k IV. ng

thi, ng cng ph trch cc lp Ging hun o to cn b Tr s, cn b Ph thng Gio l

ca Pht Gio Ha Ho, bin tp ni san uc T Bi, c quan truyn o Pht Gio Ha Ho.

Trong thi gian ny, ng cng c Gio hi Pht Gio Ha Ho c tham gia cc Hi

ng Nhn s, Hi ng Dn qun, Hi ng Quc gia Lp php, Hi ng T vn y ban Lnh

o Quc gia.

1969-1975: ng cng c chnh quyn mi tham d Hi ng Kinh t X hi Quc gia vi

chc v Ch tch y ban Canh nng.

30/04/1975: ng lu vong sang Hoa k v tip tc cng cc ng o hot ng gy dng

Pht Gio Ha Ho hi ngoi. Cc vic sau y c thc hin.

1980: Thnh lp Vn phng Pht Gio Ha Ho Hi ngoi.

1981: Tc bn Tp san uc T Bi, lm si dy lin lc tt c cc ng o hoc nh c

hoc cn tm thi cc tri t nn, ri rc khp nm chu.

1984: Thnh lp Vit Nam Dn Ch X hi ng Hi Ngoi.

Thnh lp Thanh nin on Pht Gio Ha Ho, m cc lp hun luyn o to cn b Pht Gio

Ha Ho.

ng gi chc v Ch tch Hi ng iu hp Pht Gio Ha Ho - Dn X ng hi ngoi cho

n ngay ng qua i.

SINH HOT VI CNG NG VIT NAM HI NGOI

- ng cng cc thn hu thnh lp nhm Vit Nam Nghin Cu (Vietnam Study Group).

Nhm ny cho xut bn quyn VIETNAM Retrospect and Prospect 1975-1985.

- ng cng ng Trn c Thanh Phong thc hin cuc nghin cu v Pht Gio Ha Ho vi

ti Research on Hoa Hao Buddhism of South Vietnam 1939-1975, with special sectio for

1975-1985 cho Social science Research Council; thuyt trnh ti Hoa Hao Buddhism within

the Vietnamese revolution ti Association of Asian Studies. (1987)

- ng tip xc, sinh hot vi cc on th Tn gio, Hip hi, Chnh tr Vit nam hi ngoi

tin ti vic thnh lp mt T chc Thng nht tranh u cho Vit nam t do.

ng Nguyn Long Thnh Nam t trn ngy 28/12/1989, sau 1 cn bo bnh ti California.

ng Nguyn Long Thnh Nam lp gia nh vi b Nguyn Ha An v c su ngi con. Tt

c u thnh nhn.

B Nguyn Ha An, trc kia trong thi khng chin, l lin lc vin ca c Hunh Gio Ch,

v hin nay l C vn ca Ban Tr s Pht Gio Ha Ho min Nam California

Chng I: Lc S Nam Tin V Khai M Min Nam Vit Nam


Nhn vo bn Chu, thy mt nc Vit Nam nh b ti bin gii pha Nam mt nc Trung

Hoa ln rng, ta c th cm thy c sc p nng n v mnh m ca mt khng l Bc phng

nn trn mt t hon phng Nam. Sc khng v chin u, do dai v thng xuyn ca

dn tc Vit Nam trong qu trnh lch s, mang tnh cht t v v mc ch t tn gi vng

bin gii lnh th pha Bc vch ra t thi Hng Vng lp quc, v c cng c, xc nh sau

cuc chin tranh gii phng ca Ng Quyn, chm dt thi k 1050 nm b Trung Hoa h (938

A.C). Thc t a l chnh tr dng nh khng dnh cho Vit Nam mt kh nng no tin v

phng Bc, t nht l phc hi nhng vng lnh th m Vit tc khai ph t thng c thi

i. C nhiu s gia ni rng: cng vc ca nc Vn Lang (quc hiu Vit Nam thi lp

quc) pha Bc gip ng nh H (tnh H Nam) pha Ty gip Ba Thc (tnh T Xuyn)...

Hy vng phc hi vng lnh th ny v cho Vit Nam vnh vin chm dt sau khi v anh hng dn tc

Quang Trung Nguyn Hu t trn. Quang Trung Nguyn Hu tc hiu Bc Bnh Vng l mt ngi sao sng

rc trong Vit s sau chin cng oanh lit chp nhong nh bi 200 ngn qun Mn Thanh (i vua Cn

Long, Trung Quc) hon thnh cng cuc cch mng gii phng dn tc nm 1789 (ng thi vi cuc cch

mng t sn dn quyn xy ra ti Php). Vua Quang Trung biu l nh i li hai tnh Qung ng,

Qung Ty v lnh th Vit Nam, nhng khng thc hin c nguyn vng lch s , v vn s, qua i

qu sm (1792). Thi i Quang Trung nh du hai s vic lch s quan trng: Mt l chm dt thi k

h sau cng ca quc qun ch Trung Hoa i vi Vit Nam, v hai l chm dt hy vng phc hi phn

lnh th c hu ca Vit Nam l vng Lng Qung Trung Quc hin gi.

V khng th m rng khong sng v pha Bc, m cng khng th pht trin lnh th v pha ng l Thi

Bnh Dng v cng chng th khai ph v pha Ty v b dy ni Trng Sn chn ng, cho nn s m

mang b ci v pha Nam ca dn tc Vit Nam cng l mt thc t a l chnh tr: Dn tc Vit Nam b

sc mnh xm ln ca Bc phng x y xung pha Nam tm t sng. Trong hon cnh th gii khp

kn thi xa, l sinh tn ca cc dn tc nh khng c bo v, cng nh tham vng t ai ca cc nc

mnh khng b ngn chn bi lut l ca cc nh ch quc t hay kh nng can thip quc t nh hin nay.

Bc Nam tin tm t sng ca dn tc Vit Nam tm thc lnh th Chim Thnh, ri Thy Chn Lp, v

ngng li nm 1759 ti bin gii Cao Min. T , b ci quc gia Vit Nam l mt lnh th tri di t i

Nam Quan gip gii Trung Hoa n mi C Mau, v bin gii cc nc Ai Lao v Cao Min ngy nay. Cng

cuc Nam tin ny ko di ba th k, nu k t thi im khi Nguyn Hong nghe theo li khuyn ca

Trng Trnh m quyt nh tin vo Nam (1558) cho n khi thc s bnh nh c vng t Thy Chn

Lp, st nhp thnh lnh th Vit Nam, vo gia th k th 19. Nm 1860, i vua T c th 13, kt thc

trn nh sau cng gia triu Nguyn v Cao Min.


Ngi Vit Nam dng nh ai cng bit n nhn vt Trng Trnh Nguyn Bnh Khim (1491-1585). Gii c

hc ngng m vn th Nguyn Bnh Khim qua tc phm tr danh Bch Vn thi tp. Tri li, qung i

qun chng ham chung nhng iu tin tri trong tc phm ca ng, thng c gi l Sm Trng Trnh.

Mt iu tin tri ca ng c ghi chp vo lch s Vit Nam l cu Honh sn nht i, vn i dung thn ,

dch ngha l: mt dy ni Honh, mun i dung thn. l li ng khuyn Nguyn Hong khi ng ny n

vn k trong lc tht th b Trnh Kim chn p v ln p quyn lc. Nguyn Hong nghe theo li khuyn

, b t Bc H, hng vo Nam tm t mi, m mang b ci, v lp nn c nghip nh Nguyn t

ko di cho n 1945 mi chm dt khi v vua cui cng nh Nguyn l Hong Bo i thoi v (25-8-

1945).

C phi li tin tri ca Trng Trnh l mt ng lc tm l kch thch thm khuynh hng Nam tin, a

dn dn tc Vit vo n t Thy Chn Lp khai ph v bin i thnh Nam Vit ngy nay chng? C

mt s kin rt c bit, l mi lin h tinh thn v tm linh gia nhn vt Trng Trnh Nguyn Bnh

Khim v khi nng dn khong hai triu ngi sng min Ty Nam Vit, mang danh l khi tn Pht

Gio Ha Ho. Mi lin h th hin trong nim tin ca cc tn Pht Gio Ha Ho, tin rng Trng Trnh

Nguyn Bnh Khim, vt khng gian v thi gian, l mt biu tng tn knh ca h, c lin h mt thit

n h, t qu kh v vn cn lin h n tng lai ca h v ca t nc Vit Nam.

Cn m du ngoc y thm rng tn gio Cao i cng c mi lin h siu hnh v t tng vi Trng

Trnh Nguyn Bnh Khim, c th l ngay khi bc vo Thnh tht Cao i, Ty Ninh, ta thy c tng ca

Trng Trnh tay cm cun sch Sm Bch Vn.

Qua cc ti liu Pht Gio Ha Ho, s ra i ca tn gio ny, bn thn v gio ch, cng c hiu l c

lin h vi Trng Trnh, mt mi lin h tn ngng, m nh kho cu kh tm c gii p hp l theo cc

nh lut thun khoa hc. Khoa hc da trn cc s kin vt l, nhng trong a ht tn ngng, c nhng

s kin phi vt l, cng gi l siu hnh, m khng th dng cc nh lut vt l gii thch. Bi v, trong

v tr, ngoi nhng nh lut vt l, cn nhng nh lut huyn b, ni theo ngn ng tn ngng l L

Huyn Vi ca To Ha.

Cho nn s kin Trng Trnh nu trn, mt mt c th gii thch nh mt s kin lch s rng cu ni ca

ng l mt ng lc tm l thc y sc Nam tin ca dn tc Vit, do mi c t Nam Vit, v trn vng

t , xut hin t chc Pht Gio Ha Ho, bn th k sau . Phn siu hnh khng th gii thch, v l

mt s vic tn ngng, m nh kho cu ng nhin phi i din khi nghin cu v mt tn gio. Ti

nay, cha c mt khoa hc gia no gii thch tha ng c s kin Cha Jesus cht i ri sng li, bi v

tn gio tnh khng th gii thch bng khoa hc vt l. Cho nn nh kho cu gng p gii thch mi lin


h siu hnh gia Pht Gio Ha Ho v Trng Trnh Nguyn Bnh Khim l mt iu m tn , s khng gii

thch c g c. Ph phn v kt lun v nhng s kin tn ngng bt kh gii thch l phi l, l phn khoa

hc, hoc gng p dng cc d kin vt l phn tch s kin tn ngng siu hnh, thng khng gip

cho nh kho cu hiu thu o v mt tn gio. in hnh cho iu ny, l mt vi tc gi khi phn tch

hin tng tr bnh khng dng dc liu ca v gio ch Pht Gio Ha Ho, vit rng nhng vin aspirin

c kn o pha tan vo nc lnh cho ngi bnh ung, s dt bnh l do thuc aspirin ch khng c s

mu nhim no . V ng trn lp trng thun khoa hc, thun l duy vt, tc gi khng chp nhn c s

kin siu hnh, cho nn tc gi phi gng p dng vin thuc aspirin l mt d kin vt l, bo v lp

trng ca mnh. Nhng chnh y li l iu sai lm, bi v tuy aspirin l mt dc liu khoa hc, nhng

cng ch c tc dng gii hn tr c mt t bnh trong gii hn tc dng c th ca n, ch khng th tr

ht tt c cc loi bnh khc, nh trng hp Pht Thy Ty An v Hunh Gio Ch dng nc lnh m

khc phc c bnh thi kh dch t, mt cch hu hiu l thng.

Nhng iu trnh by trn y lp lun cho mt kho hng tng hp thay v thun l khoa hc, nghin

cu nhn xt v mt tn gio. Tc gi ca nhiu sch kho cu v min Nam Vit Nam l Sn Nam p

dng kho hng tng hp ny ni v mi lin h gia Trng Trnh Nguyn Bnh Khim v Bu Sn K

Hng, Pht Gio Ha Ho, Cao i gio. Trong sch Vn Minh Mit Vn , ng vit rng: Honh sn

nht i vn i dung thn, ng bng sng Cu Long c l l ni tr ph nht bn kia dy ni Honh Sn .

ngh ca tc gi l thc Honh Sn ngy xa a n kt qu Cu Long ngy nay. Ni cch khc, ci

x hi ng bng sng Cu Long th hin kt qu ca ch Nam tin qua bn kia dy Honh Sn, v mi

lin h vi Trng Trnh

Nguyn Hong vo Thun Ha, chim Chim Thnh, lp ph Ph Yn nm 1611, ph Din Khnh nm 1653,

v hon tt k hoch Chim Thnh nm 1697 sau khi lp ph Bnh Thun (gm Phan Rang, Phan R) nm

1697.

Cng trong thi k ny, mt s dn min Trung, v chu ng qu nhiu i kh lin min trong thi k Nam

Bc phn tranh, Trnh Nguyn nh nhau by ln trong vng 45 nm (1627-1672), nn di c vo min

Nam, cng gi l ng Trong, khai m t mi, lm n ti vng M Xoi (B Ra), ng Nai (Bin Ha).

1658 l nm u tin cha Nguyn Phc Tn tc Cha Hin c 3,000 quan binh vo t Chn Lp, do s cu

cu ca hong tc Cao Min trong cuc tranh chp ngai vng vi Nc ng Chn. Nc ng Chn quy thun

v ha binh vc ngi Vit sinh sng trn phn t Thy Chn Lp.

Nm 1674, Nc ng Non b Xim La uy hip, sang t nn ti Khnh Ha, cu cu Cha Nguyn em binh

tin vo chim t Prey Kor (tc Sign) v tin thng ln Nam Vang, bo v cho Nc ng Non ln ngi

vua.


Nm 1679, Cha Nguyn cho php nhm bi tng lu vong ca nh Minh t Qung ng chy sang, l

Dng Ngn ch, Hong Tin, Trn Thng Xuyn, vi 3,000 quan binh v 50 chin thuyn, c n nh

c khai khn t Thy Chn Lp, ti vng ng Ph (Gia nh) Lc D (Bin Ha) v M Tho (nh Tng).

Nm 1698, Cha Nguyn Phc Chu giao cho tng Nguyn Hu Cnh lm kinh lc t Chn Lp, thit lp

b my hnh chnh ti cc vng khai m, chia t ng Ph ra lm dinh huyn Trn Bin (Bin Ha) v

Phin Trn (Gia nh). Cng vo thi ny, c nhng t dn ng o t tnh Qung Bnh c a vo

vng ny khai hoang lp nghip.

Nm 1707, mt ngi Trung Hoa lu vong t nn khc l Mc Cu sang lp nghip ti H Tin t 1680,

trc nh Cao Min che ch, nay thy th vua Min yu, nn em dng t H Tin (7 x) ln Cha

Nguyn. Hn Ph Quc cng dng np ln cho Vit Nam.

Nm 1731, Cha Nguyn Phc Khot nhn hai tnh Long H (Longhor) v M Tho (Mesa), v trong tm nm

sau , cc tnh Long Xuyn, Chu c, Sa c, Kin Giang, C Mau, Sc Trng, Tr Vinh ln lt c st

nhp vo lnh th Vit Nam.

Nm 1759, vua Cao Min l Nc Tn dng phn t bin cng cui cng l t Tm Phong Long, tc tnh

An Giang, trong c dy Tht Sn quan trng, m sut 100 nm t 1658 n 1759, t lc khi u ng

chm vi triu Nguyn, ngi Cao Min c th lm hu c nng vo a th him tr m tr n v

cng tin binh phn cng.

Ngoi ra, Nc Tn cn ct thm nm ph trn t Lc Chn Lp dng cho Mc Thin T (t Kampot n

Kompongsom) v Thin T li dng np Cha Nguyn. (Nhng v sau, vua T c giao hon nm ph

ny li cho vua Cao Min - 1848).

Nh th, trong trn mt th k (1658-1759) cuc Nam tin ca nh Nguyn trn t Thy Chn Lp

hon tt. T , lnh th Vit Nam c thm min Nam Vit ngy nay.

Mt im c bit cn ghi nhn, l trong sut gn 100 nm nh Nguyn bn rn vi cng cuc Nam tin m

t Thy Chn Lp, th Cha Trnh tc quyn lc min Bc sng Gianh khng m cuc tn cng no

nh nh Nguyn trong Nam, t 1672 n 1774. Chin tranh Trnh Nguyn ti pht sau khi Ty Sn khi

ngha (1771), v din ra trong thi gian ngn ngi, ri chm dt. Cha Nguyn nh c yn sut thi

k hon thnh cng cuc tm thc t Thy Chn Lp.

Tuy rng chim c t Thy Chn Lp, nhng vng t mi khai m ny cn phi chu ng 100 nm

lon lc nhiu nhng. Chin tranh vi Xim La, gia Ty Sn v nh Nguyn, li thm nhng phong tro

ni lon ca ngi Cao Min chng li triu Nguyn (Lm Sm, Si K...)


Thnh Gia nh b qun Ty Sn chim ba ln, vua Gia Long ba ln b thnh m chy, cho mi n nm

1788, Gia Long mi thu phc li c ton b min Nam, t Gia nh tr vo. V cho n 1802, Gia Long

chim li thnh Trn Ninh ri tin thng ra Bc, ly thnh Thng Long, chm dt thi i Ty Sn, mt thi

i tuy ngn ngi c 14 nm (1788-1802), nhng ghi mt chin cng ly lng lch s l i thng qun Mn

Thanh, chm dt tham vng xm lc ca Trung Hoa.

Sau , triu i Gia Long cn phi tip tc i ph vi Xim La. Nc ny rnh rp c hi, mn c c s

cu cu ca vua x Cao Min m ko qun sang nh chim li vng t Thy Chn Lp. Sau lon L Vn

Khi (1833), vua Xim La c nm o binh sang uy hip cc vng bin gii H Tin, Chu c, Cam L,

Cam Ct, Trn Ninh, nhng b tng Trng Minh Ging nh bi, mc d h tin su vo ni a min

Nam, ti vng Vm Nao, Ch Th tnh An Giang.

Nm 1842, qun Xim La li ko sang khi nghe tng Trng Minh Ging t trn (i Thiu Tr), chim vng

t Tht Sn, nhng b tng Nguyn Cng Tr nh bi.

Nm 1845, Cao Min li ko qun tn cng vng kinh Vnh T, nhng b tng Nguyn Tri Phng nh tan

v tha thng nh rc ln tn Nam Vang. Vua Cao Min xin t ti v triu cng. Vua Thiu Tr phong Nc

ng n lm Cao Min Quc vng v Cng cha M Lm lm Cao Min Qun cha (1847).

Nm 1860 c th c xem l trn nh sau cng ca Cao Min tn cng vo Vit Nam, ti vng H Tin,

An Giang, Tht Sn nhng b y lui.

Cuc Nam tin v bnh nh ti thi im ny c xem l chm dt, min Nam Vit Nam tip tc cng

trnh khn hoang nng nghip trn vng t mi

VIT NAM, MT TRNG HP C BIT

Bi vit sau y l mt nhn xt ca hc gi L.A. Williams trong cuc nghin cu kho st lch s

cc dn tc vng ng Nam . Tc gi cho rng Vit Nam l mt trng hp c bit, bi v dn

tc Vit c tinh thn i quc cao nht ng Nam nn mi tn ti v m rng bin cng

c nh ngy nay.

Nn vn minh Trung hoa pht trin t ven sng Hong H pha Bc theo thi gian m lan dn xung pha

Nam. Cc dn tc khng phi ngi Trung Hoa sng trn cc vng t m vn minh Trung Hoa trn ti xm

chim, ng nhin phi chn mt trong hai gii php: hoc chp nhn b ng ha, hoc b t m tin xa

v phng Nam.

Pha Nam dng sng Dng T c mt dn tc m ngi Tu gi l dng Vit tc. Trong khi cc chng tc

sng min Bc sng Dng T b Trung Hoa ng ha v nut trn t th k th ba trc Ty lch, th

chng tc sng min Nam sng Dng T khng b tiu dit bi sc xm chim ca Trung Hoa. Do


, khi triu i Trung Hoa u tin sp vo cui th k th ba trc Ty lch, c mt dn tc t mnh

danh l Nam Vit thit lp mt vng quc phng Nam, m ngi Tu gi l Nam Yueh (Nam Vit) v

sau ny tr thnh dn tc Vit Nam.

Sau khong 100 nm c lp, vng quc ny b nh Hn xm chim, h cho ti nm 939 sau Ty lch.

Trong thi k gn 1,000 nm Nam Vit mt ch quyn, ngi Tu t ra ci tn An Nam, c ngha l Min

Nam an bi ng l c Trung Hoa khng ch bng sc mnh qun s.

Mt ngn nm h l thi lng rt di, d Trung Hoa nut trn Vit Nam qua phng thc ng

ha. Nhng dn tc Vit khng chnh sch ng ha . Hc v vit ch Tu c tng lp tr thc

Vit chp nhn, Khng gio v Pht gio i tha du nhp vo x hi Vit Nam, h thng cai tr vi nhn s

c sp t iu khin bi Trung Hoa, l cc kh gii ng ha tng dit chng nhiu dn tc ri.

Suy lun t tin l , rt kh m tin rng dn tc Vit Nam li c th t tn qua 1,000 nm Tu h.

Cha kha ca b quyt chng ng ha ca dn tc Vit Nam c l nm su vnh vin trong lch

s bt thnh vn ca lng x Vit Nam. Cho nn ch c th hiu mt cch tng qut m khng th

phn tch khc chit bng d kin. S gii thch hu l v duy nht l tinh thn bt khut t tn

ca dn tc Vit dng i ph sc mnh qun s v vn ha ca Trung Hoa.

Ngi Vit vn s dng ngn ng Vit sut mt ngn nm Bc thuc, l s biu hiu r rng

ca bn nng t tn. Tuy c mn hng ngn ch vit ca Tu, nhng vn khng nh mt nn

tng vn ha v ngn ng Vit. Th gii ngy nay tm hiu kh nhiu v i quc tnh qua ngn

ng, cho nn phi nhn thc rng dn tc Nam Vit chng t mt ch mnh m, nhit thnh

bo v ngn ng ca h.

Vn ha dn gian th hin qua cc thn thoi v phong tc lng x, chnh l nn tng t tn Vit tnh; do

, khng c g ng ngc nhin v trng hung cc quan cai tr ngi Tu v ngi Vit, tc l nhng s

gi ca chnh sch ng ha, u b dn lng xa lnh. Tinh thn khng ngoi xm l ng lc kch thch

ch c lp quc gia. Sau 10 th k b Tu h, dn tc Vit Nam ng ln vi truyn thng ho hng

chin u dng cm, c th c xem l mt dn tc c tinh thn i quc cao nht ng Nam .

Ngoi ra, cn c th ni rng tinh thn t ch c bo tn trn vn bi giai tng dn chng Vit

nng thn lng x, th sc mnh cn bn trong cuc chin u chng xm lc Trung Hoa chnh

l nhng i binh nng dn i tin phong trong cuc chin gii phng quc gia , ni theo ngn

ng Mao Trch ng sau ny.

Tt c nhng mu xm lc Vit Nam ca Trung Hoa t th k 11 n th k 19, u phi tht


bi. Qun Mng C ko i hng binh sang xm chim Vit Nam, ri n triu i nh Minh, nh

Thanh, th k 17, 18 tt c b dn tc Vit nh cho i bi.

Cho nn phi ni rng s kin ho hng sng chi lu di trong Vit s, chnh l cuc chin u

chng xm lc Trung Hoa ca dn tc Vit Nam t tn t ch.

T bc u lp quc cho n lc xc nh bin gii hin nay ca n v Quc gia Vit Nam t i Nam Quan

n mi C Mau, dng Vit s ghi chp nhng trang au thng en ti ca cc thi k b ngoi thuc,

nhng li sng rc ln mt cch huy hong vi nhng trang s ho hng chi li, th hin c tnh c bit

ca mt dn tc c ch bn b do dai, c kh nng ng ha phi thng, c tinh thn qut cng bt

khut t tn v m mang b ci.

Nhng t th k 19, khi cc quc Ty phng i chim thuc a ti khu vc chu, dng lch s Vit

Nam i vo mt khc quanh mi: Nc Php em qun i vin chinh vi v kh ti tn thi , khi s cuc

xm lc Vit Nam.

T y, Vit Nam bc vo k nguyn tip xc vi Ty phng. V trong k nguyn ny, xut hin tng phi

Bu Sn K Hng t min tn a Nam Vit, tin thn ca t chc Pht Gio Ha Ho s c trnh by

trong cun sch ny.

Chng 2: Php Xm Lc V Cuc Khng Chin Ca Dn Tc Vn

Tin trnh Ty phng xm nhp ng phng c th xem l khi u t chuyn i phng ng ca Marco

Polo (1275-1292). Ty phng sang ng phng trc ht l cc gio s vi mc ch truyn o. Sau

l cc t hp t bn n vi mc ch trc li thng mi. Vo cui th k 18, cc quc Ty phng tranh

ginh ln nhau chim thuc a. Ngn gi thi t Ty phng n ng phng em vo Chu

lung vn minh duy l v c kh, to nhng thay i ln lao v vn ha, kinh t v x hi ti khu vc ny.

Ting i bc u tin ca hai chin hm Php l La Gloire v La Victorieuse bn vo lnh th Vit Nam (

Nng) nm 1847, bo hiu thc dn xm lc ca quc Php, dng qun lc nh chim ng

Dng, song hnh vi hnh ng tng t ca cc quc Ty phng khc: Anh, Ha Lan, B o Nha, Y

Pha Nho, ti Chu. Lc l nm th 7 triu vua Thiu Tr, cng l nm u tin triu vua T c, 800

qu n i bc lm thit hi my ngn sinh mng Vit Nam, m u cho mt giai on rt nhiu bi

thng ca dn tc ny.

V nhng kh khn ni b ca nc Php, cho nn mi n nm 1856, Hong N Ph Lun III mi ly


quyt nh thc s c binh nh chim Vit Nam. Ngy 26-9-1856, chin hm Catinat n i bc vo

Nng. Chin thut xm lc ca Php nhm chim ly min Nam trc ht, lm u cu qun s chnh

tr tin dn ra Bc, Trung Vit, Cao Min v Ai Lao, bng ngoi giao, qun s nhng chnh yu l sc mnh

ca qun i. Nm 1862, qun Php chim xong ba tnh min ng, v n 1867 chim thm ba tnh min

Ty Nam Vit, ri sau tin ra min Bc. Cuc xm lng ny hon thnh nm 1887, sau khi Php dn

xp vi Trung Hoa, k kt hip c Thin Tn gia Patentre v L Hng Chng 27-4-1885, theo Trung

Hoa cng nhn cuc bo h ca nc Php ti Vit Nam (*) .

Tuy rng qun Php chim c ton b lnh th Vit Nam, nhng khng phi l mt cuc xm lc

d dng. Qun i Php tuy hng hu v c u th v kh, nhng phi chu rt nhiu thit hi i ph

vi sc khng mnh lit v do dai ca qun v dn Vit Nam, rng r sut ba mi nm, t 1860 n

1887. y l cha k n lc ngoi giao ca Php tha hip quyn li vi triu nh Mn Thanh qua hip c

Thin Tn, nhm to tnh trng ha hon vi Trung Quc, khi phi bn tm n s can thip ca Trung

Quc, m dn n lc vo hnh ng qun s nh chim Vit Nam.

Nm 1887 l thi im m qun Php cho l hon thnh cuc xm lc qun s ti Vit Nam, v cng

nm Php thc hin cng cuc thng nht b my cai tr thuc a, t vin ton quyn u tin iu

khin b my thng tr ng Dng. Tuy nhin, s khng ca dn tc Vit Nam khng chm dt thi

im 1887, m cn tip tc sut t cho n khi Php phi chnh thc ra i, ri khi v tr quyn lc ti

Vit Nam, nm 1956.

y l cuc cch mng gii phng dn tc, ngi Vit Nam khng chp nhn uy quyn thng tr ca thc

dn Php, kt thnh nhng phong tro lin tc tranh u i li ch quyn c lp t do ca dn tc Vit

Nam.

Trong lch s nhn loi, nhng cuc xm chim thuc a thng d dng thnh cng giai on u, giai

on nh chim bng qun s, nhng li gp nhiu kh khn cht vt giai on sau. l giai on

khng vn ha ca dn tc b tr i ph vi ngoi bang thng tr. Tin trnh xm chim v thng tr ca

Php ti Vit Nam, cng khng thot khi quy lut lch s .

Giai on u, vi khoa hc chin tranh tin b v v kh tn tin ca th k 19, qun i Php c u th

chin thng ti Vit Nam. Qun lc ca triu nh v ca cc t chc nhn dn v trang khng chin, tuy

chin u dng cm, hy sinh cao , vi lng yu nc nhit thnh, nhng v yu th v v kh, v cha c

kin thc mi ng ph hu hiu vi khoa hc chin tranh c gii ca Ty phng, cho nn rt cuc

phi tht bi v qun s.


Sau cuc trng k khng chin gn 40 nm (1856-1895), tuy rng cc phong tro khng chin v trang

cn hot ng l t cc a phng, qun i Php lm ch c tnh hnh qun s trn ton b lnh

th Vit Nam. (Ghi ch: 1856 chin hm Php bn vo Nng, v 1895, phong tro vn thn khng chin

Phan nh Phng tan r).

Sau giai on chin thng qun s, b my thng tr Php ti Vit Nam gp nhiu kh khn phc tp hn

trong vic i ph vi cuc khng mun hnh vn trng, khng cng khai, khng chin ly, m m thm,

kn o, b mt, bn b do dai, din ra thng trc trong tm l v thi ca ngi dn Vit. Tinh thn i

quc, kht vng t do, thc c lp thm nhun su xa trong tm hn ngi dn Vit t my ngn nm

lch s, khng th no b dp tt hay bp cht mt cch d dng ging nh s chin thng ca mt qun i

mnh i vi mt qun lc yu th. Sc mnh vt cht khng th tiu dit c nhng tnh cm phi vt

cht. C nhin, khi Php dng v lc, nh t, lut l khc nghit, khng b n p i ph, th ngi Vit

phi lui bc trc sc mnh. Nhng ch l bc lui tm thi, khi c c hi no , mt bin c xy ra,

l lp tc tim lc khng li bc pht n bng mnh lit, khng lng trc c.

1- PHONG TRO VN THN CN VNG KHNG PHP

Cc t chc khng Php pht sanh trc ht ti Nam Vit, ngay t lc qun i xm lc Php t chn ln

lnh th Vit Nam nm 1860. Phong tro pht khi ti min ng, sau lan rng khp Nam Vit ri khp

nc Vit Nam. l phn ng chung ca dn tc chng ngoi xm, h qun Php chim c ni no, l t

chc khng Php lp tc pht sanh ti ni .

c tnh cn bn chung ca cc phong tro ny l Vn thn Cn Vng. Ngha l cc t chc khng Php

c lnh o bi gii Vn thn, tc gii S phu Nho hc tng ng vai tr lnh o hng dn qun

chng. Gii s phu quy t dn chng ni dy nh Php phc hi uy quyn triu nh, tc l nh vua Vit

Nam (cn vng). V mt t tng, gii s phu thm nhun Nho gio, t mi tng quan qun thn ln

trn ht (Tam cng: Qun thn, Ph t, Phu th) xem nh Vua l biu tng quc gia, v trung qun ng

ngha vi i quc. V mt x hi, gii s phu c dn chng knh trng, nghe theo, phn ng truyn b

gio dc trong vng, cho nn khi dng c khi ngha chng Php, h c kh nng huy ng qun chng

tham gia. ng nhin cc phong tro khng Php thi k u tin cho ti cui th k 19, u do gii s phu

lnh o v mang t tng phc v triu nh, c mc ch nh ui Php, ti lp ch qun ch

truyn thng.

T 1860 n 1885, nhiu t chc khi ngha chng Php xut hin, trong lch s Vit Nam ghi nhn

cc t chc sau y c tm quan trng cao hn ht:


Nguyn Trung Trc 1860-1868, Trng Cng nh 1861-1864, Nguyn Hu Hun 1863-1868, V Duy

Dng 1865-1866, Trn Vn Thnh 1865-1873, inh Cng Trng 1866-1867, Nguyn Thin Thut 1885-

1889, Phan nh Phng 1885-1895, Hong Hoa Thm 1887-1913.

Tt c nhng lnh t khng Php ny tht bi, mc d h chin u rt dng cm. L do tht bi l:

ln u tin binh s Vit Nam phi ng u vi mt lc lng qun s ch khc hn vi tt c qun i

ch m h phi ng u trong lch s, nh qun Trung Hoa, Chim Thnh, Chn Lp. iu kin chin

trng, v kh, chin thut, v trnh tin ha trc kia khng c s cch bit qu ng gia cc ch th

Chu, trn cc chin trng Chu. Cn Php l mt ch th hon ton xa l, vi khoa hc chin tranh

khc, phng php chin u khc, v cc loi v kh c gii tin b rt xa so vi v kh c in th s ca

Vit Nam...

Do , tng quan lc lng trong cuc chin u ny trn phng din kh gii tin b, rt chnh lch v

c hi cho khng chin Vit Nam. Mc d t nhng thng li ngoi hng vi v kh yu km, nh nhng

trn nh chm tu Php ti Nht To hay h n Php ti Kin Giang do lnh t Nguyn Trung Trc ch

huy, nhng rt cuc cc lnh t khng chin b Php bt git hay t trn, vn danh k yu nc, sau khi

x thn em nhit tnh v dng cm c b p s thua thit v v kh, s tht th v lc lng qun

s so vi qun Php.

Phong tro Vn thn Cn vng khng Php c xem nh chm dt sau khi nh lnh t Cn vng ni

ting trong lch s l Phan nh Phng t th nm 1895. Cng t y, theo s phn nh ca cc nh bin

kho Vit s, t tng Cn vng bt u phai lt trong bi cnh x hi mi, nhng ch cho t tng canh

tn hng v quc gia dn tc, hn l sng cht v Vua.

2- GIAI ON QU : CCH MNG CHUYN HNG CANH TN

Mc du sau 1895, vn cn nhng n lc l t ca cc t chc v trang khng Php, v phong tro Cn

vng Hong Hoa Thm khi u nm 1887 ti Bc Vit cng cn tn ti cho n 1910, nhng ngi Vit

Nam bt u c nhng nhn thc mi, trc mt hon cnh mi, chuyn cch mng gii phng dn

tc sang khuynh hng mi, hnh thc t chc mi, phng php hnh ng mi. Tm gi l khuynh hng

canh tn.

Thc t trc mt cho thy rng cc phong tro Cn vng tht bi bi thua km v kh, v nu tip tc

khng chin trong nhng iu kin c, s phi kh khn hn. By gi qun i Php cng c v th v

kim sot c tnh hnh, c hy sinh thm na di hnh thc chin u thun ty qun s, m khng c ci

tin v v trang v phng php cng s nh tht bi thm m thi.


X hi Vit Nam trong hai thp nin u ca th k 20 tt nhin du nhp nh hng ca t tng v vn

minh ty phng, qua s hin din ca ngi Php ti ng Dng, v s m rng chn tri kin thc ca

ngi Vit trc hon cnh mi ca th gii. Gii s phu yu nc cng thc tro lu tin ha v vt cht

v thay i v t tng. Trong bi cnh mt x hi ang chuyn hng , t tng trung qun tuyt i v

qun quyn truyn thng m nht i, cc quan nim v dn ch, t do manh nha v pht trin. Cho nn

chnh gii s phu Nho hc, trong vai tr lnh o cch mng Vit Nam, cng t h thay i khuynh hng

cch mng, t ch trng qun ch tuyt i, sang qun ch lp hin nh gng nc Nht.

Do , mt s s phu Vit Nam tm cch xut dng, sang Nht Bn v Trung Hoa (Tng Bt H, Phan Bi

Chu, K Ngoi Hu Cng ,...) vi ba mc ch: tm mua v kh mi, tm s ym tr bn ngoi, v t

chc a thanh nin Vit ra ngoi quc hc hi vn minh tin b mi (o luyn nhn ti). Hai t chc

quan trng nht trong giai on ny l ng Du (xut dng) v ng kinh Ngha thc (ti H Ni).

Nhn ra bn ngoi th gii, ngi Vit c thc cch mng v chnh tr, nhn thy cc bin c mi xy ra

gia Nht Bn v Trung Hoa (nm 1885 Trung Hoa phi nhng o i Loan cho Nht cai tr trong nhng

iu kin thua thit) gia Nht Bn v nc Nga trong trn hi chin 1904-1905 (Nga tht bi). Hai bin c

ny nh nhng tia sng mi khch l ngi Vit Nam i theo tm gng canh tn ca nc Nht trong cng

cuc u tranh gii phng dn tc.

Thm vo , cuc cch mng dn quyn Tn Hi 1911 ti Trung Hoa, ri cuc cch mng thng 10-1917

ti Nga, chm dt cc ch qun ch, l nhng ng lc thc y khuynh hng cch mng ca ngi

Vit phi tin ti bng nhng bc canh tn mnh dn hn na. nht th chin 1914-1918 a mt

s kh nhiu thanh nin Vit sang tham chin ti u Chu trong hng ng qun i Php, lp ngi ny

em v Vit Nam mt s nhn xt v np sinh hot, v t tng m h hp th trong khng kh t do

dn ch ti nc Php v u chu. Cc t tng gia ng phng Khang Hu Vi, Lng Khi Siu xng

cuc canh tn mnh m cho x hi Chu, cng to nh hng kh su rng i vi cc s phu Vit Nam.

Cc bin chuyn k trn, ng thi vi cc sinh hot gio dc v kinh t x hi trong ch cai tr ca ngi

Php, to nn trong x hi Vit Nam mt lp ngi mi, v t tng cng nh v v tr x hi. Lp ngi

ny c xem nh lp tiu t sn kiu Ty u, hp th t tng vn minh Ty phng, vi kin thc v suy

lun duy l, bc nhng bc di hn v mnh hn l ch trng canh tn gii hn ca gii s phu nho

hc. y l lp thanh nin Vit Nam mi, dt khot t b ch trng cch mng cn vng, i thng vo

con ng dn ch ha. Cng t thi k ny, vai tr ca gii s phu nho hc ch cn gii hn v tr lnh o

tinh thn, nh nhng b uc lch s v nhng tm gng hy sinh v nc. Chnh gii tr thc tn hc sau

ny s tr thnh lp lnh o cng cuc cch mng gii phng dn tc trong mt bi cnh x hi mi.


3- GIAI ON CANH TN: CCH MNG VI THC DN TC DN CH

Bt u vo thp nin 30, ngi Vit Nam yu nc thc rng h tham gia cch mng khng phi phc

hi ch qun quyn, cng khng phi v lng trung thnh vi Thin t (vua cha), m chnh l phc

v quc gia v dn tc, v thit lp mt ch t do dn ch trong mt nc Vit Nam c lp. Tuy

nim qun ch lp hin vn cn phn no gi tr trong np suy ngh ca qun chng trong mt nc c

truyn thng qun ch lu i, nhng phn ng gii thanh nin u biu l khuynh hng dn ch t do

rt r rt v mnh m.

Mt khuynh hng cc oan cng pht sinh trong gii tr thc tn hc. l lp ngi hng v ch thuyt

Mc xt, v h cho rng Nga S s gip h chng li quc t bn. S ngi ny la chn con ng i

vo h thng cng sn quc t, da vo Nga S Vit chng Php, ui Php, ri sau thc hin mt

cuc cch mng v sn ti Vit Nam, trong tin trnh v sn ha th gii.

Trong giai on ny, khi u t thp nin 30, nhiu t chc cch mng Vit Nam xut hin, v mt s

cn tn ti n by gi.

Nam ng Th X (1927) sau tr thnh Vit Nam Quc Dn ng, vi cuc ni dy lch s ti Yn By, do

lnh t Nguyn Thi Hc cm u (10-2-1930), 13 chin s VNQD b Php hnh quyt.

i Vit Quc Dn ng thnh lp nm 1941 bi lnh t Trng T Anh, ng b Cng sn h st nm 1946.

i Vit Duy Dn ng thnh lp nm 1942, bi lnh t L ng A. ng mt tch trong t khng b ti Ha

Bnh nm 1946, Cng sn h st nhiu cn b ca ng ny.

Vit Nam Phc Quc Hi, thnh lp bi K ngoi hu Cng , tn cng v tr qun s Php ti Lng Sn

nm 1940, lnh t Trn Trung Lp b git. K ngoi hu Cng t th nm 1951 ti ng Kinh (Nht).

ng Dng Cng Sn ng thnh lp nm 1930 do H Ch Minh, da vo h thng Cng sn tam quc

t Nga S, ot thng li u tranh ti Vit Nam. ng ny cai tr min Bc Vit Nam t 1954 n

1975, v cai tr ton b Vit Nam sau 30-4-1975.

Pht Gio Ha Ho, mt tn gio cch mng thnh lp nm 1939 ti min Nam Vit Nam, do Gio Ch

Hunh Ph S, v sau ny thnh lp thm chnh ng Vit Nam Dn Ch X Hi (1946). Nm 1947, Gio

Ch Hunh Ph S b Cng sn m hi v vng mt t thi im .


Cao i Gio, mt tn gio cch mng khc thnh lp ti min Nam, sau 1928, bi ng Ng Vn Chiu, v

sau c ch o bi H Php Phm Cng Tc. ng b Php bt v y bit x ti Madagascar, ri sau

ny t trn ti Cao Min trong giai on i lu vong thi ch Ng nh Dim.

Ngoi cc t chc cch mng trn y c xem l vn tip tc hot ng v tn ti t khi thnh lp n

ngy nay, cn c nhiu nhm tranh u khc c tm vc gii hn v i sng ngn ngi hn, nh: Vit Nam

Ngha on, Vit Nam Hng Quc (1925), Vit Nam Thanh nin Cch mng, Tn Vit Cch Mng ng

(1925), Phm Hng Thi, Trnh Vn Cn... Trong Nam Vit c cc phong tro Thin a Hi, ng Vit Nam

Quc Gia c Lp, ng Lp Hin, nhm T, t chc Bnh Xuyn... u c ng gp vo cng cuc

u tranh chng thc dn Php gii phng dn tc. Cc t chc ny ngy nay khng cn hot ng v

hin din nh mt chnh ng hay t chc na, tuy rng vn cn nhng c nhn bo tn danh ngha.

Nhng tt c u nh cc mnh vn trong kin trc Cch mng Vit Nam, b nghin nt bi khng b n

p ca thc dn, cng sn v cc ch cng ha sau 1954.

Trong giai on canh tn ny, cc t chc cch mng p dng hnh thc t chc, phng php v chin

thut u tranh khc vi giai on Cn vng. Hnh thc t chc c tnh cch dn ch, v tp th ch huy,

thay v lnh t ch nh trc kia. Phng php u tranh by gi a dng, ch khng ch c v trang khng

chin. Cc t chc ny vn dng lc lng qun chng vo u tranh, tham gia biu tnh chng i, s dng

hiu lc vn ha vo cng tc tuyn truyn cch mng, hoc nu ln cc yu sch cng khai, hoc t chc

b mt m st ph hoi ch... V chin thut, cc t chc u tranh ny a dn phong tro cch mng t

cc hnh thc chnh tr sang cch mng, t n ha sang bo lc, t phn i bt hp tc sang v trang

khng chin... y cng l nhng phng php v chin thut u tranh thch hp vi tng hon cnh mi,

v mt phn c du nhp vo Vit Nam qua cc sch v v kinh nghim Ty phng.

4- HAI KHUYNH HNG QUC GIA V QUC T

iu quan trng ny sanh trong giai on ny v s chi phi lu di tng lai nc Vit Nam, l s manh

nha ca hai khuynh hng d bit v i nghch trong hng ng cch mng chng li thc dn Php. Tuy

rng mi t chc cch mng u theo ch thuyt ring, nhng ni chung, tt c u nu ln mc tiu l i

ch quyn c lp quc gia, cho nn tt c cc t chc cch mng ny c xp hng chung vo mt khi

quen gi l Khi Quc Gia. Duy c mt t chc t tch mnh ra khi Khi Quc Gia, i theo h thng quc

t ca cng sn ch ngha, vi mc tiu ti hu khng phi l c lp quc gia, m l v sn ha ton th

gii. l ng Dng Cng Sn ng do H Ch Minh thnh lp nm 1930, da vo Mc T Khoa, v c

Nga S ym tr.


Vi chiu bi chng quc t bn thc dn gii phng cc dn tc nhc tiu b tr , Nga S lm cho

mt s ngi Vit Nam tin theo v da vo Mc T Khoa thc hin cch mng. Ngc li, nhng chin s

cch mng Vit Nam trong Khi Quc Gia li cho rng ng Cng sn ng Dng nm trong h thng quc

t ca Nga S, ch nu mc tiu gii phng dn tc lm bnh phong tr hnh m vn dng qun chng,

gy to uy th, trong mt giai on chin lc.

S khc bit ch trng ng li ny tim tng trong lc u sau t thng 9-1945, n bng thnh cuc

xung t mnh lit gia hai khuynh hng Quc gia v Quc t vo u thp nin 50, v tr thnh i

nghch st mu di hnh thc chin tranh thc s khi chnh ph H Ch Minh thi hnh chnh sch n p

i lp t thng 8-1945.

S bng n nh th chin vo thng 9-1939 l c hi thun tin cho dn tc Vit Nam pht ng va tng

gia n lc cch mng gii phng dn tc. Qun i Nht Bn n ng Dng, v nc Vit Nam b t vo

tnh th mt c hai trng di s cai tr ca hai quc: Php v Nht. Tnh trng ny ko di n 9-3-

1945, qun i Nht lt b my quyn lc Php ti ng Dng, to c hi duy nht cho Hong Bo

i tuyn b Vit Nam c Lp, sau trn 80 nm Php thuc. Tuy nhin, Nht Bn cng khng c thin ch

thc s tr c lp cho dn tc Vit Nam cho nn b my qun phit Nht vn nm quyn thng tr, trong

khi chnh ph c lp u tin do th tng Trn Trng Kim cm u khng c thc quyn, mc du l

mt ni cc gm nhng nh tr thc khoa bng ni ting thi , tuy giu lng yu nc, nhng yu km

thc chnh tr, khng nhn thc c him ha cng sn, do cho Vit Minh, khng nhn thc c

him ha cng sn, do cho Vit Minh cp mt c chnh quyn ln ci th ch ng.

Ch nm thng sau, Nht hong u hng ng minh, nh th chin chm dt, ton dn Vit Nam ng

lot ng dy i c lp tht s. y l cao im ca phong tro cch mng gii phng dn tc, c

mnh danh l Cch mng Thng Tm (1945). Nhng cng t , khi u nhng kh khn khng khip v

au kh trng k cho dn tc Vit Nam.

T bn ngoi, o qun vin chinh Php ln ng sang ti chim ng Dng. T bn trong, ng Cng

sn ng Dng p dng k thut v th on c hun luyn nghin cu t Mc T Khoa, chim

ot quyn bnh lnh o, th hin vo chin thut hai mt: Mt mt H Ch Minh tha hip vi Php chp

nhn qun i vin chinh Php ca tng Leclerc b ln Bc Vit hu nh i ly s cng nhn ca

chnh ph Php H Ch Minh c t cch i din chnh thc quc gia Vit Nam; v mt khc, da vo v

th chnh quyn, ng Cng sn ng Dng thi hnh k hoch tiu dit cc t chc v lnh t cch mng

no khng ng vi ng li ca h. Nhng nn nhn u tin ca chnh sch tiu dit i lp ny l cc

t chc Pht Gio Ha Ho, Cao i, T, Quc gia c lp ng trong min Nam, v cc chnh ng Vit

Nam Cch Mng ng Minh Hi, Vit Nam Quc Dn ng, i Vit v Duy Dn ng min Bc, tt c


u b Cng sn khng b v st hi rt khc nghit.

T v sau mi mu thun gia hai khuynh hng Quc gia v Quc t trong hng ng cch mng chng

Php ti Vit Nam tr thnh mt cuc chin tranh thc h, khng cn ch gii hn trong phm vi lnh th

Vit Nam, m cng ngy cng m rng ra tr thnh cuc tranh chp quc t gia Hoa K tiu biu cho

khi T bn v Th gii T do, v bn kia l Nga S cm u khi Cng sn quc t.

Vi s can thip quc t, cuc chin ti Vit Nam khi u l chin tranh chng thc dn xm lc Php, vi

mc tiu c lp quc gia, sau ny bin thi thnh mt cuc th gii chin tranh tuy gii hn v a d,

nhng lin h mt thit n quyn li chin lc ca cc siu cng v cc khi quyn lc quc t.

Trong khi hu ht nhng cuc tranh u gii phng dn tc ca cc nc nhc tiu b tr t trc nh

th chin, a cc dn tc ny n c lp v ha bnh khi ch quyn t nc c ly li, th cuc

chin ti Vit Nam vn cn tip tc, cho mi n ngy nay, m vn cha thy c vin tng ca s chm

dt. Nu k t 22-9-1940 l ngy qun i Nht trn t Qung Ty sang Lng Sn, khi u khng kh

chin tranh trn lnh th Vit Nam, cho n thi im 1987 ny, th cuc chin Vit Nam ko di gn na

th k ri. Mt iu rt r rng c rt ra trong s so snh Vit Nam vi cc quc gia b tr trc nh th

chin, l: ti Vit Nam xy ra hai cuc chin tranh cch mng: Khi u l cch mng gii phng dn tc,

nhng sau l chin tranh do Mt Cu v H Ni ko di thm thc hin cch mng v sn quc t.

V chnh l thm trng ca dn tc Vit Nam.

5- NHN XT V U TH CA CNG SN TI VIT NAM

Hu ht cc thuc a c ca Php ngy nay c lp v ha bnh, ngoi tr Vit Nam vn trin min

trong chin tranh v ang l mt trong nhng quc gia ngho kh nht th gii. D c bin bch cch no

cng khng th ph nhn nguyn nhn chnh yu l do ng Cng Sn ca ng H Ch Minh nhn mc

tiu c lp quc gia ch l mt chng ng trn l trnh v sn ha th gii, do m ng phi tip tc

chin tranh t mc tiu chin lc ti hu ca Cng sn quc t.

Dn tc Vit Nam tham gia cch mng vi mc tiu ch quyn c lp, nhng ng H Ch Minh li dng

lng yu nc phc v cho mc tiu ring ca ng Cng Sn.

Cu Tng thng Hu K Richard Nixon trnh by v chin lc quc t lin h n Vit Nam, trong cun sch

No More Vietnams vit nh sau:


Quc gia Vit Nam phi c c lp. Trong hai thp nin 1920 v 1930, s th ght ch thuc a i i

vi thc su xa v quc gia dn tc, kt hp thnh gc r ca phong tro chng Php. Quan im thi

trang cho rng ring ng Cng sn ca H Ch Minh tranh u cho c lp, thc ra ch l quan im m h.

nh Th chin l mt khc quanh lch s. S vic Nht Bn chim lnh vng ng Nam lm tan v

ho quang ca quyn lc thc dn Ty phng. Ngay khi nn c lp quc gia n trong tm tay, th H ch

Minh tn nhn tiu dit cc t chc chnh tr i lp. Trong thi k nh th chin, h H cn thn tnh

ton trc nhng bc i sau ny nm ly chnh quyn. Khi nh Th chin va chm dt, c hi n,

h H p dng th on nham him v tn c tiu dit nhng phn t i lp no c t chc v trang.

Khi Nht Bn u hng, H Ch Minh nhanh chn nhy thng vo chim khong trng quyn lc... (*)

Hc gi D.G.E. Hall khng nh quy trch cho chnh sch thin cn v ngoan c ca Php nh l nguyn

nhn chnh yu to nn u th v sc mnh ca Cng sn ti ng Dng:

iu bt hnh l chnh s ngoan c ca Php to ra tnh hung . Trong khi cng sn cc quc gia

khc tht bi, v khng cn hp dn i vi a s qun chng, th ring ti ng Php, Cng sn li u

thng, chim c quyn lnh o trn cc ng phi yu nc. Nguyn nhn duy nht l thi ngoan c

ca Php... (**)

Mt tc gi khc biu l quan im tng kt tin trnh cch mng gii phng dn tc ca Vit Nam nh

sau:

Tht vy, Vit Nam l mt trng hp c bit, nhng dn tc Vit Nam l mt dn tc bt hnh nht th

gii. Trong khi cc dn tc khc ng Nam thot khi ch thng tr ca thc dn v tr thnh cc

quc gia c lp thnh vng, th Vit Nam vn tip tc au kh trong chin tranh trng k. l s bt

hnh ton din v ln lao. V a l chnh tr, Vit Nam l mt quc gia b khng l Trung Quc lin tc uy

hip, sut t nm 111 trc Ty lch, cho n th k 17, Vit Nam tri qua bit bao hy sinh ln lao t

v v bo tn n v quc gia.

iu bt hnh th hai l do nh mnh lch s, Vit Nam b thng tr bi thc dn Php, mt quc thin

cn v tham tn nht. nh Th chin chm dt l c hi chung, cc quc u chp nhn tr ch quyn

c lp cho cc thuc a, ch ring c Php l ngoan c, em chin hm v qun i vin chinh n ti lp

quyn lc thuc a ti Vit Nam, nh lm th k 19. V tham vng quyn li, Php bt tay vi qu

Satan, tc hp tc vi tay sai ca Mc T Khoa, thay v phi hp tc vi dn tc Vit Nam. Qua thng

thuyt v hip c, Php to cho H Ch Minh v ng Cng sn Vit Nam v th chnh thng nm quyn cai

tr Vit Nam; nh u th chnh quyn m H Ch Minh tiu dit cc lnh t cch mng quc gia, ri


sau li quay mt nh Php.

C bm ly th ch ng, Php xoay qua iu nh vi nhng gii i lp H Ch Minh, trong mt gii php

quc gia, nhng vn nui dng m mu en ti u c c hai phe quc gia v cng sn, th li ring

cho quc Php. Thc dn Php khng bao gi thc tm mun tr ch quyn c lp cho dn tc Vit

Nam. Thi ca Php lm suy yu uy tn ca nhng ngi Vit i quc theo khuynh hng quc gia,

a dn n tht bi qun s ti chin trng in Bin Ph v sau ht a n vic k kt hip nh Gi

neo 1954, Php trao cho H Ch Minh ton quyn thng tr min Bc Vit Nam, lm bn p tin chim

ton b lnh th nm 1975.

iu bt hnh sau cng ca Vit Nam l ng minh Hoa K. Nhn danh i cng quc lnh o bo v th

gii t do, Hu K li hnh ng thiu t tng v thiu quyt tm ca cp lnh o. Cho nn sau bao

nhiu xng mu hy sinh bo v tin n cho th gii t do, bng nhin Vit Nam b ng minh Hu K

b ri, v lc Hu K thay i mc tiu chin lc, hy sinh Vit Nam cho quyn li ring ca Hoa k.

Lch s li mt ln na ti din: Vit Nam li tr thnh nn nhn ca quyn li chin lc siu cng, trong

lch s hin i cng ging nh trong thi trung c xa kia.

Rt cuc ngy 30-4-1975, thit gip xa Nga S cn sp ca dinh c Lp ti Sign. i vi Hu K, mt

trang s Vit Nam lt qua, mt giai on cuc chin Vit Nam chm dt. V giai on mi bt u, y l

lc hn gn nhng vt thng chin tranh, ha gii dn tc, ti thit quc gia, thc hin cc nguyn vng

ca ngi dn. Nhng li khng phi l mc tiu ca ng Cng sn Vit Nam. ng ny khng ngh n

nn c lp quc gia m cn phi tin ln mc tiu v sn ha th gii, cho nn cha cho dn tc Vit Nam

c sng ha bnh v ti thit.

Trn 10 nm i qua, vn cha c c lp ha bnh, v cu ni khng c g qu hn c lp t do ca H

Ch Minh r rng ch l chiu bi giai on la phnh dn tc Vit.

Vi chnh quyn trong tay ng Cng sn, dn tc Vit Nam tip tc sng trong chin tranh v ngho i

thm. Bit n bao gi cuc cch mng ca dn tc Vit Nam t n mc tiu T do v c lp?

Hy nghe thm mt ngi Php nhn xt v chnh sch sai lm ca chnh ph Php ti Vit Nam, vi s

khng nh rng chnh Php lm cho Vit Nam mt vo tay Cng sn. Linh mc Seitz, n truyn o ti

Vit Nam t 1937, nu ra cc nhn xt sau y tr li cu hi Ti sao chin tranh Vit Nam ko di

lu nh vy, v ti sao Cng sn thng th?

Khng th hiu c thm kch ngy nay ca dn tc Vit Nam, nu khng tm hiu cc nguyn nhn xa xa


ca cuc chin ti .

Trc khi lnh nhim v sang Vit Nam, ti c tham d tun l hi tho ti chnh sch thuc , v

nh rng lp trng ca gio hi Php l Mi chnh sch thuc a u thng tr c mt thi gian m

thi v u phi kt thc vi s trng thnh ca dn tc b tr. Cng ging nh Lyautey ni: Mt thuc

a c cai tr tt ng nhin phi t s trng thnh, nu khng c th l do chnh sch cai tr sai

lm v. (Une colonie bien administre volue ncessairement vers son mancipation, sinon cest qelle est

mal administre.)

Nm 1937, ti n Vit Nam, thuc a Php ang tin mnh, nhng iu u tin ti cm nhn l chng

ta, mt cng quc thc dn, khng lm ng bn phn hng dn thuc a n trng thnh.

Chng ta khng khm ph v lng gi c lng i quc nng nhit, su xa v kh knh ang si sc

trong tri tim ngi Vit, m c mt chnh sch thch nghi v cp thit. Giai tng tr thc Vit Nam c

nhng ngi xut thn cc i hc danh ting (Polytechnique, Centrale) ca Php, nhng khi hi hng h

b bc i nh thuc cp ch khng c xem nh nhng tr thc lnh o x s h. l chnh chng ta

o luyn h thnh nhng ch th tng lai. Nhng ngi Vit i quc tr thc , nui nng nguyn vng

x s mnh c c lp, nhng trong tnh hung b chng ta i x bc i nh th, th hi h phi hng

v u? Hng v chnh quc, v ch thi! Sau nht Th chin 1914-1918, nhng tr thc tr ca Vit

Nam tm hng v Cng sn quc t sau cch mng thng 10-1917 ti Nga.

T thi im (thp nin 1920) H Ch Minh b Paris sang Moscow, n khi ng ta nm chnh quyn ti

Hni 1945, dn n s ton chim Vit Nam 1975, ti sng gn 40 nm ti x ny, v c th tm lun

rng nguyn nhn su xa chnh l do li ca Php bt chp tinh thn i quc tim tng trong tri tim

ngi Vit, cho nn hu qu l nn c lp quc gia Vit Nam m Php khng chu trao tr ng cch ng

lc, ng nhin phi b cng chim li bng chin tranh. Chng ta khng bit ng h chnh ngha ca

ngi Vit, th tt c k khc ng vai tr . Chnh l Cng sn.

l tnh hung xy ra: lng i quc, v l tng dn tc ca ngi Vit b Cng sn chp ly. Nga

S o luyn cn b cch mng bng t tng Mc-xt, ri ym tr cc nhu cu vt cht (tin bc, v kh)

cho m cn b nm quyn hnh ti Vit Nam, cng c tng giai on tin chim ton b Vit Nam

nm 1975. l kt qu ca mt giai on bnh trng ch ngha Cng sn trn na th k va qua.

By gi nc Php ngoi nhn li lch s va qua thy rng sau thm kch Vit Nam, n Algrie, chng

ta mi tnh ng tr c lp cho 11 thuc a ti Chu Phi. ng l con ngi vn l k tp s, v s au

thng chnh l ng thy d (LHomme est un apprenti, la douleur est son maitre.)


Nhng iu trnh by s lc trn y v giai on lch s t khi Php n xm chim Vit Nam n khi

Cng sn ton chim lnh th Vit Nam (1856-1975: 110 nm) a ra nh sng mt s im cn bn sau

y:

1. Giai on 90 nm (1856-1945) dn tc Vit Nam m thm chu ng chnh sch thng tr tham lam v

tn bo ca thc dn Php, nhng vn khng lin tip.

2. Giai on k tip 30 nm (1945-1975) dn tc Vit Nam ton b ni dy, chin u chng li ch trng

ti chim thuc a ca Php, nhng rt cuc vn ch l dch ch ti n: thc dn Php ra i (1955) quc

Nga thay th t ton b lnh th Vit Nam trong h thng Cng sn Quc t (1975).

3. Tuy thc dn Php chm dt th lc thng tr Vit Nam t 1955, nhng Php vn l mt nguyn nhn

ca s ton chim Vit Nam 1975 bi cng sn, do chnh sch sai lm i vi dn tc Vit Nam v do ch

trng cu kt vi Cng Sn Vit Nam t 1946 mu ti lp ch tn thuc a ti Vit Nam.

4. Tuy cng cuc tranh u gii phng t nc Vit Nam n nay cha thnh cng, v chnh ngha ca dn

tc Vit Nam b thc dn v cng sn tim ot, nhng dn tc Vit chng t trc th gii ch qut

cng bt khut ca mt dn tc anh hng, qua cuc chin u bo v quyn t tn t ch chng li 1,050

nm h ca Trung Hoa, trn 100 nm h ca Php, v tip tc chng ch trng h ca quc

Nga S.

5. Tuy nhin, ch qut cng bt khut ca dn tc Vit Nam, mc du c xem nh yu t tinh thn

cn bn ca dn tc Vit t tn t ch t giai on lp quc qua bao ln xm lc ca khng l Trung

Hoa, khng quyt nh thng li t khi cc quc Ty phng sang chim thuc a Chu.

Bi v t y Vit Nam phi i ph mt loi xm lc quc t mi l, khc hn tng quan song phng

trc kia gia Trung Hoa v Vit Nam trong hon cnh mt th gii khp kn, khng c s lin kt v can

thip quc t.

T khi cc quc Ty phng chia nhau lm ch cc thuc a Chu, vn mnh cc dn tc b tr khng

nhng b chi phi bi chnh quc thng tr, m cn bi cc p lc quc t khc, chia chc quyn li, nh

hng. Tng quan quc t cng ngy cng cng tr nn a dng, a phng, phc tp, chng cht thnh

nhng si dy tri buc cc nc nh trong cc tnh trng yu km tht th, mt ch ng. Th gii chia ra

tng khi, cc siu cng quc v cng quc trao i quyn li, qua phn nh hng, tha hip hay i

nghch nhau, to ra sc p thng xuyn vi cc p lc chnh tr, qun s, ti chnh, kinh t, nng v chi


phi vn mnh cc quc gia nh yu.

Thc ti th gii t th k 19 ti nay l nh vy, tuy r rng l bt cng, nhng tr nn mt quy lut ca

mi tng quan th gii. Cc cng quc c uy th chi phi, th gii ngy nay sc mnh v kh v kinh t

u thng hn sc mnh tinh thn, cho nn Vit Nam lm vo hon cnh bi thm nht, bt hnh nht so

vi mi quc gia Chu, vi mt cuc chin tranh gii phng dn tc ko di trn na th k, m vn

cha thy c hy vng chm dt, ch quyn quc gia vn b ngoi bang chi phi v x hi suy thoi trong

cnh ngho i th thm.

kt lun phn ny: dn tc Vit Nam chng may b lt vo ch thng tr ca thc dn Php, cho nn

phi chu ng giai on thng kh au thng cho n nay trn mt th k.

T chc Pht Gio Ha Ho, ti nghin cu bin kho ca cun sch ny, vi s lng qun chng ng

o khong hai triu tn , ng nhin l mt thnh phn hot ng trong sut tin trnh u tranh chng

Php, chng Cng, nh s c trnh by trong cc chng sau y.

Chng 3: X Hi Vit Nam Di Thi Php Thuc

Cu trc x hi Vit Nam t lu i, gm c n v cn bn l gia nh, nhiu gia nh hp thnh n v rng

ln hn, l lng x. Lng x Vit Nam khng phi ch l mt khu vc a d, m chnh yu l mt khung

cnh x hi, mt x hi nh sinh hot a din: kinh t, vn ha, tn ngng, x hi, hnh chnh... Dn

chng trong lng sng gn b vi nhau t i ny sang i khc, nh mt i gia nh. Mi lin h gn gi

khng nhng gia nhng ngi cn sng, m cn mt thit gia ngi sng vi ngi cht, vi m m,

nh th t tin dng h nm trong lng t bao nhiu th h. i vi ngi Vit Nam, lng x l ci v tr

nh ca dn lng, v ngoi lng x ch cn mt nc thang cao nht trn thng nh ca x hi, l quc

gia, th hin bng mt v Vua thay tri m tr v thin h. Cc c cu trung gian nh Qun, Tnh ch c tnh

cch hnh chnh, l cc trung tm hnh chnh, ch khng phi n v x hi nh lng x v gia nh.

Cho nn cc nh nghin cu x hi cho rng Vit Nam l mt lin bang cc lng x , v lch s Vit Nam v

tn ngng, vn ha, kinh t, tranh u... u din tin trong khung cnh lng x.

Trong mi n v lng x , phng tin sn xut, tc t rung c phn phi tng i qun bnh, mi

gia nh l mt n v sn xut nng nghip, mi lng x l mt n v kinh t x hi.


S hin din ca ngi Php thay i cu trc x hi y. ng nhin, cc sinh hot vn ha, kinh t, x

hi cng phi tri qua nhng thay i ln lao.

1- X HI VIT NAM TRC KHI PHP N

X hi Vit Nam trc khi Php n l mt x hi qun bnh mang c tnh ca mt x hi nng nghip

truyn thng. C nhin khng th c bnh ng tuyt i v phng din ti sn v li tc, nhng x hi

Vit Nam thi khng c tnh hung ti sn tp trung vo tay mt thiu s, phng tin sn xut tp

trung vo tay mt giai cp nh trng thi cc x hi phong kin thi Trung C ty phng. Cng khng c

trng thi bc lt thng d gi tr lao ng nhn theo li Mc xt.

S phn chia ng cp x hi Vit Nam thi khng cn c trn tiu chun kinh t nh trong cc x hi k

ngh gm cc giai cp: t sn, tiu t sn, v sn... X hi Vit Nam phn hng theo cc tiu chun tinh

thn v ngh nghip, nhng chnh yu l cc tiu chun tinh thn. Cc thnh phn x hi: S, Nng, Cng

v Thng mi nhn qua, l s phn bit theo ngnh hot ng, nhng ch l ci nhn b mt. Phi nhn

xt s xp hng ny nh mt ci thang gi tr ca x hi Vit Nam, m gi tr y l gi tr tinh thn.

ng u x hi l hng S. S phu khng phi l lp ngi c nhiu ti sn nh x hi t bn, m ngc

li, chnh l lp ngi rt t ti sn, i sng thanh m, nhng li c nhiu kin thc v o c nht trong

x hi, c qun chng tin tng lnh o, hng dn x hi, lm ci gch ni gia bnh din thp

nht v bnh din cao nht trong x hi, tc gch ni gia Dn v Vua, cng ging nh Vua trong vai tr

Thin t, l gch ni ca Thng v Nhn loi trong nc.

NNG, tc nng dn, l thnh phn ng th hai trong nc thang gi tr x hi, bi v ngh nng c qu

trng hn cc ngh nghip th cng v thng mi. y l mt x hi nng nghip sinh hot theo truyn

thng lu i ca nn vn minh nng nghip. La go l sn phm chnh yu trong nn kinh t v nng dn

l sn lc chnh yu sn xut ra la go nui c dn tc. t khng c gi tr nu khng c con ngi

nng dn canh tc sn xut ng cc bo m nhu cu vt cht cn bn ca mi ngi. C th ni rng,

trong x hi nng nghip Vit Nam, s phu l sn lc tinh thn, v nng dn l sn lc kinh t . Nng dn

cng l thnh phn ng o nht, chim khong 95 phn trm dn s trong nc.

CNG v THNG c xem l hai lc lng sn xut rt bin t, do c xp th bc thp hn, c

v phng din kinh t ln v phng din gi tr tinh thn. Cng v th m x hi Vit Nam trc khi tip

xc vi Ty phng mang c tnh ca mt x hi khp kn, s giao thng vi bn ngoi rt t oi, nn kinh

t tr tr trong gii hn t tc t tn.


Trn kha cnh khc, tinh thn trng Nng khinh Thng trong x hi thi , cn pht xut t s nh gi

tinh thn o c v lng i quc ca con ngi trong cc ng cp khc nhau. Thnh phn s phu, do s

thm nhun thc trung qun i quc tam cang ng thng ca Nho gio, v thnh phn nng dn vi

truyn thng sng cht vi t rung thn x , khng nhng c tnh t dn tc v lng yu nc cao , m

cn c cuc sng thun phc o l hn, so snh vi tm hn v np sng ca cc thnh phn cng thng.

iu ny c chng nghim qua din trnh lch s Vit Nam. Khi ngi Php n xm chim v thng

tr, thnh phn s phu v nng dn t nhin kt hp thnh cc t chc v trang khng chin rt kin tr v

dng mnh, trong khi hai thnh phn cng thng c thi tiu cc, i ch s thay i ca thi cuc, tm

cch lm n sinh li trong phm vi ngh nghip ca mnh. Hnh nh tng ta cng tm thy qua cc giai

on sau ny trong cuc chin Vit Nam: gii cng thng vn l lp ngi hng li nhiu nht v pht

trin ti sn mau nht, nhiu nht, trong khi nhng thnh phn khc trong x hi phi chin u trong mi

lnh vc i ph vi tnh th.

Trong x hi nng nghip Vit Nam, np sng gin d khng to ra cc nhu cu phc tp v phong ph nh

trong x hi k ngh. Nhu cu cuc sng ca con ngi gii hn trong phm vi cn bn nhu yu: n, ,

mc. Cc nhu cu ny c th c gii quyt trong phm vi gii hn ca gia nh v cng ng lng x,

khng cn thit phi lin h n nhng th trng xa xi. Cng khng c cc nhu cu m x hi k ngh

ngy nay xem l cn bn thit yu, nh nhu cu di chuyn, y t, hc ng quy m. Do , cc vn kinh

t khng c t ln hng u nh trong cc x hi t bn, v nht l khng c xem l h tng c s

theo quan nim Mc xt.

T tng tam gio ng phng Pht, Khng, Lo t lu i thm nhun trong np suy ngh v i sng con

ngi, tr thnh cc phong tc tp qun ca x hi. Trong ba nn trit l , Nho gio thc tin nht, v

c quan nim thc t v nhu cu kinh t, nhng li nu ln nhng gii hn r rng bo tn tinh thn o

l trong cuc sng. Thuyt Trung dung ca Khng T truyn b l bo tn s qun bnh ca con ngi v

ca x hi. Theo thuyt ny, v mt kinh t, cn phi bit gii hn cc nhu cu v gii hn cc phng tin

p dng tha mn nhu cu.

Vinh hoa ph qu khng nn tn hng (Lc bt kh hng tn). Cng khng nn v vinh hoa ph qu m

lm nhng iu qu ng, ti t, tri vi o l. Hnh phc con ngi khng ch do s phong ph vt cht,

m c tm thy trong trng thi qun bnh tinh thn, np sng o c ha ho ti gia nh v an bnh

ngoi x hi.

Trit l Lo T ch trng thot ra khi cc rng buc vt cht, tr v vi t nhin, sng suy t v t ti,

cho nn ch c cuc sng tinh thn l ng k.


Trit l Pht o xem cuc i l bin kh, phi dit kh t gii thot khi nh lut sinh, lo, bnh, t

cho nn r b mi tham vng vt cht trong ci i hin ti thn tm nh nhng m hng v ci an

nhin cc lc.

Di nhn quan duy l Ty phng, ba nn trit hc ng phng c tnh cht phn kinh t, v km hm

nng lc pht trin ca x hi. Nhng cc t tng ny nh hng su m n con ngi v x hi Vit

Nam, to ra np sng gin d v chm tin v vt cht. Nhu cu n, , mc c tit ch, v trng thi

ngho kh khng phi l iu xu h, c khi li l iu hnh din ca k s, khng tham danh tham li. Ph

qu bt nng dm, bn tin bt nng di, uy v bt nng khut l thi mu mc ca con ngi qun

t, d bt c trng hung no. Ngi c o c khng ham danh li, v nhng k chy theo li danh m

b o ngha, l nhng k b x hi khinh khi ch ci.

Nhn sinh quan ng phng ny c nhin khng lm cho x hi Vit Nam pht trin mau v mt kinh

t, v phi tr tr trong trng thi kinh t nng nghip t tn. Vi sinh hot vn ha thin v o l, vn

chng, tn ngng, m t lu tm n khoa hc k thut, nn kinh t nng nghip Vit Nam tuy cng c

nhng sng to v phng php v dng c canh tc, nhng tin b rt gii hn.

Cc yu t tinh thn v khung cnh sng ni trn to nn mu ngi Vit Nam ha hp gia t tng bt

v li ca Pht gio, thot trn ca Lo gio, thc t gii hn ca Nho gio. Mu ngi ny tuy nng v

thc siu hnh, cng vn thc t trong cuc sng. Nhng d thc t phi tm li tc sinh nhai, cng t

gii hn, khng vt qu xa ln ranh gii ca cc nhu cu thit yu, khng cc oan tin vo phm vi ca

tham vng v lun. C th ni y l mt mu ngi ca nn vn minh nng nghip ti Chu.

Trong nhn sinh quan ny, kinh t khng phi l cu cnh, m ch l mt phng tin gip con ngi sng

m tin ti trng thi thng hoa kip ngi, hoc thnh ngi qun t Nho gio, hoc thnh ngi siu

nhin Lo gio, hoc tm gii thot v ci cc lc theo Pht gio. Mu ngi y, trong cuc sng x hi,

khng c khuynh hng mnh lit v tranh u vt cht, m ha hp vi ngi chung quanh, dung ha

quyn li kin to mt x hi tt p chung cho tt c. Chnh ci nhn sinh quan , vi np sng c

nhn v x hi , tuy thiu mnh lc pht trin v kinh t, l sc mnh bo tn nn tng v cu trc x

hi Vit Nam qua hng th k, trc khi ngi Php n thi ngn gi Ty phng vo x ny, to ra nhng

thay i ln lao v mi mt.

2- NH HNG CA CHNH SCH THUC I: (THIU MT ON)

3- NHNG THAY I TRONG SINH HOT KINH T :


Sau khi thit lp b my cai tr thuc a ti Nam Vit (m h gi l Nam k), thc dn Php thc hin k

hoch khai thc kinh t. Din tch bng phng ca min Nam c tim nng nng nghip ln lao, trc ch

c khai thc v canh tc theo cc phng php c truyn, bng sc ngi v nng c th s, theo mt

nhp pht trin chm.

Ngi Php em nhng phng tin ln v mi: k thut v mt t c gii, t bn, y mnh khai khn

t ai theo mt nhp mau hn v theo m thc kinh t khc hn. Trc , l nn kinh t nng nghip

t chc theo cng ng x thn, by gi l

Documents

Tìm Hiểu Về Đạo Phật Giáo Hòa H ovietnamvanhien.net/timhieuvePGHH.pdf · Sơ Lược Về Phật Giáo Hòa Hảo Ý Nghĩa Ngày Đức Huỳnh Giáo Chủ Khai Sáng