Hac veya baka bir ama iin yaplan yolculuk db

] Trke Turkish [

mam Nevev

Terceme : Muhammed ahin Tetkik : Ali Rza ahin

2012 - 1433

: :

3341 - 2102

3

Hamd, yalnzca Allah'adr.

Yolculuk db pek oktur. Nitekim slm limleri

bu db derleyip toplamlardr.Bu db,"el-Mecm'"1

adl eserinde gzel bir ekilde derleyip toplayanlar-

dan birisi de mam Nevev'dir -Allah ona rahmet

etsin-.

mam Nevev yolculuk db hakknda 62 db

zikretmitir. Bu dbtan bazlarn ksaca zikredeceiz.

Daha detayl bilgi edinmek isteyen kimse, Nevev'nin

-Allah ona rahmet etsin- bu konudaki szlerine

bavurabilir.

mam Nevev -Allah ona rahmet etsin- bu konuda

yle demitir:

"Sefer (yolculuk) db blm:

Bu, devaml ihtiya duyulan ve nem verilmesi

gereken nemli bir konudur. Burada kast edilen ey;

1 c: 4, s: 264-287

4

sefer (yolculuk) dbna ksaca iret etmektir.

1. Bir kimse, bir yolculua kmak istedii

zaman, yolculuu hakknda dnine, tecrbesine ve

bilgisine gvendii birisine danmas ve onunla

istire etmesi mstehaptr. Kendisine danlan

kimsenin de hevsndan ve nefsi isteklerden uzak bir

ekilde ona nasihat etmesi gerekir.

nk Allah Tel yle buyurmaktadr:

... ... : [

951 ]

"(Ey Neb! htiya duyulan) ilerde onlarla

istire et!..."1

Nitekim sahbenin, Peygamber -sallallahu aleyhi

ve sellem- ile ilerinde istire ettiklerine dir pek

ok sahih hadis gelmitir.

2. Yolculua kmaya karar verdii zaman,

(yolculuunu) hayrlara vesile klmasn Allah Tel-

'dan dilemesi ve farz namazn dnda iki rekt nfile

1 l-i mrn Sresi: 159

5

namaz klmas, ardndan da stihre dusn okumas

snnettir.

3. Hac veya gazve veyahut da baka bir

yolcua karar verdikten sonra btn gnahlara ve

irkin eylere tevbe etmeye balamas, insanlara

yapt zulm ve hakszlklardan temizlenip kmas,

onlara olan borlarndan mmkn olann demesi,

elindeki emnetleri sahiplerine teslim etmesi, kendisi

ile bakas arasnda bir ey meydana gelen veya

arkadalk olan kimselerden helallik dilemesi, vasiye-

tini yazmas, yazd vasiyete birisini hit tutmas,

borlarndan deyemediini demesi iin birisini vekil

tayin etmesi ve dnnceye kadar ilesine ve geimi

kendisine it kimselerin nafakasn vermesi gerekir

4. Ana-babasn, kendisine iyilikte bulunmas

ve itaat etmesi gereken kimseleri rz etmesi gerekir.

5. Hac veya gazve veyahut da baka bir ey

iin yolculua kmak istedii zaman nafakasnn her

trl pheden uzak,hell kazantan olmasna gayret

gstermesi gerekir. Eer buna aykr hareket eder de

6

gasp edilen haram para ile hacceder veya savarsa,

Allah Tel'ya kar gelmi olur, fakat hacc ve gazvesi

zhiren geerlidir. Fakat hacc, mebrur hac olmaz.

6. Hac veya baka bir ey iin yolculua

kmak isteyen iin azn tayabilecei eyin iine,

muhta kimseleri teselli etmek iin bol azk ve nafaka

koymas mstehaptr. Az da iyi maldan olmaldr.

nk Allah Tel bu konuda yle buyurmutur:

: [762 ]

"Ey mn edenler! Kazandnz eylerin ve

yerden sizin faydanz iin bitirdiimiz rnlerin temiz

ve gzel olanlarndan Allah yolunda harcayn. Siz gz

yummadan,alcs olmadnz baya eyleri vermeye

kalkmayn!"1

1 Bakara Sresi: 267

7

yette geen "et-Tayyib" kelimesinden kast;

iyi,"el-Habs" kelimesinden kast ise;ktdr.Yolcunun

gnl honutluuyla harcad ey, kabul olunmaya

daha yakndr.

7. Bir kimse,hac veya gazve yolcuuna kmak

isterse, hac veya gazvenin nasl yaplacan (pratik

olarak) renmesi gerekir. Zir bir ibdeti bilmeyen

kimsenin o ibdeti geerli olmaz. Hac yapmak isteyen

kimsenin hac mensiki hakknda, haccn gye ve

hedeflerini aklayan bir kitab yanna almas ve onu

devaml okumas mstehaptr. Yolculuu sresince hac

mensikiyle ilgili bu kitab tekrar tekrar okumal ki bu

ibdeti tam anlamyla renmi olsun.Avamdan bunu

ihlal eden kimsenin,haccn rknlerinden bir art ihlal

ettiinden dolay yapm olduu haccnn geerli

olmamasndan endie edilir.Haclardan baz kimseler,

hac mensikini iyi bildiklerini zannederek Mekke

halkndan baz kimseleri taklit ederek onlara aldana-

bilmektedirler. Bu ak bir hatadr.

Ayn ekilde gazveye katlan (savaan) kimsenin

de ihtiya duyaca konular kapsayan bir kitab

8

yannda bulundurmas ve ihtiya duyaca sava

tekniklerini, savata ihnet etmenin, kadnlar ve

ocuklar ldrmenin haram olduunu renebilecei

bir kitab yannda bulundurmas mstehaptr.

Ticaret iin yolculuk yapan yolcunun, ihtiya

duyaca al-verilerinden hangisinin sahih ve btl,

hangisinin de helal ve haram olduunu renebile-

cei bir kitab yannda bulundurmas mstehaptr.

8. Yolcunun, unuttuunda kendisine hatrlat-

mas ve hatrladnda da kendisine yardm etmesi

iin iyilik ve hayr seven, er ve ktl irkin gren

birisinden kendisine yol arkada olmasn talep etmesi

mstehaptr. Bunun yannda eer mmknse ilmi ve

ameliyle yolcunun aklna gelebilecek kt ahlaka,

rahatszlk ve skntsna engel olacak ve gzel ahlak

konusunda ona yardm edecek ve ona tevik edecek

bir limi bulur ve ona bal kalrsa, daha gzel olur.

Ayrca yolculuu boyunca yol arkadan rz

etmeye gayret etmesi ve iki arkadatan birinin dierine

sabretmesi, arkadann, kendisi zerinde hakk ve

saygnl olduunu sylemesi ve baz zamanlar

9

kendisinden meydana gelen eylere sabretmesi

gerektiini birbirine sylemesi gerekir.

9. Yolcunun, ilesi, komular, arkadalar ve

dier sevdii kimselerle ve onlarn da yolcuyla ved-

lamas ve birbirlerine yle demeleri mstehaptr:

((

)).[ ]

" Dnini, emnetini ve iinin kibetini Allaha

emnet ediyorum."1

Geride kalan da yolcuya yle du eder:

((

)).

"Allah seni takva ile rzklandrsn, gnahn

balasn ve nerede olursan ol, senin iin hayrl

olann kolaylatrsn."

1 Tirmiz

10

10. Yolcunun, evinden karken yle du

etmesi snnettir:

((

.

)).

"Allahn adyla (balarm). Allaha tevekkl

ettim. G ve kuvvet, ancak Allahndr. Allahm!

Sapkla dmekten veya drlmekten,ayamn

kaymasndan veya kaydrlmasndan, zulmetmekten

veya zulme uramaktan, cehlete dmekten veya

chil braklmaktan sana snrm."

11. Yolcunun,evinden ktktan sonra bineine

binmek istedii zaman: "Bismillah" demesi, bineinin

zerine bindikten sonra da yle demesi snnettir:

(( .

. )).

"Hamd, Allahadr.Bunu bizim hizmetimize veren

Allah tm noksanlklardan tenzih ederiz.Yoksa biz

11

buna g yetiremezdik.phesiz ki biz, (hirette)

Rabbimize dneceiz."

Sonra yle der:

((

.

))

"Hamd, Allahadr. Hamd, Allahadr. Hamd,

Allahadr. Allah en byktr. Allah en byktr. Allah

en byktr. Allahm! Seni tm noksanlklardan tenzih

ederim. Ben nefsime zulmettim, beni bala. nk

gnahlar ancak sen balarsn."

Sonra yle der:

((

12

)).

"Bunu bizim hizmetimize veren Allah tm

noksanlklardan tenzih ederiz. Yoksa biz buna g

yetiremezdik. phesiz ki biz, Rabbimize dneceiz. Allahm! Senden, bu yolculuumuzda iyilik ve takva,

rz olacan amel dileriz. Allahm! Bu yolculuumuzu

bize kolaylatr ve onun uzakln bize yakn

kl.Allahm!Sen,yolculukta dost ve ilemiz iin vekilsin.

Allahm! Yolculuun meakkatinden, zc manzara

(grmekten), ilem ve malmda kt deiiklikler (ile

karlamaktan) sana snrm."

Yolculuktan dnnce bu duyla birlikte unu da

syler:

(()).

"Biz,(yolculuktan, vatanmza selmet ierisinde)

dnenler, tevbe edenler, ibdet edenler, Rabbimize

hamd edenleriz."

12. Yolcunun, yolculua bir toplulukla birlikte

kmas (tek bana yolculua kmamas) mstehaptr.

13

bn-i mer'den -Allah ondan ve babasndan rz

olsun- rivyet olunduuna gre,Raslullah -sallallahu

aleyhi ve sellem- bu konuda yle buyurmutur:

((

)). [ ]

"Eer insanlar, yalnz bana yolculuk yapmakta

ne sakncalar olduunu (ne kt sonular douracan)

benim kadar bilselerdi, hibir binek sahibi (yolcu)

gece yolculuuna yalnz bana kmazd."1

13. Yolcularn, kendilerinden en fazletli ve

gr en iyi olan birisini kendilerine bakan tayin

etmeleri ve onun emirlerine itaat etmeleri mstehaptr.

Ebu Sad el-Hudr'den -Allah ondan rz olsun-

rivyet olunduuna gre,Raslullah -sallallahu aleyhi

ve sellem- yle buyurmutur:

(()).

[ ]

1 Buhr; hadis no: 2998

14

" kii bir yolculua ktklar zaman (ayrla

dmemek iin) ilerinden birisini emir (bakan) tayin

etsinler."1

14. Yolculuk iin gecenin sonunda (sabahn

ilk vakitlerinde yola kmak) ve geceleyin yola devam

etmek mstehaptr.

Enes b. Mlik'ten -Allah ondan rz olsun-

rivyet olunduuna gre,Raslullah -sallallahu aleyhi

ve sellem- yle buyurmutur:

((

.))

[ : ]

"Geceleyin yolculuk yapn. nk yeryz

geceleyin drlr (yol almakla ksalr)."2

Baka bir rivyette yle buyurmutur:

1 Hadis hasendir.Ebu Dvud; hadis no: 2608. "Silsiletu'l-Ehdsi's-Sahha";

hadis no:1322 2 Ebu Dvud; hasen bir senedle rivyet etmitir. Hadisi Hkim de rivyet

etmi ve yle demitir: Hadis, Buhr ve Mslim'in artna gre sahihtir.

15

((

)).

"phesiz ki yeryz yolcu iin geceleyin drlr

(yol almasyla ksalr)."

15. Yolcunun,yumuak huylu ve gzel ahlakl

olmas,yol boyunca insanlarla tartmaktan ve insanlar

sktrmaktan uzak durmas,dilini kt szler syle-

mekten,gybetten (insanlar ekitirmekten), bineine

lnet okumaktan ve her trl irkin szlerden korumas

gerekir.

16. Yolcunun, yksek bir yere kt zaman

tekbir getirmesi ve aa indii zaman Subhanallah

demesi mstehaptr.

Cbir'den -Allah ondan ve babasndan rz

olsun- rivyet olunduuna gre, o yle demitir:

(( )).

[ ]

"Biz, Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem- ile

birlikte (yolculuk srasnda tepe gibi) yksek bir yere

ktmz zaman,Allahu Ekber, aa indiimiz zaman

16

da Subhanallah derdik."1

bn-i mer'den -Allah ondan ve babasndan rz

olsun- rivyet olunduuna gre, o -uzunca hadiste-

yle demitir:

((

. )) [ ]

"Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- ve

ordusu (yolculuk srasnda) tepelere ktklar zaman

Allahu Ekber,aa indikleri zaman ise Subhanallah

derlerdi."2

17. Yolcunun, girmek istedii bir ky veya

belde grd zaman yle demesi mstehaptr:

((

1 Buhr; hadis no: 2993 2 Hadis sahihtir. Ebu Dvud; hadis no: 2599

17

.

))

[ ]

"Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-

girmek istedii hibir ky grm olmasn ki onu

grrken yle demi olmasn:

- Ey yedi kat gk ve onun glgelendirdiklerinin

Rabbi!

-Ey yedi kat yer ve onun barndrdklarnn

Rabbi!

-Ey eytanlar ve onlarn saptrdklarnn Rabbi!

-Ey rzgrlar ve onlarn srkleyip gtrdkle-

rinin Rabbi olan Allahm! Bu kyn, bu ky halknn ve

bu kyde bulunanlarn hayrlsn senden dilerim. Yine

bu kyn, bu ky halknn ve bu kyde bulunanlarn

errinden sana snrm."1

1 Hadis sahihtir. Nes; "es-Sunenu'l-Kubr",hadis no: 8826. Tahv;

"Mkilu'l-sr", hadis no: 5693. Bkz: "Silsiletu'l-Ehdsi's-Sahha"; hadis no:

2759

18

18. Yolcunun, yolculuu srasnda ou zaman

du etmesi mstehaptr. nk yolcunun dus

mstecaptr.

19. Yolcunun, temizlie (abdest ve guslne)

nem vermesi ve namazlar vakitlerinde klmaya devam

etmesi gerekir. Allah Tel teyemmm, iki namaz

birletirme ve kasretme (drt rektl olan iki rekt

olarak klma) gibi eyleri yolcuya ciz klmtr.

20. Yolcunun, dinlenmek iin bir yerde konak-

lad du etmesi snnettir:

Slem kabilesinden Hakm'in kz Havle'den -

Allah ondan rz olsun- rivyet olunduuna gre, o

:"Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-'i yle

derken iittim", demitir:

((

:

. )) [ ]

"Kim, bir yerde konakladktan sonra: 'Yarattklar-

nn errinden Allah'n noksansz szlerine snrm'

19

derse, konaklad yerden ayrlncaya kadar hibir ey

ona zarar veremez."1

21. Yol arkadalarnn, yolculuk srasnda bir

yerde konaklamak istediklerinde -zorunlu olmadka-

toplu halde konaklamalar mstehaptr. Dank halde

konaklamalar ise mekruhtur.

Eb Salebe el-Huen'den -Allah ondan rz

olsun- rivyet olunduuna gre o yle demitir:

((

:

)).[ ]

"nsanlar (sahbe) bir yerde konakladklar

zaman, dere boylarna ve da yollarna dalrlard.

Bunun zerine Raslullah -sallallahu aleyhi ve

sellem- yle buyurdu:

1 Mslim; hadis no: 2708

20

- Sizin bu ekilde da yollarna ve dere

boylarna dalmanz eytandandr!

O gnden sonra sahbe, konakladklar yerler-

de birbirlerinden hi ayrlmadlar."1

22. Yolcunun ihtiyacn giderdikten sonra

ilesine dnmek iin acele etmesi snnettir.

Ebu Hureyre'den -Allah ondan rz olsun- rivyet

olunduuna gre, Raslullah -sallallahu aleyhi ve

sellem- yle buyurmutur:

((

)). ] [

"Yolculuk, azaptan bir paradr. Yolculuk, birinizi

uykusundan, yemeinden ve ieceinden (tam

anlamyla zevk almaktan) alkoyar. Bu sebeple biriniz

ihtiyacn karladktan sonra, ilesine dnmekte

acele etsin."2

1 Ebu Davud, hasen bir isnadla rivyet etmitir. 2 Buhr ve Mslim'in zerinde ittifak ettikleri hadistir.Buhr;hadis

21

23. Yolcunun,yolculuktan dnnce,bn-i mer'in

hadisinde getii zere yle demesi snnettir.

bn-i mer'den- Allah ondan ve babasndan rz

olsun- rivyet olunduuna gre, o yle demitir:

((

:

. )) [ ]

"Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem- bir

gazveden veya hacdan veyahut da umreden

dnd zaman her yksek yere ktnda defa

tekbir getirir, sonra da yle derdi:

- Allah'tan baka hakkyla ibdete lyk hibir

ilah yoktur. O, birdir ve orta yoktur. Mlk O'nundur,

no:3001.Lafz, Buhr'ye ittir.Mslim; hadis no: 1927

22

hamd da O'nadr. O, her eye gc yetendir. Bizler,

yolculuktan vatanmza selmetle dnenleriz,tevbe

edenleriz,ilhmza ibdet eden-leriz, yeryznde

seyhat edenleriz ve yalnzca Rabbimize hamd

edenleriz.Allah, (dnini yceltmek sretiyle) va'dini

yerine getirmi, kuluna (Muhammed -sallallahu aleyhi

ve sellem- 'e) yardm etmi, (Hendek savanda

kendisine kar savamak iin birleen) btn kabileleri

tek bana malup etmitir."1

Enes b. Mlik'ten -Allah ondan rz olsun-

rivyet olunduuna gre o yle demitir:

((

:

)).] [

"Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem- ile

birlikte Medine'nin arkasna vardmz zaman

Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem- yle dedi:

1 Buhr ve Mslim'in zerinde ittifak ettikleri hadistir. Buhr; hadis

no:1797. Lafz, Buhr'ye ittir. Mslim; hadis no: 1344

23

-(Bizler,yolculuktan vatanmza selmetle) dnen-

leriz, tevbe edenleriz, (ilhmza) ibdet edenleriz ve

yalnzca Rabbimize hamd edenleriz.' Dedi ve

Medine'ye girinceye kadar bunu sylemeye devam

etti."1

24. Yolcu, evine ulanca ilk olarak evinin

yaknnda bulunan bir mescide girerek "kudm/

seferden dnme namaz" niyetiyle orada iki rekt

namaz klmas snnettir.

Ka'b b. Mlik'ten -Allah ondan rz olsun-

rivyet olunan hadiste, o yle demitir:

((

. ))[ ]

"Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem- kuluk

vaktinden baka bir vakitte yolculuktan dnmezdi.

Yolculuktan dnnce de ilk olarak mescide urar, iki

1 Mslim

24

rekat namaz kldktan sonra da orada otururdu."1

25. en-Naka mstehaptr.en-Naka;yolcunun

seferden dnmesi vesilesiyle verilen yemektir.

Yolculuktan dnen yolcunun verdii yemee en-

Naka denildii gibi, bakasnn yolculuktan dnen

kimseye verdii yemee de en-Naka denilir.

Buna delil olarak Cabir b. Abdullah'tan -Allah

ondan rz olsun- rivyet olunan hadiste o yle

demitir:

((

.[ )) ]

"Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-

yolculuktan Medineye geri dndnde bir deve

veya bir inek kesti (ve ziyafet verdi)."2

26. Bir kadnn, yolculuk mesafesi ister yakn,

isterse uzak olsun, zaruret olmadka, mahremsiz

1 Buhr ve Mslim'in zerinde ittifak ettikleri hadistir.Buhr; hadis no:

4418. Mslim; hadis no: 716. Lafz, Mslim'e ittir.

2 Buhr

25

olarak tek bana yolculua kmas haramdr.

Ebu Hureyre'den -Allah ondan rz olsun-

rivyet olunan hadiste, Raslullah -sallallahu aleyhi

ve sellem- yle buyurmutur:

((

)). []

"Allah'a ve hiret gnne mn eden bir

kadnn, yannda kendisine mahrem olan bir erkek

olmadan bir gn ve bir gece mesafelik yolculua

kmas ona helal deildir."1

mam Nevev'in -Allah ona rahmet etsin- zet

olarak nakledilen sz burada sona ermektedir.

Deerli lim Muhammed b. Salih el-Useymn -

Allah ona rahmet etsin- bu konuda yle demitir:

"Hac yolculuu db iki ksma ayrlr:

- Farz olan db.

- Mstehap olan db.

1 Buhr ve Mslim

26

Farz olan db: nsann, haccn farzlarn ve

rknlerini yerine getirmesi, ihramn zel ve genel

yasaklarndan uzak durmas, ihramda ve ihram dnda

yasak olan eylerden saknmasdr.nk Allah Tel

hac hakknda yle buyurmaktadr:

... [

:912 ]

"Hac bilinen aylardr. Her kim o aylarda

(kendine) hacc farz ederse, artk hacda kadna

yaklamak, gnah ilemek, kavga etmek yoktur."1

Hac yolculuunda yaplmas mstehap olan

dba gelince bunlar; her mslmann yapmas

gereken,canla,malla ve sahip olunan makamla cmert

davranmak, mslman kardelerine hizmet etmek,

onlarn eziyetlerine tahamml gstermek, onlara kt

davranmaktan uzak durmak, onlara ltuf ve ihsanda

bulunmak gibi, -ister ihrama girmeden nce olsun,

1 Bakara Sresi: 197

27

isterse ihrama girdikten sonra olsun-, eyleri yerine

getirmesidir. nk bu db, her yerde ve her

zamanda btn m'minlerden istenen erdemlik ve

yce davranlardr. Ayn ekilde ibdetin kendisinde

olan mstehap db yerine getirmek de byledir.

rnein bir insann, hacc mkemmel bir ekilde

ed etmek iin,haccn szl ve fiil dbn tam olarak

yerine getirmeye almasdr."1

1 Fetv bn-i Useymn; c: 16, s: 21