UMARSKI FAKULTET UNIVERZITETA U BEOGRADU

VEGETACIJA PEJZAA Planinske bukove ume sa vijukom - Fagetum montanum -

Prof.: Dragica Obratov-Petkovi Asistent: Stijanka Radulovi

Stident: Tijana Lemai 2008/157

Radi lakeg razumevanja i preglednosti ovog seminarskog rada, poeu sa opisivanjem sveze u koju spada asocijacija koju ja obraujem.

MEZIJSKE UME BUKVESVEZA Fagion moesiacae

Sve bukove ume Balkana svrstane su u svezu mezijske bukve (Fageion moesiacae). Razlog toga je postojanje mezijske bukve (Fagus moesica) i njen veoma irok areal, tako su se sve ume u kojima je mezijska bukva edifikator izdvojile u posebnu svezu. Sveza ovih uma je u Srbiji veoma rasprostranjena. Prostire se od veoma malih nadmorskih visina (100-300 m), do visokoplaninskih regiona (1400-1600 m), mada je teite ovog pojasa u planinskom delu, sa nadmorskom visinom od 800-1200 m. Pored mezijske bukve (Fagus moesica) koja je mezofilna i sciofitna vrsta, i dominira u svim zajednicama sveze, postoji mnogo liarskih vrsta. etinarskih drvenastih vrsta je znatno manje. Abies alba, Acer pseudoplatanus, Acer platanoides, Acer heldreichii, Fraxinus excelsior, Tilia platyphyllos, Tilia cordata, Ulmus montana, Prunus avium, Sambucus nigra, Sambucus racemosa, Daphne mezereum, Daphne laureola, Lonicera xylosteum, Lonicera nigra, Euonymus latifolius, itd. Zeljasta vegetacija koja se nalazi u ovim umama su geofiti, koji preovlauju, sciofilni mezofiti i paprati. Zemljita u ovim umama su najee distrina i eutrina smea na silikatnim stenama, a krenjaka zemljita se nalaze na viim nadmorskim visinama, gde je vea koliina padavina. Unutar sveze Fagion moesiacum nalazi se 7 podsveza: Fagion moesiacae submontanum, Fagion moesiacae montanum, Fagion moesiacae, Fagion moesiacae subalpinum, OstryoFagenion moesicae, Corylo colurnae-Fagenion, Luzulo-Fagenion moesiacae. Prve etiri izdvojene su na osnovu razliitih nadmorskih visina, dok su druge tri izdvojene na osnovu razlike matinog supstrata.

2

PLANINSKE UME BUKVEPODSVEZA Fagion moesiacae montanumOva podsveza se u Srbiji najee nalazi na nadmorskoj visini od 800-1200 m, ali moe doi I do odstupanja, kada se nadmorska visina poveava do 1400 m. planinske ume bukve su zonalna (klimaregionalna) vegetacija i obrazuje se pod uticajem klimatskih promena, kao i sa promwnom nadmorske visine. Povoljni uslovi za opstanak mezofilne bukve se stvaraju tako to kontinentalna i suva regionalna klima zone hrastova (do 600 m) sa poveanjem nadmorske visine postaje hladnija, a samim tim manje kontrastna. U normalnim uslovima stanita bukva izgrauje snaan pojas, u kome je vitalna i veoma ekspanzivna. Humidnost klime na podruju Srbije je manja nego u Hrvatskoj i Bosni (gde je godinja koliina padavina 2 x vea), tako da preovlauje mezijska bukva (Fagus moesica), sa jaim biolokim potencijalom i veom prilagodljivou klimatskim uslovima od evropske bukve (Fagus silvatica). Zemljita u planinskim bukovim umama su uglavnom smea: kisela (distrina) smea, eutrina smea, smea na krenjakoj podlozi, terra fusca i dr. To su uglavnom duboka ili vrlo duboka zemljita, koja mogu biti veoma plodna.

Asocijacija Fagetum montanumPLANINSKA BUKOVA UMA SA VIJUKOMSinonimi Festuco drymeiae ; Fagetum moesiacae montanum drimetosum. Asocijacija Fagetum montanum je prvi put opisana na Ostrozubu 1973. godine, a opisao ju je B. Jovanovi. ire rasprostranjenje ove asocijacije je na velikom broju planina u Srbiji (Guevo, eljin, mali Jastrebac, Stara Planina i dr.). To su bukove ume koje se nalaze na toplijim ekspozicijama i velikim nagibima, gde su edafski uslovi znatno pogorani. to se tie zemljita, ona su uglavnom plitka i skeletna smea zemljita, mada nekada mogu da budu i srednje duboka. Ova zajednica se razvija na kiselim smeim zemljitima, mada se mestimino moe razvijati i na bazinim podlogama, ako je floristiki sastav neto izmenjen. Biljke karakteristine za ovu asocijaciju su gusti facijesi vijuka (Festuca drymeia; sinonim- Festuca montana). Neke acidofilne vrste postoje, ali se sreu u manjem broju: Luzula luzuloides, Hieracium murorum, Oxalis acetosella, Deschampsia flexuosa, Vaccinium myrtillus, Veronica officinalis i dr.3

ZEMLJITA U PLANINSKIM BUKOVIM UMAMA SA VIJUKOMSMEA ZEMLJITA Ova zemljita se iskljuivo javljaju u listopadnim umama, pre svega hrastovih i bukovih uma. Boja ovih zemljita je skoro uvek smea, uto smea ili rudo smea, koja potie od hidratisanih oksida gvoa koji nastaju dezintegracijom matinog supstrata i prelaenjem primarnih u sekundarne minerale. Prirosni supstrat je imao veliku ulogu u nastajanju ovih zemljita. Matini supstrat je bogat Ca i Mg, i ine ga les, jezerski karbonatni sediment, morene, aluvijalni i koluvijalni nanosi. Klima na kojoj se prostiru smea zemljita ima umerene padavine i prosenu godinju temperature od 8-11 C. svi reljefni oblici su zastupljeni, nadmorska visina je od 300-500 m . Fizike osobine smeih zemljita karakterie najee ilovast mehaniki sastav sa velikim brojem pora I lakim prodiranjem korenovog sistema, to dovodi do breg rasta biljaka na ovoj podlozi. Kod glinovitih varijeteta ove osobine su malo manje, pa je prodiranje vode I vazduha smanjeno. Hemijske osobine variraju u velikoj meri, od slabo kiselih do kiselih reakcija. A oblik humusa varira do mul do mul-moder tipa. Zbog svega ovoga i bioloka aktivnost smeih zemljita varira, ali je u veini sluajeva povoljna. Kisela smaa zemljita na kojima se razvija asocijacija Fagetum montanum nastala su podelom smeih zemljita na smee umsko zemljite visokog stepena zasienosti bazama i smee umsko zemljite niskog stepena zasienosti bazama. Kasnije se smee umsko zemljite niskog stepena zasienosti naziva kiselo smee zemljite. Evolucionim razvojem smeih zemljita grade se podtipovi kao : lesivirana, opodzoljena, pseudooglejena, oglejenasmea zemljita.

4

VEGETACIJADominantna vrsta u ovoj asocijaciji je Fagus moesiaca mezijska bukva. Familija : Fagaceae Ona je kod nas najrasprostranjenija umska vrsta sa najviom visinskom amplitudom. Rasprostranjena samo u Istonoj Evropi. Listopadno drvo visine 30 m, sa kronjom koja je iroka, jajasta ili okruglasta. Kora je tanka, beliastosiva i glatka. Pupoljci su vretenasti, zailjeni, odstojei, dugi 1-2 cm. listovi su prosti, spiralno rasporeeni, izdueni ili okruglasti. Dugi su 4-10 cm, celog oboda ili malo valoviti I trepljasti. Lice lista je tamno zeleno I sjajno a nalije je svetlije. Listovi sun a kratkim peteljkama, imaju najee 9 pari nerava, a najiri su u gornjoj polovini. Muki cvetovi su u loptastim cvastima koje vise na konastoj, dugoj drci. enski su u dihazijumima, odnosno po 2 cveta u pupoljku. Cveta istovremeno sa listanjem. Plod je sastavljen od 2 oraice bukvice, koje se nalaze u zajednikoj kupoli. Kupula je odrvenela i pokrivena trakastim ili konastim stipulama iste duine. Plod je trouglast, piramidalan I sa otrim rebrastim ivicama. Oraice su duge so 1,6 cm. malo su bono ugnute. Dozreva septembra oktobra. Areal u Evropi

Areal u Srbiji

5

Festuca drymeia brdska vlasuljaBiljka iz familije Poaceae. U rod Festuca spadaju trave koje najee rastu u hladnim umerenim oblastima. Visine su od 10-200 cm, sa listovima od 1 mm do 2 cm.

Areal

6

Luzula luzuloides - mislinicaFamilija: Juncaceae Viegodinja, gustobusenasta biljka otvoreno zelene boje sa kratkim, ree izduenim, uspravnim ili kosim rizomom. Stabljika uspravna ili uzdignuta, sa listovima, (8) 15- 30 (50) cm visoka, glatka, ispod cvasti tanja. Cvast klasoliko sloena, izduena, zbijena, 1-2cm dugaka. Cvetovi 2,5-3mm dugaki ili vei.Listii perigona lancetasti kestenjaste boje. Plod aura iroko eliptina do loptasta, zatupasta, na vrhu sa kratkom oskom, sjajna, kestenjaste ili mrkocrvene boje. Seme jajasto, mrkocrveno, sa kratkim priveskom, karunkulom. Stanite, po stenovitim povrinama i padinama u visokoplaninskim predelima. Opte rasprostranjenje. Evropa, na jugu do juno-evropskih planina i ostrva Korzike, Arktik, severna Azija, Kavkaz, Sibir, Himalaji, Severna Amerika do Kalifornije i Nove Engleske, Afrika (Atlaske planine).

Areal

7

Oxalis acetosella zeja sosa, zeja detelina, kisela detelinaFamilija : Oxalidaceae Zimzelene viegodinja biljka, visine 5-12 cm. Listovi su u obliku trolista, cvetovi su veoma mali. Cveta krajem prolea. Stanite im je u listopadnim I etinarskim umama. Ima lekovita svojstva. Jako lii na detelinu, po emu je i dobila neke od domaih naziva.

Areal

8

Hieracium murorum runjavicaFamilija Asteraceae Visina biljke je do 50 cm, stabljika granata i uspravna. Listovi na licu goli, na naliju po glavnom nervu I po drkama dlakavi, prizemni mnogobrojni, na dugim lisnim drkama, jajasti, nazubljeni, retki na stablu, lancetasti. Glavice su grupisane u metliaste cvasti na dugoj drci. Cvetovi ute boje, plod je ahenija.

Deschampsia flexuosa savitljiva busikasyn. Avenella flexuosa Familija : Poaceae Raste na kiselim, dreniranim zemljitima, ne voli da raste na krenjakim oblastima. Moe da se nae na jako visokim nadmorskim visinama, ak do 1200 m. Visine 5-20 cm pre cvetanja, u toku cvetanja oko 30 cm. Listovi su izdueni, lancetasti, dlakavi, u smopu rasporeeni. Cvetovi gormirani od srebrnih ili ljubiasto braon latica. Cvasti glaviaste.

9

Deschampsia flexuosa

Areal

Vaccinium myrtillus borovnicaFamilija : Ericaceae

Borovnica je onii grm sa vornovatim stabljikama, visine 20 do 50 cm i puzavim korenom. Mladi listovi su jajolikolg oblika, s kratkom peteljkom i na ivicama sitno nazubljeni. Pojedinani cvetovi nalaze se u pazuhu lista, okruglastozvonastog oblika i svetloruicaste boje (cveta od maja

10

do juna). Plod je sona crnomodra bobica velicine graka, koja se na vrhu zavrava krunim udubljenjem, jestiva. Stanite borovnica u velikoj meri pokriva zemljite crnogorinih i belogorinih uma. Borovnica se gaje po Evrope i Severne Amerike. U Evropi su poznata njene lekovite svojstva ve vekovima.

Areal

11

Veronica officinalis - estoslavicaFamilija : Plantaginaceae Ima puzei rizom iz koga izbijaju skoro odrvenele, dlakave stabljike. Osim stable i listovi i cvetovi su pokriveni gustim, lezdastim dlakama. Listovi su sitno nazubljenog oboda i sivozelene boje, naspramnog rasporeda. Cvetovi su sa dugakim pranicima, svetloplave do ljubiaste boje i proarani tamnoplavim ilicama. Skupljeni su u grozdaste cvasti koje su u poetku zbijene, a kasnije se izduuju. Plod je aura pokrivena lezdanim mrljama.

12

LITERATURA:umarska fitocenologija Pedologija , Anti J., Beograd,2007 Botanika Dr Branimir Petkovi, Dr Dragica Petkovi-Obratov, Beograd, 2005. Prirunik iz dekorativne dendrologije Mirjana Ocokolji, Jelena NiniTodorovi, Beograd, 2003

13