Things you always wanted to know about sustainable development ... but never dared to ask

http://www.plan.be

Bureau fédéral du Planorganisme d ’interêt public

FederaalPlanbureauinstelling van openbaar nut

Things you always wanted to know about Things you always wanted to know about

sustainable developmentsustainable development

... but never dared to ask... but never dared to ask

Pieter DresselaersThomas Bernheim

task force duurzame ontwikkeling

Presentatie OFO 24 april 2003

Instelling van openbaar nutOrganisme d ’interêt public

Federaal PlanbureauBureau fédéral du Plan

OverzichtOverzicht

Enkele niet-duurzame tendenzenEnkele oorzaken van niet-duurzame tendenzenOmschrijving van het begrip duurzame ontwikkelingInternationale mijlpalen Een strategie gericht op duurzame ontwikkelingDe Belgische Federale strategie voor duurzame

ontwikkelingBesluiten



Enkele niet duurzame tendenzenEnkele niet duurzame tendenzenMilieuproblemen

– Verlies aan biodiversiteit (versnippering, ontbossing, overbevissing, …)– Watervervuiling (eutrofiëring, bestrijdingsmiddelen, zware metalen, POP, verdroging, …)– Bodemerosie en bodemvervuiling (vermesting, industrie, ontginning, …)– Luchtvervuiling (klimaat, verzuring, ozon, PM10, zware metalen, …)– Verkeershinder (lawaai, emissies, congestie, stank, ongevallen, …)– Afvalstoffen (huishoudelijk, gevaarlijk, nucleair)– Exploitatie nat. rijkdom (fossiele brandstoffen, ertsen, water, land, …)

Sociale problemen– Armoedeproblematiek (binnen en buiten België)– Ziekten en toegang tot gezondheidszorg– Arbeidsomstandigheden– Schuldopstapeling

Economische problemen– Economische teloorgang (verlaging per capita inkomen in sommige landen)– Energieafhankelijkheid, delokalisatie, …



Enkele oorzaken van niet-duurzame ontwikkelingEnkele oorzaken van niet-duurzame ontwikkeling

Discrepantie in tijdshorizon (zie volgende slide)Subjectieve tijdsvoorkeurBestaande institutionele, beleids- en marktverstoringen

– Ontbreken van eigendomsrechten (tragedy of the commons)– Subsidies voor vervuilend gedrag– Niet-doorrekenen van externe kosten

Wetenschappelijke onzekerheidVrijbuitersprobleemEconomische, financiële, technologische, politieke,

culturele hindernissen…



De problematiek van duurzame ontwikkeling (1)De problematiek van duurzame ontwikkeling (1)

Milieu: 50 tot 500 jaar

Maatschappij: 5 tot 50 jaar

ECONOMIE(KT,MT): 6 maanden tot 5 jaar (te weinig aandacht voor de LT)

POLITIEK: 1 dag tot 6 maanden (maximum één legislatuur)

50050 tot ...

5 tot 50

0.5 tot 5

Grote verschillen in tijdshorizon !



Omschrijving van het begrip duurzame ontwikkelingOmschrijving van het begrip duurzame ontwikkeling

« Tegemoetkomen aan de behoeften van de huidige generaties zonder de mogelijkheid te beperken van toekomstige generaties om aan hun behoeften te

voldoen »

Brundtland rapport: Our common future (1987)

- materiële behoeften => stimuleren van economische groei- sociale behoeften => tewerkstelling, gezondheid, onderwijs,

rechtvaardigheid, verdeling rijkdom

Tegemoetkomen aan de behoeften staat centraal …

- milieubehoeften => bescherming van natuur… zowel van huidige als van toekomstige generaties

! Belangrijke wisselwerkingen tussen de drie behoeften ! …



Duurzame ontwikkeling als optimaal beheer van de drie Duurzame ontwikkeling als optimaal beheer van de drie maatschappelijke kapitaalvoorradenmaatschappelijke kapitaalvoorraden

Menselijk kapitaal

Natuur en milieu kapitaal Economisch kapitaal

= voorrraad = intrastroom = interstroom

(c)

(a)

(b)

- Behoeften worden bevredigd door menselijk, natuurlijk en economisch kapitaal

- Beleid zal verschillen door visie op het relatieve belang van iedere kapitaalvoorraad in de bevrediging van de totale menselijke behoeften en de visie op substitutiemogelijkheden tussen de kapitaalvoorraden onderling



Driehoekmodel wordt een piramidemodelDriehoekmodel wordt een piramidemodel

Pôle social

Pole institutionnel

Pôle environnemental

Pôle économique

Schéma B

Institutioneel kader zal mede bepalen inhoeverre en met welkeefficiëntie de overheid kan interveniëren in het beheer van de economische, menselijke en milieukapitaalvoorraden



Een duurzaam-ontwikkelingsbeleidEen duurzaam-ontwikkelingsbeleidWat moet de overheid doen?

– Zoeken naar beleidsantwoorden die een positieve bijdrage leveren aan de drie behoeften (economische, sociale en ecologische)

– Wanneer nodig afwegingen maken tussen de drie behoeftenHoe moet ze het doen?

– Bij iedere belangrijke beleidsbeslissing de potentiële effecten nagaan op economische groei, sociale rechtvaardigheid en de kwaliteit van het leefmilieu, en de waarschijnlijkheid van hun voorkomen

– Dit zou moeten gebeuren • voor België en voor de rest van de wereld• voor de huidige en de toekomstige generaties • rekening houdend met onzekerheden• in overleg met het maatschappelijke middenveld

– Institutioneel kader voorzien dat dit in de praktijk kan zetten



Operationalisering via 5 beginselen voor DO Operationalisering via 5 beginselen voor DO (1)(1)

1. Verantwoordelijkheidsbeginsel – Rekening houden met globale gevolgen van ons handelen– Principe van gezamenlijke maar onderscheiden verantwoordelijkheden– Internationale overeenkomsten uitvoeren

2. Dubbele billijkheidsbeginsel– Intra- en intergenerationele billijkheid

– Tussentijdse doelstellingen zetten en middelen om ze te realiseren

3. Integratiebeginsel– Beheer van de economie-milieu-sociaal, zowel afzonderlijk als gezamenlijk

– Onderzoeksinstrumenten ontwikkelen en gebruiken die de potentiële economische, sociale en milieu-effecten kunnen kwantificeren of kwalificeren



Operationalisering via 5 beginselen voor DO Operationalisering via 5 beginselen voor DO (2)(2)

4. Voorzorgsbeginsel – Rekening houden met onzekerheden

– Betere afstemming tussen wetenschappelijk onderzoek en besluitvorming om • de opportuniteiten die DO biedt aan te grijpen

• Rekening te houden met gevaarlijke en onomkeerbare risico’s

5. Participatieve beginsel Ondersteunen van adviesraden

Bevolking betrekken bij de besluitvorming



Enkele internationale mijlpalen (1)Enkele internationale mijlpalen (1)

Silent Spring (Rachel Carson, 1962)

Limits to growth (Club van Rome, 1972)

Conferentie van Stockholm (1972)

Brundtland-rapport (1987): “Onze aarde morgen”

Conferentie van Rio inzake milieu en ontwikkeling (1992)– Agenda 21 (40 hoofdstukken)– Verklaring van Rio (27 beginselen)– Verklaring inzake het beheer en behoud van bossen– Raamverdrag inzake klimaatverandering (UNFCCC)– Verdrag inzake biologische diversiteit

...



Enkele internationale mijlpalen (2)Enkele internationale mijlpalen (2)EU verdrag van Amsterdam 1997 (art. 2 en art.6)Rio+5 (New York, 1997)Milleniumverklaring VN (september 2000)Conferentie over financiering voor ontwikkeling (Monterrey, 2002)EU strategie van Göteborg 2001

– 5 prioritaire thema’s: klimaat, transport, gezondheid, natuurlijke rijkdommen, integratie van milieu in beleid

– Vertaling naar Broad Economic Policy GuidelinesRio+10 (Johannesburg, 2002):

– Politieke verklaring– Johannesburg uitvoeringsplan– Partnerschappen (type II projects)



Enkele internationale mijlpalen (3)Enkele internationale mijlpalen (3)

Thematische wereldconferenties van de VN– kinderen (New York, 1990)– sociale ontwikkeling (Kopenhagen 1995)– vrouwen (Peking 1995) – Habitat (Istanbul 1996)– ...

Internationale verdragen – OSPAR, Göteborg protocol, handel in beschermde

diersoorten ...Internationale instellingen

– IPCC, UNFCCC, UNEP, UNDP, UN-CSD, Wereldbank, ...Problemen: spanningsveld Noord/Zuid en MEA/WTO/ILO



Een strategie gericht op duurzame ontwikkelingEen strategie gericht op duurzame ontwikkelingInstitutioneel kader:

– actoren aanduiden verantwoordelijk voor planning, uitvoering en evaluatie– coordinatiestructuren en consultatieprocedures creëren

Planning: – richtlijnen, doelstellingen en maatregelen (ahv criteria voor DO)– mix van beleidsinstrumenten voor hun implementatie (regulerende,

economische, communicatieve, vrijwillige overeenkomsten, O&O, …) Uitvoering en opvolging:

– vertaling naar departementale en sectorale plannen en maatregelen– Opstellen van indicatoren van staat en van prestatie van maatregelen

Evaluatie (ex-post):– effecten van maatregelen op de drie componenten van ontwikkeling– efficiëntie van de beleidsinstrumenten– overeenstemming met beginselen van duurzame ontwikkeling



Belgische federale strategie voor DOBelgische federale strategie voor DO

Actoren– Federale regering– Federaal Planbureau (Task Force of TFDO)– Interdepartementale Commissie Duurzame Ontwikkeling (ICDO)– Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO)

! Copernicus creëert nieuwe actor: POD-DO !!

Wet 5 mei 1997 betreffende de coördinatie van het Wet 5 mei 1997 betreffende de coördinatie van het federale beleid inzake D.O. (BS 18/6/1997)federale beleid inzake D.O. (BS 18/6/1997)



Task Force Duurzame Ontwikkeling (TFDO) Task Force Duurzame Ontwikkeling (TFDO) www.plan.bewww.plan.be

Leden

Multidisciplinair team (ongeveer 12 experts)

Taken

Opmaak federaal rapport inzake duurzame ontwikkeling

Beleidsvoorbereidend en -ondersteunend werk o.a. voor

het Federaal plan inzake duurzame ontwikkeling



De Interdepartementale Commissie Duurzame De Interdepartementale Commissie Duurzame Ontwikkeling (ICDO) Ontwikkeling (ICDO) www.icdo.fgov.bewww.icdo.fgov.be

Leden Vertegenwoordiger van elk lid van de federale regering Vertegenwoordiger van het Federaal Planbureau Vertegenwoordiger van elke gewestregering Vertegenwoordiger van elke gemeenschap

Taken Opmaak federaal plan inzake duurzame ontwikkeling Definieert de opdrachten van openbare diensten bij de uitvoering van een

duurzame ontwikkeling Bewaking en coördinatie van de uitvoering van het Federaal plan

duurzame ontwikkeling Opmaak jaarrapport



Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) (FRDO) www.belspo.be/frdocfddwww.belspo.be/frdocfdd

Effectieve ledenDeskundigen, vertegenwoordigers van verenigingen voor ontwikke-lingssamenwerking, milieuverenigingen, verbruikersorganisaties, werknemers, werkgevers, energieproducenten

Leden met raadgevende stem Vertegenwoordigers van elk lid van de federale regering, van de gewesten en van de gemeenschappen

TakenAdvies geven op eigen initiatief of op verzoek van een lid van de federale regering of van de wetgevende kamers, onderzoek, reflectie en sensibilisatie rond duurzame ontwikkeling



Wet 5 mei 1997 betreffende de coördinatie van Wet 5 mei 1997 betreffende de coördinatie van het federale beleid inzake duurzame ontwikkelinghet federale beleid inzake duurzame ontwikkeling

Instrumenten

Tweejaarlijkse publicatie van een Federaal rapport inzake

Duurzame ontwikkeling

Vierjaarlijkse publicatie van een Federaal Plan inzake

duurzame ontwikkeling

Adviezen van de FRDO

Jaarverslag van de ICDO



Beleidscyclus in de wet over DOBeleidscyclus in de wet over DO

Besluitvormings-cyclus wetduurzame

ontwikkeling

Tweejaarlijks federaalrapport duurzameontwikkeling.Actor: het FPB, TFDO

Planning en formulering inhet vierjaarlijks federaalplan duurzameontwikkeling.Actor: de ICDO en deregering

Uitvoering van het plan

Rapportering:beschrijving,analyse,evaluatie

Beleidsuitvoering: financieringen maatregelen formulerenActor: de minister of deregering

Implementatie.Actor: deadministratie

Monitoring/bewaking enrapportering in dejaarlijkse rapporten vande ICDO en van deleden van de ICDO.Actor: ICDO



I. Federaal rapport inzake duurzame ontwikkeling (1)I. Federaal rapport inzake duurzame ontwikkeling (1)

Beschrijving, analyse en een evaluatie van de bestaande toestand in België in relatie tot de internationale ontwikkelingen

Beschrijving, analyse en evaluatie van het tot dan toe gevoerde duurzaamheidsbeleid

Beschrijving van de verwachte ontwikkelingen bij ongewijzigd beleid en gewijzigd beleid volgens een aantal relevante scenario’s



I. Federaal rapport inzake duurzame ontwikkeling (2)I. Federaal rapport inzake duurzame ontwikkeling (2)

Invulling hieraan gegeven door de Task Force DO

Beschrijving van de bestaande toestand met indicatoren Analyse volgens vijf criteria Toekomstverkenning die gebaseerd is op risicopercepties

1ste rapport (1999): 4 kern- en 10 ondersteunende thema’s

2de rapport (2003): 10 concrete problematieken inzake duurzame ontwikkeling



II. Federaal plan inzake duurzame ontwikkelingII. Federaal plan inzake duurzame ontwikkeling

Totstandkoming

Voorontwerp van federaal plan

– Gebeurt door TFDO op aanwijzing van de ICDO

Advies van de FRDO en openbaar onderzoek

Ontwerp van plan

Federaal plan inzake duurzame ontwikkeling



Structuur van het Federaal Plan DO 2000-2004Structuur van het Federaal Plan DO 2000-2004 Voorontwerp dat het aan de gang zijnde proces presenteert Deel 1 : Beginselen, Thema ’s en Doelstellingen Deel 2: Federaal beleid gericht op de economische, sociale en ecologische

componenten van een duurzame ontwikkeling

– Wijzigingen van consumptiepatronen en productiewijzen

– Acties inzake armoede en sociale uitsluiting – overmatige schuldenlast milieugezondheidskunde

– Acties inzake landbouw - mariene milieu - biodiversiteit

– Acties inzake energie - vervoer - ozon en klimaatwijziging Deel 3 : Middelen ter implementatie Deel 4 : Versterking van de rol van de grote

maatschappelijke groepen Deel 5 : Tien richtsnoeren voor het beleid inzake duurzame ontwikkeling

•Probleemstelling•Actieplan- Strategische doelstellingen- Beleid en maatregelen- Uitvoering van het plan



Besluit Besluit (1)(1)

DO vereist het overbruggen van verschillende kloven:

Politieke doelstellingen Politieke acties

Klassieke beginselen Klassieke beleid

Beginselen van DO Beleid inzake DO

K1

K3K2 K4

Goede vooruitgang op de operationalisering van – de concepten (kloof 2)– instellingen (kloof 4)

Slechts weinig voortgang inzake de vertaling van de beginselen naar werkelijke daden




DO vergt een proces van verandering in de manier waarop aan de huidige behoeften wordt voldaan

DO vergt de medewerking van alle actoren in de samenleving

De federale strategie inzake DO moet zich inpassen in de internationale dynamiek en streven naar coherentie met de strategieën op het Europese niveau en de drie gewesten




Enkele grote uitdagingen– Een mondialisering die gestoeld is op de beginselen van DO

– Bescherming van de wereldwijde publieke goederen

– Uitroeien van armoede en link duiden met milieudegradatie

– Verbetering van de bestuurlijke structuren op alle overheidsniveau’s

– Versterking en institutionalisering van methoden voor ex-ante evaluatie van effecten van maatregelen op duurzame ontwikkeling

– In overeenstemming met het uitvoeringsplan van Johannesburg moet België tegen 2005 beschikken over een nationale strategie inzake duurzame ontwikkeling



De tijd die nodig was om de ideeën van de Franse revolutie te vertalen naar sociale normen en

procedures geeft een indicatie van de moeilijkheid van de opdracht die voor ons ligt.

SlotbeschouwingSlotbeschouwing

Documents

Things you always wanted to know about sustainable development ... but never dared to ask