40
- - LONDON JULY 2009 NR.5/7 www.thealbanian.co.uk [email protected] Tel: 02082169527 211 Boundary Road, P l a i s t o w L o n d o n E 1 3 9 Q F T:0208 472 1110 F:0208 475 8869 M:079 5135 0050 1st Choice Accident Claims Nëse keni patur ndonje aksident tre vitet e fundit mos hezitoni te na kontaktoni ne çdo moment Had an accident? Not your fault www.1stchoiceclaims.com [email protected] OUR Services *Free Consultation *Loss Of Earnings *Recovery & Storage *Cost Of Repairs *Policy Excess *Hire Charges *Personal Injury *Legal Expenses THE A DUHET T’U JEPET AMNISTI EMIGRANTËVE ILEGALË? Pavarësisht demagogjisë së radhës, se 2011-ta do të jetë viti kur do te përmbyllen të gjitha rastet , dhe jo pak por 618 000 persona , s’besoj se do të sjellë ndonjë të re të dukshme përveç asaj tejzgjatje të pakufi , duke bërë eksperimente studimore dhe duke i mbajtur pezull dhe harruar (in limbo) çështje të shumta. (vijon faqe 4) Rezervo vendin tënd në Albanian Yellow Pages 2009 Tel: 02082169527 [email protected] BILETAT E SHTRENJTA EMIGRANTËT E BRITANISË “BRAKTISIN” MËMËDHEUN J u lutem thuajini kryeministrit Berisha që të ndërhyjë në uljen e çmimeve të biletave për në Tiranë” Ky ishte një prej emaileve të ardhura në adresë të redaksisë sonë ku kërkohet ndërhyrja e kryeministrit për të zgjidhur këtë problem. Ky problem vazhdon të mbetet tepër shqetësues dhe tashmë nuk përbën lajm që biletat për në Shqipëri vazhdojnë të mbesin më të shtrenjta nga çdo vend tjetër i rajonit. Perveç British Airways edhe Albanian Airlines vazhdon të ofroje flu- turimet e saj sezonal, por kjo nuk ka bërë që biletat të kenë ndonjë ulje. Madje shumë nga mërgimtarët e këtushëm e gje- jnë më të arsyeshme të shkojnë në vendet e tjera për pushime pasi kostoja e biletave është thuajse e njëjtë me çmimin e një bilete. Sikurse në sezonet e tjera të verës apo për Krishtlindje çmimi biletave për linjat direkte Londër Tiranë e anasjelltas edhe këtë vit janë dyfishuar. (vijon faqe 9) Për një njeri që punon dhe merr një pagë të mesme këto bileta janë të papërballueshme. E vetmja shpresë për mërgimtarët mbetet hyrja e Shqipërisë në BE ku edhe kompani si easyjet të futen në Shqipëri.

The Albanian July 2009

Embed Size (px)

DESCRIPTION

The Albanian July 2009

Citation preview

Page 1: The Albanian July 2009

--LONDON JULY 2009NR.5/7 www.thealbanian.co.uk [email protected]

Tel: 02082169527

2 1 1 B o u n d a r y R o a d , P l a i s t o w L o n d o nE 1 3 9 Q F

T :0208 472 1110 F :0208 475 8869 M:079 5135 0050

1st Choice Accident ClaimsNëse keni patur ndonje aksident tre vitet e funditmos hezitoni te na kontaktoni ne çdo moment

Had an accident? Not your fault

[email protected]

OURServices*Free Consultation*Loss Of Earnings*Recovery & Storage*Cost Of Repairs*Policy Excess*Hire Charges*Personal Injury*Legal Expenses

THE

A DUHET T’U JEPET AMNISTI EMIGRANTËVE ILEGALË?Pavarësisht demagogjisë së radhës, se 2011-ta do të jetë viti kur do te përmbyllen të gjitha rastet ,

dhe jo pak por 618 000 persona , s’besoj se do të sjellë ndonjë të re të dukshme përveç asaj tejzgjatje të pakufi , duke bërë eksperimente studimore dhe duke i mbajtur pezull dhe harruar

(in limbo) çështje të shumta. (vijon faqe 4)

Rezervo vendin tëndnë Albanian Yellow

Pages 2009 Tel: 02082169527

[email protected]

BILETAT E SHTRENJTAEMIGRANTËT E BRITANISË“BRAKTISIN” MËMËDHEUNJu lutem thuajini kryeministrit

Berisha që të ndërhyjë në uljen eçmimeve të biletave për në Tiranë”

Ky ishte një prej emaileve të ardhura nëadresë të redaksisë sonë ku kërkohetndërhyrja e kryeministrit për të zgjidhurkëtë problem. Ky problem vazhdon tëmbetet tepër shqetësues dhe tashmë nukpërbën lajm që biletat për në Shqipërivazhdojnë të mbesin më të shtrenjta ngaçdo vend tjetër i rajonit.

Perveç British Airways edheAlbanian Airlines vazhdon të ofroje flu-turimet e saj sezonal, por kjo nuk ka bërëqë biletat të kenë ndonjë ulje. Madjeshumë nga mërgimtarët e këtushëm e gje-jnë më të arsyeshme të shkojnë në vendete tjera për pushime pasi kostoja e biletaveështë thuajse e njëjtë me çmimin e njëbilete. Sikurse në sezonet e tjera të verësapo për Krishtlindje çmimi biletave përlinjat direkte Londër Tiranë e anasjelltasedhe këtë vit janë dyfishuar.

(vijon faqe 9)

Për një njeri që punon dhe merr një pagë të mesmekëto bileta janë të papërballueshme.

E vetmja shpresë për mërgimtarët mbetet hyrja eShqipërisë në BE ku edhe kompani si easyjet të

futen në Shqipëri.

Page 2: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 2

A jeni ose a njihni dikë që do të aplikoje për BRITISH CITIZENSHIPapo LEJE TË PERHERSHME QENDRIMI?

FINSBURY PARKLondon NorthAcedemy Andover

Community Centre Andover

Estate London N7 7RY

Per me shume informacione ju lutem na kontaktoniTel: 0207 2721130

Mob 07944367779

Nëse PO, u nevojitet të demonstroni njohuritë tuaja për jetënnë Mbretërinë e Bashkuar, si dhe të provoni që aftësitë në tëfolur dhe dëgjim janë adekuate për jetën e përditshme.

Westa ofron kurse të kombinuara trajnimi për gjuhen

angleze (ESOL) dhe Citizenship Clases & Exams

Transport mallrash nga Anglia neShqipëri dhe KosovëShpërndarja në destinacion bëhet nëbazë të sasisë .Lokacionet:

* Barking, London*Tiranë , Shqipëri

Për më tepër kontaktoni në 24 orë Meridanin në numrin e telefonin :

07501382777

Life in the UK Test training course in London, Luton and WestBromwich, Birmingham. At ITA (Intelligent Training Academy) we teachyou an English Lanugage Course which lasts 4 to 5 days for ESOLwith Citizenship. Please note that, in this course you do not have toread or write not even in your test. The ESOL Citizenship training and

test is only on listening and speaking. We are registered with the English Speaking Board (ESB), who are accepted and recognized by the Home Office. The certificate is registered and recognized.After passing the listening and speaking test you will get a Nationally recognized certificate. We will also give you a confirmation letter for the Home Office confirming that, you have done the ESOL Entry Level course with the Citizenship Context. With these two documents you are ready to apply for your Indefinite Leave to Remain in the UK, Naturalization orBritish Nationality. You can use the same certificate for both for your Indefinite Stay application and after that for your BritishPassport application. With this you do not have to do computer based Life in the UK Test. If you, your partner, you familymember or any one of your friend needs help or more information in this matter, please contact us on 02082790719. We willtry to put you to the right direction. You can ask for Ashraf Chaudhary. We are also running this course in London, Luton,West Bromwich and Birmingham. Our ESOL Citizenship Classes are running regularly in our centres in London, Luton andWest Bromwich. Please contact, Ashraf Chaudhary

Location & VenuesEast London208 High Road, Leytonstone, LondonE11 3HU

Contact: Ashraf ChaudharyPhone: 0208 279 0719, Mobile:

07958543211www.intelligenttrainingacademy.com

LutonSuite E-2

Britannia House,Leagrave Road,Luton, LU3 1RJ

Contact: Ashraf ChaudharyPhone: 0208 279 0719,Mobile: 07958543211

BirminghamUnit 7, Central House,312-314 High Street,West Bromwich,

Birmingham, B70 8ENContact: Ashraf ChaudharyPhone: 0208 279 0719,Mobile: 07958543211

Page 3: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 3

DREJTOR: PETRIT KUÇANAZv/Drejtor: BASHKIM METALIAKryeredaktor: MUHAMED VELIU

REDAKSIAAkil Koci, Daut Dauti, Emanuel Bajra,

Majlind Goge, Naim Hasani, Ylli Përmeti, Edvin Lamçe,

Elda Memiaj, Brunilda Sejati, Pranvera Smith, Flori Slatina, Kastriot Dervishi, Enkeleid Omi,

Jeni Myftari, Naim Trezhnjeva, Anila Hoxha, Shefit Domi,

Ilir Thaçi, Nikolin Nilaj, Web-design Marko

www.thealbanian.co.uk [email protected]/fax:02082169527

A jeni ose a njihni dikë që do të aplikoje për BRITISH CITIZENSHIPapo LEJE TË PERHERSHME QENDRIMI?Nëse PO, u nevojitet të demonstroni njohuritë tuaja për jetën

në Mbretërinë e BashkuarSETP ofron kurse intensive për 4 ditore. mesuesit me eksperience perdorin gjuhen qarte

dhe thjeshte duke ju garanuar kalimin e testit

THE AlbAniAn

Të paktën shtatë shoqata të rejashqiptarë kanë mbirë që nga ja-nari i këtij viti. Ato janë të pro-

fileve të ndryshme dhe duket se neshqiptarët në Mbretërinë e Bashkuarkemi kaq shumë shoqata, saqë do tamerrnin lakmi edhe indianët që ren-diten me popullsinë më të lartë komu-nitare në MB.

Pra ne i kemi të gjitha llojetpërveç shoqatave ambjentaliste,shoqatave në mbrojtje të kafshëve, gjëqë po u ranë në fije nuk do të kalojëshumë kohë pa u hapur edhe të tilla.

Por ka një problem percep-timi për qenësinë dhe funksionimin eshoqatave.

Perceptimi i parë dhe ipakontestueshmi është që mbirja e kë-tyre shoqatave ka ardhur si pasojë epublikimit të shifrave të të ardhu-

rave(shumave të konsiderueshme) qëkëto shoqata marrin. Pra këto shoqatakonsiderohen si fitimprurëse përkryetarin (kryetarët) ndonjë të afërm tëtyre, që në të shumtën e rasteve janëfamiljarë, madje ndodh që edhe brendanjë rreth të ngushtë familjar ka dyshoqata.

Nëse vëren me kujdes his-torikun e këtyre shoqatave të rezultonse shumica dërrmuese e këtyreshoqatave kanë të njëjtin kryetar dhethuajse të njëjtin bord, përveç rastevekur anëtarët e bordit “zihen” mekryetarin për pjesën e tortës sëmunguar. Po sa transparente dhe demokratikejanë?

I bie publikun pra atyre që përdorinshërbimet e këtyre shoqatave që tëvërtetojnë një gjë të tillë, pasi derisa ipublikuam në gazetë shifrat që këtoshoqata marrin askush nuk “guxonte”të pyeste apo të dinte asgjë në lidhjeme to, posi ato kishin ndërtuar një sis-tem terri informativ, ku e gjithë poli-tika e tyre ishte e përqendruar nëreklamimin e tyre si shoqata më emirë. Nuk do ta quajmë të tepërt të përqen-drohemi më shumë në mënyrën e funk-sionimit të këtyre shoqatave, pasibesojmë dhe shpresojmë se do tëbëjmë të mundur sensibilizimin e opin-ionit publik së pari, dhe të kryetarëvetë shoqatave së dyti, në mënyrë që këta

farë kryetarësh t’i kthejnë ndonjëherësytë nga komuniteti.

Ajo që i përshkruan të gjithakëto shoqata është se ato përcaktohensi shoqata të shqiptarëve në MB, qëndihmojnë komunitetin shqiptar në in-tegrimin në shoqërinë britanike. Tjetërelement i përbashkët është se këtoshoqata kanë kryetar shekullor, memandat të pakufizueshëm, por që nëdisa raste ai vetëquhet kryetar ndonëseështë në pozicionin e koordinatorit (qëmerr para). E theksojmë se në bazë tëstatusit kryetari duhet të jetë vullnetar.

Pothuajse asnjëherë nukbëjnë AGM (mbledhjen e zgjedhjevevjetore) ose e bëjnë të rregulluar aqmirë saqë publikut ua servirin të zg-jedhurit por që askush nuk e di si ështëzgjedhur Pra që askush nuk voton përkryetarin apo kryesinë dhe në mënyrëshumë finoke ua mohojnë shansetqoftë edhe anëtarëve që të zgjedhinapo të zgjidhen.

Pothuajse asnjëherë nuk reklamojnëvendet e tyre të punës gjë që është edetyrueshme për të qenë transparentedhe për të realizuar misionin e tyre (nëshërbim të komunitetit shqiptar nëMB). Por ndonëse shoqatat shqiptare në MBjanë me shumicë, përsëri numri i fëmi-jëve që mësojnë gjuhën shqipe nuk ikalon 1%, përsëri shumë e shumë shër-bime për komunitetin mbesin tëmunguara. Duke iu uruar suk-

sese neoshoqatave urojmë që këto

shoqata, të paktën tërejat, të hedhin njësy ndonjëherë nga

komuniteti.

Shoqatomania

Page 4: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 4

ngA bAsHkim mETAliA

Tashmë të gjithë po e vërejnëabuzivizmin, burokracinë ,njëkohësisht dhe peshën e

madhe që ka çështja e emigracionit nëpërgjithësi dhe atij ilegal në veçanti.Kësisoj, askush nuk ka më të voglindyshim se ” status quo” duhet tëndryshoj, dhe të respektohet me kor-rektësi e drejta njerëzore , përkatësishttë përjetësoj qëndrimet dhe pikëpam-jet demokratike në këto të drejta!

Pa dashur të qasem në his-toritë dhe peripecitë e njerëzve qëlargohen nga vendi i tyre për një jetëmë të mirë dhe më të sigurte, pa dashurdhe të shfajësohem apo justifikohemme këtë fakt , ashtu dhe pa dashur tëjem kritik i shfrenuar i (mos)vendim-marrjeve të autoritete dhe shtetit nëtërësinë e tij; them se shqetësimi ka jovetëm një notë proteste dhe antipatiepor mbi të gjitha kërkon njëndërgjegjësim të (mos)zbatuesve tëkëtyre (mos) vendimmarrjeve.

Ka argumente dhe kundërargumente në lidhje me idenë e legal-izimit të emigrantëve të paligjshëm.Shprehimisht në lidhje me statusin dheme vet të huajt që kërkuan dhe kërko-jnë akoma azil në Britaninë e Madhe ,në Evropë dhe më gjerë, ekziston njëhendek i madh saqë të krijohet idejase këta azilantë janë një lloj tjetër iHomo Sapiens ndaj dhe duan një traj-tim tjetër, por jo human; fatkeqësisht!Dikush e përcakton si çështje nevral-gjike të sistemit , për një arsye apotjetër , një diskriminim të justifikuar,një padrejtësi ,dikush tjetër dhe nëanën tjetër askush nuk krijon një plat-formë të qartë dhe të arsyeshme –sepse... ?

Duke pranuar kapitalizminsi një koncept i sipërmarrjeve të liradhe duke parë realitetin e tij do të mëduhet të pranoj se ekziston edhe “kap-italizmi autoritar” i cili jo vetëmndikon në të shumtën e rasteve nega-tivisht por anashkalon të drejtat njerë-zore në përfitime të ngushta .

Deshëm ose jo, NE homosapiens-ët azilant duhet të kemi njëvlerë më tepër sesa kaq , ndoshta qëmund të matet me Onz , ndoshta mil-iarda Pound ,pse jo dhe më shumë, qëtë mund të jemi të legalizuar me tëdrejta të plota- me llojin tjetër!Të tmerron fakti kur sheh dhe dëgjonnëpër forume “studimore dhe kërki-more” se të garantosh një amnisti(falje) afat gjate për azilantët do të rrisnivelin ekonomik të Britanisë në njëvlerë më shumë se tre miliard Pound.Demagogji!

Dmth, kjo e justifikon am-nistinë , dhe aspak e drejta dhe respek-timi i konventave që janë miratuan përkëtë qëllim.Dmth, NE homo sapiens-ët azilantë,jemi mekanizmi praktik i të qenit tëdobishëm por inekzistentë.

London school of econom-ics dhe studimi i saj mbi emigrantëtilegal me mbështetjen e Kryetarit tëBashkisë së Londrës Boris Jhonson,kohët e fundit, deklaruan ose dolën meidenë se rregullimi i statusit të kësajshtrese nuk do të ketë pasoja regresi nëekonominë e vendit –përkundrazi do tëzhvillonte atë.

Edhe pse e vlerësoj një për-pjekje të tillë në nivele institucionalepër t’i dhënë një zgjidhje këtij prob-lemi , them se nuk do një stërhollim tëpakufi dhe shumë subjektivizëm .Padyshim se shqyrtimi rast pas rasti içështjeve do të ketë dhe vend për tu

diskutuar. Por shifrat janë alarmantedhe nuk e ndihmon aspak asnjërënqeveri që do të jetë në pushtet që tëballafaqoj ato me realitetin .Pavarësisht demagogjisë së radhës, se2011-ta do të jetë viti kur do te përm-byllen të gjitha rastet ,dhe jo pak por618 000 persona , s’besoj se do të sjellëndonjë të re të dukshme përveç asajtejzgjatje të pakufi , duke bërë eksper-imente studimore dhe duke i mbajturpezull dhe harruar (in limbo) çështje tëshumta.

Sepse duke e zvarritur pro-cesin e (mos)legalizimit , domosdosh-mërisht që krijohen hapësira abuzuese,domosdoshmërisht është e pa mundurqë të ketë një ekspoze të qartë në atë seçfarë po bëhet realisht me këta njerëzqë po sakrifikojnë pjesë nga jeta e tyreqë u kërcënohet dinjiteti dhe aspektipsikologjik e moral.

Kjo gjendje jo vetëm që nuktrajtohet dhe as që vihet ujë në zjarr,pasi kjo nuk përbën thelbin e“Studimeve” , por shikojnë proba-bilitetin komercial ( gjë që nuk ështëkeq –por duhet të respektohen dheparimet njerëzore) dhe politike , të cilattë marra së bashku krijojnë një amullitejet e të pakëndshme.

Normalisht që kjo çështje kanjë kosto , që në fund të fundit , e gjithaështë në kurriz të taksapaguesve, por

mos të harrojmë se nuk duhet tëtejkalohen parametrat demokratik qëshkelen haptas të drejtat e njeriut.Për ta ilustruar këtë kosto ; sipas zyrëssë Auditit Kombëtar kjo do të ishterreth £4.7miliard.Sipas përllogaritjeve i duhen shtetit£11 000 për person për ta depërtuar. Që nga viti 1998 e deri sot janë depër-tuar nga Britania e Madhe 111,265 per-sona ilegale me këtë kosto tësipërpërmendur.

Mirëpo duke qenë më ek-splicit në atë që po mundohem të sht-jelloj, është ana e padukshme eabuzivizmit , dhe maskimit total të in-stancave përkatëse .Këtu futen, qoftëai i departamentit të emigracionit, gru-pacionet politike; ku për arsye të për-fitimeve elektorale e përdorin çështjene emigrantëve si një obelisk të këtijsuksesi elektoral, apo dhe lobuesit në“mbrojtje” të emigrantëve si shoqatatë ndryshme që merren me çështje tëtilla apo dhe kompani a individë qëmarrin në mbrojtje në cilësinë eavokatit (përfaqësuesit ligjor)azilkërkuesit etj.

Qoftë Departamenti i emi-gracionit edhe përfaqësitë politikekanë krijuar simbiozën e mos lua-jalitetit dhe lojës së padrejtë, pasindërsjelltas të dyja palët kanë dhënëshumë pak rrugëzgjidhje të

pranueshme .Ndërsa lobi nëse ia vlen

vërtetë të quhet kështu jo vetëm që nukka ndihmuar që të zgjidhet ky hendek, por ka lobuar në mënyrë spektaku-lare, të kundërtën që të mbaj pezulstatusin e azilantit; pasi kështu arrihensynimet kapitale duke përdorur “ bosh-llëkun ligjore” që preferojnë ta për-dorin në të mirë të tyre( parë kjo ngaprocedurat burokratike).

Pra autoritarizmi i tyre kapi-talist krijon pakënaqësi, jo se pasuro-hen por që vjedhin ose më mirëplaçkitin klientët e tyre në saj të prem-timeve boshe.Britania e Madhe, duke u rreshtuar sinjë ndër vendet më të mëdha me emi-grantë, ka treguar se edhe mund tëmenaxhoj këtë çështje – kjo evidento-het për shumë raste të emigrantëve tëhuaj që kanë ardhur në ishull, duke ifavorizuar , duke i lejuar të jetojnë dhepunojnë dhe duke i legalizuar ato.Në të njëjtën kohë ka treguar dhe njëdobësi organizimi , sidomos vitet efundit duke tkurrur gjithnjë e mëshumë vullnetin politik ,duke katego-rizuar shtresat e emigrantëve dhe dukei diskriminuar me eksperimente dhestudime që nuk kanë bazë morale dheaspak shkencore.

Sir Andrew Green , Zyrtar i

Migrationwatch thotë se –“ qeveria eka bërë zakon që të fajësoj këtë së-mundje, për shkak të “forcës global-iste”, por analizat tona tregojnë seproblemi është pothuaj tërësisht nëvend (home grown)....mund dhe duhej të ishte në mënyrëkompetente të menaxhohej kjoçështje...!Ish ministri i brendshëm DavidBlunckett shkon dhe me tej dukethënë se –“qeveria as që ia ka idenëse kush është në Britani”.

Pa shkuar shumë larg në ar-syetim kërkon një konkluzion, se saështë përkushtimi i kësaj çështjeje?Modalitet e zgjidhjes do të duheshintë gjendeshin në urgjencë pasi do tëkrijohet një disekuilibër me pasoja so-ciale.

Duke u kthyer tek lobimiapo krijimi i grupeve të interesit përzgjidhjen e këtij boshllëku shoqërorë, të krijohet bindja se ose nuk u dëgjo-het fjala ose ose janë totalisht tëpazëshëm.Parë në këtë këndvështrim as organi-zatat, as përfaqësuesit ligjorë dhe aspërfaqësitë diplomatike të akredituaranë Londër nuk japin versionin e tyre tëzgjidhjes apo thjesht të bashkëpunojnënë zgjidhje; bile as konstatojnë gjend-jen duke fshehur veten në një inferior-itet të paparë.

Presioni, që duhet të ishtemë i madh, nuk jep asnjë premisë qëkjo hallkë të marrë udhën e zgjidhjes.Sepse procesi i stërzgjatur dhe mbiven-dosja e çështjeve po shkojnë drejt njëkaosi total.

Dobia e dhe përfitimet qërrjedhin nga kjo shtresë e deklasuar nësistem janë marramendëse , por kjolihet në hije.

Me një fjalë këtu nuk ështëçështja a janë të vlefshëm emigrantëtilegalë, por karta me të cilën luhetshërben për të mbrojtur dhe fituar pikënë sistem.Amnistia është gjëja njerëzore ; do tëndikoje jo vetëm në rritjen ekonomiketë vendit por dhe zhvillimin e njëfryme besimi në ligj dhe drejtësi.Dhe domosdoshmërisht tani kjo lojëbëhet akoma më qesharake sa që vihetnë diskutim për të joshur dhe krijuaramullinë e radhës se : a duhet tu jepetamnisti emigrantëve ilegalë?

A DUHET T’U JEPET AMNISTI EMIGRANTËVE ILEGALË?

Pavarësisht demagogjisë së radhës, se 2011-ta do të jetë vitikur do te përmbyllen të gjitha rastet ,dhe jo pak por 618 000persona , s’besoj se do të sjellë ndonjë të re të dukshmepërveç asaj tejzgjatje të pakufi , duke bërë eksperimente

studimore dhe duke i mbajtur pezull dhe harruar (in limbo) çështje të shumta.

Page 5: The Albanian July 2009

LONDON JUNE 2009 5THE AlbAniAn

Janë vërtet të shumta emailed qëkanë ardhur në adresë të redaksisësonë, ku janë shpresuar

shqetësime nga më të ndryshmet mbikëtë temë. Së pari duam që t’i falën-derojmë të gjitha ata lexues që kon-tribuojnë me mendimet e tyre në lidhjeme këtë temë dhe të sigurojmë se do tëbëjmë ç’është e mundur që tëndërgjegjësojmë me të gjithamundësitë të gjithë ata që mendojnë që“mund të jenë të lumtur” jashtë famil-jes, pra që janë të prirur drejt divorcit. E theksojmë edhe njëherë që “The Al-banian” nëpërmjet këtyre rubrikavekërkon të sensibilizojmë opinionin ekëtushëm publik shqiptar, që të ruajmënjë ndër vlerat më të mrekullueshmeshqiptare siç është familja.

Ne nuk duam që kurrësesikëtë tëmë ta ndajmë në emailet ku fa-jësohen meshkujt apo femrat, por tatrajtojmë në përgjithësi si problemshqetësues për shqiptarët e këtushëm.Një zonjë (Kati) në emailin e saj thotëse “Meshkujt Shqiptare akoma nuk ar-rijne te kuptojne se femra duhet te jetee barabarte me mashkullin perderisajane partnere.(dmth burre e grua).Edhesa vite ne femrat duhet te trajtohemi siPRONE dhe jo si PARTNERE?!

Une jam vete nje nga atofemrat qe kam patur fatin e keq dhekisha per partner nje burre qe ishte siDIKTATOR dhe jo si bashkeshort.Kam edhe nje femi me te. Vite te tera edurova sjelljen e tij mizore ndaj mejedhe sjellja e tij nuk ishte mizore vetemndaj meje por edhe ndaj femise tone.Jam rrahur prej tij para femise, jamperdhunuar , ofenduar etj.............Dhe te gjitha keto ndodhnin pa arsyje.A mund te imagjinoni neseune do ti jepja arsyje se cfare mund tebente ai? Jam shume e sigurte qe nukdo isha me gjalle. Kam pese vite qejam ndare nga ai por akoma per-fundimisht sepse po me sjell lart eposhte neper gjygje duke me akuzuarmua per gjera te ndryshme, sepse uneedhe pse i kam bere denoncime mepare, asnjehere nuk kam dashur qebabai i femise tim te burgoset prejmeje. Kam tre vite neper gjygje, sepseune duhet te tregoje se cfare nene jamme femine tim, kurse ai deri tanithjeshte ka digjeneruar veten sepse everteta ka dale dhe per ate eshte shumee veshtire te pranoje, qe une jam bere ezonja vetes dhe nuk kam nevoj per njemashkull qe te mbijetoj. Por une jamme fat qe sot jetoj me femijen tim faleligjeve, policise dhe shoqatave qendihmojne femrat ne Britani.

Dhe me vjen shume keq qefaji u hidhet femrave dhe shtetit An-glez per shkaterrimin e familjesShqiptare.Shumica e meshkujve Shqiptar as qenuk e kane idene se c'eshte familja.Ata thjeshte mendojne te kene grua perne shtepi te laj, pastroje, gatuaj dhe telinde femije dhe te dashura te tjera perqefet e tyre. Dhe jam shume e sigurteqe meshkujt shqiptare arsyja qe jane aqxheloz dhe duan ti mbajne grate si teburgosura eshte se po te mesojne atogra se si jetojne shumica e femrave qejane te pavarura, asnje grua nuk do terri e te bej nje jete te tille.

Pastaj mos te harrojme secfare kane bere meshkujt shqiptare meminorenet Shqiptare qe shumicat ikane perdorur per prostitucion.Ne femrat nuk kemi faj panvaresishtse ne shumicen e rasteve quhemi faj-tore, sepse ne mentalitetin e nje

mashkulli shqiptar femra eshte epavlere, injorante. Por ja qe ne ditet esotme ne femrat dita dites po i tre-gojme meshkujve shqiptare qe nejemi te zonjat, inteligjente dhe eardhmja jone do jete mijera hereme e mire se sa e tyre”Ndërsa Iliri pasi falënderon përtemën e trajtuara për gratë thotëse është e patolerueshme ajo që bëjnëgratë shqiptare këtu.

“Unë do t’u sygjeroja tëgjitha grave shqiptare që të marrinshembull nga turqit, sesi e ruajnëfamiljen. Nuk ka gjë më të bukur sesakur gruaja e din vendin e vet nëfamilje, Kurrsesi nuk mundet që gru-aja të jetë ajo që drejton, aq më tepërqë janë disa gra që ua nxijnë jetën eburrave saqqë nuk janë në gjendje tëpijnë një kafe me shokët e tyre ngatelefonatat e pandërprera të grave”

Një zonjë (Ilda) thotë seburri nuk e len që të dali jashtë shtëpisëpa lejen e tij.

“Më ka falur Zoti shumë tëbukur, por nuk e kam ditur se kjobukuri dot kthehej në mallkim përmua. Jetoj e izoluar. Jeta ime ështëskëterrë. Nuk guxoj që të vizitoj as tëafërmit e mij dhe derisa të kthehet ainga puna as nuk guxoj që t’u them sejam në shtëpi. Dita ime më e lumturështë e diela kur unë mund të dal

bashkëme timshoq nnëndonjë park apo përndonjë shëtitje. Atij nuk ipëlqen që të shkojmë jo vetëm në kafëshqiptare por as në vende ku ka shqiptarë. Jam shumë e sigurtë se kjo lidhjenuk do të zgjasë shumë. Durimi kakufi” thotë ajo, duke shtuar se shpre-son se diçka do të ndryshojë në sjell-jen e tij pasi burri i saj është lexues irregullt i “The Albanian”. Ndërsa një zonjë tepër e revoltuar ngaartikulli i numrit të kaluar thotë se burriia ka përplasur gazetën në fytyrë mefjalët se kështu jeni ju gratë.Në emailin e saj kërkon të ndërgjegjë-

sojmëbur-

rat qëtë bëhenmë perëndi

morë më të tolerueshëm dhegjithçka do të shkojë mirë.

Gjoka në emailin e tij thotë“ Nëse doni të dini vërtet sesi janëgratë shqiptare shkoni paradite nëpërkafenetë e Wood Green-it, dhe do tëshikoni sesi është degjeneruar familjashqiptare. Ai thotë se di edhe shumëgra që lidhen me të huaj, pasi kjo ështëmë e lehtë që të mbahet fshehtësia. Aisygjeron që gratë shqiptare t’u kthehenkulteve fetare, pasi martesa është eshenjtë. Nuk ka mëkat më të madh sesatë tradhtohet burri apo gruaja”, shpre-

het ai.Ndërsa Ela shtron një temë mjaft të

prekshme. Ajo thotë se shumica e vajzave

shqiptare në Britani po mbesin beqare.Kjo për arsye se meshkujt janë

të prirur të lidhen vetëm “për qejf”dhe vjen një ditë që të lënë pa prob-lem. Madje një pjesë e tyre janë

kaq të pa-emancipuar saqë as si tëdashur nuk mund të pranojnë nëse emarrin vesh se ti ke patur një të

dashur shqiptar. Por më e keqja është se po nuk pranoveqë të shkosh në shtrat me ta, të lënë paasnjë problem. Ajo thotë se meshkujtnuk e kanë problem që të lidhen mendonjë vajze sidomos nga ato të lindjessë Evropës.

Ela thotë se i mirëkupton tëgjithë ata meshkuj shqiptarë që përshkak të letrave janë të detyruar që tëlidhen me të huaja, por është e pa-pranueshme që një mashkull shëndoshsi molla të martohen me ato që dikurkanë punuar....

Imagjinoni se çfarë nënemund të jetë ajo. Nëpërmjet “The Al-banian” ajo bën thirrje të gjithëmeshkujve shqiptarë që të mos marrinnë qafë vajzat shqiptare. Në Angli kafemra për sex sa të duan. Mos mëka-toni me vajzat shqiptare” mbaron apelii saj.

Si po shkatërrohetfamilja shqiptare në

Mbretërinë e Bashkuar?

Page 6: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 6

nga muhamed Veliu

Kush e vrau shqiptarinCima Sogojevën? Kjoështë enigma ende e

pazgjidhur nga hetuesit e kësajvrasje të tipit mafioz, që katronditur komunitetin shqiptarëvitin e shkuar.

Oficerët e ScotlandYard kanë vënë në dispozicion20 mijë stërlina për personin qëka dijeni për vrasjen dhe do tëndihmojë policinë në identi-fikimin, kapjen dhe më pasgjykimin e autorit apo au-torëve.

Pas shumë hetimeshintensive ky është hapi tjetër qëpolicia britanikë ndërmerr tetëmuaj pas vrasjes së Sogojevësndodhur në zonën GoldersGreen.ApeliDetektiv Inspektori Andy Par-tridge nga skuadra e “SeriousCrime Command” tha:“Nga hetimet e deritanishme narezulton se Cima ishte i përf-shirë në grabitje e automatëveku paguhet taksa e parkimit.Pavarësisht se ai kishte zgjed-hur këtë mënyrë jetese ai nuk emeritonte të vdiste. Vrasësi apovrasësit e tij duhet të përgjigjenpërpara drejtësisë.

Kjo mund të arrihetme ndihmën e komunitetitshqipfolës në Londër”.Sipas detektiv Inspektorit AndyPartridge për zbardhjen e kësajvrasje është imediatike ndihmae komunitetit shqiptarë dukeshktuar:

“Cima Sogojevaishte frekuentues i kafeneveshqiptare në veri-perëndim tëLondrës si dhe në Reading,duke shpenzuar kohë me pjesë-tarë të tjerë nga komunitetishqiptarë. Ne jemi të prirur tëbisedojmë me cilindo që ka in-formacion rreth tij.A keni dijeni se kush ishteshkaku që çoi në ekzekutimin eCimës?

Çfarë flitet në komu-nitet për këtë vrasje? Kenidëgjuar apo parë diçka tëdyshimtë afër zonës ku ndodhetHighfield Road? Keni parëdikë që ka hyrë dhe ka dalë aposillej vërdallë shtëpisë sëCimës gjashtë Tetorin e vitit tëshkuar?Ne ju inkurajojmë të na tele-foni”.

Detektiv InspektoriAndy Partridge që po udhëheqgrupin e hetimit të kësaj vrasjegjatë një bisede me The Alban-ian thotë se çfarë do lloj infor-macioni do të trajtohet si tejetkofidencial duke ruajtur nëmënyrë shumë strikte anoni-matin e personit.

Ekzekutimi

Vrasja e Cima Sogojevësndodhi mëngjesin datës 6Tetor 2008 rreth orës 11:15minuta.Policia u njoftua pasi janëdëgjuar të shtëna në njëadresë në rrugën HighfieldRoad, NË11. Oficerë të ar-matosur të policisë dukepërdorur forcën mundën tëhynë në shtëpinë ku jetonteCima.

Pas kontrollit tëbanesës ata kanë gjeturtrupin e pajetë të 27 vje-carit. Viktima kishte vdekurmenjëherë si pasojë e disaplagëve të marra pasi ishtegoditur disa herë me njëpistoletë. Sipas autopsisëviktima nuk ishte torturuar.

Nga hetimet e de-ritanishme nuk është zbu-luar nëse nga banesaviktimës janë vjedhur para.Vrasësit nuk kanë hyrë meforcë në banesë.Për momentin nuk kandonjë informacion që sug-jeron se Cima ka qenë ipërfshirë me ndonjë inci-dent të përparshëm apovrasja të jetë si pasojë ekontrollit të zonave ku gra-biteshin automatët e park-ingjeve.

Mësohet se CimaSogojeva ishte me origjinënga qyteti Podujevës nëKosovë. Ai kishte shtatëvjetë që jetonte në Londër.Ishte i martuar dhe kishte nëvajzë dhjetë vjeçare.Bashkëshortja dhe vajza je-tojnë në Kosovë.

Ne lidhje mevrasjen një person është ar-restuar më 16 Tetor 2006.Ai është lënë i lirë me për tuparaqitur për tu ri-pyetur nëpolici në muajin Shtator2009.

Cilido që ka in-formacion për vrasjen duhettë kontaktojë hetuesit ekësaj çështje të cilat janë nëHendon në numrin e tele-fonit 020 8358 0400 aponë mënyrë anonime duketelefonuar Crimestoppersnë 0800 555 111.

KERKESE NGA POLICIA PER NDIHME

VRASJE

OSE NE DESHIRONI TE MBETENI ANONIM JU MUND TE TELEFONONI CRIMESTOPPERS

QE ESHTE NJE SHERBIM I VECANTE QE MERR TELEFONATA NGA DESHMITARE TE CDO

KRIMI QE DESHIROJNE TE MOS BEHET I NJOHUR EMRI I TYRE DHE JA KALOJNE

DETAJET POLICISE. NUMRI I TYRE ESHTE: 0800 555 111

G22128-A63 © MPA Not Protectively Marked

A ISHIT JU NE ATE VEND

DHE NE ATE KOHE?

A KENI PARE APO DEGJUAR DICKA?

A MUND TE NA NDIHMONI?

0208 358 0400

CDO PERSONI ME NDONJE INFORMACION I KERKOJME TE

TELEFONOJE ZYREN E KETIJ INCIDENTI NE HENDON NE NUMRIM:

TE HENEN ME DATE 6 TETOR 2008 NE OREN 11:19 TE

MENGJESIT NDODHI NJE INCIDENT NE ADRESEN CAROLINE

COURT, HIGHFIELD ROAD, NW11.

SI REZULTAT CIMA SOGOJEVA PESOI DEMTIME TRUPORE PREJ

TE CILAVE VDIQ.

POLICIA E METROPOLITANIT OFRON NJE SHPERBLIM DERI

ME £20,OOO PER INFORMACIONE QE REZULTOJNE NE

IDENTIFIKIMIN ARRESTIMIN DHE DENUNCIMIN NE GJYKATE TE

PERSONAVE PERGJEGJES PER VRASJEN E CIMA SOGOJEVES.

£20,000 SHPERBLIM

Scotland Yard 20,000 stërlinashpërblim kush jep

informacion për vrasësitKush e vrau Cima Sogojevën?

Page 7: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 7

A Class Motors

Na kontaktoniAgim Halili

tel;02084530008mob;07932024665

[email protected] Park Royal Road

Park RoyalLondon, NW107LNJU MIRËPRESIM

Mos harroni! Nese thoni se keni shkuar nga Gazeta“The Albanian” përfitoni; *10% ZBRITJE

Me eksperiencë 11vjeçare në AngliBëjmë Servisimin, riparimin e të gjitha llojeve dhe modeleve të automjeteve si sherbime tjera -Skanimin e problemeveelekronike si dhe rregullimin e tyre,-Goma-Regjistrimin e gomave-Saldime,-Modifikime,-e shumë shërbime tjera

BEJMË GJITHASHTUEDHE KONTROLLINTEKNIK (MOT)Garazhi ynë është

i liçensuar për lëshimin eçertifikatës së emotisë

AUTO LARJE PROFESIONALE SEKIRAQA-BEJMË LARJEN E AUTOMJETEVE -LARJE DHE THARJEN E SENDILEVE

-BEJMË POLISH TE MAKINAVE NE MENYRË PROFESIONALE

-LARJE TE MOTORITEDHE SHUMË SHËRBIME TJERA.NESE JU BENI MOT TEK NE NE JU OFROJM LARJEN FALAS

TEK NE GJENI EDHE GAZETEN FALAS“THE ALBANIAN”

NA KONTAKTONI Mus SekiraqaTel:07946863310Ju Mirpresim

34c Park Royal RoadPark Royal

London, NW107LNJU MIRËPRESIM

Askush nuk e besonte se nëSligo, rreth tre orë ngaDublini, do të vinin aq shumë

mërgimtarë shqiptarë për të parëndeshjen e Vllaznisë me Sligo. Ova-cionet e tyre ishin aq të fuqishme saqëndonjëherë mbizotëronnin edhe bro-horitjet e para të irlandezëve që kishinstërmbushur stadiumin e tyre.

Skuadra e Vllaznisë gjatëminutave të para u duk se linte pak sh-presë për një fitore. Gjithesesi Vllaz-nia ka surprizuar, edhe psekundërshtari nuk thoshte ndonjë emërtë konsiderueshëm, duke fituar 2-1 nëtransfertë, ndaj Sligos së Irlandës, nëfushën e kësaj të fundit. Formacioni iHasan Likës ka zhvilluar një ndeshjemjaft efektive, duke arritur të shënojëdy gola, të kalojë në epërsi 2-0,ndërkohë që ka pësuar një gol, 1 min-utë para mbarimit të ndeshjes, shënuarme penallti nga vendasit.

Pjesa e parë e ndeshjes umbyll në barazim të bardhë, 0-0, menjë lojë të barabartë, e përqëndruarkryesisht në mesin e fushës. Pjesa edytë nis me një tjetër marsh, ku shko-dranët, pasi e kishin studiuar mirëekipin vendas, e sulmojnë në pikat e tijtë dobëta. Krahët e mesfushës kuqeblufunksionojnë për bukuri, për pasojë,edhe topat krosohen me mjaft befasi nëzonën vendase.

Duhej të vinte minuta e 69-të e lojës, që mbrojtësi i djathtë i Vl-laznisë, konkretizon disa sulme tënjëpasnjëshme të kuqebluve. Skuadrajonë merr krahë, pas këtij goli dhe nuke ul ritmin, ndërkohë që vendasit ner-vozohen. Si pasojë e një nervozizmi tëtillë, Keane gabon dhe shkakton auto-gol në portën e tij. Rezultati shkon 2-0,

ndërkohë që nuk ka shumë minuta lojëqë vendasit të përmbysin dicka.Megjithatë, tërheqja e kuqebluve, nëmbrojtje të dy golave të shënuar, ilejon më shumë terren Sligos, e cila,një minutë para mbarimit të kohës sërregullt, fiton një penallti, që kthehetnë gol. Me këtë rast merr fund edhendeshja, e cila fitohet nga Vllaznia 2-1,që e prêt e qetë ndeshjen e kthimit dheka hedhur një hap të madh drejt kuali-fikimit. Më poshtë, ja skeda e plotë endeshjes:

Kartonë të verdhë: Beqiri(Vllaznia), Sinani (Vllaznia), Smalaj(Vllaznia), Shtubina (Vllaznia),O’Grady (Sligo), Ryan (Sligo)Gjyqtarë: Christof Virant, Dirk Gilon,Frank Bleyen (BEL)

1 Richard brush2 Alan keane

3 shaun Holmes5 Danny Ventre

6 Conor O’grady

7 brian Cash (Doherty 73’)8 Richard Ryan9 Romuald boco

10 Rafael Cretaro11 Oëen morrison

14 steve Feeney (noctor 64’)Rezerva

19 Ciaran John kelly4 gavin Peers

12 sean Doherty16 Daniel keohane

17 Jason noctor8 Eoin Torpey

20 Christopher kellyTrajner: Paul Cook

VllazniaVllaznia

1 Armir grimaj2 Dritan smajlaj

3 Željko mrvaljević5 safet Osja

7 ndriçim shtubina8 Amarildo belisha

9 Vioresin sinani (balaj 85’)10 Fetim kasapi (Olsi 88’)

17 Rahman Hallaçi18 Elvin beqiri20 ilir nallbani

•Rezerva31 bishani Olsi6 marko bašić11 Ansi nika

14 Armando Vajushi16 Alis baci

19 bekim balaj 28 Edon HasaniTrajner: Hasan lika

sHqiPTARëT E HARRuARTë iRlAnDës

Është e kotë që t’i pyesësh për numrine shqiptarëve në Irlandë, pasi as atanuk kanë një shifër të saktë. Porpërgjigja e përgjithshme është se ka

plot.Ata kishin ardhur për të parë ndeshjene Vllaznisë dhe i dalloje jo vetëm nëveshjet e tyre kuq e zi, por në organiz-imin e tyre spontan. Shqiptarët e Irlandës akoma nuk kanëarritur që të organizohen në ndonjëshoqatë gjithëpërfshirëse apo që tëkenë një përfaqësim ndonëse janë nënjë numër të konsiderueshëm sidomosne kryeqytet (Dublin).Shumica prej tyre ishin të informuarnëpërmjet “The Albanian” për zhvil-limet e këtushme, por që kërkonin tëmerrnin më shumë kontakte meshoqatat e këtushme në mënyrë qëedhe ata të fillojnë të organizohen dhepse jo të kenë më shumë bashkëpunimme shqiptarët e Britanisë së Madhe.

Ambasadorin e kam patriot,tha një qytetar nga Lushnja i cili flisteme plot mirënjohje për ish-am-basadorin Kastriot Robo dhe as që ekishte idenë se prej dy vitesh ai ështëzëvendësuar....

VLLAZNIA FITON NË IRLANDË

Page 8: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 8

nga ilir mirena

Etillë çfarë është sot, pika ku-fitare mes Kosovës dheShqipërisë në Morinë, nuk ka

asnjë kuptim që të ekzistojë. Aty nukduhet të ketë pikë kufitare.E krijuar që të jetë menaxhuese nëmarrëdhëniet mes shtetit dhe individit,administrata është në dispozicion tëqytetarëve për t’i lehtësuar peripecitëe mërzitshme që ka secili kur ndodhetpërpara sporteleve të saj. Të gjithëkemi shembuj fascinues nga përvojatefikase të administratës së vendeve tëzhvilluara. Mes njëri-tjetrit shpesh itregojmë ato përvoja, si mostra kraha-suese se si nuk funksionon adminis-trata këtu tek ne.

Na dalin para syve edheatëherë kur, të rraskapitur nga tension-imi i gjatë i nervave, dremisim me orëtë tëra në pritje të një certifikate të lind-jes, si çelësi primar i të gjithë doku-menteve të tjera – nuk e di çka dreqinnevojitet për secilin dokument që tëkesh certifikatë lindjeje!? - kur presimpër letërnjoftime, pasaporta, viza, nëkufij, për pagimin e taksave tëndryshme, regjistrimin e kerrit,regjistrimin e fëmijëve, regjistrimin etyre në çerdhe e deri në universitet....E, kështu, deri sa vjen dita kur dikushpret të na çregjistrojë nga lista e të gjal-lëve.

Për të gjitha këto do të duhejtë kishte një administratë efikase që uathjeshton punët qytetarëve që të moshumbin orë e ditë pranë dyerve të tyre.Gjithkund është kështu.Me përjashtim të Kosovës. Nëplogështinë e saj, administrata jonëduket sikur të jetë e dizajnuar për t’uanxirë jetën qytetarëve.

Një ndjesi të tillë krijonteedhe një reportazh që pamë në RTK tëdielën në mbrëmje. Pamë radhë tëgjata të kerreve KS që kishin mësyerbregdetin shqiptar. Radhë të gjatakishin mbetur të bllokuara për orë tëtëra, në pritje për të dalë matanë pikëskufitare të Morinës. Si çdo herëdëgjuam edhe të intervistuar të mllefo-sur, por të pafuqishëm për të bërëdiçka.

Njëra ndër arsyet pseishim gëzuar kur u lëshua përqarkullim rruga Durrës-Morinë, ishteedhe ajo se më nuk do t’ua shihnimsytë dhe fytyrat mospërfillëse kufi-tarëve maqedonas. Pamjet qëtë grithnin nervat janë pjesë e njëadministrate të plogësht, e cila assesitë mësojë ta ndërrojë marshin e shpe-jtësisë. Në të parën, tash edhjetë vjet. Kur menduam setekat e doganierëve maqedonas janë ekaluar e tejshkuar, na u shfaqen kar-vanët e gjatë të kosovarëve që pris-nin për të hyrë në Shqipëri.

Pse gjithë ai kontroll kufitarnë Morinë? Pse të mos krijohet njëpikë e përbashkët kufitare, siç ka bërëtashmë Shqipëria me Malin e Zi? Ose,në fund të fundit, pse duhet të ketë ku-fitarë aty!? Krejt çka do të mund tëvendosej andej dhe këndej kufiritduhet të jenë patrullat policore që do tandalonin ndonjë fytyrë të dyshimtëdallaverexhije. Të paktën, familjarëtme gjyshër e fëmijë, aty nuk duhet tëkenë asnjë pengesë. Pengesa e vetmeduhet të jetë një ulje e vogël e shpejtë-sisë së veturës. Nëse policia jonë besonse kështu mund të ndalojë kontra-bandimin eventual që mund të bëhet

nëpër atë zonë, eka gabim. Aty janë transportuar armëtë rënda gjatë luftës, e pasluftës mund të trafikohet gjithçka

nga banorët

lokalëqë njohinpëllëmbë për pël-

lëmbë atë territor. Qarkullimin ilegaltë njerëzve nuk kishte mundur ta

ndalonte asSerbia, kurbredhja

nëpër atëzonë kushtonte

me kokë.Nëse kufitarët

tanë janë vendosur për këtë mi-sion, hiqini nga aty! Janë të pa-

fuqishëm dhe rrogat i marrin kot!Policisë së Kosovës i janë vjedhurgjëra nën hundë dhe është habi të men-dosh se mund të ndalojnë diçka në

Morinë. Nën shtatë palë dryna, SHP-

K’së iu zhduk përgjithmonë Dhoma eProvave, bashkë me 47 kilogram hero-inë. Nëse tollovitë aty kanë filluar tënxitën nga padija menaxheriale,atëherë duhet gjetur ilaçin edhe përkëtë punë. Kjo i bie përgjegjësi min-istrit Zenun Pajaziti. Ai do të duhej tëdukej më shpesh në atë zonë, ose tëpaktën ta dërgonte dikë nga ministria etij që të mbikëqyrte drejtpërsëdrejtiqarkullimin në Morinë.

Ndodhemi në pikun eqarkullimit të qytetarëve në muajt enxehtë të verës. Ministria e Zenuniturgjentisht duhet ta gjejë mënyrën meMinistrinë homologe të Shqipërisë qëshqiptarëve në të dyja anët për-fundimisht t’iu lehtësohet vajtje-ard-hja. Duhet hequr dorë edhe ngapraktikat e gjetjes së domosdoshme tënjë fajtori mbi të cilin nuk paskemi in-fluencë. Shefat e policisë sonë kufitareprovojnë ta hedhin fajin matanë kufirit,tek kufitarët e Shqipërisë.

Përndryshe, me këtë gjendje,administrata jonë e paaftë deri nëabsurd, nuk ka se si të mos na bëjëparanojakë dhe të fillojmë të besojmëse prapa këtij lëmshi burokratik kadiçka më djallëzore, si në romanet e

Kafkës. Njësoj si personazhet etij, edhe neve, përballë pengesave qëhasim e që na duken të papërfillshmenë fillim, na vjen një moment dhe e

kuptojmë fragjilitetin dhe pa-fuqinë tonë përballë tyre. Pafuqia

jonë është evidente qoftë edhe në pranitë një nëpunësi, që derisa na drejtohet,mbllaçit me gojën plotë qebapët edrekës së tij.

Kështu, ngathtësia e burokracisë sonëbënë të mendosh për ekzistimin e njështabi pervers ku ndodhet një grushtnjerëzish të cilët kënaqen duke ua bërëmë të rëndë pritjet qytetarëve. Atyështë një grup sadistësh që na sodisinme CCTV dhe kënaqen deri sa neposhtërohemi dhe përpëlitemi nëpëringranazhet e burokracisë.

Krejt çka ka mbetur për taplotësuar trajtimin aspak human tëqytetarëve tanë, është që derisa janë nëradhët e pritjes që krijon administrata,t’iu konfiskohet ndonjë veshkë apoorgan tjetër i transplatueshëm.

Hiqeni Morinën!Pse gjithë ai kontroll kufitar në Morinë? Pse të mos krijo-het një pikë e përbashkët kufitare, siç ka bërë tashmëShqipëria me Malin e Zi? Ose, në fund të fundit, pse

duhet të ketë kufitarë aty!? Krejt çka do të mund të vendosejandej dhe këndej kufirit duhet të jenë patrullat policore që do tandalonin ndonjë fytyrë të dyshimtë dallaverexhije. Të paktën,familjarët me gjyshër e fëmijë, aty nuk duhet të kenë asnjë

pengesë. Pengesa e vetme duhet të jetë një ulje e vogël e shpejtësisë

Page 9: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 9Ju lutem thuajini kryeministritBerisha që të ndërhyjë në uljen eçmimeve të biletave për në

Tiranë” Ky ishte një prej emaileve tëardhura në adresë të redaksisë sonë kukërkohet ndërhyrja e kryeministrit përtë zgjidhur këtë problem. Ky problemvazhdon të mbetet tepër shqetësuesdhe tashmë nuk përbën lajm që biletatpër në Shqipëri vazhdojnë të mbesinmë të shtrenjta nga çdo vend tjetër i ra-jonit.

Perveç British Airways edheAlbanian Airlines vazhdon të ofrojefluturimet e saj sezonal, por kjo nuk kabërë që biletat të kenë ndonjë ulje.Madje shumë nga mërgimtarët e kë-tushëm e gjejnë më të arsyeshme tëshkojnë në vendet e tjera për pushimepasi kostoja e biletave është thuajse enjëjtë me çmimin e një bilete. Sikursenë sezonet e tjera të verës apo për Kr-ishtlindje çmimi biletave për linjat di-rekte Londër Tiranë e anasjelltas edhekëtë vit janë dyfishuar.

Nuk bëjnë përjashtime ngarritja çmimeve edhe linjat jo direkte .Një situatë e tillë ka detyruar me qin-dra emigrantë të vinë në Shqipëri meautomjetet e tyre duke zhvilluar një ud-hëtim rraskapitësh për tre ditë. E gjithakjo nga mospajsa mundësi për tëpaguar biletat e avionit të cilat janë tëpapërballushme aq më tepër kur bëhetfjalë për familje me dy ose tre fëmijw.Të tilla çmime kanë një ndikimimkatastrofal në thithjen e turistëve bri-tanik, të cilët detyrimisht nuk kanëarsye përse të të pushojnë në vendintonë. Artani duke u treguar shumëpragmatik thotë për “The Albanian” sepasi ka kontrolluar të gjitha biletat dhepasi ka bërë të gjithë manovrimet emundshme për të gjetur një biletë përnë mëmëdhe, ka vendosur që të “brak-tisë” mëmëdheun këtë verë dhe tëshkojë në Turqi.

“Ishte mënyra më e lirë përtë kaluar pushimet. Imagjino që çmimiqë mu ofrua për një javë pushime nëTurqi është thuajse e njëjtë me çmimine biletës që gjeta për në Shqipëri” Aika vendosur që të nga shtatori kur tëbien biletat të shkojë në Shqipëri,ndërsa pushimet do t’i kalojë në Turqi.

Për një njeri që punon dhemerr një pagë të mesme këto biletajanë të papërballueshme. Unë mendojse këto çmime mund t’i përballojnëvetëm ata që marrin ndihma dhe puno-jnë në të zezën thotë Anila një punon-jëse librarie. Enkeleida një punëtore në një bankë nëveri në Londrës, u shpreh se biletatjanë të papërballueshme. Ajo thotë seështë e pamundur për dikë që punonme djersën e tij dhe nuk merr ndihmadhe nuk ka shtëpi të paguar, që të blejënjë biletë të tillë për në Shqipëri. Ajoka zgjedhur Spanjën si vend për tëkaluar pushimet, pasi bileta për nëShqipëri është tmerrësisht e shtrenjtë.

Altini duket se ka gjetur njëmënyrë më pragmatike. Me disa shokëai ka organizuar udhëtimin me makinë,për t’iu shmangur biletave të shtrenjta.“E dimë që do të vuajmë se janë tëpaktën tre ditë rrugë, por unë i kampleqtë e vjetër dhe jam i detyruar që tëshkoj dhe t’i shoh”-shprehet ai.Imagjino pasi të mbërrijmë në Shqipëriduhet nja 2 ditë që të marrim veten ngaudhëtimi, por thjesht duam të kursejmëca lekë.

Linda gjithashtu do të shkojënë Shqipëri me makinë së bashku mefamiljen e saj dhe ajo shprehet eshqetësuar për shëndetin e fëmijë. Evetmja shpresë për mërgimtarët mbetet

hyrja e Shqipërisë në BE ku edhe kom-pani si easyjet të futen nëShqipëri.Duke parë një flulks të madh kërkesashpër bileta drejt Shqipërisë nga Anglianuk bëjnë përjashtim në çmime edhelinjat jo direkte.

Diferenca mes tyre dhe atyredirekte nuk është e madhe. Edhe këtolinja rezulon se ofrojnë çmime dy herëmë të shrenjta për shqiptarët që udhë-tojnë nga Londra për në Tiranë me njëtransit të vetëm krahasuar me fqinjëttanë. Nga një kërkim në faqen onlinetë kompanisë italiane Alitalia për datën10 Gusht nisje me kthim 6 Shtator drejtTiranës çmimi është 509 stërlina.Ndërsa për të shkuar në Sofie po këtëdatë çmimi që të ofrohet është 340stërlina, për në Beograd 360 stërlina,Bukuresht 328 stërlina dhe Athinë 399stërlina. Sërish biletat për në Shqipërinë vënd të parë si më të shtrenjtat. Tëzymta janë edhe çmimet që ofronpërpër shqiptarët edhe kompania austriake“Austrian”. Një biletë Londër-Vienë-Tiranë të ofrohet me çmimin 537 stër-lina ndërkohë që një biletë drejt Sofiesështë 332 paund, 360 stërlina për nëBeogrand, 351 stërlina për nëBukuresht dhe 462 stërlina për nëAthinë.

Aspak ndryshe ështëpanorama çmimeve me kompaninëhungareze “Malev”. Kjo linjë efrekuentur shumë nga shqiptarët për

vetë orarin e volitshëm që ka, u ofronatyre çmimin prej 625 stërlina ndërsabullgarëve çmimin 382 stërlina, ru-munëve 382 stërlina,grekëve 377 stërlina . Malev nuk flu-turon për në Beograd. Por një biletëLondër-Budapest-Shkup kushton 446stërlina nëse do të lini Londrën më 10Guasht dhe kthimin ta bëni me 6 Shtator. british Airways

Tiranë £676sofie £361bukuresht

£293

Athinë £271Alitalia

Tiranë £509sofie £342

beograd £358bukuresht

£328Athinë £399

AustrianTiranë £537

sofie £332beograd £351

bukuresht£355

Athinë £462malev

Tiranë £625sofie £382

(shkup £466)bukuresht £382

Athinë £377

Për një njeri që punon dhe merr një pagë të mesme këto bileta janë të papërballueshme.

E vetmja shpresë për mërgimtarët mbetethyrja e Shqipërisë në BE ku edhe

kompani si easyjet të futen në Shqipëri.

BILETAT E SHTRENJTAEMIGRANTËT E BRITANISËBRAKTISIN MËMËDHEUN

Page 10: The Albanian July 2009

Skip hireAll sizesSame day servicesService delivery guarantiedGrab hireAll areasSame day servicesBest prices is givenMaterials supply, Crushed Concrete, Topsoil, Type one, Sharp sand, Ballast, Shingle, Supplied, at great pricesMobil: 079 6636 9988

Zbukurojeni makinen tuajNe mund t’ua mundesojme qe te vendosni logon e

kompanise suaj ne makinen tuaj, si dhe cdo lloj

sherbimi tjeter

Page 11: The Albanian July 2009

Transporti falas kudo që të jeni në Londër

E.U. FURNITURE LTD. Unit 2, The Cromwell Centre, 24-30 Minerva Road

London NW10 6HJ Tel: 0208 961 8765 Fax: 0208 965 9651E-Mail: [email protected]

Ne kemi gjithçka çfarë i duhet shtëpisë, zyrësapo lokalit tuaj; karrige, tavolina, dollapë,

krvate etj etj, të gjitha të cilësisë së shkëlqyer.Ju mund të zgjidhni sipas preferencës suaj.

www.eufurniture.co.uk Studio per te gjitha gezimet, tanime sherbimin me te ri. Per te gjitheata qe marrin sherbimet tona ngagazeta “The Albanian” ne japim nje

urim me foto ne numrin eardhshem te gazetes. DASMA

FEJESAKONCERTEDITELINDJEAKTIVITETEVIDEOKLIPEMAKINA ME QERA ETJ

KONTAKTONIVELLEZERIT OMI TEL:07538792157

Page 12: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 12Shkrimtari i mirenjohur flet ne njeinterviste te gjate, per jeten e tijne keto afro dy dekada ne

France. Lidhjet aq shume te pandarame Shqiperine dhe karriera gjithnje nerritje me veprat e paperseritshme qevazhdon te shkruaje. Dhe si e moricmimin prestigjioz "Princi i Asturias",mes 31 kandidateve nga 27 vende tebotes, ku spikatnin emra te tjere te shu-menjohur te letrave. Ne intervisten meIsmail Kadare flet edhe per cmimin"Nobel" qe ende aspironkryefjala e dites eshte cmimi pres-tigjioz letrar "Princi i Asturias". nekonkurrim moren pjese 31 kandi-date nga 27 vende te botes, ndersa nepeseshen e perzgjedhur ne fund keniqene perballe holandezit noteboom,britanikut mcEwan, italianit Tabuc-chi dhe milan kunderes. Eshtegjykuar teresia e vepres. ndodhi qeju dhe kundera, u niset nga Francapor ju perfaqesonit shqiperine,ndersa kundera Francen. si ndodhne keto raste, njelloj si me lojtaret efutbollit?Eshte pak me ndryshe. Une kaloj gjys-men e kohes ne France, Kundera dickame teper besoj. Ka nje ndryshim, aiquhet shkrimtar francez tani dhe per-faqeson Francen. Ai ka disa vjet qe kanderruar gjuhen, pasi shkruan nefrengjisht dhe jo ne cekisht. Natyrishtai eshte shkrimtar me origjine ceke, njepjese e vepres se tij eshte shkruar neate gjuhe. I perket Cekosllovakise seatje ka lindur, por formalisht eshteshkrimtar francez. Keshtu qe ka per-faqesuar Francen. Une nuk jamshkrimtar francez. Une kam nen-shtetesi te dyfishte, por jam shkrimtarshqiptar dhe kam shkruar gjithmone negjuhen shqipe. nga burimet tona, tre anetare te ju-rise e kane dorezuar te bardhe fletene votimit. Pervec vleresimit letrar qeka qene absolut per ju, me sa duketkjo flete e bardhe ka qene per arsyepolitike qe lidhen sipas burimeve,me ceshtjen e kosoves. Vete spanja,nuk e ka njohur kosoven. Cfare ko-menti keni per kete veprim dhe aishte vendimi i jurise qe ju ta fitonitkete cmim, nje menyre per tambeshtetur kosoven dhe nje kun-dershtim i hapur ndaj vendimit teqeverise spanjolle, per te mos e njo-hur?Une nuk do t'i lejoja vetes te beja njeperfytyrim te tille, qe eshte disi jashteletrar. Keto jane juri pergjithesisht tepavarura. Por sado te pavarura te jene,natyrisht kane nje lidhje me vendin etyre. Nje lidhje qe une nuk mund tapercaktoj, sa eshte dhe sa nuk eshte.Juria eshte teper e nderuar, kryesohetnga kryetari i Akademise se Spanjesdhe perderisa cmimin e jep ShtepiaMbreterore, vetvetiu ka karakterin e di-nastise, ose lidhet me kete Shtepinatyrisht do po nuk do, te lidhet meSpanjen si shtet, si komb, si histori. Pormegjithate une besoj se juria eshte epavarur dhe nuk mund te kete njendikim te drejtperdrejte, por mund tekete ndikim te terthorte. Ka nje qen-drim te qeverise spanjolle, qe ne keterast nuk ka pse te perkoje me qen-drimin ndaj nje shkrimtari. Zakonishtne kete cmim, qe ka fituar nje nderimne bote, eshte nje juri qe eshte vlere-suar gjithmone per nje vizion artistikletrar te veprave dhe jo te ngaterrohetme motive joletrare. Mund te jete kjosic thate ju, une nuk mund ta them kete

gje, nuk mund ta di, por qe ka pasur sine cdo juri me sa di nga shtypi, ngabotuesi im spanjoll, thashetheme nekuptimin e mire te fjales, ka pasur. Kamundesi qe kjo vote abstenuese te ketelidhje me kete gje, por edhe mund temos kete. Cili eshte cmimi me i rendesishemper ju, nga keto qe keni marre derime tani?Me i rendesishmi eshte cmimi britanik.Jo se e them une, por njihet si me i ren-desishmi. Cmimi "Princi i Asturias"konkurron me te, eshte nga me krye-soret gjithashtu. "Booker Price Inter-national" ka tradite te re, tre here eshtedhene gjithsej. Une kam qene i pari qee kam marre ne versionin nderkom-betare. Kurse "Princi i Asturias", katradite gati 30 vjecare, sigurisht ka njeaureole me te madhe per sa i perketfames dhe ceremonive, por cmimi an-glez e ka perpara kete gje me sa duket. A perben marrja e ketyre cmimevenje lloj kredie, qe ju afron gjithmonee me teper me cmimin "nobel"? Mendoj se nuk ka te beje drejtperdrejt.Mundet t'i kesh keto cmime dhe te tendihmojne, mund dhe te mos i keshdhe ta marresh cmimin "Nobel". Sig-urisht nje pjese e madhe eshkrimtareve qe kane marre ketecmim, kane pasur cmimin "Princi i As-turias" sepse sic thashe eshte nje cmimtradicional, me kohe me te gjate, porky nuk eshte nje kushtezim. shkas per pyetjen qe do t'ju bej tani,eshte nje shkrimi i se enjtes ne"gazeten shqiptare" nga perkthyesii letersise shqipe Robert Elsie, sipaste cilit letersia shqiptare nuk eshte enjohur ne bote. sipas jush a eshte enjohur letersia shqiptare sot ne botedhe kush e percakton kete njohje,apo mosnjohje te saj?Kritika e ka ngritur disa here keteceshtje. Mua po me habit pse ngrihetnje gje e tille. Nuk eshte reale, eshtenje problem i paqene, ne kuptimin qeletersia shqipe eshte e njohur, nukeshte e vertete se eshte e panjohur. Cdote thote se eshte e njohur? Letersi enjohur do te thote qe te kete disashkrimtare te perkthyer ne vende te

tjera, te keteb o t i m e .Shkalla e njo-hjes varet ngashkr imtaretqe botohen,nga botimet,nga suksesi ityre, ngapritja qe i benkritika letraredhe ngac m i m e tn d e r k o m -betare qe

merr kjo letersi. Sidomos varet shumenga ato qe quhen, botime xhepi. Dukenne pamje te pare te parendesishem porato jane botimet me tirazh kolosal, qe ebejne te njohur shkrimtarin ne nje zonetjeter ku ai e ka te veshtire te hyje mebotimet e zakonshme. Nga pamja ejashtme jane botime te lira, qe blihenne stacione trenash, por ato jane suk-ses i madh i nje letersie, nje sukses mei madh eshte kur shkrimtari hyn neprogramet shkollore te vendeve tehuaja, gje qe eshte shume e rralle. Porte jesh ne keto programe sidomos atote shkollave te uleta, eshte nje suksesvertet i madh, sepse hyn ne leximet erekomanduara nga shteti per shkollat. Cfare rekomandohet nga letersiajuaj? Ne kolegje une kam nje roman dhe nukka si te kete dy, sepse ne fund te funditeshte nje shkrimtar i huaj qe hyn za-konisht atje, ku jane shkrimtaret e atijvendi. Eshte romani "Kush e solliDoruntinen", i pastruar pak sipaskritereve pedagogjike qe mos te keteskena qe te acarojne nxenesit. Kupto-het qe letersia eshte e lire, shmangenmotivet delikate. Ne kete roman mekane kerkuar leje qe te heqin nje faqe egjysme, jo me shume se rreth 50rreshta. Kjo eshte. Pra mund te themi qe nuk eshte evertete, se letersia shqipe nuk eshte enjohur?Mua me habit ky konstatim sepse leter-sia shqipe, i ka te gjitha keto qe thashe.Ka rreth 14-15 shkrimtare te perkthyerdhe disa prej tyre jane me kater, pese,gjashte vepra, une jam me me shume.Dhe letersia shqipe ka tashme dycmime, ate spanjoll dhe britanik, me terendesishmit qe jepen. Pas "Nobelit",ato jane cmimet me rezonancenderkombetare dhe planetare dhe c'-duhet te kete nje letersi me teper?!Cfare do te themi per letersite e tjera teBallkanit, te Evropes Qendrore apovendeve te tjera evropiane, cfare kaneato me shume ne keto cmime? Thotedikush ja e mora une, por une jampjese e kesaj letersie, nuk e kuptojcfare duhet te kete nje shkrimtar, tekete nje vule qe eshte i letersiseshqipe? Ka gjuhen shqipe qe shkruan,

pra shkrimtar shqiptar. Z. kadare a mund te shpjegoni cdote thote percaktimi "shkrimtar imadh", "shkrimtar i famshem" dhenga cfare motivohet apo percaktohetkjo? Jane epitete qe perdoren zakonisht,jane te pashmangshme. Keta jane perne profesionistet, kjo do te thote te jeshtamam shkrimtar. Per familjen tone teshkrimtareve eshte baras te jeshshkrimtar, te mos jesh gjysmeshkrim-tari ose njefaresoj i tille. Por nuk mundte evitohet nje elozh i tille. Eshteshume e lehte, i madh, i shquar, ifamshem, vijne grade, grade ato. ndodh njesoj si me letersine? sa meshume i perkthyer si shkrimtar, aqme shume i famshem?Tani perkthimi eshte nje problem. Kanje mendim qe sigurisht ka nje baze tedrejte, nuk eshte e thene qe nje shkrim-tar te jete me vlera te medha, sepseeshte i perkthyer. Nuk eshte nje kushti detyrueshem. Ka ne letersine boteroreraste, ku ka shkrimtare shume teshquar qe i kane perkthimet shume tepakta, per arsye teper te vecanta. P.shne kemi shkrimtare si Naim Frasheri,Gjergj Fishta, shkrimtare kombetar qequhen, qe perkthimet i kane te rralla.Por ata krijojne me kombin e tyre njelidhje te vecante, qe rralle ndodh neshekuj, keshtu qe bejne perjashtim ngaky rregull. Nderkaq nuk mund te themiqe nje shkrimtar i mirefillte ju thate imadh, une do thosha normal, eshtenormal nese nuk perkthehet, sepseletersia qekurse ka lindur tre mije vjetperpara, ka qene globale, pasurite eletersise, te muzikes, piktures, skulp-tures, jane gjithmone globale.

E krijon nje popull dhe ai doapo nuk, do jua beje dhurate gjithepopujve te tjere, nuk eshte se ai e kri-jon per vete. Ka shkrimtare qe meteper rrine brenda kufijve, por zakon-isht shkrimtaret duhet te kapercejnekufijte, sepse eshte natyra e letersise tejete globale, keshtu ka lindur. E shijo-jne te gjithe njelloj, "Dante Aligerin" eshijojne te gjithe njelloj, "DonKishotin", Spanja e ka kultin e saj, poeshte figure universale, e keshtu eshtenje pjese e madhe e letersise boterore.Kemi nje autor te madh rus Pushkinin,i cili ka karakteristiken qe ne vendin evet eshte i adhuruar me te drejte, nemenyre te pakufishme dhe eshte i per-masave me te larta artistike, per njehabi jo fort te shpjegueshme, perk-thimet e tij ne bote jane jo aq sa meri-tonte ky gjeni, eshte natyre eshkrimtarit, p.sh Dostojevski ia kalondukshem Pushkinit, por kjo nuk ia ulvlerat. Keshtu kemi ne Lasgush Po-radecin, nje poet qe meriton te jete injohur ne Evrope, por natyra e artit tetij eshte e tille, qe ka humbje ne perk-thim, jane ato trillet e letersise.

nje shkrimtar i dimensionit tuaj kaperhere nje marredhenie te nder-likuar me vendin e tij, e cila shfaqetndryshe ne periudha te ndryshme.Cila eshte marredhenia juaj meshqiperine dhe shqiptaret? A kandryshuar me kalimin e kohes dhene cfare sensi? A mund te quheni ju,nje shkrimtar politik, nje shkrimtari angazhuar? Ajo qe thate ju eshte shume drejte, qemarredheniet e nje krijuesi, pergjithe-sisht jane te nderlikuara, nuk mund tejene vecse te tilla me vendin e vet, e kavete natyra e artit. Arti krijohet per njekohe te gjate, keshtu eshte edhendryshimi i madh i artit nga veprim-tarite e tjera shoqerore, politike, te cilatjane te lidhura me popullsite qe jetojneaktualisht ne kete vend. Ne themi pop-ulli shqiptar, populli francez, me fjalenpopull, ka njefare paqartesie, kuptojmesi te thuash anen me te mire te njevendi, pa dashur perfshin dhe pjesenqe ka jetuar me perpara, por nuk hyn eardhmja.

Pra, ne themi popullin shqip-tar. po le ta percaktojme, se cili eshtepopulli shqiptar, eshte ky popull qejeton tani? Kjo eshte ne radhe te pare.Do te behen zgjedhjet, do kene puneme kete popull, po ka nje popull tjeterqe ka jetuar perpara dhe qe do te vije,qe ai s'ka pune me kete popullsi, kashume pak, ka pune indirekte si tethuash. Shkrimtari, arti, artisti, filozofi,kane pune me popullin tjeter, ate temadhin qe kane shkuar nje pjese dheqe do te vije, keshtu qe vetvetiu, veprae tyre do te krijoje keqkuptime, o menjerin brez ose me tjetrin, s'ka se si temos krijoje. Nga nje here do ta duanme shume, nganjehere me pak, ngan-jehere do te bejne sikur se duan dhe eduan, nganjehere do te bezdisen prejtij, na ngaterron pune thone, ose dovije ndonje tjeter e do te thote, jo kyeshte ai qe duhet te jete tamam. keshtuqe vetvetiu nje veper e krijuar dhe cdoveper, krijohet per nje kohe te gjate rel-ativisht, flasim per letersine e mire-fillte, ate qe ju e quajtet letersi emadhe, une po e quaj letersi normale,ajo qe jeton, seleksionohet, se shumicae letersise boterore shkon dem si gje-thet kur bien ne vjeshte, shumica e li-brave ecin, zhvillojne, japin energjine etyre, aq sa mundin pastaj harrohen,vdesin dhe ne emer te kesaj, nga ky se-leksionim ngelet madheshtia e leter-sise. Letersia gjithmone ngelet pjesame e mire e saj, maja e saj, ashtu sicduhet te ngelet. Kjo letersi do te ketemarredhenie patjeter shume te nder-likuara me popullin e vet, ndoshta megjithe popujt disa here. Ju po e shikoni nga kendveshtrimi ipopullit, i cili do te kete probleme meshkrimtarin, por shkrimtari vete,cfare marredheniesh krijon?

Kadare: Pse nuk mekupton populli im

Page 13: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 13Shkrimtari vete do te jete ne menyrenatyrale ka respekt per popullin e vet,por jo se ka rezerva, por ai e di e ndjenme shume se e di, se me popullin munddhe te mos merret vesh dhe nuk duhette shqetesohet shume nga kjo gje, neqofte se ne ndergjegjen e tij ai e di qene kete rast, ka te drejte ai dhe jo lex-uesi, te mos perdorim fjalen popullgjithmone. Lexuesi mund te gaboje, i3 vjeteve, i 15 vjeteve, lexuesi shqiptari kohes se komunizmit per shembull,nen trysnine e regjimit qe kishte, sig-urisht ka qene ne gjendje te gabuar nenje pjese te letersise shqipe, ne s'kemisi ta mohojme kete gje. E pra ajo kohekaloi, shkrimtaret qe ishin te nxjerr ngajeta letrare rikthehen, jane rikthyer,jane duke u rikthyer edhe me, e do terikthehen dhe me mire. Ja pra se sikane pasur te drejte ata, nuk mund tethemi dhe jo populli, po ajo kohe, ainderlikim qe ishte, regjimi, diktatura,epoka, populli vete, kane gabuar tegjithe. A jeni ndjere ju ndonjehere, ipakuptuar nga populli juaj? Cdo shkrimtar, po. Per shembull, nje veper konkrete. Po ka vepra qe nuk kane qene te kup-tuara dhe shkrimtari nuk ka pse teshqetesohet shume, ose te filloje tehaje inat, keshtu eshte kjo gje. kur nuk ju kane kuptuar?Per shembull une kam botuar ne '65,nje roman te shkurter qe quhet"Perbindeshi" e botova ne nje reviste.Sigurisht u kritikua vepra, sepse ishte eparakohshme, po dhe nje pjese e lex-uesve thane c'ishin keto gjera, nuk jemimesuar me keto, nuk i dime dhe nukmund te acarohet shkrimtari me ta, tethote po, mesa duket ishte nje veper qenuk ishte per ate kohe. Pas viteve '90, keni qene i pakuptuardhe keni pasur te drejte ju? Nuk e kam vene re sepse gjithe ve-mendja ka qene drejtuar ne ate kohe qeishte e veshtire te botoje dhe cdo botimishte nje triumf, ne pergjithesi une nukankohem, ne pergjithesi kam qene ikuptuar nga populli, po nuk e kam qua-jtur ndonje hata, ndonje gjeme qe tejesh dhe i pakuptuar. Une e kam pasurkete fat, jam nje nga shkrimtaret qekam pasur mirekuptim me popullintim. Per shembull, permendet ne fillimKunderen dhe ai ka pasur disa here njekeqkuptim qe permenda une, ndoshtanderrimi i gjuhes qe beri pastaj, e karenduar kete gje. marredhenia juaj me shqiptaretparaqitet kaq e fuqishme sa ne disaraste, ne shtypin e botes ju kanequajtur nacionaliste. A jeni i tille?Kjo eshte e vertete, keshtu me kanequajtur disa here, po une nuk jam na-cionaliste. Akuza eshte krejtesisht epadrejte dhe nuk e them kete, se mevjen turp nga kjo fjale, pune e madhe lete me quajne. Une e kuptoj pse mequajne keshtu, e para akuza ndoshta kafiltruar nga ketu nga Shqiperia, oseeshte nje akuze pse eshte e padrejte equaj une, e bere nga nje mendesi egabuar ne themel, nga nje mjegull qesot eshte e shperndare kudo, ku ngater-rohen konceptet, atdhe, patriotizem,nacionalizem, shovinizem eshte njezone ku keto nuk ndahen ne menyre

shume te qarte, me te cilat behenspekulime te pafundme, dhe me te cilatka keqperdorim shume te madh disahere. Ne emer te kombetarizimit osepatriotizmit, jane bere krime, kjo eshtee vertete, po kjo s'do te thote se popujte kane lehte te heqin dore prej tyre, s'kapse te kemi merak se duhet te heqimdore, se te shpetojme nga e keqja, s'kaasgje te keqe. Nuk mund te duhet plan-eti i gjithe, ne menyre te plote sic men-dojne disa teoriciene nga atakozmopolitet, patologjik si te thuash,jemi qytetare te botes, nuk eshte evertete, eshte hipokrizi. Natyra njere-zore eshte e tille qe dhe dashurine,perkushtimin dhe gjithcka tjeter,kerkojne nje hapesire te percaktuar.Keshtu eshte ndertuar natyra njerezore,historia njerezore. Thone disa here dohyjme ne Bashkimin Evropian, do teharrohen keto, jemi te gjithe bashke,nuk eshte e vertete. Evropa ka njeparulle qe eshte shume e sakte dhe e

bukur, eshte unitet ne larmi, eshteparulle themelore, quhet atdheuEvropa e Kombeve, nuk quhet Evropae njerezve te lire. Askush ne bote, neEvrope nuk po behet gati te heq dorenga atdheu i vet, kombi i vet. NeFrance, Ministria e Arsimit quhet Min-istria e Edukimit Kombetar dhe nukkane frike ta perdorin fjalen komb, setek ne, po te thuash komb duket si eprapambetur, thote tjetri, ky mos eshtenga ata te nje kohe te ikur. Nuk eshte evertete.

Kjo eshte, pse thashemendesi kolonialiste, sepse popujtkryesore ne Evrope, shtete kryesoretradicionale dine t'i ruajne fare mirevlerat e tyre kombetare, kane institu-cione qindra vjecare, i kane perpunuarne shekuj, kane punuar programeshkollore me shekuj, nuk i kercenonketa asgje dhe shpesh njerez te ketyrei shikojne me nje fare skepticizmi qenuk e thone hapur. Popujt qe kane hyreme vone ne familje, ne jeten evropiane,ose qe behen gati te hyjne, akoma mekeq, si te thuash une po behem pak iashper ketu si te thuash, dhe thone ubene dhe keta njelloj si ne, me atdhe,ne kemi jetuar me to, po ne jemindryshe, i dime keto gjera e meritojmekete gje tani, dhe u bene keta te jenenjelloj si ne. D h ekeshtu acarohen disa here kur popujtqe sipas kesaj mendjeje, jane te vonuarme te rinj, qe kane nevoje ende te pa-

surohen dhe pastaj te mendojme perketo gjera luksoze, jane gati te bejneverejtje per kete gje. me kujtohet kashume vite, ka qelluar ka ardhur njemysafir te lidhja e shkrimtareve,shkrimtar italian, zakonisht vininshkrimtare teper te majte, jo vetem ital-iane dhe sigurisht u pelqente te vininne Shqiperi, ne vendet e tyre ishin tepanjohur dhe i pelqente te merrnin njeton prej mesuesi. Ne fakt ne vendin etyre, mund ishin berbere, kishte shumeberbere per cudi midis tyre, dhe ketufryheshin meqenese jane ne Shqiperi,mund te japin mesime. Me kujtohetnjehere ne sheshin "Skenderbej", dukeqene dy-tre shkrimtare shqiptare qe ishoqeronin, thane po si shume statujate Skenderbeut keni? Kjo eshte, se s'-duhet te perdor fjale te renda, po eshteposhtersi ta thote nje evropian.

Evropa eshte e mbushur memijera statuja heronjsh mesjetar. Kakudo, ne cdo rruge, ne cdo shesh, dhe

ketij shkrimtari iu duk shume, njestatuje kishte Shqiperia, nje ne Kruje,nje ne Tirane. Ama bustet e Stalinit eLeninit, nja dhjetera buste te EnverHoxhes kishte pare, nja dhjetera bustete tjera, nuk i benin pershtypje. Dhemendja te Skenderbeu, sepse ai i kuj-tonte nje vlere te vertete kombetareshqiptare dhe evropiane, dhe me saduket i acaronte.

Xhelozi absolute. Tirananjelloj si Roma, ka nje shtatore te Sk-enderbeut dhe eshte vertete anormaleqe Roma e ka pas perpara, e ka pas qene '40, shtatoren e Skenderbeut nesheshin qe quhet "Albania" dhe ne na uduk teper, qe e vume te sheshi "Sk-enderbeu". Ketu eshte ajo qe njerezittane duan te behen moderne, te imito-jne te huajt dhe nuk kuptojne qe vihenne nje pozite servile, te perulur, nukkuptojne se ai lavderim qe mund t'iubeje tjetri si modern eshte nje per-cmim, nje tallje. Juve ju merzisin kur ju thone na-cionalist? Fare. Sepse e di kuptimin e asaj, une edi me c'kuptim e thone, ne ate kupti-min qe mendon ai si budalla, une jamsi te thuash, sepse i duket interesanteshkrimtari te behet kunder vendit te tij.Ketu ngaterrohet dhe koncepti idisidentit, te cilet kane vlera te medhapa dyshim, mirepo disident per ta pas-

taj shtrihet jashte regjimit politik, si tethuash disident merr vlerat e kombittend. Te tallesh per shembull megjuhen shqipe, sa e bukur gjuha juaj,ajo e jona s'eshte e mire, e kane zakonshume shqiptare. nje nga hobite e tyreeshte te tallen me gjuhen shqipe, dukemos e kuptuar qe tjetri i percmon, neate moment, ne ate cast duket sikur iperkrah po me vete do te thote, qe kyeshte nje njeri qe eshte gati te shesevlerat e veta, e vendit te vet, per njepsikoze te pergjithshme servile ndajbotes. Une nuk jam nacionalist ne kup-timin e vertete te fjales, nese ne veprentime kam personazhe negative, kreune zene shqiptaret, skenat groteske, ikam per vendin tim, jo sepse dua teshaj Shqiperine, po dua qe vendi im,sikurse duan te gjithe shkrimtaretshqiptare, te kete sensin te kete ndje-sine te korrigjoje, te qortoje mungesate veta. Ne kemi shume mungesa, unejam i ndergjegjshem si histori, dhe jo

vetem si regjim dhe sikomb edhe si popull,sic kemi virtyte kemidhe mungesa. Pra, kemi filluar tekorrigjohemi? Ketu ngaterrohemi.disa shkojne ne mohimtotal te tyre, te tjeret nenje mbrojtje totale tetyre, ne menyre te ver-ber. Dhe ketu ne nuk ekemi gjetur ende aterruge te vertete teemancipimit qe pakomplekse, pa llogarimeskine, ta bej ketegje. Qe te kthehem tevepra nje pjese evepres sime eshte pik-erisht me anen groteskete kombit shqiptar. Dheune e kam bere qe enkohen e komunizmit,nuk e bera tani qe underrua regjimi dhe poperfitoj nga rasti. Kambotuar nje liber, "Viti i

mbrapshte", qe nga kreu ne fund kamnje tufe personazhesh shqiptare, nuk ikam me te keq, i kam vizatuar nemenyre groteske pa te keq. Po ama nukka atje nga ato klishe qe na kritikojnene shkrimtareve shqiptare nacionaliste.Per shembull, gjate diskutimit per Sk-enderbeun u be si klishe ne disa artikujqe u botuan andej ketej, se mitin e Sk-enderbeut, glorifikimin e tij, ne letersiu be sidomos ne romanin qe kam bo-tuar 40 vjet me pare une, "Keshtjella".Sigurisht e dija qe se kisha mitin e tij,dhe nje dite per kuriozitet e hapa sepseme nxiti nje artikull shqiptar, dhe nukeshte e vertete kjo gje, dhe une pasheportretizimin e Skenderbeut ne ro-manin "keshtjella" dhe eshte krejt tjetergje. Ne romanin "Keshtjella" nuk kaasnje Skenderbe, qe lufton me kale, ican turqit me dysh, qe ulerin etj. , poka nje faqe qe njehere vetem eshtedhene portreti i tij, dhe eshte dhene njeportret qe eshte vertet i habitshemeshte e kunderta. Bisedon nje personazh i larte turk menje kronist turk per Skenderbeun, dhe ithote nje miku im e ka pare dhe e katakuar nje here dhe nuk eshte ashtu sithone. Ka nje pamje te zakonshmeishte ne bisedime ishte me rrufe, idhembte fyti dhe kishte vene nje shallrreth qafes. Pra une kam dhene njeportret gati si te kohes sone, nje njeriqe ka zerin e ngjirur dhe mezi flet, ky

ishte Skenderbeu. E pra ky roman per-mendet nga te gjitha anet me nje pro-pagande vulgare, mashtruese si romaniqe ka ngritur mitin e Skenderbeut. E qellimshme thoni ju? E qellimshme po nga injoranca ngaparagjykimet. eshte krejtesisht e kun-derta. Dhe ne letersine shqipe per Sk-enderbeun ka kaq pak vetem kater-pese libra ne bota, ka mbi 1200 Dhe neankohemi, eshte si puna e statujes qene kemi vetem nje ne Tirane dhe atij idukej shume. ne vepren tuaj gjen shpesh prani tepolitikes. Flas ketu edhe perangazhimin tuaj shume aktiv neceshtjen e kosoves. A mund tequheni shkrimtar politik, shkrimtari angazhuar? Politika eshte pjese e jetes, sic eshtedashuria, sic eshte e gjithe veprimtarianjerezore qe jane ne kundershtim menjera -tjetren shpesh, dhe letersia ipasqyron kur i duhet, kur nuk i duhet,nuk i duhet. Letersia ka nje zgjedhjenga jeta jashtezakonisht trillane, in-teresante, tjeter lloj fare. Ngjarje te ren-desishme ne jete, ne letersi nuk kanerendesi disa here ndersa ngjarje te ren-domta ne jete, ne letersi mund te japinkryevepra. Cila eshte vepra me eperkryer, qe quhet pergjithesi nga kri-tika letrare boterore? Eshte "Mak-bethi". Cfare eshte ajo? Nje vrasjepasdarke, d.m.th nje ngjarje fare e za-konshme, e megjithate nje ngjarje emadhe. Ka ngjarje te medha ne his-torine e botes qe kane luajtur nje rolkolosal e megjithate nuk kane qene in-teresante per letersine. Pse? Sepse lig-jet e saj jane te tilla. Ajo krijon nje boteparalele prandaj rendesia ne jete dhe neletersi eshte krejt e ndryshme, dhe ketungaterrohen te gjithe. P.sh, deklarata ete drejtave te njeriut, 200 e ca vjet per-para e ka kthyer permbys historine ebotes nga ana konceptuale, nga ana emoralit, dhe une nuk di te them tedrejten a ka 5-6 faqe letersi per te aponuk ka. Mund te kete vetem disa vjer-sha tek tuk.

Pra nga kjo pikepamje leter-sia eshte krejt e padrejte, sepse pavare-sia e saj ndaj jetes merr forma groteskedisa here, eshte shume xheloze mejeten. Ne e kemi mesuar ne shkolla,nuk e di ju, se letersine e pjell jeta,pasqyron jeten. Letersia ka lidhjeshume pak me jeten, aq sa mund tekete lidhje te madhe, aq sa nuk ka lid-hje me te kur te doje te mos kete.Letersia ka lidhje me nje pjese te jetesdhe nuk ka lidhje me ate qe jetojme nedite pas dite, minute pas minute,shekull pas shekulli. Ketu fillon krejtkeqkuptimi. Ajo ruan me xhelozipavaresine e saj ndaj dhe eshte epakuptueshme disa here, ndaj dhe ac-aron disa here, ndaj dhe krijon ato ke-qkuptimet dhe nderlikimet e saj mepopullin. Por ne shkrimtaret qe ebejme kete, qe jemi makiniste te kesajmakine, ne kete e dime dhe nuk ka psete merzitemi, nuk ka pse te kerkojmenje bote utopike dhe ideale ku njerezitte mahniten pas letersise dhe ta kupto-jne drejt sic duhet. Nuk ndodh kjo. Po flisnim per politiken? Here pas here kur duhet nuk ka asgjete keqe te hyje edhe politika. Une kamshkruar ne veprat e mia, nuk e di safaqe ka politika, 200, mund te jene meteper, nuk e di. Nuk ka ndonje vend temadh sic mund te mendohet. Ngaqe

Page 14: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 14

Per te gjitha ceshtjet e emigracionit1-Bashkime familjare perfshire bashkeshortet, femijet dheprinderit 2- Aplikime per VISA martesore dhe VISA per te fejuarit e per-sonave me leje te perhershme qendrimi me Birtani apo meshtetesi Britanike. 3- Leje qendrimi apo hyrje si partner I pamartuar I personaveme shtetesi Birtanike apo leje te perhershme qendrimi. Lejeqendrimi si student, leje punesimi apo qendrim per experi-ence pune apo si Migrant me Kualifikim te Larte etj. 4- Processe divorcimi dhe ndarja e pasurise per ciftet qe divorcohen. Perfaqesim ne procedurat per mbrijtjen e femi-jeve. 5- Nse jeni refuzuar nga Home Office si familje per tu perf-shire ne Amnesti per arsye te ndryshme. 6- Nese keni pesuar aksidente ne pune dhe aksidente tetrafikut rrugor dhe nuk ka qene faji juaj dhe kerkoni kompen-sim. 7- Kompania operon skemen e ndihmes ligjore falas per atapersona qe nuk jane ne mardhenje pune ose kane te ardhurate vogla.

Address: 58 Uxbridge Road, Ealing London W5 2ST Tel: 02082310440 e-mail [email protected]

JR JONES SOLICITORSAvokati Naim Hasani

ne sherbim te komunitetit shqiptar ne AngliNe mund t’ju ndihmojme

Dërgoni lule në të gjithë botën. Mundësia më fantastike për tëkujtuar të dashurit tuaj në mëmëdhe apo në botë

A ka dhuratë më të çmuar sesa një tufë me lule për të dashurëntuaj në Tiranë apo gjetiu?TELEFONO: 07788406825

MCLEE SOLICITORS02075693085

Per çdoproblem

emigracioni qemund te keni MC Lee&CoSolicitors

eshte zgjidhjame e mire.

bashkime familjareAplikime per VisA tete gjitha kategoriveJemi te specializuarper ata qe kane vitene uk, por akomanuk kane perfituarlejen e qendrimit. na kontaktoni:

Page 15: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 15

Nëse flasim për historinë emendimit mbi postmodern-izmin, atëherë vitet 1979 dhe

1985 merren si data themelore prej nganis mendimi i konstituuar mbi të. Janëkëto vite kur dy mendimtarët kryesorëtë postmodernizmit, Liotari (JeanFrançois Lyotard) dhe Habermasi (Jür-gen Habermas), i shkruan veprat etyre: La Condition postmoderne(Gjendja postmoderne), Paris, 1979dhe Der philosophische diskurs derModerne (Diskursi i filozofisë mod-erne), Frankfurt, 1985. Habermasithotë se modernizmi është projekt ipakryer, dhe postmodernen e sheh sigjetje e diagnozës së kohës. Ai pyet aështë postmodernia maja e paradok-salitetit, a është ajo më moderne semodernia. Kësaj logjike i përgjigjet mëvonë Liotari (1985), kur thotë se njëvepër për të qenë moderne duhet të jetëpostmoderne. Ky e njëson postmoder-nen me bashkëkohoren.

Edhe pse ata mendojnë përnjë ecje, zhvillim linear të artit,megjithatë praktika postmoderne,veçanërisht ajo artistike e letrare nathotë të kundërtën, ajo në shumë pika ishmanget estetikës moderne. Në këtëpikë, studiuesi italian, Maurizio Fer-raris, thotë se postmodernia dhe mod-ernia dallojnë në princip, sepsepostmoderniteti është metahistorikkundrejt modernitetit që është ahistorikdhe idealist. Pra, postmodernia ështëdekonstruksion i modernes.

Por, Habermasi dhe Liotarikëtu nuk flisnin konkretisht për artetapo letërsinë, por flisnin në përgjithësipër mendimin postmodern, duke idhënë atij, me këtë rast, petkun filo-zofik. Edhe pse mendimi mbi post-modernen ishte përhapur në fillimin eviteve të ‘80, praktika postmoderneështë më e hershme, ajo së pari filloime arkitekturën, pastaj u përhap në artetë tjera dhe letërsi.

Liotari vëren një element qëështë esencial për postmodernizmin,shenjën e eklektizmit (përzierjes), kuai thotë se eklektika është edhe shenjëe veprimit bashkëkohor, si p.sh; njeriui sotëm dëgjon muzikë “reggi”, shikonfilma “vestern”, në drekë ha “Mc Don-ald”, ndërsa në darkë gatuan ushqimpopullor shtëpiak, vë parfum franceznë Tokio etj. Ndërsa, studiuesi mark-sist, Frederik Xhejmson, thotë se post-modernizmi është sfera kulturore eshoqërisë bashkëkohore, është gjurmëe kapitalizmit multinacional, dhe stili itij është stil internacional. Ai së bashkume marksistin tjetër, Terry Igëllton, emohojnë postmodernizmin si vlerë,duke e quajtur vetëm një modus nos-talgjik.

Edhe pse nocionet postmod-ernizëm e postmodernitet duken tëkenë të njëjtin kuptim, ato dallojnë nëthelb, këtë dallim e trajton më së miristudiuesi globalist, Ihab Hasan, i cilithotë se postmodernizmi i referohetsferës kulturore, posaçërisht letërsisë,filozofisë dhe arteve, ndërsa post-modernitetin ia atribuon, siç thotë ai,skemës gjeopolitike, më shumë rregul-lit të gjendjes së çrregullt, që u shfaqdekadave të fundit. Ihab Hasan dëshi-ron të thotë se me postmodernitetnënkupton kohën, logjikën e kohëssonë, ndërsa me postmodernizëm enënkupton logjikën apo principin kul-turor të kësaj kohe. Mirëpo, ky dallim,që e bën studiuesi në fjalë, nuk duhet tëmerret aq afër zemrës, sepse nuk ështëende i definuar sa duhet edhe në qar-qet e tjera të dijes. Ihab Hasan jep edhenjë të dhënë mjaft interesante, që

shikuar në këndvështrimin kohor, naduket paksa kontraverse, kur thotë qëtermin postmodern për herë të parë eka përdorur Frederiko de Onis më1934, si term që sugjeronte një reak-sion ndaj eksperimentit në poezinë easokohshme. Por, ne këtu duhet tëkemi kujdes, sepse derisa të mos e ar-gumentojmë plotësisht të dhënën eIhab Hasanit, është e udhës që si datatë fillimit të mendimit mbi postmoder-nen t’i marrim datat e përmendura mëparë (1979, 1985).

Pasi që dhamë një shpjegimtë vogël për postmodernizmin sifenomen, atëherë t’i kthehemikonkretisht letërsisë postmoderne, kuteoricienët më të mëdhenj të së cilësjanë kanadezja Linda Haçion(Huttcheon) me librin The Poetics ofPostmodernismus (1994) dhe vetëUmberto Eko, shkrimtar dhe semiolog,që jep ide të rëndësishme për post-modernizmin në shpjegimin që i bënromanit të tij Emri i trëndafilit (pasthë-nia e romanit), si dhe në librin Sishkruaj ( 2003).

Linda Haçion së pari ekundërshton mendimin mohues tëXhejmsonit dhe Igëlltonit, të cilëtthonë se postmodernizmi është njëmodus nostalgjik, duke theksuar se ky

tip letërsie i rikthehet së kaluarës his-torike duke e shikuar atë me anë tëprincipit ironik, dhe një rishikim ironiki së kaluarës nuk mund të jetë assesimodus nostalgjik.

E kur jemi te rishikimi i sëkaluarës, Linda Haçion fiksionin post-modern e quan metafiksion histori-ografik, që po ta përkthenim do tënënkuptohej si rirrëfim letrar i his-torisë, të ka Rexhep QOSJA: Vep. cit.f. luarës historike. Ky element i rirrë-fimit të së kaluarës na dërgon te ideja eUmberto Ekos mbi shkrimin postmod-ern si rivizitim i traditës, por për dal-lim prej Ekos, që e thekson anënironike të këtij rivizitimi (një rishikimironik i traditës, thotë ai), LindaHaçion e thekson edhe anën paradok-sale të këtij rishikimi, rirrëfimi. PërLinda Haçionin poetika e postmodern-izmit është në thelb poetikë ekundërthënies, paradoksit, sepse kon-teston atë objekt me anë të të cilit ndër-tohet, pra ajo në të njëjtën kohë krijondhe rrënon.

Nisur nga kjo logjikë, na delse pardoksaliteti është veçori e njëvepre postmoderne. Të gjithë struk-turën e karakterizon kjo logjikë, si nënivelin e saj figurativ e stilistik dhe se-mantik a botëkuptimor. Thurjet e

shthurjet e së kaluarës që e karakteri-zojnë këtë model shkrimi, na çojnë telogjika intertekstuale e ndërtimit tëteksteve, sepse, kur kemi një rivizitimtë traditës, atëherë ky model u refero-het dhe merr nga tekstet e mëhershmeletrare, dokumentet e hershme kultur-ore dhe historike, kronikat dhe çfarëdoshënimesh të hershme që hyjnë nëpunë për krijimin e një teksti të ri.

E ky tekst i ri që ndërtohetmbi këtë rrjetë të gjerë të referencave,mbi këtë rrjet intertekstual, quhet tekstpostmodern. Interteksti është tejetdomethënës për ndërtimin e një veprepostmoderne, madje studiuesi shqiptar,Agim Vinca, shkon edhe më larg nëkëtë aspekt duke theksuar se teoriapostmoderne s’është gjë tjetër, pos njëalter ego teorisë së intertekstualitetit.Interteksti bëhet princip shkrimi nëkëtë letërsi, dhe këtu dallon letërsiapostmoderne nga ajo moderne, sepseedhe shkrimtarët modernistë e përdorintekstin e vjetër për realizimin e tekstittë tyre të ri, pra krijojnë intertekst, dhepër këtë kemi shembuj si Xhojsi(Uliksi), Tomas Mani (Doctor Faustus)etj.

Por, modernistët procesin eintertekstit e përdorin vetëm si mjet përrealizimin e tekstit të ri, për shembull

Xhojsi merr nga Homeri, Mani ngaGëteja, ndërsa postmodernistët nuk epërdorin intertekstin vetëm si mjet, porsi princip shkrimi, si princip esencial ityre, pa të cilin nuk mund të quhenpostmodernë.

Një tekst mund të jetë mod-ern edhe pa intertekst, ndërsa nukmund të jetë postmodern pa intertekst.Është diçka pa të cilin letërsia post-moderne nuk mundet, është ushqimi isaj material e shpirtëror me të cilin ajojeton. Në këtë pikë, studiuesi kroat,Pavao Pavliçiç, në dallimin që i bën in-tertekstualitetit modern e postmodern,thekson se interteksti modern ka relacion me vetëm një tekst konkret, siXhojsi me Homerin, ndërsa intertekstipostmodern nuk ka relacion vetëm menjë tekst, po me një shumësi tekstesh,përgjithësisht çdo tekst, çdo zhanër,çdo epokë. Nëse shikohet nga ky as-pekt, atëherë mund të themi se tekstiletrar postmodern është një kompleksintertekstual. Pra, ky kompleksitet itillë është edhe vetë natyra e kësajletërsie, vetë ekzistenca e saj.

Për aspektin intertekstual tëpostmodernizmit, me të gjitha epokatdhe formacionet letrare, një mendimmjaft interesant e jep edhe studiuesishqiptar, Kujtim Rrahmani, duke vënëskema të relacioneve të postmodern-izmit me formacionet e tjera letrare.Duke u bazuar në këtë skemë do t’itheksojmë disa relacione sipërfaqësoretë tij. Nga Antikiteti postmodernizmimerr mitin, mitologjinë, nga Mesjetadiskurset legjendare, alegorinë, ngaSentimentalizmi merr rrëfimin nëvetën e parë, trajtat e ditarëve, autobi-ografive, nga Romantizmi merr sensi-bilitetin e çlirimit nga konvenca,ndërsa nga realizmi merr gjerësinëstrukturore, teknikën e përshkrimit. Jorastësisht postmodernizmi aplikiminmë të mirë e gjen në prozë, sepsevetëm në prozë realizohet më së miriai kompleksiteti për të cilin u fol mëherët.

Këto të dhëna, vërtet tëlogjikshme, duhet të argumentohenedhe më shumë, dhe në mënyrë tëspecifikuar.Siç u pa, mendimi mbi letërsinë post-moderne është më i vonë, ndërsa prak-tika është më e hershme. Autor inicuesi kësaj letërsie është H. L. Borhes, i cilitregimet e tij (Fiksionet, Aleph) ishkroi aty kah vitet ‘60, ndërsa në for-mën e romanit postmodern, autor krye-sor është italiani Umberto Eko (Emri itrëndafilit, 1983), ndërsa në letërsinëshqipe shkrimarët kryesorë postmod-ernë janë: Rexhep Qosja, në prozë(Vdekja më vjen prej syve të tillë,1974, Një dashuri dhe shtatë faje,2003) dhe Martin Camaj, në formënpoetike( Dranja, 1981).

Por, nëse merret parasyshfakti i përmendur më lart se formaprozaike është më e aplikueshme përletërsinë postmoderne, atëherë do të nadilte se Rexhep Qosja është autorimodel i kësaj letërsie tek ne. Dhe përfund të këtij fillimi të ri të bisedës sonëpër postmodernizmin do të theksojmëse ashtu siç mund të quhet realizmimedium fotografik, ekzistencializmimedium filozofik, ekspresionizmimedium urban apo avangarda nëpërgjithësi si medium eksperimental,postmodernizmi do të mund të quhejmedium intertekstual apo medium ek-liktik, sipas principit liotarian të vroj-timit. Por, edhe kjo mbetet tëshihet në ndonjë hetim më të gjerë qëmund ta bëjmë më vonë.Ad Olluri

LETËRSIA POSTMODERNE

Page 16: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 16une kam jetuar ne epoken komuniste,ne shkrimtaret e asaj kohe quhemisikur jemi te perzier me politiken. Pota shikosh, po te filloj me veprat e mia,si libri im i pare "Gjenerali i Ushtrisese Vdekur " nuk ka ndonje gje politike,eshte me teper nje motiv i kerkimit tenje vdekjeje pas nje lufte te madhe,"Kronike ne Gur " ka tek -tuk para-grafe qe te kujtojne ato drameza teluftes civile, romani "Keshtjella" folemper kete. Me vone vepra te tjera "Pal-lati i Endrrave". Eshte nje roman qe kapolitike sigurisht grindja shqiptaro-sovjetike "Dimri i Vetmise se Madhe".Dhe ai ka nje pjese te vogel, por ngaqeeshte qendrore si ngjarje, eshte e ren-desishme, identifikohet ky roman.

(Vijon ne faqe 16)me teper e kisha fjalen edhe sishkrimtar i angazhuar, po marrrastin e kosoves? Kjo nuk eshte as mire as keq. Ti jeshkrimtar ti mund ta besh kete, poredhe mund te mos e besh. Nuk eshtenje kushtezim qe do te fitosh nga kjoose do te humbasesh nga kjo. Po per-mendet Kosoven. Do te ishte edeshirueshme per lexuesin timperendimore, qe mua te me shikonin site thuash " te paster", pse perzihet kyne punet e Kosoves?

Une nuk jam perzier nepunet e Kosoves se do te merrja ndonjepost ne Kosove, se do te fitoja ndonjepost ne Shqiperi, perkundrazi une kamhumbur nga kjo gje, ne kuptimin naivte lexuesit tim, qe mund te thote c'puneka qe merret me keto, te na beje letersi.Por une e kam bere kete si qytetar, nukeshte pune prej shkrimtari. Duke pasurnje njohje publike une e ndihmovapopullin tim, do te ishte imorale te mose beja kete gje, ka shkrimtare qe nuk ekane bere, une e pata mundesine, patanxitjen e shtypit boteror, e bera me ke-naqesi. Ditarin per Kosoven "Ra kymort e u pame" nuk ma kerkoi asnjeri.Une e shkrova ate per te mbrojtur pop-ullin tim, do te thoni ju mund tembroni nje popull tjeter.

Po, mund te qellonte tembroja edhe nje popull tjeter, nuk eperjashtoja, por qelloi qe drama krye-sore ishte e popullit shqiptar dhe natyr-isht nuk mund te isha menjane, dhekam bere shume mire, nuk pendohemkurre, le te me qortojne sa te duan. Kjomund te quhet i angazhuar politikisht,po dakord, cfare te keqe ka, mund tequhet nacionalizem po ti japesh atekuptim, cfare te keqe ka? Mbrojta ketekomb. Dikush mund te thote:po mire,pse se mbrojte edhe kombin grek nenje rast tjeter, kam shkruar edhe perletersine klasike greke dhe me kanethene boll ke shkruar, ja pra, terthorazikam ngritur vlerat e nje populli tjeterballkanik ne harte, dhe e kam bere meshume se per traditen letrare shqiptare,c'te keqe ka. nje pjese e krijimtarise suaj e per-ben poezia, por ju nuk flisni pothuajkurre per te. Pse? Kjo eshte pyetja me delikate qe mekeni bere. Kur me kane bere ketepyetje, kam thene gjysmen e severtetes e cila eshte nje e vertetegjithashtu por nuk kam dashur te futemne nje te vertete me te thelle. Do ma thoni te gjithe te verteten,edhe gjysmen tjeter? Po do t'jua them edhe tjetren. Gjysma

e se vertetes eshte se une e kam quajturpoezine shqipe dhe poezine e vendevesocialiste ne pergjithesi si pergjegjeseper nje fryme optimiste agresive, pr-ishje te artit. Nuk eshte faji i poetevepor eshte vete natyra e poezise e tilleqe sherben neper festa, i drejtohet pub-likut. Shkrimtare nen presionin e padu-rueshem nga te gjitha anet, per arsyenga me te ndryshmet kane bere vjershasepse librat nuk botoheshin nese nukkishin vjersha per partine etj, etj. Dhepoezia e mbarte tere kete barre, ketetakse morale qe paguanin shkrimtaretshqiptare, bullgare ruse, cek, hun-gareze, ndaj dhe me ishte krijuar njemungese respekti per poezine. Nukduroja dot kur ne shkrimtaret shqiptarene takimet me delegacionet, ne mbled-hje mburreshim me poezine ne menyrete pahijshme. Vinte ta zeme shkrimtarifrancez ose irlandez dhe ne i thonim qekemi tirazh 20 mije kopje ne poezi dheata linin mendjen se ne perendim nukka kund 20 mije kopje, nuk ka kund nebote. Ne mburreshim me nje gje kot,nuk ishte mburrje ishte e kunderta,ishte turp. Ne mburreshim se poezite ibotonim ne gazetat e medha, te perdit-shme. Kjo me krijoi nje aversion perpoezine te them te drejten, nje kujtim ihidhur, i keq. Dhe nuk doja ta cmojaaq sa u be zakon te cmohej poezia eguximshme, avangarde. Kishte sigur-isht letersia shqipe poezi te mira edhene ate kohe por ka prodhuar me shumekursim, me shume veshtiresi. Kjo eshtegjysma e se vertetes. Gjysma tjeter kur je shkrimtar i njohurdo kesh edhe disa disfavore te medha,do ta paguash disa here njohjen, dhecdo shkrimtar i njohur eshte indergjegjshem per kete. Do te kesh njeacarim te verber prej shume kolegevete tu, here pas here. Une nuk e quajkete nje gje per te vene duart ne kokene nje fare menyre eshte e natyrshme.Ne boten artistike letrare intelektualefilozofike ka nje konkurrence te pash-mangshme, dhe dashur padashur vi-heshe ne nje gjendje fajtori. Nekuptimin qe je shume i njohur, flasinshume per ty, botojne shume per ty, telavderojne shume. Nuk po them qe nuk

me pelqejne lavderimet, nuk po e themse e di qe nuk do te me besoni por ataqe me njohin me mire e dine qe unenuk shkoj kurre ne forumet ku flitet permua. Jo se me duhet te jap ndonje ideme status te vecante, ju them sinqer-isht, nuk me pelqen te degjoj emrin timpeseqind here te lakuar nga nje refer-ues apo nga nje tjeter. Dhe ka vite qeune nuk shkoj asgjekund, dhe nuk shohas emisionet ku flitet per mua. Si duketkjo trysni, kjo ndjenje faji qe ke ndajkolegeve te ben te ndjehesh sikur ti jefajtori qe ai nuk eshte bere shkrimtar injohur. Sigurisht nuk je ti fajtori pornuk mund ta besh as ate me faj qe men-don se je ti. Keshtu une instinktivishtne fillim nuk e kam kuptuar qe jam ter-hequr nga poezia, sepse nuk doja te mepermendnin ne poezi. Une shkruaja,botoja, kam botuar. Nje pjese e vepressime me vlere eshte poezia. Lexuesit epelqejne, nga librat qe shiten meshume prape vazhdojne te jenepermbledhjet poetike te viteve te fun-dit. Por une sinqerisht jam terhequr dhejo vetem nuk dua te mi lavderojne pormundesisht nuk flas as vete. Kamdeshire te rri menjane, pikerisht perkete hiqem menjane nga nje pjese eletersise, rrini te qete une nuk perzi-hem. Thone po merr Kadareja, na emori edhe kete cmim, i babezitur mequajne, se u duket sikur i marr une,sikur une mezi pres te marr nje cmimdhe asnjeri nuk do te me besoje ne jete,vetem ata qe e dine. Njerezve qe kampasur miq, qe me kane thene se mundte te japim nje cmim, u kam kerkuar qete mos ma japin mua. Nuk eshte mire ukam thene, nuk kam ndonje kenaqesidhe dukej sikur po i fyeja, por le tekene edhe te tjeret cmime. Nuk e besonnjeri kete, por eshte e vertete. Ju ben te vetmuar kjo distance, qekrijohet mes kolegeve? Une ju jap te drejte. Nuk me acaron kjogje. Ashtu eshte ne kete bote. U jap tedrejte. Do te donit te kishit nje raportndryshe me koleget?

E kam kuptuar qe nuk mund te kishtenje raport ndryshe. E kam kuptuar qeeshte nje shenje e jetes, e tille eshte kri-juar jeta njerezore te mos kerkojmegjera te pamundura. Natyrisht me vjenkeq kur kjo behet agresive, e keqe tere-sisht e padrejte, kur ti nuk je fajtor. Por per poezine ju vjen keq? Jo fare. Une nuk e kam reklamuar kete,qe degjoni se po terhiqem. Ka 20 e cavjet, qe une nuk marr pjese ne jeten kuflitet per poezine dhe e kam bere hes-hturazi pa e vene ne dukje. Jenindoshta e para gazetare qe ma benikete pyetje. Romani juaj i fundit i botuar neshqip "Darka e gabuar" pati njerekord shitjesh dhe nje sukses temadh. se fundmi ne shtypin francezeshte folur per romanin tuaj me tefundit te botuar ne frengjisht, "Ak-sidenti" duke e cilesuar romanintuaj te pare per dashurine. Cili eshtekomenti juaj per kete dhe kur do tivije ne dore lexuesit shqiptare?Ky eshte nje roman qe nuk mund tethem se eshte i pari per dashurine. Sin-qerisht nuk kam deshire te flas, do tabotoj ate ne vepren time komplete kurte vije radha. Eshte roman si gjithe tetjeret pak me intimist se te tjeret. ngjaka si poezia nga menyra se siflisni. Ka mundesi te me coje padashur tekajo bote. ka lidhje me dashurine kjo? nuk jupelqen ajo? Jo, jo absolutisht. Eshte nje histori qesa mund te interpretohet per dashurineaq mund te jete edhe histori e nje vras-jeje. Heren e fundit qe keni qene ne ketestudio ju kam pyetur per dashurine,se pse ajo nuk gjendet shpesh ne li-brat tuaj. me keni thene se sa melart te shkoj letersia aq me pak

dashuri ka ne te. Cdo te thote kjo? Ndoshta nuk e kam thene mire. Unemendoj se motivin e dashurise e kamne shume vepra. Jo se e mendoj unepor ma kane thene disa kritike qe kanebere vepra per mua: "Keni shumedashuri ne librat tuaj pse thone qe nukkeni?"- me thone ata. Une paskam mo-tive grash por si duket menyra ime e teshkruarit eshte e tille qe me sa duketbie pak ne sy. Dhe une kam thene qedashuria ne jeten njerezore ze nje vendkaq te madh sa kurrsesi nuk e ze neletersi. Eshte nje nga ato paradokset,trillet e letersise qe folem ne fillim. Psevrasjet zene vend me shume sedashuria, ka gje me te shemtuar se njevrasje?Por ato zene vendin e nderit methene te drejten qe nga antikiteti derisot. kthehemi tek "Aksidenti" pse nukju pelqen te flisni per te? Une nuk flas per veprat qe nuk i njehpubliku. Kete e kane edhe shkrimtarete tjere. Ju jeni shprehur se nuk e keni frikevdekjen. lidhet kjo me faktin sebesoni qe vepra juaj do t'i mbijetojevdekjes suaj, a gjykoni se ajo mundte jete e perjetshme? Ne jete ka njerez qe kane ankth ngavdekja ose qe nuk e kane frike fare dhekjo nuk ka te beje me krijimtarine. Mesa duket tek krijuesi, bashkohet edheideja tjeter qe eshte me i qete shpirter-isht si njeriu qe i ka mbyllur shumellogari me jeten. Eshte me i qete qeshkon nga kjo bote duke e kryer ate qeka dashur te beje dhe njeriu tjeter qenuk e ka kryer, jane me miliona, shkonme pengje te medha te natyrave me tendryshme. Me sa duket tek shkrimtari,meqe letersia eshte jetegjate, eshtenatyrale kjo ndjenje. Ata kane nje ra-port me vdekjen te relativizuar, te zbe-hur. Kane bindjen donkishoteske qe dojetojne shume vite, une jam nje ngaata, donkishoteske ose jo, e kam ketebesim qe vepra do jetoje nje kohe, nuke di sa. Eni Vasili Alsat

Page 17: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 17ngA bAsHkim mETAliA

“Libri është i vetmikopsht që mbilletpër të tjerët”

Autorë shqiptarë dhedashamirës të librit janëmbledhur në një takim të orga-

nizuar në ambientet e Librarisë sëWood Green , në veri të Londrës.Falë përkujdesjes së vazhdueshme dheinteresit të madh që ka treguar redaksiae gazetës “The Albanian”, për librindhe autorët shqiptarë në Britani , u bëe mundur takimi i radhës për pro-movim dhe diskutim.

Në fakt numri krijuesve dheautorëve shqiptarë sa vjen dhe rritet ,gjithashtu dhe ambientet ku mund tëflitet dhe diskutohet për këtë letërsi qëzhvillohet në emigrim.Drejtori i “The Albanian” z.PetritKuçana ishte katalazitori i dhepërkrahësi i i organizimeve letrare , ikëtij takimi dhe jo vetëm.

Në fjalën përshëndetëseZ.Kuçana, falënderoj pjesëmarrësitdhe theksoj rëndësinë e takimeve tëtilla jo vetëm në anën promovuesepor dhe krijimin e ambienteve tëmirëqena letrare për autorët shqiptarënë Britani.Pa humbur kohëu qëmtuan au-torët duke kri-juar njëa t m o s f e r eshumë të ngro-htë.S’do të ishte emjaftueshme tëthuash se punadhe vepra eAkil Kocit ështënjë krenari kom-bëtare.Kompozitori ,publicisti, peda-gogu dhe orga-nizatori mësegjysmë shekullii jetës muzikorenë hapësiratshqiptare kësajradhe, krahas kompozimeve muzikoreai i ka shtuar ambiciet e tij krijueseedhe në hulumtime të veprave të per-sonaliteteve të mëdha në fushën emuzikës, shqiptarë dhe të huaj.

Pas promovimit që u bë nëTiranë, në takimin e tretë vjetor të In-stitutit Alba-Shkenca të librit “Vibra-cione të Shpirtit Shqiptar”, kësaj radheiu bë prezantimi edhe i librit tjetër ,tashmë në Londër , i “Aspekte filo-zofike dhe estetike në simfonitë eBeethovenit”Me këtë vepër autori sqaron veprim-

tarinë krijuese tëBeethovenit , dhe jepargumente të drejta ,bindëse për rrjedhën engjarjeve në epokën eRilindjes , të barokut ,klasiken , romantikenshoqëruar me zhvil-limet historike.

Akil Kociautori i parë i Baletitshqiptarë në Kosovë“Sokoli dhe Mirusha”i ekzekutuar në më se70 vende të botës nuk

e ndal për asnjë çast muzëne tij krijuese duke hedhur sh-pirtin e tij krijues në penta-grame muzikore dhe studimetë tjera në lidhje memuzikën.Një tjetër autor i cili ka bo-tuar një numër të madh ar-tikujsh dhe punimeshshkencore, Zoti Daut Dautinë këtë takim u prezantuame disa libra si:Reflektime Shqiptaro- bri-tanike, libër ky që krijon njëpanoramë të reflektimeve tëpersonaliteteve dhe politikësbritanike në çështjen

shqiptare (Shqipëri dhe Kosovë) nëperiudha të ndryshme.

Lufta për Trepçën(sipasdokumenteve britanike). Ky libër dhepunimi që autori ka bërë ka qëllimin qëtë paraqitet koha e shfrytëzimit bri-tanik të “Trepçës” nga viti 1927 deri nëpërfundim të Luftës së II Botërore. Ko-rrespondenca dhe deklarata diplo-matike, dosje nga arkiva britanike etj.Unioni Evropian,nga ideja në realitet(monografi). Autori përmbledh as-pekte të historikut dhe institucionevetë këtij Unioni.

Mediat dheD e m o k r a c i a.Ngritja e Medi-ave të pavaruranë Kosovë. Assamblies andAncient Deliber-ation Accordingto Code of LekDukagjiniZoti Dauti ,anal-izoj botimet e tijduke jupërgjigjur dhepyetjeve nga

pjesëmarrësit.Gazmend Kryeziu u prezan-

tua me librin e tij të parë me poezi tit-ulluar “Mall Dheu”Autori dhe krijimtaria e tij poetikeështë pritur mirë nga të pranishmitduke i dhënë një shtysë të mëtejshmepër të vazhduar rrugën e artit poetik .Në fjalën e tij Zoti Kryeziu i emo-cionuar bëri një përmbledhje të librittë tij poetik.

Edhe poeti Mehmet Elshaniu prezantua me tre libra:Mbi plagë shpifësi(botimi i dytë), Tr-ishtim i bukur (botim i dytë) dhe Nën

ombrellë më lagte shiu!Në poezitë e poeti t Elshani ashtu siçedhe Din Mehmeti e thotë nëparathënien e përmbledhjes poetike“Nën ombrellë më lagte shiu “ - se : “të len përshtypjen se nuk është shkruarnga dora e poetit ,por nga zemra dheshpirti i tij”

Edhe poetesha më MarinelaReka u prezantua me librin e saj mepoezi në anglisht “A little Whisper”Tashmë Libri i dhe poezitë e saj kanëpërçuar një rritje të interesit të pa-sionuarve pas poezisë dhe mënyrës sesi i shkruan autorja.

Ndërkohë ishin të pranishëmedhe autor librash si Naim Berisha ,Sonila Reka, Hyda Ismaili dhe HysniBytyci, që prezantuan krijimet e tyre.Atmosfera e krijimeve letrare ushoqërua me lexime nga këto krijime.Në sfond të binte në sy “peizazhi” fo-tografik i fotografit Artan Zeneli i cilikishte përzgjedhur një larmi fotosh tëbukurosheve shqiptare dhe pamjevenga Shqipëria dhe Kosova.Pak kohë më parë ishte bërë pro-

movimi i tre autoreve të tjerë nëLondër . Zoti Fatmir Terziu me : Kritika Ndryshe,vëzhgim në brendësitë prozës e poezisë shqiptare, Misteriozja(tregime), Media technology and everyday life.Zoti Sherif Bllaca me librin e ti mepoezi titulluar “Guri i Vatrës” Dhe po-etesha e re Greta Vata me librin e saj tëtretë në poezi.

Sic e shohim ka një prurje nërritje të krijuesve shqiptarë në Britanidhe botimet e tyre tashmë janë në duarte lexuesve.Pak e nga pak po krijohet ambientimes krijuesve që do të formoj dhekristalizoj lidhjen ndërmjet tyre.Falë gazetës “The Albanian” kjo lidhjedo të vazhdoj edhe më tej, duke krijuarkushtet e mundshme për takime ,diskutime dhe promovime të krijimevetë autorëve shqiptarë.

Antologjia “Lërmëni PakAtdhe “ po pret që të formësohet dhemirëpresë për herë të tretë autorëtshqiptarë nw Britani.

DITA E LIBRIT SHQIP NË ANGLI

Promovohenlibra të autorëveshqiptarë në Londër.

Page 18: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 18nga bashkim metalia

Lufta famëkeqe që SllobodanMillosheviqi bëri në Kosovëmasakër njerëzore . Mbi 10

Mijë veta u vranë , deri tani janë të zh-dukur mbi 2000 veta , dhe fati i tyrenuk dihet , në janë vrarë po janëakoma nëpër burgjet famëkeqe serbe.Tashmë të gjithë familjarët e të hum-burve i kanë drejtuar sytë nga Shteti iKosovës , ndërkombëtaret që tëndërhujnë që të paktën në mos gjallë,kufoma e të dashurve të tyre të dihet seku prehet.

Në mesin e këtyre të hum-burve është edhe politikani , patrioti,intelektuali dhe shkrimtari shqiptarUkshin Hoti.Në fakt zhdukja e tij si dhe e të tjerëveështë sa misterioze aq dhe e dyshimtë. Kjo dhe me faktin e burimeve jo dheaq të qarta që vijnë nga njerëz që men-dojnë se e kanë parë atë.

Kohët e fundit kontaktovame ish Avokatin e Ukshin Hotit i cili eka mbrojtur që nga koha kur ështëfutur në burg për herë të dytë më 17Maj 1994 dhe ashtu sic edhe kadeklaruar me parë na tregon se ai kashumë gjasa të jetë i vrarë. Disa ngaketo të dhëna ai i ka dhëna edhe nemedia të tjera si tek , pashtrigu .com etjZoti bytyci kur jeni autorizuar qe temerrni ne mbrojtje ukshin Hotin?Prej ditës kur është burgos e deri nefund (maj 1999).sa here keni qene si përfaqësues i tijne seancat gjyqësore te zhvilluarapër Zotin ukshin Hoti?Në të gjitha seancat gjyqësore teshkalles se pare de asaj te dyte.Akuzat qe rendonin mbi te dhe si kaqene reagimi mbrojtjes, nga ai per-sonalisht dhe nga përfaqësuesitligjor te tij?Akuza: vepër armiqësore, mbrojta eUkshinit dinjitoze.A keni pasur kontakte personale meukshin Hoti dhe nëse po çfarë kenibiseduar?Kontakte të shpeshta pikërisht neshtëpinë e tij ne Krushe të Madhe,para se me u burgos 1994 dhe vizitat erregullta gjate vuajtjes se dënimetneper burgjet e Kosovës dhe te Serbisë.i shume tjerëve.Në fakt është një pyetje sa normale aqdhe naive duke qenë si një nga per-sonat që ka qëndruar afër tij , të paktën5 vitet e fundit të humbjes së tij.Diçka më të zgjeruar në lidhje këtëhistori të pa mbyllur të jetës së tij.Ç’farë mendoni se mund t’i ketëndodhur ? A mund te na thoni diçkame tej mbi atë çka ju dini për uk-shin Hotin?Si fati i shume te tjerëve që nuk patënfat ta shijojnë lirinë ne Kosovën epavarur, por kjo është edhe me e rëndëkur nuk dihet akoma vorri i tij si edheKam qenë njëri nga mbrojtësit e Uk-shin Hotit në Gjyqin e Qarkut tëPrizrenit, në tetor të 1994 kur u dënuaai për herë të dytë, kësaj radhe me 5vjet burg.

Edhe pasi ka përfunduar tërëprocedura në Gjykatën Supreme tëSerbisë, atë e kam vizituar rregullisht

një herë në muaj, sipas rregullaveligjore, si në burgun e Dubravës, tëNishit ashtu dhe në burgun e Mitro-vicës së Sremit. Më 12 mars 1999 ishteditë e premte (e premtja e dytë e mar-sit), kur e vizitova për herë të funditUkshin Hotin.

Sipas rregullores së burguttë Mitrovicës së Sremit, vizitat famil-jare për të burgosurit politik bëheshintë premten e parë të çdo muaji, ndërsavizitat e avokatëve bëheshin tëpremten e dytë me radhë.

Pra, Ukshinin e vizitovavetëm 12 ditë para se të fillonin bom-bardimet e NATO-s. Ishte kohë evështirë dhe askush nuk e dinte se çkado të ndodhë, do të bombardohet Ju-gosllavia e atëhershme apo jo, si do tëzhvillohet situata nëse bombardohetajo etj etj? Me Ukshinin u morëmveshë që kur të lirohet nga burgu,kurrsesi të mos niset vet për nëKosovë. I thash se nëse ndodhë që tëmos vijë për vizitë më 12 prill dhe 14maj 1999, (këto ishin datat e rez-

ervuara për vizitat e ardhshme),atëherë me çdo kusht do të jam më 17maj (data e lirimit) në ora 08:00 tëmëngjesit para dyerve të burgut.

Gjithashtu i thash, në rast selirohesh para 17 majit, (sepse sipas ak-teve ligjore në raste të veçanta 1/10 edënimit mund t´i falej të burgosurit,por kjo mundësi asesi nuk mund tëndodhte edhe me Ukshinin) mos ta luajkëmbën më tutje, të qëndroi paraportës së burgut dhe të më thërras nëtelefon, në mënyrë që së bashku tënisemi për në Kosovë, apo sipas situ-atës diku tjetër.

Meqenëse bombardimet fil-luan me 24 mars, vizitën e radhës me12 prill nuk arrita dot me realizue,sepse u detyrova edhe vetë të shpërn-gulem nga banesa e përhershme nëBeograd, për t’u vendos përkohësishtnë një lagje tjetër (17 kilometra largë),ku nuk më njihte askush, dhe fare nuklëvizja nga banesa.

Më 17 prill, ndonëse ishtedata kur përmbusheshin normat e rreg-

ullores për lirim të parakohshëm, ekontaktova me telefon drejtorinë eburgut dhe ja u përmenda këtë mundësilirimi për Ukshin Hotin. J uthash, nëse vendosni për lirimin e Uk-shinit para datës 17 maj, paraprakishttë njoftohem edhe unë. Për t’ua lehtë-suar punën organeve të burgut, ata isigurova se në çdo dy ditë do t´i thërrasnë telefon, për t´u informuar rrethlirimit të Ukshinit nga burgu.

Kryeshefi me të cilin bise-dova në telefon, më tha se një muajpara kohe nuk do ta lirojnë, por disaditë më herët po, dhe se nuk ka nevojëtë lajmërohet në telefon para festave tëmajit, sepse nuk mund të ndodh lirimii tij më përpara. Më tha, që të lajmëro-hem pas festave të majit. Kjo bisedëmë gëzoi shumë dhe thash në vete sekjo punë ka gjasa të përfundojë si ështëmë së miri.

Ndërkohë e kontaktovadajën e nënës së Ukshinit, i cili kishtedy furra të bukës një në Temerinë dhetjetrën në Novi Sad të Vojvodinës. U

morëm vesh që në ditën kur do të liro-het Ukshini, të shkojmë së bashku nëMitrovicë të Sremit për ta pritur atëdhe pastaj të kthehemi sërish nëTemerinë, ku Ukshini mendonim tëqëndronte aty derisa të stabilizohet sit-uata.

Më 3 maj 1999, ishte dita eparë e punës pas festave të majit, dhenë mëngjesin e asaj dite, (rreth orës08:00) e thirra në telefon drejtorinë eburgut në Mitrovicë të Sremit. Për fattë keq mësova se Ukshini nuk ishte mënë atë burg. Më thanë se është trans-feruar për në burg të Nishit. Pa hum-bur kohë e thirra burgun e Nishit dhemësova se Ukshini dhe disa të burgo-sur tjerë shqiptar ishin transferuar nëburgun e Dubravës së Pejës.

Në ato momente më kaploinjë frikë e madhe, sepse transferimi iUkshinit dhe të tjerëve nga Serbia përnë Kosovë, i kishte rreziqet e veta tëmëdha. Duhesh të ndërmerrja diçka.Vendosa dhe ia adresova një shkresëMinistrisë së Drejtësisë të Serbisë dhe

KONTAKTI I FUNDITME UKSHIN HOTIN…Bisede me avokatin e Ukshin Hotit

Zotin Hysni Bytyci.

Page 19: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 19kërkova që Ukshin Hoti të mos lirohetnga burgu i Dubravës, por ta transfer-ojnë në ndonjë burg tjetër të Serbisë,ku do ta merrja unë në dorëzim.

Ju propozova që të gjitha sh-penzimet e këtij transferimi të mëfaturohen në llogari time. Një letër iadërgova edhe Ministrisë së Drejtësisëtë Republikës Federale të Jugosllavisë,dhe kërkova që ta përdorin autoritetine tyre edhe pse kjo nuk ishte në kom-petencat e saj. Kërkova në emër të hu-manitetit të ndërmerret diçka, se kynjeri(Ukshin Hoti) mund ta humbkryet po atë ditë që e “shijon lirinë”.

Në mbrëmje (më 3 maj) ngaTetova mu lajmërua Myrveti (motra eUkshinit) ku ishte si refugjate. I tre-gova për aktivitetet e mia lidhur meUkshinin dhe i propozova që njëshkresë të ngjashme (në emër të saj sianëtare e familjes Hoti) ta adresoi edhenë Kabinetin e Kryetarit të SërbisëMillan Millutinoviq. Letrën në kabi-net do ta dërgoi më 05 maj 1999.

Gjatë bisedës, Myrveti mëtha se ka biseduar me avokatin Zhivo-jin Jokanoviq në Prishtinë, i cili ipaska premtuar se do të tenton që Uk-shinin, para se ta lirojnë nga Dubrava,ta sjellin në Prishtinë ku do ta merrteZhika dhe do ta mbante në shtëpi të tijderi sa të qetësohet situata. Ishte kohëe vështirë. Asnjëri prej shqiptarëvenuk guxonte ta merrte rrugën për nëburg të Dubravës, për shkak të frikësnga forcat policore, ushtarake dheparamilitare serbe.

Edhe serbët gjithashtu nukguxonin të udhëtonin, sepse kishinfrikë prej UCK–së. Dhe krejt kjo frikëishte e kuptueshme, sepse rrezikukudo ishte evident. Myrvetit i thash senëse Ukshinin e sjellin për t’u liruarnga burgu i Prishtinës, nuk do të ketërrezik për te sepse ai mund të gjejëstrehim te shumë njerëz, por mund tëndodh që të gjitha përpjekjet tona tëmos rezultojnë fare. Myrvetit i propo-zova (edhe pse ishte rrezik për te) që tëshkojë deri në Prishtinë, për të hulum-tuar ndonjë mundësi, të gjej ndoshtandonjë njeri për një shumë markashgjermane, që do të udhëtonte më 17maj deri në Dubravë.

Ato ditë nuk funksiononteasnjë lidhje telefonike me Dubravëndhe Pejën. Nuk më kojtohet data esaktë, por mendoi se ka qenë data 10apo 11 maj kur kontaktova në telefonme Jovica Jovanoviq, ish–zëvendës iProkurorit të Qarkut në Prishtinë, tanii punësuar në Sektorin e Drejtësisë nëMinistrinë e Drejtësisë së Serbisë përKosovë. Ky ishte njeriu më përgjegjësi kësaj ministrie në Kosovë.

Përpara ishim kundërshtar tëmëdhenj, sepse kemi qenë në pozita tëkundërta, unë si mbrojtës i shqiptarëve,ndërsa ai në anën e kundërt. Një fjalëpopullore thotë: ”Zori të çon edhe nëderë të hasmit”. Pra, ishte koha qëduhej të ndërmarrja diçka, për të mirëne klientit tim Çukshin Hoti, sepse po tëmos e bëja një gjë të tillë do të më kri-tikonte vetvetja.

Jovicën e luta që të ndër-marrë gjithçka është e mundur për tasjellë Ukshinin diku në burgjet e Ser-bisë (para se të lirohet), ose të paktën tatransferojnë nga Dubrava në burgun ePrishtinës. Për çudi, ai më priti shumë mirë mefjalë. Më tha se situata është shumë evështirë në teren, sidomos në rrethinëne Pejës, dhe lidhjet telefonike nukfunksionojnë (në asnjë mënyre) mePejën dhe Dubravën. Më tha se postazyrtare (edhe pse rrallë) bartet memakina dhe se kur të vijë herën tjetër

makina nga Dubrava, ai do ta përcjellëkërkesën time dhe do të tentoj që ashtuedhe të bëhet. Deri me 17 Maj e kamtelefonuar për çdo ditë, ndërsapërgjigjja ishte e njëjtë.

Më datën 21 apo 22 MajJovica më ka thënë se makina ka ard-hur nga Dubrava dhe është informuarzyrtarisht se Ukshin Hoti është liruarditën e diele, më 16 maj 1999, pak paraorës 11:00 të paradites.

Pas 12 Qershorit 1999, tëburgosurit shqiptarë janë transferuarsërish nëpër burgjet e Serbisë, dhegjatë vizitave që ua kam bërë atyrekam mësuar se “Ukshin Hotin në ditëne lirimit (më 16 Maj) e kishin vra njëapo dy kilometra larg portës së burguttë Dubravës, në drejtim të Istogut.” Mëkanë thanë se këtë ua paska komu-nikuar një gardian malazezë (po atëditë), atyre që kanë qenë në një dhomëme Ukshinin.

Prej momentit të transferimittë të burgosurve nga Kosova për në

Serbi e deri në vjeshtë (1999) kamqenë e vetmja lidhje ndërmjet të bur-gosurve dhe familjarëve të tyre nëKosovë. Çdo të shtune, tuboheshin meqindra familjarë në oborrin tim nëfshatin Semetisht të Suharekës. Një tështune në mbrëmje erdhi gazetariZenun Çela nga Prishtina së bashkume korrespodentin e Zërit të Amerikëspër ta zhvilluar një intervistë me muapër këtë Radiostacion.

Dhe njëra nga pyetjet e ko-rrespodentit të Zërit të Amerikës ishte:ku gjinden Ukshin Hoti? Pra, mështynë në një rrugë shumë të vështirë,me thënë atë çka kisha dëgjuar përfatin e Ukshinit, ndërsa më vinteshumë zor prej motrës së Ukshint,Myrvetës. Kisha dëgjuar se ajo kurrs-esi nuk pranon të flitej për humbjen evëllait. Meqë dëshiroja që ajo(Myrveti) të mos e dëgjojë këtë lajmpërmes radios, por të gjej rastin kur tëshkojë vet në familje dhe duke bised-uar t’ia komunikojë diqysh më lehtë

këtë gjë, gazetarit ju përgjigja se “Uk-shini është dalë nga burgu me 16 maj,por frikohem se jeta e tij në liri ka zg-jatë shumë pak.” Pas disa ditësh, sëbashku me disa shokë të mi dhe të Uk-shinit shkova në Prishtinë te Myrveti,por nuk e gjetëm në shtëpi. Nuk mundatë kontaktoj me të.

Pas asaj kohe nuk kam ten-tuar ta kontaktojë më Myrvetin, sepsetë gjithë shokët që më njihnin mua dheatë më këshilluan që të mos ia për-mendi humbjen e vëllait, pasi që ajokurrsesi nuk pranon se Ukshini është ivdekur.

Diku pas gjysmës së gushtit1999, një të shtune, tek unë në fshat kaardhur Skënder Hoti, një veprimtar idevotshëm, dhe më tha se Ukshini 100% është gjallë. Më tha se kanë kontak-tuar me disa njerëz, të cilët i kërkojnë100.000 DM që ta vizitoi Myrveti atëdiku në Mal të Zi. Nuk munda ta bindise kjo nuk është e vërtet. Ai ishte ibindur se kjo vizitë do të realizohet.

Skënderi më tha se kanë kërkuar ngaata njerëz që do ta dërgojnë Myrvetinderi te Ukshini, që ta sjellin njëfamilje të tyre në Pejë, e cila do tëqëndronte aty deri sa të kthehet ajo(nga Mali i Zi). Pas dy jave, Skënderimë tha se ky propozim ishte re-fuzuar! Për fat të keq ky është re-aliteti, kemi edhe këso gjallesash mefytyra të njeriut, të cilët tentojnë tëpasurohen duke shfrytëzuar fatke-qësinë e tjetrit. Vallë çfarë janë këtofigura njerëzish?kush ishte ukshin Hoti ukshin Hoti ka lindur më

1943 në krushë të madhetë Rahovecit. shkollën fil-

lore dhe atë të mesme i kreu nëPrizren dhe Prishtinë. shkencatpolitike i kreu në Zagreb, kurse 2vite pasuniversitare i kreu nëbeograd në seksionin për marrëd-hënie ndërkombëtare politike dheekonomike. Pastaj specializoi njëvit edhe në universitetetamerikane: në Chicago, në uni-versitetin e Harvardit në boston sidhe në Washington D.C..në vitet e ’70-ta ushtroi detyra tëndryshme në pozita të ndryshme tëjetës politike dhe arsimore tëkosovës.

Pas një diskutimi në njëmbledhje në Fakultetin Filozofiknë Prishtinë më 19 nëntor 1981, kuai haptas i mbrojti kërkesat e stu-dentëve shqiptar për Republikë tëkosovës në kuadër të Jugosllavisë,ai u dënua me 9 vjet burg, të cilatnga gjyqi suprem u reduktuan në3,5 vjet. Pas lirimit nga burgu ukthye në vendlindje ku u izolua.më 1990 punoi në lubjanë(slloveni) në revistat shqiptare“Alternativa”, "Republika" dhe"Demokracia Autentike - DEA" siredaktor deri më 1991, kur umbyllën ato. Pastaj u kthye në Pr-ishtinë ku punoi për një kohë nëuniversitetin e Prishtinës.

në mars të 1993 u burgospër herë të dytë pasi që një vit mëparë kishte organizuar homazhpër martirët e demokracisë nëbrestovc. në të njëjtin vit u rrahkeq nga forcat speciale serbe pasiqë kishte vizituar pjesëmarrësit egrevës së urisë në pallatin e shtypitnë Prishtinë.Po ashtu më 1993 pasi e lëshoi lid-hjen demokratike (lDk) Hotimori pjesë në tubimin mbarëkom-bëtar të organizuar nga përfaqë-

suesit politik në Tetovë (maqedoni)ku u theksua nevoja e bashkimitkombëtar të shqiptarëve në një shtettë vetëm.

më 17 maj 1994 e dënuanme 5 vjet burg për arsyen se ishtepjesëmarrës i lëvizjes për Repub-likën e kosovës.ismail kadare ka thënë për ukshinHotin :kam frikë se pikërisht ky nivel ilartë ka qenë edhe burim i fatkeqë-sisë, që e ka ndjekur hap pas hapikëtë martir... është e papranueshmeqë një personalitet i një populli,pavarësisht se ç'partie i përket, osenuk i përket, të mbahet në zinxhirë.është fyerje për krejt atë popull.

më fort se kurrë, kombishqiptar ka nevojë për njerëz të aftëe me nivel të lartë. njerëzit e zotëjanë princat e vërtetë të një kombi.Për fat të keq, princat goditen sh-pesh në mënyrë të vdekshme."

Page 20: The Albanian July 2009

Albanian YellowPages in the UK

2009*A keni ndonjë shërbim që mund të ofrosh për komunitetin shqiptar në Britaninë e Madhe?*A dëshironi që mesazhijuaj të shkojë në çdofamilje shqiptare dheshqiptaro-britanike?*A është e vështirë tëneglizhosh rreth 100 000konsumatorë?

KONTAKTONI SA MË PARË QËTË REZERVONI VENDIN TUAJ

ËSHTË NJËMUNDËSI QËJEPET VETËMNJË HERË NË VIT.

The Albanian Newspaper122 White Hart LaneLondon N17 8HP

www.thealbanian.co.ukTel/fax:02082169527Mob:07947177160

[email protected]

Page 21: The Albanian July 2009

P B S Plumbing & building

services ltd136 Falkland Road

london n8 0nPTel: 02088092092

& 02083476451

MOB: 07833991824 &

07949596854E-mail: [email protected]

All plumbing and central heating All domestic gas workAll kind of servicing on gas plumbing All gas and plumbing appliances

installationsbathroom installation and fitting

Tilinglandlord safety check and certificates from £75,00And interior work

PAINT AND LADDERS* Builder / decorator* Plasterer* Patios* Tiling* Bathrooms* Driveways* Extensions* Roofing* Loft Conversions

Call G.Marko 020888417120793255405407932554054

NO JOB TOO BIGOR SMALLWE CAN FIX ITWE CAN FIX IT

Certifikatë gazi Certifikatë elektriku

NIC ENGDesign & planning

Page 22: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 22

nga Visar Zhiti Gëzimi im dhe emocionet e mia për tëardhur këtu janë të veçanta, të forta dhetë thella, ndër më të dhembshurat dhendër më të bukurat. Kam udhëtuar sh-pesh për në Kosovë me fuqinë e ëndr-rës, madje edhe pa lindur dhe, besoj,do te vij, edhe kur të mos jem, prapëme fuqinë e ëndrrës.

Biseda ime nisi kështu dukekujtuar ëndrrën, nga që Kosova ështëe lidhur shumë me ëndrrën tonë të për-bashkët. Dhe ëndërrimet, mendoj, kanëdiçka nga krijimi, kur vetë krijimtariaështë ëndërr e kryer, në një farëmënyre. Dhe pikërisht tani më duket semund të flitet natyrshëm për zanafilladëshirash dhe pragje mbërritjesh, përhumbje baladeske të gjallësh e kthimetë vdekurish, për metaforat e lirisë dherrëkenë e gjakut, që jo vetëm rrjedhnga mitet, por dhe mund të pikojë ngadekika nëpër legjenda.

S’e di pse me vjen të nxitojtë them se Letërsia është një coptim,ku na nëpërmenden ndarjet, por dhemasakrat. Mbase këtë perceptim bënqë ta ndjej, thekshëm dhe marramend-shëm prej copëzimit të popullit tonë,tashmë, për fat, me dy shtete në Bal-lkan, Republika e Shqipërisë, e pavarurgati prej një shekulli dhe Republika eKosovës, e pavarur qysh prej një viti.Një shekull dhe një vit letërsi parobërinë e pushtuesit s’besohet se janëmjaft për një nga popujt më të lashtë tëEuropës, në truallin e vet, nëgadishullin më poetik të botës.Ndërkohë kemi prapë letërsi tonën ngaajo që krijohet nga bashkëkombasittanë në republikën ende pa emër tëpranuar nga të gjithë, në Maqedoni, nëatë të Malit të Zi, por dhe në Greqi.Kemi letërsi shqipe tradicionale dhepërtej detit, në Itali, dhe Francë, nëGjermani e deri në Amerikë, pra, në di-asporë, ku vihen re dy mërgime, ikja eautorëve dhe gjetja strehë shpesh nënjë tjetër gjuhë.

Nëse besohej që muza endejqiejve, ku s’ka patur tela me gjemba epiramida kufiri, ndërsa Pegasin na kapëlqyer ta krahasojme me kuajt eKosovës, dua të shtoj se ka dhe njëprurje të nëndheshme, një letërsi tjetër,që ende s’ka mbaruar së ardhuri ngaferri, nga humbellat, afër të vdekurve.Është letërsia që del nga burgjet, që isjell letësisë shqipe terrin dhe dritën esë vërtetës, për moralin e së së cilës njëletërsi ka nevojë domosdoshmërisht. Letërsi e hapëndarë kështu, e copër-luar, por që së bashku krijojnë atë, tëëndërrtën, Republikën e Letrave tona,më të fortë se secila ndasì dhe më tëmadhe se të gjitha ndasitë së bashku...

Që të them diçka të thjeshtë,duke mëtuar për një bashkëbisedim tësinqertë, nga që ndjehem këtu si nështëpinë time, që, për paradoks vij për

herë të parë në Kosovën shtet më vete,megjithse kisha ardhur pas luftës dhepara shpalljes së Pavarsisë - ngjarjejesa madhështore, po aq dhe triumf ilumtur, por që ka brenda dhe një sibrengë fërgëlluese, që ndoshta mëshumë e ndjejnë të rënët dhe vdekurit,që ua përcjellin fare mirë të gjallëve:si, u çliruam për të qenë të ndarë?, -dëgjohet kjo mërmërimë prej dheu,nejse, besoj fuqishëm se ka gjëra më tëmëdha e më të shenjta, themeltare sigjaku e gjuha e historia që na mbajnëbashkë, si vetë ëndrra dhe ardhmëria,por më duhet ta them patjetër, prandajlejomëni të shtoj se me Kosoven ndje-hem më i lidhur se me vendlindjentime, me fije të padukshme e të duk-shme si nervat, nga që shoh një fat mëtë njëjtë.

Kemi qenë robër të dy,Kosova e pushtuar, unë në burg. Edhepër fajin se kisha dëgjuar fshehuraziRadio-Prishtinën dhe kisha arritur tëlexoja poezi nga Kosova, metaforat etë cilave ishin dhe kundër dhunës dhebritma të epikës së mbijetesës.

E kam thënë dhe herë tjetër,poezia e Kosovës, aq sa mundej tëkalonte kufirin shtetëror, ka paturndikim të rrezikshëm në poezinë egjeneratës sime, duke fryrë erërat euniversales dhe duke buruar identitet.

Estetikisht hermetike si gjendje ekzis-tenciale e njeriut shqiptar. Vazhdon tëmbetet për mua si një nga kolonat eqendresës së letërsisë shqipe kundër sëkeqes.

Andej nga vij, s’jam mekëdo bashkëvuajtës dhe Kosova dheunë tani jemi në mundimet që përfto-hen nga mrekullia e lirisë.

Por ndoshta sonte është mëmirë ta vazhdoj aty ku për të cilën kamardhur. Vij nga Roma dhe, ndërsa flu-turoja në qiell, mes reve, një re ebardhë m’u fanit nga dritarja e avionitsi shpirti i Beqir Musliut. Doja t’ithosha, faleminderit, vëlla, si ke thënëTi që i shpikëm engjujt në hyrje për tëna ruajtur, pastaj t’i tregoja se në Romësapo është çelur Ambasada e Kosovës,ku unë shkoj shpesh, madje kam qenëdhe në ditën e parë, kur u ngrit flamurii shtetit më të ri në botë, në ballkonin eselisë së saj.

Që në Romë janë hapur ek-spozita me fotografi nga Kosova, qëdëshmojnë plojën dhe krimin epërbindshëm, që janë botuar poezi ngaKosova, të një niveli europian, që kemimarrë pjesë në protesta me fëmijë ndërkrahë, kemi marrshuar nga Koloseu ilashtë, jo shumë larg nga shtatorja eSkënderbeut në “Piazza Albania”, kumë përtej është dhe varri ErnestKoliqit, shkrimtarit-ministër që dërgoi

200 mësues në Kosovë gjatë Luftës sëDytë Botërore, ndërsa në egzilin e de-tyruar ai hapi katedrën e gjuhës dheletërsisë shqipe në universitetin më tëmadh të Italisë. Pastaj kemi ndalur parangrehinës së Parlamentit dhe aty jemibashkuar me arbëreshët, të veshur mekostume popullore kosovare, me qe-leshen e bardhë mbi krye. Protestapaqësore që do të ndillnin luftën e më-pastajme për paqen.

Nuk di ç’të them më parë,nga që duhet të takohemi më shpesh,por mjafton që jam i sinqertë dhe të mëmirëkuptoni, nëse rrëfehem se kur çojanë shtyp librin tim me poezi “Si shko-het në Kosovë”, desha të nënkuptohejse si shkohet tek vetvetja. Këtë libër, tëbotuar dy herë, e kam gjetur në një ag-jensi udhëtimesh në Tiranë, mbitryezën, ku ishte grumbulli i revistaveme informacione të ndryshme dhe përsezonet e udhëtimeve. Nuk e di nëseata të agjensisë e mendonin librin timthjesht një guidë, por unë kuptova imrekulluar se ne po arrinim të ribënimguidat tona shpirtërore për të vajtur tenjëri-tjetri.

Kujtohem që një antologjime poezi për Kosovën, e përgatitur nëKosovë dhe e botuar anglisht, ka dhedy vargje të tim eti, të shkruara dikur:

Kujto Kosovën, Çamërinë e shkretë,/ëndërruan lirinë, u bënë ëndërr vetë.Janë shkëputur nga një poemë, botuargjatë Luftës së Dytë Botërore, drama-tizuar e shfaqur dhe në Kinemanë qëmbante emrin “Kosova” në Tiranëgjatë pushtimit. Dhe pas çlirimit tëvendit, por jo të njeriut, autorin edënuan. Bashkë me poemën. Që e çuantë riciklohej në letër të bardhë në fab-rikën e letrës, që e kishin ndërtuarkinezët në Lushnjë, ku pak më tutje,mes baltës ishte dhe burgu i grave nëvendin me emrin tronditës “Kosovë eVogël”, se aty kishin bujtur në kohën embretërisë kosovarët e dëbuar...

Na duhet kujtesa dhe jo letrae bardhë e moskujtesës, kam klithur sëbrendëshmi. Se Libri, po vazhdoj tëflas për letërsinë në pëgjithësi, jovetëm që është kundër harrimeve, pordhe copë e përhershme jete, më emençura dhe e bukur sa vetvetja, merrdhe jep jetë, nga ajo më e rëndësishmjadhe bëhet jetë, që dëshirojmë të ketëpo atë rëndësi, në mos më shumë se etashmja e vet, mendoj. Letërsia ështëcopë e këputur dhëmbshëm e një kohedhe e një vendi, e gjuhës së atij popullidhe e fatit të tij. E përbashkuar si në njëmozaik, me gurë të ndryshëm, ribëndhe ngrin tablo të domosdoshme përkujtesën dhe ndërgjegjen kolektive.

Dhe ngjan se kryhet nga tëpakryerat, kështu mendoj. Eshtë endarë nga gjuhët, mëkat babilonik apopasuri e magjisë së fjalës?, por unë duatë shtoj prapë atë që duket sikur ethashë, letërsia edhe ndërpritet ngashkaqe të jashtme, nga vdekjet dheharrimet, të drejta dhe të padrejta, ngaapartejdi i gjithfarllojshëm, me vendindhe shtetin, me kohën dhe veten,madje unë jam nga ata që besojnëkundërshtueshëm, që letërsia jo vetëmmund të copërlohet edhe më nga push-timet dhe diktaturat dhe burgjet e tyre,por edhe mund të tjetërsohet e të zh-bëhet ashtu dhe siç ka ndodhur, por as-sesi do të hovë e çmendur, të rebelohetdhe profetikisht mund t’i sjellë të pa-pritura jetës. Regtima e qiririt të saj tëfundmë duket se është e pashueshme.Dua të them se kam besuar që letërsiaështë dhe akt sublim e i shenjtë, njëtempull, që edhe nëse tundet ngatërmetet e realitetit dhe nga humbellatqë krijohen, si rrënojë trondit mëshumë, mbase, dhe shton përfytyrimet.Që është dhe kështjellë, s’e trand asnjërrethim, por mund të dridhet mbi ujin enjë pellgu a e pasqyruar në një pikëlloti.

Besoj fort që letërsia jonëështë dhe letërsi.Që i ka përjetuar pa-sojat, ku janë ndëshkuar autorë dhelibra dhe lexues, madje dhe varre po-etësh deri dhe te vetë hataja: ndalimiqë të shkruhej gjuha e shqiptarve.Pra, letërsia jonë njeh masakrën, sa mëvjen ta besoj se ajo nuk mund të ishtedot bëmë e një kolektiviteti, që punoime vizione dhe akademi, ngulshëm eme zell, por është përpjekje, frymëzim

LETËRSI E COPTUAR, ËNDËRR E PËRBASHKËT

“Duhet të kemi patjetër dhe u.Ç.k.-në tonë kulturore, sepseshtojmë lirinë tonë, mençurinë

tonë dhe i forcojmë ato gjithnjë e mëshumë në vertikalitetin e tyre.

Page 23: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 23

deri në kokëkrisje individësh ëndër-rimtarë, nga ta që prijnë karvane dhearrijnë agshole dhe shkruajnë në ditarme gjakun e tyre. Dhe e dinë që ka ngaata që shkruajnë dhe me gjakun e tëtjerëve.

Duke u përballur me tiranitëe gjithfarllojta, të afërta dhe të largëtanë kohë e hapësirë dhe në një përmasëtjetër të brendëshme e misterioze,letërsia jonë ka arritur ta ribëjëvetveten, aq sa ka mundur, dhe them,me dalldinë e një të mbijetuari, seletërsia jonë është dhe martire dhe emadhërishme dhe me plagë tëgjergjelezalinjta. Si e tillë dhe askete... Ja, një nga arsyet për ta dashur mëshumë letërsinë tonë.

Pak ditë para se të vija këtu,pata një mall të çuditshëm, gjakimgjaku, të shoh librin tonë të parë, “Me-sharin” e Gjon Buzukut, prej të cilit kambetur vetëm një ksombël në Bib-liotekën e Vatikanit. Mëdyshem se jorastësisht kanë humbur të tjerat. Ështëmarramendëse për një shqiptar tëmarrë ndër duar atë libër. Dhe atij librii mungojnë faqet e para, të dhënat seku është shtypur, etj., dhe besoj prapëpa mëdyshje që kjo s’është rastësi.

Librit tonë të jetës ende duant’i grisin fletë, t’i heqin copa mishi e t’ithyejnë eshtra, por duhet të jemi ne qëduhet ta ruajmë atë më shumë se

kushdo tjetër e se çdo gjë. Së paribrenda vetes duke i dhënë frymë dhegjak.

Mbledhësin e Kanunit tonë,arkeolog dhe dramaturg dhe shenjt, evranë, por nuk vranë dot popullin qëkrijoi atë Kushtetutë krenare, që qev-erisi shqiptarët me shekuj, pa institu-cione, pa polici e burgje, por me moral,duke i dhënë dhe kërkuar njeriut me-doemos nder dhe kryelartësi, dukenderuar vdekjen deri në ashpërsitragjike në emër të jetës.

Na kanë shkulur në Jugunepiriot dhe u munduan të na shkulinprapë nga Dardania, ndodhi eksodi sinë bibël dhe bota e qytetëruar perëndi-more, pakti euro-atllantik, bëri të parënluftë morale, në mbrojtje të të drejtavetë njeriut. U mblodhën ushtritë e botëspër të shpëtuar Trojën moderne dhe iaarritën. Një gazetare e huaj po më thoshte njëditë: - Për shqiptarët s’kisha ndonjë mendimtjetër, përveçse të atyre që përhaptemedia. Por kur i pashë që iknin përmesbaltës dhe gjakut, me etërit e tyre mbisupe, tani, kur ndodh që braktisen pleqnëpër metropole, them se jeni popullimë i mirë në botë. - Zonjë, - i thashë, - a nuk ju kujtonEneun, dardanin e lashtë, që, ndërsaTroja digjej, mori në kurriz të atin,

kaloi nëpër Butrint, siç na e tregon dheVirgjili dhe kaptoi detin për tëthemeluar Romën?

Tani Shqipëria është nëNATO, por ne si komb duhet të forco-jmë dhe armët e kujtesës dhe të ngremëperandorinë e dashurisë. Nuk mjaftonvetëm të kesh të drejtë. As dëshira.Nëse të tjerët kanë institucione, ku pro-gramojnë se si të na shfarosin apo gën-jeshtrën me alkiminë e tyre tapropagandojnë si të vërtetë, edhe nepatjetër duhet të ndërtojmë strategjinëe përbashkët të mbrojtjes. Me virtyte.Të përdorim Fjalën dhe gurin filozofale arkeologjik, kullën dhe vallet,lahutën dhe ngjyrat, imazhet dheemrat, që rreken të na i marrin. Jovetëm atë të Skënderbeut dhe NënëTerezës.

Shfletoja në Itali një katalogtë ambasadës sërbe, ku lexova se ngatrualli ku ata janë, kanë dalë 18 peran-dorë romakë. Që të mund të nëkupto-hej se janë me origjinë sllave. Kaq. Pordihet, jo vetëm nga ne, që ata peran-dorë ishin ilirë e dardanë, etërit tanë.

Musliu ynë na mëson se“Asgjë s’mund të marrësh më tepër seç’ke”. Por, ja që u dashka t’u tregohetdhe të tjerëve ajo që ke. Gjithmonë mekulturë. Se ka dhe harresa kriminale.Prandaj them se rrugët tona p.sh.,mund të mbajnë dhe emrat si Konstan-dini i Madh, Justiniani, Papa Klementi

XI, Muhamet Aliu, Mustafa Qemali,etj, etj. krahas plejadave të emrave tëtjerë plot dritë, që kanë bërë dhe rriturkombin dhe gjuhën.

Nëse përtej nesh ka profe-sorë diabolikë që kanë lozur si me topme kokat e prera të studentëve të njëkombësie tjetër dhe poetët tanë janëzëmëruar keqas e kanë shkruar të tmer-ruar, gjithsesi duhet të jemi bashkë sh-pirtërisht dhe të veprojmë bashkëintelektualisht për të sfiduarpadrejtësitë dhe mashtimet epokale, t’ibëjmë ballë së keqes dhe të mbrujmëme duart tona atë të ardhme që naduhet. Natyrisht krijimtaria letrareështë akt individual misterioz dhekryehet në vetmi, por së toku vepratpërbëjnë letërsinë e një populli, qëështë pasuri kombëtare, që duhetçmuar e mbrojtur e përhapur dheduhen krijuar kushte gjithnjë e më tëmira për shtim cilësor të saj. Duhet tëkemi patjetër dhe U.Ç.K.-në tonë kul-turore, sepse shtojmë lirinë tonë,mençurinë tonë dhe i forcojmë atogjithnjë e më shumë në vertikalitetin etyre.

Unë e çmoj shumë dhe lex-uesin në Shqipërinë andej ashtu siçkam një nderim të veçantë dhe për in-telektualët këtej, në Kosovën tonë.Kultura e shqiptarëve është e denjë përtë qendruar krah për krah me kulturat etjera.

Së fundmi dua të përsëris një

thënie: shkrimtari i madh është si njështet tjetër për vendin. Kosova kapoetë të mëdhenj. Ishte shteti i tyre mëparë, ai që krijoi qytetarì dhepërgjegjësi, pa u arrit që Kosova tëbëhej shtet më vete. Shqiptarët po rig-jejnë vetveten dhe miqtë, po ribëjnëhapësirën e tyre, të populluar me sh-pirtrat tanë, me ëndrrat dhe jetët tona.Ardhja ime këtu është për të treguar seunë besoj. Falenderoj gjithë të pran-ishmit, ata që më bënë nderin duke mëpërzgjedhur mua dhe që mundësuanrrugëtimin tim. E konsideroj dhe si njëlloj dëmshpërblim që u bëhet atyre qëdolën nga ferri.Erdha me time shoqe, mbesë e “koso-varit nga Vlora”, siç e ka cilësuarshtypi i kohës historianin Ago Agaj,prefekt në Mitrovicë dikur, autor i lib-rit “Milloshi – heroi i Kosovës”, ishkruar shqip gjatë mërgimit politik nëEgjipt dhe ShBA. Kemi dhe djalin mevete, se ai duhet ta shohë herë pas hereKosovën, se do të kuptojë më mirëmetaforën e ëndrrës së atdheut.(E lexuar mbrëmjen e 25 Qershorit, nëSallën e Teatrit në Gjilan, me rastin epranimit të Çmimit Letrar “Beqir Mus-liu”, për vlera të dëshmuara në fushëne artit letrar Çmim të cilin e jep ko-muna e Gjilanit në nderim të jetës dheveprës së shkrimtarit të shquar, BeqirMusliut)

nga besnik mustafaj

Leon Tolstoj për shkruhet nga bi-ografët e tij të shumta si njëburrë thellësisht i arsyeshëm, që

do të thotë pa teprime dhe kapriçio. Poredhe ai ka patur një çmenduri në ple-qërinë e tij: u mbyll për një periudhë jofort të shkurtër të mësonte greqishtene vjetër me qëllimin e vetëm të lexontenë origjinal Homerin. Unë, fatkeqë-sisht, nuk kam as gjeninë e Tolstojit eas vullnetin e tij. Por, po t’i kisha patur,me siguri që do të isha mbyllur njëkohë për të studjuar jo greqishten evjetër, por greqishten e re, për të lex-uar në origjinal Janis Ricosin, të cilinunë e njoh vetëm përmes përkthimit qëi kanë bërë të tjerët, qofshin ata shqip-tarë, francezë apo italianë e që kupto-het, secili prej tyre, në galaksinë epoetit, ka zgjedhur profilin që ipëlqente atij apo që ishte i pranueshënnë kontekstin politiko-kulturor, ku për-cillej. Kuptohet se asnjëra nga këtoparaqitje nuk është Ricosi i plotë, porsecila prej tyre është gatuar gjithësesime brumin e Ricosit të vërtetë.

Ky është fati i poetit tëmadh. Ka ndodhur, pra, me mua ajo që ndodhme çdo adhurues të sinqertë. Me qënëse adhurimi nuk mund t’i jepet njëshumësie ikonash të ndryshme të tënjëjtit shenjt, unë, me kohë, duke fil-luar qysh nga rinia ime e deri sot, kam

ngritur gur-gur ikonën e Ricosit tim.Kam marrë ç’më është dukur mua mëe merituar në secilën nga pasqyrimetqë më kanë ofruar të tjerët për të mbru-jtur Ricosin tim.

Në një rast të veçantë përv-jetori, siç është 100 vjetori i lindjes,nuk është e përshtatshme të bëjmëanaliza të veprës. Përsa i përket Ricosittim, dëshiroj të nxjerr në pah vetëm njëfakt: muza e tij duket sikur ka njënevojë organike të përballet; thënë mëhapur, mekanizmin poetik të Ricosit evë në lëvizje mirëfilli armiku. Ështëme dobi ndoshta këtu të bëjmë dal-limin midis kundërshtarit dhe armikut.

Në poezinë e Ricosit, aq sakam lexuar, nuk e dalloj kundërshtarin.Me kundërshtarin presupozohet edhemundësia e kompromisit. Me armikunjo. Ricosi synon as më shumë e as mëpak, por asgjësimin e armikut të vet,gjë që e çon përfytyrimin e tij në ek-strem dhe i jep gjuhës së tij një tensiontë lartë e të vazhdueshëm.

Por “armiku” i Ricosit nukështë gjithë jetën i njëjti, edhe pse kyarmik është gjithnjë i pranishëm, ç’kae ruan të paprekur deri në fund skemëne duelit për jetë a vdekje në këtë poezi. Me një ndarje fare aproksimative, dotë thosha se deri në moshën pesëdhjetëvjeçare, armiku i Ricosit është shteti, idiabolizuar ky fund e krye në një

aparat represiv, i kudogjendshëm dheqë ekziston vetëm për të shkatërruarçdo gjë të mirë në jetën njerëzore.

Kjo përkon me periudhënkur ai ishte komunist aktiv, revolu-cionar i organizuar dhe i disiplinuar metë gjitha energjitë e veta për të sjellë nëvendin e tij atë, që komunistët e quanin“rendi i ri” e që ne shqiptarët, edhe mëqartë se të tjerët, e dimë se çdo tëkishte qënë.

Ricosi nuk dorëzohet për-ballë këtij armiku, pavarësisht çmimittë shtrenjtë që paguan, deri edhe meburg e me internime. Fondi më i madhi llojit të kësaj poezie në botë sot ështëzhvlerësuar tërësisht, për arsyet qëdihen. Ricosi bën në një masë tëmadhe përjashtim.

Dhe kjo ka shpjegimin e vet:Në thellësi, shpirti i poetit tek ai ështëmë i fuqishëm se shpirti i militantitrevolucionar. Rrjedhimisht, ai u shprehsi një poet revolucioanr, pa u bërë tri-bun i revolucionit, që do të thotë sematerie e poezisë së tij më përfaqë-suese u bë ëndrra e revolucionit dhe joideologjia revolucionare. Në njëzet vjetët që pasuan, armiku iRicosit ndërroi identitet.

Ky armik nuk ishte më imishëruar me shtetin. Armiku, me tëcilin poeti nuk mund të pajtohet,mishërohet pak nga pak tashmë te

dhuna në përgjithësi, që do të thotë:pushteti i ushtruar në mënyrë abuzive,në çdo formë qoftë ai, si pushtet poli-tik apo pushtet i parasë, por që i jep tëdrejtë vetes ta poshtëroje njeriun si in-divid.

Jo se Ricosi bëhet pacifist.Të paktën në leximet e mia unë nukkam vënë re tek ai shfaqje pacifizmi, itillë siç ishte pacifizmi i përhapur nëEuropën e viteve gjashtëdhjetë eshtatëdhjetë të shekullit të kaluar. Ama,kam nënvizuar rritjen tek ai të frymëshumaniste, gjë që e shndërron në faktpërkatësinë e tij politikisht komunistethjesht në rutinë. Shenja të humanizmitne i marrim edhe në poezinë e tij tëmëparshme. Me kalimin e kohës atopërhapen e bëhen mbisunduese nëvepër, çka edhe antikonformizmin enjohur të poetit e bën më filozofik, porjo më të butë. Armiku është gjithnjëaty, përballë dhe, sipas gjykimit të Ri-cosit, nuk meriton fat tjetër veç as-gjësimit.

Në pleqëri do të duhej që Ri-cosi të zbutej, siç ndodh në përgjithësime njerëzit. Më në fund ai e ka kuptuarse nuk mund ta ndryshojë botën. Jetonkryesisht larg Athinës, domethënë largzhurmës dhe shkëlqimit të atij realitetiqë quhet qytetërim, e ku njëkohësishtmerren edhe vendimet e mëdha për tëardhmen e vendit të tij. Ricosi nuk

zbutet as në pleqëri. Por tashmëarmiku i tij është mosha, që do të thotëvdekja.

Është një armik, të cilinpoeti nuk e ka njohur më parë, praedhe nuk i vlen përvoja, sado e pasur tëjetë ajo, për ta luftuar. Është një armiktinzar, i cili nuk qëndron më jashtë,përballë poetit, por vepron brendatrupit të tij me një vendosmëri të pak-thyeshme, gjë që e shtyn poetin tëkërkojë gjuhën e përshtatshme për tëshprehur çfarë po ndodh brenda atijvetë. Për herë të parë në jetën e tij aindjehet gjithnjë e më i pafuqishëm.Poezia e tij bëhet introspektive,zhvishet nga nervozizmi elektrik, që eka përshkuar në dekadat e mëparshme,fiton një ngadalësi që nuk ështëmungesë ritmi, përkundrazi, është njëkundraritëm i ndërtuar me mjeshtëri tëlartë për t’ju kundravënë ritmit tënatyrshëm të kohës rrjedhëse, duke idhënë një kuptim të ri, intensiv çdosekonde të jetës.

Parë në këtë optikë,“armiku” i emërtuar qartë ka shërbyersi gjenerator i poezisë te Ricosi. Dhenë fjalë të fundit, krejt vepra e poetitrezulton e pandashme nga historia plotkonvulsione e Greqisë së shekullit tënjëzetë.

Në njëqind vjetorin e poetit tëmadh grek Janis Ricos

(Në vend të një kartoline urimi)

Page 24: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 24

ngA gJOVAlin sHkuRTAJ1.

Së pari, do të trajtojmë në vija tëpërgjithshme disa probleme themelorelidhur me shtrirjen, gjendjen dhe sta-tusin e gjuhës shqipe në trojet kom-pakte ballkanike dhe në diasporënarbëreshe e shqiptare, duke mëtuar tëbëhet një shtjellim sa më objektiv dhenë dritën e sociolinguistikës moderne.

Do të prekim huazimet,ndërkalimet dhe situatat dy- dheshumëgjuhëse, pa u ndikuar nga asnjëmllef a ngjyresë e rastit, por dukesynuar që të japim një ndihmesë mod-este për t' i zhdavaritur e kthjelluar samë mirë gjërat në pikëpamje shken-core, në mënyrë që ashtu (dhe vetëmashtu) të mund të dilet jashtë kuadrit tëngushtë e veskeq të politikave na-cionaliste e shoviniste që janë zbatuare, mjerisht, vijojnë të mbahen gjallëedhe sot e gjithë ditën në Ballkan ngapolitikanët e që shkojnë, për fat të keq,krejt kundër rrjedhave përbashkuese eintegruese të bashkësive të ndryshmeplurietnike e plurinacionale të shu-micës së shteteve ballkanike. Nyja apoçështja-bosht e kumtesës sonë do tëjetë: ndeshja, përzierja e kodeve(codsmixting) dhe prishja e kodeve(codswiching) në mjediset shqiptaredhe arbëreshe ku shqipja është gjuhënë kontakt me gjuhët e popujve fqinjëtë Ballkanit.

1.1.Bashkësitë gjuhësore, sado të pastradhe unitare që të duken, shpesh janëdy- ose shumëgjuhëse. P. sh., shqip-tarët janë një popull i Ballkanit qëflasin një gjuhë të veçantë, pa lidhjebirërie (filiacioni) me asnjërën ngagjuhët e popujve fqinjë. Mjafton të ku-jtojmë se në drurin gjenealogjik të Au-gust Shlajherit shqipja vihet në mes tëlatinishtes e të greqishtes, porse pa lid-hje birërie më asnjërën prej tyre.Ndërkaq, siç ka theksuar dijetari ynë imadh, prof. E. Çabej, vendi që zurindër shekuj populli shqiptar në brigjete Adriatikut e të Jonit, (pranë grekëve,romakëve dhe, pas dyndjeve sllave,pranë popujve sllavofonë, si : serbët emalazezët në Veri e në Verilindje,maqedonët në Lindje), do të përcak-tonte edhe fatet historike të gjuhës e tëkulturës së tij.

Shqiptarët, si fqinjë megrekët qysh në periudhën parahis-torike, do të merrnin e jepnin me njëri-tjetrin dhe, natyrisht, do të shkëmbeninedhe gjuhësisht si shefitarë. Nga të dyanët, ku më shumë e ku më pak, do tëdepërtohej përtej pyetjes "ç'do të thotë"apo "ç'është kjo"? Kështu edhe fqinjëtsllavë që zbritën në Ballkan shumëshekuj pas iliro-shqiptarëve. Grupepak a shumë masive barinjsh shtegtarënga Vllahia e moçme do të gjenin kul-lota e vendbanime të përkohshmenëpër fushat bregdetare të Shqipërisëe, më vonë, prej tyre do të krijoheshinedhe disa enklava arumune. Këtanjerëz flisnin një tjetër gjuhë dhe,natyrisht, për të komunikuar me shqip-tarët kishin nevojë edhe ata të mer-reshin vesh, të kuptoheshin e tëkuptonin.

Kjo kërkesë u ka dalë shqip-tarëve dhe fqinjëve të tyre ndër shekuj,sidomos në kohë dyndjesh tëpushtuesve të huaj, të ardhur nga visefqinje, si, p.sh., romakët, që e mbajtën

Ilirinë nën sundimin e tyre për shumëshekuj, apo të ardhur nga larg, si os-manët, hordhitë zaptuese të të cilëve udyndën që nga Anadolli dhe e mbajtënnën pushtim për rreth pesë shekuj.

Krijimi i shteteve të mëdhaballkanike do të shkaktonte mo-spërkime të shumta midis kufijve et-nikë e gjuhësorë dhe atyre politikë tëshqiptarëve, në mënyrë që, një pjesë emadhe e trojeve dhe e popullsisëshqiptare të mbeteshin në shtetet ehuaja fqinje, si në ish- Jugosllavi :Kosova, trevat shqiptare të Malit të Zi,të Maqedonisë dhe të Serbisë dhe tëSerbisë Jugore; në Greqi: gjithëÇamëria, dmth. trevat shqiptare që ngaKonispoli e deri në Prevezë. Ndërkaq,brenda kufijve politikë të shtetit shqip-tar, do të mbetej edhe një elementjoshqiptar, me gjuhë dhe traditajoshqiptare, i ardhur kryesisht në formëdiaspore, si minoriteti grek në Dropulle në disa vise të tjera të skajit jugor,pastaj minoriteti maqedonas në anët ePrespës e të Gollobordës, si dhe njëmikrominoritet malazez në ndonjëfshat të Mbishkodrës (Vrakë e Kamicë)etj.

Porse, shqiptarë dhe gjuhëshqipe, në rrjedhë të shekujve, janë sh-përngulur edhe në shumë vise fqinjeapo të largëta. Mund të thuhet se his-torikisht Evropa Juglindore ështëhapësira e natyrshme e shqiptarëve.Shqipëria e sotme, Kosova dhe zonatpërreth në Serbinë Jugore, në Mal tëZi, në Maqedoninë Perëndimore,Çamëria dhe pjesët përreth në GreqinëVeriore, përbëjnë truallin etnik shqip-tar. Brigjet e Adriatikut Verior, zonatrreth Selanikut, Stambolli dhe

hapësirat përreth, pjesë rreth Detit tëZi, qytete të Rumanisë dhe të Bullgar-isë, Athina përbëjnë hapësirën emërgimeve të vazhdueshmeekonomike e të tjera, të qendrave kuruhet e kaluara dhe lidhje të shumta metë sotmen.

Për më tepër ato, siç shkruanakademiku kosovar Rexhep Ismajli,janë edhe qendra të veprimit intensivkulturor e politik të shqiptarëve, sh-pesh drejtpërsëdrejti emancipues, përrrjedhat në truallin etnik. Jugosllaviame qendrat e saj, si : Beogradi, Sara-jeva, Lubjana etj. , në këta shtatëdhjetëvjetët e fundit, paraqet poashtu njëhapësirë të mërgimit ekonomik, poredhe të veprimit kulturor. Në disa prejkëtyre viseve, si në Zarë, në Turqi, nëGreqi, në Bullgari, në Rumani shqip-tarët kanë diasporat historike me tëcilat mbajnë lidhje të shumanshme,herë më të zëshme e herë të heshturafare.

Me një fjalë, ndryshe ngahapësirat e tjera të Evropës Perëndi-more, ku shqiptarët shtrihenvazhdimisht si një mërgatë ekonomikee politike, nga hapësirat e botës arabeme diasporë historike, hapësira eEvropës Juglindore është gjithnjë atyshumë e gjallë, pavarësisht nga ndarjetme kufij më pak a më shumë tëpakapërcyeshëm.Nëse duam të bëjmë një klasifikim nëfrymën e dijetarit frëng M. Ruks, do tëmund të thoshim se : Shqipëria dhe tro-jet shqiptare në ish-Jugosllavi bashkëme Çamërinë do të përbënin hapësirëne Evropës Juglindore të identitetitshqiptar. Atika, Peleponezi, ujdhesatgreke, Turqia Evropiane dhe Anadolli,

Zara, vise dhe qytete të Rumanisë e tëBullgarisë- hapësirën e diasporës his-torike dhe të mërgimit të pashkëputurekonomik të shqiptarëve, posaçërishttë intensifikuar në kohën tonë.

Këto hapësira, sipas R. Is-majlit, karakterizohen sot nga dy pro-cese të papajtueshme me njëri-tjetrin:nga njëra anë, shprishja dhe rreziku ishpërbërjes së vazhdueshme të truallitetnik, që nxitet enkas edhe nga shtetethegjemoniste aktuale, nga ana tjetër,këto hapësira mund të luajnë dhe po lu-ajnë një rol pozitiv në dinamizimin ejetës e të rrjedhave kulturore shqiptarenë përgjithësi, sepse ato po bëhen qen-dra të veprimeve të ndaluara nga shtetinë truallin etnik, po edhe për shkak sepo sjellin përvoja të reja. (Le të për-mendim, ndër të tjera, rolin e mërgim-tarëve kosovarë për mbajtjen etransmetimit të emisioneve të tele-vizionit shqiptar me satelit, spon-sorizimet e shfaqjeve artistike tëgrupeve nga Shqipëria e nga Kosovaetj. dhe, së fundi, por më së forti,përkrahjen e zjarrtë dhe aq dobiprurësetë UÇK-së dhe për sensibilizimin eopinionit ndërkombëtar në të mirë tëçështjes së Kosovës).

Në situatën e njërës ngandarjet më absurde të truallit dhe tëkulturës e të hapësirës etnike që njehbota e sotme, vështrimi i shqiptarëve, igjuhës shqipe dhe i kulturës shqiptarenë kontekstin e Evropës Juglindore,siguron mundësinë e vështrimit inte-gral dhe patjetër më thelbësor të kul-turës shqiptare. Në këtë klasifikim,megjithatë, mbetet diçka jashtë:mbeten mërgimet shqiptare nëPerëndim (në Evropë, në Amerikë), si

dhe përgjithësisht në pellgun mesd-hetar përmes vetë Shqipërisë dhe dias-porave në botën arabe, hapësira emërgimit intensiv në Evropën Perëndi-more dhe në SHBA, e vendosin etninëdhe kulturën shqiptare qenësisht nëbotën e sotme moderne, ndërsa hapjaedhe më e madhe ndaj tyre, komu-nikimi më normal, do ta bënin tëmundur integrimin dhe kristaliziminmë cilësor të tipareve të saj më auten-tike.

Pas kësaj paraqitjeje të gjerëtë situatës së etnisë shqiptare e të shpr-ishjes së saj të kahershme e të sotmenëpër botë, mund të themi se në vise tëndryshme të Evropës e më gjerë, sot kaarbëreshë apo shqiptarë të moçëm, tëcilët diku quhen arbëreshë apo ar-bërorë a arvanitë, diku arrnautë, dikuarbneshë, siç janë, përkatësisht: arvan-itët apo arbërorët e Greqisë, arbëreshëte Italisë, arrnautët apo shqiptarët eTurqisë, arbneshët e Zarës (Dalmaci).Por ka edhe shumë ngulime shqiptaremë të reja, si në Evropë: fshati Man-drica në Bullgari, fshatrat Zallëf, Ib-riktepe, Alltëntash, Sulltan Kiçi,Pazar-Dere, dy fshatra në Marmaradhe vetë Stambolli në Turqi, si një ngametropolet shekullore ku janë dyndurshqiptarë.

Në fillim të shekullit të 19-të nga Devni i Varnës, një masë shqip-tarësh u shpërngulën, së pari, nëKarakurt e pastaj themeluan tri fshatrabuzë detit Azov: Gamovka,Georgievka dhe Devenska. Deri vonë,këta shqiptarë të Rusisë, mbanin lidhjeme atdheun dhe ruanin gjuhën shqipe. J o të vogla dhe jo të papër-fillshme kanë qenë edhe diasporat eshqiptarëve në viset e ndryshme të Ru-manisë, me gjasë qysh nga shekulliXVII, por të dendësuara në shek. XIXdhe në fillim të shekullit tonë.

Në Bullgari dhe në Rumani,në qendrat Sofje, Bukuresht, Brailëetj., në fund të shekullit të kaluar dhenë fillim të shekullit tonë, është zhvil-luar një veprimtari kulturore shqiptare,në të cilën kanë marrë pjesë edhepjesëtarë të diasporës së hershme. Për-mendim, një emër të mirënjohur siçështë Naum Veqilharxhi, i cili veproinë atë ngulim shqiptar.

Edhe Turqia, Siria, Egjiptidhe gjithë bota arabe, kanë qenë zonaku popullsia shqiptare ka gravituarvazhdimisht. Në anët e Lindjes, dias-porat janë shkrirë e tretur, por ka edheatje ndonjë vis ku shqiptarët rrojnë embahen të tillë deri më sot, si në Siri,kurse në Turqi, për shkak të numritshumë të madh të tyre, si dhe tëpërtëritjes së tyre të vazhdueshme,shqiptarët ndihen shumë. Vlerësohet sevetëm nga ish-Jugosllavia, në vitet

Gjuha shqipe dhe mendësiashqiptare në Ballkanin

shumetnik e shumëgjuhës

Page 25: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 251953-1960 janë shpërngulur në Turqimbi 400.000 shqiptarë. Sot në Turqi,sipas disa studiuesve, ka rreth një deridy milionë shqiptarë që rrojnë krye-sisht në Stamboll, Burgas, Bursë dhederi në Ankara. Shumë prej tyre e rua-jnë gjuhën shqipe.

Fundi i shekullit të kaluardhe fillimi i shekullit tonë për arsye tëvarfërimit të vendit sollën valë të rejamërgimtarësh shqiptarë në botën ezhvilluar perëndimore. Kjo mërgatë,që mëtonte të kthehej përsëri pasi të fi-tonte diçka, veproi dhe u njoh sidomosnë Belgjikë, Londër, Paris etj., qoftëduke bashkëvepruar me të shpërngulu-rit e mëhershëm apo me qendrat e tjerasi, Bukureshti, Damasku, Stambolli,Kajroja, Aleksandria, Triestja etj. Derinë fillim të shek. XX vlerësohet se nëAmerikë nuk ka pasur më shumë se30.000 shqiptarë, kurse sot mendohetse atje ka rreth 400.000 deri në500.000 shqiptarë. Kjo rritje kaq emadhe është pasojë e rrethanave tëvështira të shqiptarëve në Kosovë e nëMal të Zi, por edhe e shpërnguljevenga vise të tjera si dhe nga diaspora ar-bëreshe.

Po kështu, në EvropënPerëndimore, vlerësohet se sot ka rreth500.000 shqiptarë të vendosur përko-hësisht pas bukës së gojës apo si të ikurpolitikë, ku mbizotërojnë të ikurit ngaish-Jugosllavia. Valët e reja të ek-sodeve shqiptare, të përziera e tëshkrira me shtresat e mërgimtarëve rel-ativisht më të moçme, kanë përtëritur eshtuar dukshëm elementin shqiptar egjuhën shqipe në botë. Krahas pyetjesse ku ndodhen e sa janë sot shqiptarëtnë botë, së cilës i janë përgjigjur e ipërgjigjen antropologët socialë, shtro-het edhe pyetja e statusit dhe e gjend-jes së gjuhës shqipe në ato vise, dmth.: a flitet, ku flitet, me ç' status ështëshqipja në krahasim me gjuhët zyrtaretë shteteve përkatëse.

Kështu, dashur pa dashur,dalim në fushën e vrojtimeve akërkimeve sociolinguistike, duke kun-druar me doemos bashkësitë e shqip-tarëve në Republikën e Shqipërisë sidhe gjithë ç' përmban ajo në gji të saj,duke përfillur e vlerësuar edhe ato ele-mente a bashkësi joshqiptare, sado tëvogla qofshin, pastaj bashkësitë eshqiptarëve në trojet e veta, por të përf-shira në strukturën e shteteve të tjerafqinje, si në Serbi, në Mal të Zi, nëMaqedoni dhe në Greqi; një vështrimtë veçantë, sigurisht, meritojnë edhebashkësitë e shqiptarëve shqipfolës tëdiasporës së hershme e të asaj më të re,në Greqi, në Itali, në Dalmaci, nëTurqi, në Egjipt, në Amerikë etj.

Në të gjitha këto bashkësishqipja na shfaqet edhe si gjuhë nëkontakt, dmth. si gjuhë pranë (apo kra-has) një gjuhe tjetër, duke qenë shqipjagjuhë e parë (L1), kurse gjuha e huaj edytë (L2).

P.sh.: shqip-serbisht nëKosovë, shqip-maqedonisht në Maqe-doni, shqip-stokavisht në Mal të Zi,shqip-greqisht në Çamëri (Greqi) oseduke qenë shqipja si gjuhë e dytë (L2),p.sh., stokavisht-shqip në minoritetinmalazez në anët e Mbishkodrës, gre-qisht-shqip në minoritetin grek nëShqipëri të Jugut, maqedonisht-shqipnë minoritetin maqedonas në anët ePrespës e të Gollobordës, arumunisht-shqip në diasporën vllehe nëShqipërinë Qendrore e në atë Juglin-dore etj. Së këtejmi rrjedh se, ata qëflasin shqip, mund të jenë shqiptarë osearbëreshë, që e kanë shqipen gjuhëamtare (L1); këtë idiomë ata e mëso-

jnë nga nënat e tyre dhe e flasin nështëpi, në gjitoni e kudo me shqiptarëapo arbëreshë. Kjo gjuhë shqipe,ndërkaq, për bashkësi të ndryshmeshqiptare, ka statuse të ndryshme,dmth. ka bashkësi që flasin vetëmshqip dhe nuk dinë (sepse nuk u duhet)tjetër gjuhë. Në këtë rast gjuha e zem-rës është njëherazi edhe gjuhë e bukës.E tillë është shqipja e pjesës dërmuesetë shqiptarëve në Republikën eShqipërisë si dhe në bashkësitëshqiptare që ndodhen në pjesët e tjeratë Ballkanit dhe që u përmendën mëlart.

Në ato vise shqipja ështëgjuhë amtare, e mësojnë qysh në gji tënënës, e flasin në shtëpi, në gjitoni, nërrugë e kudo, porse ajo nuk është gjuhëe njohur nga shteti ose mund të jetë enjohur vetëm formalisht, dmth. krahasshqipes së folur, për nevoja të komu-nikimit zyrtar, shqiptarët në shtetet etjera të Ballkanit duhet të përdorin njëgjuhë të huaj, përkatësisht serbokroat-ishten në Kosovë dhe në Mal të Zi,maqedonishten në Maqedoni, gre-qishten në Greqi.

Po kështu edhe arbëreshët eshqiptarët në vise të tjera të botës. Nëkëtë rast kemi të bëjmë me dialekte tëpambuluara, apo siç i quan H. Klosi"Dachlose Mundarten", sepse nukmbulohen nga gjuha kombëtare e vet,por nga një gjuhë tjetër kombëtare, pranga një gjuhë e tjetërkujt. Kemi,kështu, një tip të kontaktit a takimitgjuhësor, ku shqipja - gjuhë e zemrës -nuk përputhet me gjuhën e bukës.Gjuha e bukës apo gjuha zyrtare eshtetit është ajo pjesë e dytë e binomite cila zotëron në të gjitha rastet mekarakter zyrtar, si gjuhë e adminis-tratës, e mjeteve të komunikimit masivetj.

Për të mos shpërdoruar mëtej me durimin e të pranishmëve, nukpo ndalem këtu në trajtime e shtjellimeqë ftillojnë rastet e takimit të shqipesme gjuhët fqinje dhe gjendjen e gjuhësshqipe në ato mjedise. Atyre u kemikushtuar shumë faqe në ligjeratat uni-versitare të Sociolinguistikës si dhe nëtekstin përkatës që sapo doli këto ditënga shtypi në një version të ri e të zg-jeruar. Po theksoj vetëm faktin e rëndë-sishëm që këto trajtime si dheshumëçka tjetër që ka libri ynë i soci-olinguistikës përbëjnë kahe dhe sprovatë reja, qoftë edhe të guximshme,ndonjëherë edhe krejt në zgrip të la-jthitjeve, por që nisen pikërisht nga

mëtimi i mbarë dhe i hapët i trajtimeveshkencore e pa mllefe shoviniste tëasaj që nden realisht mjedisishumëgjuhës e shumetnik i Ballkanittonë, ndonëse mjerisht edhe aq tëtrazuar.

Kurdoherë, ashtu si në fille-sat e shqyrtimeve e paraqitjeve për in-formimin e formimin e studentëve, tëdhënat e fqinjësisë së shqipes megjuhët ballkanike, janë parë e duhenparë në dritën e një ideje që jep dorëpër objektivitet po edhe për maturi,duke ndjekur ato hulli që kryemjeshtrii albanologjisë shqiptare, EqremÇabej, e shprehte në binomin: "objek-tivë, por jo indiferentë".

1.2. Në tekstet e shkollës së lartë

për degën gjuhë-letërsi, qysh në agimete arsimt të lartë, ka qenë një fat i madhqë, në lëndën "Historia e gjuhës shqipe- Fonetka historike e shqipes" të mba-jtur për shumë vjet nga vetë prof.Çabej, si dhe në "Gramatika historike eshqipes" fillimisht të prof. MahirDomit, pastaj të prof. Shaban Demi-rajt, breza të tërë studentësh dhe pa-suniveritarësh, kanë marrë njëparaqitje të shëndoshë dhe shumë tënevojshme rreth marrëdhënive tëshqipes me gjuhët tjera fqinje, dukeparë aty, jo vetëm huazimet prejgjuhëve të huaja në shqipen, punë qëka dobinë e vet dhe s' ka pse të fshihet,por edhe rolin dhënës të shqipes, sido-mos shtegtimin e jo pak fjalëve të sfer-ave blegtorale e të veshjeve, të veglavemuzikore etj. në areale të gjera të vi-seve ballkanike fqinje, gjë që ndilltembarë pikërisht për aso trajtimesh ehulumtimesh shkencore ku huazimishihet si ndikim kulturor i ndërsjellëdhe jo si tregues "epërsie".

Mund t themi se, më vonë,lëndët e përmendura më lart, kanë vi-juar të pasurohn edhe me trajtime eshtjellime të reja, nga titullarë të tjerë,si prof. Seit Mansaku, prof. EthemLikaj, prof. Kolec Topalli.

Të njëjtën gjë duhet të themiedhe për trajtimet në ligjeratat, tekstetdhe botimet shkencore jo të pakta tëprofesorëve shqiptarë të trevave përtejkufijve të RSH-së, sidomos për lëndëte historisë së gjuhës shqipe e të gra-matikës historike të shqipes , të mbaj-tura fillimisht nga akademik Idriz Ajetinë Universitetin e Prishtinës, pastaj

edhe nga ligjërues të tjerë të atjeshëmsi prof. Besim Bokshi e prof.RexhepIsmajli etj.

Këtu është rasti të themi se,krahas teksteve-bazë të historisë sëgjuhës shqipe e të gramatikës historike,këta dhjetë-pesëmbëdhjetë vjetët e fun-dit, janë shënuar mbërritje e janë bo-tuar edhe një numër veprashmonografike, të cilat u japin një shtysëtë mëtejme kërkimeve në lëmin e bal-lkanologjisë dhe krijojnë njëmbështetje më të sigurtë edhe përmësimdhënien e historisë së gjuhësshqipe si lëndë universitare. Të tillajanë "Gjuhësi ballkanike"(1994) e Sh.Demirajt, "Sistemi i eptimit në gjuhëtballkanike" dhe "Prapavendosja enyjës në gjuhën shqipe e në gjuhë tëtjera ballkanike" të Besim Bokshit,"Konservacione dhe inovacione gjuhë-sore në fushë të shqipes" të Q. Muratitsi dhe një numër monografish të ko-hëve të fundit nga E.Likaj, Xh. Ylli ,B. Demiraj etj.Trajtime të hapëta dhe me vlerë rrethndikimeve të ndërsjella të shqipes megjuhët fqinje të Ballkanit nuk kanëmunguar edhe në tekste të lëndëve tëtjera gjuhësore, si p. sh. në lëndën eleksikologjisë dhe të semantikës (dhetekstin përkatës) që mbahet qysh prejgati 40 vjetësh nga prof. Jani Thomai,në ligjeratat e "Gjuhësisë ballkanike"dhe të "Historisë së albanologjisë", tëmbajtura për disa vjet radhazi nga prof.Mahir Domi, pastaj edhe nga ligjëruestë tjerë më të rinj.

1.3.Viteve të fundit, në kuadrin e shtimit tëlëndëve të reja në planin mësimor tëshkollës së lartë, në degën tonë tëgjuhës e të letërsisë, kemi shtuar edhe"lëndë të formimit special" si dhe të"lëndë me të zgjedhur", ku hyjnë edhegjuhësia ballkanike e gjuhët ballka-nike. Prej më se pesë vjetësh tek nemësohen si gjuhë të dyta me dëshirëgreqishtja e re, serbokroatishtja, bull-garishtja dhe rumanishtja.

Do të dëshiroja që, krijimidhe puna e zellshme e Institutit tonë tëStudimeve Ballkanike të ketë jehonë tëmirë po edhe të vlejë si shtysë për t' ishpënë më tej punët, kërkimet dhe hu-lumtimet në ndriçimin e hapët e paasnjë mllef të marrëdhënieve të vjetrae të reja të popujve, gjuhëve, kulturavenë Ballkanin tonë multietnik e pluril-

ing. Në Fakultetin e Gjuhëve të

Huaja ka disa vjet që është çelur e pomëkëmbet edhe departamenti igjuhëve ballkanike, duke u çelur atykatedra e degët përkatëse për mësimd-hënien e greqishtes, të turqishtes, tëbullgarishtes, ndërsa pranë degës sonëtë gjuhë-letërsisë, ndër vite, sipasmundësive e nevojave për gatitjen ekuadrit të duhur, janë çelur disa herëedhe kurse të rumanishtes.

Duhet të vemë re se në këtokatedra ka pasur edhe shkëmbime lek-torësh nga vendet përkatëse dhe, disaherë, ata kanë qenë edhe studiues tenjohur, të cilët edhe kanë dhënëndihmesa të mira gjatë qendrimit tëtyre në Shqipëri. Përmendim, p. sh.studiuesen e njohur Petja Asenova, qëishte si "gast-professor" tek ne gjatëvitit 1995-96 dhe që, gjatë asaj peri-udhe, përveç e krahas mësimdhënies sëgjuhës bullgare, ka marrë pjesë nëveprimtaritë shkencore të Departa-mentit tonë dhe botoi në revistën"Studime Albanologjike" studimin esaj shumë interesant "Gruaja mono-linge ne Ballkanin biling" . Nuk mundtë mos përmend, gjithashtu, edhe njëlektore tjetër bullgare, që ishte pranëDepartamentit të gjuhëve ballkanikegjatë vitit që kaloi (1998-99), As. Prof.Pravda Këneva, e cila bashkëpunoimjaft me studiuesit tanë dhe drejtoi njëpunim diplome të një studenteje të de-partamentit tonë të gjuhësisë me temë"Vështrim përqasës i sistemevefonologjike të gjuhës bullgare dhe tëgjuhës shqipe në planin nyjëtimor ekorrelativ".

Mendoj se kjo përvojë duhetthelluar e shpënë edhe më tej. Prejbashkëpunimeve të tilla vijnë me sigurivetëm ndihmesa të mira.

Së fundi, por gjithnjë nëvijim të asaj që u theksua më lart, men-doj se në të ardhshmen, sidomos passituatës më të re në Kosovë, bashkë mekëndelljen e rifillimin e veprimtarisëshkencore të Universitetit të Prishtinëse të Akademisë së Shkencave e Artevetë Kosovës, në kuadrin e nismave qëdo të marrë dhe punëve që do të kryejëInstituti ynë i Studimeve Ballkanike,duhet të ndiqen më mirë rezultatet dhebotimet e balkanologëve të huaj. P. sh.mund të bëhet ribotimi dhe përurimi idisa veprave me rëndësi siç janë"Gjuhë dhe etni" apo "Etni dhe moder-nitet" të Akademikut Rexhep Ismajli,si dhe i veprave të tjera që pakkush ika ndër ne.

Nga fusha e historisë,gjithashtu, do të përmendja për të njëj-tat arsye veprën monografike"Kosova" të studiuesit italian MarkoDogo, profesor i historisë së Ballkanitnë Universitetin e Triestes. Mjerisht,një vepër aq interesante as nuk njihet,as nuk është recensionuar a bërë e njo-hur për studentët e më gjerë.

I bindur se shembuj si këtamund të jenë të shumtë edhe nga fushae letërsisë dhe e lëmijeve të tjera,propozoj që në ISB dhe në departa-mentet tona përkatëse, të ngremë një"Lektorium të përhershëm" ku të refer-ohet e të diskutohet për veprat dhe bo-timet e rëndësishme të ballkanologjisë.Kur të jetë e mundur edhe duke ftuarautorët e tyre, gjë që, veç së tjerash, dota bënte edhe më të vlefshëm shkëm-bimin e mendimeve dhe të ideve rrethçështjeve të mëdha të historisë, tëgjuhës dhe përgjithësisht të kulturës nëBallkanin tonë shumëgjuhës e shumet-nik.

Page 26: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 26

nga Akil kOCi Kam pasur fatin të njoh një numër tëmadh njerëzish të shquar, me të cilëtjeta më ka lidhur në një masë apo nënjë tjetër dhe së bashku me ta kammundur edhe unë të sjell një ndihmesësado të vogël në mbarëvajtjen e kul-turës e të shoqërisë shqiptare.

Meqenëse kujtimet e mia ibëjnë jehonë një veprimtarie të zhvil-luar në një periudhë të gjatë trandjeshe trazirash të mëdha - fjalën e kam përkatër a pesë dhjetëvjetëshat e gjysmëssë dytë të shekullit të kaluar - nukduhet të habitë askënd përmendja endonjë konteksti, në të cilin këto per-sonalitete të shquara të shfaqen në njëdritë paksa më të zbehtë. Miti injerëzve të mëdhenj, si Rexhai Surroi,është konsoliduar tashmë njëherë emirë mbi bazën e realiteteve tëpadiskutueshme. Por, edhe njerëzit efamshëm, sado lart të qëndrojnë nëkrahasim me njerëzit e rëndomtë,gjithsesi janë njerëz dhe si të tillë kanëmangësitë dhe dobësitë e tyre në kup-timin e mirëfilltë të termit, por edhe nëatë të figurshëm.

Duke nxjerrë në pah edhendonjë fakt të kësaj natyre - ku kamqenë dëshmitar i drejtpërdrejtë, apoedhe bashkëgabues - nuk ndjek as përnga larg qëllimin për të cenuar, qoftëedhe një grimë, vlerat e njohura e tëmbarëpranuara të personaliteteve, qëpërbëjnë krenarinë tonë kombëtare,por vetëm të sjell elemente të rejaveçorizuese, saktësuese të tipareve tëcaktuara dhe qartësuese të disa mo-menteve apo veprimeve të tyre, të cilatderi tani janë lënë me qëllim që të lun-drojnë në mjegull. Madje edhe janëmënjanuar apo shmangur, duke kujtuarse me këtë veprim prestigji i figuravetë njohura mund të zbehej sadopak.

Me disa syresh kambashkëpunuar ngushtë, me të tjerë kampasur edhe ndonjë kundërthënie. Por tëgjithëve u kam rezervuar një "kthinë"të ngrohtë në kujtesën time për virtytetdhe veprat që kanë krijuar në dobi tëkombit tonë. Sa herë që shkruaj për tanuk pretendoj t'u bëj portretet, sepsepothuajse për secilin prej tyre janëshkruar një numër i madh artikujsh apolibrash, me vlerësime ku më shumë eku më pak objektive, ku më të be-sueshme e ku tejet subjektive.

Në materialin e mëposhtëmdo të kufizohem vetëm në fakte të jet-uara e të përjetuara. Si rrjedhojë, kuj-timet e mia do të cekin kryesishtmomentet që kam kaluar bashkë epranë të ndjerit Rexhai Surroi. Nuk dotë guxoja t'ua harxhoja kohën lexuesveme çikërrima anekdotike pa interes apotë parëndësishme. (Me këtë nuk e kamparasysh atë kategori anekdotash, qëkanë pasur jehonë në histori: bëma dhenjerëz të ndryshëm kanë mbetur të pa-harruar në kujtesën e brezave, falë njëfjale "të kripur" apo një ndodhie të pa-përsëritshme).

Edhe këtë herë kam synuartë vihem në kërkim të atyre referen-cave, që mund të shtojnë ose të plotë-sojnë ndonjë zbrazëti në ato çka janëthënë e shkruar për Rexhaiun deri tani.Që të mos shfaqen eventualishtdyshime lidhur me vërtetësinë dhe au-tenticitetin e disa momenteve të panjo-hura deri më sot e sidomos që të mos ilë shteg ndokujt të mendojë se, meqë ekam pasur mik të afërt Rexhaiun, posajoj merita të paqena, theksoj se ukam ndenjur larg pohimeve që bazo-hen vetëm e vetëm tek kujtesa.

Konfuzionet që mund të kri-jonte kujtesa, sado e mirë që të jetë, ikam anashkaluar - aq sa kam mundur -duke u dhënë përparësi dokumentevetë kohës, të cilët i ruaj në arkivin vet-jak: artikuj, letra, botime të ndryshmee në mënyrë të veçantë shënime dhe di-tarë, që i kam mbajtur gjatë viteve dheku, jo rrallë, mjaft ngjarje i kam për-shkruar me hollësi.

Kërkoj ndjesë, nëse, nërreshtat e këtij shkrimi, do ta zemërojndokënd, drejtpërdrejt apo tërthorazi,si dhe do të përsëris ndonjë gjë, çkaështë e pashmangshme në rastet kur, nëaksh ngjarje kanë qenë të pranishëmedhe persona të tjerë, për të cilët kambërë fjalë në shkrime të mëparshme. Evërteta është se dëshiroj të mos emërzis kurrkënd, por, në të njëjtënkohë, dëshiroj edhe të jem i ndershëmme ndërgjegjen time, pra t'i paraqesgjërat në dritën e tyre të vërtetë.

Theksoj qysh në krye se nukështë aspak e lehtë të paraqes njëpasqyrë të qartë për një figurë si Rex-hai Surroi, i cili ka jetuar dhe vepruarnë një periudhë - në të cilën kam qenëdëshmitar e pjesëmarrës - të mbushurme ngjarje të rëndësishme për një pop-ull e një shoqëri si jona, për një për-caktim jo vetëm në aspektin estrukturës e të integrimit në rrjedhat enatyrshme të progresit, çka e ka dik-tuar, në radhë të parë, interesi kombë-tar. Për ta përqendruar vëmendjen nëkrijimtarinë e gjithëmbarshme të këtijpersonaliteti poliedrik, si objekt i këtijshkrimi, jam frymëzuar nga mendimetdemokratike pluraliste që kemi përqa-fuar, si dhe nga sentenca e njohur eKantit në veprën "La raison pratique":"Vepro gjithmonë në atë mënyrë që tëmund të dëshirosh që maksima jote tëbëhet ligj universal".

Maksima e kohës së intelek-tualit zulmëmadh Rexhai Surroi nuk ubë vetëm ligj universal, por edhemishërim i shkrirjes së konkretes dheabstraktes në botën reale, ngaqë, ndërtë tjera, u krijua Universiteti i Prisht-inës, u realizua, pra, kjo ëndërr shekul-lore madhore.Veprimtaria e Rexhai Surroit, e zhvil-luar në një periudhë, sa të vështirë, aqedhe të bukur, përkoi me përmbushjenedhe të kërkesave të tjera jetike të pop-ullit tonë, pas përpjekjesh e therorishtitanike.

Emri i Rexhai Surroit është ilidhur ngushtë me një veprimtarishumëpërmasore e shumëvlerëshe prejgazetari, shkrimtari, diplomati, poli-tikani të suksesshëm dhe sportisti, me

kontribut të madh në të gjitha këtofusha.Duke e cekur në veçanti krijimtarinëletrare, s'kemi se si të mos vërejmë seproza e tij si strukturë nuk hyn vetëmnë vazhdën e investigimeve heterog-jene të strukturave të reja grupore menjë semantikë të qartë si filozofi e njëbotë gjithëpërfshirëse njerëzore tëmjedisit tonë, por ajo, edhe në rrafshine perceptimeve shtron probleme jetiketë mirëfillta si arketip që i analizondhe i prezanton si komunikime kom-plementare.

I pajisur me talent dhe aftësitë rrallë, Surroi i shpalos konceptet kri-juese si realizime artistike që janë jovetëm të qarta, por edhe tërheqëse,sepse në tregimet e romanet e tijparashtron zgjidhje origjinale për njëmorí problemesh përmes një ligjërimimodern bazuar në kode estetike dheartistike, çka bie menjëherë në sy gjatëleximit të çdo vepre të tij.

Edhe pse nuk jam gjuhëtar eas kritik letrar, nuk e kam pasur tëvështirë të vërej pasurinë e pazakontëleksiko-semantike dhe zhdërvjelltësinësintaksore-stilistike, fjalët e urta efrazeologjinë e shkruar në një gegër-ishte të kulluar, që përmban në vetvete,krahas muzikalitetit poetik krejt tëveçantë, edhe begati morfologjike.Duke i pasur parasysh të gjitha këto el-emente ose tipare të evoluimit sh-pirtëror të tij, nuk ka se si të mos bëjmënjë lidhje me të tanishmen, kur jetojmënë një kohë pa kohë, në largimin ngaqytetërimi i vërtetë, kur superprodhimii plehut dhe i kiçit në të gjitha sferat eartit e të shkencës ka çmitizuar e zh-dukur çdo kriter e sens mase.

Nga ana tjetër, "terrorizmiinstitucional" ka marrë hov të pashem-bullt dhe askush nuk çan më kokën përkrijime të mirëfillta.Emrat e krijuesve të mëdhenj nukvlerësohen, madje jo rrallë as që zihennë gojë, edhe pse kanë lënë një krijim-tari të bollshme dhe cilësore. Me saduket, për nomenklaturën shtetëroreveprat e vërteta nuk ngrenë ndonjëpeshë. Ndoshta është rasti që përfaqë-suesve të saj t'ua kujtojmë sentencënshumë të njohur të Kantit: "Vepro nëatë mënyrë që, në personin tënd si dhete çdo person tjetër, ta trajtosh gjith-monë njeriun si qëllim e kurrë si mjet".Përse ndodh që emri dhe vepra e kri-juesve tanë janë lënë në harresë?

Kjo ndodh sepse niveli kul-turor i pushtetarëve aktualë është nënnivelin e qytetarit të rëndomtë, dukefilluar nga qeveria e deri te personeli iministrive të arsimit dhe të kulturës.Retorika e zbrazët, diskutimet me frazatë pakuptimta të tyre zor të na bindinse gjoja janë duke bërë shumë për kul-turën, artin dhe shkencën. Që tëbindemi për këtë, nuk duhet të jemishumë të mençur e as të humbim kohë.Po të bëjmë një shëtitje nëpër qendrate qyteteve tona do të shohim se sa janëtë pranishme në kujtesën e njerëzvepersonalitetet të shquara që kanë ndër-ruar jetë. E kam fjalën për shtatoret,emrat e rrugëve e të institucioneve etj.Këto ditë që ndodhem në Kosovë, kamvënë re se, përveç bustit të shkrimtarit

Hivzi Sulejmani, para bibliotekës sëPrishtinës, filozofit Fehmi Agani, paraFakultetit Filozofik, si dhe bustit tëprincit të letërsisë sonë kombëtare FaikKonicës në një shkollë që mban emrine tij, si dhe emrit e bustit në ndonjëshkollë tjetër, nuk të zë syri tjetër gjë.

Dhe kjo, në një kohë që nëvendet e tjera evropiane mirënjohjandaj artistëve, kompozitorëve, shkrim-tarëve dhe shkencëtareve, pasqyrohetme tërë plotësinë, në forma nga më tëlarmishmet. Në rrethana të tilla zhgën-jyese, në këtë anomali fatkeqësisht prinqyteti im i lindjes, Prizreni, i cili,sikurse dihet botërisht, gjithnjë, që ngakohërat më të lashta, ka qenë qendër ekulturës, e artit e sidomos e muzikës.Ndërsa sot shërben si shembull i pakul-turës për shkak të oligarkisë komunaledhe të rrjetit të institucioneve që ka nëvartësi. Nuk e ditkan, vallë, këtapushtetarë provincialë se disa nga kri-juesit që e kanë parë dritën e diellitbash në këtë qytet të bukur, janë emratë njohur e të çmuar lart nga kultura emetropoleve evropiane? Përse nuk iubie ndërmend t'u akordojnë të paktënnjë diplomë apo titullin "qytetar nderi",çka do të ishte nder, në radhë të parë,për vetë administratën lokale?Çfarë përshtypje lenjë qëndrim i tillë shpërfillës

dhe i pakualifikueshëm?Jo vetëm mua, por edhe viz-

ituesit e huaj, i nxit të pyesin: "A nukpaska Kosova krijues edhe në shumëfusha të tjera, apo vetëm në fushën eluftës me armë në dorë?" (Vetëkupto-het se kontributin e UÇK-së dhe tëluftëtarëve të rënë e çmoj dhe e vlerë-soj shumë lart dhe botërisht shprehfalënderimin tim të madh për të gjithaato që pjesëtarët e UÇK-së kanë bërëpër ta çliruar Kosovën, bashkë me for-cat e NATO-s e të miqve të tjerë).

Mos vallë roli i krijuesit nëfushën e artit e të shkencës dhe figurae tij qenkan zhvlerësuar deri në atëmasë, saqë nuk ka mbetur ndonjëgjurmë krijimtarie të mirëfilltë?

Ndoshta analistëve dhe kri-tikëve të kohës nuk u bien në sy këtomangësi, ama popullit nuk i shpëtojnë.Apo u dashkan thirrur në ndihmë kri-tikët klasikë, që nga Aristoteli e deritek Horaci që "ta kuptonin përse njëfarsë e çorganizuar e gojëshprishur, engjashme me dramën-satirë, duhej tëishte burim i tragjedisë, ndonëse ekishte të qartë se ajo ishte e tillë",sikurse shprehet Northrop Frye në lib-rin e tij "Anatomia ekritikës"(Anatomy of Criticism).E përdora këtë thënie, sepse i përsh-tatet pikë për pikë gjendjes së tanishmenë tërë Kosovën e veçmas në Prizren.Në këtë qytet u lind e u varros edhegazetari, shkrimtari, sportisti, poli-tikani dhe diplomati i ynë i shquarRexhai Surroi, i cili, me veprimtarinë etij të gjithanshme, ka lënë gjurmë tëpashlyeshme.

Ky krijues erudit e ka pasu-ruar kulturën tonë me një morí veprashletrare të atij niveli, që do ta bënin çdovend të kulturuar të mburrej me tëdrejtë. Në vendin tonë, mjerisht, është

lënë në harresë, bashkë me shumësivëllezër po kaq të shquar e, çka ështëe më e dhimbshme, sido që eshtrat e tijprehen në qytetin e lindjes, asnjëherë,ama bash asnjëherë, nuk është përkuj-tuar në ndonjë përvjetor me ndonjëakademi solemne, orë letrare apo InMemoriam. Lëre më pastaj që asnjëent kulturor nuk mban emrin e këtijdekani të kulturës kosovare e më gjerë.Së paku, të botohej ndonjë monografipër tërë atë veprimtari të shumanshmee të nivelit të lartë që Rexhaiu ka zhvil-luar si gazetar, shkrimtar, diplomat,politikan e sportist.

Kur ne vetë nuk i evidento-jmë e nuk i respektojmë vlerat tona,atëherë çka presim nga të tjerët?Po u rikthehem me përvuajtje dhe re-spekt vigjilimeve të mia për të ndjerine paharrueshëm Rexhai Surroi.Si nxënës i shkollës muzikore e kampërcjellë aktivitetin krijues të RexhaiSurroit që nga formimi i revistës "Zânii Rinisë" në Beograd, ku bashkë meMasar Murtezain, Gjon Shirokën, Ra-madan Vraniqin e Ramiz Kelmendin,hodhi bazat e këtij organi shtypi, i parii ilustruar në gjuhën shqipe, që ia hapisytë rinisë, duke i sjellë lajme e mate-riale të shumta nga bota e artit dhe ekulturës.

Ardhja e fqinjit tim, Rex-haiut, nga studimet në Beograd, përpushime në qytetin tonë të lindjes,Prizren, për mua dhe për gjithë të rin-jtë e rrugës sonë, ishte burim kë-naqësie, sepse ai veçmas gjithnjë natubonte dhe na fliste për jetën studen-tore dhe sidomos për të na bindur që tëndiqnim shembullin e tij, si e vetmjamundësi për të përgatitur kuadroshqiptare për Kosovën, aq më tepër kurdihej se pushtetarët serbë bënin çmosqë të rinjtë shqiptarë të mos shkollo-heshin, të merreshin vetëm me zejtari,që të mbeteshin qytetarë të dorës sëdytë.

Unë, bashkë me ca shokë tëmi, fjalët e Rexhait i bëmë realitet. Passhkollimit të mesëm, u regjistruam nëfakultete anembanë ish-Jugosllavisë, tëcilat i kryem për t'u kthyer prapa nëKosovë.Rexhaiun më vonë e kam pasur edhekoleg, sepse, pas përfundimit tëstudimeve kemi punuar së bashku në"Radio Prishtinë", ai në gazetari, unënë sektorin e muzikës.Emisionet e tij shquheshin për prob-lematikën që shtronte. Temat që traj-tonte, ishin përherë aktuale dhe mebrumë. Aq më tepër, që shkruante mematuri e në një gjuhë të pasur në figurastilistike e artistike të qëlluara.

Në të vërtetë, Rexhaiu nukishte vetëm gazetar, por edhe drejtuesi drejtpërdrejtë i shumë emisioneve ja-vore në radio, të cilat dëgjoheshin meëndje. E njëjta gjë duhet thënë edhe përshfaqjet publike që organizonte Radio-Prishtina, në krye të të cilave ishte poRexhaiu. Këtu përmendim "Mikro-fonin e artë", garat e këngëtareve,muzikantëve dhe poetëve të rinj nëkrejt Kosovën. Bashkë me të ishimpërzgjedhës të kandidatëve që konkur-ronin në veprimtaritë e sapopërmen-dura.

REXHAI SURROI – FIGURËshumëvlerëshe mbarëkombëtare

Page 27: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 27Më vonë u bë drejtor mjaft i

suksesshëm i Radio-Prishtinës.Nga një bisedë që zhvillova rastësishtme shkrimtarin tonë të mirënjohur,Nazmi Rrahmani, ky më vuri në dijenipër dy gjëra shumë të rëndësishme, qëlidhen me kohën kur Rexhai Surroiishte në fillim gazetar dhe më vonëdrejtor i Radio Prishtinës.

Më poshtë po riprodhoj pikëpër pikë ato që më tha Nazmiu: "Rex-haiu ka qenë i vetmi gazetar i brezit tëvet, i cili në atë kohë i ka shkruar re-portazhet dhe shkrimet e tjera në'Radio Prishtina' në shqip, ndërsagjithë të tjerët i shkruanin së pari nëgjuhën serbokroate, këto më pas janëpërkthyer dhe emituar në radio nëshqip.

Kur Rexhaiu ishte drejtor në'Radio Prishtina', unë, bashkë me spik-erin Gjakush Çapari, i kërkuam ta zyr-tarizonte përdorimin në Radio tëshqipes së njësuar, në pajtim me rreg-ullat e drejtshkrimit, të miratuara ngaKongresi përkatës që u mbajt nëTiranë. Rexhaiu, në cilësinë e drejtorit,u shpreh në një mendje me ne, u paj-tua pra me propozimin tonë. Më tejshtoi: 'Keni lejën time, por veproningadalë e gradualisht'".Rexhaiu më pat lënë përshtypje tëveçantë edhe si sportist, si portier. Tokme Skënder Gjinalin, Reshat Isën, Ra-madan Vraniqin e shumë të tjerë, Rex-haiu luante futboll në skuadratkosovare dhe ishin ndër më të mirët.Ne të gjithë ishim dashamirë dhe tifozëtë tyre.

Më kanë mbetur si kujtimetë çmuara dy prej shumë rasteve qëkam pasur me të.Ishte viti 1962. Në Kolegjiumin e Pro-gramit të Radios kryeredaktor ishteVelo Tadiq. Në njërën prej mbledhjevetë rëndomta të Kolegjiumit Programor,ky propozoi që për festat e Vitit të Ri tëpërgatisnim edhe emisione me muzikëtë kombeve dhe kombësive, si thuhejatëherë. Unë dhe Petrit Dushi, por joedhe antarët e tjerë të kolegjiumit,kundërshtuam, sepse nuk kishim lejenga Pleqësia e Radios për emisione tëatilla. Programi muzikor njoftohejvetëm në gjuhën shqipe dhe përmbantekryesisht muzikë popullore dheargëtuese shqiptare. Fill paskëtaj, kry-eredaktori i Programit Muzikor, me njëvendim të veçantë, që vetëm ai e di, mëshkarkoi duke më caktuar në shkallënmë të ulët të hierarkisë muzikore nëRadio- Prishtinë, pra bashkëpunëtor tëthjeshtë muzikor.Por, me t'u emëruar, pas ca kohe, drej-tor Rexhaiu, më ktheu në vendin e më-parshëm, pra të kryeredaktorit tëProgramit Muzikor.

Rasti i dytë: Rexhaiu ishteshumë komunikues dhe i dashur, bise-donte me çdo njeri të thjeshtë për punëte përditshme në Radio, por tregontekujdes edhe për hallet që kishin nëjetën private. Kështu një ditë e ndalipersonin, i cili çdo ditë merrte postën eRadios. Kur e pyeti se si po ia kalonteme punë, ky iu ankua se mezi i mbantenë krahë dy çanta plot e përplot meletra e kartolina. U interesua të dinte senga vinin në numër aq të madh. Punë-tori-postier e bëri me dije se të gjithaishin kërkesa për emisionin mëngjesor"Kangë e mahi për pleq e të rij", që epërgatisja dhe e drejtoja unë. Nukkaluan veçse ca ditë dhe Rexhaiu mëftoi në bisedë dhe më pyeti hollësishtse çfarë përmbante ai emision, qëtransmetohej në orën pesë të mëngje-sit. E vura në dijeni se tekstet përmuzikën folklorike të interpretuar ngaMixha Ramë, alias Fitim Domi, i

shkruante Rifat Kukaj. Pastaj shtova seky ishte emisioni më i dëgjuar dhe çdojavë na vinin në redaksi mbi pesë mijëletra dhe kartolina nga dëgjuesit tanëme mahi.Kur i pa me sytë e veta, u habit dhe ungazëllye.Kaq për Rexhaiun drejtor, i cili atëbotëtregoi se kishte edhe talentin për të lu-ajtur në fis-harmonikë tok me muzik-tarët e Radio Prishtinës. E njoha edhesi shkrimtar, sepse, përveç botimeve tëshpeshta publicistike në gazetat dhe re-vistat e pakta shqipe, tregime dhe frag-mente nga romanet e tij dilninvazhdimisht edhe në revistën "Jeta ere", e cila ishte "Bibla shqiptare" eletërsisë dhe e artit. Im atë, Marku,ishte simpatizues i madh i shkrimeveletrare në përgjithësi dhe i Rexhai Sur-roit në veçanti. Shkruante edhe poezinë vargje tetë dhe dymbëdhjetër-rokëshe[1].Njihte shtatë a tetë gjuhë. Pas lufte dolinë pension dhe i lexonte rregullisht tëgjitha gazetat e përditshme në gjuhënserbo-kroate e sidomos "Rilindjen", ecila pati filluar të dilte asokohe, së parinjë herë e më pastaj dy herë në javë.Më vonë blinte edhe revistën "Jeta ere". Një gjë e tillë më kujtohet faremirë, edhe pse nuk i kisha më shumëse trembëdhjetë vjeç.

Rexhai filloi të botonte tregimet epara që kur ishte nxënës e më pas

student, por në vitin 1949 i botontepikërisht në "Jeta e re". më kujto-hen krijimet që botoi duke nisur

nga numri 2 i vitit 1954. kamparasysh tregimin "Friga", kurse

në numrin 4 të korrikut dhe gushtittë po atij viti, i doli tregimi "Dy

herë dhandërr". Pasuan krijime tëtjera të tij në prozë: në vitin 1955botoi tregimin "Poezia", më 1956tregimin "gjak me grushta", më

1957 tregimet "lindja epadëshirueshme", "buka e re","Rrethi ngushtohet" e shumë të

tjera. në vitin 1958 vazhdoi me bo-timin e tregimit "kënga mbi varr",më 1959 - "Trimnesha", më 1960 -"buzëqeshja" dhe "Rrëfimi" e plot

të tjera e deri te romanet"besniku" (1959), "Dashuria dheurrejtja", përmbledhje tregimesh(1961), "Pranvera e tretë", roman

(1971), "Orteku i e ii", romane të botuara jo vetëm nëKosovë, por edhe në Tiranë.

Sido që jetonim nën një regjim, i cilidoktrinën marksiste dhe materializmindialektik e historik e kishte si bazë filo-zofike të krijimtarisë, Rexhaiu nuk ipërfillte interpretimet dogmatike tëMarksit. Tregimet e romanet e Rex-haiut mbanin parasysh porositë e njo-hura të dy klasikëve grekë: "Paraqitjene njeriut ashtu siç duhet të jetë" (So-fokliu) dhe "Ashtu siç është" (Euri-pidi).

Nuk jam kritik letrar, sepsevokacioni im është muzika, por pasleximit të të gjitha romaneve të Rex-

haiut kam ardhur në përfundimin separimet e tij krijuese janë mbështeturjo vetëm në vrojtime emocionale, poredhe morale, si kontrapunkt igroteskut, ironisë dhe moralit, në emërtë përparimit e modernizimit të krijim-tarisë dhe të mbarë jetës ekonomikedhe shoqërore-politike.

Shpesh kam lexuarvështrime dhe kritika për veprat e tijnga studiuesit tanë, në të cilat thuhet seRexhaiu "i vëren, i gjurmon dhe ipasqyron çështjet me syrin e gazetarit,të një përshkruesi". Por edhe sikur tëjetë kështu, nuk ka asgjë të keqe, sepsee ka pasqyruar jetën ashtu si e ka parëdhe kuptuar. Madje, këta kritikë, dukeu shprehur kësisoj, në një farë mënyre,i bëjnë nder, e lavdërojnë Rexhaiun,sepse nuk është aspak keq, përkundrazis'ka më mirë se sa kur i këqyr dukuritëe i shtjellon situatat me vërtetësi. KëtëRexhaiu e ka kryer jo përmes fo-tografimit të realitetit, por përmesveshjes së tij me petkun e ndritshëm tëartit, duke vënë në përdorim fjalë efigura të zgjedhura nga "arsenali" i veti pashtershëm, i ushqyer pareshtur ngahorizonti dhe kultura e gjerë qëzotëronte.

Fabulën e romanit të dytë tëtij, "Pranvera e tretë" - flas gjithmonësi lexues e jo si kritik i letërsisë - e kamkuptuar si konflikt në mes të rinjve dhetë moshuarve në familjet patriarkaleshqiptare. Idetë në morinë e episodevetë qëlluara, Rexhaiu i potencon medoza estetike dhe filozofike tëpeshuara mirë. Fshatarësia jonë, erraskapitur nga pesha e një jete tërëndë, në rrëfimet e babait të Faikut,Dines, pasqyron në të vërtetë ruajtjen enjë botëkuptimi të vjetër, siç është, postë tjerash, edhe "krenaria" tipike përfshatarin e katundeve tona, i cili nukdo dhe nuk mund të lirohet aq lehtënga patriarkalizmi klasik. Tipik në këtëdrejtim është djaloshi Sadik, vëllai iFaikut, i cili nuk është përfaqësues ithjeshtë i kësaj mendësie, por një "pri-jës" i përbetuar i mbrojtjes së paprek-shme të parimeve patriarkale. Për tëilustruar idetë e Faikut, si njeri që, mënë fund, përqafon të renë dhe për-parimtaren, do të riprodhojmë ca pjesënga fillimi i romanit. Aty shihet qartaziedukata patriarkale.

Rexhai Surroi, përveç që iaka dalë mbanë të portretizojë memjeshtëri të lartë artistike dhe mevërtetësi historike këto personazhetipike në mjedise tipike, ka krijuarbotën e vet jo vetëm letrare, por edhefilozofike, që hetohet qartë jo vetëm nëimagjinatën e begatshme dhe të gjerë,por edhe në sublimimin e diskursit es-tetik dhe artistik nga shumë aspekte.Me gjithë proceset e këtilla një zhvil-limi paralel me prezantimin mjeshtërortë një galerie figurash e protagonistështë jetës reale, duhet pohuar që,prapëseprapë, këto mesazhedomethënëse të Surroit kritikët, mjer-

isht, nuk i kanë kuptuar ose nuk kanëdashur t'i kuptojnë.

Theksojmë se autori e kashkruar romanin "Pranvera e tretë", metemë për atë kohë mjaft aktuale, duke ubazuar në instinktin, përjetimet dheemocionet e veta. Mbresat e pash-lyeshme i ka vjelë nga ngjarje tëvërteta, që i ka parë dhe i ka "prekur",i ka ndjerë përmes kontakteve menjerëz kur shkruante reportazhe përemisionet e veta radiofonike të për-javshme. Këto dukuri kanë dramacitettë lartë, dhe kritiku, me një të lexuar,pa i përjetuar, e ka të vështirë, madjetë pamundur, t'i përtypë, pa le pastaj t'imarrë vesh.

Lënda e romanit "Pranvera etretë", e potencuar në mënyrën që ecekëm më lart, por edhe në rastin eBurbuqes që i ndërron dashnorët, jo silavire, përbën atë fakt që edhe liria etepërt në një rreth aq patriarkal, ështëdështim, siç kemi raste edhe sot.Pra, për të gjitha arsyet që shpalosëmmë sipër, ky roman ka mbetur nëvazhdimësi aktual.

"Besniku" pa dyshim kaqenë romani më i kërkuar në kohëntime të rinisë. Duke pasur parasysh tëardhurat e pakta të shumë familjeve tëatëhershme të Prizrenit, librin e blintenjëri dhe e lexonin grupe të tëra. Pastajpyesnim: a e lexoi romanin Flamuri,Gjoni, Beqiri? Pra, kalonte dorë mëdorë dhe linte mbresa tek secili,pavarësisht nga mosha, profesioni aponiveli kulturor i lexuesit përkatës.Shkaqet për këtë duhen kërkuar, jovetëm në faktin që ky roman ishteshkruar me stil e gjuhë të rrjedhshme,por, para së gjithash, ngaqë kumtontenjë mesazh për një problem, sa aktualaq edhe shqetësues për kohën dhe i cili,dikur, në njëfarë mënyre ose në njëtjetër, duhej shtruar për zgjidhje.Kështu shpjegohet, pra, edhe ribotimi ikësaj vepre me subjekt shumë të prek-shëm, që ngërthen konflikte të brend-shme shpirtërore njerëzore dhe paraqetnjë realitet të vërtetë, ku sintezat janëreale.

Kështu, bie fjala, në lagjentonë kemi pasur një "shok", Besniku,në të vërtetë Besa, që tërë jetën ka lua-jtur rolin e djalit, sido që ne e kemiditur se është vajzë. Ajo nuk dallohejaspak nga ne djemtë. Ka luajtur futbollbashkë me ne, ka marrë pjesë në tëgjitha aktivitetet e djemve dhe përasnjë çast nuk është ndarë prej nesh,djemve. E kemi trajtuar si mashkull esi shok tonin. Prandaj protagonisti iportretizuar me talent të rrallë ngaRexhai Surroi në romanin për të cilinpo flasim, është i besueshëm, sepseështë marrë pikërisht nga realiteti,duke i veshur petkun artistik me hijeshidhe elegancë pa të dytë. Që të bindemipër këtë, mjafton të riprodhojmë njëfragment të shkurtër nga romani:

"Ka me ba djalë-përseritte me

vendosmëni tue dashtë me bindë matepër vetëvehten. -Rendi asht ma…S'-mund ta bajë çikë".A habitet njeriu kur sheh t'untin qëdëshiron me e ngi tepër vetëvehten.Ose t' etshmit në shkreti që nuk din meçue kryet prej burimit të ftohtë, gjetunrastësisht në ndonjë oazë?Ose Sahiti që po do dëshiron me ugëzue,me e çue kryet naltë,pse don mepas djal?Sahiti s 'donte me u shtie edhe nji herëse s' po e ndiente talljen e gjithënjerëzve të katundit në hesap të tij.Sidomos atë në darsmen e Agushit, kurmbas humbjes në lojën e kapuçave, uçuen te gjithë dhe filluen me ia kënduekangën tallse, si udhëheqsit të grupit qëhumbi lojën.Përjetonte përsëri çdo hollsi të saj:- Çka ka more ky Sahiti,- Që veq vajza po na qit?Në këta pak rreshta Surroi aq bukur epërshkruan tërë situatën dhe këtë lojë,e cila për Sahitin dhe gjendjen sh-pirtërore të tij ishte e rëndë. Me rëndësipër t'u nënvizuar këtu është njohja e re-alitetit tonë fshatarak përmes "lojës ka-puçash", që mund ta hasim në çdofshat tonin. Nuk kemi të bëjmë thjeshtme lojën si të tillë, që zakonisht prak-tikohet në netët e gjata të dimrit, por sisimbol të një morali të etabluar, si njëparodi, si diçka apokaliptike, si art ianalogjisë së pafajësisë. Tek e fundit,çfarë faj ka Sahiti që bashkëshortja etij i lind vetëm çika?

Përmes lojës në odat e bur-rave shfaqen mahitë, në një atmosferësa të gëzuar, aq edhe problematike,sepse ka raste që cenohet dinjiteti i per-sonit të pranishëm ose jo, me huqe tëkultivuara dhe të kënduara si provin-cializma, që shpeshherë kanë përfund-uar me përfolje dhe hidhërime. Njëpjesë e familjes së madhe e ka ndierveten të fyer dhe i ka braktisur odat eburrave, ku zhvillohej loja.

Ky përshkrim hyn në radhëne krijimeve antologjike, ngase, Surroi,me një retorikë të qartë, në trajtë rrë-fimi tragjik e mimetik të epërm, mepesë moduset përkatëse, i shpjegon memjeshtëri si katarsis, në përputhje mekonceptin tradicional, ato që ndodhinnë gji të popullit tonë. Qoftë edhe potë marrim parasysh vetëm këtë fakt,vepra e Surroit e ka peshën e vet, jo sisajesë apo stisje letrare fantastike, porbash si një sinonim "i gatimit" tëkryetipave me "brumë" nga "drithi"vendës, jo i importuar.

Veç të tjerash, kemi të bëjmëme një reagim emocional që e kazanafillën në një "ndjenjë, që nuk ështëdomosdo tragjike, por që e bën tëmundshme tragjedinë". Shembuj tëtillë në letërsinë botërore të të gjithakohërave janë të shumtë, që nga eposii Iliadës dhe i Odisesë e deri te romanete dramat bashkëkohore.

Vepra "Orteku I dhe II", metemë nga lufta dhe revolucioni, ështëpa dyshim romani më voluminoz nëletërsinë tonë të kohës kur u shkruadhe u botua. Edhe në këtë prozë tëgjatë Surroi na paraqitet si shkrimtarqë bën përpjekje të pasqyrojë qën-dresën e popullit të këtij vendi ndajpushtuesit fashist, me një retorikë tëqartë plot konflikte, kurse protagonistikryesor Fatos Gashi me Fluturën dhebashkëluftëtarët e tjerë, i rezistojnëdhunës me përkushtim e organizimshembullor.

Vijon

Page 28: The Albanian July 2009

LONDON APRIL 2009 28kAsTRiOT DERVisHiShqiptarët kanë filluar të votojnë përherë të parë në prillin e vitit 1921. Tëgjendur në një shtet të cunguar meshumë probleme, të mbarsur plot meparagjykime, në një shoqëri krejt kon-servatore dhe fare të mësuar me të tillanorma demokracie, një pjesë e shqip-tarëve, të caktuar se të deleguarit evotës së parë, caktuan ndonëse jo tëplotë, legjislativin e parë të zgjedhur.Nga ajo kohë e deri sot, institucioni ivotës ka evoluar, është bërë formal dheka hyrë në rrugë normale përmesviteve të mundimshme të jetës sështetit shqiptar. Zgjedhjet e sotme janëtë 25-t në historinë e Shqipërisë, natyr-isht të pangjashme me të parat apo meato vijueset dhe mund të konsiderohensi më të arrirat e këtij historike. Por letë shohim këtë historik dhe le tëpërqendrohemi te zgjedhjet e periud-hës së demokracisë të këtyre 19vjetëve.

31 mars 1991 Pranimi i pluralizmit në vend, solli pastre muajsh zgjedhjet e para pluralistenë vend.

Fushata e zgjedhjeve të 31marsit u zhvillua kryesisht midis dygrupeve kryesore politike si PartisëPunës (sot Partia Socialiste) dhe Par-tisë Demokratike. Veç tyre kandiduanedhe Partia Republikane, Parti Agraree Partia Ekologjike si dhe organizatat ePP të cilat i kishte shpallur si subjekteelektorale Ramiz Alia qysh kur projek-toi “pluralizmin e shoqatave”. Veç kë-tyre shoqatave kandidoi edhe“Omonia” e pakicës greke.

U votua në 250 zona zgjed-hore sipas modelit të vjetër tëtrashëguar. Partitë e tjera nuk patënndonjë organizim të madh. Më shumëpeshë pati Partia Republikane. Në për-fundim të fushatës, PD pati sukses nëqytetet e mëdha, ku humbi edhe RamizAlia dhe pësoi humbje në fshat, qytetetë vogla dhe jugun e vendit. Një pjesëe mirë deputetëve fitues të Partisë sëPunës ishin kryetarë kooperativash. Nëzgjedhjet e para shumëpartiake, ngaKuvendi paraardhës u zgjodhën de-putetë vetëm 19 vetë ose 7.6 % e num-rin të përgjithshëm.

Rezultatet e këtyre zgjed-hjeve i dhanë Partisë së Punës 169 de-putetë ose 67,6% të vendeve nëKuvendin Popullor, PartisëDemokratike 75 deputetë ose 30 % tëvendeve, Organizatës “Omonia” 5 de-putetë ose 2 % të vendeve, Komitetittë Veteranëve 1 deputet ose 0.4 % tëvendeve në Kuvendin Popullor. U for-muan dy grupe të mëdha kuvendore, tëPP dhe PD, të cilat kishin si kryetarërespektivë, Ismail Lleshin dhe NeritanCekën. Pas ikjes së Lleshit ambasadornë Turqi vendin e tij e zuri NamikDokle. Ndërsa pas largimit të NeritanCekës, vendin e tij e zuri Arben Imami.Pas rënies së qeverisë së stabilitetit,vendi shkoi në zgjedhje tëparakohshme.

22 mars 1992Në prag të mbylljes së tij, KuvendiPopullor miratoi ligjin e ri të zgjed-hjeve, sistemin si dhe hartën e re zg-jedhore. Tanimë legjislativi do tëpërbëhej nga 140 deputetë, 100 nga tëcilët zgjidheshin drejtpërdrejt dhe 40nga përpjesëtimi i votave, duke pasursi barrierë fillestare kufirin e 4% të

votave si dhe pjesëmarrjen në 33 zonazgjedhore.

Forcat opozitare kishin mjaftshanse për të fituar zgjedhjet e 22 mar-sit 1992. PD si forca më e organizuaropozitare në platformën e saj elek-torale, shpalli synimet politike të saj siruajtjen e pavarësisë së vendit, har-timin e një kushtetute e re, referoninrrënjësor juridik strukturor e institu-cional, departizimin e ushtrisë, forcavetë rendit, drejtësisë, televizionitshtetëror, një politikë të jashtme në in-teres të vendit, etj. Si përparësi në mar-rëdhëniet e jashtme shiheshinmarrëdhëniet e ngushta me SHBA dheEuropën perëndimore, ndërsa PD sh-pallte si synim të saj përfshirjen në Ko-munitetin Europian dhe anëtarësim nëNATO.

Në fushën ekonomike, pro-grami i PD-së, shprehej për një re-formë të shpejt në ekonominë e tregut,zgjidhjen e shpejtë të furnizimit të pop-ullsisë, liberalizmin e çmimeve, priva-tizim të ekonomisë, zhbllokim tëborxhit të jashtëm, bashkëpunimekonomik ndërkombëtar, etj. PartiaDemokratike kishte fituar 62.08% tëvotave (98 vende), Partia Socialiste25.70% (38 vende), Partia SocialDemokrate 4.30% (7 vende). Repub-likanët nuk e kishin kaluar shifrën prej3.11%, e PBDNJ atë të 2.90%.

26 maj 1996 Sistemi zgjedhor i kësaj radhe e ndantevendin në 115 zona zgjedhorenjëemërore (mazhoritari) dhe 25 man-date nga përpjesëtimore. Për herë tëparë u votua me dy fleta votimi, përzonën dhe për partinë. Vota e partisëndante 25 vendet e përpjesëtimorit.Pak ditë para zgjedhjeve Tritan Shehu,Sabri Godo, Zef Bushati, Teodor Laço,Hysen Selfo u shprehën për krijimin enjë koalicioni të quajtur “Bashkimi përDemokraci”, ndërsa lihej hapur ader-imi i PBDNJ-së. Për këtë qëllim u or-

ganizuan edhe një takim i rrumbullakëtpër të parandaluar atë që ata e quanin“ardhje në pushtet të frontit të kuq”.Në prag të zgjedhjeve Partia AleancaDemokratike dhe Partia SocialDemokrate formuan Polin e Qendrës,duke nxjerrë edhe gazetën me të njëjtinemër.

Fushata për zgjedhjet e 26majit u zhvillua në një atmosferë fes-tive. PD u paraqit me një stil ndryshesipas një modeli të quajtur “Vizion2000”, ku ndërthureshin koncertet mefjalimet e oratorëve, ndërsa parullë efushatës u bë “me ne fitojnë të gjithë”.E majta hyri në zgjedhje e dobët, dheme një ngarkesë jo të vogël nga e kalu-ara e saj. Partia Socialiste në fillim tëmajit 1996, shpalli programin e sajshoqëruar me parullën “bashkë me nepër një demokraci të vërtetë”. Edhekoalicionet Poli i Qendrës (PAD +PSD) dhe Lidhja e Djathtë (LDSH)nuk u paraqitën me forcën e duhur.Sondazhet tregonin se PD ishte fituesee zgjedhjeve. Mirëpo një tërheqje ekomisionerëve socialistë dy orë paravotimit, solli një kolaps të vërtetë nënumërimin e votave duke nxjerrë përpasojë një rezultat shumë herë më tëmadh nga ç’ishte realisht, në kushtet emungesës së komisionerëve kundër-shtarë, pasi ishin tërhequr edhe aleatëte PS. Si përfundim PD siguroi 122 deputetë,PS 10, PR 3, PBDNJ 3 dhe PBK 2.

29 qershor 1997Në kushtet e gjendjes së krijuar nëvend nga ngjarjet e janar – marsit1997, u zhvilluan zgjedhjet eparakohshme. Në maj 1997, Partia Demokratike, Par-tia Lëvizja e Legalitetit, PartiaDemokristiane, Partia Bashkimi SocialDemokrat (më vonë Partia BashkimiLiberal), Partia Bashkimi Demokrat sidhe më 1998 edhe Partia Balli Kom-

bëtar Demokrat, formuan koalicion“Bashkimi për Demokraci”, por tëgjitha këto parti kandiduan të vetme nëzgjedhje.

Më 22 maj 1997 u krijua ekoalicioni e Djathta e BashkuarShqiptare (DBSH), me Partinë Repub-likane, Partia Lëvizja për Demokraci(fraksion i PD), Partia Balli Kombëtardhe Partia e Djathtë Demokrate (Nëvitin 2000 nga ky koalicion doli forcamë e madhe e tij PR-ja, dhe pas pakkohësh koalicioni u shpërbë).

Fushata e zgjedhjeve të 29qershorit, u zhvillua në kushtet e njëarmatosjeje të përgjithshme të popull-sisë, ku bënin ligjin komitetet e shpë-timit dhe bandat e rrugës. Qeveria nukushtronte autoritetin e duhur, ndërsapushteti lokal ishte i pafuqishëm dhepa ndikim të madh. Partia në pushtetPD, pothuajse nuk ekzistonte në jugune Shqipërisë, përfaqësuesit e saj nuk ulejuan as të marrin pjesë në komisionete votimit.

Ndarja e përgjithshme evendeve ishte: PS 101, PD 23, PBDNJ3, PLL 2, DBSH 2, PBK 1, PR 1, PBL1, PDK 1, PBD 1 deputet. Të pavarur3.Në këto zgjedhje u votua në 115 zonazgjedhore njëemërore (mazhoritari)dhe në 40 përpjesëtimore. KuvendiPopullor u përbë nga 155 deputetë.

24 qershor 2001Para zgjidhjeve të 24 qershorit 2001 uformua koalicioni opozita “Bashkimipër Fitore” (PD, PLL, PR, PBK, PBL).Demokratët kërkuan edhe balancim tëKQZ-së, ndërsa socialistët theksoninse ajo ishte e pavarur. Kthimi i ligjitzgjedhor të vitit 1992, hapi një tjetërproblem të madh. PS kandidoi me kan-didatë të pavarur në disa zona për tërritur marrjen e sa më shumë mandat-eve në përpjesëtimor, ndërsa“Bashkimi për Fitore” shpalli kan-

didimin e pavarur në 93 zona. KQZndërhyri dhe nuk i njohu asnjë pale njëtë drejtë të tillë, por opozita u dëmtuasërish sepse kandidatët e saj në fletën evotimin u shënuan në të gjitha rastet evotimit si të pavarur.

Zgjedhjet u zhvilluan në njëatmosferë më të mirë se ato të vitit1997, por incidentet ishin gjithnjë e nërritje, ndërsa procesi u copëzua në 5raunde. Gjykata Kushtetuese mori disaherë në shqyrtim ankesat e kandidatëvepër deputetë. Një tjetër rast i rëndëmbeti zona nr.60 (e Dushkut) në Lush-nje, e cila i dha koalicionit të pozitës 9vende. Fillimisht në këtë zonë nuk uvotua më 24 qershor, ndërsa dy javëmë vonë u votua për llogari të partiveqë nuk merrnin dot votat e nevojshmembi 2.5%. Forcat e majta kandiduansecila më vete, ndërsa parti pa koali-cione parazgjedhore ishin PDK, PBD,PBKD, etj.

Kuvendi u përbë këtë herënga 140 deputetë. 100 u zgjodhëndrejtpërdrejt nga zonat njëemërore dhe40 nga përpjesëtimori. Në përfundimvendet për Kuvendin u ndanë në këtëmënyrë: PS 74, PD 31, PDR 6, PLL 5,PSD 4, PBK 3, PA 3, PAD 3, PBDNJ3, PDK 1.

3 korrik 2005Beteja politike kryesore u zhvilluamidis PD-së dhe PS-së. PartiaDemokratike u paraqit me sloganin“Koha për ndryshim”, ndërsa PartiaSocialiste me atë “Mbro të ardhmen”.Demokratët bënë një fushatë me prem-time për luftë kundër korrupsionit, përmirëqenie dhe për një qeverisje më tëmirë. Përveç këtyre dy forcave, dy tëtjerat më të rëndësishme ishin Lëvizjapër Zhvillim Kombëtar - Leka I Zogudhe Lëvizja Socialiste për Integrim.Në prag të zgjedhjeve PartiaDemokratike arriti marrëveshje mekëto parti: Partia Republikane, PartiaDemokrate të Re, Partia Demokris-tiane, Partia Balli Kombëtar, PartiaBalli Kombëtar Demokrat, PartiaLëvizja për të Drejtat e Njeriut, PartiaBashkimi Liberal. Aleatët e PD-sëduke shtuar këtu edhe PartinëBashkimi Demokrat Shqiptar, formuannjë koalicion të quajtur Aleanca përLiri, Drejtësi, dhe Mirëqenie me qël-lim përfitimi nga përpjesëtimori. PorPBK u përjashtua nga kjo aleancë ngaKQZ për mungesë dokumentacioni.

Grupimi i tjetër përfaqësohejnga: Partia Socialiste, Partia So-cialdemokrate, Partia Demokracia So-ciale, Aleanca Demokratike, PartiaAgrare Ambientaliste e Shqipërisë,Partia Bashkimi për të Drejtat eNjeriut. Midis partive të qendrës dhe tëmajtës u vu re një mungesë uniteti,madje që çoi edhe në prishje të koali-cionit të tyre.

Partitë e tjera që morën pjesënë zgjedhje ishin: Aleanca për Mirëqe-nie dhe Solidaritet, Partia Aleanca So-cialiste, Partia DemokratikeDemokracia e Re e Djathtë, Partia ePunës, Partia e Sigurisë Kombëtare,Partia Komuniste, Partia Lëvizja

Historia e zgjedhjeve përlegjislativin e shtetit shqiptar

Page 29: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 29Monarkiste Demokrate, Partia Lidhjae Blertë, Partia për Drejtësi dhe Inte-grim, Partitë Shqiptare Sociale dhePartia e Unitetit Kombëtar. Koalicionii djathtë siguroi fitoren, duke rikthyertë djathtën në pushtet pas 8 vjetësh nëopozitë.

Zgjedhjet për legjislativinshqiptar5 prill 1921

– për këshillin kombëtar27 dhjetor 1923

– për kuvendin kushtetues 17 maj 1925

– për Dhomën e Deputetëve17 gusht 1928

– për Asamblenë kushtetuese11 nëntor 1932

– për Parlamentin 31 janar 1937

– për Parlamentin1 tetor 1943

– për kuvendin kombëtar2 dhjetor 1945

– për Asamblenë kushtetuese28 maj 1950

– për kuvendin Popullor30 maj 1954

– për kuvendin Popullor1 qershor 1958

– për kuvendin Popullor3 qershor 1962

– për kuvendin Popullor10 korrik 1966

– për kuvendin Popullor20 shtator 1970

– për kuvendin Popullor6 tetor 1974

– për kuvendin Popullor12 nëntor 1978

– për kuvendin Popullor14 nëntor 1982

– për kuvendin Popullor1 shkurt 1987

– për kuvendin Popullor31 mars 1991

– për kuvendin Popullor22 mars 1992

– për kuvendin Popullor26 maj 1996

– për kuvendin Popullor29 qershor 1997

– për kuvendin Popullor24 qershor 2001– për kuvendin3 korrik 2005

– për kuvendin28 qershor 2008 – për kuvendin

legjislatura pa zgjedhje:-këshilli kombëtar i dalë nga kongresi i lushnjës, 27 mars – 24 nëntor 1920-Asambleja kushtetuese

e 12 prillit 1939

89 vjet nga jetaparlamentare e

shqipërisëPasi Kuvendi i Vlorës shpalli pavarës-inë e Shqipërisë, ndër vendimet e paratë tij ishte edhe ai për krijimin e trupitlegjislativ të shtetit.

Në ditën e dytë, Kuvendit iVlorës i dha të drejtë kryeminisitrit Is-mail Qemali të zgjedhë anëtarët e kabi-netit të tij, dhe po këtë ditë Kuvendizgjodhi edhe kryetarin e tij të ri VehbiAgolli (Dibra) e Lef Nosin sinënkryetar. Gjithashtu u përcaktua

edhe numuri 18-të i anëtarësisë së Ple-qësisë, me kryetar Vehbi Agollin. Ple-qësia nuk u mblodh kurrë dhe është përt'u shënuar se në fillim të "mandatit" tësaj, kryetari i Agolli u largua duke ialënë vendin Ekrem Vlorës.

legjislativi në kohën e mbretiWied

Me ardhjen e Wilhelm von Wied-it nëkrye të fronit shqiptar, nisën përpjekjetpër ndërtimin e institucioneveshqiptare.Kushtetuta e parë e shtetit "Statuti Or-ganik i Shqipërisë", përbëhej nga 17kapituj kryesorë.Kapitulli i katërt "Legjislacioni", për-caktonte si organin më të lartëligjvënës të vendit Asamblenë Kom-bëtare, e cila formohej nga anëtarët nëbazë të ligjit, të zgjedhur nga populli,të emëruar nga Mbreti, përfaqësuesit ebashkësive fetare dhe komisari i lartëshqiptar pranë Bankës KombëtareShqiptare (neni 40, 41). Anëtarët e zg-jedhur të Asamblesë ishin 3 për çdosanxhak si dhe duhej të ishin mbi 30vjeç. Zgjedhjet ishin të tërthorta dekre-toheshin nga Mbreti.

kongresi i Durrësit i 1918-s dhemoszgjedhja e Pleqësisë

Kongresi i Durrësit, ndër të tjera shtroiedhe çështjen e organit legjislativ tështetit.Ditën e fundit të tij më 27 dhjetor, ubisedua për krijimin e Pleqësisë të pak-tën një herë në dy muaj. Mirëpombledhja nuk arriti ndonjë përfundimpërveçse pranoi propozimin e delegatitDhimitër Kacimbra sipas së cilit qeve-ria mund të zgjidhte Pleqësinë. Kjo efundit gjithsesi nuk u zgjodh.legjislativi i emëruar në kongresin

e lushnjesKongresi Lushnjës në vitin 1920 ven-dosi bazat e konstitucionit shqiptar.Pikërisht këtu nis edhe historia evërtetë e legjislativit shqiptar. Ndërvendimet e tjera të marra atje, ishteedhe formimi i Këshillit Kombëtar iquajtur edhe Senat, i cili u emërua nëLushnje dhe shërbeu si trupi i parëlegjislativ, deri në mbajtjen e zgjed-hjeve të para në vend.Punimet e legjislativi të emëruar uhapën më 27 mars 1929, ora 9.45, nënjë ceremoni festive, të cilës i priu sifjala përshëndetëse e Këshillit të Naltë,në hyrje të të cilës thuhej:"Në Kongresin e Lushnjes qi u çel më21 kallnuer 1920, ishte vendos qëKëshilli kombëtar të çelej më 15 tëkëtij mujei. Jemi shumë fatbardhë qisot ndodhemi në çeljen e të parit parla-ment kombëtar". Me tej thuhej se që nëshpallje të vetqeverimit shqiptar nukishte bërë e mundur mbledhja e senatitas e vitit 1912 apo ajo e vitit 1918. Siqëllim kombëtar, këshilltarët e naltërendisnin pavarësinë e plotë dhe mbro-jtjen e atdheut, duke u shprehur përfqinjësi të mirë me fqinjët, por dukekërkuara prej tyre të drejtat etnike ejetike. Ata falënderuan presidentinamerikan Wilson, duke paraqitur paranjerëzimit lutjen: "Drejtësi kërkojmëdhe e drejta do të na jepet". Përfaqësiae parë që u ngarkua për të përgatiturfjalën e fronit përbëhej nga depetetëtXhemal Shkodra, Spiro Koleka, HilëMosi, Llambi Goxhomani e Sejfi Vlla-masi.Mbledhja filloi duke pasur si kryetar tëparë të përkohshëm Mytesem Këlliçine sekretar më të riun, Kostaq Kotta.

Zgjedhjet e para në shqipëriMë 5 prill 1921 u zhvilluan zgjedhjetparlamentare për Këshillin Kombëtar.Pas këtyre zgjedhjeve, u konturuanedhe partitë politike brenda këshillit,duke qenë të parat Partia Popullore dhePartia Përparimtare. Sistemi i votiminnë vend ishte i tërthortë rajonal, i zhvil-luar kështu në dy faza. Në fazën e parëzgjidheshin zgjedhësit e dytë, të cilëtnë ditën e caktuar në qendrat e prefek-turave ose n/prefekturave votonin përlistën e deputetëve që dëshironin. Kan-didati votohej në të gjithë prefekturëndhe në fund shpalleshin fitues numri icaktuar për çdo prefekturë.Deputetët u betuan sipas kësaj for-mule: "Betohem se do të jem besnik iatdheut në ligjë, se kam për të përm-bushur detyrat e mia me ndërgjegje tëplotë dhe se do t'jem ruajtësi i indipen-dencës e tanësisë tokësore të Shqip-nisë".Më 27 dhjetor 1923 u zhvilluan zgjed-hjet e dyta legjislative, nga ku asnjërapalë nuk siguroi shumicën e duhur. Zg-jedhjet kishin përmasën e një asam-bleje për të përcaktuar përfundimishtedhe formën e regjimit në vend.Pas ngjarjeve të njohura të vitit 1924,dhe pas shpalljes së republikës një vitmë pas, po këtë vit u zhvilluan zgjed-hjet e legjislaturës së parë të repub-likës.

Zgjedhjet gjatë periudhës sëmonarkisë

Në vitet 1928, 1932, 1937, u zhvilluanzgjedhjet për Parlamentin. Më 1928këto zgjedhje u zhvilluan për Asam-blenë Kostituente, e cila ndërroi for-mën e regjimit nga republikë nëmonarki, ndërsa më pas, u shndërruavetë në Parlament.Zgjedhjet u zhvilluan me kandidaturarivale sipas sistemit të sipërpërmendur,duke i njohur të drejtën çdo shtetasi qëmbushte moshën e caktuar të kandi-donte për deputet.Parlamenti i kësaj kohe karakterizohetnga debate të zjarrta, ku nuk munguanas veprimet ekstreme brenda sallës sëtij.

Parlamenti në kohën e fashizmitPas pushtimit fashist, më 12 prill 1939,u formua nga autoritetet e pushtimit,"asambleja" e 12 prillit 1939 që votoivendimet e "bashkimit personal", dhepër një vit nuk pati organ legjislativ.Në vitet 1940 - 1943, organi legjislativi shtetit u zëvendësua nga Këshilli iEpër Fashist që ishte organ i emëruar.

Në bazë të statutit të qershort 1939,Këshilli i Epërm Fashist Korporativpërbëhej nga Këshilli Qendror iPFKSH dhe nga pjesëtarët efektivë tëKëshillit Qendror të Ekonomisë Kom-bëtare. Këshilltari epror duhej të ishtetë paktën 25 vjeç. Në sesion, KEFKthirrej prej mbretit dhe kryesia emëro-hej po prej tij. Mirëpo asnjë çështjenuk mund të vihej në rendin e ditës pamiratimin e mbretit. KEFK kishte tëdrejtë të padiste ministrat, të cilat igjykonte Gjyqi i Naltë i Shtetit.KEFK njohu vetëm një legjislaturë.

Rikthimi i parlamentarizmit 1943 - 1944

Zgjedhjet e 1 tetorit 1943, rikthyenkushtetutën e 1928 dhe emërtesën emëparshme të legjislativit. Pasi Ku-vendi Kombëtar rrëzoi vendimet e"asamblesë" së 12 prillit 1939 dhevendimet e tjra që buronin nga këtovendime, i delegoi kompetencat e tijParlamentit, i cili i zhvilloi mbledhjet etij deri në shtator 1944.

kuvendi Popullor gjatë vitevetë socializmit

Me vendosjen e regjimit komunist,kemi zhvillimin e 11 zgjedhjeve parla-mentare në vitet 1945, 1950, 1954,1958, 1962, 1966, 1970, 1974, 1978,1982, 1987. Në këto zgjedhje paraqitejvetëm një kandidat, që zgjidhej drejt-përdrejt. Ai propozohej nga FrontiDemokratik, sipas propozimeve të më-parshme të bëra nga Partia e Punës. Përherë të parë votuan edhe gratë.Nga këto zgjedhje, e para kishte vlerëne një Asambleje Kushtetuese, e cilandërroi edhe formën e regjimit ngamonarki në republikë.

legjislativi në pluralizëmMe vendosjen e pluralizmit politik nëvend, në vitin 1990, u zhvilluan zgjed-hje parlamentare në vitet 1991, 1992,1996, 2001 dhe janë në prag zgjedhjete vitit 2005.godinat ku janë zhvilluar punimetPunimet e legjislativit shqiptar janëzhvilluar në godinën e sotme tëAkademisë së Shkencave në vitet 1920- 1926. Për fat të keq në pllakën përku-jtimore të vendosur në këtë institucionshënohen vetëm "1920 - 1924".Më 15 shtator 1926, me rastin e hapjessë sesionit të ri parlamentar, Dhoma eDeputetëve i transferoi punimet e sajnga selia e mëparshme për tek ish-

shtëpia e oficerëve. Godina kishte fil-luar të ndërtohej në fund të vitit 1923 ekishte përfunduar në vitin 1924.Ajo shërbeu edhe si seli e Senatit nëvitet e republikës, seli e Këshillit tëEpërm Fashist Korporativ në vitet1940 - 1943 dhe deri në vitin 1944 sër-ish së seli i Parlamentit.

Këtu e mbylli funksionimine saj si seli e legjislativit shqiptar dhepas disa vitesh këtu u vendos teatri ikukullave.Kuvendi Popullor në vitet 1946 - 1956,i zhvilloi punimet në sallën e sotme tëAkademisë së Arteve, e cila ishte ndër-tuar në kohë të fashizmit.Më 14 nëntor 1956, Kuvendi Popullori filloi punimet në sallën e re të tij, kumbledhja e parë u hap me shqyrtimin ethirrjes së Sovjetit Suprem drejtuarparlamenteve të gjithë botës. Në disaraste, mbledhjet u zhvilluan edhe nëteatrin popullor.

Si objekte muze me vlerëhistorike mund të shpalleshin ajo eAkademisë së Shkencave, ku ka zhvil-luar mbledhjet parlamenti i parë dheajo që sot shërben si teatër kukullash.Emërtesat e organit ligjvënës tëShqipërisë1-këshilli kombëtar 1920 - 19232-kuvendi kushtetues 1923 - 19253-Dhoma e Deputetëve (1925 - 1928)4-Parlamenti 1928 - 19395-këshilli i Epërm Fashist korpora-tiv6-kuvendi kombëtar 19437-Parlamenti 1943 - 19448-kuvendi Popullor 1946 - 19989-kuvendi 1998 Asambletë kushtetuese1-kuvendi kushtetues 1923 - 19252-Asambleja kostituente (Dhoma eDeputetëve dhe senati) 1925 - 19283-Asambleja kostituente 19284-"Asambleja" e 12 prillit 19395-kuvendi kombëtar 19436-Asambleja kushtetuese 1946Selitë e legjislativit shqiptar-Godina e sotme e Akademisë sëShkencave (1920 - 1926)-Godina e sotme e teatrit të kukullave(1926 - 1944)-Salla e sotme e akademisë së arteve(1946 - 1956)-Selia e sotme e Kuvendit (1956 -vazhdon)Seli të përkohshme:-Pallati Mbretëror (1943)-Salla e Teatrit Kombëtar (disa mbled-hje)

Page 30: The Albanian July 2009

Albanian YellowPages in the UK

2009*A keni ndonjë shërbim që mund të ofrosh për komunitetin shqiptar në Britaninë e Madhe?*A dëshironi që mesazhijuaj të shkojë në çdofamilje shqiptare dheshqiptaro-britanike?*A është e vështirë tëneglizhosh rreth 100 000konsumatorë?

KONTAKTONI SA MË PARË QËTË REZERVONI VENDIN TUAJ

ËSHTË NJËMUNDËSI QËJEPET VETËMNJË HERË NË VIT.

The Albanian Newspaper122 White Hart LaneLondon N17 8HP

www.thealbanian.co.ukTel/fax:02082169527Mob:07947177160

[email protected]

Page 31: The Albanian July 2009
Page 32: The Albanian July 2009

LONDON JUNE 2009 32ngA PROF. DR. AVZi musTAFA

Kongresi i Dibrës, siç dihet, uorganizua nga Komiteti Qen-dror “Bashkim e Përparim”

me një qëllim se gjoja shqiptarët e bes-imit mysliman nuk janë dakord mevendimet e marra në Kongresin e Man-astirit. Kërkesa e shqiptarëve për au-tonomi administrative të Shqipërisë menjë qeveri shqiptare, me gjuhë, shkollë,kishë e xhami në gjuhën shqipe ishinkërkesat më të arsyeshme të orientuaranë rrugën drejt realizimit të tyre.

Lidhja e Prizrenit si dheKongresi i Manastirit ishin ngjarjet mëvendimtare të popullit shqiptar, që idhanë hov të madh lëvizjes sonë kom-bëtare në përgjithësi dhe përhapjes sëarsimit në gjuhën amtare. Gjuha dhearsimi, si një nga faktorët e vetëdijes-imit dhe mbijetimit të shqiptarëve, upritën dhe u miratuan nga gjithë pop-ulli ynë, pa marrë parasysh krahinënose besimin fetar, gjë që shënonte njëhap drejt unitetit dhe luftës për çlirimkombëtar.

Kërkesa kryesore e shqip-tarëve ishte që gjuha shqipe të mëso-hej lirisht dhe në këtë gjuhë të hapenshkolla e të shkruhen libra e gazeta.Xhonturqit, edhe pse në fillim u zotuanse disa të drejta do t’ua njohin shqip-tarëve, ata megjithatë filluan ta për-dorin dhe ta realizojnë thënien e vjetërlatine “përçaj dhe sundo”. Atakërkonin t’i vënë në shërbim fanatikëtfetarë, merimangat dhe satrapët endryshëm shqiptarë që ashtu të pengo-nin çdo gjë që ishte shqiptare. Xhon-turqit dëshironin që shqiptarëtnëpërmjet fesë ta përçajnë kombin.Çdo gjë që ishte shqiptare dhe e ruajturndër shekuj ata mundoheshin ta zh-duknin dhe ta zëvendësonin me të hua-jën. Këtë e shohim menjëherë pas 7muajve kur filloi fushata e egër kundëralfabetit të përbashkët të aprovuar nëManastir. Siç e dimë, alfabeti e shpej-toi hapjen e shkollave shqipe që dita-ditës po hapeshin si në qytete, ashtuedhe nëpër fshatra.

Kur fushata e xhonturqveprovokohej me mitingje të përkrahuredhe nga elementët fanatike të disavehoxhallarëve e njerëzve që mbaninposte të larta në pushtet, merrej vesh seqëllimi kryesor i tyre ishte të përça-heshin shqiptarët. Në këto kohë uangazhuan edhe disa misionarë, si dhestudentë dhe intelektualë të këtyre vi-seve, të cilët erdhën në viset shqiptarepër të propaganduar në letrën e fesë is-lame, duke trumbetuar se shqiptarëtduhej të shkruanin me alfabetin e Ku-ranit “se germat latine janë germa kau-rësh dhe se me ato nuk shkohet nëQabe”.

Qëndrimi armiqësor ishtepërcaktuar aq mirë, saqë në shërbim tëtyre ishin vënë edhe disa aleatë tëxhonturqve, siç ishte kisha ortodokse,si vegël e patrikanës greke, që ta për-dorin alfabetin grek si më i përshtat-shmi për gjuhën shqipe. Siç mësojmënga shtypi i kohës, nga gazeta“Rrufeja” që dilte në Egjipt, mund tëshohim edhe mendime të çoroditura si:“se gjuha shqipe duhej të shkruhej mealfabetin grek, me pretekstin se megrekët jemi kushërinj”.

Problemi i alfabetit nuk ishtethjesht problem grafie, por alfabetiishte një problem politik, prapa të cilitfshihej diçka e madhe. Këtë “tëmadhe” e shohin në shpërthimin ereaksionit xhonturq dhe acarimit tëmarrëdhënieve shqiptaro-turke. Nga

lajmet që vininose, për ta kup-tuar më mirëatë që dëshi-ronin, këtë eshohim nëmendimin eministrit xhon-turk të Punëvetë Brendshmetë Perandorisë,i cili deklaronte“Shqipëri nukka! Ka vetëmp r o v i n c ëturke”.

X h o n t u r q i tsynonin ta im-ponojnë alfa-b e t i nt u r k o - a r a bduke thënë senë Kongresin e Manastirit u bë një“jangllësh olldi” me shkronjat kaure,por kjo nuk u shkoi për dore, sepseçështja e shkronjave shqipe kishtemarrë fund në manastire. Prandaj kjofilloi t’i thellojë edhe më tepër mar-rëdhëniet ndërmjet shqiptarëve dheturqve të rinj. Pushteti gati çdo ditë pojepte urdhëresa të ndryshme dhe bëntetrysni të paparë mbi shqiptarët, bileedhe vrasje, burgime, internime e çkamos për të hequr dorë nga shkronjat la-tine dhe për t’i zëvendësuar ato meshkronjat turko-arabe.

Në këtë punë ata e përdorëntaktikën e ashtuquajtur “gjuaj e fshihdorën”. Problemin e grafisë ato eparaqitnin si çështje të shqiptarëve, siiniciativë të vetë shqiptarëve, e sido-mos të shqiptarëve të besimit mysli-man se gjoja ata vetë i kërkonin germatturke. Këtë e shohim shumë qartë kurKlubi i Korçës “Dituria” kërkoi ngaKlubi i Manastirit si të veprojë në rastetë këtilla. Përgjigja ishte kjo :”Askushnuk duhet të guxojë të na ndalojë tëçelim shkolla e ta mësojmë gjuhëntonë..... Kundër tradhtarëve duhet tëluftojmë me penë, por edhe me anë tëarmëve”

Të bindur se nëpërmjetxhemijetit shqiptarët e besimit mysli-man duan dhe do t’i mbrojnë shkronjatturke-arabe, në përvjetorin e parë të sh-palljes së Kushtetutës Turke, përkatë-sisht më 23 korrik pikërisht më 23-29korrik 1909, nën patronazhin e Klubittë Dibrës “Bashkimi” u organizuaKongresi i Dibrës.

Kongresi i Dibrës, siç dihet,u organizua nga Komiteti Qendror“Bashkim e Përparim” me një qëllimse gjoja shqiptarët e besimit myslimannuk janë dakord me vendimet e marranë Kongresin e Manastirit. Një ngaveprimet për ta penguar përhapjen eshkollës shqipe pas Kongresit të abe-së ishte propaganda e përdorimit tëshkrimit të gjuhës shqipe me alfabetinturko-arab. Pas propagandës që e për-dorën kudo si nëpër xhami e tubime,ashtu edhe me frikësime duke përdorlloj-lloj metodash, ata kërkonin të or-

ganizojnë një lëvizje të madhe që do taluftonte shkrimin, shkollën shqipe dheçlirimin kombëtar. Nga njëra anëkërkonte të thellohej përçarja ndërmjetshqiptarëve, kurse nga ana tjetër syn-onte që këtë ta paraqesin para opinionbotëror si shprehje të pajtimit të shqip-tarëve me Komitetin e Xhonturqve.

Në Kongres morën pjesë325 delegatë nga të gjitha qytetet e vi-lajeteve shqiptare dhe nga ta gjithabesimet fetare, si: të krishterë,ortodoksë e katolikë, hoxhallarë eshehlerë, por këtu morën pjesë edhe 15serbë dhe maqedonas në krye meGlisha Elezoviqin, 15 grekë në kryeme Todorçe Naumin, nga Bullgariamori pjesë Ilo Dimashov, ndërsa nëKongres morën pjesë edhe Bellomaçe– vlleh (revizor i shkollave), Pop Apos-tolli – serb nga Kosova etj.

Politika e çoroditur e xhon-turqve ndaj shqiptarëve, përkatësishtndaj Kongresit të Dibrës, u pa men-jëherë me miratimin e rendit të ditës kuishin paraparë 4 pika që duhej të pra-noheshin pa asnjë diskutim. Kjo do tëthoshte se nëse pranohej kjo, me këtëkuptohej se shqiptarët janë dakord medoktrinën e “osmanizmit”. Megjithatëkjo nuk ndodhi, sepse patriotët shqip-tarë me këmbëngulje kërkonin që pikate rendit të ditës jo vetëm të diskuto-heshin e të bëheshin ndryshime, poredhe plotësohen me kërkesat që kishinkarakter kombëtar.

Shqiptarët me të parë dheme të dëgjuar se ku ishte qëllimi i tëgjithëve atyre që e përkrahnin Peran-dorinë, si dhe i fanatikëve dheputhadorëve të pushtetit, ndërmjet del-egatëve zhvilluan diskutime të ashprarreth rendit të ditës dhe pikave të har-tuara nga xhonturqit, që shpeshherësolli debate të ashpra dhe me ndërpre-rje, e herë-herë edhe me ngritje tëgjakrave. Por, falë zgjuarsisë sëkryetarit të Kongresit, Vehbi Dibra, ar-riti të qetësohet gjendja. Nga qëndresae patriotëve, por edhe pritja bujare evetë dibranëve, xhonturqit dhe ata që embështetin doktrinën e osmanizmit, ediktuan se punët nuk do të shkoninashtu si i kishin planifikuar. Me rastin

e vdekjes nga njësulm në zemër tëdeputetit dibranIsamil Beut,kërkuan që Kon-gresi të anulohet.Ndonëse kjo nukndodhi, varrimi ikëtij deputeti u bënë mënyrë mad-hështore.Kongresi zgjodhinjë komision menga 8 përfaqësues tëpërfshirë në pesë vi-lajete, që me disashtesa u arrit në

numrin 45 veta. Brenda vetë komi-sionit kishte gjithashtu mosmar-rëveshje edhe ndaj programit. Patriotëtshqiptarë, në një seancë të fshehtë nëkonakun e Teqesë së baba Shabanit ebënë listën e kërkesave që ishin tëkarakterit ekonomik, administrativ dhearsimor-kulturor, të cilën xhonturqitishin të detyruar ta pranonin, qoftëedhe për sy e faqe. Megjithatëmanovrat e xhonturqve ishin përcak-tuar shumë qartë dhe, duke e shfry-tëzuar fanatizmin fetar dhepapambeturinë e shqiptarëve, ata or-vateshin t’i përçajnë shqiptarët.

Polemikat dhe diskutimetrreth përdorimit të alfabeteve shqip-tarët i ndanë në dy taborë. Në njërintabor rrinte Riza Beu, Shaqir be Jeg-jeni, Sybi Efendii, Bedri Efendi, HaxhiAli Elbasani, Haxhi Muhamed Vloraetj., që kërkonin që gjuha shqipe tëshkruhet me shkronja turke-arabe dhekëtë e justifikonin duke thënë se Geg-nija shkronjat latinisht nuk i pranon,kurse Riza beu nga Shkodra pohonte:”se nuk ka nevojë të mësohet shqipja,neve na mjafton turqishtja. Në shkollavetëm turqisht lexohet.” Ose, siç uprononcua Shaqir be Jegjeni:” NëDibër nuk është kush që do shkollashqipe, edhe në pas ndonjë, edhe ai dome shkronja arabe”.

Në taborin tjetër me plotkrenari qëndronin: Qenan Manastiri,Gani Frashëri, Abdyl Ypi, Seid Aga,Murat Agë Gjakova, Isuf beu, IbrahimDaci e tjerë..

ibrahim Daci tha: “Pleqtë që ndodheshin në mbledhje nuk

përfaqësojnë dëshirën e popul-lit, vullnetin e Dibrës dhe shtoi

se vegjëlia që kishte ardhurtufë-tufë, do të thotë se në Dibërnuk do të mësohet kurrë alfabet

tjetër, përveç alfabetit kombëtar”.

ndërkaq gani Frashëri tha:“me alfabetin arab shkruhet

në Afganistan, sumatra etj. A e

di bedri Efendiu se në çfarëshkalle kulturore ndodhet pop-

ullsia e këtyre vendeve“.Pas 5 ditëve diskutime Kongresi e mi-ratoi programin prej 17 pikash, ku sa ipërket alfabetit dhe shkollës morivendim që “ky të lihej në pëlqimin evetë popullatës së çdo krahine” – le tëpërdoren ata shkronja që i do populli,d.m.th. se mund të përdoret edhe alfa-beti turko-arab.

Pastaj xhonturqit filluan tapropagandonin vetëm atë pjesë tëvendimeve që u interesonte atyre – qëalfabeti sipas dëshirës donte të thoshtevetëm ai arab. Pas kësaj në territoretshqiptare ose, siç e quanin ata Arnaut-llëk, nga ana e xhonturqve do të fillojënjë luftë e pakompromistë, sidomospas mbajtjes së Kongresit të Dibrës,duke i shfrytëzuar të gjitha metodat, siato: misionare, mediale, propagan-duese, autoritative, intelektuale, repre-sive etj. Në bazë të hulumtimeve që ika bërë dr. Hasan Kaleshi, shohin qartëse si deputetët e disa qyteteve, si ai El-basanit - Aliu, i Shkupit - Said Idrizi, iManastirit - Mehmed Vasvi, i Dibrës -Hasan Dosti, si dhe disa deputetë tëkrahinave të tjera, shihet se ata e kanënënshkruar mesazhin ku ndalohet për-dorimi i alfabetit perëndimor.

Po kështu në gazetën“Tanin” nga i njëjti autor ishte botuarnjë Manifest i Ulemasë Shqiptare nëStamboll ku thuhet: ”T’u qenë se pop-ulli fisnik shqiptar është osmanli dhemysliman. ekzistojnë obligime fetaredhe kombëtare që germat e arabishtest’i skalisë në kokë. Ne e shpallimvendimin e marrë se e pranojmë alfa-betin arab për ta shkruar gjuhëntonë....”

Këtë deklaratë e kanë nën-shkruar intelektualët dhe profesorët eMedresesë së Fatihut, ndër të cilët janëedhe emrat e profesorëve nga qytetet eMaqedonisë së sotme: Muftiu i Mana-stirit – Rexhep Xhudi (Voka), profesorii Medresesë së Fatihut - Ismail Hakinga Tetova, Hafiz Rexhoi nga Prilepi,Musa Qazimi nga Dibra, Arif Hikmetinga Kumanova, Inspektori iPërgjithshëm për Maqedoninë HysenHilmi Pasha, Abdylhakim Hikmeti ngaGostivari etj.

Pasi ndodhën të gjithë këto,pasuan edhe burgosje dhe internime tëshumta, por synimeve armiqësore tëxhonturqve, krahas mintigjeve dhe bo-jkoteve të ndryshme, populli shqiptardo t’u japë përgjigje në një kongrestjetër me të vërtetë kombëtar – në Kon-gresin e Elbasanit, që i zhvilloipunimet me 2-9 shtator 1909, një muajpas Kongresit të Dibrës.

Autori është ligjërues nëUniversitetin Shtetëror të Tetovës dhenë Universitetin shtetëror të Skupit“Kirili dhe Metodi”

KONGRESI I DIBRËS – REFLEKSIONI KONGRESIT TË MANASTIRIT

100-vjet nga kongresi i Dibrës

Page 33: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 33

FAQET E VERËS

Page 34: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 34

Për të zvogëluar rrezikun dhedëmin që mund të na shkaktojnërrezet e diellit tashmë vijnë në

ndihmë dhjetë rregulla të publikuaranga Ministria Italiane e Shëndetësisë...Këto rregulla ndihmojnë për ta paturdiellin një aleat të shëndetit dhe tëbukurisë.

Duke qenë se stina e nxehtee verës po ndjehet afër, mjekët reko-mandojnë dhjetë rregulla që duhen nd-jekur për t’u mbrojtur nga rrezet ultravjollcë të diellit që janë shumë tëdëmshme për lëkurën. Ministria eShëndetësisë ka vepruar nëbashkëpunim me Shoqatën italiane tëProdukteve Kozmetike, “Unipro”,duke marrë iniciativën për sensibiliz-imin e gjendjes dhe për të vendosurkudo udhëzues e postera informuesrreth dëmeve që shkakton dielli nëlëkurën dhe shëndetin e njeriut, si dherregullat që duhen zbatuar për të qenësa më mbrojtur nga këto rreziqe. Këtorregulla u sugjeruan nga Livia Turco,udhëheqëse e dikasterit: Ekspozimi imenjëhershëm i lëkurës në diell ështënjë rrezik i madh për shëndetin. 1. Është e rëndësishme që të nji-

hen dhe të shmangen dëmet qëmund të shkaktojë dielli. Asnjë

produkt i bërë në kushte shtëpie nukmund të filtrojë të gjitha rrezet ultra-vjollcë. Por solarët e përgatiturposaçërisht për të thithur këto rreze, tëcilët përdoren edhe në varësi të tipit tëlëkurës, mbrojnë nga rreziku i shfaqjessë kancerit të lëkurës, shmang acarimetdhe irritimet si dhe plakjen e shpejtë tëlëkurës. 2. Është e rëndësishme që solari të

zgjidhet në varësi të llojit tëlëkurës (fototipi), apo të shmang-

ies së acarimeve që mund të vijnë ngadeti, rëra, pishina etj. Gjithmonë duhettë përdoren produkte që mundësojnënjë mbrojtje të mjaftueshme , dhe nërast dyshimesh duhet të kërkohenkëshilla duke iu drejtuar mjekut osefarmacistit. Pra duhet pasur parasyshfakti që çdo produkt mund të shfaqëefekte anësore te disa persona që mundtë kenë lëkurë shumë delikate. 3. Duhet të mos qëndroni për një

kohë shumë të gjatë në diell edhepasi të keni përdorur krem dielli

për mbrojtjen nga rrezet ultra vjollcëalfa apo ultra vjollcë beta. Asnjë pro-dukt nuk mund të mbrojë në mënyrëabsolute. 4. Duhet të shmanget qëndrimi në

diell, sidomos në orët ku diellinxeh më tepër, pra nga ora 11.00

deri në 15.00. Çadrat e plazhit apopemët nuk mund t’ju mbrojnë plotë-sisht nga dielli. Ndiqni rregullishtparashikimet e motit nëpër gazeta, re-vista apo televizione për të qenë në di-jeni të treguesve të rrezeve ultravjollcëtë diellit apo temperaturave të larta. Samë të larta të jenë shifrat, aq më erëndësishme është të merrni masambrojtëse. 5. Mundohuni të mos digjeni

shumë nga dielli. Sidomos kurdielli është në pikun e nxehtësisë

së tij është e këshillueshme të vishetndonjë gjë e lehtë, të vendoset njëkapele më rreth sa më të gjerë, nëmënyrë që të bëjë sa më shumë hije, qëdhe sytë të mbrohen nga dielli i fortë. 6. Mundohuni të tregoni një ku-

jdes të veçantë për fëmijët. Tësapolindurit dhe fëmijët e vegjël

duhet të mbahen larg nga drita e drejt-përdrejtë e diellit. Ata janë më të prek-shëm dhe delikatë nga rrezet ebrendshme të diellit. Fëmijët duhenmbrojtur gjithmonë duke përdorur

bluza të holla dhe kapele, si dhe duke imbajtur nën hijen e çadrës në orët mëtë nxehta. 7. Produkti i mbrojtjes kundër

diellit duhet të para çdo ekspoz-imi. Fakti që mund të keni marrë

rreze dielli dhe të keni një lëkurë tënxirë s’do të thotë se ju tani jeni tëmbrojtur dhe rrezet e dëmshmes’mund t’ju sjellin probleme. 8. Duhet të aplikoni një sasi të

mjaftueshme kremi solar nëlëkurë e në qoftë se kjo nuk arrin

ta ushqejë plotësisht lëkurën të rifilloniaplikimin e solarit, sidomos pas banjësapo kur e ndjeni lëkurën tuaj shumë tëthatë. Mos harroni të përhapni produk-tin solar nëpër të gjitha pjesët e trupit tëekspozuara në diell. Për të dhënë rezul-tatin e dëshiruar solarët duhet të ap-likohen në masën dhe sasinë e duhur tërekomanduar në udhëzuesin e për-dorimit (normalisht 35 gram solar përgjithë trupin ose rreth gjashtë lugë çajiprodukt kremi). 9. Mbrojeni trupin tuaj edhe gjatë

kohës që jeni duke u larë në ujine detit apo të pishinës, sepse

rrezet ultravjollcë veprojnë edhe kurjeni në ujë. 10. Përdorni produkte që sigurojnë

një mbrojtje të vlefshme si përrrezet ultravjollcë alfa (UVA)

ashtu dhe për ato ultravjollcë beta(UVB). I vlefshëm është edhe për-dorimi i produkteve që mundësojnë njëmbrojtje të mesme mes këtyre dy llojrrezesh, qoftë dhe një SPF, faktormbrojtës solar me shifrat 15, 20 ose 25. këshilla 1- Mbani syze dielli

2- Kremin kundra diellit përdoreni30 minuta para se të dilni ngashtëpia 3- Evitoni lëvizjet nga ora 11 derinë orën 16

4- Vishuni lehtë, dhe tregoni ku-jdes për fëmijët deri në moshën10- vjeçare 5- Fëmijët deri në 6 muaj, nukduhet të lyhen me vajra plazhi

6- Mbani gjithë kohën ujë mineralme vete (ndihmon në qarkullimine gjakut) 7- Shtojini menysë së përditshmesa më shumë sallata dhe lëngje

8- Uji id e t i tb ë n

mirë përg j ë n d r a ttiroide 9- Nxe-

htës iae verës

k u r o nv e s h k a tRrezet ultra-violet, më tëd ë m s h m eRrezet ultra-violet mundtë shkakto-jnë dëmtimetë syrit, qëshfaqen mes h e n j a tkarakteris-tike, si kru-arje dheskuqje tësyrit, lotim,por në disa raste edhe tharje të tij,ngacmim nga drita, si ndjenja e pranisësë trupave të huaj në të etj. Llojet esyzeve mbrojtëse janë të ndryshme.Këshillohen ato që kanë filtra mbrojtësndaj rrezeve të diellit.

Në raste të veçanta, kurngacmimet ndaj rrezeve të diellit janëtë shumta, këshillohet përdorimi i lotitnatyral, që gjendet në çdo farmaci.Mosmbajtja e syzeve të diellit gjatëstinës së verës, kur sasia e pluhurit

është shumë e madhe në veçanti nëqytete, rrit edhe mundësinë për tëmarrë infeksione të dëmshme. Infek-sionet në sy mund të sjellin problemederi në humbje të shikimit, prandajkujdesi që tregohet sot bën të mundurparandalimin e shfaqjes së një prob-lemi, që mund t ju kushtojë shumë mëtepër më vonë.

Syzet e diellit, përdoriniduhet të nis që në fëmijëri Përdorimii syzeve të diellit për mbrojtje duhettë fillojë gjatë fëmijërisë. Duke mini-mizuar ekspozimin nën rrezatimindiellor është e mundur që të paran-dalohet dëmtimi i indeve okulare dhetë vonohet zhvillimi i sëmundjeve tësyrit. Më të prekurit nga dëmtimi isyrit janë fëmijët, te të cilët retina esyrit është shumë e ndjeshme, sido-mos në stinën e verës. Një në pesëështë raporti i fëmijëve, që mund tëkthehen në miopë pas 5 vjetësh, nërast se nuk përdorin syze dielli nëstinën e pranverës dhe të verës. Rreth20 për qind e fëmijëve, që janë nëmoshë shkollore, kanë vështirësi në tëlexuar, specialistët tregojnë se pjesamë e madhe e tyre kanë treguar paku-jdesi gjatë diellit. Një në tre fëmijë edëmtojnë shikimin e tyre nga qën-drimi para kompjuterit dhe televizoritme orare të zgjatura.

Dëmtimet më shumë ngarrezet ultravjollcë B Ekspozimi për njëkohë të gjatë nën rrezet e diellit mundtë shkaktojë dëmtim të syve. Rrezatiminga rrezet ultravjollcë B rrezikonpjesët e jashtme të syrit, si kornenë osexhamin e syrit, konjunktivën dhelenten kristaline, duke shkaktuar ir-ritim, tharje, skuqje dhe plakje të

parakohshme. Ndërsa rrezatimi ngarrezet ultravjollcë A është më i rrezik-shëm për lëkurën dhe sytë, sepse rrezetjanë më të shkurtra dhe kanë aftësinëtë depërtojnë më thellë në sy, dukedëmtuar retinën e tij.

Sëmundjet më të zakon-shme, që shkaktohen nga rrezet e diel-lit, janë kataraktet dhe degjenerimimakular, të cilat ashtu si sëmundjet elëkurës, të shkaktuara nga ekspoziminë dritën e diellit, zhvillohen gradual-

isht në një periudhë disavjeçare. Për-dorimi i syzeve të diellit për mbrojtjeduhet të fillojë gjatë fëmijërisë. Dukeminimizuar ekspozimin nën rrezatimindiellor është e mundur që të paran-dalohet dëmtimi i indeve okulare dhetë vonohet zhvillimi i sëmundjeve tësyrit, të shkaktuara nga rrezet ultra-vjollcë.

Lëkura, nevojë për trajtimedhe në dimër Edhe pse temperaturatjanë shumë herë më të ulëta dhe diellimendohet se nuk të krijon problememe lëkurën, në stinën e dimrit duhet tëpërdoren të njëjta kremra me stinën everës. Ndryshon vetëm numri i filtravedhe karotina që në verë është më emadhe. Nëse një person nuk kujdesetpër lëkurën dhe fytyrën në dimër e katë vështirë ta rigjenerojë atë vetëm nëstinën e verës.

Për t’u kujdesur për lëkurëne fytyrës duhet të konsumoni vitamineC dhe E çdo ditë, ose fruta që i kanëkëto vitamina; si dhe të keni kujdes kurtë zgjidhni kremrat që reklamohennëpër dyqane. Shihni për kremra qëbllokojnë rrezet e dëmshme të diellit,vitamina C dhe E si dhe acidet Alfa-Hidroksike.

Rregullat dhe frutat që duhet tëkihen parasysh gjatë pushimeve kremi i plazhit, si ta zgjedhim

Po afron stina e plazhit, zhytjet në ujëdhe banjat e diellit: më së fundi erdhënpushimet! Të gjithë pyesin se si duhettë zgjedhim dhe përdorim kremin eplazhit (solarin). Rregulli është qëkremi i plazhit duhet përdorur nga të

gjithë derisa lëkura të mos jetë e pig-mentuar dhe melanina kërkon të pak-tën 3-4 ditë që të prodhohet ngaorganizmi. Më vonë faktori mbrojtësmund të zvogëlohet gradualisht sipastipit të lëkurës. Përsa i përket for-mulimit të solarëve, që janë mbrojtësapo vetëm hidratantë, duhet të zgjid-hen në varësi të lëkurës. Sa më e yn-dyrshme, aq më pak i këshillueshëmlloji vajor. E rëndësishme është se ver-ifikohet nëse produkti i reziston ujit.

KUJDES NGA DIELLI!

Page 35: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 35Në rast të kundërt aplikimi i tij duhetbërë pas çudo larje ose shpesh edhenëse djersitemi shumë.

si përdoret: Rregulli i më poshtëm

vlen për të gjithë.Solari duhet përhapur në të gjithëtrupin uniform, duke u përqendruar nëzona të vogla (nuk duhet harruar asnjëcentimetër lëkure), sidomos ataklasikët, pas gjunjëve, këmbët dheveshët. Gjëja më e rëndësishme ështëqë ta aplikojmë 20 minuta para ek-spozimit në diell. Vetëm kur produktiështë përthithur plotësisht nga lëkuramund të vishemi e të shkojmë nëplazh. Kur flitet për ngjyrën e kënd-shme të plazhit mendohet gjithmonëpër karotat. Pra për të qenë me saktë,për betakarotinën. Në realitet të rrisëshsasinë e konsumit të betakarotinës nukngre nivelin e prodhimit të melanisë(pra të ngjyrës çokollatë), thjesht i jeplëkurës një ngjyrë portokall të mbyllur,paksa të ngjashme me ngjyrën eplazhit, por nuk është e njëjta.

Ekspozimi Dermatologët këshillojnë që nuk duhettë ekspozohemi në diell nga ora 11.00e deri në orën 16.00, për shkak se nëkëtë orar rrezet e diellit janë më tëdëmshme. Megjithatë, nga sondazhet ebluzave të bardha rezulton se janëshumë pak ata plazhistë që e kufizojnëekspozimin në diell në këto orare. Poashtu, gjatë gjithë kohës së banjës sëdiellit është i rekomandueshëm për-dorimi i kremit sa herë që të futeni nëdet e të dilni që andej. Specialistëtthonë se çdo një orë duhet përsëriturmbulimi me krem solar.

Plazhi shihet si një mënyrëpër të larguar stresin. Të gjithë, sapo

hyn stina e verës mendojmë pushimetnë bregdet. Synojmë që nën rrezet ediellit të marrim ngjyrën çokollatë tëdëshiruar, edhe pse e dimë që ajo

s'është gjë tjetër veçse teprim me qën-drimin në diell. Por ngjyra çokollatë etrupit është teprim edhe me një pig-ment kanceroz. Njerëzit që jetojnë dhe

punojnë në mjedise të mbyllura gjatëgjithë vitit, në verë, në mënyrë të par-regullt dhe jograduale, marrin rrezet eforta të një dielli në temperatura tëlarta, pa u mbrojtur prej tij. Këta njerëznuk i bind as fakti shkencor se nxirjaështë shfaqje e dukshme në lëkurë enjë mbidoze rrezesh ultravioletë.

Pasojat e plazhitNjolla, myk, quka, djegie të thella, de-hidratim, por edhe skuqje, infektimjanë disa nga "pasojat" e plazhit. Më tëndjeshëm ndaj këtyre janë fëmijët evegjël, gratë dhe të rinjtë. Lëkura dheorganizmi në njëfarë mënyre janë tërrezikuar nga dielli. Pas plazhit shfaqettharja e lëkurës dhe të tjera problemeqë shkojnë deri në infeksione serioze,si të mykut mbi lëkurë etj. Problem se-rioz për plazhistët dhe njerëzit që ek-spozohen ndaj rrezeve të diellit janëdjegiet e lëkurës. Ato nuk mund tëshmangen ndryshe, përveç se me anëtë përdorimit të solarëve, me mbrojtësme filtër të lartë, si edhe duke mos uekspozuar në diell pas orës 10.00.

keshilla per kremin

1- Kremi i plazhit duhet të për-doret 20 minuta para se të shko-jmë në det2- Solari duhet të përdoret sa herëtë dilni nga deti

3- Kremi dhe solari i plazhit duhettë jetë me karota

si ta ruajmë ngjyrën e plazhit1- Evitoni të laheni me ujë të ngro-htë që e zbut shtresën sipërfaqë-sore të lëkurës duke e lagur atë 2- Mos përdorni për pak kohë pas-trues shumë të fuqishëm. Më pasmund të kërkoni ta riformoni

ngjyrën:

3- Aplikoni në fytyrë një maskë tërealizuar me çaj të errët (dypaketa për gjysmë litri ujë). Ap-

likojeni me anë të një pambuku dhemos e shpëlani.4- Aplikoni në trup një maskë të

përbërë nga 4 karota

Plazhikrem hidratues pas plazhit

Është e këshillueshme që pas plazhit tëpërdoren kremra hidratues "pas diellit"për lëkurën, pasi nga plazhi lëkura tha-het jashtë mase. Në raste djegiesh tëthella rekomandohen edhe preparate nëformë xheli. As qëndrimi nën çadërnuk të mbron nga dielli, pasi edhe rëra,edhe gurët rrezatojnë.

nishanet, dëmtohen ngarrezet e diellit

Probleme shkakton rrezatimi dielloredhe te nishanet mbi lëkurë. Njëllojndodh me njollat dhe qukat, prej tëcilave ankohen shumica e njerëzve qëvuajnë nga shfaqja me tepri e pullavetë bardha mbi lëkurë, pa pigment. Za-konisht për mykun dhe njollat reko-mandohen preparate me ekstraktebimore.

këshillat pas ekspozimit në plazhPas çdo banje në det ose në pishinëtrupi duhet të shpëlahet me ujë tëpastër. Pas shfaqjes së mykut mbilëkurë duhet të ndërpritet plazhi dhe tëniset kura. Në raste djegiesh jo të lehtaduhen përdorur antibiotikë dhe xhel"pas diellit" Për njollat dhe qukat duhettë përdoret mbrojtësi me filtër maksi-mal.

Sandalet, zgjidhja e vetme përditët e nxehta, ku zhiva e ter-mometrit tregon 40 gradë Cel-

sius, janë të vetmet “shpëtimtare” tëstinës.Stilistët, shpeshherë të çudit-shëm, kësaj radhe kanë ideuar siluetapër të kënaqur çdo kërkesë dhekapriçio të konsumatorëve dhe për mëtepër ato kanë qenë në gjendje t‘i go-dasin, duke bërë për vete mirënjohjen epublikut femëror, që është i lodhur ngazgjidhjet e pavlefshme.

Le të fillojmë nga ato më tëulëtat, që natyrisht është një nga takatmë të pëlqyera dhe më e përdorshmjanga femrat. Disa prej këtyre modelevejanë të thjeshta, madje edhe në anën eprapme.

Por shpesh, në fakt, ato qëbëjnë modën janë të ashtuquajturat“merimanga” ose “të përziera”, si atoqë bliheshin dikur me porosi në pun-ishtet artizanale. Mite si Grace Kelly(Grejs Kelli) dhe Audrey Hepburn(Odri Hepbërn) i kishin sjellë në modëqë në vitet ‘60.

Këtë vit, moda e sandaleveështë po ajo e viteve ‘60, por me njëndryshim disi të vogël, sandalet janë tëzbukuruara me brilantë, gurë të çmuar,kristale dhe vija me ar e argjend. Ështëmomenti i duhur për kandidatet femra,të cilat kohë më parë ishin të detyruaratë mësoheshin me taka të larta, përshkak të mbrëmjeve elegante. Më nëfund ky tabu është thyer, për shkak segjithmonë kërkonte veshje dhe këpucëelegante, që detyrimisht ishin të lid-hura me takat e larta.

Le t‘i rikthehemi edhe një

herë asaj çka shkruam më lart.Në universin e larmishëm

femëror ka edhe nga ato femra që jeto-jnë në mënyrë të pandarë me këpucëtme taka të larta. Në rastin e grave tëshkurtra, takat e larta janë zgjidhja eduhur. Por ka femra që nuk e koncep-tojnë dot idenë e daljes nga shtëpia pataka.

Për to imazhi i sandales sësheshtë është një ulje e prestigjitfemëror. “Të shpejta si një veturë poli-cie” ato lëvizin vazhdimisht mbi rrugëte prishura, që për pjesën tjetër të uni-versit janë të papërdorshme, madjeedhe si këpucë tenisi.

Për maniaket e lartësisë,takat janë një çështje psikologjike. Atombeten një element i pazëvendë-sueshëm i magjisë. Kur u vjen sërishkoha, femrave u shtohet edhe një“hall” më shumë, ai i përzgjedhjes sëtyre.

Përveç skeletit që nuk perën-don, ka kunja të holla, taka picigjatedhe prodhime të pambrojtura të diza-jnit, që i transformojnë këpucët nëskulptura.

Ndonjëherë ato duken si ob-jekte koleksioni të vërteta. Megjithatë,pas këtyre fjalëve, edhe takat kanë

avantazhet e tyre. Nëkundërshtim me atë çka be-sohet, takat e larta ndihmo-jnë në mbajtjen e ekuilibrit.Në këtë mënyrë, ngritja mbitaka nuk është e fiksuar dhepesha nuk bie e gjitha nënthembër, por mbi të gjithëshputën e këmbës, duke ebërë ecjen më të stabilizuar.

Po femrat që nukdinë të manovrojnë dhe nukecin dot me taka të larta,çfarë të bëjnë?

Mos u frikësoni.Mbreti i të gjithë këpucëve,i nderuari Manolo Blahnik(Manol Blejnik), pohon se:“Një grua që nuk ka njëekuilibër perfekt të jeni tësigurt se duket më seksi”.Një tjetër alternativë përfemrat mbetet edhe këpucë-sandalja.

Ky version ështëmë i përshtatshëm për fem-rat, madje i këshillueshëm edhe ngamjekët ortopedikë. Është një lloj takeqë ndihmon në ecje, nuk e lodh shtyl-lën kurrizore, nuk e vret këmbën. Por,çudia më e madhe është se asnjë nga

stilistët nuk e vë në përdorim, sepsethonë që është jashtë mode. Në Shtetete Bashkuara të Amerikës, këpucët mënë modë janë ato të markës “TarynRose”. Një stiliste kjo, e cila në të kalu-arën e saj ka qenë një kirurge ortope-

die, që po revolucionon tregun ekëpucëve femërore. Ideja e fitores sësaj është e thjeshtë, banale: të propo-zojë këpucë të kohës, por sa më të lehtanë përdorim.PERgATiTi AnilA HOxHA

Sandalet

Page 36: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 36

Kanë kaluar nga një brez nëtjetrin, me ndryshime të vazh-dueshme deri tani që kanë ar-

ritur në ditëlindjen e tyre të 61-të.Duket e pabesueshme, por nëse sotgratë mund të veshin në plazh kostu-min aq provokues është meritë e inx-hinierit Louis Reard, i cili prezantoipër herë të parë më 5 korrik 1946, nëParis, revolucionin bikini.

Pse “bikini”? Emri ështëmarrë nga ishulli Bikini, i cili ka for-mën e një unaze, në arqipelagun eishujve Marshall, në të cilin në atëkohë Shtetet e Bashkuara te Amerikëspo bënin teste bërthamore. Inxhinierimendoi se dhe gratë po të vishnin këtëkostum do të kishin “efekte sh-përthyese”

Historia e kostumit femërorzbërthehet pas dhjetëra vitesh moralidhe ndjeje frike. Ishte vetëm shembullii dhënë nga artiste apo modele shumëtë famshme të kohës faktori kryesor qëbëri që hap pas hapi bikini të bëhej dhepjesë e grave të zakonshme.Momenti i provës së rrobave të banjësOse thënë ndryshe dhe momenti i tëvërtetës. Një vit më shumë, ndoshtadhe ndonjë kile më shumë dhe pasqyrae cila nuk kursehet të tregojë cdo difekttë trupit tonë, ende të zbehtë. Një situ-atë aspak e këndshme që të bën t’iambathësh ose të fshihesh. Por mos udëshpëroni, mjafton të zgjidhni kostu-min e duhur dhe mund të shfaqeni menjë pamje shumë tërheqëse dhe të nd-jeheni mjaft mirë më veten.

Hapi i parë që duhet bërëështë të evidentoni zonat e ” rrezik-shme”, ose problematike. Dilni parapasqyrës dhe vendosni vetë se cilatjanë pjesët që ju duhet të ekspozoniapo të mbuloni më shumë. Pasi të kenibërë këtë test, zgjedhja do të jetëshumë më e lehte.

gjoksi është shumë i vogël:- Recipeta në formë trekëndëshi, dhesa më të distancuar trekëndëshat nganjëri- tjetri. Kjo bën që gjoksi juaj, dhepse pak të bier më shumë në sy.-Recipeta me kupa me shumë mbushje,tashmë një mënyrë mjaft e mirë dhemjaft e dashur për të rregulluar format.

gjoksi i madh:- Recipëeta pa mbushje dhe që të mbu-lojnë pjesën më të madhe të gjoksit-Materiali i recipetave të jetë i qën-drueshëm në mënyrë që të mbledhëgjoksin

shumë e dobët :-Vishni mbathje jo slip por në formëkilotash.- Reccipeta të përshtatshme me këtolloj mbathjesh, të kenë formën e njëbusti

shumë e shëndoshë :-Materiale shumë të qëndrueshme qëmbajnë trupin sa më të mbledhur-Zgjidhni një model që mbulon dhemos u mundoni të zgjidhni një masë samë të vogël.Cfarë sugjerojnë stilistët për verën

2009?Këtë verë, moda për detin ka si pro-tagoniste të padiskutueshëm rrobat ebanjos me trup, jo ato të ndara. Kjoështë propozuar nga stilistët për njëlook më të sofistikuar dhe elegant.Rrobat e banjos me trup, të propozuara

për këtë vit, nuk janë sic mund tiimagjinonte ndonjë nga ne. Me prerjetë rëndomta. Janë më prerje sensuale,të hapura anash dhe krejt ndryshe ngaato cfarë jemi mësuar të shohim. Rro-bat e banjos me trup janë hequr përshumë kohë nga përdorimi, por këtëherë bëhet fjalë për kostume shumë el-egante, me gurë dhe aksesorë shumëtërheqës. Modelet që kërkohen mëshumë janë të hapura anash ose më njëtë hapur strategjike në bark. Këto mod-ele, nxjerrin në pah format e trupit. Erëndësishme është të vishen bikini samë të përshtatshme me modën e këtijviti dhe të lihën mënjanë rrobat e ban-jos që ekspozojnë shumë gjoksin dheqë janë jashtë mode.

modelet më të këshillueshme nga stilistët

Për bikinit këtë vit emëruesi i për-bashkët është një rikthim në epokën epin- up, ose vajzat e kopertinave të

viteve ‘60. Prerje elegantedhe sensuale, por jo tëekzagjeruara, plot ngjyraose me motive floreale, tëmbuluara me lara në njëstil perfek hippie. Rikthe-hen stampimet me motivekafshësh bashkë me atofloreale, katrorët e bardhë apo të kuq,lejla, të gjelbra, bezhë. Ju kujtohenkostumet e Ester Ëilliams dhe nxën-seve të saj të notimit? Pikërisht mod-ele të tilla, të sofistikara, por shumëprovokuese janë ato që janë më nëmodë këtë vit.

Pamje perfekte në plazh?Mbi kostumin e plazhit, qoftë ky metrup apo i ndarë në dy pjesë shumëtrendi janë dhe shallet e linosë apo tëpambukut me ngjyra shumë të gjalla.Të cilat mund ti lidhim rreth belit dukedhuruar një pamje shumë sensuale dhemisterioze. Gjithashtu dhe aksesorët e

ndryshëm sic janë kapelet, të kombin-uara me cantën apo me shapkat eplazhit. Byzylykët apo varset të kom-binuara me ngjyrat e rrobave të banjosdhe me materiale sic janë , rruazat,guackat, fildishi, kaucuku etj.Ngjyrat më të kërkuara këtë vit janë…E zeza e kombinuar me të bardhën, ebardha absolute, rroba banjoje medizenje etnike me tone të së kuqes, tëverdhës dhe portokallisë. Të gjithëtonalitetet e të gjelbrës, nga ajoushtarake deri tek ajo që quhet e gjel-bra mollë.

Evolucioni i bikinitKohë më parë, termi monokini ështëpërdorur duke iu referuar banjos së

plazhit topless; ndërsa bikini ka dypjesë, monokini është ndërtuar vetëmnga një pjesë dhe pikërisht vetëm ngapjesa e mbathjeve. Termi monokini upërdor nga Rudi Gernreich.Një tankini është një kostum plazhi icili mbulon gjoksin në një pjesë më tëmadhe nga bikini. Një string bikiniështë një version alternativ i cili mbu-lon gjoksin më pak se bikini.Pjesa e mbathjeve tek rrobat e banjosështë zvogëluar vetëm në vitet ‘70 medaljen e tangave braziliane, tek të cilatpjesa e mbrapshme është aq e vogel samezi duket. Mania e zvogëlimit, filloime pjesën e recipetave për të përfund-uar me pjesën e mbathjeve.

Bikininë

histori

Page 37: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 37Ilindur me 07 korrik 1922 ne Vene-cia Itali nga prindër franceze,shkollimin e parë e mbaroi ne

Venecia ku prindërit punonin ne njërestorant francez ku edhe vete ai nemoshën 13 vjeçare do punonte ne tenjëjtin restorant.

Ne vitin 1945 nis studimetpër arkitekture ne Paris dhe njëkohë-sisht vizatonte dizajnë për fustanenusërie me shume për miqtë dheshoqërinë e afërt, ne vitin 1950 hapkompaninë e tij te pare ne Paris dukepërdorur forma te ndryshmegjeometrike për te sfiduar linjat e fem-rave. Shumë ndryshe nga ç’bëninstilistet e tjerë në atë kohë.

Cardin është i pari stilist qënë 1959 zbuloi se Japonia ishte vendime i përshtatshëm për fitime kolosaletë fushën e modës, ku cilësia më e

veçante nga japonezët ishte edhe stil-imi nga brenda i automjeteve luksoze.Por Cardin nuk është i pari vetëm në

Shqipëri dhe Japoni,nga shërbimetsekrete ruse (KGB)në fund te viteve '60mendohet se Cardinpunoi për muaj meradhw në familjet eudhëheqësve komu-niste për ndryshimine imazhit te tyre teksa dilnin jashtë Ru-sisë dhe donin tëishin në një hap mevendet e tjeraperëndimorë (këtëCardin e ka mohuargjithmonë).Me 1970 Pierre

hap Escape CardinGallery në Paris mefonde nga Champs-Elysees (pallati pres-idencial francez)këto fonde përdore-shin për te ndihmuarstilistet franceze te

zmadhonin fushën e tyre te biznesit.Ne mesin e viteve '70 Cardin ndalonpunën për disa vite nga një sëmundje egjate e cila u mund ne vitin 1981, ponë këtë vit Cardin blen ne një ofertemarramendëse rrjetin e restoranteveMaxim ne France dhe shume shpejt ato

vijojnë te hapen në Londër, New Yorkdhe ne Pekin.

Nga fama e Cardin të fushëne modës ai ftohet në New York dhepranon vendin e Ambasadorit të paqesnë UNESCO të vitin 1991 për 3 vite.Ne vitin 1994 ftohet në jurinë e Miss

Albania nga Zj.Vera Grabocka kukryeson jurinë bashkë me shumë per-sonalitete shqiptare, po ne këtë vit nenëntor hap edhe butikun e pare dhe tevetëm ne Tirane nga një stilist me famebotërore.Tani që vitet kalojnë Cardin po men-don ti japë fund karrierës duke shiturtë gjithë aksionet dhe licencat e tija tënjë kompani mode në Kinë përçmimin 900 milion Euro. (kjo nuk është zyrtare)

Fakt: Cardin akoma firmostë gjithë llogaritë bankare personal-isht dhe ka të punësuar 190000 per-sona në të gjithë botën.Fakt: “unë dua të vdesnjeriu me i pasur të botë”-janë fjalët që Cardin dhënë

në një të përditshme An-gleze, kur u pyet se a men-don të falë pasurinë në vitet

e fundit të jetës.Foto: Cardin me dy modele, shtepia eCardin ne francePërgatiti Enkeleid Omi

Pierre Cardin - I vetmi stilist mefamë botërore që ka hapur

një dyqan ne Tiranë

Nëse dëshironi të rrisni vëllimin etërheqjes tuaj seksuale, kushtojini mëshumë rëndësi buzëvë tuaja. Cdo gruaka përdorur të paktën njëherë buzëkuq.Cdo femër harxhon rreth 453 grambuzëkuq gjatë jetës së saj. Fatmirësishtbuzëkuqi nuk është I dëmshëm përshëndetin e njerëzve.

Dhe cdo grua mund tëeksperimentojë me buzëkuqin, nëmënyrë që ti bëjë buzët e saja të ngja-jnë më bukur. Këtu do të gjeni disakëshilla që mund t’ju ndihmojnë, sipërshembull si të bëni buzëkuqin të zg-jasë më shumë, si të zgjidhni ngjyrëne duhur për buzkuqin tuaj, si të ap-likoni lapsin e buzës, dhe ide të tjerarreth tualetit të buzës.si ti bëni buzët

tëduken më të plota

Në treg egzsitojnë lloje të ndryshmebuzkuqësh: shkëlqyes, mat, kremozdhe të ngrirë. Zgjidhni një që ju shkonmë shumë në varësi të tipit të lëkurëssë buzëve tuaja. Për ato që kanë buzë tëholla është mirë të zgjidhni ngjyra tëndritshme buzkuqi. Ngjyrat më të er-rëta u shkojnë më shumë bukurosheveme buzë të trasha. Shkëlqyesi I bënbuzët tuaja të duken më të mbushura,më me vëllim dhe shkëlqim. Kto llojbuzësh shkëlqejnë, dhe tërheqinvëmëndje. Buzët me shkëlqyes u shko-jnë më shumë moshave të reja. Pra,shumë shkëlqyes nuk I këshillohetmoshave më të mëdha.këshilla për buzkuqin

që të zgjasë më tepërSekreti që të mund të bëni buzkuqin tëzgjasë më tepër është që para tëgjithave të aplikoni një shtresë bazë,pluhur ose pak pudër dhe pastajngjyrën. Pas këtyrë manipulimevebuzkuqi juaj nuk do të ndryshojnëngjyrën ose t’ju errësojë buzët.Gjithashtu është e nevojshme të ap-likoni dy shtresa buzkuq për ngjyrë qëzgjat. Buzkuqët mat normalisht zgjasinmë tëpër se shkëlqyesit.

Aplikimi i lapsitPasi përgatisni buzët, merrni një lapsbuzësh dhe përcaktoni formën ebuzëve. Nëse doni të parandalonirrjedhjen e buzkuqit është shumë Imirë dhe konturimi. Ngjyra e lapsit tëbuzës duhet të jetë I ngjashëm mebuzkuqin; varianti më I mirë do të ishtëe njëjta ngjyrë ose pak fare më I errët.Tani janë disa këshilla si të aplikoni

lapsin e buzëve. Filloni me qëndrën ebuzëve, vizatoni një “V” në harkun ebuzëve tuaja, pas ksaj vizatoni vijëntek cepat e jashtëm. Më pas vijëzonibuzën e poshtme. Nëse dëshironi tibëni buzët tuaja të duken më të trasha,vizojeni pjesën e jashtme gati brëndavijës natyrale së buzës tuaj. Pasi bëhetforma, mbusheni me buzëkuq. Pasi tëmbushni pjesët e brëndshme, aplikonibuzëkuqin në cepa, e cila bëhet mëthjeshtë më gojë të hapur.

Disa këshilla të tjera për përku-jdesje ndaj buzëve dhe tualet të

bukur buzësh• Pëdorni balsam buzëshpërpara se të shkoni në shtrat. buzëttuaja janë të ndjeshme dhe kanënevojë për përkujdesje dhe shplod-hje. buzët shumë të thata ose tëngrëna mund ti ndihmoni duke ap-likuar vaj luledielli mbi to.• mund t’a aplikoni

buzëkuqin me furcë• Përzjeni balsam mebuzëkuq, nëse ju duken buzët tëthata. shumë balsam mund t’a bëjëngjyrën finale më të ndritshme nëmes dhe pjesën tjetër të ngjyrës tëpërqëndruar vetem në periferi tëbuzëve.• shmangni lëpirjen ebuzëve• shkëlqyesi mund të ap-likohet vetëm ose mbi buzëkuq matqë ti bëj buzët tuaja më tëshkëlqyeshme.Mund të eksperimentoni gjithmonëdhe të krijoni pamje të bukura mengjyra të ndryshme buzëkuqësh dhelapsash buzësh, dhe duke përzjerëbuzëkuq dhe shkëlqyes. Teksa eksper-imentoni mos harroni të kujdesenirregullisht për buzët tuaja, sepse nësebuzët tuaja janë të shëndetshme ,atongjajnë më tërheqëse dhe mund të jenëvërtetë “ndezëse”

Përgjithmonë buzë të bukura

Page 38: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 38Welcome to AlbaniaIn the heart of the Mediterranean, on the Adriatic and Ionian

Seas, Albania is fast becoming one of the world's most interesting getaways.

Still relatively unspoiled by globalization, tourists willnotice an inspiring mixture of civilizations and

cultures - making this European country truly unique. Come - discover Albania for yourself!

Explore the heritage of acountry influenced by the

Greeks, Romans,Italians and Turks. (The Bradt Travel

Guide) by Gillian Gloyer

Page 39: The Albanian July 2009

LONDON JULY 2009 39

mrs. Ruth Pennington diedon January 21st, 1970, and webelieve that members of our As-sociation will like to be re-minded of this remarkablelady’s services to the Albanianpeople.

Ruth Pennington (neé lee –Warner) was married duringthe first World War, but herhusband was killed in the warshortly afterwards. in 1925 or1926 she went to Albania in re-sponse to an appeal from Eliza-beth lady Carnarvon, who wasthen attempting to organise atraining unit of English nursesin the hospital at Vlorë (Valona).However, at that time a crisisarose over the flow into Albaniaof many homeless Albanianfamilies from kosovë, the dis-trict which had been part of Al-

bania until the balkan War of1912, but had been allotted toYugoslavia as a result of theConference of 1912-13 whichrecognized independent Alba-nia. The Albanian governmentof the time found this problemnearly impossible to deal with.it arranged to provide therefugees with small tracts ofland of less than five hectaresper family at various points onthe coastal plain; but buildingmaterials were not available.

mrs. Pennington had had theexperience after the 1914-18war of helping derelict, typhus-infested families in Eastern Eu-rope, and she now found herselfoccupied in assisting the Alban-ian refugees. by importuningthe government, she succeededin obtaining rudimentary mate-rials, and a village was created

on swampy ground near lush-një. Another village was estab-lished in the forest of mamuras,on the Durrës – shkodër road,and later a third village nearFier, and a fourth between Te-pelenë and gjirokastër. notonly did these highland refugeeshave no means of sustenance,but they were attacked bymalaria, which at that time wasrife in the swampy plains. Themost important of many prob-lems was to lessen the effects ofthis malarial scourge, and it wasmrs. Pennington’s task to allo-cate quinine, which she did froma small apartment provided forher in the Pasteur institute atDurres, where she was to re-main until the fascist italian oc-cupation of Albania in thespring of 1939.

From these very modest

premises, with the backing ofthe Rockefeller institute and thesupport of her friends midhatbey Frasheri and mehmet beykonica, mrs Pennington accom-plished miracles. The britishminister, sir Robert Hodgson,also provided valuable assis-tance as did british officersserving in the Albanian gen-darmerie, to whom mrs. Pen-nington was a familiar figure ather little house and clinic up thehill beside the old wall of Dur-res. Away from the clinic, mrs.Pennington would move aboutthe country in her small car andmeet heads of families who hadwalked miles to wait for her onthe road. she would distributeto them not only medicines, butalso implements for the cultiva-tion of their small plots of land;and she encouraged the familiesto weave mats and other mate-

rials which could be sold inwestern Europe.

in the fifteen years that shespent in Albania, Ruth Penning-ton did much to establish thehighland refugees as small com-munities in their new surround-ings, and to mitigate theirsufferings. she herself was to-tally unpolitical in outlook, butshe played an important part inthe social development of inde-pendent Albania, and her namewill long be remembered by Al-banians with deep affection,coupled with those of two otherremarkable friends of Albania,Edith Durham and margaretHasluck.February 1970The Executive Committee(written by Dayrell Reed Oak-ley-Hill)

Ruth Pennington

Page 40: The Albanian July 2009

Ne kemi gjithçka çfarë i duhet shtëpisë, zyrës apo lokalit tuaj;karrige, tavolina, dollapë, krvate etj etj, të gjitha të cilësisë së

shkëlqyer. Ju mund të zgjidhni sipas preferencës suaj. Adresa 1: E.U. FURNITURE LTD.

Unit 2, The Cromwell Centre, 24-30 Minerva Road London NW10 6HJ Adresa 2: Unit 2 Inwood business Park Whiton Road Hanslow Tw3 2EB

Tel: 0208 961 8765 Fax: 0208 965 9651E-Mail: [email protected]

Transporti falas kudo që të jeni në Londër