เรื�อนไทยภาคเหน�อ

ในเขตจั�งหวั�ดภาคเหน�อส่�วันหน��งมี�ลั�กษณะภ มี!ปรืะเทศเป$นท��รืาบลั&�มีภ เขา ห&บเขา แลัะท��ดอนบนเท�อกเขาส่ ง มี�ควัามี ส่ งจัากรืะด�บน()าทะเลัต�)งแต� ๑๕๐๐- ๓๐๐๐ เมีตรื น�บต�)งแต�เท�อกเขาด.านตะวั�นตกในเขตจั�งหวั�ดแมี�ฮ่�องส่อนอ.อมีมีาส่�วันเหน�อท��

จั�งหวั�ดเชี�ยงใหมี� เชี�ยงรืาย แลัะด.านตะวั�นออกท��จั�งหวั�ดน�าน ลั�กษณะส่ภาพทางภ มี!ศาส่ตรื2ข.างต.น ท(าให.เก!ดการืต�)งถิ่!�นฐานข�)น ๒ แบบค�อ

๑. ท��ดอนบนดอย หรื�อท!วัเขา เป$นท��อย �ของกลั&�มีชีาต!พ�นธุ์&2ต�างๆ ท(าการืกส่!กรืรืมีแบบไรื�เลั��อนลัอย๒. บนท��รืาบลั&�มีเป$นบ�อเก!ดของวั�ฒนธุ์รืรืมีลั.านนา

การืต�)งถิ่!�นฐานในภาคเหน�อ เรื!�มีต�)งแต�เรื�อนหลั�งเด�ยวัในเน�)อท��ห&บเขาแคบ จันถิ่�งรืะด�บหมี �บ.านแลัะเมี�อง ซึ้�)งการืขนาน “ ” “ ” นามีหมี �บ.านน�)นข�)นอย �ก�บส่ภาพท��ต� )งทางภ มี!ศาส่ตรื2 เชี�น หมี �บ.านท��ข�)นต.นด.วัย ปง ค�อบรื!เวัณท��มี�น()าซึ้�บ ส่�น ค�อบรื!เวัณส่�น

“ ” “ ” เน!นหรื�อมี�ดอน หนอง หมีายถิ่�งบ�งกวั.าง แมี� ค�อท��ต� )งท��มี�ลั(าธุ์ารืไหลัผ่�าน ด�งน�)นชี��อเด!มีของหมี �บ.านจั�งเป$นการืบอกลั�กษณะการืต�)งถิ่!�นฐานแต�แรืกเรื!�มี

จัากส่ภาพการืต�)งถิ่!�นฐานของชี&มีชีนภาคเหน�อ ท(าให.เก!ดเรื�อนปรืะเภทต�างๆ ข�)นตามีส่ภาพการืใชี.งาน ซึ้��งส่ามีารืถิ่แบ�ง เรื�อนพ�กอาศ�ยออกเป$นปรืะเภทใหญ่�ๆ ด�งน�)

๑. เรื�อนชีนบท หรื�อเรื�อนเครื��องผ่ ก เรื�อนปรืะเภทน�)หาด ได.ท��วัไปตามีชีนบทแลัะหมี �บ.านต�างๆ เรื�อนชีน!ดน�)โครืงส่รื.าง ของหลั�งคา ตง พ�)น ใชี.ไมี.ไผ่� ส่�วันคานแลัะเส่าน!ยมีใชี.ไมี.เน�)อแข=ง ฝาเป$นฝาไมี.ไผ่�ส่าน หลั�งคามี&งแฝกหรื�อใบตองต�ง น!ยมีใชี.

ตอกแลัะหวัายเป$นต�วัย�ดส่�วันต�างๆ เรื�อนเข.าด.วัยก�นด.วัยวั!ธุ์�ผ่ กมี�ด เรื�อนชีนบทเป$นเรื�อนขนาดเลั=กถิ่�อวั�าเป$นเรื�อนแบบด�)งเด!มี เพรืาะวั!ธุ์�การืก�อส่รื.างเป$นวั!ธุ์�การืท��เก�าแก�ท��ส่&ดอย�างหน��ง ซึ้��งในป?จัจั&บ�นชีาวับ.านท��มี�รืายได.น.อย ย�งน!ยมีปลั กส่รื.างเรื�อนเครื��อง

ผ่ กน�)ท� )งในต�วัเมี�องแลัะชีนบท๒. เรื�อนกาแลั เป$นเรื�อนพ�กอาศ�ยของผ่ .มี�อ�นจัะก!น ผ่ .น(าชี&มีชีนหรื�อบ&คคลัชี�)นส่ งในส่�งคมี ต�)งแต�รืะด�บชีนบทจันถิ่�ง รืะด�บเมี�อง เรื�อนปรืะเภทน�)เป$นเรื�อนท��ส่รื.างด.วัยไมี.เน�)อแข=ง หรื�อไมี.จัรื!งท�)งหมีด เรื�ยกตามีลั�กษณะของไมี.ป@านลัมี หลั�งคาส่�วัน

” ”ปลัายยอดท��ไขวั.ก�น ซึ้��งชีาวัเหน�อเรื�ยกส่�วันท��ไขวั.ก�นน�)วั�า กาแลั “ ” ส่(าหรื�บค(าวั�า เรื�อนกาแลั เป$นชี��อท��น�กวั!ชีาการืทาง “ส่ถิ่าป?ตยกรืรืมีบ�ญ่ญ่�ต!ไวั. เพ��อแยกควัามีแตกต�างรืะหวั�างเรื�อนไมี.จัรื!งแบบท�� ๓ หากแต�ชีาวัลั.านนาในป?จัจั&บ�นเรื�ยกวั�า เฮ่�อนบ�า

” เก�า ( เฮ่�อนค�อเรื�ยน บ�าเก�าค�อโบรืาณ) เพรืาะเป$นเรื�อนทรืงโบรืาณของลั.านนาน��นเอง ลั�กษณะพ!เศษของเรื�อนกาแลัอย �ท�� ยอดจั��วัปรืะด�บกาแลัเป$นไมี.ส่ลั�กอย�างงดงามี ใชี.วั�ส่ด&ก�อส่รื.างค&ณภาพด� ฝAมี�อชี�างปรืะณ�ต แต�มี�แบบแผ่นค�อนข.างตายต�วั ส่�วัน

ใหญ่�เป$นเรื�อนแฝด มี�ขนาดต�)งแต�หน��งห.องนอนข�)นไป โดยท��วัไปเรื�อนปรืะเภทน�)จัะมี�แผ่นผ่�ง ๒ แบบใหญ่� ๆ ค�อ แบบท�� ๑ เอา บ�นไดข�)นตรืงต!ดชีานนอกโดด ๆ แบบท�� ๒ เอาบ�นไดอ!งชี!ดแนบฝาใต.ชีายคาคลั&มี ท�)งส่องแบบน�)จัะใชี.รื.านน()าต�)งเป$นหน�วัยโด ๆ

มี�โครืงส่รื.างของต�วัเอง ไมี�น!ยมีต�ฝ@าเพดาน ป?จัจั&บ�นหาเรื�อนกาแลัด ได.ยาก เพรืาะมี�หลังเหลั�อให.เห=นเพ�ยงไมี�ก��หลั�ง อย�างไรื ก=ตามี เรื�อนชีน!ดน�)เป$นเรื�อนท��แส่ดงถิ่�งวั!วั�ฒนาการืของกรืะบวันการืก�อส่รื.างบ.านพ�กอาศ�ยของชีาวัลั.านนาท��ถิ่�งจั&ดส่ งส่&ดก�อน

ได.รื�บอ!ทธุ์!พลัจัากต�างถิ่!�น ตลัอดจันเป$นเรื�อนท��แส่ดงถิ่�งเอกลั�กษณ2ของชีาวัลั.านนาอย�างชี�ดเจัน ท�)งการืวัางผ่�งพ�)นท�� การืจั�ด ห.องต�าง ๆ ภายในต�วัเรื�อน ตลัอดจันรื ปทรืง ลั.วันส่ะท.อนถิ่�งแบบแผ่นการืด(าเน!นชี�วั!ตตามีรืะเบ�ยบปรืะเพณ�ของลั.านนาท�)งส่!)น๓. เรื�อนไมี. เป$นเรื�อนพ�)นเมี�องของลั.านนาอ�กรื ปแบบหน��งท�เก!ดข�)นภายหลั�งเรื�อนกาแลั รื ปแบบหรื�อลั�กษณะทาง

กายภาพของเรื�อนปรืะเภทน�) เก!ดจัากการืผ่ส่มีผ่ส่านทางวั�ฒนธุ์รืรืมีการืปลั กส่รื.างแบบด�)งเด!มีก�บวั�ฒนธุ์รืรืมีท��ชีาวับลั.านนาได. รื�บจัากภายนอก ซึ้��งชี�างลั.านนาได.รื�บรืะบบวั!ธุ์�การืปลั กส่รื.างแลัะค�าน!ยมีจัากภาคกลัางในส่มี�ยรื�ชีกาลัท�� ๕ เป$นต.นมีา เรื�อน

ปรืะเภทน�) รื ปทรืงภายนอกของเรื�อนจัะผ่�นแปรืไปตามีส่มี�ยน!ยมี โดยเฉพาะลั�กษณะฝา รืะเบ�ยบการืเจัาะชี�องปรืะต หน.าต�าง การื ข�)นทรืงหลั�งคาท��มี�รืะนาบซึ้�บซึ้.อน เป$นการืแส่ดงถิ่�งอ�จัฉรื!ยภาพของชี�างพ�)นเมี�องท��รื .จั�กปรืะส่านปรืะส่านปรืะโยชีน2จัากควัามีรื .

ก�บเทคน!ควั!ทยาการืชี�างท��ได.รื�บมีาจัากต�างถิ่!�นได.อย�างกลัมีกลั�นเรื�อนไมี.บางหลั�งมี�การืน(าเอารืะเบ�ยบวั!ธุ์�การืตกแต�งลัายฉลั&ไมี.มีาตกแต�งทรืงจั��วัหลั�งคาแลัะเชี!งชีายตามีแบบอ!ทธุ์!พลัชี�างไทย

“ ” ภาคกลัางรื�บมีาจัากตะวั�นตก ชีาวัลั.านนาเรื�ยกเรื�อนปรืะเภทปรืะด�บลัายฉลั&ไมี.น�)วั�า เรื�อนทรืงส่ะลัะไน ซึ้��งเป$นค(าท��ย�งหาควัามีหมีายท��ชี�ดเจันไมี�ได. แต�ก�อนท��ส่ถิ่าปน!กซึ้��งได.รื�บการืศ�กษาแนวัทางแบบตะวั�นตกจัะเข.ามีามี�บทบาทในการืเปลั��ยนรื ปแบบเรื�อน

“ ” พ�กอาศ�ยให.ท�นส่มี�ยมีากข�)นน�)น ชีาวัลั.านนาเองเรื�ยกเรื�อนชีน!ดน�)วั�า เฮ่�อนส่มี�ยกCาง (เรื�อนส่มี�ยกลัาง) หมีายถิ่�งเรื�อนพ�)น

1

“ ” เมี�องท��อย �ในชี�วังส่มี�ยรืะหวั�าง เฮ่�อนบ�าเก�า (เรื�อนโบรืาณ) “ ” ก�บเรื�อนแบบส่ากลัย&คใหมี�ท��ชีาวับ.านเรื�ยกวั�า เฮ่�อนส่มี�ย (เรื�อนส่มี�ยใหมี�)

“ ” ภายในบรื!เวัณบ.านของเรื�อนลั.านนาแต�ลัะหลั�งจัะมี�เน�)อท��วั�างเป$นบ.านด!นกวั.าง ภาษาพ�)นเมี�องเรื�ยกวั�า ข�วังบ.าน เป$น ลัานอเนกปรืะส่งค2ท��เชี��อมีทางเด!นเข.าส่ �ต�วับ.าน แลัะเชี��อมีต�อมีาย�งทางเด!นส่ �ลัานด!นข.างเค�ยงใชี.เป$นท��เลั�นของเด=ก ๆ แลัะตาก

พ�ชีผ่ลัทางการืเกษตรื “ ” ลัานด!นน�)เมี��อถิ่�งครืาวัเซึ้�นส่รืวังผ่�บรืรืพบ&รื&ษของกลั&�มีชีนท��น�บถิ่�อ ผ่�มีดผ่�เมี=ง จัะใชี.เป$นบรื!เวัณปลั ก “ ” “ ” ปะรื(า หรื�อ ผ่ามี ในภาษาเหน�อ เพ��อท(าพ!ธุ์�ฟ้@อนผ่� หากบ.านไหนท��มี�ลั กชีายบวัชีพรืะหรื�อบวัชีเณรืก=จัะส่รื.าง ห.างซึ้อ (เวัท�

ยกพ�)นส่ งปรืะมีาณเมีตรืกวั�า ๆ) “ ” ไวั.ตรืงบรื!เวัณลัานด!นท��รื �มีรื��น เพ��อให. ชี�างซึ้อ (กลั&�มีน�กข�บลั(าน(าแบบหมีอลั(า) ข�)นไปข�บ “ ” ลั(าน(ากลั�อมีขวั�ญ่ ลั กแก.วั (นาค) “ ” แลัะเมี��อถิ่�งครืาวัท��คนในครือบครื�วัเส่�ยชี�วั!ตลังก=จัะใชี.ลัานด!นน�)เป$นบรื!เวัณต�)ง ปรืะส่าท

(บ&ษบกพ�)นบ.านท(าด.วัยไมี.แลัะกรืะดาษ) เพ��อต�)งศพแลัะชี�กลัากไปส่ �ปEาชี.า ( “ ”ท��ภาษาพ�)นเมี�องเรื�ยกวั�า ปEาเฮ่�วั ) ลัานด!นน�) เจั.าของบ.านจัะต.องเก=บกวัาดใบไมี.แห.งแลัะขยะให.เรื�ยบรื.อย หากบ.านใดปลั�อยส่กปรืกจัะถิ่ กต(าหน!จัากเพ��อนบ.านวั�าเป$นคน

เก�ยจัครื.าน บรื!เวัณรื!มีลัานด!นน!ยมีปลั กไมี.ย�นต.นขนาดใหญ่�รืายลั.อมีไวั. ส่�วันมีากเป$นไมี.ผ่ลัส่(าหรื�บรื�บปรืะทานแลัะให.รื�มีเงาแก� ลัาน นอกจัากน�)ตามีคาคบไมี. ชีาวับ.านย�งน!ยมีน(ากลั.วัยไมี.ปEามีาปลั กปรืะด�บเพ��อควัามีส่ายงามี โดยท��วัไปลัานด!นจัะอย �ส่�วันหน.า

ของบรื!เวัณบ.านชี!ดก�บถิ่นน ต�วับ.านจัะปลั กรื�นเข.ามีาทางข.างหลั�งของลัานด!น ลัานหน.าบ.านน�)จัะน!ยมีปลั กไมี.ย�นต.นท��มี�ดอก ส่�วันบรื!เวัณหลั�งบ.านส่วันผ่ลัไมี.ย�นต.น รืวัมีถิ่�งพ�ชีส่วันครื�วัแลัะพ�ชีคลั&มีต.น ส่(าหรื�บการืแบ�งอาณาเขตของแต�ลัะบ.านใชี.วั!ธุ์�ลั.อมี

รื�)วัด.วัยไมี.ไผ่�ส่านข�ดก�นเป$นตาโปรื�ง มี�การืเปFดชี�องทะลั&ส่ �บรื!เวัณบ.านข.างเค�ยงต�อเน��องก�น โดยรื�)วัท��ก� )นอาณาเขตบ.านแบ�งออก เป$น ๓ ชีน!ด ค�อ

๑. รื�)วัส่ลัาบ เป$นรื�)วัไมี.ไผ่�ชีน!ดท��แข=งแรืงท��ส่&ด มี�ลั�กษณะเป$นรื�)วัไมี.ไผ่�ข�ดแลัะตามีแนวัต�งข�ดชี!ดก�น แน�น น!ยมีใชี.เป$นรื�)วัหน.าบ.านชี!ดถิ่นน

๒. รื�)วัตาแส่ง เป$นรื�)วัไมี.ไผ่�ข�ดก�นเป$นตารื ปตารืางส่��เหลั��ยมีโปรื�งๆ ส่�วันใหญ่�ใชี.เป$นรื�)วัข.างแลัะรื�)วัหลั�งบ.าน

๓. รื�)วัต�)งปEอง เป$นรื�)วัโปรื�งใชี.ไมี.รืวักลั(าเลั=ก ๆ มีาวัางส่อดก�บเส่ารื�)วัไมี.เน�)อแข=งในแนวันอน ห�าง ก�นรืาวัค�บกวั�า ๆ รื�)วัชีน!ดน�)เป$นรื�)วัชี��วัครืาวัเพ��อรือเปลั��ยนรื�)วัตาแส่งหรื�อรื�)วัส่ลัาบในครืาวัต�อไป

ตามีขอบรื�)วัน!ยมีปลั กไมี.พ& �มีไมี.ดอก แลัะไมี.เลั�)อยท��เป$นพ�ชีก�นได.เชี�น บวับ ต(าลั�ง ถิ่��วัพ มีะรืะพ�)นเมี�อง ฯลัฯ มี�กรืะถิ่!นแลัะ ชีะอมีปลั กแซึ้มีเป$นรืะยะ ส่�วันรื�)วัข.างบ.านน!ยมีปลั กไผ่�เลั�)ยงแลัะไผ่�รืวักเป$นแนวัก�)นอาณาเขตภายในบรื!เวัณบ.านจัะปรืะกอบด.วัย

“ ” ต�วัเรื�อน ย&.งข.าวั บ�อน()า ครืกต(าข.าวั แลัะห.องอาบน()าท��ชีาวัเหน�อเรื�ยกวั�า ตHอมีอาบน()า ใกลั.ก�บบ�อน()าท.ายบ.านจัะเป$นอาหารืของ “ ”วั�วัควัาย บรื!เวัณคอกวั�วัควัายน�)ภาษาพ�)นเมี�องเรื�ยกวั�า แลั�งวั�วัควัาย ส่(าหรื�บบ.านในย�านเขตเมี�องจัะไมี�มี�แลั�งวั�วัควัาย เพรืาะ

ไมี�ได.ท(านาตรืงบรื!เวัณรื�)วับ.าน ใกลั.ปรืะต เข.าบ.านจัะส่รื.างเป$นเรื�อนหรื�อชี�)นเลั=ก ๆ ส่(าหรื�บวัางหมี.อน()าพรื.อมีท�)งกรืะบวัย เพ��อให.ผ่ . “ ”ส่�ญ่จัรืไปมีาได.ต�กด��มี ถิ่�อเป$นการืส่รื.างบ&ญ่ก&ศลั ซึ้��งภาษาเหน�อเรื�ยกวั�า ตานน()า ส่�วันบรื!เวัณท��ด!นด.านห�วันอนจัะต�)งศาลัผ่�” ” “ ” บรืรืพบ&รื&ษไวั.เรื�ยกวั�า หอผ่�ป Eย�า ซึ้��งจัะมี�เฉพาะบางบ.านเท�าน�)น บรื!เวัณท.ายบ.านเป$นส่วันครื�วัหรื�อ ส่วันฮ่�) มี�การืก�)นรื�)วัไมี.ไผ่� ส่านเพ��อป@องก�นเป$ด ไก� ส่&น�ข เข.าไปท(าลัายพ�ชีผ่ลั บรื!เวัณรือบ ๆ บ�อน()าจัะปลั กไมี.พ& �มีไมี.ดอก แลัะพ�ชีคลั&มีด!นท��ใชี.ปรื&งอาหารื

ส่�วันใหญ่�เป$นผ่�กท��ใชี.รื �บปรืะทานก�บลัาบ เชี�น ชีะพลั ส่ะรืะแหน� ผ่�กไผ่� ฯลัฯ ซึ้��งนอกจัากเป$นการืปรืะด�บบรื!เวัณให.ส่วัยงามีแลัะใชี. บรื!โภคแลั.วัย�งใชี.เป$นส่�วันบ�งส่ายตาในขณะอาบน()า โดยมี�การืท(ารื�องน()าจัากท��อาบน()าให.ไหลัเข.าส่ �บรื!เวัณส่วันครื�วั นอกจัากน�)น

ตามีบรื!เวัณขอบบ�อย�งปลั กข�า ไพลั กรืะชีาย ขมี!)น ส่ลั�บไวั.บรื!โภคแลัะด ดซึ้�บน()าท!)งจัากบรื!เวัณอาบน()า ท(าให.ส่ภาพแวัดลั.อมีไมี� เก!ดการืเน�าเส่�ย อ�กท�)งมี�การืปลั กไมี.ผ่ลัย�นต.นบรื!เวัณบ�อน()าบ�งแส่งแดดส่�องเพ��อรื�กษาน()าในบ�อให.เย=นอ�กด.วัย

เรื�อนลั.านนาไทยท�)ง ๓ ปรืะเภทท��กลั�าวัข.างต.น ไมี�วั�าจัะมี�ขนาดใดก=ตามี จัะมี�ลั�กษณะท��วั ๆ ไปอ�นเป$นเอกลั�กษณ2ของ เรื�อนลั.านนา โดยมี�ส่�วันปรืะกอบท��ส่(าค�ญ่ต�าง ๆ ด�งต�อไปน�)

๑. บ�นไดแลัะเส่าแหลั�งหมีา เรื�อนลั.านนาไทยท�)ง ๓ ปรืะเภท ต�วับ�นไดเรื�อนจัะหลับอย �ใต.ชีายคาบ.านซึ้.ายมี�อเส่มีอ จั�งต.องมี�เส่าลัอยรื�บโครืงส่รื.างหลั�งคาด.าน

บนต�)งลัอยอย � แต�โดยท��วัไปเรื�อนไมี.มี�กจัะย��นโครืงส่รื.างออกมีาอ�กส่�วันหน��งโดยท(าเป$นชีายคลั&มีบ�นไดหรื�อเป$นโครืงส่รื.าง ลัอยต�วั ส่�วันเรื�อนแฝดแรืะเภทมี�ชีานเปFดหน.าเรื�อน ไมี.หลับบ�นไดเข.าชีายคา แต�จัะวัางบ�นไดชีนชีานโลั�งหน.าเรื�อนอย�างเปFดเผ่ย

” ” เส่าลัอยโดด ๆ ต.นเด�ยวัท��ใชี.รื �บชีายคาทางเข.าน�)เรื�ยกวั�า เส่าแหลั�งหมีา ซึ้��งมีาจัากการืท��ชีาวัเหน�อน(าหมีามีาผ่ กไวั.ท��เส่าน�)น� �นเอง

๒. เต!Iน จัากบ�นไดข�)นไปมี�กมี�ชีานบ�นได ซึ้��งเป$นบรื!เวัณท��จัะเป$นส่�วันเชี��อมีพ�)นท��ต�าง ๆ ของเรื�อน ถิ่�ดจัากชีานจัะเป$นบรื!เวัณห.องโถิ่งเปFด

โลั�ง ยกส่ งจัากรืะด�บชีานปรืะมีาณ ๑- ๒ ค�บ เป$นส่�วันท��อย �ใต.ชีายคา มี�เน�)อท�� ๒ ห.องเส่า บรื!เวัณน�)เป$นบรื!เวัณอเนกปรืะส่งค2 “ ”ภาษาพ�)นเมี�องเรื�ยกวั�า เต!Iน เต!Iนจัะใชี.เป$นท�)งท��น� �งเลั�น รื�บแขก รื�บปรืะทานอาหารื ท(าบ&ฯเลั�)ยงพรืะในงานมีงคลั ใชี.ปรืะกอบ

2

พ!ธุ์�กรืรืมีในงานศพ หรื�อในกรืณ�ท��บ.านน�)มี�ลั กส่าวั เวัลัาค(�าค�นพวักหน&�มี ๆ ก=จัะมีาแอ�วัส่าวัท��เต!Iนน�) หรื�อในกรืณ2เรื�อนท��มี�ห.อง นอนเด�ยวั จัะใชี.เต!Iนเป$นท��นอนของลั กชีาย ส่�วันลั กส่าวัจัะนอนก�บพ�อแมี� แต�ถิ่.าเป$นเรื�อนขนาดเลั=กหรื�อเรื�อนไมี.มี�กจัะต�)งรื.านน()า

ในบรื!เวัณเต!Iนน�)ด.วัย โดยท��วัไปบรื!เวัณเต!Iนของแต�ลัะบ.านจัะเป$นเน�)อท��โลั�งไมี�มี�การืน(าของต�าง ๆ มีาเก=บไวั.ในบรื!เวัณน�) แต�จัะ ส่รื.างท��เก=บของท��ไมี�ค�อยได.ใชี.ในชี�วั!ตปรืะจั(าวั�น เชี�น ข�นโตก หมี.อ กรืะบ&ง ตะกรื.า ฯลัฯ ไวั.บนเพดานโปรื�งใต.หลั�งคาเต!Iน โดยน(า

ไมี.ไผ่�มีาท(าเป$นตะแกรืงโปรื�ง ลัายตารืางส่��เหลั��ยมีย�ดแขวันก�บข��นจั�นท�นปลัะแปห�วัเส่าของเรื�อน เพดานตะแกรืงโปรื�งน�)ภาษา “ ”พ�)นเมี�องเรื�ยกวั�า ควั��น ทางตะวั�นออกของเต!Iนจัะเป$นห!)งพรืะ บนห!)งพรืะนอกจัากวัางพรืะพ&ทธุ์รื ปแลั.วั ย�งมี�ตะกรื&ด ย�นต2 แลัะ

ส่มี&ดข�อยท��เข�ยนวัรืรืณกรืรืมีของชีาดก รืวัมีถิ่�งต(ารืาฤกษ2ยามีทางโหรืาศาส่ตรื2 ต(ารืายา รืวัมีอย �ด.วัย นอกจัากน�) ในส่มี�ยก�อน บรื!เวัณฝาห.องนอนชี!ดก�บห!)งพรืะ จัะมี�ภาพเข�ยนรื ปพรืะธุ์าต&เจัด�ย2ส่(าค�ญ่ พรื.อมีก�บภาพปAเก!ดของเจั.าบ.านแขวันไวั.ภาษาเหน�อ

“ ” เรื�ยกวั�า รื ปต�วัเปF) ง ซึ้��งเป$นควัามีเชี��อของชีาวัเหน�อท��ถิ่�อวั�าคนท��เก!ดปAต�างๆ จัะต.องไหวั.พรืะธุ์าต&ปรืะจั(าปAเก!ดของต�วัเองเพ��อควัามีเป$นส่!รื!มีงคลั

๓. รื.านน()า จัากชีานโลั�งหน.าบ.านหรื�อชีานใต.หลั�งคาตรืงรื!มีขอบชีานด.านใดด.านหน��ง จัะมี�ห!)งส่(าหรื�บวัางหมี.อน()าด��มี พรื.อมีท��แขวันกรืะบวัย

ห!)งน()า ส่ งจัากพ�)นชีานปรืะมีาณ ๘๐- ๑๐๐ เซึ้นต!เมีตรื หากห!)งน()าอย �ท��ชีานโลั�งแจั.งเจั.าของบ.านจัะท(าหลั�งคาคลั&มีลั�กษณะคลั.าย ” ” เรื�อนเลั=ก ๆ เพ��อไมี�ให.แส่งแดดส่�องลังท��หมี.อน()า เป$นการืรื�กษาควัามีเย=นของน()าด��มี ห!)งน()าน�)เรื�ยกวั�า รื.านน()า หรื�อภาษาเหน�อ

“ ”วั�า ฮ่.านน()า รื.านน()าของเรื�อนลั.านนาถิ่�อวั�าเป$นเอกลั�กษณ2ทางวั�ฒนธุ์รืรืมีด.านการือย �อาศ�ยของชีาวัลั.านนาโดยเฉพาะ

๔. ห.องนอน ถิ่�ดจัากเต!Iนจัะเป$นห.องนอนซึ้��งเป$นห.องท��มี�ฝาปFดลั.อมีท�)ง ๔ ด.านมี�ปรืะต ทางเข.า เหน�อชี�องน�)มี�ไมี.แกะส่ลั�กลัวัดลัายส่วัยงามี เป$น

“ ”แผ่�นไมี.ท��ชีาวัลั.านนาเชี��อวั�าเป$นแผ่�นไมี.ศ�กด!Mส่!ทธุ์!M ต!ดไวั.เพ��อป@องก�นส่!�งเลัวัรื.ายต�าง ๆ ท��จัะผ่�านเข.าส่ �ห.องนอนเรื�ยกวั�า ห(ายน “ ” ตรืงกรือบปรืะต ลั�างมี�แผ่�นธุ์รืณ�ปรืะต ส่ งกวั�าขอบปรืะต ปกต! เรื�ยกวั�า ข�มีปรืะต ท(าหน.าท��เป$นกรือบชี�องปรืะต แลัะเป$นเส่.นก�)น

อาณาเขตรืะหวั�างห.องนอนก�บเต!�น ส่(าหรื�บห.องนอน ชีาวัลั.านนาถิ่�ออย�างเครื�งครื�ดวั�า เป$นบรื!เวัณเฉพาะของส่มีาชี!กภายใน “ ” ครือบครื�วั บ&คคลัภายนอกหรื�อแขกห.ามีเข.าเด=ดขาด หากก.าวัเลัยขมีปรืะต เข.ามีาเพ�ยงเลั=กน.อยก=ถิ่�อวั�าเป$นการื ผ่!ดผ่� ค�อ

กรืะท(าผ่!ดต�อผ่�บรืรืพบ&รื&ษจัะต.องปรื�บโทษ พรื.อมีท�)งท(าพ!ธุ์�ขอขมีา ห.องนอนท��อย �ถิ่�ดจัากบรื!เวัณเต!Iนเป$นห.องขนาดใหญ่� เมี��อ เท�ยบบรื!เวัณอ��นของเรื�อน ก!นเน�)อท�� ๓ ห.องเส่า โดยเฉพาะเรื�อนกาแลัแลัะเรื�อนไมี.ส่�วันเรื�อนชีนบทจัะก!นเน�)อท�� ๒ ห.องเส่า ท�)งน�)

ขนาดห.องจัะข�)นอย �ก�บขนาดของเรื�อนแต�จัะหลั�งวั�าใชี.ชี��อแลัะคานยาวัก��ศอก ห.องนอนในเรื�อนลั.านนาจัะเป$นห.องโลั�ง ๆ ส่มีาชี!ก ของครือบครื�วัจัะนอนรืวัมีก�นในห.องน�)การืนอนจัะแบ�งเน�)อท��ตามีห.องเส่า ห.องเส่าชี�วังในส่&ดเป$นบรื!เวัณท��นอนห�วัหน.า

ครือบครื�วัแลัะภรืรืยา ถิ่�ดมีาเป$นบรื!เวัณหลั�บนอนของลั ก ๆ หากลั&กคนใดแต�งงานไปก=จัะเลั��อนมีานอนในห.องเส่าถิ่�ดไป การื แยกกลั&�มีนอนอาศ�ยการืป เส่��อป ท��นอน การืกางมี&.งของแต�ลัะกลั&�มี แลัะใชี.ผ่.ามี�านแบ�งก�)นบรื!เวัณนอนของแต�ลัะกลั&�มีให.มี!ดชี!ด

“ ” มี�านก�)นน�)เรื�ยกวั�า ผ่.าก�)ง เวัลัานอนส่มีาชี!กท&กคนจัะห�นห�วัไปทางท!ศตะวั�นออกห.องนอนซึ้�กตะวั�นออกท�)งหมีดใชี.เป@นบรื!เวัณ นอน ส่�วันซึ้�กตะวั�นตกบรื!เวัณปลัายต�นนอนจัะใชี.เป$นบรื!เวัณเก=บของต�าง ๆ ของส่มีาชี!กในครื�วัเรื�อน ในการืแบ�งซึ้�กส่�วันท��นอน

ก�บท��เก=บของจัะแบ�งโดยไมี.หนาขนาดกวั.างปรืะมีาณ ๗- ๘ น!)วั วัางผ่�ากลัางต�วัเรื�อนยาวัตลัอดควัามียาวัของเรื�อนรืะด�บเส่มีอ “ ” พ�)นเรื�ยกวั�า แป@นต.อง ซึ้��งท(าหน.าท��ป@องก�นการืส่��นส่ะเท�อนของพ�)น เวัลัาเด!นบรื!เวัณซึ้�กปลัายเท.า เพ��อไมี�ให.รืบกวันผ่ .ท��ก(าลั�ง

นอนอย � ส่(าหรื�บปรืะต เข.าห.องนอนจัะมี� ๒ ปรืะต& ค�อ ปรืะต เข.าจัากเต!Iน แลัะปรืะต ข.างซึ้��งอย �ท��ฝาด.านปลัายเท.าของเรื�อนนอน อย �ชี�วังห.องเส่าท��ชี!ดก�บเต!Iนเป$นปรืะต เปFดจัากส่�วันนอนไปส่ �ครื�วั

๕. ห.องครื�วั บรื!เวัณห.องครื�วัจัะอย �ทางท!ศตะวั�นตกของห.องนอนเส่มีอ เรื�อนครื�วัท��แยกออกไปอ�กหลั�งหน��งจัะมี�เฉพาะเรื�อนกาแลัแลัะเรื�อน

ไมี.จัรื!งเท�าน�)น โดยจัะวัางขนานก�บเรื�อนใหญ่�หรื�อเรื�อนนอน มี�ชี�องทางเด!นแยกเรื�อนครื�วัออกจัากเรื�อนนอน ชีายคาของเรื�อน “ ” นอนก�บเรื�อนครื�วัจัะมีาจัรืดก�นเหน�อชี�องทางเด!นเรื�ยกวั�า ฮ่�อมีรื!น โดยจัะมี�รืางน()าส่(าหรื�บรืองรื�บน()าฝนจัากหลั�งคา แต�เด!มี

รืางน()าจัะเป$นซึ้&งไมี.ขนาดใหญ่�มี�ควัามียาวัเท�าก�บต�วัเรื�อน มีาในชี�)นหลั�งจั�งใชี.ไมี.กรืะดานปรืะกบก�นเป$นรืางน()าแทน ส่(าหรื�บเรื�อน ไมี.จัรื!งตรืงกลัางยอดส่�นหลั�งคาจัะมี�หลั�งคาขนาดเลั=กซึ้.อนอย � เพ��อให.มี�ชี�องรืะหวั�างหลั�งคา ส่(าหรื�บรืะบายควั�นไฟ้จัากเตาขณะ

ห&งต.มีอาหารื ส่�วันด.านหลั�งของเรื�อนครื�วัจั�ดให.มี�ชีานเลั=ก ๆ วัางหมี.อน()าขนาดใหญ่�หลัายใบ เป$นน()าส่(าหรื�บใชี.ลั.างถิ่.วัยลั.างชีามี “ ” ชีาวัลั.านนาเชี��อวั�า ผ่�บรืรืพบ&รื&ษมี�ส่�วันดลับ�นดาลัควัามีส่&ขส่วั�ส่ด�ให.แก�ลั กหลัาน หากลั กหลัานไมี�ปฏิ!บ�ต!ตามี ฮ่�ตฮ่อย

(จัารื�ต) “ ” ท��บรืรืพบ&รื&ษวัางไวั.ย�อมีเก!ดควัามีวั!บ�ต! ซึ้��งถิ่�อวั�าเป$นการื ผ่!ดผ่� การืบ�นถิ่�อผ่�ด�งกลั�าวัน�)มี�บทบาทส่(าค�ญ่ต�อการืแบ�งเน�)อท��ภายในเรื�อนพ�กอาศ�ยอย�างชี�ดเจันกลั�าวัค�อ “ ” ผ่�ป Eย�า เป$นผ่�บรืรืพบ&รื&ษของแต�ลัะตรืะก ลั ชีาวัลั.านนาเชี��อวั�าส่!งส่ถิ่!ตอย �

“ ” ภายในบ.านเรื�อน บางครื�)งก=เรื�ยกวั�า ผ่�เรื�อน ผ่�ป Eย�าน�)จัะค&.มีครืองเครื�อญ่าต!ในกลั&�มีตรืะก ลัเด�ยวัก�นเท�าน�)น กลั&�มีตรืะก ลัท��มี�ผ่� “ ” “ ” ป Eย�าเด�ยวัก�นเรื�ยกวั�า ถิ่�อผ่�เด�ยวัก�น ท��ส่!งส่ถิ่!ตของผ่�ป Eย�าอย �ท��ศาลั หรื�อ หอผ่� ต�)งอย �ในท��ด!นด.านห�วันอนในหอผ่� วัาง

เครื��องบ ชีาอ�นได.แก� ข�น ดอกไมี. ธุ์ ปเท�ยน เชี��ยนหมีาก น()าต.น (คนโทน()า) “ ” บ.านท��มี�หอผ่�เรื�ยกวั�า บ.านเกHาผ่� เป$นบ.านของหญ่!ง ในตรืะก ลัท��อาวั&โส่ท��ส่&ด เมี��อคนในตรืะก ลัแยกออกไปต�)งเรื�อนเป$นครือบครื�วัใหมี�ก=จัะแบ�งเอาผ่�ไป ด.วัยการืแบ�งเอาดอกไมี.บ ชีาผ่�

ท��หอผ่�ไปไวั.ท��บ.านเรื�อนตนโดยไปวัางไวั.ด.านห�วันอนใกลั.ก�บเส่ามีงคลั ผ่ .ท��แยกผ่�เรื�อนไปอย �บ.านอ��นนอกจัากบ.านเกHาผ่�จัะต.อง

3

เป$นผ่ .หญ่!ง เพรืาะถิ่�อเป$นการืส่�บทอดทางฝEายหญ่!งเท�าน�)น ฉะน�)น ภายในห.องนอนตามีคต!ลั.านนาถิ่�อวั�าเป$นท��ส่!งส่ถิ่!ตของผ่� ป Eย�าด.วัย แลัะถิ่�อเป$นบรื!เวัณเฉพาะของกลั&�มีเครื�อยาต!ท��ถิ่�อผ่�เด�ยวัก�นกลั�าวัค�อเป$นบรื!เวัณหวังห.ามีส่(าหรื�บบ&คคลัภายนอก

ตรืะก ลัท��ไมี�ใชี�ผ่�เด�ยวัก�น “ ” การืแบ�งเขตหวังห.ามีแบ�งโดย ข�มีปรืะต (ธุ์รืณ�ปรืะต ) หากบ&คคลัภายนอกลั�วังลั()าเก!นข�มีปรืะต ถิ่�อ “ ” “ ” เป$นการื ผ่!ดผ่� เชี��อวั�าจัะท(าให.ผ่�โกรืธุ์แลัะจัะลังโทษผ่ .ลั�วังลัะเมี!ดให.มี�อ�นเป$นไป จัะต.องท(าพ!ธุ์� เส่�ยผ่� ค�อขอขมีาต�อผ่�ป Eย�า

ด.วัยการืน(าเครื��องส่�งเวัยแลัะเง!นค�าปรื�บโทษมีาขมีาต�อผ่�ป Eย�าย�งบ.านท��ตนลั�วังลัะเมี!ด โดยเจั.าของบ.านจัะท(าพ!ธุ์�ขอขมีาภายในห.องนอน

เรื�อนไทยภาคตะวั�นออกเฉ�ยงเหน�อ

การืส่รื.างบ.านของชี&มีชีนในภ มี!ภาคตะวั�นออกเฉ�ยงใต.ต�)งแต�ส่มี�ยโบรืาณมี�กเลั�อกท(าเลัท��ต� )งอย �ตามีท��รืาบลั&�มีท��มี�แมี�น()า ส่(าค�ญ่ ๆ ไหลัผ่�าน เชี�น แมี�น()าโขง แมี�น()ามี ลั แมี�น()าชี� แมี�น()าส่งครืามี ฯลัฯ รืวัมีท�)งอาศ�ยอย �ตามีรื!มีหนองบ�ง ถิ่.าตอนใดน()าท�วัมี

“ ” ถิ่�งก=จัะขย�บไปต�)งอย �บนโคกหรื�อเน!นส่ ง ด�งน�)นชี��อหมี �บ.านในภาคอ�ส่านจั�งมี�กข�)นต.นด.วัยค(าวั�า โคก โนน หนอง เป$นส่�วันใหญ่� ลั�กษณะหมี �บ.านทางภาคตะวั�นออกเฉ�ยงเหน�อหรื�อภาคอ�ส่านน�)น มี�กจัะอย �รืวัมีก�นเป$นกรืะจั&ก ส่�วันท��ต� )งบ.านเรื�อนตามีทางยาวั

ของลั(าน()าน�)นมี�น.อย ผ่!ดก�บทางภาคกลัางท��มี�กต�)งบ.านเรื�อนตามีทางยาวั ท�)งน�)เพรืาะมี�แมี�น()าลั(าคลัองมีากกวั�า หน&�มีส่าวัชีาวั อ�ส่านเมี��อแต�งงานก�นแลั.วั ตามีปกต!ฝEายชีายจัะต.องไปอย �บ.านพ�อตาแมี�ยาย ต�อเมี��อมี�ลั กจั�งขย�บขยายไปอย �ท��ใหมี�เรื�ยกวั�า

“ ” ออกเอ�อน แลั.วัห�กลั.างถิ่างพงหาท�ท(านา ด�งน�)น ท��นาของคนชี�)นลั กชี�)นหลัานจั�งมี�กไกลัออกจัากหมี �บ.านไปท&กท� แลัะเมี��อ บรื!เวัณเหมีาะส่มีจัะท(านาหมีดไป เพรืาะพ�)นท��รืาบท��มี�แหลั�งน()ามี�จั(าก�ด คนอ�ส่านชี�)นลั กหลัานก=มี�กชีวันก�นไปต�)งบ.านใหมี�อ�ก หรื�อ

ถิ่.าท��รืาบในการืท(านาบรื!เวัณใดกวั.างไกลัไปมีาลั(าบาก ก=จัะชีวันก�นไปต�งบ.านใหมี�ใกลั.เค�ยงก�บนาของตน ท(าให.เก!ดการืขยายต�วัหลัายเป$นหมี �บ.านข�)น

การืต�)งถิ่!�นฐานบ.านเรื�อนของคนอ�ส่านมี�กเลั�อกท(าเลัท��เอ�)อต�อการืย�งชี�พ ซึ้��งมี�องค2ปรืะกอบท��วัไปด�งน�)๑. แหลั�งน()า น�บเป$นส่!�งส่(าค�ญ่อ�นด�บแรืก อาจัเป$นหนองน()าใหญ่� หรื�อห.วัย หรื�อลั(าน()าท��แยกส่าขามีาจัากแมี�น()าใหญ่� ท��

มี�น()าเฉพาะฤด ฝน ส่�วันมีากเป$นท��รืาบลั&�มีส่ามีารืถิ่ท(านาแลัะเลั�)ยงส่�ตวั2ได.ในบางฤด เท�าน�)น “ ” ชี��อหมี �บ.านมี�กข�)นต.นด.วัยค(าวั�า เลั!ง วั�ง ห.วัย ก&ด หนอง แลัะท�า เชี�น เลั!งนกทา วั�งส่ามีหมี.อ ห.วัยยาง ก&ดนาค(า หนองบ�วัแดง

ฯลัฯ๒. บรื!เวัณท��ดอนเป$นโคกหรื�อท��ส่ งน()าท�วัมีไมี�ถิ่�ง ส่ามีารืถิ่ท(าไรื�แลัะมี�ท&�งหญ่.าเลั�)ยงส่�ตวั2 มี�ท� )งท��ดอนรื!มีแมี�น()าแลัะท��

“ ” ดอนตามีปEารื!มีเขา แต�มี�น()าซึ้�บไหลัมีาบรืรืจับเป$นหนองน()า ชี��อหมี �บ.านมี�กข�)นต.นด.วัยค(าวั�า โคก ดอน โพน แลัะโนน เชี�น โคก ส่มีบ รืณ2 ดอนส่วัรืรืค2 โพนยางค(า ฯลัฯ๓. บรื!เวัณปEาดง เป$นท(าเลัท��ใชี.ปลั กพ�ชีไรื�แลัะส่ามีารืถิ่หาของปEาได.ส่ะดวัก มี�ลั(าธุ์ารืไหลัผ่�าน เมี��ออพยพมีาอย �ก�นมีาก

“ ” เข.าก=กลัายเป$นหมี �บ.านแลัะมี�กเรื�ยกชี��อหมี �บ.านข�)นต.นด.วัยค(าวั�า ดง ปEา แลัะเหลั�า เชี�น โคกศาลัา ปEาต.นเปPอย เหลั�าอ&ดมี ฯลัฯ๔. บรื!เวัณท��รืาบลั&�มี เป$นพ�)นท��เหมีาะในการืท(านาข.าวั แลัะท&�งหญ่.าเลั�)ยงส่�ตวั2ในหน.าแลั.ง ต�วัหมี �บ.านจัะต�)งอย �บรื!เวัณ

“ขอบหรื�อแนวัของท��รืาบต!ดก�บชีายปEา แต�น()าท�วัมีไมี�ถิ่�งในหน.าฝน บางพ�)นท��เป$นท��รืาบลั&�มีมี�น()าข�งตลัอดท�)งปA เรื�ยกวั�า ปEาบ&�งปEา” ทามี เป$นต.น

๕. บรื!เวัณปEาลัะเมีาะ มี�กเป$นท��ส่าธุ์ารืณะส่ามีารืถิ่ใชี.เลั�)ยงส่�ตวั2แลัะหาของปEาเป$นอาหารืได. ตลัอดจันมี�ส่�ตวั2เลั=กส่�ตวั2 น.อยท��น(ามีาเป$นอาหารืย�งชี�พ รืวัมีท�)งส่มี&นไพรืใชี.รื�กษาโรืค แลัะเป$นส่ถิ่านท��ยกเวั.นไวั.เป$นดอนป Eตา ตามีคต!ควัามีเชี��อของ

วั�ฒนธุ์รืรืมีกลั&�มีไต-ลัาวั

4

การืเลั�อกภ มี!ปรืะเทศเพ��อต�)งหมี �บ.านในภาคอ�ส่านจัะเห=นได.วั�ามี�หลั�กส่(าค�ญ่อย � ๓ ปรืะการื ค�อ ต.องเลั�อกท(าเลัท��ปรืะกอบด.วัย

๑. น()า เพ��อการืย�งชี�พแลัะปรืะกอบการืเกษตรืกรืรืมี

๒. นา เพ��อการืปลั กข.าวั (ข.าวัเหน�ยวั) เป$นอาหารืหลั�ก

๓. โนน เพ��อการืส่รื.างบ.านแปลังเมี�อง ท��น()าท�วัมีไมี�ถิ่�ง

ส่�วันคต!ควัามีเชี��อของชีาวัอ�ส่านในการืด(าเน!นชี�วั!ต ชีาวัอ�ส่านมี�ควัามีเชี��อท��ได.รื�บการืส่!บทอดมีาจัากบรืรืพบ&รื&ษกลั�าวั ค�อ ควัามีเชี��อในอ(านาจัลั�)ลั�บท��เหน�อธุ์รืรืมีชีาต! แลัะเชี��อในการืครืองเรื�อน การืท(ามีาหาเลั�)ยงชี�พ ส่!�งใดท��โบรืาณห.ามีวั�าเป$นโทษ

แลัะท(าควัามีเด�อนรื.อนมีาให.ก=จัะลัะเวั.นไมี�ยอมีท(าส่!�งน�)น “ “ “ ” ส่(าหรื�บควัามีเชี��อในการืต�)งหมี �บ.านก=ไมี�ต�างก�นน�ก ชีาวัอ�ส่านมี�การืน�บถิ่�อ ผ่�บ.าน แลัะแถิ่นหรื�อ ผ่�ฟ้@า มี�การืเซึ้�น

“ ” ส่รืวังดวังวั!ญ่ญ่าณบรืรืพบ&รื&ษเพ��อให.ชี�วัยปกป?กรื�กษาลั กหลัาน มี�การืต�)ง ศาลัเจั.าป E ไวั.ท��ดอนป Eตา ซึ้��งมี�ชี�ยภ มี!เป$นโคก น()า “ ” “ ” ท�วัมีไมี�ถิ่�ง มี�ต.นไมี�ใหญ่�หนาท�บ มี�การืก�อส่รื.าง ต บ เป$นท��ส่ถิ่!ตของเจั.าป Eท� )งหลัาย ตลัอดจันการืต�)ง บ�อบ.าน (หลั�กบ.าน)

“ ” เพ��อเป$นส่!รื!มีงคลัของหมี �บ.าน แลัะมี�การืเซึ้�น ผ่�อาฮ่�ก ค�อเทพารื�กษ2ให.ด แลัค&.มีครืองผ่ .คนในหมี �บ.านให.อย �ด�มี�ส่&ขตลัอดไป พ!ธุ์� “ ” “ ” เลั�)ยง ผ่�ป Eตา จัะกรืะท(าในเด�อน ๗ ค(าวั�า ป Eตา หมีายถิ่�ง ญ่าต!ฝEายพ�อ (ป E-ย�า) แลัะญ่าต!ฝEายแมี� (ตา-ยาย) ซึ้��งท�)งส่��คนน�)

“ ” เมี��อย�งมี�ชี�วั!ตอย �ก=เป$นท��เคารืพน�บถิ่�อของลั กหลัาน ครื�)นเมี��อตายไปจั�งปลั กหอหรื�อท��ชีาวัอ�ส่านเรื�ยก ต บ มี�กใชี.เส่า ๔ ต.น “ ” หลั�งคาจั��วัพ�)นส่ ง โดยเลั�อกเอาส่ถิ่านท��เป$นดงใกลั.บ.านมี�ต.นไมี.ใหญ่�แลัะส่�ตวั2ปEานานาชีน!ดเรื�ยกวั�า ดงป Eตา ถิ่�อเป$นท��ศ�กด!Mส่!ทธุ์!M

ใครืไปรื&กลั()าต�ดไมี.หรื�อลั�าส่�ตวั2ไมี�ได. หรื�อแมี.แต�แส่ดงวัาจัาหยาบคายก=ไมี�ได. ป Eตาจัะลังโทษกรืะท(าให.เจั=บห�วัปวัดท.อง แลัะเมี��อมี� “ ” การืเจั=บไข.ได.ปEวัยมี�คนลั.มีตายผ่!ดปกต!เก!ดข�)นในหมี �บ.านชีาวัอ�ส่านถิ่�อก�นวั�า หลั�กเหง��ยงหงวัย ต.องท(าตอกหลั�กบ.านใหมี�ให.

เท��ยงตรืง มีรืการืส่วัดมีนต2เลั�)ยงพรืะส่งฆ์2 เซึ้�นส่รืวังเทพาอารื�กษ2 แลั.วักาหลั�กไมี.แก�นมีาป?กใหมี� ซึ้��งต.องมี�คาถิ่าหรื�อย�นต2ใส่� “ ” พรื.อมีก�บส่วัดญ่�ตต!เส่าก�อนเอาลังด!นในบรื!เวัณกลัางบ.าน ท�)งน�)เพรืาะชีาวัอ�ส่านมี�ควัามีเชี��อในการืต�)ง หลั�กบ.าน เพรืาะหลั�ก

“ ” บ.านเป$นองค2ปรืะกอบท��ส่(าค�ญ่ของผ่�งชี&มีชีนรืะด�บหมี �บ.าน แลัะเปรื�ยบเส่มี�อนห�วัใจัของบ.าน เมี��อชี&มีชีนเต!บโตข�)น หลั�กบ.าน ก= “ ” พ�ฒนาไปส่ � หลั�กเมี�อง ด�งท��ปรืากฏิอย �ท� �วัไปในแรืะเทศไทย หลั�กบ.านมี�กส่รื.างด.วัยไมี.มีงคลั เชี�น ไมี.ค ณ ไมี.ยอ มี�ท�)งหลั�ก

ปรืะธุ์านหลั�กเด�ยวัแลัะมี�พรื.อมีหลั�กบรื!วัารืรืายลั.อมี ส่�วันรื ปแบบของหลั�กบ.านน�)น มี�กควั��นห�วัไมี.เป$นเส่าทรืงบ�วัต มีหยาบ ๆ บาง “ ” แห�งก=ถิ่างให.เป$นปลัายแหลัมี แลั.วัท(าหย�กเป$น เอวัข�น ไวั.ส่�วันลั�าง

ควัามีเชี��อในการืส่รื.างเรื�อนอ�ส่าน อ�นด�บแรืกต.องพ!จัารืณาส่ถิ่านท�� ๆ จัะส่รื.างเรื�อนก�อนโดยต.องเลั�อกเอาส่ถิ่านท��ปลัอดโปรื�ง ไมี�มี�จัอมีปลัวัก ไมี�มี�หลั&มี

ผ่� ไมี�มี�ตอไมี.ใหญ่� แลัะต.องด ควัามีส่ งต(�าลัาดเอ�ยงไปทางท!ศใดแลัะจัะเป$นมีงคลัหรื�อไมี� ด�งน�)

๑. “ ”พ�)นด!นใด ส่ งหนใต. ต(�าทางเหน�อ เรื�ยกวั�า ไชียะเต ด�หลั�

๒. “ ”พ�)นด!นใด ส่ งหนตะวั�นตก ต(�าทางตะวั�นออก เรื�ยกวั�า ยส่ะศรื�ด�หลั�

๓. “ ”พ�)นด!นใด ส่ งทางอ�ส่าน ต(�าทางหรืด� เรื�ยกวั�า ไมี�ด�

๔. “ ” พ�)นด!นใด ส่ งทางอาคเนย2 ต(�าทางพาย�พ เรื�ยกวั�า เตโซึ้ เฮ่�อนน�)นมี!ด� เป$นไข. พยาธุ์!ฮ่.อนใจั

เมี��อเลั�อกได.พ�)นท��ปลั กเรื�อนแลั.วั จัะมี�การืเส่��ยงทายพ�)นท��น� )นอ�กครื�)งหน��ง โดยจั�ดข.าวั ๓ กรืะทง ค�อ ข.าวัเหน�ยวั ๑

กรืะทง, ข.าวัเหน�ยวัด(า ๑ กรืะทง แลัะข.าวัเหน�ยวัแดง ๑ กรืะทง น(าไปวัางไวั.ตรืงหลั�กกลัางท��ด!นเพ��อให.กาก!น ถิ่.ากาก!นข.าวัด(า ท�านวั�าอย�าอย �เพรืาะท��น� )นไมี�ด� ถิ่.ากาก!นข.าวัแดง ท�านวั�าไมี�ด�ย!�งเป$นอ�ปมีงคลัมีาก ถิ่.าการืก!นข.าวัขาวั ท�านวั�าด�หลั� จัะอย �เย=น

เป$นส่&ข ให.รื�บเฮ่=ดเรื�อนส่มีส่รื.างให.เส่รื=จัเรื=วัไวั การืเลั�อกพ�)นท��ท��จัะปลั กเรื�อนอ�กวั!ธุ์�หน��งค�อ การืชี!มีรืส่ของด!น โดยข&ดหลั&มีลั�กรืาวั ศอกเศษ ๆ เอาใบตองป ไวั.ก.นหลั&มี แลั.วัหาหญ่.าคาส่ดมีาวัางไวั.บนใบตอง ท!)งไวั.ค.างค�นจัะได.ไอด!นเป$นเหง��อจั�บอย �หน.าในตอง

จัากน�)นให.ชี!มีเหง��อท��จั�บบนใบตอง หากมี�รืส่หวัาน เป$นด!นด�พออย �ได. มี�รืส่จั�ด เป$นด!นท��เป$นมีงคลั จัะอย �เย=นเป$นส่&ข มี�รืส่เค=มี เป$นอ�ปมีงคลั ใครือย �มี�กไมี�ย��งย�น มี�รืส่เปรื�)ยวั พออย �ได.แต�ไมี�ใครื�ด�น�ก จัะมี�ท&กข2เพรืาะเจั=บไข.อย �เส่มีอ นอกจัากน�) ย�งมี�ควัามีเชี��อ

เรื��องกลั!�นของด!นอ�กด.วัย โดยการืข&ดด!นลั�กรืาวั ๑ ศอก เอาด!นข�)นมีาดมีกลั!�นวั�าเป$นอย�างไรื ซึ้��งเชี��อก�นวั�า ถิ่.าด!นมี�กลั!�นหอมี ถิ่�อวั�าด!นน�)นอ&ดมีด� เป$นมีงคลัอย �เย=นเป$นส่&ข แต�ถิ่.าด!นมี�กลั!�นเย=น กลั!�นเหมี=น กลั!�นคาวั ถิ่�อวั�าด!นน�)นไมี�ด� ใครืปลั กส่รื.างบ.านอย �

เป$นอ�ปมีงคลั การืด พ�)นท��ก�อนการืส่รื.างเรื�อน ชีาวัอ�ส่านแต�โบรืาณถิ่�อก�นมีาก แต�ในป?จัจั&บ�นได.ปรื�บเปลั��ยนให.ส่อดคลั.องก�บวั!ถิ่� ชี�วั!ต โดยย�งใชี.คต!เด!มีแต�มี�การืเลั��ยงหรื�อการืแก.เคลั=ด เชี�น การืชี!มีด!น หากเป$นรืส่เค=มีหรื�อเปรื�)ยวัก=แกเคลั=ดโดยการืบอกวั�าจั�ด

ส่�วันการืดมีกลั!�นด!น การืมี�กลั!�นเหมี=นคาวัก=จัะบอกเอาเคลั=ดวั�าหอมี เป$นต.น

ฤกษ2ยามีในการืปลั กเรื�อน

5

ฤกษ2เด�อน

๑. เด�อนเจั�ยง (เด�อนอ.าย) นาคน�)นนอนหลั�บหากปลั กเรื�อนอย �มี�กตาย

๒. เด�อนย�� นาคนอนต��น ปลั กเรื�อนอย �ด� มี�ส่&ข

๓. เด�อนส่ามี นาคหาก!นทางเหน�อ มี!ด� อย �ฮ่.อนไฟ้จั�กไหมี.

๔. เด�อนส่�� นาคหาก!นอย �เรื�อน ปลั กเรื�อนอย �ด�มี�มีงคลั

๕. เด�อนห.า นาคพ�ายครื&ฑหน� ปลั กเรื�อนรื.อนนอกรื.อนใจั มี!ด�

๖. เด�อนหก จัะบรื!บ รืณ2ด.วัยทรื�พย2ส่!นเง!นทอง มี!ตรืส่หายมีาก

๗. เด�อนเจั=ด นาคพ�ายหน� จั�กได.พรืากจัากเรื�อนมี!ด�

๘. เด�อนแปด นาคเห=นครื&ฑ จั�กได.เส่�ยของมี!รื .แลั.วั

๙. เด�อนเก.า นาคปรืะด�บตน ปลั กเรื�อนมี�ข.าวัของก!นมี!รื .หมีด

๑๐. เด�อนส่!บ นาคถิ่อดเครื��องปรืะด�บ ปลั กเรื�อนเข=ญ่ใจั แลัะคนในเรื�อนมี�กเจั=บไข.ตาย

๑๑. เด�อนส่!บเอ=ด จัะเก!ดท&กข2ภ�ยอ�นตรืายต�าง ๆ มี�กจัะมี�คนฟ้@องรื.องกลั�าวัหา จั�กมี�โทษท�ณฑ2

๑๒. เด�อนส่!บส่อง จัะได.ทรื�พย2ส่!น เง!นทอง ข.าวัของ แลัะคนใชี.ด�หลั�แลั

ฤกษ2วั�น

๑. วั�นอาท!ตย2 ปลั กเรื�อนจัะเก!ดท&กข2อ&บาทวั2

๒. วั�นจั�นทรื2 ท(าแลั.วั ๒ เด�อนจัะได.ลัาภผ่.าผ่�อนแลัะของชีาวัเหลั�อง เป$นท��พ�งพอใจั

๓. วั�นอ�งคารื ท(าแลั.วั ๓ วั�นไฟ้จัะไหมี.หรื�อจัะเจั=บไข.

๔. วั�นพ&ธุ์ ปลั กเรื�อนจัะได.ลัาภเครื��องอ&ปโภคมี�ผ่.าผ่�อน เป$นต.น

๕. วั�นพฤห�ส่บด� ปลั กเรื�อนจัะเก!ดส่&ขกายส่บายใจั ท(าแลั.วั ๕ เด�อนจัะได.โชีคลัาภมีาก

๖. วั�นศ&กรื2 ปลั กเรื�อนจัะมี�ควัามีท&กข2แลัะควัามีส่&ขก()าก��งก�นท(าแลั.วั ๓ เด�อนจัะได.ลัาภเลั=กน.อย

๗. วั�นเส่ารื2 ปลั กเรื�อนจัะเก!ดพยาธุ์! หรื�อเลั�อดตกยางออก ท(าแลั.วั ๔ เด�อนจัะลั(าบาก ห.ามีไมี�ให.ท(าเลั

ลั�กษณะเรื�อนไทยอ�ส่าน

“ ” “ ” ค(าวั�า บ.าน ก�บ เฮ่�อน ( “ ”ควัามีหมีายเชี�นเด�ยวัก�บ เรื�อน ) ส่(าหรื�บควัามีเข.าใจัของชีาวัอ�ส่านแลั.วัจัะต�างก�น ค(าวั�า “ ” “ ” บ.าน มี�กจัะหมีายถิ่�ง หมี �บ.าน มี!ใชี�บ.านเป$นหลั�ง ๆ เชี�น บ.านโนนส่มีบ รืณ2 บ.านนาค(าแคนหรื�อบ.านดงมีะไฟ้ เป$นต.น ส่�วันค(า

“ ” “ ” วั�า เอ�อน น�)น ชีาวัอ�ส่านหมีายถิ่�งเรื�อนท��เป$นหลั�ง ๆ นอกจัากค(าวั�า เฮ่�อน แลั.วั อ�ส่านย�งมี�ส่!�งปลั กส่รื.างท��มี�ลั�กษณะการื “ ” “ ” ใชี.ส่อยใกลั.เค�ยงก�น แต�รื ปแบบแตกต�างก�นไป เชี�น ค(าวั�า โฮ่ง หมีายถิ่�งท��พ�กอาศ�ยท��ใหญ่�กวั�า เฮ่�อน มี�กมี�หลัายห.อง เป$น

“ ” “ ” ท��อย �ของเจั.าเมี�องหรื�อเจั.าครืองนครืในส่มี�ยโบรืาณ ค(าวั�า ค&.มี หมีายถิ่�ง บรื!เวัณท��มี� เฮ่�อน รืวัมีก�นอย �หลัาย ๆ หลั�งเป$นหมี � “ ” อย �ในลัะแวักเด�ยวัก�น เชี�น ค&.มีวั�ดเหน�อ ค&.มีวั�ดใต. แลัะค&.มีหนองบ�วัเป$นต.น ค(าวั�า ต บ หมีายถิ่�ง กรืะท�อมีท��ปลั กไวั.เป$นท��พ�ก

ชี��วัครืาวั มี&งด.วัยหญ่.าหรื�อใบไมี. ชีาวัอ�ส่าน มี�ควัามีเชี��อในการืส่รื.างเรื�อนให.ด.านกวั.างห�นไปทางท!ศตะวั�นออกแลัะตะวั�นตก ให.

6

“ ” ด.านยาวัห�นไปทางท!ศเหน�อแลัะใต. ซึ้��งเป$นลั�กษณะท��เรื�ยกวั�า วัางเรื�อนแบบ ลั�องตาเวั=น (ตามีตะวั�น) เพรืาะถิ่�อวั�าหากส่รื.าง “ “ ” เรื�อนให. ขวัางตาวั�น แลั.วั ขะลั(า ค�อเป$นอ�ปมีงคลัท(าให.ผ่ .อย �ไมี�มี�ควัามีส่&ข บรื!เวัณรือบ ๆ เรื�อนอ�ส่านไมี�น!ยมีท(ารื�)วั เพรืาะเป$น

ส่�งคมีเครื�อญ่าต!มี�กท(าย&.งข.าวัไวั.ใกลั.เรื�อน บางแห�งท(าเพ!งต�อจัากย&.งข.าวั มี�เส่ารื�บมี&งด.วัยหญ่.าหรื�อแป@นไมี. เพ��อเป$นท��ต!ดต�)ง ครืกกรืะเด��องไวั.ต(าข.าวั ส่�วันใต.ถิ่&นบ.านซึ้��งเป$นบรื!เวัณท��มี�การืใชี.ส่อยมีากท��ส่&ด จัะมี�ต�)งแต�ต�)งห กไวั.ทอผ่.า ก��ทอเส่��อแครื�ไวั.ป?� นด.าย

แลัะเลั�)ยงลั กหลัาน นอกจัากน�)นแลั.วั ใต.ถิ่&นย�งใชี.เก=บไหหมี�กปลัารื.า แลัะส่ามีารืถิ่ก�)นเป$นคอกส่�ตวั2เลั�)ยง ใชี.เก=บเครื��องมี�อ เกษตรืกรืรืมี ตลัอดจันใชี.จัอดเกวั�ยน

การืจั�ดวัางแผ่นผ่�งของห.องแลัะองค2ปรืะกอบต�าง ๆ ในเรื�อนไทยอ�ส่านมี�ด�งน�)๑. เรื�อนนอนใหญ่� จัะวัางจั��วัรื�บท!ศตะวั�นออก- ตะวั�นตก (ตามีตะวั�น) ส่�วันมีากจัะมี�ควัามียาวั ๓ ชี�วังเส่า เรื�ยกวั�า

“ ” เรื�อนส่ามีห.อง ใต.ถิ่&นโลั�ง ชี�)นบนแบ�งออกเป$น ๓ ส่�วัน ค�อ๑.๑. ห.องเปFง เป$นห.องนอนของลั กชีาย มี�กไมี�ก�)นห.องด.านห�วันอนมี�ห!)งปรืะด!ษฐานพรืะพ&ทธุ์รื ปหรื�อส่!�งเคารืพบ ชีา

เชี�น เครื��องรืาง ของขลั�ง เป$นต.น๑.๒. ห.องพ�อ- แมี� อาจัก�)นเป$นห.องหรื�อบางท�ก=ปลั�อยโลั�ง๑.๓. “ ”ห.องนอนลั กส่าวั มี�ปรืะต เข.ามี�ฝาก�)นมี!ดชี!ด หากมี�ลั กเขยจัะให.นอนในห.องน�) ซึ้��งชีาวัอ�ส่านเรื�ยกวั�า ห.องส่�วัมี

ส่�วันชี�)นลั�างของเรื�อนนอนใหญ่�อาจัใชี.ส่อยได.อ�กกลั�าวัค�อ ก�)นเป$นคอกวั�วัควัาย ต�)งแครื�นอนพ�กผ่�อนในตอนกลัางวั�น แลัะท(า ห�ตถิ่กรืรืมีจั�กส่านถิ่�กทอของส่มีาชี!กในครือบครื�วั เก=บอ&ปกรืณ2การืท(านาท(าไรื� เชี�น จัอบ เส่�ยมี ครืาด ตลัอดจันเกวั�ยน เป$นต.น

๒. เกย (ชีานโลั�งมี�หลั�งคาคลั&มี) เป$นพ�)นท��ลัดรืะด�บลังมีาจัากเรื�อนนอนใหญ่� มี�กใชี.เป$นท��รื �บแขก ท��รื �บปรืะทาน อาหารื แลัะใชี.เป$นท��หลั�บนอนของลั กชีายแลัะแขกเหรื��อท��กลั�บมีาจัากงานบ&ญ่ในตอนค(�าค�น ส่�วันของใต.ถิ่&นจัะเต�)ยกวั�าปกต! ซึ้��ง

อาจัใชี.เป$นท��เก=บฟ้Pนหรื�อส่!�งของท��ไมี�ใหญ่�โตน�ก๓. เรื�อนแฝด เป$นเรื�อนทรืงจั��วัเชี�นเด�ยวัก�บเรื�อนนอน ในกรืณ�ท��พ�)นท�)งส่องหลั�งเส่มีอก�น โครืงส่รื.างท�)งคานพ�)นแลัะ

ข��อหลั�งคาจัะฝากไวั.ก�บเรื�อนนอน แต�หากเป$นเรื�อนแฝดลัดพ�)นลังมีากกวั�าเรื�อนนอนก=มี�กเส่รื!มีเส่าเหลั=กมีารื�บคานไวั.อ�กแถิ่วัหน��งต�างหาก

๔. เรื�อนโข�ง มี�ลั�กษณะเป$นเรื�อนทรืงจั��วัเชี�นเด�ยวัก�บเรื�อนนอนใหญ่�แต�ต�างจัากเรื�อนแฝดตรืงท��โครืงส่รื.างของเรื�อน โข�งจัะแยกออกจัากเรื�อนนอน โดยส่!)นเชี!ง ส่ามีารืถิ่รื�)อถิ่อนออกไปปลั กใหมี�ได.โดยไมี�ปรืะทบกรืะเท�อนต�อเรื�อนนอน การืต�อ

เชี��อมีของชีายคาท�)ง ๒ หลั�ง ใชี.รืางน()า โดยใชี.ไมี.กรืะดาน ๒ แผ่�นต�อก�นเป$นรื ปต�วัวั�แลั.วัอ&ดด.วัยชี�นผ่ส่มีข�)เลั��อย ในกรืณ�ท��เรื�อนไมี�มี�ครื�วัก=ส่ามีารืถิ่ใชี.พ�)นท��ส่�วันเรื�อนโข�งน�)ท(าครื�วัชี��วัครืาวัได.

๕. เรื�อนไฟ้ (เรื�อนครื�วั) ส่�วันมีากจัะเป$นเรื�อน ๒ ชี�วังเส่า มี�จั� �วัโปรื�งเพ��อรืะบายควั�นไฟ้ ฝาน!ยมีใชี.ไมี.ไผ่�ส่านลัายทแยงหรื�อลัายข�ด

๖. ชีานแดด “ ”เป$นบรื!เวัณนอกชีานเชี��อมีรืะหวั�างเกย เรื�อนแฝดก�บเรื�อนไฟ้ มี�บ�นไดข�)นด.านหน.าเรื�อนมี� ฮ่.างแอ�งน()า

(.รื .านหมี.อน()า) “ ” อย �ตรืงขอบของชีานแดด บางเรื�อนท��มี�บ�นไดข�)นลังทางด.านนหลั�งจัะมี� ชีานมีน ลัดรืะด�บลังไปเลั=กน.อยโดย อย �ก.านหน.าของเรื�อนไฟ้เพ��อใชี.เป$นท��ลั.างภาชีนะต�)งโอ�งน()าแลัะวัางกรืะบะปลั กพ�ชีผ่�กส่วันครื�วัต�าง ๆ

รื ปแบบของเรื�อนไทยอ�ส่านส่ามีารืถิ่แบ�งได.ตามีปรืะเภทของการืพ�กอาศ�ยท��ตอบส่นองปรืะโยชีน2ใชี.ส่อยในวัารืะต�าง ๆ ก�น ด�งต�อไปน�)

๑. ปรืะเภทชี��วัครืาวั “ ” “ ” หรื�อใชี.เฉพาะฤด กาลั ได.แก� เถิ่�ยงนา หรื�อ เถิ่�ยงไรื� ส่�วันใหญ่�จัะยกพ�)นส่ ง เส่าเรื�อนใชี.ไมี.จัรื!ง ส่�วันโครืงใชี.ไมี.ไผ่�หลั�งคามี&งหญ่.าหรื�อแป@นไมี.ท��รื �)อมีาจัากเรื�อนเก�า พ�)นเป$นไมี.ไผ่�ส่�บ ในกรืณ�ท��ไรื�นาอย �ไมี�ไกลัจัากเรื�อนพ�ก

“ ” ส่ามีารืถิ่ไปกลั�บได.ภายในวั�นเด�ยวัจัะไมี�น!ยมีก�)นฝา หากต.องค.างค�นก=มี�กก�)นฝาด.วัย แถิ่บตอง ค�อส่านไมี.ไผ่�เป$นตารืางขนาบ ใบต.นเห�ยงหรื�อใบต.นพลัวัง ซึ้��งจัะทนทานอย �รืาวั ๑- ๒ ปA

๒. ปรืะเภทก��งถิ่าวัรื “ ” “ ”เป$นเรื�อนขนาดเลั=กท��ไมี�มี� �นคงแข=งแรืงน�กชีาวัอ�ส่านเรื�ยกวั�า เรื�อนเหย.า หรื�อ เฮ่�อนย.าวั “ ” เป$นการืเรื!�มีต.นชี�วั!ตการืครืองเรื�อน แลัะค�อย ๆ เก=บหอมีรือมีรื!บไปส่ �การืมี�เรื�อนถิ่าวัรืในท��ส่&ด ผ่ .ท��จัะมี� เรื�อนเหย.า น�)จัะเป$นเขย

ของบ.านท��เรื!�มีแยกต�วัออกไปจัากเรื�อนใหญ่� (เรื�อนพ�อแมี�) เพรืาะในแง�ควัามีเชี��อของชีาวัอ�ส่าน เรื�อนหลั�งเด�ยวัไมี�ควัรืให. ครือบครื�วัของพ��น.องอย �รื �วัมีก�นหลัายครือบครื�วัในบ.านหลั�งหน��ง ๆ ควัรืมี�เขยเด�ยวัเท�าน�)น การืมี�เขนมีากกวั�าหน��งคนมีาอย �

“ ” “รื�วัมีชีายคาเด�ยวัก�นถิ่�อวั�าจัะเก!ด ขะลั(า หรื�อส่!�งอ�ปมีงคลั เรื�อนปรืะเภทน�)วั�ส่ด&ก�อส่รื.างมี�กไมี�พ!ถิ่�พ!ถิ่�นน�ก อาจัเป$นแบบ เรื�อน” “ ” เครื��องผ่ ก หรื�อเป$นแบบผ่ส่มีของ เรื�อนเครื��องส่�บ ก=ได. เรื�อนปรืะเภทก��งถิ่าวัรืน�)ส่ามีารืถิ่แบ�งได.เป$น ๓ ปรืะเภท ค�อ

๒. “ ” ๑ เรื�อนเหย.าก��งถิ่าวัรืชีน!ด ต บต�อเลั.า เป$นเรื�อนท��อ!งเข.าก�บต�วัเลั.าข.าวั ซึ้��งมี�อย �เก�อบท&กครื�วัเรื�อน มี� ลั�กษณะคลั.ายเพ!งหมีาแหงนท��วัไปด.านส่ งจัะไปอาศ�ยโครืงส่รื.างของเลั.าข.าวัเป$นต�วัย�ด ต�อหลั�งคาลัาดต(�าลังไปทาง

ด.านข.างของเลั.า แลั.วัใชี.เส่าไมี.จัรื!งต�)งรื�บเพ�ยง ๒- ๓ ต.น มี&งหลั�งคาด.ายหญ่.าหรื�อส่�งกะส่� ยกพ�)นเต�)ย ๆ ก�)นฝาแบบ “ชี��วัครืาวั อาศ�ยก�นไปก�อนส่�กรืะยะหน��ง พอต�)งต�วัได.ก=จัะย.ายไปปลั กเรื�อนใหญ่�ถิ่าวัรือย �เอง ตรืงส่�วันท��เป$น ต บต�อ

” เลั.า น�)ก=ท!)งให.เป$นท��นอนเลั�นของพ�อแมี�ต�อไป

7

๒. “ ” ๒ เรื�อนเหย.าก��งถิ่าวัรืชีน!ด ด�)งต�อด!น เป$นเรื�อนพ�กอาศ�ยท��แยกต�วัออกจัากเรื�อนใหญ่�ท(านองเด�ยวัก�บ “ ” ต บต�อเลั.า แต�จัะด เป$นส่�ดส่�วันมีากกวั�า ขนาดของพ�)นท��ค�อนข.างน.อย กวั.างไมี�เก!น ๒ เมีตรื ยาวัไมี�เก!น ๕ เมีตรื

“ ” น!ยมีท(า ๒ ชี�วังเส่า ค(าวั�า ด�)งต�อด!น เป$นค(าเรื�ยกของชีาวัไทยอ�ส่านท��หมีายถิ่�ง ต�วัเส่าด�)งจัะฝ?งถิ่�งด!น แลัะใชี.ไมี.ท�อนเด�ยวัตลัอดส่ งข�)นไปรื�บอกไก�

“ ” วั!ธุ์�ส่รื.าง ด�)งต�อด!น มี�กใชี.ผ่ กโครืงส่รื.างเหมี�อนก�บเรื�อนเครื��องผ่ กต�วัเส่าแลัะเครื��องบนน!ยมีใชี.ไมี.จัรื!งท&บ “ ” เปลั�อก หลั�งคามี&งด.วัยหญ่.าคาท��กรืองเป$นต�บแลั.วัเรื�ยกวั�า ไพหญ่.า หรื�อใชี.แป@นไมี.ท��รื �)อมีาจัากเรื�อนใหญ่�

ฝาเรื�อนมี�กใชี.ฝาแถิ่บตองโดยใชี.ใบก&งหรื�อใบชีาดมีาปรืะกบก�บไมี.ไผ่�ส่านโปรื�งเป$นตารืาง หรื�อท(าเป$นฝาไมี.ไผ่�ส่�บฟ้ากส่าน ลัายข�ดหรื�อลัายส่องทแยงตามีแต�ส่ะดวัก ส่�วันพ�)นน!ยมีใชี.พ�)นส่�บฟ้ากหรื�อใชี.แผ่�นการืดานป รือง โดยใชี.ไมี.ไผ่�ผ่�าซึ้�กมีามี�ดขนาบ

ก�นแผ่�นกรืะดานขย�บเลั��อน๒. “ ” ๓ เรื�อนเหย.าก��งถิ่าวัรืชีน!ด ด�)งต�)งคาน ย�งอย �ในปรืะเภทของเรื�อนเครื��องผ่ ก มี�ควัามีแตกต�างจัาก

“ ” เรื�อน ด�)งต�อด!น ตรืงท��เส่าด�)งต.นกลัางจัะลังมีาพ�กบนคานส่ก�ดไมี�ต�อลังไปถิ่�งด!น ส่�วันการืใชี.วั�ส่ด&มี&งหลั�งคา ฝาแลัะ “ ”พ�)นเรื�อนจัะใชี.เชี�นเด�ยวัก�บเรื�อนปรืะเภท ด�)งต�อด!น

๓. ปรืะเภทถิ่าวัรื “ ” ส่�วันใหญ่�มี�ลั�กษณะเป$น เรื�อนเครื��องส่�บ ส่�งเกตได.จัากการืเลั�อกใชี.วั�ส่ด& รื ปแบบของการืก�อส่รื.าง ปรืะโยชีน2ใชี.ส่อยแลัะควัามีปรืะณ�ตทางชี�าง อาจัจั(าแนกเรื�อนถิ่าวัรืได.เป$น ๓ ชีน!ด ด�งน�)

๓.๑. ชีน!ดเรื�อนเกย มี�ลั�กษณะใต.ถิ่&นส่ ง หลั�งคาทรืงจั��วั เส่าใชี.ไมี.กลัมี ๘ เหลั��ยมี หรื�อเส่า ๔ เหลั��ยมี ต�วัเรื�อนปรืะกอบด.วัยเรื�อน ใหญ่� เกย ชีานแดด เรื�อนไฟ้ แลัะฮ่.างแอ�งน()า (รื.านหมี.อน()า)

๓.๒. ชีน!ดเรื�อนแฝด มี�ลั�กษณะใต.ถิ่&นส่ งแลัะใชี.เส่ากลัมีหรื�อเส่าเหลั��ยมีเชี�นเด�ยวัก�น ต�วัเรื�อนปรืะกอบด.วัย เรื�อนใหญ่� เรื�อนแฝด เกย ชีานแดด เรื�อนไฟ้ ฮ่.างแอ�งน()า๓.๓. ชีน!ดเรื�อนโข�ง มี�ลั�กษณะใต.ถิ่&นส่ งแลัะใชี.เส่ากลัมีหรื�อเส่าเหลั��ยมี มี�จั� �วัแฝดอย �ชี!ดต!ดก�น ไมี�น!ยมีมี�เกย

เรื�อนชีน!ดน�)ปรืะกอบด.วัย เรื�อนใหญ่� เรื�อนโข�ง ชีานแดด เรื�อนไฟ้ แลัะฮ่.างแอ�งน()า

เรื�อนไทยภาคกลัาง

ในจัดหมีายเหต&ของแกมีปUเฟ้อรื2 ชีาวัเยอรืมี�น ซึ้��งมีาก�บเรื�อชีาวัฮ่อลั�นดาเมี��อ พ.ศ. ๒๒๓๓ ได.กลั�าวัถิ่�งเรื�อนไทยใน ส่มี�ยอย&ธุ์ยาไวั.วั�าบ.านคนธุ์รืรืมีดาน�)นเป$นบ.านกรืะท�อมี ปลั กด.วัยไมี.ไผ่� พ�)นป กรืะดานหลั�งคามี&งจัากหยาบๆ พวักข&นนางหรื�อ

เส่นาบด�แลัะข.ารืาชีบรื!พารืในรืาชีส่(าน�กจัะปลั กบ.าน วั�ง หรื�อต(าหน�กอย �ต�างหาก แลัะบ.านซึ้��งปลั กตามีรื!มีฝ?� งแมี�น()าปลั กบนเส่าส่ ง ถิ่�งฟ้าทอมี ( ๑ ฟ้าทอมีเท�าก�บ ๖ ฟ้&ต) เพ��อมี!ให.กรืะแส่น()าหน.าน()าท�วัมีถิ่�งแลัะจัากจัดหมีายเหต&ของโยส่ เซึ้าเต=น พ�อค.าชีาวั

ฮ่อลั�นดา ท��เข.ามีาในส่มี�ยส่มีเด=จัพรืะเจั.าทรืงธุ์รืรืมี แลัะส่มี�ยส่มีเด=จัพรืะเจั.าปรืาส่าททอง ก=ได.กลั�าวัถิ่�งเรื�อนไทยส่มี�ยอย&ธุ์ยาไวั.ด�งน�)

“ บ.านของชีาวัส่ยามีส่รื.างด.วัยไมี.หรื�อไมี.ไผ่�ตามีแบบของอ!นเด�ย หลั�งคาบ.านน�)นใชี.จัากหรื�อกรืะเบ�)องมี&ง เขามี�ก ยกพ�)นให.ส่ งกวั�าพ�)นด!นรืาวั ๓ หรื�อ ๔ ฟ้&ต บ.านหลั�งหน��งๆ มี�ปรืะต หน��งบาน หน.าต�างหลัายบาน เครื��องแต�งบ.านน�)นมี�น.อย มี�เท�า

”ท��จั(าเป$นส่(าหรื�บการืหลั�บนอน บรื!โภคอาหารืแลัะการืห&งต.มีเท�าน�)น ค�อ เส่��อ หมีอน โตก ข�น แลัะถิ่.วัยชีามี โดยส่รื&ปเรื�อนไทยในส่มี�ยอย&ธุ์ยาคงเป$นเรื�อนไมี.ชี� )นเด�ยวั ยกพ�)นส่ ง ใต.ถิ่&นโปรื�ง มี�กส่รื.างเป$น ๓ ค หา ฝาท(าเป$นกรือบ

“ ” ใส่�ลั กฟ้?ก หรื�อท��เรื�ยกวั�า ปะกน ค หาหน��งมี�หน.าต�างขนาดเลั=กแลัะแคบเปFดเข.าภายใน บนเด�อยไมี.ปรืะต ก=ส่รื.างวั!ธุ์�เด�ยวัก�น โดยต�)งอย �บนพรื�ง แลัะมี�รืะเบ�ยงส่รื.างขนานไปตามีควัามียาวัของต�วัเรื�อน หลั�งคาส่ งชี�น แลัะคลั&มีลังมีาถิ่�งส่�วันท��เป$นรืะเบ�ยง

หลั�งคามี&งด.วัยกรืะเบ�)องด!นเผ่า แผ่�นไมี.หรื�อจัาก ต!ดป?) นลัมีบนห�วัแปท��หน.าจั��วัของหลั�งคา แลัะมี�ชีานต!ดต�อถิ่�งครื�วัแลัะห.องน()า ถิ่.าอย �รืวัมีก�น ๒ ครื�วั ก=ส่รื.างเรื�อนเพ!�มีข�)นอ�กหลั�งหน��ง แลัะมี�อาคารือ��นๆ อ�ก เชี�น หอกลัาง ศาลัาพ�กรื.อนในส่วัน เป$นต.น

ส่�วันบ.านของข&นนางผ่ .ใหญ่� ลัาลั แบรื2 บ�นท�กไวั.วั�า เป$นเรื�อนหลั�งใหญ่� แต�ในเรื�อนหลั�งน�)เป$นท��อย �อาศ�ยเฉพาะเจั.าบ.าน ภรืรืยา หลัวังก�บบ&ตรืธุ์!ดาเท�าน�)น ส่�วันภรืรืยาน.อยคนอ��นๆ บ&ตรืธุ์!ดาของตน แลัะพวักทาส่จัะมี�เรื�อนหลั�งเลั=กๆ แยกก�นอย �ต�างหาก แต�

8

อย �ภายในวังลั.อมีรื�)วัไมี.ไผ่�รื�วัมีก�บเรื�อนเจั.าของบ.าน แมี.วั�าจัะแยกก�นเป$นหลัายครื�วัก=ตามี นอกจัากน�) ในหน�งส่�อจัดหมีายเหต& รืายวั�นของบาทหลัวังเดอชี�วัส่2 กลั�าวัถิ่�งเรื�อนรื�บรืองแขกเมี�องไวั.วั�า

“ พอเท��ยงวั�นก=ถิ่�งเรื�อนหลั�งหน��งซึ้��งเป$นเรื�อนหลั�งแรืก เรื�อนท��ส่รื.างเป$นแบบเด�ยวัก�นน�)มี�อย � ๗ หลั�ง ปลั กไวั.เค�ยงก�น ส่(าหรื�บคณะท ตพ�ก ท(าด.วัยไมี.ไผ่�ท&กหลั�ง ห.องหน��งจั�ดเป$นห.องปรืะชี&มี อ�กห.องหน��งเป$นห.องส่(าหรื�บรืาชีท ต ห.องท�� ๓ ส่(าหรื�บ

พวักในงบท ต ส่�วันข.าพเจั.าน�)นพ�กอย �ท��ห.องเลั=กห.องหน��ง ซึ้��งตกแต�งไวั.ค�อนข.างจัะส่วัยงามีอย �ส่�กหน�อย ส่�งฆ์รืาชี เดอเมีเตลัโลั โปลั!ส่ ไมี�ชีอบนอนเต�ยงทอง เขาไปเอาไมี.กรืะดานเรื�อบ�ลัลั�งก2มีาส่องส่ามีแผ่�น มีาวัางเรื�ยงก�นเข.าแลั.วัก=เลัยนอนตากลัมีอย �

…”กลัางหาวัตลัอดค�น ห.องห�บท&กๆ ห.องตกแต�งไวั.เหมี�อนๆ ก�น มี�เต�ยงจั�น พรืมีเปอรื2เชี�ย แลัะฉากญ่��ป&Eน ด.วัยลัาลั แบรื2 ชีาวัฝรื��งเศส่ ท��เข.ามีากรื&งศรื�อย&ธุ์ยาในแผ่�นด!นส่มีเด=จัพรืะนารืายณ2มีหารืาชี ก=ให.รืายลัะเอ�ยดของเรื�อนรื�บรือง

แขกเมี�องไวั.วั�า“ เรื�อนน�)นส่รื.างบนเส่าป ฟ้ากแลัะลัาดด.วัยเส่��อกก ไมี�เพ�ยงแต�จัะใชี.เป$นพ�)นเรื�อนเท�าน�)น ย�งเป$นพ�)นเฉลั�ยงอ�กด.วัย

ห.องโถิ่งแลัะห.องในน�)นแขวันผ่.ามี�ดอกดวัง เพดานใชี.ผ่.ามี�ส่ลั!นขาวั รื!มีเฉลั�ยงเพดานลัาดลัง พ�)นเรื�อนในห.องน�)นลัาดเส่��อกก ส่าน ลัายลัะเอ�ยดแลัะเป$นมี�นลั��นกวั�าท��ใชี.ลัาดพ�)นเฉลั�ยง แลัะภายในห.องนอนเอกอ�ครืรืาชีท ตพ!เศษน�)นย�งลัาดพรืมีเจั�ยมีท�บเส่��อ

อ�กชี�)นหน��ง ควัามีส่ะอาดส่ะอ.านมี�อย �ในท��ท� �วัไป ส่�วันชีาวัย&โรืป ชีาวัจั�น แลัะแขกมี�วัรื2 ท��เข.ามีาอย �ในกรื&งศรื�อย&ธุ์ยา ต�างส่รื.างบ.านเรื�อนของตนเป$นต�กตามีแบบน!ยมี

”แลัะศ!ลัปะของชีาต!ตน ส่รื&ปแลั.วับ.านเมี�องไทยแต�เด!มีอ&ดมีส่มีบ รืณ2ด.วัยปEาไมี.นานาชีน!ด การืส่รื.างบ.านจั�งใชี.ไมี.ในการืก�อส่รื.างเป$นส่�วันมีาก

เรื�อนไทยในอด�ตจั�งน!ยมีท(าป?) นลัมีแทนชี�อฟ้@า ใบรืะกา หางหงส่2 หน.าจั��วัก=มี!ได.จั(าหลั�กลัวัดลัายเย��ยงหน.าบ�น ยกเวั.นแต�โบส่ถิ่2 วั!หารืการืเปรื�ยญ่เท�าน�)น เป$นการืท(าถิ่วัายส่งฆ์2หรื�อถิ่วัายเป$นพ&ทธุ์บ ชีา แลัะการืก�อส่รื.างแบบก�ออ!ฐถิ่�อป นมี�กเป$นต(าหน�ก พรืะ

มีหาปรืาส่าท พรืะอ&โบส่ถิ่ แลัะวั!หารืลั�กษณะเรื�อนไทยภาคกลัาง

เรื�อนไทยภาคกลัางท��เป$นเรื�อนหอของครือบครื�วัท��ก�อส่รื.างลังต�วัข�)นใหมี� ปรืะกอบด.วัยเรื�อนนอนซึ้��งมี�ห.องนอนแลัะ ห.องโถิ่งหน��งหลั�งเรื�อนมี� ๓ ชี�วังเส่า ๒ ชี�วังเส่าเป$นห.องนอน อ�ก ๑ ชี�วังเส่าเป$นห.องโถิ่ง มี�ไวั.ส่(าหรื�บเลั�)ยงพรืะ รื�บแขก รื�บ

ปรืะทานอาหารื แลัะพ�กผ่�อน เมี��อครือบครื�วัขยายต�วั ลั กชีายหรื�อลั กส่าวัโตข�)นแลัะมี�ครือบครื�วั โดยตกลังวั�าจัะอย �ก�บพ�อแมี� ของฝEายใดฝEายหน��งแลั.วั พ�อแมี�จัะปลั กเรื�อนให.อย �อ�กหลั�งหน��งต�างหาก อาจัส่รื.างข�)นตรืงก�นข.ามีก�บเรื�อนพ�อแมี� โดยมี�ชีาน

เป$นต�วัเชี��อมี เก!ดเป$นเรื�อนหมี �ข�)น เรื�อนหมี �ค�อ เรื�อนปลั กอย �ในท��เด�ยวัก�นมี�หลัายหลั�ง ในรืะยะต�อมีาเมี��อมี�ควัามีเจัรื!ญ่แลั.วั อาจั มี�นอกชีานแลั�นกลัางต!ดต�อก�นได.ตลัอด เรื�อนเหลั�าน�)หลั�งหน��งเป$นเรื�อนเด!มีซึ้��งพ�อแมี�อย � นอกน�)นเป$นเรื�อนหลั�งย�อมีกวั�า เป$นท��

อย �ของบ&ตรืส่าวัท��ออกเรื�อนไปแลั.วั ส่�วันจั(านวันเรื�อนวั�ามี�ก��หลั�งน�)น ก=ส่&ดแลั.วัแต�จั(านวันบ&ตรืส่าวัท��มี�เรื�อนไปแลั.วั โดยจัะปลั ก “ ” “ ” เรื�ยงก�นถิ่�ดจัากเด!มีออกมีาทางด.านหน.าท�)งส่องข.าง เรื�อนหลั�งเด!มีเรื�ยกวั�า หอกลัาง ส่�วันเรื�อนนอกเรื�ยกวั�า หอรื� เพรืาะ

ปลั กไปตามียาวั “ ” ถิ่.ามี�เรื�อนปลั กอ�กหลั�งหน��งเป$นด.านส่ก�ดก=เรื�ยกวั�า หอขวัาง ตามีปกต!มี�กก�)นฝาท�)งส่ามีด.าน เปFดโลั�งไวั.แต�ด.านหน.า ส่(าหรื�บ

“ ” เป$นท��รื �บแขกเป$นท(านองเด�ยวัก�บเรื�อน พะไลั ถิ่.าเรื�อนหมี �น�)เป$นของคหบด� มี�กมี�เรื�อนโถิ่งปลั กข�)นหลั�งหน��งท��ตรืงกลัางชีาน ส่(าหรื�บเอาไวั.น��งเลั�นหรื�อใชี.เป$นส่ถิ่านท��เวัลัามี�งาน เชี�น ส่วัดมีนต2เลั�)ยงพรืะ

ส่(าหรื�บหอน��งไมี�จั(าเป$นต.องปลั กอย �กลัางชีานเส่มีอไป จัะใชี.เรื�อนท��ย�งไมี�มี�คนอย �แลัะเปFดเป$นห.องโถิ่งใชี.เป$นหอน��งก=ได. “ ” นอกจัากน�)อาจัมี�เรื�อนหลั�งเลั=กๆ ส่(าหรื�บเลั�)ยงนก ซึ้��งปลั กไวั.ตรืงไหนก=ได.ตามีควัามีเหมีาะส่มีเรื�อนแบบน�)เรื�ยกวั�า หอนก ส่�วัน

ด.านหลั�งของหอน��งมี�กปลั กเป$นรื.านต.นไมี.ส่�วันใหญ่�น!ยมีปลั กไมี.เถิ่าท��ดอกมี�กลั!�นหอมี อย�างไรืก=ตามีโดยท��วัไปเรื�อนไทยภาค กลัางน!ยมีปลั กเป$น ๓ ห.องนอน แลัะไมี�น!ยมีปลั กเรื�อน ๔ ห.อง เพรืาะถิ่�อวั�าเรื�อนอย �ส่��ห.องได.เด�อดรื.อนรื(าคาญ่ ถิ่.าเป$นคหบด�

น!ยมีปลั กเรื�อนตามีตะวั�นเป$นเรื�อนแฝด มี�ชีานบ.านแลั�นกลัาง หลั�งหน��งเป$นเรื�อนพ�กอาศ�ยมี� ๓ ห.อง เป$นห.องนอน ห.องเก=บ ของ แลัะห.องพรืะ อ�กหลั�งหน��งท��ส่รื.างข�)นก=ท(าแบบเด�ยวัก�นให.เป$นท��อย �ของบ!ดามีารืดาหรื�อป Eย�าตายาย กลัางชีานท��แลั�นกลัาง

“ ” เรื�อนน!ยมีส่รื.างเป$นเรื�อนโปรื�ง บนนอกชีานน�)นครื��งหน��งเรื�ยกก�นวั�า หอน��งหรื�อหอกลัาง ใชี.เป$นท��ส่(าหรื�บน��งพ�กผ่�อนยามี เส่รื=จัธุ์&รืะการืงานในยามีเย=นหรื�อยามีค(�าค�นก�อนจัะเข.านอน ส่�วันเรื�อนครื�วัจัะเชี��อมีต�อก�บเรื�อนนอนด.วัยชีาน ชีายคาของเรื�อน

ท(ารืางไมี.รืองน()าฝน ปลัายรืางมี�ต&�มีต�)งไวั. ๑ ลั ก เรื�อนครื�วัน�)มี�หน.าต�างด.านข.างแลัะด.านหน.าเหน�อเตาไฟ้ เพ��อเปFดรืะบายควั�นไฟ้ ยามีท(าครื�วั มี!ให.ควั�นไฟ้จั�บรืมีควั�นจันด(า

องค2ปรืะกอบต�างๆ ของเรื�อนไทยภาคกลัางมี�ด�งน�)

ง�วั ไมี.ท�อนกลัมียาวั ขนาดเส่.นผ่�าศ นย2กลัาง ๑๕ เซึ้นต!เมีตรื ยาวัปรืะมีาณ ๕๐- ๗๐ เซึ้นต!เมีตรื ใชี.ไมี.ทองหลัางวัางขวัางก�บปลัายเส่า ท(าหน.าท��เป$นหมีอนรืองรื�บน()าหน�ก

จัากกงพ�ดถิ่�ายลังด!น ลั�กษณะการืท(างานเหมี�อนก�บฐานรืากของอาคารืในป?จัจั&บ�น ซึ้��งมี�ไวั.เพ��อก�นเรื�อนทรื&ด

กงพ�ด ไมี.เหลั��ยมีขนาด ๕ X ๑๕ เซึ้นต!เมีตรื ยาวัปรืะมีาณ ๕๐- ๗๐ เซึ้นต!เมีตรื ส่อดในรื ซึ้��งเจัาะท��โคนเส่าเรื�อน หรื�อจัะใชี.ค �ต�ขนาบขวัางก�บเส่า โดยบากเส่าให.เป$นบ�ารืองรื�บย�ด

9

ด.วัยส่ลั�กไมี.แส่มี เส่.นผ่�าศ นย2กลัางส่ลั�กปรืะมีาณ ๒ เซึ้นต!เมีตรื ปลัายท�)งส่องของกงวัางอย �บนง�วัท(าหน.าท��ถิ่�ายน()าหน�กจัากเส่าลังส่ �ง�วั

แรืะ (รืะแนะ) แผ่�นไมี.กลัมีแบนขนาดเส่.นผ่�าศ นย2กลัาง ๓๐- ๕๐ เซึ้นต!เมีตรื หนา ปรืะมีาณ ๕- ๗ เซึ้นต!เมีตรื ใชี.วัางก.นหลั&มีท(าหน.าท��ถิ่�ายน()าหน�กจัากเส่าส่ �พ�)นด!น ก�นเรื�อน

ทรื&ด น!ยมีใชี.ไมี.ทองหลัางแรืะแลัะกงพ�ด- ง�วัท(าหน.าท��เป$นฐานรืากอย�างเด�ยวัก�น ถิ่.าใชี.กงพ�ด- ง�วัก=ไมี�ใชี.แรืะ ซึ้��งกงพ�ด- ง�วัมี�กใชี.ในบรื!เวัณท��ลั&�มีรื!มีน()า เพรืาะรื�บน()าหน�กได.ด�กวั�า

แรืะ แต�การืใชี.แรืะส่ะดวักกวั�ากงพ�ด-ง�วั

เส่าเรื�อน ไมี.ท�อนกลัมียาวัตลัอดลั(าต.น ขนาดเส่.นผ่�าศ นย2กลัางท��โคนปรืะมีาณ ๒๕ เซึ้นต!เมีตรื ท��ปลัายปรืะมีาณ ๒๐ เซึ้นต!เมีตรื ใชี.ไมี.เต=ง รื�ง มีะค�า หรื�อแดง การืค�ดเลั�อก

เส่าต�างๆ ท��จัะน(ามีาเป$นเส่าเรื�อนต.องเป$นเส่าท��ด� มี�ตาเส่าอย �ในต(าแหน�งท��ถิ่ กต.องถิ่ ก โฉลัก การืเจัาะรื เส่าเพ��อใส่�รือดหรื�อใส่�เต.าก=ต.องมี�วั!ธุ์�ท��ถิ่ กต.องในการืวั�ด เจั.าของเรื�อนจัะ

ได.อย �เย=นเป$นส่&ข

เส่าเรื�อนส่ามีารืถิ่แบ�งออกได.ด�งน�)๑. เส่าหมีอ ค�อเส่าท��ใชี.รืองรื�บรือด แลัะรืาเฉพาะในบรื!เวัณพ�)นท��น� )นทรื&ดหรื�อผ่& มี�ขนาดเลั=กกวั�า เส่าจัรื!งเลั=กน.อย แลัะ

ชี�วังส่�)น เส่าหมี.อส่ งจัากพ�)นด!นถิ่�งรืะด�บใต.พ�)นด!น๒. เส่านางเรื�ยง ค�อเส่าท��รืองรื�บหลั�งคาก�นส่าดท��ย��นยาวัมีาก โดยจัะอย �ทางด.านข.างของเส่าเรื�อน เส่านางเรื�ยงน�)ท(า

หน.าท��เชี�นเด�ยวัก�บไมี.ค()าย�น๓. เส่าเอก เป$นเส่าต.นแรืกของเรื�อนท��จัะยกข�)น ซึ้��งเก��ยวัข.องก�บพ!ธุ์�ทางไส่ยศาส่ตรื2 มี�การืก(าหนดฤกษ2ยามี ท!ศทาง

ตามีแต�หมีอจัะเป$นผ่ .ด ให.๔. เส่าโท ค�อเส่าเรื�อนท��ยกข�)นเป$นอ�นด�บท��ส่องต�อจัากเส่าเอก แต�การืยกต.องเวั�ยนไปทางขวัามี�อเส่มีอ๕. เส่าตรื� เส่าพลั เป$นเส่าท��วัไปท��น�บเวั�ยนขวัาเลัยเส่าเอกแลัะเส่าโทไปแลั.วั๖. เส่าตอมี�อ ค�อเส่าจัากใต.รืะด�บพ�)นด!นถิ่�งรืะด�บพ�)นชีาน เป$นเส่าท��ไมี�ส่ งเลัยจัากพ�)นข�)นไป๗. รือด เป$นไมี.ส่��เหลั��ยมีขนาดปรืะมีาณ ๕ X ๒๐- ๒๕ เซึ้นต!เมีตรื น!ยมีใชี.ไมี.เน�)อแข=ง เชี�น เต=ง รื�ง เป$นต.น ท(าหน.าท�� รืองรื�บพ�)น น��งอย �บนเส่าท��เจัาะทะลั&ก��งกลัางท�)งส่องด.าน แลัะย��นเลัยเส่าออกไปข.างลัะปรืะมีาณ ๒๐- ๒๕ เซึ้นต!เมีตรื ในป?จัจั&บ�น

“ ”เรื�ยกส่�วันน�)ของโครืงส่รื.างเรื�อนวั�า คาน๘. รืา ไมี.เหลั��ยมีขนาดปรืะมีาณ ๕ X ๒๐- ๒๕ เซึ้นต!เมีตรื ใชี.ไมี.เน�)อแข=ง เชี�น เต=ง รื�ง ท(าหน.าท��เชี�นเด�ยวัก�บรือด แต�

แขวันอย �ก�บพรื�งซึ้��งชี�วัยให.พ�)นแข=งแรืง ไมี�ตกท.องชี.าง๙. ตง เรื�อนบางหลั�งหาไมี.พ�)นยาวัไมี�ได. ต.องใชี.พ�)นส่�)นขวัางก�บต�วัเรื�อน จั(าเป$นต.องมี�ตงมีารืองรื�บ ตงค�อไมี.เหลั��ยมี

ขนาดปรืะมีาณ ๔ X ๕ เซึ้นต!เมีตรื รืะยะห�างปรืะมีาณ ๓๐- ๔๐ เซึ้นต!เมีตรื ใชี.ไมี.เน�)อแข=ง เชี�น เต=ง รื�ง มีะค�า หรื�อแดง วัางพาด รืะหวั�างชี�วังรือด ถิ่.าเรื�อนป พ�)นขวัางแลัะมี�ตงมี�กไมี�ใชี.รืา

๑๐. พรื�ง ไมี.ส่�กส่��เหลั��ยมีขนาดปรืะมีาณ ๕ X ๒๐ เซึ้นต!เมีตรื ท(าหน.าท��รื �ดเส่าส่�วันท��ต!ดก�บพ�)นท�)งส่��ด.านให.อย �ภายใน ขอบเขตท��ก(าหนดแลัะย�งท(าหน.าท��รื �บฝาตลัอดท&กด.าน พรื�งต!ดอย �ก�บเส่าด.วัยตะป จั�น ท(าหน.าท��รื �บน()าหน�กจัากรืา

๑๑. พ�)น ไมี.ส่�กเหลั��ยมีแบนขนาดปรืะมีาณ ๕ X ๔๐-๔๕- ๕๐ เซึ้นต!เมีตรื เรื�อนไทยน!ยมีไมี.พ�)นกวั.างมีาก ป บนตงหรื�อ บนรือด เพ��อเป$นท��พ�กผ่�อนอย �อาศ�ย รืะหวั�างแผ่�นต�อแผ่�นของพ�)นมี�เด�อยไมี.แส่มีขนาดเส่.นผ่�าศ นย2กลัาง ๑ เซึ้นต!เมีตรื ตอกย�ด

พ�)น รืะยะห�างเด�อยปรืะมีาณ ๑- ๒ เมีตรื บางคนใชี.เด�อยแบนขนาด ๑ X ๒. “ ” ๕ เซึ้นต!เมีตรื เรื�ยกวั�า ลั!)นกรืะบ�อ ส่(าหรื�บพ�)นท��ใชี. ป นอกชีานน�)น จัะป เวั.นรื�องให.น()าตกเพ��อก�นพ�)นผ่& รื�องพ�)นชีานน�)มี�ควัามีกวั.างปรืะมีาณ ๑ เซึ้นต!เมีตรื

๑๒. ฝ?กมีะขามี ไมี.ขนาด ๓.๕ X ๓. ๕ เซึ้นต!เมีตรื ยาวัปรืะมีาณ ๑๕ เซึ้นต!เมีตรื รื ปรื�างโค.งงอคลั.ายฝ?กมีะขามีตอก ต!ดก�บเส่าใต.พ�)นเรื�อนท(าหน.าท��รืองรื�บแผ่�นพ�)นท��ชีนก�บเส่าแลัะขาดจัากก�น ไมี�มี�ส่�วันของรือดรืองรื�บจั�งใชี.ฝ?กมีะขามีรื�บพ�)นแผ่�น

น�)แทนรือด๑๓. ฝา เป$นผ่�นผ่น�งท��ปรืะกอบก�นเข.าเป$นแผ่�นจัากชี!)นส่�วันเลั=กๆ ของไมี.จัากหรื�อไมี.ใบบางชีน!ด โดยมี�โครืงขอบฝา เป$นไมี.จัรื!ง หรื�อไมี.ไผ่�ท(าหน.าท��เป$นเส่มี�อนเปลั�อกห&.มีท��วั�างภายในห.อง ท(าให.เก!ดขอบเขต ฝาส่�วันด.านส่ก�ด (ข��อ) ห�วัท.าย เรื�ยก

“ ” “ ” “ฝาท�)งแผ่งวั�า ฝาอ&ดหน.ากลัอง หรื�อ ฝาห&.มีกลัอง ส่�วันฝาก�)นห.องภายในรืะหวั�างห.องนอกก�บห.องโถิ่งเรื�ยกวั�า ฝาปรืะจั�น”ห.อง

10

๑๔. ก�นส่าด เป$นส่�วันหน��งของหลั�งคาท��ย��นออกไปโดยรือบ ลัดรืะด�บจัากหลั�งคาลังมีา แต�ท(ามี&มีน.อยกวั�าหลั�งคา ก�นส่าดปรืะกอบไปด.วัยจั�นท�นก�นส่าด แปกลัอน แลัะวั�ส่ด&มี&ง ปลัายจั�นท�นข.างหน��งตอกย�ดอย �ก�บเต.าด.วัยส่ลั�กไมี. (ค.างคาวั)

อ�กข.างหน��งรืองรื�บด.วัยค()าย�นหรื�อเส่านางเรื�ยง ก�นส่าดน�)ท(าหน.าท��ป@องก�นแดดส่�องแลัะฝนส่าด ๑๕ เต.า ไมี.เหลั��ยมีขนาด ๕ X ๑๐ เซึ้นต!เมีตรื ยาวัปรืะมีาณ ๗๐ เซึ้นต!เมีตรื โดยส่อดทะลั&เส่าห�างจัากปลัายเส่า ๕๐-

๖๐ เซึ้นต!เมีตรื ท(าหน.าท��ย��นจัากเส่าออกไปเพ��อรื�บน()าหน�กเชี!งชีายแลัะปลัายของหลั�งคาแลัะเป$นท��ย�ดเกาะของจั�นท�นก�นส่าด “ ” “ ” เต.าท��อย �ตรืงมี&มีเรื�อนมี�อย � ๒ ต�วัเรื�ยกวั�า เต.ารื&มี เต.าท��ไมี�อย �ตรืงมี&มีแลัะมี�ต�วัเด�ยวัเรื�ยกวั�า เต.ารืาย เต.าจัะมี�ปลัายข.างหน��ง

เลั=กแลัะโคนใหญ่� เมี��อส่อดเต.าผ่�านเส่าท��เจัาะรื พอด�ก�บเต.าเส่าแลัะเต.ารืะด�บแน�นพอด�รืะยะท��ต.องการื๑๖. ส่ลั�ก-เด�อย เป$นไมี.ส่��เหลั��ยมีส่อดทะลั&รืะหวั�างโคนเต.าก�บจั�นท�นก�นส่าด ท(าหน.าท��ย�ดเกาะเต.าก�บจั�นท�นก�นส่าดให.

ต!ดก�น มี�ขนาด ๑.๕-๒ X ๕ เซึ้นต!เมีตรื ยาวัปรืะมีาณ ๓๐ เซึ้นต!เมีตรื ส่ลั�กท��ย��นเลัยเต.าข�)นไปเส่�ยบด.วัยเด�อยไมี.ขนาด ๒ เซึ้นต!เมีตรื ยาวัปรืะมีาณ ๑๐ X ๑๒ เซึ้นต!เมีตรื๑๗. ค.างคาวั เป$นไมี.เหลั��ยมีกวั.างปรืะมีาณ ๘ X ๑๐ เซึ้นต!เมีตรื เจัาะชี�องกลัางกวั.างกวั�าขนาดของจั�นท�นก�นส่าด

แลัะเต.าเลั=กน.อย เพ��อให.องค2ปรืะกอบท�)งส่องส่ามีารืถิ่ส่อดผ่�านค.างคาวัได. แลั.วัใชี.ย�ดด.วัยเด�อยไมี.ขนาด ๒ เซึ้นต!เมีตรื ยาวั ๑๕ เซึ้นต!เมีตรื ท(าหน.าท��เหมี�อนส่ลั�กเด�อย๑๘. ห�วัเท�ยน เป$นส่�วันหน��งของเส่าอย �ตรืงปลัาย ควั��นเป$นแท�งกลัมียาวัปรืะมีาณ ๑๐ X ๑๑ เซึ้นต!เมีตรื เส่.นผ่�า

ศ นย2กลัางปรืะมีาณ ๔ เซึ้นต!เมีตรื มี�หน.าท��ย�ดปลัายข��อให.ต!ดก�บเส่า โดยเจัาะแผ่�นข��อเป$นรื กวั.างกวั�าห�วัเท�ยนพอส่วัมีเข.าได. เพ��อชี�วัยย�ดห�วัเส่าท�)งส่องข.าง

๑๙. ข��อ เป$นไมี.ส่�กแผ่�นส่��เหลั��ยมีขนาด ๕ X ๒๐ เซึ้นต!เมีตรื มี�หน.าท��ย�ดห�วัเส่าท�)งส่องข.างเข.าหาก�น เจัาะรื ท��ปลัายท�)ง ส่องของข��อให.กวั.างกวั�าห�วัเท�ยนเลั=กน.อย แลัะส่วัมีข��อเข.าก�บห�วัเท�ยน ข��อมี� ๒ ชีน!ด ได.แก� ข��ออย �กลัางห.องมี�ขนาดเท�าก�บห�วัเส่า

แลัะข��ออย �ห�วัท.ายของเรื�อนต!ดก�บฝาห&.มีกลัอง มี�ขนาดใหญ่�กวั�าห�วัเส่าเท�าก�บ ๕ X ๒๕ เซึ้นต!เมีตรื ปลัายบนด.านนอกของข��อน�) “ ” ปาดเฉ�ยงลังเพ��อรื�บกลัอนปAกนก เรื�ยกข��อน�)วั�า ข��อเพลั� ซึ้��งมี�หน.าท��ชี�วัยหย&ดหรื�อจั�บฝาอ&ดหน.ากลัองด.านบน ซึ้��งฝาด.านยาวั

น�)นแปห�วัเส่าท(าหน.าท��ชี�วัยย�ดอย �๒๐. ต�)ง มี� ๒ ชีน!ดค�อ ๑. ไมี.เหลั��ยมีแบนขนาดโคน ๕ X ๒๐ เซึ้นต!เมีตรื ปลัายมี�ขนาด ๕ X ๑๒ เซึ้นต!เมีตรื ท(า

“ ” หน.าท��ย�ดอกไก�ก�บข��อปลัายลั�างของด�)งต!ดก�บข��อโดยเข.าเด�อยเข=น ท�)งหมีดน�)เรื�ยกวั�า ต�)งแขวัน ๒. ไมี.กลัมียาวัคลั.ายเส่า เส่.น “ ”ผ่�าศ นย2กลัาง ๒๐ เซึ้นต!เมีตรื ต�)งอย �ก��งกลัางรือดยาวัถิ่�งข��อ เลัยข��อเป$นชีน!ดแบน เรื�ยกส่�วันกลัมีของด�)งน�)วั�า เส่าด�)ง

๒๑. อกไก� ไมี.ส่�กเหลั��ยมีรื ปข.าวัหลัามีต�ด ยาวัตลัอดเรื�อนแลัะย��นห�วัท.ายอ�กข.างลัะปรืะมีาณ ๖๐- ๗๕ เซึ้นต!เมีตรื มี�หน.าท��ย�ดหน.าจั��วั ด�)งแลัะจั�นท�น ต�)งอย �บนยอดส่&ดของหลั�งคาแลัะย�งให.หลับหลั�งคาน��งท�บ

๒๒. จั�นท�น ไมี.เหลั��ยมีแบนขนาด ๕ x ๒๕ เซึ้นต!เมีตรื แต�งรื ปอ�อนชี.อยตามีแบบ อย �รืะหวั�างส่องข.างของ ส่ามีเหลั��ยมีโครืงหลั�งคา ท(าหน.าท��รื �บน()าหน�กของหลั�งคาท��ถิ่�ายทอดมีาย�งกลัอน แป แลัะจั�นท�น ตามีลั(าด�บ จั�นท�นน�)มี�อย �เฉพาะ

ส่�วันของห.องท��ไมี�มี�หน.าจั��วั แลัะใชี.ก�บด�)งแขวันเท�าน�)น ส่�วันห.องท��มี�หน.าจั��วัให.แผ่งหน.าจั��วัรื�บน()าหน�กหลั�งคาแทนจั�นท�น๒๓. แป เฉพาะเรื�อนไทยมี� ๒ ชีน!ด ค�อ ๑. แปห�วัเส่า ไมี.เหลั��ยมีขนาดปรืะมีาณ ๑๐ x ๑๐ เซึ้นต!เมีตรื ยาวัตลัอด

หลั�งคา ท(าหน.าท��ย�ดห�วัเส่ารืะหวั�างห.องต�อห.อง โดยการืวัางท�บข��อรื�บน()าหน�กจัากกลัอน แปห�วัเส่าย�งท(าหน.าท��ย�ดแลัะรื�บน()า หน�กของแผ่งหน.าจั��วั ชี�วัยเป$นส่�วันหย&ดของฝาตอนบนด.านยาวัของเรื�อน ๒. แปลัาน ไมี.เหลั��ยมี ๕ X ๑๐ เซึ้นต!เมีตรื พาดอย �

รืะหวั�างจั�นท�นก�บแผ่งหน.าจั��วัยาวัตลัอดเรื�อนเท�าก�บอกไก�ท(าหน.าท��รื �บน()าหน�กจัากกลัอนถิ่�ายส่ �จั�นท�น๒๔. กลัอน ไมี.เหลั��ยมีแบนขนาด ๑. ๕ X ๗. ๕ เซึ้นต!เมีตรื วัางขวัางพาดอย �ก�บแป รืะยะห�างรืะหวั�างกลัอนปรืะมีาณ

๔๐ เซึ้นต!เมีตรื กลัอนมี�อย � ๒ ชีน!ด ค�อ ๑. กลัอนส่(าหรื�บหลั�งคาจัาก เป$นกลัอนเรื�ยบเจัาะรื ข.างหน��ง รืะยะห�างของรื ปรืะมีาณ ๑๐ เซึ้นต!เมีตรื ส่(าหรื�บใชี.ตอกรื.อยมี�ดก�บจัาก ต!ดก�บแปด.วัยการืตอกส่ลั�กไมี.แส่มี ปลัายด.านบนเข.าเด�อยหางเหย��ยวัต!ดก�บ

อกไก� ปลัายด.านลั�างตอกต!ดก�บส่ะพานหน ๒. “ ” กลัอนส่(าหรื�บมี&มีหลั�งคากรืะเบ�)องเรื�ยกวั�า กลัอนขอ เป$นรื ปหย�กบากเพ��อให. รืะแนงวัางท�บ รืะยะห�างของชี�วังบากปรืะมีาณ ๑๐- ๑๒ เซึ้นต!เมีตรื มี�ท�)งแบบบากท&กชี�วังก�บแบบบาก ๑ ชี�วัง เวั.น ๑ ชี�วัง ส่ลั�บ

ก�นไป กลัอนขอน�)ตอกต!ดก�บแปโดยตะป เหลั��ยมีแบนแต�ไมี�ตอกท&กชี�วัง ตอกเป$นจั�งหวัะห�างๆ๒๕. รืะแนง ไมี.เหลั��ยมีขนาด ๒. ๕ X ๒. ๕ เซึ้นต!เมีตรื วัางตามียาวัของหลั�งคา ขนานก�บอกไก�ใชี.ส่(าหรื�บหลั�งคา

เรื�อนท��มี&งด.วัยกรืะเบ�)องรืะยะห�างของรืะแนงปรืะมีาณ ๑๐- ๑๒ เซึ้นต!เมีตรืวัางบนกลัอนขอ ท(าหน.าท��รืองรื�บกรืะเบ�)อง แลัะถิ่�าย น()าหน�กลังย�งกลัอน ย�ดต!ดก�บกลัอนโดยใชี.ไมี.แส่มีเป$นส่ลั�กเด�อย

๒๖. เชี!งชีาย ไมี.เหลั��ยมีขนาด ๕ X ๒๐ เซึ้นต!เมีตรื ต!ดอย �ท��ปลัายเต.า ยาวัรือบชีายคา ท(าหน.าท��รื �บตะพานหน แลัะรื�บน()าหน�กท�)งหมีดจัากปลัายกลัอน

11

๒๗. ตะพานหน ไมี.เหลั��ยมีแบนขนาด ๑.๕ X๗. ๕ เซึ้นต!เมีตรื ต!ดอย �ด.านบนของเชี!งชีาย แลัะย�ดปลัายกลัอน ใชี. ชี�วัยรื�บส่�วันย��นของกรืะเบ�)อง หรื�อจัากให.พ.นแนวัของเชี!งชีาย ท(าให.น()าฝนไหลัพ& �งออกไปด.านนอก จั�งไมี�ท(าให.เชี!งชีายผ่&กรื�อน

๒๖. ป?) นลัมี ค�อ แผ่�นไมี.แบนขนาดหนา ๒.๕- ๓ เซึ้นต!เมีตรื ต!ดอย �ปลัายแปห�วัเส่า แปลัาน อกไก� มี�หน.าท��ปFดชีายคา “ ” ด.านส่ก�ดห�วัแลัะท.ายก�นลัมีต�จัากหรื�อกรืะเบ�)องส่�วันลั�างของป?) นลัมี แต�งรื ปเป$นแบบต�วัเหงาเรื�ยกวั�า เหงาป?) นลัมี หรื�อแต�ง

เป$นรื ปหางปลัา การืต!ดใชี.ตะป ตอกจัากใต.แปทะลั&ไปต!ดป?) นลัมี๒๗. หน.าจั��วั แผ่งไมี.รื ปส่ามีเหลั��ยมี ส่รื.างข�)นจัากองค2ปรืะกอบของชี!)นไมี.ในลั�กษณะต�างๆ ใชี.ปรืะกบปFดตรืงส่�วันท��

เป$นโพรืงของหลั�งคาทางด.านส่ก�ดหรื�อด.านชี��อของเรื�อน เพ��อป@องก�นลัมี แดด แลัะฝน มี�หลัายลั�กษณะด�งน�)๑. จั��วัลั กฟ้?ก หรื�อจั��วัพรืหมีพ�กตรื2 แบ�งหน.าจั��วัโดยมี�แนวันอนแลัะแนวัต�)งส่ลั�บก�น คลั.ายฝาปะกน แต�ขนาดใหญ่�กวั�า

แลัะขยายไปตามีแนวันอน๒. จั��วัรื ปพรืะอาท!ตย2 มี�รื ปคลั.ายพรืะอาท!ตย2ครื��งดวัง เส่.นรื�ศมี�พรืะอาท!ตย2ท(าด.วัยไมี.แบน แลัะเวั.นชี�องให.อากาศ

ถิ่�ายเท น!ยมีใชี.ก�บจั��วัเรื�อนครื�วัไฟ้๓. จั��วัใบปรื�อ ต�วัแผ่งปรืะกอบด.วัยแผ่�นไมี.ขนาดเลั=กเรื�ยงซึ้.อนทางแนวันอน น!ยมีใชี.ก�บเรื�อนนอนเรื�อนครื�วัไฟ้ ถิ่.า

เป$นเรื�อนครื�วัไฟ้ส่�วันบนมี�กเวั.นชี�องให.อากาศถิ่�ายเทได.๒๘. หลั�งคา เป$นชี!)นส่�วันท��เป$นผ่�น ท(าหน.าท��ก�นแดดแลัะบ�งฝนให.ก�บต�วัเรื�อน ใชี.วั�ส่ด&หลัายอย�างปรืะกอบก�นเข.า

ได.แก� กรืะเบ�)อง จัาก แฝก แลัะหญ่.าคา วั�ส่ด&เหลั�าน�)หาได.ง�ายตามีท.องถิ่!�นต�างๆ ถิ่.ามี&งด.วัยกรืะเบ�)องจัะด ดซึ้�มีควัามีรื.อนมีากกวั�า มี&งด.วัยจัากหรื�อแฝก ส่(าหรื�บเรื�อนท��มี&งด.วัยกรืะเบ�)อง จัาก แฝก ส่�วันบนส่&ดของหลั�งคาค�อ ส่�วันส่�นอกไก�จัะมี�รือยรื�อง จั(าเป$น

ต.องมี�ชี�)นส่�วันปFดรือยน�)ก�นน()าฝนรื��วั ถิ่.ามี&งด.วัยกรืะเบ�)องใชี.กรืะเบ�)องครือบเป$นส่�วันปFด หากมี&งด.วัยจัากหรื�อแฝก ใชี.หลับจัาก หรื�อหลับแฝกเป$นส่�วันครือบ เพ��อป@องก�นไมี�ให.น()าฝนรื��วัไหลัเข.ามีา

๒๙. ไขรืา “ส่�วันของหลั�งคาท��ย��นจัากฝาหรื�อจัากหน.าจั��วัออกไป หากไขรืาอย �บรื!เวัณก�นส่าดย��นจัากฝาเรื�ยกวั�า ไขรืา” “ ” “ ”ก�นส่าด หากตรืงหน.าจั��วัเรื�ยกวั�า ไขรืาหน.าจั��วั หรื�ออย �ตรืงปAกนกเรื�ยกวั�า ไขรืาปAกนก๓๐. คอส่อง ส่�วันบนของฝา รืะยะต(�าจัากแปห�วัเส่าหรื�อชี��อลังมีาปรืะมีาณ ๕๐ เซึ้นต!เมีตรืเป$นชี�องลั กฟ้?กส่��เหลั��ยมี

โดยรือบของเรื�อน๓๑. รื�องต�นชี.าง ส่�วันลั�างของฝารืะหวั�างบนพรื�งถิ่�งกรือบเชี=ดหน.า (ใต.หน.าต�าง) เป$นชี�องลั กฟ้?กส่��เหลั��ยมีคลั.าย

คอส่อง รืะยะของรื�องต�นชี.างปรืะมีาณ ๔๔ เซึ้นต!เมีตรื มี�รือบต�วัเรื�อน๓๒. ชี�องแมีวัรือด ชี�องรืะหวั�างห.องนอนก�บพ�)นรืะเบ�ยง หรื�อ ชี�องวั�างรืะหวั�างพ�)นรืะเบ�ยงก�บพ�)นชีาน ซึ้��งมี�รืะยะห�าง ปรืะมีาณ ๔๐ เซึ้นต!เมีตรื มี�ควัามียาวัตลัอดต�วัเรื�อน เพ��อเป$นท��ให.ลัมีพ�ดผ่�านจัากใต.ถิ่&นข�)นบนเรื�อน แลัะเป$นท��ท(าให.ลัมีภายใน

ไหลัผ่�านชี�องน�)ได. โดยใชี.ไมี.ขนาด ๑. ๕ X ๗. ๕ เซึ้นต!เมีตรื ต�อ�นเวั.นอ�นปFดชี�อง ก�นคนแลัะส่!�งของตก๓๓. ปรืะต ห.อง เป$นทางเข.าออกรืะหวั�างห.องนอน ห.องครื�วัก�บรืะเบ�ยง ปรืะกอบไปด.วัยกรือบเชี=ดหน.า บานปรืะต แลัะ

เด�อย ธุ์รืณ�ปรืะต ดาลัค � ปรืะต น�)ส่�วันลั�างกวั.างแลัะส่�วันบนขอบเลั=กกวั�า๓๔. ปรืะต รื� )วัชีาน เป$นทางเข.าออกรืะหวั�างชีานก�บบรื!เวัณบ.านโดยมี�บ�นไดเป$นต�วักลัาง ลั�กษณะแลัะส่�วันปรืะกอบ

เหมี�อนปรืะต ห.อง แต�มี�ซึ้& .มีหลั�งคาข.างบนก�นฝนส่าดมีาถิ่ กบานปรืะต แลัะเน.นทางข�)นให.มี�ควัามีส่(าค�ญ่แลัะน�าด ย!�งข�)น๓๕. หน.าต�าง เป$นส่�วันปรืะกอบของฝาเรื�อนท��ท(าต!ดเป$นส่�วันเด�ยวัก�น แต�เป$นชี�องเจัาะให.แส่งส่วั�าง อากาศ ลัมีผ่�าน

เข.าได. รืวัมีท�)งเป$นชี�องให.ส่ายตาของผ่ .อย �ภายในห.องมีองออกไปภายนอก ชี�องน�)ส่ามีารืถิ่ควับค&มีการืเปFดปFดได.โดยต�วับานซึ้��งท�)งหมีดปรืะกอบไปด.วัย

๑. กรือบเชี=ดหน.า ค�อ วังขอบรือบนอกของบาน (วังกบ) เป$นไมี.เหลั��ยมีแบนขนาด ๓. ๕ X ๑๒. ๕ เซึ้นต!เมีตรื วัาง ปรืะกอบตามีส่�วันแบนเข.ามี&มี ๔๕ องศา เซึ้าะรื�องบ�วัปรืะด�บ ส่�วันลั�างกวั.างกวั�าส่�วันบน

๒. ต�วับาน ใชี.แผ่�นไมี.หนาปรืะมีาณ ๓ เซึ้นต!เมีตรื แบ�งเป$น ๒ แผ่�นต�อ ๑บาน มี&มีส่&ดบนแลัะลั�างมี�เด�อยเส่.นผ่�าน ศ นย2กลัาง ๓ เซึ้นต!เมีตรื ยาวั ๒. ๕ เซึ้นต!เมีตรื (แบบเด�อยไมี�ทะลั&) แลัะยาวั ๖ เซึ้นต!เมีตรื (แบบเด�อยทะลั&) ส่อดใส่�ในรื ของ

ธุ์รืณ�หน.าต�างแทนบานพ�บ๓. ธุ์รืณ�หน.าต�าง ไมี.เหลั��ยมีขนาดหนา ๓- ๕ X ๑๐ เซึ้นต!เมีตรื ยาวัตลัอดควัามีกวั.างของหน.าต�างแลัะเลัยออกไป

ข.างลัะ ๑๐ เซึ้นต!เมีตรื ต!ดก�บผ่.าด.วัยตะป จั�น หรื�อลั!�มีไมี.แส่มี๔. หย�อง เป$นแผ่งไมี.ท��ต!ดอย �ตรืงส่�วันลั�างของชี�องหน.าต�าง แกะเป$นลัวัดลัายหรื�อฉลั&โปรื�ง หนาปรืะมีาณ ๒

เซึ้นต!เมีตรื ส่ ง ๒๐- ๒๕ เซึ้นต!เมีตรื๕. อกเลัา ไมี.เหลั��ยมีส่�นขนาด ๓ X ๕ เซึ้นต!เมีตรื (เฉพาะหน.าต�าง) ยาวัตลัอดบาน ต!ดอย �ก�บบาน ต!ดอย �ก�บบาน

หน.าต�างบานหน��ง เพ��อบ�งชี�องหน.าต�างท�)งส่อง

12

๖. ดาลัเด��ยวั ท(าหน.าท��เป$นกลัอนต!ดอย �ส่�วันกลัางของบานหน.าต�าง เป$นไมี.เหลั��ยมีขนาด ๓ X ๕ เซึ้นต!เมีตรื ยาวั ปรืะมีาณ ๓๐ เซึ้นต!เมีตรื มี�ไมี.รื�ดทาบก�บต�วับานข.างลัะอ�น๗. กบ เป$นกลัอนของหน.าต�าง แต�ต!ดอย �ส่�วันลั�าง เป$นไมี.แบนขนาดหนา ๑ X ๕ เซึ้นต!เมีตรื ส่ งปรืะมีาณ ๑๐

เซึ้นต!เมีตรื เจัาะธุ์รืณ�หน.าต�างให.เป$นรื�อง เมี��อปFดบานส่น!ทแลั.วัจั�งใส่�กบลังไป๓๖. กรืะได ส่�วันปรืะกอบของไมี.มี�ลั กข�)น (ตามีนอน) ก�บแมี�กรืะได (ตามีต�)ง) ใชี.ส่(าหรื�บข�)นจัากพ�)นด!นไปส่ �ชีาน

กรืะไดแบบเด!มีวัางพาดก�บพ�)นแลัะขอบพรื�ง ท(าชี�กข�)นเก=บบนนอกชีานได.เมี��อเวัลัาค(�าค�น เพรืาะชี�วัยให.เก!ดควัามีปลัอดภ�ยจัาก ส่�ตวั2รื.ายหรื�อขโมีย ส่�วันปรืะกอบใชี.ไมี.จัรื!งหรื�อไมี.ไผ่� ลั กข�)นกลัมีเส่.นผ่�านศ นย2กลัางปรืะมีาณ ๑๐ เซึ้นต!เมีตรื หรื�อไมี.เหลั��ยมีลั ก

ข�)น ๓.๕- ๕ X ๒๐ เซึ้นต!เมีตรื เจัาะทะลั&ส่อดเข.าเป$นข�)นๆ รืะยะห�างพอก.าวัข�)นได.ส่ะดวักกวั�าแบบเก�า มี�ลั�กษณะเป$นแผ่�นไมี.แบน ขนาด ๓.๕- ๕ X ๒๐ เซึ้นต!เมีตรื แมี�กรืะไดขนาด ๕ X ๒๐ เซึ้นต!เมีตรื

พรืะยาอน&มีานรืาชีธุ์นกลั�าวัถิ่�งปรืะเพณ�การืปลั กเรื�อนส่(าหรื�บเป$นท��อย �อาศ�ยวั�า จัะปลั กส่รื.างก�นอย�างไรืแลั.วัแต� ภ มี!ปรืะเทศ ท.องถิ่!�นด!นฟ้@าอากาศ วั�ส่ด&ส่(าหรื�บปลั กส่รื.าง ควัามีเป$นอย �แลัะคต!ควัามีเชี��อ ซึ้��งเป$นเครื��องบ�งค�บให.เรื�อนไทยส่มี�ย

เก�ามี�กปลั กเป$นเรื�อนไมี.ชี� )นเด�ยวั ยกพ�)นมี�ใต.ถิ่&นส่ ง ด.านข.างทางหน��งมี�รืะเบ�ยง คนไทยแต�โบรืาณมี�อาชี�พส่�วันใหญ่�อย �ก�บการืเพาะปลั ก จั�งชีอบส่รื.างบ.านปลั กเรื�อนอย �ใกลั.แมี�น()า ลั(าคลัอง หนอง บ�ง

เพ��อใชี.น()าท(า ปรืะโยชีน2 แก�การืคลัองชี�พได.ส่ะดวัก ถิ่�งฤด ฝนฝนตกหน�กน()านองพ�)นด!น ถิ่�งหน.าน()าท�วัมีลั.นตลั!�ง พ�)นท��ส่(าหรื�บบ.าน จั�งต.องยกส่ ง หรื�อเลั�อกหาเพ��อหน�น()า ส่�วันเรื�อนท��ปลั กก=ต.องยกพ�)นเรื�อนให.ส่ ง เพ��อให.ปรืะโยชีน2จัากใต.ถิ่&นเป$นท��ปรืะกอบก!จัการื

ปรืะจั(าวั�น เชี�น ป?� นฝ@าย ทอห ก เป$นต.น แมี.ในท��น()าท�วัมีไมี�ถิ่�ง รืาษฎรืก=ย�งปลั กเรื�อนยกพ�)นส่ งอย �เพรืาะในท��เชี�นน�)นมี�กใกลั.ปEาเขา มี�คนอย �ห�างๆก�น มี�ส่�ตวั2 มี�ส่�ตวั2ปEาส่�ตวั2รื.ายคอยรืบกวันการืปลั กเรื�อนจั�งต.องยกพ�)นส่ งเพ��อก�นภ�ยอ�นตรืายเวัลัาค(�าค�น อ�ก

ปรืะการืหน��งแผ่�นด!นไทยในอด�ตอ&ดมีไปด.วัยปEาไมี. เรื�อนรืาษฎรืจั�งปลั กส่รื.างด.วัยไมี. เพรืาะหาไมี.ใชี.ได.ง�ายส่ะดวักกวั�าหาวั�ส่ด& อ��นๆ นอกจัากน�) คนไทยน�บถิ่�อห�วัเป$นของส่(าค�ญ่ เพรืาะเข.าใจัวั�าเป$นท��อย �ของมี!�งขวั�ญ่ปรืะจั(าต�วัคน จั�งไมี�ยอมีให.ใครืกลั()ากรืาย

หรื�ออย �เหน�อห�วั ถิ่�อวั�าเป$นอ�ปรื�ย2จั�ญ่ไรืท��จัะมีาปลั กเรื�อนมีากกวั�าชี�)นเด�ยวั แมี.ต�อมีาจัะปลั กส่รื.างเรื�อนด.วัยการืก�ออ!ฐถิ่�อป นก=ย�ง คงส่รื.างเป$นเรื�อนชี�)นเด�ยวัตามีคต!เด!มี

การืปลั กเรื�อนแต�เด!มีมี�คต!ถิ่�อก�นวั�า ถิ่.าปลั กเรื�อนขวัางตะวั�นหรื�อห�นข.างเรื�อนไปทางท!ศตะวั�นออกหรื�อท!ศตะวั�นตก น�)นไมี�ด� ผ่ .อย �อาศ�ยจัะไมี�มี�ควัามีส่&ข มี�กมี�เหต&ต.องเส่�ยตาเพรืาะไปขวัางหน.าดวังตะวั�น แต�ถิ่.าปลั กเรื�อนตามีตะวั�นหรื�อห�นข.าง

เรื�อนไปทางท!ศเหน�อหรื�อท!ศใต. จัะเป$นมีงคลัอย �เย=นเป$นส่&ข หากเน�)อท��บ.านค�บแคบหรื�อมี�เหต&ผ่ลัอบย�างหน��งอย�างใด ท(าให.ต.อง ปลั กเรื�อนโดยห�นข.างเรื�อนไปตามีดวังตะวั�น ก=ให.ปลั กเรื�อนเชี�ยงตะวั�นไวั.ค�อ อย�าห�นข.างเรื�อนตรืงดวังตะวั�นน�กเป$นอ�นใชี.ได. ข.อ

ห.ามีไมี�ให.ปลั กเรื�อนขวัางตะวั�นด�งกลั�าวัข.างต.น มี�ส่าเหต&มีาจัากคต!ควัามีเชี��อถิ่�อท��วั�า ท!ศตะวั�นตกเป$นท!ศท��ไมี�ด�เพรืาะเป$นท!ศท�� พรืะอาท!ตย2ตกหรื�อลั�บดวังไป คนไทยจั�งถิ่�อวั�าตะวั�นตกเป$นท!ศของคนตาย ถิ่.าจัะวัางศพปรืะกอบก!จัพ!ธุ์�ตามีลั�ทธุ์!เพ��อฝ?งเพ��อ

เผ่าต.องห�นห�วัศพไปทางท!ศตะวั�นตกเส่มีอ ฉะน�)นการืนอนของคนเป$นจั�งถิ่�อเป$นคต!ส่�บต�อก�นมีา ไมี�ให.ห�นห�วันอนไปทางท!ศ ตะวั�นตก เพรืาะจัะเป$นคนตาย แมี.ท&กวั�นน�)คนโดยมีากก=ย�งย�ดถิ่�อปฏิ!บ�ต!ก�นอย �ฤกษ2ยามีแลัะวั!ธุ์�การืก�อส่รื.างตามีควัามีเชี��อถิ่�อแต�โบรืาณ๑. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนอ.าย ย�อมีจั�กได.เป$นเศรืษฐ� ทรื�พย2ส่!นเพ!�มีพ นมี� เพรืาะเด�อนน�)อ&ดมีผ่ลั๒. ผ่ .ใดปลั กเด�อนย�� ทรื�พย2ส่!นมี�มีามีากผ่ลัเมี��อด!ถิ่�ด ชีอบกลั ข.าศ�กแลัะแส่นกลัมีามีากลั.นพ.นศ�ตรื ๓. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนส่ามี ภ�ยต!ดตามีงามีน�าด คนใจัรื.ายมี�นส่ . เมี��อถิ่�งฤด จั�กเก!ดอ�นตรืาย๔. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนส่�� ลัาภมีากมีายมี�ส่&ขส่บายท&กโศกบรืรืเทาหาย ควัามีส่บายเพ!�มีพ นมีา๕. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนห.าท&กข2เท�าฟ้@ามีาถิ่�งตนปลั กเด�อนน�)ไมี�มี�ผ่ลัท&กข2ลั.นพ.นภ�ยมี�มีท๖. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนหก ท�านหย!บยกไวั.เหลั�อหลัาย ทรื�พย2ศฤงคารืบ�นดาลัมีามีากมีาย อย �ส่&ขส่บายทรื�พย2เน�อง

นอง๗. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนเจั=ดทรื�พย2รืะเห=ดส่!)นท�)งผ่อง ทรื�พย2ส่!นท��ตนครืองอ�คค�ภ�ยผ่ยองมีาเผ่าพลัาญ่๘. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนแปด จัะรื.อนแผ่ดรืะทมีหาญ่ ทรื�พย2ส่!นแลัะบรื!วัารืทรืยศหมีดไปเอง๙. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนเก.า ใจัไมี�เศรื.าเก!ดบรืรืเลัง ยศศ�กด!Mเก!ดข�)นเอง ท�)งทรื�พย2ส่!นเพ!�มีพ นมีา๑๐. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนส่!บ จั�กฉ!บหายต.องข��อคา โรืคภ�ยรื.ายก.าวัหน.า อ�นตรืายจัะมีาปะปน๑๑. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนส่!บเอ=ดอ�นควัามีเท=จัจั�กมีาส่ �ตน ปลั กเด�อนน�)ไมี�มี�ผ่ลัต.องผ่จัญ่ก�บท&กภ�ย๑๒. ผ่ .ใดปลั กเรื�อนในเด�อนส่!บส่อง เง!นแลัะทองจั�กเหลั�อหลัาย ส่รืรืพส่�ตวั2แลัวั�วัควัาย บรื!เวัณมีากมีายไหลัเทมีาข.อห.ามีในการืปลั กส่รื.างเรื�อน๑. บ�นไดห.ามีใชี.จั(านวันข�)นค � ( ต.องเป$นข�)นค�� น�บเฉพาะข�)น ไมี�น�บพ�)นหรื�อชีานพ�ก)๒. บ�นไดไมี�ลังไปทางท!ศตะวั�นตก๓. ไมี�ห�นห�วันอนในท!ศตะวั�นตก

13

๔. ไมี�ท(าน()าพ&น()าตกไหลัเข.าต�วัเรื�อน๕. ไมี�ปลั กต.นหางนกย ง ลั��นทมี โศก ตรื&ษจั�น ฯลัฯ๖. ไมี�ท(าทางเข.าลัอดใต.ห.องน()าหรื�อห.องส่.อมี๗. “ ” “ ” ไมี�ท(าอาคารืรื ปต�วั ท� มี�ปAกเท�าก�นส่.องข.างเรื�ยก แรื.งกรืะพ�อปAก ถิ่�อเป$นอ�ปมีงคลั๘. “ ” ไมี�ท(าเรื�อนทะลั&หน.าตลัอดหลั�ง ถิ่�อวั�าเป$น เรื�อนอกแตก เป$นอ�ปมีงคลั๙. ไมี�ท(าภ เขาจั(าลัองไวั.ในบ.าน๑๐. ห.ามีใชี.ไมี.ตะเค�ยน ไมี.มีะค�าในการืปลั กเรื�อน๑๑. ห.ามีใชี.เส่าตกมี�น๑๒. ห.ามีท(าทางเข.าออกค �ไวั.ตอนมี&มีของพ�)นด!นท��ทางส่ามีแพรื�งหรื�อส่��แยก๑๓. ห.ามีน(าภาพย�กษ2ไวั.ในบ.าน๑๔. ห.ามีน(าหน�งใหญ่�หรื�อหน�งตะลั&งไวั.ในบ.าน๑๕. ห.ามีใชี.ชี�อฟ้@า ใบรืะกา เครื��องวั�ด เครื��องหลัวัง หรื�อมี�แต�เครื��องปรืะด�บชี�)นส่ งในบ.าน๑๖. ห.ามีปลั กเรื�อนครื�อมีตอ๑๗. ห.ามีต�)งศาลัพรืะภ มี!ใต.เงาเรื�อน๑๘. ไมี�ปลั กต.นมีะลัะกอใกลั.ต�วับ.าน๑๙. ห.ามีท(าบ�นไดเวั�ยนซึ้.ายขาข�)น๒๐. ไมี�ปลั กบ.านใต.ต.นไมี.ใหญ่�๒๑. ห.ามีมี!ให.มี�ส่�ตวั2ตกตายในหลั&มีตอมี�อ๒๒. “ ”ห.ามีใชี.เส่าไมี.มี�ตาในรืะยะ เป$ดไซึ้. ไก�ตอด ส่ลั�กรือด หมี ส่�๒๓. ห.ามีวัางรื ปพ�)นเรื�อนในอ�ตรืาส่�วันท��ใกลั.เค�ยงรื โลังศพ๒๔. ห.ามีท(าเต�ยงนอนขาส่!งห2 เครื��องใชี.ขาส่!งห2๒๕. ห.ามีน(าศพออปรืะต เรื�อน หรื�อลังบ�นไดบ.าน( ให.ออกทางด.านฝาห&.มีกลัอง เพรืาะส่ะดวักในการืเคลั��อนศพ ฝาห&.มี

กลัองถิ่อดออกแลัะปรืะกอบใหมี�ได. )๒๖. ห.ามีน(าของวั�ดเข.าบ.านหรื�อมีาปรืะกอบเป$นส่�วันหน��งของบ.าน๒๗. ห.ามีท(าทางเข.าเวั�ยนซึ้.ายของอาคารื

เรื�อนไทยภาคใต. ภาคใต.ของปรืะเทศไทยมี�ส่ภาพทางภ มี!ศาส่ตรื2ท��แตกต�างไปจัากภาคอ��น ๆ ของปรืะเทศ กลั�าวัค�อ มี�ลั�กษณะเป$น

แหลัมีหรื�อคาบส่มี&ทรืย��นออกไปจันจัรืดปรืะเทศมีาเลัเซึ้�ย ลั.อมีรือบด.วัยฝ?� งทะเลั โดยมี�อ�าวัไทยอย �ทางฝ?� งทะเลัตะวั�นออก แลัะ ทะเลัอ�นดามี�นอย �ทางฝ?� งทะเลัตะวั�นตก ด.านส่ภาพภ มี!อากาศของภาคใต.เป$นอาณาบรื!เวัณท��มี�อากาศรื.อนฝนตกชี&ก ควัามีชี�)น

ส่ งมี� ๒ ฤด ได.แก� ฤด รื.อนแลัะฤด ฝน ในฤด รื.อนอากาศจัะไมี�รื.อนจั�ดเหมี�อนภาคอ��น เน��องจัากได.รื�บการืถิ่�ายเทควัามีรื.อนจัาก ลัมีทะเลัท��พ�ดผ่�านอย �ตลัอดเวัลัา ในฤด ฝนฝนจัะตกชี&กมีากกวั�าภาคอ��น ท�)งน�)เพรืาะได.รื�บลัมีมีรืส่&มีตะวั�นตกเฉ�ยงเหน�อ แลัะลัมี

14

มีรืส่&มีตะวั�นออกเฉ�ยงใต. ลั�กษณะทางภ มี!ศาส่ตรื2แลัะภ มี!อากาศด�งกลั�าวัน�) มี�อ!ทธุ์!พลัส่(าค�ญ่ต�อการืก(าหนดรื ปแบบเรื�อนพ�ก อาศ�ยของปรืะชีาชีนในภาคใต. เชี�น การืออกแบบรื ปทรืงหลั�งคาให.คาให.ลัาดเอ�ยงมีาก เพ��อรืะบายน()าฝนจัากหลั�งคาการืการืใชี.

ตอมี�อหรื�อฐานเส่าแทนท��จัะฝ?งเส่าเรื�อนลังไปในด!น ฯลัฯ ด.านส่ภาพส่�งคมีแลัะวั�ฒนธุ์รืรืมี ปรืะชีากรืในภาคใต.มี�ท�)งชีาวัไทยพ&ทธุ์ ชีาวัไทยเชี�)อส่ายจั�น แลัะชีาวัไทยมี&ส่ลั!มี ชีาวั

ไทยเหลั�าน�)มี�ขนบธุ์รืรืมีเน�ยมี วั�ฒนธุ์รืรืมี ปรืะเพณ� ควัามีเชี��อท��แตกต�างก�น โดยเฉพาะชีาวัไทยมี&ส่ลั!มีจัะได.รื�บอ!ทธุ์!พลัทาง วั�ฒนธุ์รืรืมีจัากปรืะเทศเพ��อนบ.านท��มี�อาณาเขตต!ดต�อก�บภาคใต. ได.แก� มีาเลัเซึ้�ย ซึ้��งส่�งผ่ลัให.เรื�อนพ�กอาศ�ยของชีาวัไทยใน ๔

“ ” จั�งหวั�ดภาคใต. หรื�อ เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มี มี�ลั�กษณะรื�วัมีก�บเรื�อนพ�กอาศ�ยทางตอนเหน�อของมีาเลัเซึ้�ย

ลั�กษณะเรื�อนไทยภาคใต. (เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มี) บ.านเรื�อนน�บเป$นป?จัจั�ยพ�)นฐานท��ส่(าค�ญ่ของมีน&ษย2 เพ��อป@องก�นอ�นตรืายจัากลัมีฟ้@าอากาศแลัะส่�ตวั2รื.ายซึ้��งต.องเหมีาะ

ส่มีก�บลั�กษณะภ มี!ปรืะเทศ ด!นฟ้@าอากาศ ตลัอดจันจัารื�ตปรืะเพณ�ทางส่�งคมี แลัะรื ปแบบการืด(าเน!นชี�วั!ต ส่(าหรื�บเรื�อนไทย มี&ส่ลั!มี นอกจัากจัะส่รื.างข�)นเพ��อตอบส่นองควัามีต.องการืพ�)นฐานของมีน&ษย2ด�งกลั�าวัแลั.วั ย�งส่ะท.อนให.เห=นอ!ทธุ์!พลัของศาส่นา

อ!ส่ลัามีท��มี�ต�อการืส่รื.างบ.านเรื�อนอย�างแท.จัรื!ง ท�)งในรื ปแบบการืใชี.พ�)นท�� การือย �อาศ�ย การืปรืะกอบก!จักรืรืมีในการืด(ารืงชี�วั!ต แลัะการืปรืะด�บตกแต�งต�วัเรื�อนให.งดงามี โดยท��วัไปเรื�อนมี&ส่ลั!มีมี�กเป$นเรื�อนแฝด แลัะส่ามีารืถิ่ต�อขยายไปได.ตามีลั�กษณะของ

ครือบครื�วัขยาย โดยมี�ชีานเชี��อมีต�อก�น แลัะมี�การืเลั�นรืะด�บพ�)นเรื�อนให.ลัดหลั��นก�นไป เชี�น พ�)นบรื!เวัณเฉลั�ยงด.านบ�นไดหน.าแลั.วั ยกพ�)นไปเป$นรืะเบ�ยง จัากพ�)นรืะเบ�ยงจัะยกรืะด�บไปเป$นพ�)นต�วัเรื�อนจัากต�วัเรื�อนจัะลัดรืะด�บไปเป$นพ�)นครื�วั จัากพ�)นครื�วัจัะลัด รืะด�บเป$นพ�)นท��ซึ้�กลั.าง ซึ้��งอย �ต!ดก�บบ�นไดหลั�ง การืลัดรืะด�บพ�)นจัะเห=นได.ชี�ดวั�า มี�การืแยกส่�ดส่�วันจัากก�นในการืปรืะกอบ

ก!จักรืรืมีต�าง ๆ บางต�วัเรื�อนเมี��อส่รื.างต�วัเรื�อนหลั�กเส่รื=จัแลั.วั ย�งต.องก(าหนดพ�)นท��ให.เป$นบรื!เวัณท��ใชี.ท(าพ!ธุ์�ลัะหมีาด ซึ้��งเป$น ก!จัวั�ตรืท��ต.องกรืะท(าวั�นลัะ ๕ ครื�)ง ส่�วันการืก�)นห.องเพ��อเป$นส่�ดส่�วันเรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีจัะก�)นแต�ท��จั(าเป$นนอกน�)นจัะปลั�อยพ�)นท��ให.

โลั�ง เพรืาะชีาวัไทยมี&ส่ลั!มีใชี.เรื�อนเป$นท��ปรืะกอบพ!ธุ์�ทางศาส่นา นอกจัากน�)นย�งไมี�น!ยมีต�ฝ@าเพดาน เพรืาะภาคใต.มี�อากาศรื.อน แลัะฝนตกชี&ก อากาศจั�งอบอ.าวั แลัะมี�กจัะเวั.นชี�องลัมีใต.หลั�งคาให.ลัมีโกรืกอย �ตลัอดเวัลัา การืท��ต�วัเรื�อนยกพ�)นส่ ง ชีาวัไทย

มี&ส่ลั!มีจั�งส่ามีารืถิ่ใชี.ใต.ถิ่&นปรืะกอบก!จักรืรืมีต�าง ๆ ท��ส่�งเส่รื!มีการืด(ารืงชี�วั!ตได.เป$นอย�างด� เชี�น ใชี.เป$นบรื!เวัณปรืะกอบอาชี�พ เส่รื!มี ค�อ ท(ากรืงนก ส่านเส่��อกรืะจั ด หรื�ออาจัใชี.วัางแครื�เพ��อพ�กผ่�อน บางบ.านอาจัก�)นเป$นคอกส่�ตวั2 เป$นต.น

เน��องจัากปรืะเพณ�ควัามีเป$นอย �ของชีาวัไทยมี&ส่ลั!มีจัะแยกก!จักรืรืมีของชีายหญ่!งอย�างชี�ดเจัน ต�วัเรื�อนจั�งน!ยมีมี� บ�นไดไวั.ท�)งทางข�)นหน.าบ.านแลัะทางข�)นครื�วั โดยท��วัไปผ่ .ชีายจัะใชี.บ�นไดหน.า ส่�วันผ่ .หญ่!งจัะใชี.บ�นไดหลั�งบ.าน รืวัมีท�)งเป$นการืไมี�

รืบกวันแขกในการืเด!นผ่�านไปมีาอ�กด.วัย ลั�กษณะเด�นทางส่ถิ่าป?ตยกรืรืมีของเรื�อนไทยมี&ส่ลั!มี ค�อ การืส่รื.างเรื�อนโดยการืผ่ลั!ต โดยการืผ่ลั!ตส่�วันปรืะกอบของเรื�อนก�อน แลั.วัจั�งน(าส่�วันต�าง ๆ เหลั�าน�)นข�)นปรืะกอบก�นเป$นต�วัเรื�อนอ�กท�หน��ง ขณะเด�ยวัก�น

เมี��อต.องการืย.ายไปปรืะกอบในพ�)นท��อ��น ๆ ต�วัเรื�อนก=ส่ามีารืถิ่แยกออกได.ส่�วัน ๆ ได.เส่าเรื�อนจัะไมี�ฝ?งลังด!น แต�จัะเชี��อมีย�ดต�อ ก�บตอมี�อหรื�อฐานเส่าเพ��อป@องก�นปลัวัก เน��องจัากมี�ควัามีชี�)นส่ งมีาก

นอกจัากน�)เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีย�งแยกส่�วันท��อย �อาศ�ย (แมี�เรื�อน) ออกจัากครื�วั โดยใชี.เฉลั�ยงเชี��อมีต�อก�น ท�)งน�)เพรืาะ เชี��อวั�าบรื!เวัณแมี�เรื�อนเป$นบรื!เวัณท��ส่ะอาด ส่�วันบรื!เวัณครื�วัน�)นส่ามีารืถิ่ท(าส่กปรืกได.โดยง�ายแลัย�งส่ามีารืถิ่ด�บเพลั!งได.ส่ะดวัก

เมี��อเก!ดเพลั!งไหมี.บรื!เวัณครื�วั โดยส่รื&ป เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีมี�ลั�กษณะเฉพาะต�วัท��มี�ค&ณค�าทางส่ถิ่าป?ตยกรืรืมี ด�งน�)

๑. หลั�งคาเป$นหลั�งคาทรืงส่ ง มี�ควัามีลัาดชี�น เพ��อให.น()าฝนไหลัผ่�านโดยส่ะดวัก โดยท��วัไปมี� ๓ แบบ ค�อ หลั�งคาจั��วั หลั�งคาป?) นหยา หลั�งคาจั��วัมีน!ลัา มี�หารืต�อชีายคาออกไปคลั&มีบ�นได เน��องจัากฝนตกชี&กมีากในบรื!เวัณภาคใต.

๒. ไมี�น!ยมีฝ?งเส่าเรื�อนลังไปในพ�)นด!น แต�จัะใชี.ตอมี�อหรื�อบานเส่าท��ท(าโดยไมี.เน�)อแข=ง ศ!ลัาแลัง หรื�อเส่าก�ออ!ฐฉาบป นรืองรื�บ

๓. วั!ธุ์�ส่รื.างเรื�อนจัะปรืะกอบส่�วันต�าง ๆ ของเรื�อนบนพ�)นด!นก�อนแลั.วัจั�งยกส่�วันโครืงส่รื.างต�าง ๆ ข�)นปรืะกอบเป$น ต�วัเรื�อนอ�กท�หน��ง การืส่รื.างเรื�อนวั!ธุ์�น�)ท(าให.ส่ะอาดในการืย.ายบ.าน ซึ้��งน!ยมีย.ายบ.านท�)งหลั�งโดยใชี.คนหามี โดยถิ่อดส่�วันท��มี�น()า

หน�กมีากออกเส่�ยก�อน เชี�น ฝา กรืะเบ�)องมี&งหลั�งคา ฯลัฯ๔. ไมี�น!ยมีส่รื.างรื�)วัก�)นบรื!เวัณเรื�อน แต�จัะปลั กไมี.ผ่ลั เชี�น มีะพรื.าวั มีะมี�วัง ขน&น กลั.วัย เพ��อให.รื�มีเงา แลัะเป$นการื

แส่ดงอาณาเขตของบ.านเรื�อน ซึ้��งน!ยมีส่รื.างแยกก�นเป$นหลั�ง ๆ๕. การืวัางต�วัเรื�อนจัะห�นหน.าเข.าหาเส่.นทางส่�ญ่จัรืท�)งทางน()าแลัะทางบก ซึ้��งส่ามีารืถิ่รื�บลัมีบกแลัะลัมีทะเลัได.๖. “ ” นอกจัากเรื�อนพ�กอาศ�ยแลั.วั ย�งมี�อาคารืปรืะกอบบ.านเรื�อนอ�กได.แก� ศาลัา ซึ้��งมี�รื ปทรืงของหลั�งคาคลั.อยตามี

ควัามีน!ยมีของรื ปแบบเรื�อนพ�กอาศ�ย เชี�น หลั�งคาจั��วั หลั�งคาป?) นหยา ศาลัาเหลั�าน�)จัะส่รื.างข�)นตามีลั�กษณะการืใชี.ส่อย เชี�น ใชี.ปรืะชี&มีหรื�อพบปะส่�งส่รืรืค2ของชีาวับ.านศาลัาใชี.ส่(าหรื�บเป$นท��หลับแดดฝนรืะหวั�างเด!นทาง

๗. ส่ถิ่านท��หรื�ออาคารืปรืะกอบต�วัเรื�อนจัะอ(านวัยควัามีส่ะดวักในหารืปรืะกอบอาชี�พของชีาวัใต. เชี�น เรื�อนชีาวันาจัะมี� ย&.งข.าวัขนาดเลั=กส่(าหรื�บเก=บข.าวัเปลั�อกไวั.หน.าบ.าน เรื�อนชีาวัส่วันยางพารืาจัะมี�โรืงส่(าหรื�บท(าน()ายางให.เป$นแผ่�นแลัะท��ตากยาง

เรื�อนชีาวัปรืะมีงจัะมี�ท��ตากปลัา เป$นต.น

15

เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีใน ๔ จั�งหวั�ดภาคใต.๑. เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีในจั�งหวั�ดป?ตตาน�

ตามีหลั�กฐานทางปรืะวั�ต!ศาส่ตรื2 ป?ตตาน�ได.ชี��อวั�าเป$นเมี�องศ นย2กลัางของวั�ฒนธุ์รืรืมีอ!ส่ลัามี ซึ้��งส่�บทอดมีาต�)งแต� ครื�)นบรืรืพบ&รื&ษจันถิ่�งป?จัจั&บ�น วั�ฒนธุ์รืรืมีด�งกลั�าวัมี�ลั�กษณะท��เป$นเอกลั�กษณ2เฉพาะต�วั ไมี�วั�าจัะเป$นภาษา ขนบธุ์รืรืมีเน�ยมี

ปรืะเพณ� ควัามีเชี��อ ตลัอดจันการืด(ารืงชี�วั!ตแลัะท��ส่(าค�ญ่ค�อส่ถิ่าป?ตยกรืรืมีพ�)นถิ่!�น เน��องจัากป?ตตาน�มี�พ�)นท��ต!ดชีายฝ?� งตะวั�นออกค�อ อ�าวัไทย แลัะมี�อาณาเขตต!ดต�อก�บจั�งหวั�ดยะลัาแลัะนรืาธุ์!วัาส่ หมี �บ.านของ

ชีาวัไทย มี&ส่ลั!มีในจั�งหวั�ดป?ตตาน�จั�งมี�ลั�กษณะหลัากหลัาย ท�)งหมี �บ.านชีาวัปรืะมีง ชีาวัส่วันยางพารืา ชีาวันา แลัะชีาวัส่วันผ่ลัไมี. ท(าให.รื ปแบบการืต�)งถิ่!�นฐานของชี&มีชีนมี�ครืบท�)ง ๓ รื ปแบบ กลั�าวัค�อ

๑. แบบเป$นกรืะจั&ก

๒. แบบกรืะจั�ดกรืะจัาย

๓. แบบเรื�ยงรืายไปตามีแนวัชีายฝ?� งทะเลั หรื�อเส่.นทางส่�ญ่จัรื

ในฐานะท��ป?ตตาน�เป$นศ นย2กลัางการืค.าขายทางทะเลัมีาต�)งแต�ส่มี�ยกรื&งศรื�อย&ธุ์ยา รื ปแบบส่ถิ่าป?ตยกรืรืมีพ�)นบ.านจั�งมี�รื ปแบบ ส่ถิ่าป?ตยกรืรืมีท��หลัากหลัาย ค�อ นอกจัากจัะเป$นเรื�อนไมี.ยกพ�)นใต.ถิ่&นส่ ง ซึ้��งเป$นลั�กษณะรื�วัมีทางส่ถิ่าป?ตยกรืรืมีพ�)นฐานของ

ภ มี!ภาคศ นย2ส่ ตรืแลั.วั ย�งมี�ลั�กษณะรื ปทรืงหลั�งคาท��โดดเด�นเป$นพ!เศษ โดยท��วัไปหลั�งคาเรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีจัะมี� ๓ ลั�กษณะ ด�งน�)ค�อ

๑. “ ” “ ” หลั�งคาป?) นหยา หรื�อหลั�งคาลั�มีะ ค(าวั�า ลั�มีะ แปลัวั�า ห.า หมีายถิ่�งหลั�งคาท��น�บส่�นหลั�งคาได. ๕ ลั.น เป$นรื ปทรืง หลั�งคาท��ได.รื�บอ!ทธุ์!พลัจัากส่ถิ่าป?ตยกรืรืมีแบบอาณาน!คมีของชีาวัตะวั�นตก หลั�งคาทรืงป?) นหยาน�)น�บได.วั�าเป$นเอกลั�กษณ2ของ

ภาคใต. แลัะพบได.ท��วัไปในจั�งหวั�ดภาคใต.โดยเฉพาะในจั�งหวั�ดป?ตตาน�๒. “ ” หลั�งคาจั��วัมีน!ลัา ชีาวัมี&ส่ลั!มีเรื�ยกวั�า บลัานอ ซึ้��งหมีายถิ่�ง ชีาวัฮ่อลั�นดา หลั�งคาแบบน�)เชี��อวั�าได.รื�บอ!ทธุ์!พลัมีา

จัากส่ถิ่าป?ตยกรืรืมีของชีาวัฮ่อลั�นดา เป$นหลั�งคาท��มี�โครืงส่รื.างเชี�นเด�ยวัก�บหลั�งคาป?) นหยา แต�เป$นหลั�งคาท��มี�จั� �วัต!ดอย � เพ��อ รืะบายอากาศแลัะด ส่วัยงามี หลั�งคาบลัานอน�)จัะมี�รื ปแบบท��ส่วัยงามีกวั�าแบบอ��น เหมีาะท��จัะมี�จั� �วัอย�างน.อย ๓ จั��วั โดยมี�หลั�งจั��วั

แฝด แลัะมี�จั� �วัขนาดเลั=กส่รื.างคลั&มีเฉลั�ยงหน.าบ.านต!ดก�บบ�นไดทางข�)น เพ��อใชี.รื�บรืองแขกอย�างไมี�เป$นทางการื นอกยากน�)น ชี�างไมี�ย�งแส่ดงฝAมี�อเชี!งชี�างในการืปรืะด!ษฐ2ลัวัดลัายด.วัยการืแกะส่ลั�กไมี. ป นป?) น เป$นลัวัดลัายปรืะด�บลัวัดลัายปรืะด�บยอดจั��วั

แลัะมี�การืเข�ยนลัายบนหน.าจั��วั หรื�อต�ไมี.ให.มี�ลัวัดลัายเป$นแส่งตะวั�น๓. “ ” หลั�งคาจั��วั ชีาวัมี&ส่ลั!มีเรื�ยกวั�า แมีแลัะ เชี��อวั�าได.รื�บอ!ทธุ์!พลัจัากเรื�อนไทยภาคกลัาง แต�จัะมี�ข.อแตกต�างไปจัาก ภาคกลัาง ตรืงท��มี�ป?) นลัมีปAกนกท��ได.รื�บอ!ทธุ์!พลัจัากรื ปแบบส่ถิ่าป?ตยกรืรืมีจัากมีาเลัเซึ้�ย ไมี�เหมี�อนป?) นลัมีไทย ซึ้��งปลัายป?) นลัมี

ท�)งส่องข.างจัะมี�เหงาป?) นลัมีปรืะด�บอย � นอกจัากหลั�งคาท�)ง ๓ แบบด�งกลั�าวัแลั.วั เรื�อนชีาวัไทยมี&ส่ลั!มีโบรืาณในจั�งหวั�ดป?ตตาน�ย�งมี�ลั�กษณะเด�น ค�อ การื

ปรืะด!ษฐ2ลัวัดลัายไมี.แกะส่ลั�กท�)งบรื!เวัณชี�องลัมีแลัะปรืะด�บฝาเรื�อนอ�กด.วัย๒. เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีในจั�งหวั�ดยะลัา

เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีในจั�งหวั�ดยะลัาเป$นเรื�อนไมี.ใต.ถิ่&นส่ ง หลั�งคาทรืงจั��วัมีน!ลัาแลัะทรืงป?) นหยา แต�ทรืงจั��วัมีน!ลัาจัะพบ มีากกวั�าทรืงป?) นหยา เรื�อนหน��ง ๆ จัะมี�ทางข�)นเรื�อนอย�างน.อยส่องทางเส่มีอ เน��องจัากเวัลัามี�ก!จักรืรืมีต�าง ๆ ท��เก��ยวัก�บศาส่นา

วั�ฒนธุ์รืรืมี แลัะปรืะเพณ�ต�าง ๆ จัะมี�การืแยกเพศรืะหวั�างชีายแลัะหญ่!ง เมี��อมี�แขกมีาในงาน ถิ่.าเป$นชีายจัะข�)นเรื�อนทางด.าน หน.า ส่�วันหญ่!งจัะข�)นเรื�อนทางด.านข.างหรื�อด.านหลั�ง

๓. เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีในจั�งหวั�ดนรืาธุ์!วัาส่ เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีในจั�งหวั�ดนรืาธุ์!วัาส่มี�รื ปทรืงของเรื�อนเหมี�อนเรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีท��วัไปค�อ เป$นเรื�อนไมี.ใต.ถิ่&นส่ ง เส่าจัะ

วัางอย �บนตอมี�อบางบ.านท(าเป$นตอมี�อซึ้�เมีนต2หลั�ออย�างแข=งแรืง บางบ.านก=ใชี.เส่าไมี.ขนาดใหญ่�ท(าตอมี�อ รื ปทรืงหลั�งคา เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีในนรืาธุ์!วัาส่จัะแตกต�างจัากจั�งหวั�ดป?ตตาน�แลัะยะลัา ตรืงท��หลั�งคาเป$นทรืงจั��วัมีน!ลัาทรืงส่ ง เลั=ก แลัะมี�หลั�งคา

ทอดกวั.างออกไปในลั�กษณะจั��วัเด�ยวัหรื�อซึ้.อนเรื�ยงก�น ๒ จั��วั แลั.วัแต�ขนาดของเรื�อนวั�าเลั=กใหญ่�แค�ไหน ซึ้��งมี�ท�)งหลั�งคา กรืะเบ�)องแลัะส่�งกะส่� ส่�วันการืใชี.พ�)นท��เรื�อนแลัะบรื!เวัณบ.านมี�ลั�กษณะเด�ยวัก�บเรื�อนในยะลัาแลัะป?ตตาน� เน��องจัากเป$นกลั&�มี

ปรืะชีากรืท��มี�ลั�กษณะทางวั�ฒนธุ์รืรืมีแบบเด�ยวัก�น๔. เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีในจั�งหวั�ดส่ต ลั

เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีในจั�งหวั�ดส่ต ลัมี�ลั�กษณะหลั�งคาเป$นแบบจั��วัยกส่ งแลั.วัลัาดเอ�ยงไปในแนวัชีายคาท��งส่องด.าน มี� ลั�กษณะเหมี�อนปAกนก เพ��อให.น()าฝนไหลัผ่�านได.ส่ะดวัก ควัามีพ!เศษของเรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีในจั�งหวั�ดส่ต ลัอย �ท��ไมี�มี�ฝ@าเพดาน แต�จัะ น!ยมีท(าชี�องลัมีไวั.ใต.จั� �วั แมี�เรื�อนหรื�อต�วัเรื�อนหลั�กจัะไมี�มี�เฉลั�ยงหรื�อรืะเบ�ยง มี�บ�นไดพาดข�)นบ.านได.ท�นท� ท�)งน�)เพรืาะเป$นข.อห.ามี

ต�)งแต�ครื�)งโบรืาณวั�า เรื�อนเจั.านายรืะด�บส่ งเท�าน�)นจั�งจัะมี�รืะเบ�ยงหรื�อเฉลั�ยง ส่�วันเรื�อนชีาวับ.านส่ามี�ญ่จัะต.องไมี�เลั�ยนแบบเรื�อนเจั.านาย

16

อย�างไรืก=ตามี ป?จัจั&บ�นเรื�อนชีาวับ.านได.มี�การืต�อเต!มีเพ!�มีเฉลั�ยงข�)นให.คลั&มีบ�นได เพ��อป@องก�นฝนส่าดแลัะส่ะดวักในการืใชี.ปรืะโยชีน2จัากพ�)นท��

ปรืะเพณ�แลัะควัามีเชี��อในการืส่รื.างบ.านเรื�อนของชีาวัไทยมี&ส่ลั!มีในอด�ตจัะมี�ปรืะเพณ�กรืรืมีหลัายอย�าง เข.าใจัวั�าได.รื�บอ!ทธุ์!พลัของศาส่นาพรืาหมีณ2เพรืาะตามีบ�นท�กแลัะปรืะวั�ต!ศาส่ตรื2ก�อนหน.าท��ศาส่นาจัะเข.ามีามี�อ!ทธุ์!พลัปรืะชีาชีนในด!นแดนแถิ่บน�)น�บถิ่�อศาส่นาพ&ทธุ์มีาก�อน

ด�งน�)นเมี��อศาส่นาอ!ส่ลัามีเข.ามีา แมี.ปรืะชีาชีนในแถิ่บน�)จัะน�บถิ่�อศาส่นาอ!ส่ลัามีแลั.วัก=ตามี แต�ปรืะเพณ�ต�าง ๆ ของ ศาส่นาพ&ทธุ์แลัะพรืาหมีณ2บางอย�างก=ย�งเป$นท��ย�ดถิ่�อแลัะปฏิ!บ�ต!อย � ปรืะเพณ�การืส่รื.างเรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีมี�ข� )นตอนแลัะพ!ธุ์�กรืรืมีท��

น�าส่นใจัด�งต�อไปน�)ค�อ๑. ส่ถิ่านท��ส่รื.างเรื�อน

การืเตรื�ยมีส่ถิ่านท��ส่รื.างเรื�อนจัะต.องเป$นพ�)นด!นรืาบเส่มีอก�นในบรื!เวัณท��จัะส่รื.างเรื�อน ส่�วันนอกบรื!เวัณด�งกลั�าวัทางท!ศเหน�อ ต.องเป$นท��ดอนหรื�อเน!น แลัะทางท!ศใต.ต.องเป$นพ�)นท��ต(�ากวั�า อาจัจัะเป$นพ�)นท��นาข.าวัส่�วันท!ศตะวั�นออกต.องเป$นพ�)นท��เส่มีอก�น

ก�บพ�)นท��ส่รื.างเรื�อน ถิ่.าเลั�อกพ�)นท��ในลั�กษณะท��เชี�นน�)เป$นท��ส่รื.างเรื�อนแลั.วั เชี��อก�นวั�าเมี��อส่รื.างเรื�อนอย � ชี�วั!ตครือบครื�วัจัะรื& �งเรื�อง อย �เย=นเป$นส่&ข การืท(ามีาหาก!นจัะมี�โชีคลัาภ ได.ทรื�พย2ส่มีบ�ต!เพ!�มีพ นแลัะฐานจัะด�ข�)นตามีลั(าด�บ แต�ถิ่.าหาพ�)นท��ในลั�กษณะด�ง

กลั�าวัไมี�ได. เมี��อต�ดส่!นใจัส่รื.างเรื�อนในพ�)นท��ใดให.หาไมี.ไผ่�อ�อนท��ย�งไมี�แตกก!�งใบ ต�ดเอาแต�ด.านโคนมี�ควัามียาวั ๑ วัา โดยวั�ด ควัามียาวัด.วัยข.อมี�อของผ่ .ท��จัะส่รื.างเรื�อนจัากปลัายน!)วัมี�อขวัาถิ่�งปลัายน!)วัมี�อซึ้.าย จัากน�)นน(าไปป?กตรืงใจักลัางพ�)นท��ท��จัะส่รื.าง

“ ”ในเวัลัาพลับค(�าให.ลั�กลังในด!บปรืะมีาณครื��งศอก โดยก�อนจัะป?กไมี.ไผ่�ด�งกลั�าวัจัะต.องอ�านค�มีภ�รื2อ�ลัก&รือานในบท อ�ลัฟ้าต�ฮ่ะห2 “ ” ๑ จับ แลั.วัอ�านค(าส่รืรืเส่รื!ญ่พรืะเก�ยรืต!พรืะบรืมีศาส่ดามี ฮ่�มีหมี�ด ท��เรื�ยกวั�า เศาะลัาวัาด อ�ก ๓ จับ เส่รื=จัแลั.วัไห.อธุ์!ษฐานขอให.

พรืะอ�ลัเลัาะห2ได.โปรืดปรืะทานให.รื .อย�างหน��งอย�างใดวั�า พ�)นท��ท��ต� )งใจัจัะส่รื.างเรื�อนจัะเป$นส่!รื!มีงคลัหรื�ออ�ปมีงคลั เมี��ออธุ์!ษฐานจับ จั�งป?กไมี.ไผ่�ท!)งไวั.จันรื& �งเชี.า แลั.วัจั�งน(าไมี.ไผ่�มีาวั�ดควัามียาวัใหมี� หากปรืากฏิวั�าไมี.ไผ่�ยาวักวั�าเด!มีถิ่�อวั�าพ�)นท��น�)ด� หากส่�)นกวั�าเด!มี

ถิ่�อวั�าไมี�ด� ถิ่.าส่รื.างเรื�อนอย �ครือบครื�วัจัะแตกแยก การืท(ามีาหาก!นไมี�เจัรื!ญ่ก.าวัหน.าแลัะมี�อาถิ่รืรืพ2 นอกจัากน�) ควัรืลั�กเลั��ยงการื ปลั กเรื�อนครื�อมีจัอมีปลัวัก ตอไมี.ใหญ่�หรื�อครือง รืวัมีท�)งหลั�กเลั��ยงการืปลั กเรื�อนใกลั.ต.นไมี.ใหญ่� ท��ด!นส่&ส่าน แลัะพ�)นท��รื ปลั!)นมี�

นาขนาบท�)งส่องข.าง๒. ท!ศทางของเรื�อน

ส่(าหรื�บท!ศทางของเรื�อนชีาวัมี&ส่ลั!มีเชี��อก�นวั�าไมี�ควัรืส่รื.างขวัางดวังตะวั�น เพรืาะจัะท(าให.ผ่ .อาศ�ยหลั�บนอนมี�อนามี�ยไมี� ด� ไมี�มี�ควัามีจั�รื�งย��งย�นทางท��ด�ท��ส่&ดค�อห�นหน.าบ.านไปทางท!ศตะวั�นออก หลั�งบ.านอย �ทางท!ศตะวั�นตก อย�างไรืก=ตามี ชีาวัมี&ส่ลั!มี

ส่มี�ยก�อนน!ยมีส่รื.างเรื�อนห�นหน.าบ.านไปทางท!ศเหน�อ หรื�อทางถิ่นนเพ��อการืส่�ญ่จัรื ส่�วันห.องนอนต.องอย �ทางท!ศตะวั�นตก บาง บ.านน!ยมีส่รื.างเรื�อนข.าวั โดยเชี��อวั�าเรื�อนข.าวัมี�ควัามีส่(าค�ญ่ต�อครือบครื�วั เพรืาะเป$นเครื��องวั�ดฐานะควัามีมี��นคงของเจั.าบ.าน

ท(าให.เก!ดควัามีเชี��อในเรื��องท!ศทางแลัะท(าเลัท��ปลั กส่รื.างเรื�อนข.าวัต�อมีาโดยเชี��อก�นวั�าการืปลั กเรื�อนข.าวัไวั.ทางท!ศตะวั�นออกหรื�อ ท!ศใต.ของเรื�อนอาศ�ย จัะท(าให.มี�ข.าวัอ&ดมีส่มีบ รืณ2

๓. ฤกษ2ยามีในการืปลั กเรื�อน การืเลั�อกฤกษ2ยามีในวั�นลังเส่าเรื�อน เจั.าของบ.านจัะต.องไปหาฤกษ2จัากผ่ .รื . เชี�น โตHะอ!หมี�ามี ซึ้��งโดยมีากวั�นท��ท��เป$น

มีงคลัในการืเรื!�มีลังเส่าเรื�อนจัะถิ่�อปฏิ!บ�ต!ก�นหลัายวั!ธุ์� แลัะวั!ธุ์�หน��งท��น!ยมีปฏิ!บ�ต!ก�นท��วัไปค�อ การืน�บธุ์าต&ท�)งส่��อ�นได.แก� ด!น น()า ไฟ้ ลัมี ซึ้��งมี�ควัามีหมีายด�งน�)ค�อ

“ ” ด!น หมีายถิ่�งการืท(างานเป$นไปอย�างชี.า ๆ อาจัจัะพบป?ญ่หาแลัะอ&ปส่รืรืค“ ” น()า หมีายถิ่�งการืท(างานอย �ในส่ภาพเย�อกเย=นได.รื�บควัามีชี�วัยเหลั�อจัากผ่ .อ��น“ ” ไฟ้ หมีายถิ่�งการืท(างานอย �ในส่ภาพอารืมีณ2รื.อน การืท(างานมี�ป?ญ่หาแลัะการืทะเลัาะเบาะแวั.งในเครื�อญ่าต!หรื�อเพ��อนรื�วัมีงาน“ ” ลัมี หมีายถิ่�งการืท(างานเป$นไปอย�างรืวัมีเรื=วั รืาบรื��น ไมี�ค�อยมี�ป?ญ่หา มี�โชีคลัาภแลัะอารืมีณ2เย=น การืน�บวั�นวั�า วั�น

ไหนจัะตกตรืงก�บธุ์าต&ด!น น()า ไฟ้ ลัมี จัะต.องน�บตามีวั�นทางจั�ทรืคต!ด�งต�อไปน�)ด!นน()าไฟ้ลัมี ข�)น ๑ ค(�าข�)น ๒ ค(�า ข�)น ๓ ค(�าข�)น ๔ ค(�า๕๖๗๘๙๑๐๑๑๑๒๑๓๑๔๑๕แรืมี ๑ ค(�าแรืมี ๒ ค(�าแรืมี ๓ ค(�าแรืมี ๔ ค(�า

แรืมี ๕ ค(�า๖๗๘๙๑๐๑๑๑๒๑๓๑๔๑๕ วั�นท��น!ยมีส่รื.างเรื�อน ได.แก� วั�นอาท!ตย2 วั�นอ�งคารื วั�นพฤห�ส่บด� ส่�วันวั�นท��ต.องห.ามี ค�อ วั�น พ&ธุ์ วั�นเส่ารื2 แลัะไมี�น!ยมีส่รื.างในวั�นศ&กรื2แลัะวั�นพ&ธุ์ปลัายเด�อน ท�)งน�)การืน�บวั�นของชีาวัไทยมี&ส่ลั!มีจัะน�บเวัลัาข�)นวั�นใหมี�ต�)งแต� เวัลัา ๑๘. ๐๑ น. ไปจันถิ่�งเวัลัา ๑๘. ๐๐ น. ของวั�นต�อไป

นอกจัากน�)การืส่รื.างเรื�อนของชีาวัมี&ส่ลั!มีจัะไมี�น!ยมีส่รื.างในข.างแรืมีของแต�ลัะเด�อน แต�จัะน!ยมีส่รื.างข.างข�)น ส่(าหรื�บเด�อนท��ถิ่�อวั�ามี�ส่!รื!มีงคลัในการืเรื!�มีก�อส่รื.างเรื�อนมี�เพ�ยง ๖ เด�อนเท�าน�)น ได.แก�

๑. เด�อนซึ้อฟ้ารื2 เชี��อก�นวั�าถิ่.าส่รื.างเรื�อนในเด�อนน�)จัะมี�โชีคลัาภได.ทรื�พย2ส่มีบ�ต!ทวั�ค ณ

17

๒. เด�อนยามีาด!ลัอาวั�ลั เชี��อก�นวั�าถิ่.าส่รื.างเรื�อนในเด�อนน�)จัะมี�โชีคลัาภ มี�บรื!วัารืมีากเป$นท��รื .จั�กในวังส่�งคมี

๓. เด�อนซึ้ะบ�น เชี��อก�นวั�าถิ่.าส่รื.างเรื�อนในเด�อนน�)จัะได.รื�บยศศ�กด!Mแลัะเก�ยรืต!เป$นท��เคารืพน�บถิ่�อจัากส่�งคมีท��วัไป

๔. เด�อนรือมีฎอน เชี��อก�นวั�าถิ่.าส่รื.างเรื�อนในเด�อนน�)จัะมี�โชีคลัาภแลัะควัามีรื .ควัามีส่ามีารืถิ่เพ!�มีมีากข�)น

๕. เด�อนซึ้&ลัก�ฮ่�เดาะห2 เชี��อก�นวั�าถิ่.าส่รื.างเรื�อนในเด�อนน�)จัะมี�โชีคลัาภอย�างมีหาศาลั ทรื�พย2ส่มีบ�ต!ท��ได.มีาจัะได.ส่�บทอดถิ่�งลั กหลัานด.วัยพรื.อมีก�นน�)ญ่าต!พ��น.องแลัะมี!ตรืส่หายจัะมี�ควัามีส่�มีพ�นธุ์2ใกลั.ชี!ดย!�งข�)นอาหารืการืก!นส่มีบ รืณ2ตลัอด

ส่�วันเด�อนอ��น ๆ อ�ก ๖ เด�อน ถิ่�อวั�าเป$นเด�อนไมี�ด� ควัามีหลั�กเลั��ยงการืลังเส่าเรื�อน เพรืาะจัะพบก�บอ&ปส่รืรืคต�าง ๆไมี�จับส่!)น

๔. การืยกเส่าเอก โดยปกต!บ.านหลั�งหน��งจัะมี� ๖ เส่า เวัลัาลังเส่าจัะลังหมีดท�)งหมีดท�)ง ๖ เส่าพรื.อมีก�น แต�ถิ่�อวั�าเส่ากลัางด.านท!ศเหน�อ

“ ” เป$นเส่าเอก ซึ้��งเรื�ยกตามีภาษาพ�)นเมี�องวั�า เต�ยงซึ้�อรื� ก�อนลังเส่าท�)ง ๖ ต.องใชี.เหรื�ยญ่บาทต!ดไวั.ท��โคนท&กเส่า แต�ถิ่.าเจั.าบ.าน เป$นคนฐานะด� อาจัต!ดทองค(าด.วัย ท�)งน�)ด.วัยควัามีเชี��อวั�าเมี��อต!ดเหรื�ยญ่ทองค(าท��โคนเส่าแลั.วั จัะได.น��งบนกองเง!นกองทอง ท(า

มีาหาก!นด� มี�เง!นเหลั�อเก=บแลัะฐานะด�ข�)นเรื��อย ๆ ส่(าหรื�บเส่าเอก เวัลัาลังเส่าจัะต.องเอาผ่.าแดง ๑ ผ่�น กลั.ามีะพรื.าวัท��มี�ใบ ๓- ๔ ใบ จั(านวัน ๑ ต.น รืวังข.าวัปรืะมีาณ ๑ ก(ามี�อ ทองค(าจั(านวันหน��งโดยปกต!ใชี.ส่รื.อยคอทองค(าหน�ก ๒ ส่ลั�ง ๑ เส่.น ผ่ กไวั.ท��เส่าเอก

เป$นเวัลัา ๓ วั�นจั�งเอาออก (ส่�วันทองค(าหลั�งจัากลังเส่าแลั.วัจัะเอาออกท�นท�เพรืาะกลั�วัขโมีย)๕. การืส่รื.างเรื�อน

เมี��อเจั.าของเรื�อนตกลังเลั�อกส่ถิ่านท��ส่รื.างได.แลั.วั ก=ถิ่�งข�)นตอนการืส่รื.างเรื�อน โดยเจั.าของบ.านจัะต.องตกลังก�บชี�างไมี.ในเรื��อง ขนาดแบบเรื�อน ค�าใชี.จั�าย แลัะอ��น ๆ เพรืาะเรื�อนท��ส่รื.างจัะไมี�มี�การืเข�ยนแบบแปลัน แต�อาศ�ยควัามีชี(านาญ่ของชี�างแต�ลัะคน

โดยท��วัไปมี�แบบแลัะข�)นตอนการืส่รื.างด�งน�)๑. ขนาดของต�วัเรื�อนข�)นอย �ก�บจั(านวันเส่า โดยมีากน!ยมีส่รื.างเส่า ๖, ๙ แลัะ ๑๒ เส่า ส่(าหรื�บต�วัเรื�อนแต�เด!มีน!ยมี

ส่รื.างเป$นแบบเรื�อนแฝดมี�ชีานกลัางเชี��อมีต�วัเรื�อนหลั�กเข.าก�บครื�วั แต�ต�อมีาน!ยมีส่รื.างเป$นต�วัเรื�อนเด��ยวั ควัามีกวั.างของเรื�อน น!ยมีส่รื.าง ๗ หรื�อ ๑๐ ศอก แต�ไมี�น!ยมีส่รื.างเรื�อน ๘ ศอก โดยวั�ดจัากชี�วังข.อศอกถิ่�งปลัายน!)วักลัาง ยกเวั.นข.อศอกส่&ดท.ายจัะ

ก(ามี�อ ส่�วันบ�นไดน!ยมีควัามีกวั.างเป$นเลัขค�� เชี�น ๓, ๕, ๗ จัะไมี�น!ยมีลังเลัขค � เพรืาะถิ่�อวั�าเป$นบ�นไดผ่� น(าควัามีอ�ปมีงคลัมีาส่ �ผ่ .อย �อาศ�ย

๒. ควัามีส่ งของต�วัเรื�อน น!ยมีส่รื.างโดยยกพ�)นใต.ถิ่&นส่ งพอคนลัอดได. หรื�อไมี�เก!น ๒ เมีตรื เพ��อใชี.ใต.ถิ่&นเป$นท��เก=บ ของ ท(าเป$นคอกส่�ตวั2ท��น� �งเลั�น แลัะใชี.เป$นท��ปรืะกอบอาชี�พเส่รื!มี เชี�น ส่านเส่��อ ท(ากรืงนกเขาชีวัา ฯลัฯ

๓. พ�)นเรื�อน มี�กต�พ�)นลัดหลั��นก�นตามีปรืะเภทการืใชี.ส่อย โดยแบ�งออกเป$น ๕ รืะด�บ ได.แก� จัากบ�นไดส่ �ชีาน จัากชีาน ส่ �รืะเบ�ยงใชี.เป$นท��รื �บแขกจัากรืะเบ�ยงยกรืะด�บส่ งข�)นเป$นพ�)นห.องโถิ่งใหญ่�แลัะห.องนอน ลัดรืะด�บลังมีาเป$นพ�)นครื�วั ถิ่.า

ครือบครื�วัฐานะด�จัะใชี.ไมี.กรืะดานต�ให.ห�าง เพ��อรืะบายลัมีแลัะเทน()าท!)ง ถิ่.าครือบครื�วัฐานะยากจันจัะใชี.ไมี.ไผ่�ต�เป$นฟ้ากจัากครื�วัลัดรืะด�บลังมีาเป$นชีานซึ้�กลั.างอย �ต!ดก�บบ�นไดหลั�งบ.าน

๔. การืก�)นห.องแลัะพ�)นท��ส่(าหรื�บลัะหมีาดเรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีจัะก�)นห.องเฉพาะใชี.นอนเท�าน�)น นอกน�)นปลั�อยเป$นพ�)นท��โลั�ง ใชี.เป$นท��รื �บแขกแลัะพ!ธุ์�ต�าง ๆ เชี�น แต�งงาน งานเมีาลั!ด ฯลัฯ แต�เน��องจัากบ�ญ่ญ่�ต!ของศาส่นาอ!ส่ลัามี ชีาวัไทยมี&ส่ลั!มีจัะต.องท(า

ลัะหมีาดท&กวั�น ๆ ลัะ ๕ ครื�)ง ท&กบ.านจั�งต.องก�)นพ�)นท��ส่�วันหน��งไวั.ส่(าหรื�บท(าลัะหมีาดโดยใชี.เกณฑ2ด�งน�)ค�อ๔. ๑ ต.องมี�ฝาหรื�อผ่.ามี�านก�)นไมี�ให.คนเด!นผ่�าน๔. ๒ ต.องอย �บนเรื�อนหลั�ก๔. ๓ ต.องห�นหน.าไปทางท�ศตะวั�นตก๕. การืส่รื.างต�วัเรื�อนหลั�ก เมี��อท(าพ!ธุ์�ยกเส่าเอกแลั.วั จัะยกเส่าท��เหลั�อข�)น จัากน�)นจั�งต!ดต�)งโครืงส่รื.างเรื�อน โดย

ปรืะกอบโครืงหลั�งคาบนด!นก�อน แยกปรืะกอบข�)นเป$นต�วัเรื�อน ต�แปแลั.วัข�)นมี&งหลั�งคา ก�อนวัางตงแลั.วัต�พ�)น จัากน�)นจั�งต�รืาวั ฝา ต!ดต�)งวังกบปรืะต หน.าต�าง ต�ฝา แลั.วัต�อรืะเบ�ยงหน.าบ.าน ต�อครื�วัไปทางด.านหลั�ง เมี��อเส่รื=จัต�วัเรื�อนแลั.วัจั�งต!ดต�)งบ�นได

หน.าบ.านแลัะหลั�งบ.าน เมี��อส่รื.างเรื�อนเส่รื=จัแลั.วัน!ยมีข&ดบ�อน()าไวั.ใชี.อ&ปโภค โดยน!ยมีข&ดบ�อไวั.ทางท!ศตะวั�นออกเฉ�ยงเหน�อของ บ.าน แลัะส่รื.างท��อาบน()าไวั.บรื!เวัณใกลั.บ�อน()า เพรืาะแต�เด!มีไมี�น!ยมีส่รื.างส่.วัมีหรื�อห.องน()าไวั.ในต�วัเรื�อน

18

๖. การืปรืะด�บตกแต�งต�วัเรื�อน เรื�อนไทยมี&ส่ลั!มีด�)งเด!มีจัะไมี�ทาส่� แต�จัะใชี.น()ามี�นไมี.ทาเพ��อป@องก�นปลัวัก ส่�วันการื ปรืะด�บตกแต�งต�วัเรื�อนข�)นอย �ก�บฐานะของเจั.าบ.าน หากมี�ฐานะด�จัะปรืะด�บต�วัเรื�อนด.วัยไมี.ฉลั&เป$นลัวัดลัายปรืะด�บยอดจั��วั

ชี�องลัมี แลัะเชี!งชีาย

19