Temel Anatomi Terimleri

İsim takımı tamlaması

İsimlerde anlamca küçülme

Fiilden türeyen isimler

Sıfatlarda karşılaştırma

Sıfat tamlaması

Tekil – çoğul yapısı

Kısaltmalar

Tıp terminolojisinde sık kullanılan ön ekler

Tıp terminolojisinde sık kullanılan son ekler

Anatomi

Anatomik pozisyon ve düzlemler

Anatomik eksenler

Genel anatomik terimler

İnsan vücudunun bölgeleri

Ekstremitelerin bölümleri

Kemik tipleri

Kemiklerin toplam sayısı

Kafatası kemikleri

Omurga kemikleri

Üst ekstremitedeki kemikler

Alt ekstremitedeki kemikler

Toraks (göğüs) kemikleri

Eklem tipleri

Junctura fibrosa

Junctura cartilaginea

Kas tipleri

•••••••••••••••••••••••••••

giris

2

Temel anatomi terimleriTıp terimleri, esas olarak Latince ve Grekçe’den köken alır ve uluslararası özellik taşır. 7500-8000 kadar özel tıp teri-mi vardır. Bu terimlerin büyük bölümü (%75) anatomide ge-çer. Sonuç olarak, tıp terimlerinin büyük bölümü Anatomi’de öğrenilir ve kullanılır. Anatomi, tıp terminolojisinin temeli-ni oluşturur. Nomina anatomica, anatomik isimler anlamına gelir. No-men, isim veya ad demektir. Nomenculature ve termino-logia ifadeleri de adlandırma, bir şahıs veya zumre tarafın-dan kullanılan kelimeler olarak ifade edilebilir. Terminologia Anatomica, Anatomi’de kullanılan terimleri içeren uluslara-rası bir listedir. Bu liste, kısa adı FCAT (Federative Commit-tee on Anatomical Terminology) olan bir komite tarafından zaman zaman düzenlenir.

İsim takımı tamlamasıAnatomi terimlerinin büyük çoğunluğu isim takımı, sıfat ta-kımı şeklindedir.İsim takımı: iki ya da daha fazla ismin biraraya gelmesinden meydana gelir.Biri belirten (tamlayan) diğeri belirtilendir (tamlanan). Örne-ğin; costa - eye kemiği, caput - baş, caput costa - eye kemi-ğinin başı. Türkçedekinin tersine ifade edilir.

İsimlerde anlamca küçülmeTürkçe’deki “-cik, -cık, -cuk” şeklindeki ekler “ol,ul,el” şek-lindedir. Örneğin;Tubus (tüp) ……………………………… Tubulus (tüpcük)Fossa (çukur) ………………. Fossula (küçük çukur, çukurcuk)Arteria (atardamar) ………………… Arteriola (küçük atarda-mar, atardamarcık)Canalis (kanal) ………….. Canaliculus (küçük kanal, kanalcık)Nucleus (çekirdek) …………… Nucleolus (küçük çekirdek, çekirdekçik)

3

Fiilden türeyen isimlerİsim fiil olarak da ifade edilebilir. Örneğin; abductor (uzak-laştıran), abductio (uzaklaştırma).Sıfatlarda karşılaştırmaSıfatlar, eşitlik artıklık üstünlük derecesine göre farklı şekil-de ifade edilir. Örneğin;

Sıfat tamlamasıBiri belirten (tamlayan) diğeri belirtilendir (tamlanan). Örne-ğin; labium – dudak, superior – üst, labium superior -üst du-dak. Türkçedekinin tersine sıfat isimden sonra gelecek şe-kilde ifade edilir.

Eşitlik derecesi Artıklık derecesi Üstünlük derecesi

Exterus; dış Exterior; daha dış Extremus; en dış

Interus; iç Interior; daha iç Intimus; en iç

Anterus; ön Anterior; daha ön Anticus; en ön

Posterus; arka Posterior; daha arka Postremus; en arka

Superus; üst Superior; daha üst Supremus; en üst

Inferus; alt Inferior; daha alt Infimus; en alt

Latus; geniş Latior; daha geniş Latissimus; en geniş

Longus; uzun Longior; daha uzun Longissimus; en uzun

Magnus; büyük Major (maior); daha büyük Maximus; en büyük

Parvus; küçük Minor; daha küçük Minimus; en küçük

4

Tekil – çoğul yapısı

KısaltmalarTıp terminolojisinde sık kullanılan terimlerin kısaltmaları; -Arteria (atardamar); A., -Arteriae (atardamarlar); Aa., -Arti-culatio (eklem); Art., -Cartilago (kıkırdak); Cart., -Gang-lion (düğüm); Gang., -Glandula (bez); Gl., -Glandu-lae (bezler); Gll., -Ligamentum (bağ); Lig., -Ligamenta (bağ-lar); Ligg., -Musculus (kas); M., -Musculi (kaslar); Mm., -Membra-na (zar); Membr., -Nervus (sinir); N., -Nervi (sinirler); Nn., -Nucleus (çekirdek); Nuc., -Plexus (ağ); Pl., -Processus (çıkıntı); Proc., -Protuberentia (tümsek); Prot.,

Arteria; atardamar, arter Arteriae; atardamarlar

Articulatio; eklem Articulationes; eklemler

Cartilago; kıkırdak Cartilagines; kıkırdaklar

Fibra; lif Fibrae; lifler

Ganglion; düğüm Ganglia; düğümler

Glandula; bez Glandulae; bezler

Gyrus; kıvrım Gyri; kıvrımlar

Labium; dudak Labia; dudaklar

Ligamentum; bağ Ligamenta; bağlar

Meninx; beyinzarı Meninges; beyin zarları

Musculus; kas Musculi; kaslar

Nervus; sinir Nervi; sinirler

Organum; organ Organa; organlar

Pilus; kıl Pili; kıllar

Radix; kök Radices; kökler

Ramus; dal Rami; dallar

Regio; bölge Regiones; bölgeler

Septulum; bölmecik Septula; bölmecikler

Truncus; gövde Trunci; gövdeler

Vena; toplardamar Venae; toplardamarlar

5

-Proximalis (merkeze yakın); Prox., -Ramus (dal); R., -Rami (dallar); Rr., -Truncus (gövde); Tr., -Trigonum (üçgen); Trig., -Tuberculum (küçük tümsek); Tuberc., -Vena (toplardamar); V., -Venae (toplardamarlar); Vv.

Tıp terminolojisinde sık kullanılan ön eklerTıp terimlerinin türetilmesinde önemli olan ön ekler, genel-likle bir ya da iki hecelidirler.

Tıp terminolojisinde sık kullanılan son eklerTıp terimlerinin türetilmesinde önemli yere sahip olan son ekler, türetilen sözcüğün son hecelerini oluştururlar. Genel-likle isimlerin sonuna gelerek onları sıfat yaparlar.

AnatomiAnatomi; vücudun normal şekil ve yapısı ile vücudu oluştu-ran organları ve bu organlar arasındaki komşuluğu ve fonk-siyonel ilişkiyi inceleyen bilim dalıdır. Ana + Tome denilen iki sözcüğün birleşmesinden oluşan Anatomi, Yunanca’dır. Söz-cük anlamı; “kesme, doğrama”dır. Anatomi eğitiminin esası olan kadavra (cadaver), ”solucana verilecek et” anlamına gelir. Cadaver, üç sözcüğün ilk hecelerinden türetilmiştir; CADAVER = CARO (et) + DATA (vermek) + VERMIS (solucan)

6

Anatomik pozisyon ve düzlemler

İnsan vucudu ile ilgili yapılan tüm tanımlamalar belirli sabit bir pozisyonda duran insan üzerinde yapılır. Bu duruşta kişi ayakta ve gövdesi dik, üst ekstremiteleri yanlarda ve aşa-ğı doğru sarkık, ayakları bitişik, avuç içleri, yüzü ve gözle-ri karşıya bakar durumdadır. Bu duruş pozisyonuna da nor-mal anatomik pozisyon (situs) denir. Situs, organların ve be-lirli noktaların tanımlanmasında önemlidir. Bütün anatomik tarifler, anatomik pozisyondaki bir insanın vücudundan geçen hayali düzlemlerle ilişkisine göre yapılır. Planum medianum (median düzlem); vücudun tam ortasın-dan geçerek, vücudu sağ ve sol iki eşit yarıma ayıran düz-lemdir. Planum sagittale (sagittal düzlem); planum medianuma pa-relel olan düzlemlerdir. Vücudu sağ ve sol iki parçaya ayırır-lar. Planum frontale (planum coronale, frontal düzlem); yukarı-dan aşağıya ve alına parelel olarak geçen düzlemlerdir. Vü-cudu eşit olmayan ön ve arka bölümlere ayırırlar. Frontal ke-miğe (ya da sutura coronalis’e) paralel oldukları için bu isim-le anılırlar. Planum horizontale (planum transversum, horizontal düz-

 

7

lem); yere parelel olarak geçen bu düzlemler, vücudu üst ve alt iki parçaya ayırırlar. Planum subcostale; costaların altından geçen transvers düzlemdir. Planum transpyloricum; pilor (mide çıkışı) seviyesinden ge-çen transvers düzlemdir.Planum umbilicale; umbilicus (göbek) seviyesinden geçen transvers düzlemdir.

Anatomik eksenler

Axis verticalis; yukarıdan aşağıya yani baştan ayaklara doğ-ru inen, yere dik eksendir. Axis transversalis; yere parelel olarak sağdan sola ya da sol-dan sağa geçen eksendir. Axis sagittalis; yere parelel olarak önden arkaya yada arka-dan öne geçen eksendir.

 

8

Genel anatomik terimlerDexter (dextra); sağ. Sinister (sinistra); sol. Ventralis; ön, önde. Dorsalis; arka, arkada. Medialis; iç yan. Lateralis; dış yan. Medianus; tam ortada bulunan. Intermedius; iki şeyin or-tasında. Foramen; delik. Fovea; sığ çukur. Processus; çıkıntı. Sul-cus; oluk. Apicalis; tepe. Basilaris; taban. Centralis; merkez. Periferalis; uzak. Proximal; merkeze yakın. Distal; merkezden uzak. Vertical; dikey. Horizontal; yatay. Superficialis; yüzeyel. Profundalis; derin. Flexion; bükme, bükülme. Extention; germe, gerilme. Abduction; vücut orta hattından uzaklaştırma. Adduction; vücut orta hattına yaklaştırma. Circumduction; flexion, extention, abduction ve adduction hareketlerinin beraber yapılması. Rotation; dönme, döndürme. External rotation; dışa döndürme. Internal rotation; içe döndürme. Supination; ön kolun dışa döndürülmesi. Pronation; ön ko-lun içe döndürülmesi. Invertion; ayak tabanının içe döndü-rülmesi. Evertion; ayak tabanının dışa döndürülmesi. Elevation; yukarı doğru kaldırma. Depression; aşağı doğ-ru bastırma.Oppositio; başparmak pulpasının diğer parmak pulpalarına değdirildiği harekettir. Kalem tutarken ya da parmaklar ara-sında bir obje kıstırılırken kullanılır. Repositio; oppositio hareketinin tersi olan harekettir.

9

İnsan vücudunun bölgeleri

Caput : BaşCervix (collum) : BoyunCorpus : GövdeThorax : Göğüs Abdomen : KarınDorsum : SırtMembri : EkstremitePerineum : Apış arasıRegio : BölgeSuperior : ÜstInferior : Alt

 

10

Ekstremitelerin bölümleri

Brachium : KolAntebrachium : ÖnkolCubitus : DirsekCarpus : El bileğiManus : ElFemur : UylukGenu : DizCrus : BacakTarsus : Ayak bileğiPedis : Ayak

 

11

Kemik tipleri

Kemiklerin toplam sayısı

 

 

12

Kafatası kemikleri

3 çift kulak kemikçiği + 22 Kranyum kemiği = 28 kafatası kemiği

   

13

Omurga kemikleri

Omurga kemikleri; toplam 26 kemiktir (24 tane vertebra, 1 sakrum ve 1 koksiks). Ancak 33 omurdan oluşur. Sakrum 5, koksiks de 4 tane omurun birleşmesinden oluşur.

 

14

Üst ekstremitedeki kemikler

Her bir ekstremitenin serbest bölümünün kemik sayısı 30’dur. Bir üst ekstremitedeki kemik sayısı 32’dir (30+köprücük kemiği+kürek kemiği).

 

15

Alt ekstremitedeki kemikler

Bir alt ekstremitedeki kemik sayısı 31’dir (30+kalça kemiği).Kalça kemiği = Ilium + Pubis + Sacrum

 

16

Toraks (göğüs) kemikleri

 

17

Eklem tipleri

Synarthrosis (oynamaz eklem); Junctura fibrosa ve junctu-ra cartilaginea olmak üzere iki bölümden oluşur.Junctura fibrosa; Sutura, syndesmosis ve gomphosis ol-mak üzere üç bölümden oluşur.Junctura cartilaginea; Symphysis (sekonder kartilaginöz eklem) ve synchondrosis (primer kartilaginöz eklem) olmak üzere iki bölümden oluşur.Diarthrosis (articulationes synoviales) (oynar eklem); Di-ğer eklemlerden ayıran en önemli özellik eklem kapsülüdür. Eklem yüzlerini örten eklem kıkırdağı sternoklavikular ek-lem, akromioklavikular eklem ve temporomandibular ek-lem fibröz kıkırdak, bunun dışındaki oynar eklemler hiyalin kıkırdak yapısındadır. Sinovyal eklemlerde hareketler; üç ana eksende yapılır. Transvers eksende; fleksiyon ve ekstensiyon, vertikal ek-sende; iç rotasyon ve dış rotasyon, sagittal eksende; abdük-siyon ve addüksiyon.

 

18

Junctura fibrosa

Sutura; kafa kemikleri arasında bulunan eklemlerdir. Gomphosis; diş kökleri ile çene kemikleri arasındadır.

Junctura cartilaginea

 

 

19

Kas tipleri1-İskelet kası (çizgili kas, istemli kas); Vücudun en uzun kası m.sartorius, en kısa ve küçük kası m.stapedius, en ka-lın kası m.gluteus maximus, en büyük kası m.quadriceps fe-moris, en geniş kası ise m.latissimus dorsi’dir.2-Düz kas (çizgisiz kas, otonom kas); Organ ve damar du-varlarında bulunurlar.3-Kalp kası (çizgili ve otonom kas)