tema versioni perfundimtar

- ELIMINIMI I BARRIERAVE ADMINISTRATIVE- A.TOTONI- ELIMINIMI I BARRIERAVE ADMINISTRATIVE- A.TOTONI

1. Hyrje

Si të gjitha vendet e tjera në rajon, që po kalojnë fazën e tranzicionit, edhe Shqipëria

ka liberalizuar ekonominë e vet dhe ka promovuar rritjen ekonomike nëpërmjet sektorit

privat. Pas disa ulje ngritjeve të dekadës së parë të tranzicionit, ekonomia ka arritur të sigurojë

stabilitet makroekonomik dhe një rritje ekonomike vjetore relativisht të lartë. Progres i

ndjeshëm është bërë edhe në reformat strukturore, sidomos në privatizimin e ndërmarrjeve të

vogla e të mesme me pronësi shteterore.

Në të njëjtën kohë, qeveria ka vazhduar përpjekjet për reformën legjislative. Kanë hyrë

në fuqi një numër i konsiderueshëm ligjesh dhe proçedurash që përbëjnë kuadrin ligjor për

sektorin financiar, sistemet e doganave dhe taksave dhe një sërë komponentësh të tjerë të

rëndësishëm për një ekonomi të orientuar nga tregu.

Investimet direkte të huaja në Shqipëri, ndonëse të vogla, po rriten. Pas një hapi prapa

pas krizës së 1997, besimi i investitorëve të huaj duket se ka ardhur në rritje këto vitet e

fundit. Megjithë progresin e bërë, Shqipëria ende e ka të vështirë punën për rritjen e

mirëqenies së popullsisë dhe për garantimin e një rritjeje ekonomike të shpejtë e të

qëndrueshme. Shqipëria mbetet një ndër përfituesit më të ulët të investimeve të drejtpërdrejta

të huaja në Europë. Për më tepër, tranzicioni ekonomik do ende kohë të përfundojë, me shumë

ligje dhe proçedura që kanë hyrë në fuqi, por ende nuk po zbatohen me efektivitet. Qeverisja,

institucionet dhe sistemi ligjor i dobët, nuk po lejojnë që ndërmarrjet informale të hyjnë në

sektorin formal. Ato gjithashtu dekurajojnë hyrjen e investitorëve stretegjikë dhe afatgjatë dhe

kufizojnë mundësinë e publikut të gjerë për të përfituar nga rritja ekonomike.

Për të përshpejtuar rritjen ekonomike dhe për të ulur varfërinë, Qeveria Shqiptare ka

adaptuar një Strategji të Rritjes dhe Reduktimit të varfërisë. E mbështetur nga Banka Botërore

dhe donatorë të tjerë, kjo strategji përfaqëson një shans për reformat sistematike, forcimin e

ligjit, luftën ndaj korrupsionit dhe përmirësimin e qeverisjes.

Një komponent i rëndësishëm i kësaj strategjie është krijimi i një mjedisi që favorizon

rritjen e biznesit, tërheq investime dhe krijon vende të reja pune. Në mbështetje të këtij

synimi, qeveria ka vënë theksin në rritjen e përpjekjeve për eliminimin e barrierave

administrative për hyrjen e bizneseve të reja dhe automatizimin e proçedurave administrative

për investimet.

1


1.1 Pse janë të rëndësishme proçedurat administrative

Proçedurat administrative janë mjete të rëndësishme për të mbështetur politikat

publike në shumë fusha si psh taksat, siguria dhe mbrojtja mjedisore. Në linja të

përgjithëshme, ato janë kërkesa për informacion që i lejojnë qeverive të ushtrojnë dhe të

zbatojnë objektiva regullatore, duke përfshirë edhe monitorimin e respektimit të këtyre

rregullave.

Proçedurat administrative mund të krijojnë përfitime për sipërmarrjet nëpërmjet

përcaktimit të strukturave të tregut dhe krijimit të një mjedisi që favorizon konkurrencën, në

të cilin mund të zhvillohen transaksionet tregtare. Përvoja e vendeve të tjera ka treguar se

reformat në proçedurat administrative – si p.sh. shfuqizimi i disa proçedurave administrative,

- mund të jenë hapa efektive për nxitjen e efiçencës dhe inovacionit sektorial, për rritjen e

fleksibilitetit dhe zhvillimit të ekonomisë, dhe për të rritur mirëqenien dhe mundësinë për

zgjedhje të konsumatorëve.

Meqenëse proçedurat janë bërë më komplekse dhe të varura nga informacioni, shumë

kosto proçedurale kanë kaluar tek qytetarët dhe bizneset në formën e plotësimit të

formularëve, kërkesave për leje, sjelljes së informacionit, njoftimit të qeverisë dhe ruajtjes së

të dhënave. Efekti kumulativ i shumë proçedurave dhe rregullave administrative prej

institucioneve dhe niveleve të shumëfishta të qeverisjes, ngadalëson përgjigjjen nga ana e

bizneseve, devijon burimet nga investimet produktive, ul transparencën dhe besueshmërinë,

2

Çfarë janë proçedurat?

Termi proçedura i referohet paketës së instrumentave të ndryshme nëpërmjet të cilave

qeveritë përcaktojnë kërkesat që duhet të përmbushen nga bizneset dhe qytetarët. Proçedurat

ndahen në tre grupe:

Proçedura ekonomike, që ndërhyjnë drejtpërdrejt në vendimet e tregut si çmimet,

konkurrenca, hyrja në treg, ose dalja prej tij.

Proçedura sociale, që mbrojnë interesat e publikut si psh shëndetin, sigurinë, mjedisin,

dhe kohezionin social.

Proçedura administrative, që janë shkresa dhe formalitete administrative nëpërmjet të

cilave qeveritë grumbullojnë informacion dhe ndërhyjne në vendimet individuale

ekonomike.


pengon hyrjen në tregje, redukton novacionet dhe krijimin e vendeve të punës, dhe dekurajon

sipërmarrjen.

Për sa i përket kostove, proçedurat administrative kanë kosto direkte dhe indirekte.

Kostot direkte përfshijnë kohën dhe paratë e shpenzuara për shkresurinat dhe formalitetet që

duhen kryer për të qenë në përputhje me rregullat. Kostot indirekte ose dinamike shkaktohen

kur rregullat administrative ulin produktivitetin dhe novatorizmin e sipërmarrjeve.

Shumëllojshmëria dhe kompleksiteti i shkresave dhe proçedurave formale

administrative përbëjne një nga ankesat më të zakonshme të bizneseve dhe qytetarëve në

shumë vende dhe mungesa e reagimit të shtetit ndaj këtyre ankesave, mund të ketë ndikim të

madh mbi autoritetin e tij ligjvënës. Në rast se barrierat administrative perceptohen si të

paarsyeshme, niveli i përmbushjes së tyre do të bjerë së bashku me nivelin e përgjithshëm të

respektit për ligjin, duke rrezikuar efektivitetin përdorimit të proçedurave si mjete për të

arritur objektiva politike.

Duke i njohur këto probleme, qeveritë e shumë vendeve në këto 20 vitet e fundit janë

përqendruar dukshëm tek përpjekjet për rishikimin dhe thjeshtimin e rregullave

administrative, përmirësimin e efiçencës së ndërveprimit me qytetarët dhe bizneset,

eliminimin e masave të vjetra ose kontradiktore dhe prezantimin e instrumentave të reja për të

reduktuar dhe matur impaktin e proçedurave administrative.

Ne këtë punim, termi thjeshtim administrativ i referohet politikave qeveritare,

instrumentave dhe praktikave që synojnë thjeshtimin dhe lehtësimin e barrierave

administrative që kanë ndikim mbi bizneset, qytetarët dhe sektorin publik.

1.2 Thjeshtimi i proçedurave dhe eliminimi i barrierave për investimet

Eliminimi i barrierave administrative për investimet është një nevojë për të cilën

ndërgjegjësimi ka ardhur gjithnjë në rritje. Firmat vendase dhe të huaja që operojnë në

Shqipëri vazhdimisht kanë shprehur shqetësimin e tyre për vonesat, paparashikueshmërinë

dhe kostot e larta (të shoqëruara me pagesa formale dhe informale) të pajisjes me liçensa, leje

dhe miratime të tjera qeveritare që janë të nevojshme për të nisur dhe drejtuar një biznes të ri.

Situata me të cilën po përballet vendi ynë nuk është unike, sepse thuajse në të gjitha

ekonomitë në tranzicion, eliminimi i barrierave administrative është bërë i nevojshëm sa herë

që investimet private janë përballur me kufizime ligjore dhe proçedurale. Veçanërisht në

3


vendet ku shteti ka ndërhyrë historikisht në vendimet ekonomike, ka proçedura të

mbivendosura të kontrollit administrativ që nënkuptojnë shkresurina dhe vonesa të tepërta,

mungesë të besueshmërisë dhe përgjegjshmërisë institucionale dhe konflikte ndërmjet

agjencive qeveritare. Kjo nxit shpeshherë bërjen e pagesave të jashtëzakonshme prej atyre që

duan të nisin dhe të vënë në funksionim një biznes të ri dhe përbën një frenues serioz për

investitorët e mundshëm.

Politikat e reja mjedisore për biznesin dhe kuadri ligjor nuk do të funksionojnë siç duhet

n.q.se zyrtarët e të gjitha niveleve do ta vënë veten në rolin e policit dhe jo në atë të një

ofruesi shërbimesh dhe në rast se nuk zotërojnë aftësitë dhe burimet e nevojshme. Në rastin

më të keq, zyrtarët mund ta shohin mjedisin e ri si një burim shansesh për të rritur të ardhurat

pa e përmirësuar nivelin e shërbimit. Këta faktorë mund të jenë shumë negativë në ato vende

ku komunitetet ekzistuese të biznesit mund të kenë lidhje politike, funksionojnë pa një

strukturë formale administrative të brendëshme dhe nxiten nga motive afat-shkurtra

spekullative. Në rrethana të tilla vendet do të dështojnë në tërheqjen e investitorëve të

vlefshëm, të brendshëm ose të jashtëm qofshin.

Sigurisht, eliminimi i barrierave administrative, nuk arrin t’i kapërcejë të gjitha pengesat

që frenojnë investimin privat, siç mund të jenë: mungesa e mekanizmave të besueshme të

zgjidhjes së konflikteve ligjore tregtare, nevoja për reforma në sektorin financiar, mungesa e

një infrastrukture efiçente shërbimesh dhe mungesa e nxitjes efektive të investimeve.

Megjithatë, përpjekjet për të thjeshtuar dhe automatizuar proçedurat operacionale

administrative janë të nevojshme për të mbështetur dhe ndihmuar reformat politike e ligjore.

Reduktimi i kostove të përmbushjes së detyrimeve të rënduara nga burokracirat dhe rritja e

transparencës për vendimmarrjen administrative, sjell përfitime të konsiderueshme për

investitorët. Eliminimi i këtyre barrierave shërben gjithashtu për të rritur efiçencën dhe

efektivitetin e qeverisjes dhe shpërndarjes së shërbimeve dhe, njëkohësisht dërgon sinjale

pozitive për investitorët duke kontribuar ndjeshëm në proçeset e reformës së përgjithshme

ekonomike.

Për këtë qëllim në vazhdim shqyrtohen një numër instrumentash dhe praktikash të

përdorura gjerësisht në shumë vende, shoqëruar me një vlerësim të avantazheve dhe

disavantazheve që ka çdonjëra prej tyre, shoqëruar me eksperiencën e iniciativave të

ngjashme të ndërmarra në vendin tonë.

4


2. Mekanizmat e orientuara nga IT për reduktimin e barrierave

administrative.

2.1 Hyrje

Përdorimi i novacioneve të teknologjisë së informacionit (IT) ka qenë një forcë e

madhe lëvizëse për programet e thjeshtimit administrativ në shumë vende. Shfrytëzimi i IT në

transaksionet brenda dhe ndërmjet njësive qeveritare dhe, ndërmjet këtyre njësive dhe

bizneseve e qytetarëve, është mbase lehtësuesi më i rëndësishëm i proçesit të thjeshtimit

administrativ. IT përdoret në tre fusha kryesore:

Për të lehtësuar punën e sistemeve komplekse brenda agjencive qeveritare, si p.sh. ato

që lidhen me programet e përfitimit, të mirëqenies, taksave dhe liçensimit.

Për të ndihmuar ndërlidhjen ndërmjet agjencive qeveritare.

Për të përmirësuar ndërfaqësit ndërmjet qeverisë dhe qytetarëve ose bizneseve private.

Strategjitë për thjeshtimin administrativ të bazuara tek instrumentat e IT janë të shumta.

Shumica e përparimeve të bëra nëpërmjet prezantimit dhe përpunimit të këtyre strategjive

duket në Websitet e agjencive qeveritare, që janë zhvilluar vrullshëm këto vitet e fundit.

2.2 Praktika dhe përvoja

a. Planet e e-qeverisjes.

Planet mbarë-qeveritare për të nxitur “e-qeverisjen” kanë gjetur përhapje të gjerë dhe kanë si

objektiva kryesore :

a) Rritjen e përqendrimit tek klienti, duke i lehtësuar publikut aksesin në administratën

qeveritare, nëpërmjet Internetit.

b) Modernizimin e veprimtarisë së sektorit shtetëror nëpërmjet përdorimit të veprimeve

online duke reflektuar efiçencë dhe performancë më të mirë.

c) Rritjen e shpejtësise dhe efektivitetit të komunikimit ndërmjet administratave,

nëpërmjet zhvillimit të një “Intraneti” të sigurt.

Këto objektiva shkojnë në të njëjtin kah dhe e ndihmojnë proçesin e thjeshtimit

administrativ nëpërmjet përmirësimit të aksesit ndaj informacionit dhe krijimit të shërbimeve

më të integruara qeveritare.

b. Portalet e Qeverisjes Qendrore.

5


Krijimi i portaleve të informacionit të qeverisjes qendrore, është një element kyç në shumë

plane të e-qeverisjes. Portalet krijojnë pika kontakti në të cilat qytetarët ose sipërmarrësit

mund të gjejnë informacion dhe të kryejne një varg transaksionesh me qeverinë. Në versionet

më të sofistikuara të këtyre portaleve, transaksionet administrative janë thjeshtuar dhe

rinovuar p.sh. nëpërmjet krijimit të formularëve që plotësohen automatikisht me

informacionin që qeveria e ka patur që më parë në lidhje me një ndërmarrje të dhënë. Përveç

kësaj, një pikë aksesi qendrore elektronike i mundëson sipërmarrësve të njoftohen

drejtpërsëdrejti dhe paraprakisht mbi shërbimet dhe detyrimet dhe ta raportojnë një

informacion të caktuar vetëm një herë.

c. Portale Qeveritare të specializuara.

Në shumë vende përdoren portale më të specializuara, që synojnë të ndihmojnë një nën-grup

të veçantë “klientësh” të qeverisë. Këto grupe përfshijnë kryesisht bizneset e vogla dhe, në

disa raste, bizneset që operojnë në një sektor ose industri të veçantë. Këto portale të

specializuara janë të lidhura ngushtë me portalet e qeverisjes qendrore, duke dashur të

zgjerojnë logjikën e këtyre të fundit nëpërmjet aplikimit të saj në një gamë grupimesh

specifike.

d. Regjistra të formaliteteve të bazuara tek Interneti.

Teknologjia e Informacionit i ka bërë të mundur qeverive ta përdorin Internetin si një

platformë për regjistrat e formaliteteve të detyrueshme për qytetarët dhe bizneset. Ky

instrument i mundëson përdoruesve t’i tërheqin të gjithë formularët e nevojshëm online.

e. Transaksione administrative të bazuara në Internet.

Në disa raste, regjistrat elektronikë bëjnë të mundur për përdoruesit plotësimin e disa

formaliteteve administrative në mënyrë elektronike. Këto iniciativa bazohen tek logjika e

grumbullimit elektronik të informacionit në një zyrë qendrore ose one-stop shops për efekt

liçensimi ose formalitetesh të tjera administrative. Një përdorim i avancuar i këtyre

transaksioneve, është dhënia e miratimit kompjuterik për bizneset, që automatizon dhe

siguron një pikë të vetme kontakti për aplikimet për liçensa biznesi, miratimet, dhe çështjet e

lidhura me një aktivitet biznesi ose sektor të caktuar.

f. Regjistrat e rregullave dhe ligjeve me bazë internetin :

Një iniciative e lidhur ngushtë me regjistrat online të formaliteteve, është krijimi i bazave të të

dhënave online për ligjet dhe procedurat.

6


g. Transferimet Automatike të Informacionit të Standartizuar prej ndërmarrjeve tek

qeveria.

Këto projekte përqendrohen në transferimin e drejtpërdrejtë elektronik të te dhënave nga

ndërmarrjet, tek autoritetet qeveritare dhe kanë si synim reduktimin e të dhënave të

ndërmarrjeve në elementet e tyre bazë, në mënyrë që çdo autoritet qeveritar të grumbulloje

vetëm të dhënat që i nevojiten pa duplikime.

h. Numra identifikimi unikë për biznesin.

Caktimi i një numri unik identifikimi, lejon krijimin e një sistemi regjistrimi për bizneset të

tillë që, në të gjitha marrëdhëniet me qeverinë, bizneset të identifikohen me të njëjtin numër.

Kalimi i këtij sistemi online bën të mundur regjistrimin dhe kërkimin elektronik nëpërmjet

numrave ID.

i. Prokurimet shtetërore elektronike

Këto sisteme u lejojnë njësive qeveritare që merren me blerjet të listojnë të mirat, shërbimet,

kërkesat për marrje me qera dhe kërkesat për punë publike në Internet. Këto lista i lejojnë

furnitorëve dhe kontraktorëve të identifikojnë mundësitë, të marrin pjesë në tendera dhe me

pas ta ndjekin të gjithë proçesin deri në përfundim në Internet.

2.3 Përfitime dhe probleme të mekanizmave të orientuara nga IT

IT i ofron qeverive një mënyrë për të reduktuar barrierat administrative nëpërmjet

lehtësimit të gjetjes së informacionit për bizneset dhe qytetarët, duke përmirësuar efiçencën

dhe efektivitetin e proçeseve administrative.

Ekzistojnë një varg problemesh që duhen mbajtur parasysh në lidhje me IT si një

instrument thjeshtimi administrativ. Një problem kyç është ruajtja e perspektivës kosto-fitim.

Pra përfitimet, përfshirë këtu edhe përfitimet e përdoruesve të shërbimit, duhet të krahasohen

me kostot e zhvillimit e mirëmbajtjes së mekanizmave të përdorura në iniciativat me bazë IT.

Disa bizneseve (p.sh. SME-ve) ose grupeve të qytetarëve mund t’ju duket e vështirë ose e

pamundur të kenë akses në shërbimet qeveritare të siguruara elektronikisht.

Është vënë re që përdorimi i IT shpesh kërkon ndryshime të rëndësishme në organizimin

administrativ dhe natyrën e vendit të punës. Shërbimet e integruara online, psh, do të kërkonin

një rivlerësim të proçeseve dhe organizimit administrativ brenda agjencive të interesuara.

7


Këto programe shpesh gjenerojnë kërkesa më të mëdha dhe detyra më ambicioze se ç’mund të

jetë menduar në fillim.

Publikimi i formularëve dhe proçedurave ekzistuese në Internet, në shumë vende ka

krijuar një efekt anësor të paparashikuar. Krijimi i aksesit të drejtpërdrejtë në Internet për

formularët tepër burokratike që kërkojnë informacion në një mënyrë të paqartë ose të

përsëritur ka shkaktuar reagime të fuqishme të drejtpërdrejta nga përdoruesit dhe media, duke

i shtyrë autoritetet t’i thjeshtojnë formularët në fjalë.

Megjithatë, përdorimi në rritje i teknologjisë së informacionit nuk garanton se do të ketë

ndryshime pozitive në organizimin dhe proçedurat administrative të përmendura më sipër.

Iniciativa të tilla, ndonëse në hapat fillestare kanë nisur edhe në vendin tonë me websitet e

institucioneve te ndryshme qeveritare, që kanë ende funksion prezantues dhe me websitin e

Bashkisë së Tiranës, i cili është aktualisht i vetmi që siguron ndërveprim me qytetarin.

3. One-stop shops fizike për qytetarët dhe bizneset.

3.1 Hyrje

Ato njihen me emërtime të tjera si “service counter” “ single ëindoë” ose “kiosk

informacioni”. One-stop shops projektohen në radhë të parë për të siguruar shërbime të sakta

e të integruara, me sa më pak pika takimi, të thjeshta për t’u përdorur nga klientët.

Qëllimi i one-stop shops është që të sigurojnë kursime në kostot e kërkimit të

informacionit dhe transaksioneve për përdoruesit në lidhje me një sërë marrëdhëniesh me

qeverinë. Përveç shkurtimit të kohës dhe kostove për aplikantët, ekzistojnë përfitime edhe për

qeverinë dhe stafin administrativ si: rritja e besueshmërisë, objektiviteti dhe marrja e

vendimeve sa më afër qytetarëve dhe bizneseve.

Koncepti i one-stop shops ofron gjithashtu një rrugëdalje nga situatat e monopoleve të

informacionit, ku agjencitë qeveritare e mbajnë të fshehtë informacionin nga qytetarët ose nuk

i garantojnë atyre akses të barabartë ndaj tij.

8

One-stop shops mund të përkufizohen si zyra ku aplikantët dhe individë të tjerë të interesuar për shërbimet qeveritare, mund të sigurojnë të gjithë informacionin e nevojshëm në një vend të vetëm.


Me rritjen e eksperiencës së përdorimit të one-stop shops dhe përmirësimin e

teknologjise, është zgjeruar edhe gama e shërbimeve. Përdoruesit e one-stop shops mund të

sigurojnë lista me ligjet dhe proçedurat e detyrueshme, informacion mbi kodet e praktikave

dhe materiale të tjera udhëzuese, si dhe informacion mbi liçensat dhe lejet e kërkuara nga

nivele të ndryshme të qeverisjes. Mekanizmat e shpërndarjes janë zgjeruar: nga mënyrat

tradicionale, si p.sh. intervista ballë për ballë, telefoni dhe posta, në përdorimin e

instrumentave të bazuara në teknologjinë e informacionit që përfshijen portalet Web, sistemet

CD-ROM, kioskat ose automatet e informacionit.

3.2 Praktika dhe eksperienca

One-stop shops kanë për qëllim të ndihmojnë qytetarët dhe bizneset. Shërbimet për

qytetarët dhe shërbimet për bizneset mund të ofrohen të ndarë nga njëri tjetri, por në shumë

raste, një one-stop shop i caktuar si p.sh. zyrat e raportimit të te ardhurave dhe taksave mund

t’i sherbejë të dy tipeve të klientëve në të njëjtën kohë.

Në lidhje me fushën e shërbimeve që ofrojnë, one-stop shops janë të specializuara ose

të përgjithshme. One-stop shops të specializuara ndryshojnë nga ato të përgjithshmet sepse i

sherbejnë vetëm një kategorie të veçantë të klientëve të qeverisë.

Së fundmi, one-stop shops mund të përdoren nga autoritetet kombetare, rajonale ose

lokale nga njëra anë, dhe nga një bashkëpunim mes njësive publike dhe njësive private si p.sh

shoqatat e biznesit apo të shoqerise civile, nga ana tjetër.

3.2.1 One-stop shops për qytetarët

Në shumë vende, njësitë e qeverisjes lokale qenë të parat që ofruan shërbime të tilla

dhe, më pas, qenë njësitë e qeverisjes rajonale dhe qendrore që e çuan me tej proçesin e

implementimit të projekteve one-stop shop. One-stop shops në dispozicion të qytetarëve

merren me së shumti me regjistrimet dhe liçensat, si p.sh. çertifikatat e lindjeve dhe martesave

dhe regjistrimet e automjeteve. Raportimi i taksave dhe të ardhurave, sigurimet shoqërore,

shërbimet shëndetësore dhe të mirëqenies, ofrohen shpesh nëpërmjet këtyre institucioneve.

Një nga çelësat për të organizuar me sukses one-stop shops, është përqendrimi tek kërkesa,

pra çfarë duan konkretisht qytetarët nga qeveria. E thënë ndryshe, duhet që shërbimet të

organizohen rreth episodeve të ciklit të jetës dhe jo rreth departamenteve të qeverisë.

9


3.2.2 One-stop shops për bizneset

One-stop shops po përdoren gjerësisht për të thjeshtuar ndërveprimin e qeverisë me

bizneset. Disa nga këto institucione merren më të gjitha llojet e bizneseve, të tjera

përqendrohen në kompani të një përmase të caktuar si p.sh. SME, ose që operojnë në një

sektor dhe industri të caktuar. Specializimi i mëtejshëm përfshin dy kategori të one-stop

shops: shërbime të liçensimit të bizneseve dhe pika të shërbimit të bizneseve.

Shërbimet e liçensimit të bizneseve i përqendrojnë aktivitetet e veta në dhënien e

informacionit dhe mundësisë për të kryer veprime për të marrë lejet e nevojshme për të

zhvilluar një aktivitet të caktuar biznesi.

Pikat e shërbimit për bizneset janë zyra ku sipërmarrësit mund të përfitojnë një gamë

më të gjerë shërbimesh nga autoritete të ndryshme publike. Avantazhi i tyre kryesor është se

ato sigurojnë shërbime të integruara. Në një situate ideale, bizneset do të kishin vetëm një

vend kontakti ku mund të përfitonin të gjitha shërbimet për të cilat mund të kenë nevojë. Në

shumë raste këto qendra funksionojnë në bashkëpunim të ngushtë me njësitë qeveritare,

pushtetin lokal dhe organizatat që përfaqësojnë bizneset si p.sh. dhomat e tregtisë dhe

industrisë, punonjësit, profesionistët dhe shoqatat e sektorëve.

Një nga tipet më të përhapura të one-stop shops të specializuara për bizneset – sidomos

për bizneset e vogla – është shërbimi i liçensimit të biznesit. Këto shërbime janë ndër

iniciativat e para të reduktimit të barrierave administrative të vëna në jetë nga qeveritë dhe në

disa raste njihet përdorimi i tyre që në mesin e viteve ’80. Ato funksionojnë si one-stop shops

rregullatore dhe informacioni, që identifikojnë liçensat e rregullta dhe vënë në dispozicion

formularë aplikimi, informacion dhe mundësi për kontakt. Në përgjithësi çdo shërbim i pajis

klientët me paketa informacioni për liçensimin e bizneseve të personalizuara që përmbajnë

shumicën ose të gjithë elementët e mëposhtëm.

Një përmbledhje të liçensave lokale dhe kombëtare që kërkohen për një biznes të

caktuar.

Informacion kontakti për çdo agjenci që administron çdo liçensë (në rast se shërbimi

nuk ofrohet nga vetë one-stop shop).

Formularët e aplikimit për liçensat, të kombinuara kur është e mundur.

Detaje në lidhje me tarifat për liçensat, kohëzgjetjen dhe proçedurat e rinovimit.

10


Informacioni i liçensimit të bizneseve redukton barrierat administrative për bizneset duke

reduktuar koston e kërkimit të informacionit. Meqenëse këto qendra funksionojnë si one-stop

shops informacioni, ato eliminojnë nevojën që kanë bizneset për të kuptuar funksionimin e

aparatit qeveritar dhe hamendësimin e detyrimeve që duhet të përmbushin.

Në shumë raste me rritjen e eksperiencës dhe përparimeve teknologjike, shtrihet edhe

gama e shërbimeve që ofrohen si p.sh. dhënia e informacionit për kërkesat e liçensimit në

nivele shtetërore ose rajonale të qeverisjes dhe listimi i programeve mbështetëse të qeverisë

për bizneset në fjalë. Një rruge e re zhvillimi është t’i jepet shërbimeve të liçensimit të

bizneseve aftësia për të miratuar kërkesat për liçensa, për të autorizuar kërkesat dhe regjistruar

njësitë e biznesit.

Shërbimet e informimit dhe këshillimit që ofrohen nga çdo one-stop shop janë veçanërisht

të vlefshme në fazën e krijimit të bizneseve dhe kursejnë kohë dhe para. Në këtë mënyrë ato

mund të nxisin aktivitetet sipërmarrëse dhe të lehtësojnë dinamikën dhe rritjen e ekonomive

lokale dhe kombëtare.

3.3 Përfitime dhe probleme të zbatimit të konceptit të one-stop shop.

Koncepti i one-stop shops është zbatuar në një numër të madh versionesh dhe

kombinimesh. Është provuar së shumica e varianteve të idesë bazë kanë qenë të suksesshëm

në reduktimin e barrierave administrative ndaj bizneseve dhe publikut në përgjithësi. Këto

përfitime kanë dale në pah me shkurtimin e kohës dhe kostove të kërkimit të informacionit,

sidomos në proçedurat e pajisjes me leje dhe liçensa.

Koncepti i one-stop shops është nxitur dhe përshpejtuar nga ndryshimi teknologjik.

Këto shërbime janë shndërruar në module ose aplikime specifike brenda portaleve më të

mëdhenj qeveritarë të informacionit që janë në përdorim ose ende në zhvillim në shumicën e

vendeve të OECD.

Pavarësisht nga rritja e shpejtë e one-stop shops të bazuara në Internet, one-stop shops

fizike mbeten një mjet i rëndësishëm për reduktimin e detyrimeve administrative për qytetarët

dhe bizneset, për faktin së one-stop shops fizike gëzojnë disa cilësi si p.sh. mundësia për

këshillim dhe udhëzim të personalizuar, apo një nivel të lartë besueshmërie që realizohet

përmes angazhimit personal të shërbyesve civilë që one-stop shops e bazuara në rrjet nuk

mund t’i ofrojnë.

11


Nga këndvështrimi i aplikantëve, përparësia më e madhe e këtyre shërbimeve është se

ato e organizojnë informacionin qeveritar në bazë të nevojave të aplikantëve dhe këta të fundit

nuk është e nevojshme që të njohin dhe të kuptojnë strukturen globale të qeverisjes që

qëndron pas informacionit, sa herë që kërkohet një liçensë, leje apo miratim. Kjo i lejon

klientët që të ndërveprojnë me qeverinë nëpërmjet një qendre të vetme dhe jo nëpërmjet një

grupi agjencish individuale.

Një përfitim kyç për politikëbërësit dhe të interesuarit e tjerë është se, duke bashkuar

të gjithë gamën e liçensave dhe lejeve të kërkuara për një biznes të caktuar, ato nxjerrin në

dritë ato pjesë të proçesit ku ka tepricë informacioni, mbivendosje apo përsëritje të tij dhe janë

i vetmi mjet i vlefshëm për të inventarizuar të gjitha llojet e lejeve dhe liçensave ekzistuese.

Sidoqoftë implementimi i one-stop shops ende mbart vështirësi praktike të dukshme.

Një shqetësim i mundshëm është se one-stop shops në disa raste thjesht i transferojnë

detyrimet dhe nuk i zhdukin ato. Për më tepër duhen zgjidhur problemet që lidhen me

koordinimin ndërmjet one-stop shops dhe zyrave të brendëshme të autoriteteve rregullatore.

Ministritë në disa raste mund të ngurrojnë për të deleguar kompetencat dhe aktivitetet,

meqenëse kjo do të nënkuptonte humbje të mundshme të pushtetit mbi burimet njerezore,

ligjore dhe financiare.

3.4 Versione të modelit one-stop shop të aplikuara në vendin tonë.

Të gjitha angazhimet, reformat dhe iniciativat e Qeverisë Shqiptare të mbështetura

edhe në rekomandimet e shumë institucioneve ndërkombëtare kanë patur në themel të punës

domosdoshmërinë e rritjes së shkallës së informimit për biznesin. Duke vlerësuar rëndësinë e

kësaj filozofie, Qeveria Shqiptare ka përfshirë hapjen e zyrave të informimit të biznesit si

pjesë integrale e matricës për sektorin privat në kuadrin e Strategjisë Kombëtare të Zhvillimit

Ekonomik dhe Social. Hapja e këtyre zyrave, në zbatim të reformave të Qeverisë për heqjen e

pengesave administrative të investimeve, do të rritë transparencën për shërbimet e ofruara nga

institucionet shtetërore, do të lehtësojë proçesin informues dhe bashkëpunues me komunitetin

e biznesit, si dhe do te plotësojë një domosdoshmëri të biznesit për t’u informuar.

Për këtë, mbështetur në Urdhërin nr. 171, datë 16.12.2003 është krijuar grupi i punës

me ekspertë nga: Ministria e Ekonomisë, Ministria e Financave, Ministria e Bujqësisë dhe

Ushqimit, Ministria e Shëndetësisë, Ministria e Industrisë dhe Energjitikës, Ministria e

12


Rregullimit të Territorit dhe Turizmit, Ministria e Transportit dhe e Telekomunikacionit,

Ministria e Pushtetit Vendor dhe Decentralizimit, Departamenti i Administratës Publike,

Njësia e Anti Korrupsionit, Ministri i Shtetit pranë Kryeministrit. Grupi u drejtua nga

Zëvendësiministri i Ekonomisë dhe kishte si detyrë: (1) përcaktimin e institucioneve

shtetërore ku hapja e zyrave të informimit publik për biznesin është e domosdoshme, (2)

studimin e mundësive reale brenda institucioneve shtetërore për krijimin e këtyre zyrave, (3)

vlerësimin e kostove financiare, administrative dhe strukturore për funksionimin e këtyre

zyrave.

Në përfundim, grupi i punës parashtroi dy variante: (1) hapjen e zyrave të informimit

të biznesit në çdo institucion qendror, dhe (2) hapjen e një zyre të vetme në Ministrinë e

Ekonomisë, me objektiv transferimin e aktivitetit tek njëra nga agjencitë. Grupi gjithashtu

përcaktoi edhe kostot financiare për hapjen e këtyre zyrave, avantazhet dhe disavantazhet, si

dhe funksionet e zyrës.

Avantazhet/disavantazhet e hapjes së një zyre të vetme

Avantazhet Disavantazhet

Mundëson informimin e biznesit në mënyrë të

përqendruar duke minimizuar kohën dhe kostot për

marrjen e informacionit në secilin institucion;

Risku i vonesave kohore në rinovimin e informacionit;

Lehtësi në grumbullimin e informacionit të nevojshëm

nga biznesi;

Fluks më i madh në një institucion të vetëm;

Ka kosto më të lirë se sa hapja e tyre në secilin

institucion;

Është shumë pranë filozofisë për të cilën është

ndërmarrë një proçes i tillë duke vepruar si një dritare

e vetme informimi për biznesin; Kjo praktikë njihet sot

si “single ëindoë” dhe propozohet nga UNECE dhe

institucione të tjera ndërkombëtare

Qëllimi dhe funksionet e zyrës për informimin e biznesit

13


Objekti: Informimi i komunitetit të biznesit për shërbimet e ofruara nga administrata e

lartë qendrore

Qellimi: (1) Rritja e transparencës ndaj biznesit për shërbimet e ofruara nga

institucionet qendrore;

(2) thjeshtimi i proçedurave të informimit për biznesin;

(3) rritja e bashkëveprimit midis institucioneve qendrore dhe biznesit privat

Funksionet

1. Informimi i biznesit për shërbimet e ofruara, në çdo kohë;

2. Përgatitja e formateve/modeleve të standartizuara për proçedurat për çdo shërbim;

Kërkesat e detyrueshme për çdo biznes; Dokumentacioni i nevojshëm; Kostot dhe

afati kohor për secilin shërbim; Institucionet për secilin sherbim; etj.

3. Krijimi dhe rinovimi i bibliotekës së zyrës për informim në përputhje me ndryshime

në kuadrin ligjor dhe institucional;

4. Krijimi/rinovimi dhe mirëmbajtja e faqes ë internetit që do të përfshijë ndër të tjera

edhe të gjitha informacionet e parashikuara në pikën 2;

Përgatitja e broshurave, guidave apo materialeve informuese për: zyrën dhe funksionet e

zyrës, shërbime të ofruara në këtë zyrë, promovim të zyrës, etj.

Puna e bërë nga Qeveria shkon në të njëtin drejtim edhe me rekomandimet e shumë

organizmave ndërkombëtare të cilët sugjerojnë krijimin e “one-stop-shop” për të lehtësuar

lëvizjen e informacionit nga institucionet shtetërore tek biznesi, si dhe për të mundësuar

thjeshtim të mëtejshëm të proçedurave për biznesin. Duke vlerësuar informimin e biznesit si

element shumë të rëndësishëm për të përmirësuar kanalet e informimit, Qeveria Shqiptare ka

propozuar në kuadër të Llogarisë së Sfidës së Mijevjeçarit, projektin për krijimin e një Qendre

Kombëtare Biznesi sipas modelit të “sportelit unik”. Për këtë do të kryhet studimi i modeleve

të qendrave të tilla nëpër botë (si p.sh. Irlandë, Malajzi, Turqi, Poloni). Modeli “sporteli unik”

mendohet te aplikohet edhe në ministri dhe institucione të tjera, me qëllim thjeshtimin dhe

standartizimin e proçedurave të shërbimeve të kryera nga administrata publike.

14


4. Thjeshtimi i proçedurave të liçensimit

4.1 Hyrje

Liçensimi është aktiviteti i kërkimit të një aprovimi paraprak nga ana e autoriteteve

qeverisëse, për krijimin dhe drejtimin e një biznesi apo aktiviteti tjetër. Aprovimi bazohet në

shqyrtimin e një informacioni specifik, vlefshmëria dhe besueshmëria e të cilit vërtetohen

(zakonisht në formë të shkruar). Të gjitha qeveritë i përdorin liçensat, ndonëse në nivele të

ndryshme (disa vende administrojnë disa qindra lloje liçensash dhe të tjera - disa mijëra) dhe

me objektiva të ndryshme: të mbrojnë mjedisin, të sigurojnë një shpërndarje të caktuar të

tregut apo për të mbrojtur konsumatoret.

Liçensimi i biznesit ka fuqi ta dëmtojë seriozisht ekonominë, sepse ngre barriera reale

dhe të perceptuara për hyrësit e rinj, pengon risitë dhe favorizon sjelljet antikonkurruese,

meqenëse firmat ekzistuese janë të prirura për të bërë lobbing me rregullatorët, për t’i

përdorur proçedurat e liçensimit si një mjet për të mbrojtur veten nga hyrësit e rinj.

Problemi i aksesit në kërkesat e liçensimit ka dalë në pah për shkak se liçensimi ndodh

përpara përfshirjes së firmës në një biznes ose aktivitet ekonomik dhe për shkak të shtimit,

duplikimit dhe kontradiktave mes shumë liçensave të bizneseve. Kostot e kërkimit të

bizneseve për identifikimin e të gjitha llojeve të liçensave që duhet të sigurojnë për të ushtruar

aktivitetin e parashikuar, janë të konsiderueshme, ashtu si edhe numri i autoriteteve

rregullatore që janë përgjegjëse për administrimin e këtyre liçensave.

Garantimi i përmbushjes së të gjitha kërkesave të nevojshme për liçensim, është me

interes si për bizneset, ashtu edhe për qeverinë. Për disa vende, në analizë duhet të përfshihen

edhe efektet e korrupsionit, meqenëse liçensimi përfshin ushtrimin e një pushteti diskret,

subjekt i gjykimit personal, nga ana e admininstratorëve dhe, një situate që vë në kontakt të

drejtpërdrejte punonjësit e rangut të ulët të shërbimit civil dhe bizneset e paduruara për të

filluar aktivitetin.

Programet e thjeshtimit të lejeve dhe liçensave kanë pasur efekte të ndryshme. Në disa

raste liçensat janë shfuqizuar, thjeshtuar ose shkrirë me liçensa të ngjashme. Në raste të tjera

fokusi është vënë në riinxhinieringun e proçeseve, me pasojë thjeshtimin apo automatizimin e

proçedurave të brendëshme, gje që ka çuar në shkurtim të afateve të dhëniës së lejeve.

Vitet e fundit aplikimi i teknologjise së informacionit mbi proçedurat e lejeve dhe

liçensave ka lehtësuar reduktimin e barrierave administrative dhe thjeshtimin e proçedurave.

15


Publikimi i liçensave ekzistuese në Internet redukton detyrimet administrative duke lehtësuar

aksesin dhe informacionin.

Figura tregon përdorimin e strategjive të ndryshme të thjeshtimit të proçedurave të liçensimit

dhe lejeve në 28 vende të OECD të marra nën vëzhgim.


4.2.1 Strategji për shqyrtimin e lejeve dhe liçensave ekzistuese

Kater dallime të rëndësishme mund të bëhen ndërmjet strategjive të përdorura nga vendet

e OECD për rishikimin e liçensave ekzistuese:

1. Strategjite variojnë në terma të lidhjes me politika më të gjera reformuese, apo me

kritere të përcaktuara në mënyrë të centralizuar se si dhe kur duhet të përdoren

liçensat. Këto politika mund të përfshijnë vendosjen e kritereve të përgjithshme së kur

është i përshtatshëm përdorimi i liçensave, udhëzime për kërkesat administrative,

rinovimin e liçensave dhe/ose vendosjen e tarifave të përshtatshme. Politikat e qarta

garantojnë një disiplinë të fortë për procedurat si një mjet për të sfiduar regjimet “e

pabindura” të liçensimit që ofrojnë një cilesi më të ulët shërbimi. Kriteret e politikave

të liçensimit të përdorura në vende të ndryshme të OECD përfshijnë:

21

15

11

16

0 5 10 15 20 25

Një pikë kontakti e vetme për të marrë

informacion mbi liçensat

Një pikë kontakti e vetme për pranimin e

njoftimeve dhe leshimit të liçensave

Programe të koordinimit të rishikimit dhe

reformave për liçensat dhe lejet në nivele te

qeverisjes lokale

Programe të rishikimit dhe reduktimit te

numrit të liçensave dhe lejeve të kërkuara

nga qeveria

16


Përdorimin e liçensave vetëm në ato raste kur mospërdorimi përbën rrezik për

publikun, kur ka lidhje me mënyrën e bërjes së biznesit, apo atëherë kur shkaktohen

probleme informimi për konsumatorët.

Detyrim për rinovim vetëm atëherë, kur ekziston nevoja për të verifikuar

vazhdimësinë e aftësisë dhe kompetencës për të ushtruar biznesin.

Kërkesa për kualifikim që lidhen ngushtë dhe në mënyrë të drejtpërdrejtë me aftësinë

për të ushtruar aktivitetin e biznesit pa rrezikuar publikun.

Kërkesat proçedurale dhe të informacionit të përmblidhen në minimumin e

domosdoshëm për të verifikuar sa u tha me lart.

2. Strategjite ndryshojnë për nga shtrirja. Rishikimi i liçensave mund të jetë i

përgjithshëm (përfshin të gjitha lejet dhe liçensat) ose përzgjedhës (përqendrohet në

lloje të veçanta lejesh). Për sa i përket këtij të fundit, vende të ndryshme janë

përqendruar në rishikimin e lejeve që kërkohen me shpesh, lejeve për krijimin e një

biznesi ose leje që lidhen me një sektor të caktuar.

3. Strategjite variojnë në terma të fokusit ose objektivave. Disa rishikime kanë si

objektiv reduktimin specifik sasior të parametrave të caktuar si p.sh. reduktimi në

masën 25% i numrit të liçensave, ose një reduktim, në një masë të caktuar, i kohës së

proçedurave për nisjen e një biznesi të ri. Këto objektiva sasiore shpesh kërkohet të

arrihen me anë të përdorimit të rrugëve shumë të decentralizuara, sipas të cilave

thjesht deklarohet së njësitë administrative duhet të reduktojnë numrin e liçensave në

masën e caktuar. Disa strategji përqendrohen në reduktimin e kufijve kohorë për

përgjigjjen ndaj kërkesave për leje dhe liçensa, ndërsa strategji të tjera përqendrohen

në radhë të parë në shmangien e duplikimeve. Kjo e fundit mund të përfshijë ose

çlirimin nga detyrimi për të kërkuar miratim nga autoritetet për aktivitete të caktuara,

ose ndryshimin e miratimeve ex-ante, në njoftime ex-post të autoriteteve, pasi ka nisur

aktiviteti që duhet rregulluar.

4. Së fundmi, rishikimet e lejeve variojnë në varësi të strukturave organizative .

Shpesh shqyrtimet kryhen nga autoritetet e reformave rregulluese që punojnë në

17


bashkëpunim me agjencitë e administrimit të liçensave. Në raste të tjera, rishikimet

kryhen nga njësi ose komitete të jashtme të përherëshme, ose ad hoc (të posaçme).

Skemë e rishikimit të lejeve dhe liçensave

4.3 Përfitime dhe probleme të programeve të reduktimit

Thjeshtimi i proçedurave dhe programet e reduktimit ndryshojnë nga shumë prej

politikave të tjera, sepse janë lehtësisht të matshme. Mbase ky është edhe shkaku i

popullaritetit të këtyre iniciativave. Shumica e këtyre programeve ka nisur me deklarimin e

një objektivi specifik sasior për reduktimin e numrit të liçensave. Disa vende kanë raportuar

shifra mbresëlënëse, shumë leje janë shndërruar në njoftime, janë reduktuar ose thjeshtuar

18

Formaliteti i nenshtrohet rishikimit nga grupi

A kërkon përgjigjje?

Është i mundshëm eliminimi?

Mund të përdoret heshtja si

përgjigjje?

Shndërroje në njoftim Formaliteti

eliminohet

Përcakto kufijtë kohorë për

aprovim/mohim

A mund të eliminohet

dokumentacioni/kërkesa?

Elimino dokumentacionin

/kërkesën

Pranimi në regjistrin themeltar të formaliteteve

Po

Po

Po

Po

Jo

Jo

Jo

Jo


kërkesat për dokumentacion, ose është reduktuar koha e proçedimit të aplikimeve duke

reduktuar në masë të madhe barrierat administrative dhe kostot që i shoqërojnë ato.

Sidoqoftë, treguesit e thjeshtë numerikë që raportohen nga iniciativat e reduktimit të

liçensave, si numri ose përqindja e liçensave të eliminuara, mund të çojnë në rrugë të gabuar.

P.sh. në rastet kur reduktimet llogariten mbi një bazë statike, impakti i liçensave që mund të

jenë krijuar rishtazi gjatë jetës së programit mund të mos merret në konsideratë.

Pra, ndonëse përpjekjet për reduktimin e liçensave kanë një funksion të rëndësishëm,

ato mund të çojnë në ndryshime thelbësore vetëm në disa rrethana të caktuara. Një arsye e

mundëshme për rezultatet e dobëta të kësaj lloj reforme në praktikë, është se, ndërsa

programet koordinohen nga një njësi specialistësh, vendimi për ruajtjen ose heqjen e liçensave

individuale i mbetet në mënyrë të pandryshuar ministrit dhe agjencisë administruese

përkatëse. Ministritë e kanë të vështirë të mbeten objektive në vlerësimin e liçensave të veta,

kështu që ndryshimet e mëdha mund të realizohen vetëm atëherë kur shkojnë në të njëjtin kah

me programet dhe objektivat e ministrisë administruese.

Sidoqoftë, projektimi i kujdesshëm i programit mund të rritë mundësinë e një reforme

domethënëse. Efektiviteti i thjeshtimit të liçensimit përforcohet nga përdorimi i proçedurave

të hapura dhe transparente që lejojnë thithjen efektive të inputeve dhe sugjerimeve nga

publiku. Vetë palët e interesuara janë një burim i rëndësishëm në idenifikimin e fushave

prioritare të reformës, për të propozuar mjete më të lehta për të përmbushur kërkesat në rastin

e pajisjes me leje ose liçensa.

Programet e reduktimit të liçensave mund të shërbejnë si një hap i parë në një program

reforme, duke arritur rezultate të dukshme në periudha të shkurtra kohe. Në këtë mënyrë ato

mund të ndihmojnë për mobilizimin e grupeve të interesit për reformim.

Ashtu si për shumë iniciativa reformash, zgjedhja e një programi specifik për

thjeshtimin e proçedurave të liçensimit, varet nga rrethanat individuale që ndesh një vend i

caktuar. Në disa raste këto programe kanë qenë më të suksesshme kur janë projektuar si një

përgjigjje ndaj një krize ekonomike. Në raste të tjera, këto programe mund të jenë më të

dobishme në fazat e para të programeve të reformave proçedurale, madje mund të shërbejnë si

një pikënisje për reforma më të gjera. Në disa vende, logjika e përgjithëshme e thjeshtimit dhe

reduktimit të liçensave është aplikuar për të gjitha proçedurat që kërkojnë shkresa dhe

dokumentacion.

19


Eksperienca tregon së suksesi i tyre qendron më tepër në frenimin e rritjes së

barrierave administrative, sesa në reduktimin e tyre.

5. Asistenca për bizneset e vogla dhe të mesme.

5.1 Hyrje

OECD në raportin e saj ‘’Pikëpamja e biznesit mbi proçedurat burokratike’’ vlerëson

se kostot e barrierave administrative për bizneset zënë rreth 4% të GDP-së së sektorit të

biznesit në të 11 vendet e vëzhguara. Studime të shumta tregojnë gjithashtu së barra e

programeve rregullatore bie në mënyrë të shpërpjestuar mbi bizneset e vogla dhe të mesme

(SME-të). Sipas këtij raporti, kostoja e detyrimeve administrative e llogaritur për punonjës,

është mbi 5 herë më e lartë për SME-të e vogla sesa për ato të mëdha. Për pasojë, qeveritë

kanë nisur një sërë programesh që kanë patur për qëllim sektorin e SME-ve, duke dashur ta

mbështesin në përmbushjen e detyrimeve administrative.


Për këtë çështje mund të dallojme tre modele:

1. I pari përpiqet të sigurojë mbështetje aktive për bizneset e vogla, veçanërisht për të

përmbushur proçedurat administrative.

2. I dyti konsiston në modifikimin ose shfuqizimin e vetë detyrimeve administrative, për

t’i bërë ato më të lehta për bizneset e vogla.

3. I treti është më dinamik dhe përfshin vënien në punë të disa mekanizmave që

garantojnë që gjatë projektimit të proçedurave administrative, të merren më mirë në

konsideratë nevojat dhe shqetësimet e biznesit të vogël

Shembuj të këtyre instrumentave dhe praktikave përfshijnë llogaritjen e impaktit mbi biznesin

e vogël, asistencën në përmbushjen e detyrimeve, përjashtimin nga gjobat, këshillim nga

ekspertët, klauzolat shfuqizuese, vëzhgime mbi kostot e plotësimit të detyrimeve

administrative, etj. Agjenci të posaçme janë krijuar për të mbikqyrur dhe mbrojtur këto

programe.

20


One-stop shops të dedikuara, Portale Web dhe këshilltarë e-ligjorë.

Siç është përshkruar në seksionin e mekanizmave të bazuara në teknologinë e

informacionit dhe one-stop shops fizike, një ndihmë e rëndësishme për bizneset e vogla është

shërbimi i ofruar nga portalet Web dhe one-stop shops të krijuara posaçërisht për të mbuluar

nevojat e veçanta të bizneseve të vogla. Interneti ka lehtësuar gjithashtu këshillimin për

bizneset e vogla: instrumentat elektronike interaktive mund të japin këshilla të personalizuara,

të qarta për mënyrën e përmbushjes së kërkesave proçedurale.

Udhëzues për ndjekjen e proçedurave

Një instrument tjetër për të lehtësuar përmbushjen nga ana e SME-ve të proçedurave

administrative është përgatitja e udhëzuesve të kuptueshëm dhe proçedurave të qarta për t’ju

përgjigjur nevojave për informacion të bizneseve të vogla.

Vlerësimi i impaktit për bizneset e vogla

Kjo nënkupton që agjenci e caktuara, përpara se të hyjë në fuqi një normë që prek

bizneset e vogla, të bëjnë një vlerësim të impaktit që do të ketë norma e propozuar mbi

biznesin e vogël. Këto vlerësime shpesh duhet të përmbajnë, ndërmjet të tjerave, një

përshkrim të alternativave të përmbushjes së objektivave të shpallura ndërkohë që

minimizojnë çdo impakt ekonomik të rregullit të propozuar mbi bizneset e vogla. Përveç

kësaj, mund të përdoren edhe metoda të tjera konsultuese që mbajnë në konsideratë edhe

pikëpamjet e bizneseve të vogla për çështje të caktuara.

Hyrja graduale në fuqi e rregullave

Garanton që ekziston një periudhë e përshtatshme kohe që nga njoftimi, deri në hyrjen

në fuqi të masave ligjore dhe proçedurale. Duke ju siguruar bizneseve një kohë më të gjatë për

të përmbushur detyrimet, ju jepet atyre mundësia për të gjetur mënyrën më kosto-efektive për

ta realizuar atë. Koha e zgjatur mund të shërbejë edhe për të marrë këshilla nga ekspertët.

Kostot e asistencës së jashtme mund të mbahen në një nivel të caktuar, duke shmangur

situatën e rritjes së kërkesës për një shërbim të caktuar nëse të gjitha bizneset do të kërkonin

këshillim për të përmbushur detyrimet brenda një kohë të shkurtër.

21


5.3 Përfitime dhe probleme

Qeveritë kanë kuptuar se SME-të luajnë një rol të rëndësishëm në prosperitetin

ekonomik dhe së ato preken në mënyrë të shpërpjesëtuar nga rregullimet. Për pasojë, një

element i rëndësishëm i programeve të reduktimit të barrierave administrative dhe thjeshtimit

të proçeseve, përqendrohet tërësisht ose pjesërisht mbi këtë sektor. Sidoqoftë, është e vështirë

të zgjidhen probleme të tilla si: mënyra e organizimit të programeve speciale në ndihmë të

SME-ve, kur janë me përfitim programe të tilla si reduktimi i gjobave dhe përjashtimi nga

detyrimi, apo edhe se cili duhet të jetë kufiri ndarës ndërmjet SME-ve dhe bizneseve më të

mëdha.

Shpesh ekziston një baze faktike e kufizuar për vlefshmërinë e projektimit të

programeve speciale të mbështetjes së SME-ve. Në shumicën e vendeve të OECD është bërë

pak punë kërkimore për ndërveprimin ndërmjet biznesit të vogel dhe proçedurave.

Për t’ju përgjigjur disa pyetjeve bazë duhet të zotërohet më tepër informacion mbi

barrierat faktike me të cilat ndeshen bizneset e vogla dhe efektivitetin e mekanizmave në fuqi

për t’i mbështetur ato. Diskriminimi pozitiv i SME mund të bëhet pengesë, sepse i stimulon

SME-të që të mos rriten përtej atij pragu që i siguron mbështetje, apo të shpërbëhen në

mënyrë strategjike sapo kapërcehet pragu. Sidoqoftë, me sa tregon materiali, është e qartë së

vullneti politik për të vazhduar dhe rritur këto programe është i fortë dhe po grumbullohet

eksperiencë për implementimin e tyre.

6. Matja e barrierave administrative

6.1 Hyrje

Pavarësisht nga iniciativat e shumta të thjeshtimit administrativ të nisura nga qeveri të

ndryshme në dekadat e kaluara, në mënyrë paradoksale, qeveritë rrallëherë e kanë të qartë

masën e barrierave administrative që i imponohen bizneseve dhe qytetarëve. Kjo nënkupton

se politikat krijohen në një vakuum informativ dhe që masa aktuale e këtyre barrierave (ashtu

si dhe përparimet ose pengesat në reduktimin e saj) mund të mbetet e pa vlerësuar. Matja e

barrierave ekzistuese mund të shërbejë për zhvillimin e një politike efektive për reduktimin e

barrierave, të shërbejë për të vlerësuar iniciativat politike të ndërmarra tashmë, të rritë

22


ndërgjegjësimin e politikanëve, si dhe të nxitë grupet e interesit për të kërkuar ndryshime

koston e madhe të barrierave administrative për bizneset.

6.2 Praktika dhe eksperienca shqiptare

Teorikisht, për të matur barrierat administrative, ose për të vlerësuar programet e

reduktimit të tyre, hapi i parë është krijimi i një metode për matjen e nivelit aktual, si dhe

ndikimin e hyrjes në fuqi të ligjeve dhe normave të reja.

Duke dashur të vlerësojë kostot dhe pengesat që i shkaktohen biznesit nga barrierat

administrative, Qeveria Shqiptare i kërkoi FIAS-it (Foreign Investment Assistance Service)

ndërmarrjen e një studimi për barrierat administrative, për shmangien e burokracisë dhe

proçedurave administrative të panevojshme për investitorët. Projekti filloi në verën e vitit

2002 me një sondazh në 500 kompani private lidhur me kostot administrative të biznesit për

ushtrimin e aktivitetit si dhe rreth 30 intervista me autoritetet shtetërore përgjegjëse për

zbatimin e rregullave dhe kërkesave ligjore.

I gjithë ky proçes u krye nën drejtimin e FIAS dhe u mbështet nga ekspertë lokalë. Më

tej, proçesi u pasua nga analiza të detajuara të çështjeve kyçe te identifikuara nga sondazhi i

lartpërmendur dhe nga disa intervista me agjencitë shtetërore duke kombinuar ekspertizën

ndërkombëtare me atë lokale. Si rezultat FIAS finalizoi raportin “Heqja e pengesave

administrative një komponent kritik i strategjisë kombëtare të zhvillimit” duke identifikuar

pengesat kryesore ndaj aktivitetit të biznesit në Shqipëri në Mars 2003.

Raporti shërbeu si një guidë për Qeverinë Shqiptare në kryerjen e reformave të

suksesshme për reduktimin e pengesave administrative. Në emër të Qeverisë Shqiptare,

Ministria e Ekonomisë ia shpërndau raportin gjithë të interesuarve; ministrive të përfshira dhe

organizmave rregullatore, shoqatave të biznesit, shoqërisë civile, universiteteve, analistëve

ekonomikë, etj. në mënyrë që të gjithë aktorët e përfshirë në proçes të njiheshin me

konkluzionet dhe rekomandimet e raportit. Sektorët më problematikë sipas raportit ishin

tatimet, doganat, toka dhe ndërtimi, sistemi i ankimimit dhe liçencimi. Raporti identifikoi

pengesat kryesore dhe bëri rekomandime konkrete per tu marrë në konsideratë nga Qeveria

Shqiptare në përmirësimin e klimës së biznesit në Shqiperi.

23


6.2.1 Vëzhgimet e përdoruesve

Vëzhgimi i realizuar FIAS synonte mbledhjen e të dhënave nga kompanitë mbi kohën

manaxheriale të harxhuar dhe kostot financiare që shkaktohen gjatë çeljes dhe operimit të një

biznesi, për shkak të proçedurave burokratike. Pyetjet e përdorura në vëzhgimin për

Shqipërinë ishin po ato që janë përdorur edhe gjetkë, në mënyrë që të gjeneroheshin të dhena

të krahasueshme me vendet e tjera.

Një institucion i pavarur lokal vëzhgues, Qendra për Zhvillimin e Burimeve Njërezore

(HRDC), u ngarkua me kryerjen e këtij vëzhgimi. U morën në shqyrtim 500 kompani të

sektorit privat me madhësi, pronësi dhe shpërndarje gjeografike të tillë që të përfaqësonte sa

më mirë strukturën e sektorit privat në Shqipëri. Me të gjitha firmat u përdor intervistimi ballë

për ballë.

Firmave ju kërkua të bënin një vlerësim të mjedisit administrativ, si në nivel të

përgjithshëm, ashtu edhe për sektorë specifikë. Në nivel të përgjithshëm ata u pyetën në lidhje

me masën e kënaqësisë nga natyra e proçedurave në vetevete dhe nga administrimi i tyre

burokratik, si dhe se cilat ishin fushat e proçedurave administrative që përbënin pengesën më

të madhe për investimet.

Për çdo proçedurë specifike, firmave ju kërkua të siguronin të dhëna faktike të bazuara në

eksperiencën e tyre p.sh. në lidhje me kohën e harxhuar për të kryer proçedurat, pagesat

formale dhe shpështësinë dhe sasinë e pagesave informale të kërkuara. Kishte gjithashtu edhe

pyetje më subjektive, si p.sh. si e vlerësonin situatën korente në krahasim me atë të dy dhe tre

viteve të shkuara.

Nga vëzhgimi doli se 50% e të anketuarve ishin ´´deri diku të pakënaqur´´, ´´të pakënaqur

´´, ose ´´shumë të pakënaqur´´ me kërkesat proçedurale dhe administrative në Shqipëri. 59%

ishin të shqetësuar për sjelljen burokratike të autoriteteve të përgjithëshme qeveritare që kanë

në ngarkim sisteme të ndryshme proçedurale. Në një shkallë nga 1-6 ku 6 ishte shkalla më e

lartë e pakënaqesisë, komuniteti i biznesit dha një vlerësim 3.7 për kërkesat proçedurale

administrative dhe 4.1 për sjelljen burokratike.

Më poshtë jepen fushat proçedurale që përbëjnë më shumë shqetësim për investitorët:

24


Fushat proçedurale më shqetësuese për investitorët

1 = Nuk ka pengesa 2 = Pengesa të vogla 3 = Të moderuara 4 = Pengesa të mëdha

Përfundimi më i rëndësishëm i vëzhgimit ishte shtrirja dhe niveli i korrupsionit të vogël, siç

doli nga përqindja e lartë e firmave që raportonin frekuencën dhe sasinë e pagesave informale.

Në të dyja drejtimet, Shqipëria qëndron shumë më dobët se vendet e tjera të rajonit dhe, për

më tepër, ky lloj korrupsioni është i përhapur në të gjitha fushat proçedurale, përfshirë këtu

edhe gjykatat. Dy nga fushat që rezultuan me nivelin më të lartë të mitëmarrjes, qenë doganat

(36%) dhe lejet e ndërtimit (32%). që të dy këta tregues janë më të lartë se të gjthë treguesit e

mitëmarrjes të njohur në rajon.

Çuditërisht, firmat e vëzhguara raportuan pak probleme në lidhje me numrin e

proçedurave dhe kohën e shpenzuar për to. P.sh. numri mesatar i liçensave të nevojshme për

25


një biznes në Shqipëri është 0.9, që është shumë më e ulët se mesatarja e shumë vendeve në

rajon, ndërsa koha e proçedurave të çeljes së një biznesi të ri është 18 ditë, gjithashtu më e

ulët se shumë vende të tjera fqinjë. Kjo evidencë përforcoi përfundimin e mësipërm të

vëzhgimit, se ndonëse ekzistojnë proçedura të shkruara, ato nuk zbatohen me rigorozitet, por

injorohen ose anashkalohen me anë të mitëmarrjes.

Përfundimisht tre pengesat kryesore të raportuara janë në fushen e:

1. Operacioneve doganore,

2. Administratës së taksave

3. Lejeve të shfrytezimit të trojeve dhe lejeve të ndërtimit.

Kjo duhet të përbëjë burim shqetësimi për Qeverinë Shqiptare, sepse këto janë

pikërisht ato fusha (sidomos doganat dhe taksimi) ku ka patur përpjekje të fuqishme për

reforma të mbështetura nga donatorët. Pra, megjithë punën e mirë që është bërë, kjo ka patur

një impakt shumë të kufizuar në rast se gjykohet nga këndvështrimi i bizneseve që

ndërveprojnë me këto agjenci.

Përfundimet e vëzhgimit duhet të interpretohen me kujdes, sepse siç ndodh rëndom me

të tilla vëzhgime, jo të gjitha fushat e eksperiencave proçedurale mund të kuantifikohen dhe,

për më tepër, firmat kanë tendence të ekzagjerojnë disa eksperienca dhe të minimizojnë disa

të tjera, në varësi të pyetjeve. Pyetjet në lidhje me mitëmarrjen janë veçanërisht të ndjeshme

për bizneset dhe shumë prej tyre mund të mos kenë dëshirë të japin informacion të saktë për

arsye të kuptueshme. Pra përfundimet e vëzhgimit nuk duhet të shihen si matje të sakta të

realitetit, por si matje të përshtypjeve të firmave të intervistuara. Sidoqoftë, vëzhgimi siguron

tregues sasiorë të përshtypjeve të sektorit privat, një renditje të kujdesshme të problemeve

brenda vendit dhe nxjerr në pah tendencat e reja që janë në zhvillim e sipër.

Për këto arsye vëzhgimi transmeton sinjale të arsyeshme tek politikëbërësit që

kërkojnë të identifikojnë fushat prioritare ku duhen përqendruar përpjekjet e reformave në të

ardhmen. Nëse përsëritet në mënyre periodike, vëzhgimi do të pasqyrojë ndryshimet dinamike

të perceptimeve të biznesit dhe do të përbëjë një mjet shumë të vlefshëm për matjen e

progresit të reformave dhe impaktit të tyre.

6.2.2 Intervistat standarde me Agjencitë Qeveritare

Paralelisht me vëzhgimin e bizneseve, u intervistuan mbi 30 agjenci qeveritare

përgjegjëse për proçedurat e ndryshme të investimeve, mbi bazën e pyetsorëve standardë.

26


Këto intervista kishin për qëllim të krijonin një hartë të proçedurave të investimit ashtu siç

kërkohen ato sot zyrtarisht.

Çdo agjencie ju kërkua të përshkruante në detaje kërkesat proçedurale që kishin nën

kompetencë dhe qëllimin, bazën ligjore, proçedurat dhe dokumentacionin e përfshirë, masat

në rast mospërmbushje, etj.. U kërkuan të dhëna operacionale në atë shkallë që ishte e

mundur, në lidhje me numrin e stafit të përfshirë, numrin e aplikimeve të marra dhe të

pranuara gjatë periudhave të caktuara kohore, kohën mesatare të proçedimit të secilit rast, etj..

U kërkua opinioni i çdo agjencie, përmes drejtuesit të saj në lidhje me fuqitë dhe dobësitë e

proçeseve dhe proçedurave të veta administrative, si dhe sugjerime për përmirësim.

Në përgjithësi agjencitë që u kontaktuan ishin të gatshme të jepnin informacionin e

kërkuar, sidoqoftë, ndërsa përshkrimet e ligjeve dhe proçedurave bazë ishin relativisht të

thjeshta dhe të qarta, përshkrimet e proçedurave dhe rregullave operacionale ishin të turbullta

në shumicën e rasteve. Kjo ndodh për shkak të faktit se shumë ligje nuk janë ndjekur nga

proçedura zbatimi të detajuara, prandaj sistemi lejon përdorimin e gjykimit subjektiv personal

nga ana e agjencive rregullatore dhe zyrtarëve të tyre, duke patur si rezultat bërjen e

interpretimeve të pasakta, të cilave u mungon transparenca.

Informacioni i siguruar nga agencitë në lidhje me performancën e tyre, ishte në

përgjithësi i varfër. Shumë agjenci e kishin të vështirë të jepnin të dhëna të tilla si: numri i

aplikimeve të marra dhe të aprovuara gjatë një periudhe kohe, koha mesatare e proçedimit të

çdo aplikimi etj., sepse ato nuk mbajnë statistika të sakta. Vlen të përmenden disa agjenci të

cilat ishin në gjendje të jepnin disa statistika, dhe që përfshinin autoritetet përgjegjëse për

mjedisin, lejet e punës, vizat, regjistrimin e tokës, kthimin e tokës dhe regjistrimin e patentave

dhe markave tregtare.

Disa agjenci nuk ishin të gatshme për të bashkëpunuar, nga frika se mos binin në

kundërshtim me statistikat zyrtare.

Me gjithë kufizimet, mbledhja e këtyre të dhënave i siguron bizneseve një udhëzues

për kërkesat dhe proçedurat në Shqipëri.

6.2.3 Probleme të identifikuara nga studimi

Shqetësimi kryesor që doli nga vëzhgimi dhe intervistat qeveritare ishte se : ndërsa ligjet

dhe proçedurat ekzistuese nuk duken aspak të paarsyeshme, proçedurat administrative në

nivel operacional kanë defekte të rënda :

27


Ka mungesa serioze në zbatimit e proçedurave dhe udhëzuesve operacionalë.

Ligjet e reja nuk mbështeten nga proçedurat, kriteret, standardet dhe përgjegjësitë

e nevojshme për një zbatim efektiv. Kjo çon në një mungesë të plotë të

transparencës në zbatim dhe lë hapësira të mëdha për subjektivizëm. Kjo shkakton

gjithashtu konfuzion ndërmjet investitorëve në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e

tyre të ligjshme dhe me mjetet e përshtatshme për përmbushjen e tyre.

Në mënyrë sistematike ndjehet mungesa e strukturave institucionale efektive, të

cilat nuk kanë të përcaktuara qartë as shkallën e besueshmërisë dhe

përgjegjshmërisë dhe as shkallën e kërkuar të bashkëpunimit me njëra-tjetrën.

Investitorët, shpesh nuk e dinë me saktësi se ku të shkojnë dhe për çfarë, dhe vetë

autoritetet qeverisëse janë konfuze në lidhje me faktin se kush është përgjegjës dhe

për çfarë. Për investitorët kjo do të thotë humbje kohe dhe paparashikueshmëri.

Mungon forca detyruese e ligjit dhe proçedurave. Investitorët janë të shqetësuar

gati për të gjitha fushat e proçedurave të biznesit, për shkak të mekanizmave jo

efektive të zgjidhjes së konflikteve, si brenda administratës publike, ashtu edhe në

sistemin gjygjësor. Zyrtarët që kanë pushtet operacional mund të abuzojnë me këtë

pushtet pa patur pasoja.

Administrata dobësohet edhe më tepër nga mungesa e qëndrimit të duhur dhe

aftësive të përshtatshme të zyrtarëve të të gjitha niveleve. Në përgjithësi punonjësit

e administratës nuk i besojnë bizneset, shumica e tyre e shohin veten si policë dhe

jo si ofrues të një shërbimi dhe disa prej tyre abuzojnë me pozitën e tyre për

përfitim personal. për më tepër, shumë autoritete nuk mbajnë statistika të sakta për

performancën e tyre. Gati të gjitha autoritetet e intervistuara ankohen për burime të

kufizuara dhe asnjëra nuk ka sisteme efektive të matjes së performancës për

punonjësit për të përforcuar performancën e mirë dhe për të dekurajuar

performancën e dobët.

Të gjitha atyre që u thanë më lart i shtohet edhe një faktor tjetër negativ që është

korrupsioni i cili identifikohet si faktori më serioz që pengon përpjekjet për reforma.

28


Evidencat e korrupsionit që dalin në dritë nga vëzhgimi, nuk janë të reja për

Shqipërinë. Shumë studime dhe diskutime të bëra nga organizma vendase dhe ndërkombëtare

kanë tërhequr vëmendjen mbi këtë problem. Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit (CPI) për

vitin 2004, e rendit Shqipërinë të 107-ën ndërmjet 145 vendeve të studiuara, me një vlerësim

prej 2.05 pikësh brenda kufijve 0 (shumë i korruptuar) dhe 10 (shumë i pastër).

Korrupsioni shkaktohet nga faktorë social-politikë të rrënjosur thellë, që dalin jashtë

fushës së studimit të barrierave administrative, megjithatë, defektet operacionale të sistemit të

proçedurave administrative si subjektivizmi apo mungesa e transparencës dhe besueshmërisë,

krijojnë një terren të përshtatshëm për lulëzimin e korrupsionit. Qeveritë serioze në luftën

kundër korrupsionit duhet të nxitin thjeshtimin e proçedurave administrative të investimit dhe

të eliminojnë subjektivizmin e panevojshëm administrativ.

Qeveria Shqiptare ka nisur një fushatë anti-korrupsioni të drejtuar nga një Komitet i

Posaçëm që mbështetet nga Zyra e Kryeministrit. Fushata do të kishte përfitime nga masat e

marra për eliminimin e barrierave administrative për investimet, meqenëse këto të fundit do të

përmirësonin transparencën dhe do të reduktonin mundësitë për korrupsion.

7. Vendosja e kufijve kohorë për marrjen e vendimeve

7.1 Hyrje

Një faktor i rëndësishëm që përcakton shkallën e përmbushjes së detyrimeve

administrative, është koha gjatë së cilës merren vendimet, bëhen dhe shqyrtohen apelimet pasi

është bërë një aplikim. Kjo do të thotë se barrierat administrative përcaktohen vetëm

pjesërisht nga dhënia e drejtpërdrejtë e inputit në formën e plotësimit të formularëve dhe

ndërveprimit me punonjësit e administratës. Përveç këtyre, bizneseve dhe qytetarëve i

imponohen kosto të tjera që kanë të bëjnë me vonesat dhe pasigurinë, qoftë në marrjen e

informacionit, qoftë në marrjen e përgjigjjeve për aplikimet. Vendosja e kufijve kohorë mund

të çojë jo vetëm në reduktimin e kostove administrative për qytetarët dhe bizneset, por, në

shumë raste, rrit besueshmërinë sepse i detyron autoritetet publike t’ju përgjigjjen qytetarëve

dhe bizneseve brenda një kufiri të përcaktuar dhe detyrues kohor.

29



7.2.1 Baza ligjore për vendosjen e kufijve kohorë në vendimmarrjen

administrative

Në disa raste, kufijtë kohorë përcaktohen në ligjet e proçedurës administrative, në

raste të tjera, në pjese të legjislacionit që mbulon marrjen e vendimeve të caktuara. Zakonisht

kufijtë kohorë që përcaktohen në ligjet e proçedurës administrative, burojnë nga kufizimet e

afateve që parashikon legjislacioni përkatës. Pra, nëse një proçedurë nuk i përcakton

qartësisht kufijtë kohorë, këto afate do të përcaktohen nga ligjet që rregullojnë proçedurat

administrative.

7.2.2 Përgjigjja e heshtur: rregullat “heshtja është pranim” dhe “heshtja është

mohim”.

Teknika e lejimit të interpretimit të heshtjes së një agjencie si një autorizim apo

mohim i heshtur i aplikimit, përdoret në disa vende si një prezumim i përcaktimit të afatit

kohor për vendimmarrjen administrative. Rregulli “heshtja është pranim” ose “mohim”, e

garanton më mirë aplikantin së do të marrë në kohë përgjigjje për kërkesën e vet. Ai e vë

detyrimin për të vepruar, mbi punonjësin e administratës. Punonjësi duhet të veprojë përpara

kufirit kohor dhe, kur është e nevojshme, të kërkojë shtyrje të afatit për shqyrtim të aplikimit.

Në rast se ai nuk merr një vendim aktiv përpara se të përfundojë koha, përgjegjësia për

vendimin që rezulton, automatikisht bie mbi vetë punonjësin. Në rastin e një mohimi të

heshtur, aplikanti mund ta apelojë menjëherë vendimin (në vend që të presë për një përgjigjje

negative që mund të mos vijë kurrë, në rast se kufijtë kohorë nuk janë të përcaktuar dhe të

detyrueshëm).

Kur aplikimet janë të formuluara keq dhe nuk sigurojnë informacionin e duhur, lindin

konflikte ndërmjet nevojës për të marrë një vendimin bazuar në informacione të plota dhe të

sakta, nga njëra anë dhe detyrimit për të respektuar afatin kohor, nga ana tjetër. Vende të

ndryshme i janë përgjigjur kësaj sfide duke u përpjekur të japin udhëzime të qarta mbi nevojat

për informacion dhe duke i dhënë kohën maksimale të nevojshme agjencisë që merr

aplikimin. Rregulli “heshtja është mohim” mund të përdoret në disa situata kur aplikantët

kanë nevojë për një përgjigjje të shpejtë. Nëse administrata nuk vepron mbi një aplikim

brenda një kufiri kohor të caktuar, presupozohet së aplikimi nuk pranohet dhe së janë ezauruar

të gjitha zgjidhjet administrative, kështu që aplikanti mund t’i drejtohet gjyqit.

30


7.3 Përfitime dhe probleme të vendosjes së kufizimeve kohore

Në shumë vende të OECD vendosja e afateve kohore për vendimmarrjen

administrative është shumë e rëndësishme për bizneset dhe ndikon në perceptimin e

shërbimeve publike si të besueshme. Faktor kyç për performancën e kufizimeve kohore është

kultura e gjerë administrative brenda së cilës ato janë vendosur. Në vendet ku traditat janë më

pak të zhvilluara, vendosja e afateve ligjore mund të jetë një mjet veçanërisht i rëndësishëm

për të reduktuar kostot administrative dhe pasigurinë.

Rregulli ”heshtja është pranim” siguron një zgjidhje në çast të problemeve të

aplikantëve, të cilët, në rast se administrata dështon në marrjen e një vendimi, nuk ka pse të

apelojnë.

Vendosja e afateve kohore ligjore është e vështirë për t’u zbatuar në praktikë, sepse

vendimet merren në nivele të ndryshme, kanë shkalle të ndryshme kompleksiteti dhe pasoja të

ndryshme në rast gjykimi të gabuar, prandaj ligjërisht ekzistojnë kufij të gjerë në kohën që

duhet për të gjykuar probleme të ndryshme administrative.

Rregulli “heshtja është pranim” nuk ka gjetur një përdorim shumë të gjerë, dhe kjo

reflekton faktin se efekti i miratimit të pashpallur të një aplikimi, mund të jetë tepër serioz dhe

i kushtueshëm kur lidhet me çështje si ato të sigurisë, ose me natyrë financiare. Pra, në disa

raste, dëmet që mund të shkaktohen nga përdorimi i një politike të tillë mund të jenë më të

larta se përfitimet që konsistojnë në lehtësimin e detyrimeve administrative dhe rritjen e

besueshmërise.

Në përgjithësi, mekanizmat që garantojnë besueshmërinë e administratës publike janë

shumë të rëndësishëm, sidomos në vendet ku nuk ekziston ndonjë kulturë e zhvilluar e

përgjegjshmërise së administratës ndaj qytetarëve. Mundësi të tjera për të inkurajuar

plotësimin e afateve kohore si p.sh. monitorimi dhe raportimi i performancës dhe vendosja e

sanksioneve për performancën e ulët duhet të merren në konsideratë, sepse shkojnë në

përputhje me programet më të gjera qeveritare dhe fokusohen tek besueshmëria, transparenca

dhe përgjegjshmëria ndaj qytetarëve.

31


8. Modelet organizative

8.1 Hyrje

Në modelet organizative të përdorura nga vende të ndryshme për të ndjekur politikat e

thjeshtimit administrativ ekzistojnë ndryshime të shumta. Kjo shumëllojshmëri reflekton

ndryshimet në strukturat politike dhe administrative, ashtu si edhe në kulturën politike që

qëndron në themel të tyre, por edhe ndryshimet në mënyrën e konceptimit të detyrës së

thjeshtimit administrativ. Më poshtë, modelet organizative të përdorura për të mbështetur

politikat e thjeshtimit administrativ, janë klasifikuar në 4 kategori:

1. Njësi të posaçme – i referohet modeleve organizative ku një agjencie, ose një njësie, i

caktohet si detyrë e vetme nxitja e një ose disa nën-elementeve të politikave të thjeshtimit

administrativ si p.sh. reduktimi i detyrimeve për grupe të veçanta.

2. Agjenci të thjeshtimit administrativ – i referohet modeleve organizative ku një agjenci e

veçantë qeveritare ka si objektiv të vetëm, ose kryesor, nxitjen e politikave të thjeshtimit

administrativ.

3. Agjenci të reformave proçedurale – i referohet modeleve organizative ku nxitja e

politikave të thjeshtimit administrativ i caktohet agjencive të cilat janë përgjegjëse për

probleme më të gjera të manaxhimit të cilesise së proçedurave administrative.

4. Komitete të jashtme – i referohet komiteteve të ngritura nga qeveria dhe të përbera nga

një shumicë përfaqësuesish joqeveritarë si akademikë dhe organizata të bizneseve, me

qëllimin për të kryer dhe koordinuar, nxitur, propozuar ose implementuar thjeshtimin

administrativ.

Përveç ndarjes në këto kategori, duhet bërë një dallim i rëndësishëm ndërmjet

komiteteve apo njësive të përherëshme dhe atyre të posaçme (ad hoc). Këto të fundit kanë të

bëjnë me situata ku njësitë ose komitetet punojnë vetëm për një periudhe të caktuar kohe, ose

deri në arritjen e një rezultati të pritur si p.sh. hartimi i një raporti që i jep rekomandime

qeverisë si ta realizojë më mirë proçesin e thjeshtimit administrativ.

Ky klasifikim nuk është as ekskluziv dhe as i plotë, sepse vende të ndryshme shpesh

mund t’i kryejne aktivitetet e thjeshtimit administrativ nëpërmjet kombinimit të një ose disa

prej këtyre modeleve organizative të përmendura më sipër, ose mund të krijojnë modele të

tjera.

32


8.2 Përfitime dhe probleme

Njësitë e posaçme krijohen posaçërisht për të nxitur një masë të caktuar të thjeshtimit

administrativ. Shumë njësi të posaçme përqendrohen në bizneset e vogla dhe të mesme, për

shkak të problemeve të veçanta që dalin nga efekti i shpërpjesëtimit të detyrimeve

administrative që bien mbi njësitë e vogla të biznesit. Shpesh këto njësi janë të përherëshme,

fakt ky që dëshmon se iniciativat e thjeshtimit administrativ duhet të ndërmerren jo vetëm

ndaj rregullave dhe proçedurave të reja, por edhe ndaj atyre të vjetra.

Avantazhi kryesor i modelit organizativ është kujdesi dhe përqendrimi që tregohet për

fushën që është në qendër të interesit. Njësitë e posaçme sigurojnë mundësi për një analizë të

thelluar dhe për krijimin e ekspertizës. Përqendrimi intensiv politik dhe administrativ në një

fushë të caktuar të thjeshtimit administrativ, sidoqoftë, mund t’i shtrembërojë politikat e

thjeshtimit administrativ dhe reformat rregullatore drejt një fushe të caktuar të programit. Për

të shmangur shtrembërime të tilla, proçedurat dhe objektivat e njësive me qëllim të posaçëm

duhet të integrohen me politikat më të gjera të thjeshtimit administrativ dhe reformave

proçedurale.

Baza institucionale e këtij modeli siguron largpamësi dhe nxitje dhe mund të tërheqë

lehtësisht burime dhe ekspertizë, por nga ana tjetër, ekziston rreziku i shtrembërimit të

politikave të gjera cilësore drejt çështjeve të dorës së dytë.

Duke qenë me së shumti një politikë fitim-fitim, politikat e thjeshtimit administrativ

rrallëhere ndeshin në rezistencë nga grupet e interesuara, si nga ana e biznesit, ashtu edhe nga

ana e qeverisë. Përdorimi i suksesshëm i grupeve të jashtme këshilluese varet nga shkalla në

të cilën grupi mbështetet dhe udhëhiqet politikisht nga qeveria. Edhe konceptet më të mira

dhe më praktike për reformat, që gjenerohen nga këto njësi, do të atrofizoheshin dhe do të

vdisnin në rast se nuk do të ekzistonte vullneti politik për t’i zbatuar ato.

Taskforcat shpesh përdoren për të reduktuar karakterin kontradiktor që kanë pasur

përpjekjet e tjera. Shpesh këto taskforca kanë inkurajuar vetë-përmirësimin brenda

departamenteve me qëllim që të mbështesin rrënjosjen e një kulture më të mirë të rregullave

brenda shërbimit civil. Kjo pasqyron faktin se thjeshtimi administrativ nuk varet vetëm nga

përmbushja me detyrim e objektivave të vendosura në mënyrë të centralizuar, por edhe nga

nismat e departamenteve për të zhvilluar praktikat më të mira.

33


Avantazhi kyç i përdorimit të taskforcave afatshkurtra është se mund t’i përgjigjjen me

shpejtësi dhe përqendrim një prioriteti politik. Nëse përgjigjja është e formuluar dhe e

përqendruar në mënyrën e duhur dhe nëse përmban plane zbatimi praktike dhe efektive,

mund të jenë me shumë vlerë në implementimin e masave të thjeshtimit administrativ.

Njësitë e posaçme (ad hoc) përgjithësisht krijohen kur koncepti i thjeshtimit dhe reduktimit të

barrierave administrative ka arritur një nivel veçanërisht të lartë popullariteti politik.

Sidoqoftë, natyra ad hoc e këtyre njësive mund të përbëje vështirësi në garantimin e zbatimit

dhe ndjekjes së proçesit.

Një tjetër problem mund të dalë në rastet kur përpjekjet e programeve të thjeshtimit

administrativ janë tepër të personalizuara rreth një figure qendrore. Kjo mund ta bëjë

iniciativën tepër të varur nga personi që është në krye, ose tepër të brishtë dhe jo të

besueshme në rast se drejtuesi e përfundon detyrën. Megjithatë, një model taskforce i

qendrueshëm nxjerr në pah përkushtimin e qeverisë për thjeshtimin administrativ dhe siguron

një fokus për tërheqjen e ideve për reformim si nga brenda ashtu edhe nga jashte

administratës. Ato gjithashtu mund të shërbejnë për të edukuar administratën në lidhje me

shqetësimet e sektorit privat, metodat alternative të proçedurave administrative dhe metodat e

implementimit të iniciativave të reformave në fushat komplekse ose të vështira politikisht. Së

fundmi, ato ndihmojnë në edukimin e njësive të sektorit privat në lidhje me problemet dhe

vështirësitë e zbatimit të masave të thjeshtimit administrativ. Kjo mund të lehtësojë të

kuptuarin e natyrës dhe dinamikës së proçeseve reformuese të qeverisë.

9. Situata aktuale në institucionet qendrore në Shqipëri

Nga vlerësimi i shërbimeve të ofruara në institucionet qendrore të analizuara, rezulton

se, në përgjithësi ato ofrojnë shumë shërbime për biznesin, ndërsa për publikun e gjerë

pothuajse fare. Kështu në mënyrë të pëmbledhur mund të themi se:

Ofrojnë shërbime për biznesin

Ministria e Financave, (Drejtoria e Pergjithshme e Doganave; Drejtoria e

Përgjithshme e Tatimeve)

Ministria e Bujqësisë dhe Ushqimit,

34


Ministria e Shëndetësisë,

Ministria e Industrisë dhe Energjitikës,

Ministria e Rregullimit të Territorit dhe Turizmit

Ministria e Transportit dhe e Telekomunikacionit

Ministria e Mjedisit

Ofron shërbime për publikun

Ministria e Shëndetësisë,

Nuk ofrojnë shërbime

Ministria e Pushtetit Vendor dhe Decentralizimit; Mbështetur në politikat e

decentralizimit të pushtetit të ndërmarrë nga kjo ministri, pohohet se të gjitha

shërbimet po delegohen në pushtetin vendor. Si i tillë, ky institucion nuk mund të

ofrojë shërbime.

Institucione mbështetëse të proçesit

Departamenti i Administratës Publike,

Njësia e Anti Korrupsionit, Ministri i Shtetit pranë Kryeministrit,

Institucionet që kanë zyra të ngjashme me zyrat e propozuara.

Ministria e Industrisë dhe Energjitikës,

Ministria e Mjedisit,

kanë zyra informimi por që duhet të përshtaten me objektivin dhe funksionet e propozuara më

sipër.

10. Përfundime dhe rekomandime

Përpjekjet për të lehtësuar sistematikisht barrierat administrative kanë vite që kanë

nisur në shumicën e vendeve të OECD. Politikat qeveritare të thjeshtimit administrativ shpesh

promovohen në një mjedis politik deri diku kontradiktor: Nga njëra anë qëndrojnë bizneset

dhe qytetarët që ankohen për detyrimet dhe formalitetet administrative dhe që ushtrojnë një

35


presion të konsiderueshëm politik mbi qeveritë për të reduktuar burokracinë. Nga ana tjetër, të

njëjtat grupe të interesuara po kërkojnë gjithnjë e më tepër një qeverisje më të besueshme,

efektive, të drejtë e transparente dhe shumica e këtyre kërkesave për t’u plotësuar kërkon më

shumë informacion dhe rregulla e proçedura të reja. Ky paradoks vë në dukje së thjeshtimi

administrativ është një sfidë e vazhdueshme dhe dinamike për manaxhimin e informacionit të

qeverive.

Qeveria Shqiptare ka qenë dhe është shumë e angazhuar për përmirësimin e situatës

aktuale në lidhje me barrierat administrative me qëllim përmirësimin e klimës së biznesit në

vend. Si rrjedhoje ajo ka ndërmarrë një sërë veprimesh për vlerësimin e barrierave

administrative, që përbëjnë pengesë për investimet dhe për të ndërmarrë masa konkrete për

ndryshim.

Reduktimi i kostove të përmbushjes së detyrimeve të rënduara nga burokracirat dhe

rritja e transparencës për vendimmarrjen administrative, sjell përfitime të konsiderueshme për

investitorët.

Eliminimi i këtyre barrierave shërben gjithashtu për të rritur efiçencën dhe efektivitetin

e qeverisjes dhe shpërndarjes së shërbimeve dhe, njëkohësisht dërgon sinjale pozitive për

investitorët duke kontribuar ndjeshëm në proçeset e reformës së përgjithshme ekonomike dhe

duke ngushtuar hapësirat e korrupsionit.

Një sistem proçedural më i thjeshtë, më transparent dhe më afër përdoruesit, do t’i

inkurajonte investimet e sektorit privat dhe do të rriste efektivitetin dhe besueshmërinë e

ligjeve dhe proçedurave të krijuara për të ruajtur interesin publik.

Në këtë kontekst, duhet të vazhdojnë përpjekjet për përmirësimin e kapaciteteve

institucionale, aktivizimin e dialogut ndërmjet sektorit publik dhe atij privat nëpërmjet

përfshirjes së këtij të fundit në proçesin e reformës dhe për përmirësimin e kuadrit rregullator.

Për sa i takon iniciativave të ndërmarra tashmë mund të themi se :

Zyrat për informimin e biznesit vlerësohen si të domosdoshme dhe propozohet që ato

të hapen në të gjitha institucionet qëndrore.

Në të njëjtën kohë rekomandohet që shërbimet për publikun të përfshihen brenda

funksioneve të këtyre zyrave, në ato institucione që e ofrojnë këtë shërbim.

Konceptimi i këtyre zyrave duhet të shtrihet jo vetëm në funksion të biznesit por më

gjerë për publikun.

36


Funksioni i zyrave të informimit nuk duhet keqkuptuar me institucionin e zëdhënësit

të shtypit apo zyrat e marrëdhënieve me publikun. Funksioni i dytë mund t’i shtohet këtyre

zyrave, por qëllimi parësor i tyre është informimi.

Të merret në konsideratë përdorimi i krijimit të one-stop shops për sigurimin e

informacionit për liçensat. Është një fakt shumë domethënës që nga 28 vende të OECD, 21

prej tyre kanë zgjedhur si instrument të preferuar për thjeshtiin e proçedurave të liçensimit

krijimin e një pike të vetme kontakti.

Skema e propozuar në material për rishikimin e proçedurave të lejeve dhe liçensave,

më duket se ka një vlerë dhe mundësi aplikimi më të gjerë, pra jo thjesht për rivlerësimin e

proçedurave ekzistuese dhe vlerësimin e proçedurave të reja të liçenisimit, por për të gjitha

llojet e proçedurave administrative në përgjithësi.

T’i kushtohet një vëmendje e veçantë reformës për proçedurat operacionale, siç janë

doganat dhe administrata e taksave, sepse ndryshe nga proçedurat e nisjes së një biznesi të ri,

si p.sh. proçedurat e regjistrimit, të cilat firma i kalon vetëm një herë, proçedurat operacionale

ndikojnë performancën e bizneseve në mënyrë të vazhdueshme gjatë gjithë jetës së tyre.

Proçedurat në këto fusha janë më të ndërlikuara dhe më të vështira për t’u ndjekur,

meqenëse ato përmbushin objektiva të shumëfishta, fusin në lojë shumë lojtarë dhe kërkojnë

bashkëpunimin e shumë agjencive.

Si përfundim, eliminimi i barrierave administrative, nuk arrin t’i kapërcejë të gjitha

pengesat që frenojnë investimin privat, megjithatë, përpjekjet për të thjeshtuar dhe

automatizuar proçedurat operacionale administrative janë të nevojshme për të mbështetur dhe

ndihmuar reformat e gjera politike e ligjore.

37


LITERATURA

1. From Red Tape to Smart Tape, Administrative Simplification in OECD countries,

2003.

2. Small and Medium Enterprise Outlook, OECD, Paris 2000.

3. Businesses’ views on Red Tape – Administrative and Regulatory Burdens on Small

and Medium-sized Enterprises, OECD, Paris 2001.

4. Regulatory Policies in OECD Countries from Interventionism to Regulatory

Governance, OECD, Paris 2002.

5. The E – government Imperative, OECD 2003

6. Albania, Removing Administrative Barriers to Investment: a Critical Component of

the National Development Strategy, FIAS 2003

7. Shqiperia, Anketim mbi Kostot e Kuadrit Ligjor dhe ato të Sistemit Administrativ,

HDPC, FIAS.

8. Raporti Vjetor i Ministrisë së Ekonomisë, 2004

38

Documents

tema versioni perfundimtar