TEMA 7. HIDROLOŠKE I METEOROLOŠKE PODLOGE ZA NAVODNJAVANJE

Prof.dr.sc.Lidija Tadić, GF Osijek

Sadržaj:

7.1.Hidrološka suša

7.2. Podloge –meteorološke, hidrološke,…

7.3. Dijelovi sustava za navodnjavanje

7.1. Hidrološka suša

Suša je razdoblje izrazito suha vremena dovoljno dugog trajanja da nedostatak oborina poremeti hidrološku ravnotežu ( WMO)

problem kriterija

Pojavnost suša: svake 3-5 godine Smanjenje prinosa 20-92 %

2003. godine šteta od suša iznosila je više od 3,4 milijardi kuna ( na svim županijama)

U klimatski prosječnim godinama redukcija prinosa pri suhom ratarenju iznosi 10-60%

Hidrološka suša – niski vodostaji jezera i rijeka

Poljoprivredna suša – nedostatak vlage u tlu koji ograničava normalan razvoj biljaka

Meteorološka suša – neuobičajen izostanak oborina, relativno visoka temperatura zraka i pojačan vjetar koji doprinosi povećanju evapotranspiracije

METODE PROCJENE:

Klimatske metode

Hidrološke metode

1. METODA KORAKA

1.TRAJANJE DEFICITA (T)-razdoblje u kojem je vrijednost deficita niža od odabranog praga transformacije

2.JAKOST DEFICITA (S)– suma deficita određenog trajanja

3.INTENZITET DEFICITA (I)

trajanje

jakost

T

SI

XpXiS

Metoda koraka-oborine Osijek (1962-2000)

0

100

200

300

400

500

600

1962

219 149 209 278 361 411 368 285 206 119 279 Series2

2. METODA DECILA

Rangiranje parametara od najmanjeg najvećem

Parametri- oborine, vodostaji, protoke Smješanje u razrede od 10% ( 10 decila)

Metoda decila-vodostaji, oborine, protoci

0

20

40

60

80

100

1201 21 41 61 81 101

121

141

161

181

201

221

241

261

281

301

321

341

MJESECI ( 1962-1990)

DE

CIL

I

MJESEČNI VODOSTAJI ISPOD PROSJEKA IZNAD PROSJEKA

OSIJEK –56,5% ispod prosjeka i 20,5% vrlo mnogo ispod prosjeka

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,01 37 73 109

145

181

217

253

289

325

361

397

433

469

505

541

577

MJESECI (1951-2000)

DE

CIL

I

ISPOD PROSJEKA IZNAD PROSJEKA

MJESEČNE OBORINE VRLO MNOGO ISPOD PROSJEKA

SPLIT-47% ispod prosjeka i 25% vrlo mnogo ispod prosjeka

0

20

40

60

80

1001 35 69 103

137

171

205

239

273

307

341

375

409

443

477

511

545

579

MJESECI (1951-2000)

DE

CIL

I

MJESEČNE OBORINE ISPOD PROSJEKA

IZNAD PROSJEKA VRLO MNOGO ISPOD PROSJEKA

3. INDEKS STANDARDIZIRANIH OBORINA

n=broj mjeseci Pi= normalno transformirana oborina u mjesecu Pn=srednjak n=st.devijacija

nin

PPISOn1

Ocjena suše indeksom standardiziranih oborina

Met. postaja ISO

Ocjena vlažnosti ili suhoće

Osijek -4,4 EKSTREMNO SUHO

Zagreb 0,06 BLAGO VLAŽNO

Split -8,8 EKSTREMNO SUHO

7.2.PODLOGE

A)GEODETSKE Obilježja visinske konfiguracije terena Postojeće građevine, infrastruktura,granice

posjeda, korištenje zemljišta, vododjelnice Mjerila 1:1.000, 1:5.000, 1:25.000, 1:100.000 Orto-foto slike,satelitske slike

B).KLIMATSKE I HIDROLOŠKE oborine ( mjesečne) temperatura zraka

EVAPOTRANSPIRACIJA insolacija ( trajanje Sunčevog sjaja) relativna vlažnost zraka brzina vjetra

ODNOS TEMPERATURE ZRAKA I OBORINA

1981 – 1990

1991 – 2000

2001 – 2011

REZULTAT:porast potreba za vodom od zapada prema istoku

INDIREKTNE METODE PRORAČUNA EVAPOTRANSPIRACIJE

Metoda Blaney-Criddle Modificirana metoda Penmana Radijacijska metoda

Sve 3 metode za ETo ( referentna ET)

Referentna ET ili ETo = evapotranspiracija prostrane površine zasijane travom jednolične visine 8-15 cm koja aktivno raste, pokriva cijelu površinu i ima dovoljno vode na raspolaganju

Veza ETo i evapotranspiracije neke biljke u određenom stadiju razvoja dana je preko koeficijenta kulture (kc) koji se daje za dekade ili mjesece

ET= ETo x kc

C)HIDROGRAFSKE Podaci o prirodnim i umjetnim

vodotocima Uzdužni i poprečni profili Max.protoci i vodostaji-odvodnja Min.protoci i vodostaji-navodnjavanje Krivulje trajanja i učestalosti

DRAVA BELIŠĆE (5005)MAKSIMALNI GODIŠNJI VODOSTAJI

1962-1998

y = -2,2361x + 4882,9

R2 = 0,0995

0

100

200

300

400

500

600

700

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Godina

Vod

osta

j H (c

m)

DRAVA BELIŠĆE (5005)SREDNJI GODIŠNJI VODOSTAJI

1962-1998y = -2,1016x + 4370,4

R2 = 0,3426

0

50

100

150

200

250

300

350

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Godina

Vod

osta

j H (c

m)

DRAVA BELIŠĆE (5005)MINIMALNI GODIŠNJI VODOSTAJI

1962-1998

y = -1,3349x + 2713,6

R2 = 0,3345

0

20

40

60

80

100

120

140

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Godina

Vod

osta

j H (c

m)

DUNAV BEZDAN (5503)MINIMALNI GODIŠNJI VODOSTAJI

1961-1998

y = -1,1911x + 2373,4

R2 = 0,0548

-100

-50

0

50

100

150

200

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Godina

Vod

osta

j H (c

m)

DUNAV BEZDAN (5503)SREDNJI GODIŠNJI VODOSTAJI

1961-1998

y = -2,3103x + 4796,6

R2 = 0,0877

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Godina

Vod

osta

j H (c

m)

DUNAV BEZDAN (5503)MAKSIMALNI GODIŠNJI VODOSTAJI

1961-1998 y = -2,0743x + 4627,3

R2 = 0,0336

-50

50

150

250

350

450

550

650

750

850

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Godina

Vod

osta

j H (c

m)

Primjer 1: zahvat vode na Dunavu (Dalj)

AB

A

B

Primjer 2: Zahvat vode na Dravi (Gat)

G)GEOMEHANIČKE Za potrebe temeljenja građevina Za potrebe uređenja dna i pokosa

H) EKONOMSKE Elaborat ekonomske opravdanosti