UVOD

U zavisnosti od vida transporta i tovarne jedinice postoje četiri osnovne vrste prevoza u tehnologiji vozilo –vozilo:

Drumsko-železnička tehnologija–prevoz kompletnih drumskih vozila ili delova drumskih vozila (prikolice, polu-prikolice, izmenjivi transportni sudovi) sredstvima železničkog saobraćaja;

Železničko-drumska tehnologija–prevoz železničkih vagona sredstvima drumskog saobraćaja;

Kopneno-rečno, pomorska tehnologija–prevoz drumskih i železničkih vozila sredstvima rečnog i pomorskog saobraćaja;

Rečno-pomorska tehnologija –prevoz sredstava rečnog saobraćaja (barži) sredstvima pomorskog saobraćaja;

Uzroci nastanka tehnologije transporta vozilo-vozilo su:

Zahtev za kompletnom logističkom uslugom od vrata do vrata (door to door, full packet service), bez promene transportnog suda, bez oštećenja, sa manjim vremenskim gubicima, jednostavnijim manipulacijama;

Bolje iskorišćenje transportnih sredstava; Smanjenje troškova transporta; Zahtevi za smanjenjem potrošnje energije; Dugo zadržavanje drumskih teretnih vozila u pretovarnim i distributivnim centrima; na

graničnim prelazima zbog carinskih procedura; Razni zakonski propisi, ograničenje prevoza drumskih teretnih vozila preko teritorija

pojedinih evropskih zemalja (posebno u Austriji i Švajcarskoj); Sve strožiji zahtevi zaštite životne sredine; Zakrčenost drumskih saobraćajnica, posebno na magistralnim pravcima; Težnja ka povećanju bezbednosti saobraćaja; Kvalitet transporta:brzina prevoza, prevoz u lošim vremenskim prilikama, kraći

transportni putevi, itd.

U ovom radu biće najviše pažnje biće obraćeno na kopneno - vodne tehnologije vozilo - vozilo

1

1. Kopneno-vodne tehnologije vozilo vozilo

Pored razvoja kopnenih tehnologija razvijene su i kopneno-rečne tehnologije kao i kopneno rečno-pomorske tehnologije. Cilj formiranja ovakvih vidova transporta jeste da se lanac između kupca i prodavca nesmetano odvija. Kombinovanjem različitih vidova prevoza ostvaruje se jedinstven lanac transporta uz luke koje su glavne karike. Postoje dve osnovne vrste kopneno-vodnih tehnologija i to:

Ro- Ro tehnologije,- spoljni transport RiRo tehnologije. – Unutrašnji transport

1.1. Karakteristike Ro –Ro tehnologije

Ro-Ro je skraćenica od Roll On ili Roll Off što u bukvalnom prevodu znači kotrljaći na ili sa nečega na nešto. To znači da se navozi vozilo na brod ili se izvozi sa broda puem čeone rampe tehnologijom horizontalnog rukovanja. Drumska i železnička vozila prevoze se pre svega više pomorskim a manje rečnim vozilima ako za to postoje uslovi.

Ukoliko se rukovanje vozilima obavlja vertikalnom tehnologijom to jest posebnim dizalicama odnosno liftovima tada se tehnologija naziva Lo-Lo (lift on-lift off)

2

Slika 1. Klasična i primena kaseta tehnologija

Osnovna tehnička baza ove Ro-Ro tehnologije čine:

Ro-Ro brodovi specijalizovani za prevoz vozila ili vozila i nekog drugog tereta prema kategoriji za obalsku i prekookeansku kategoriju;

Brodske ili lučke rampe za prelazak vozila; Vozna sredstva ( kompletni sastavi ili delovi drumskih vozila, pojedinačni vagoni ili

kompletni vozovi i takozvane LUF tehnologije ili takozvani Trailler sistemi; Lučki terminal sa potrebnom infrastrukturom i opremom ( terminalne šasije i vučni

traktori).

Brodovi najčešće imaju 3 palube i prelazak sa jedne na drugu palubu može biti uz pomoć rampi –Ro-Ro tehnologija (Rollon –Rolloff) ili liftova-Lo–Lo tehnologija (Lift on –Lift off).

Ranije generacije brodova date su u tabeli 1 koju ćete videti u nastavku.

3

Danas u svetu postoji više od 1500 Ro-Ro brodovakoji poseduju veći kapacitet za prihvatanje tereta od konvencionalnog broda. Građeni su dužine oko 100-150 metara, gaz 5 m, 3800-6000 dwt17, kapaciteta 200-300 TEU jedinica ili 400-600 t/sat. Sada postoje brodovi do 230 m dužine, do 35 m širine, kapaciteta do 1300-3600 TEU I više prostora za oko 2269 m3 raznog tereta dubine gaza do 7 m.

Tabela 1. Prikaz svojstva konvencionalnih RO-RO brodova

Rastom prometa roba i povećanje tražnje za transportnim uslugama raste i tražnja za novim brodovima kao što su:

Kontejnerski Ro-Ro brodovi služe za prevoz kontejnera i vozila. Kontejneri se postavljaju na palubu dok se vozila sa teretom postavljaju ispod palube u unutrašnjost broda. Kod nekih tipova ovih brodova kod prekookeanskih prevoza kontejneri sa specijalnim teretima se postavljaju u unutrašnjost broda. Rukovanje kontejnerima se postavlja lučkim portalnim kranovima ili putem konvejerskog sistema.

Slika 2. Ro-Ro brodovi

Ro-Lo brodovi predstavljaju kombinaciju dveju tehnologija Ro-Ro i Lo-Lo služe sa prevoz vozila i raznih tereta i kontejnera. Oni su sposobni za utovar i smeštanje tereta i preko rampe koristeći Ro-Ro tehnologiju i on – board rukovanje pomoću sopstvene

4

Lo/Lo tehnologije. Kontejneri postavljeni na palubi podeljeni su poprečnim pregradama radi dohvata stela kranova i veće bezbednosti.

Slika 3. Ro-Lo brodovi

Kontejnerski brod Ro/Ro-Lo/Lo je dvostruki trup broda namenjen je isključivo prevozu kontejnera. On poseduje sopstvenu rampu radi pristupa vozila. Opremljen je on-board dizalicama čime je omogućeno rukovanje kontejnerima bez on shore lučke opreme.

Slika 4. Ro/Ro-Lo/Lo brodovi

Sigurno da Ro-Ro brodovi poseduju znatno veću efikasnost od Lo-Lo brodova u pogledu ekonomičnosti kapaciteta i da sa aspekta neprekidnosti transportnog procesa poseduju veliku perspektivu posebno ako se uzme u obzir razvoj novih generacija ovih brodova. To su takozvani

5

Freeway brodovi. U stranoj literaturi ovi brodovi se zovu Ferry ili Ferry Bridge to je odrednica za brod koji prevozi kombinovana vozila i teret.

Posebna karakteristika Ro-Ro brodova je što oni izbaciju sopstvenu rampu a time i teret na najjednostavnijim pristaništima ili obalama. Brodske rampe se automatski spuštaju i podižu i obično ih bude dve, a to znači na dva ulaza sa pramca ili krme broda. Rampe su najčešće mobilne-mostne (brodske ili lučke) ili fiksne sa nagibom.1/10 ili 1/15, širine 12 do 32 m, dužine 20 do 45 metara, mase 42 tone, nosivosti do 2000 kN. Ro-Ro imaju dve do tri palube koje su međusobno povezane kosim rampama na koje se tovare kontejneri. Na gornjoj palubi su postavljene po dve brodske dizalice nosivosti 850 kN, dometa 19 metara i druga 500 kN, dometa 18 metra. Glavni pogon ovih brodova je snage 10050 kW. Najviše se koriste u Americi, Švedskoj, Engleskoj i Italiji i posebno u Japanu.

U zadnjih nekoliko godina u momorskim lukama sa velikim obimom rada u Ro-Ro saobraćaju radi smanjivanja vremena bavqenja brodovima na početnim i završnim operacijama koriste se specijalne plovne mobilne rampe koje služe za istovremeni utovar/istovar vozila i tereta na dva nivoa. Time se značajno povećala fleksibilnost, automatsko postavljanje tereta i vozila kao i njihovo praćenje, nema zadržavanja vozila, obezbeđen je parking prostor, dozvoljeni radiusi kretanja i dolazak vozila iz više pravaca.

Slika 5. Lučka infrastruktura

6

1.2. Prednosti i nedostaci Ro-Ro tehnologije

Prednosti:

prevoz svih vrsta roba;

nema investicija u posebne terminale i opremu,za manipulisanje potrebna saobraćajnica i parking;

brz pretovar;

manji rizik od oštećenja robe.

Nedostaci:

slabije korišćenje tovarnog prostora(prostor ispod, iznad i između vozila)

1.3. Kategorije Ro-Ro saobraćaja

Postoje tri kategorije Ro-Ro saobraćaja:

Prevoz kompletnih drumskih vozila sa vozačem i železničkih kola,često u kombinaciji sa prevozom automobila i putnika –najčešće u prevozu preko moreuza i u priobalnom prevozu(npr. Lamanš)

Prevoz prikolica i polu-prikolica, bez vučnog vozila i vozača, u kombinaciji sa prevozom kontejnera u mešovitim Ro-Ro brodovima –primena na području Sredozemlja, Baltičkog i Severnog mora

Prevoz kontejnerizovane ili nekontejnerizovane robe utovarene na specijalne prikolice sa spuštenim podom –pokretni nosači-trejleri, na dugim relacijama pomorskog saobraćaja

7

2. LUF tehnologija

Kod Ro-Ro brodova u redovnoj eksplotaciji nalazi se LUF tehnologija čiju tehničku bazu čine: luf postolja odnosno kasete ( specijalni čelični N-profili, na koji se slažu kontejneri ili drugi tereti), platforme na koje se slažu postolja, specijalno konstruisane terminalske niskopodne drumske poluprikolice koje vuku specijalna vučna vozila tzv. LUF snage do 400 KW, nosivosti 225 kN do 400 kN, sopstvene mase 8 tona.

Slika 6. Drumski terminali LUF poluprikolica

Kada LUF master sistem dovuče LUF teretnu jedinicu na određeno mesto prikolica se spušta pomoću sopstvenog sistema hidraulike priključenog za vučno vozilo sve dok platforma ili postolje ne postave na terminal ili mesto ostavljanja na brodu. Nakon toga prikolica se izvuče ispod platforme ili postolja i koristi se za sledeću manipulaciju ili ide dalje u prevozu. Dužina prikolica i poluprikolica iznose 6,05 m do 12,19 metara, širine do 2,6 metara i nosivosti 200 kN do 1000 kN.

U odnosu na druge transportne tehnologije Ro-Ro tehnologija omogućava potpunu integraciju drumskog i pomorskog saobraćaja kao i drumskog i železničkog transporta. Time se povećava efikasnost transporta, pretovara i utovara kao i sniženje troškova. Ova tehnologija je znantno proširila mogućnost intermodalnog transporta od rampe do rampe i to sa jednim transportnim dokumentom. Ro-Ro brodovi su sposobni za prihvat i transport tereta u svakom

8

obliku i svake veličine sa vrlo niskim troškovima. U odnosu na intermodalne tehnologije osim tehnologije ova tehnologija zahteva niže lučke investicije jer joj je potreban samo jedan vez koji po dužini iznosi do ¼ celog brodskog veza. Takođe pruža najveću mogućnost izmene redosleda operacija u lučkom područiju.

Kod primene LUF tehnologije sa velikim stepenom ukrupnjavanja u jedinstvenu teretnu jedinicu, omogućena je velika proizvodnost sa vrlo kratkim vremenom pretovara i malim brojem izvršioca.

3. RAIL SHIP tehnologija

Pored prevoza drumskih teretnih vozila Ro-Ro brodovima, razvijene su tehnologije prevoza železničkih kola Ro-Ro brodovima, pod nazivom RailShip. Prvi Ro-Ro brod nazvan Railship 1 posedovao je osnovne tehničke karakteristike:

Ukupna dužina 150 m; Širina 21,5 m; Maksimalni gaz 6,5 m; Nosivost 750 BRT 18; Neto masa 2425 BRT; Broj utovarenih kola 60 za dužina kola 20 m ili 44 kola dužine 27 m; Zapreminska nosivost 35383m3; Brzina 20,5 čvorova;.

Železnička kola utovaraju se preko krme nailazeći na posebnu prelaznu rampu koja se sastoji dela od 15 i 27 m pod uglom od 2,50 koji poseduju kola pri prelazu rampe.

Kola se najpre naguravaju na srednju palubu, zbog njene dužine do kraja broda, a zatim se postavljaju na gornju ili donju palubu, uz pomoć posebnog lifta dizalice. Pomeranje kola unutar broda vrši se posebnim vučnim vozilom. Nosivost brodskih dizalica iznosi 1600 kN, a čisto vreme podizanja ili spuštanja iznosi oko 3 do 4 minuta. Obezbeđivanje kola se vrši vazdušnim kočnicama ili podmetačima u slučaju samopokretanja.

Ova tehnologija primenjuje se u prevozu između Finske i Nemačke i to između luka Honko na jugozapadu Finske do luke Travenmunde u Nemačkoj. Transport se odvija na rastojanju od 1000 km. Najveći problem je širina koloseka u Finskoj koja iznosi 1524 mm, dok u Nemačkoj i u drugim zemljama te širine iznose 1435 mm. Zbog toga dolazi do razdvajanja šasije kola od voznog postolja u Finskoj što traje oko 10 minuta. Vreme potrebno za utovar i istovar je 6 do 7 sati.

9

ZAKLJUČAK

Danas u svetu je veoma razvijena tehnologija kopneno-vodnog transporta vozilo vozilo. Kroz ovaj rad obrađen je detaljno taj vid transporta gde su objašnjene karakteristike najviše upotrebljene tehnologije a to je Ro-Ro tehnologija. Izvršena je podela brodova ove tehnologije. Objašnjene su kategorije tereta koji se ovom tehnologijom prevozi.

Ovaj vid transporta ujedinjuje kopneni i vodni saobraćaj i smanjuje troškove utovara i istovara robe. Poseduje specijane rampe koje omogućavaju najvišu bezbednost tereta koji se prevozi.

10

LITERATURA

1. B., Davidović, „ Tehnologije kombinovanog transporta“, Vedes, Beograd, 2012 godina.2. D. Trifunović, S. Babić, “Integrisani transport”- skripta, Visoka Tehničko-mašinska škola

strukovnih studija, Trstenik, 2013 godine.3. Skripta Integrisani transport, Mašinski fakultet Kraljevo, 2013 godine.4. R. Perišić., “ Savremene tehnologije transporta I i II”, Saobraćajni fakultet Beograd, 1995

11