Uvod

Prevoz robe tekovina je trgovine. Međunarodni drumski prevoz robe predstavlja prevoz robe između pravnih ili fizičkih lica različitih država i vezan je za međunarodnu robnu razmenu koja predstavlja jedini uzrok njegovog manjeg ili većeg obima. snovni cilj međunarodne prevozne delatnosti je dostava robe klijentu po dogovorenim uslovima isporuke kako bi se kupcu omogućilo raspolaganje kupljenom robom, kao i premošćavanje razdaljina između prodavca (izvoznika) i kupca (uvoznika). Kvalitet međunarodne prevozne usluge ne zavisi samo od kvaliteta usluge koju pruža prevoznik, već i od saradnje država između kojih se vrši robna razmena. Svako otežavanje prelaska granice obavezno znači usporavanje međunarodnog drumskog prevoza, što se neminovno odražava na povećanje cene prevoza, a samim tim na povećanje cene robe koja se prevozi i smanjenje njene konkurentnosti na međunarodnom tržištu. Poznato je da se prevoz vrši znatno lakše u jednom ekonomskom području, kako što je npr. Evropska unija, nego između država koje nemaju toliko razvijenu ekonomsku i političku saradnju. Uključenjem u evropske i svetske integracije, otvaranjem granica, unifikacijom kvaliteta usluge i olakšavanjem carinskih formalnosti postiže se brži tok robe od izvoznika do uvoznika....

Tehnologija drumskog prevoza

1. Osnove tehnologije drumskog transporta

Tehnologija u saobraćaju,a time i u drumskom transportu,u osnovi nam služi da pomoću nje stvaramo saobraćajnu uslugu,koristeći pri tome sredstvo za rad,predmete rada i sam rad,odnosno svrsishodnu djelatnost čovjeku.posebna specifičnost procesa rada u putničkom saobraćaju je prisutnost putnika- korisnika prevoza u procesu odvijanja tehnologije saobraćaja,odnosno proizvodnje saobraćajne usluge.Sredstva za rad služe za osiuguranje provoza i djeluju na predmet rada.Između sredstava za rad i primjene tehnologija u drumskom saobraćaju postoji jaka interakcija,što ima znatnog uticaja na način odijanja tehnoligije,odnosno tehnološkog procesa.U sredstva za rad ubrajajaju se prevozna sredstva i saobraćajna infrastruktura čije osnovne karakteristike vrše uticaj na izbor tehnologije prevoza i daju osnovna obilježja u tehnološkom procesu saobraćaja.Pod predmetom rada i drumskom saobraćaju podrazumjevaju se putnici i roba na kojima se ne obavlja nikakva materijačna promjena u toku transportnog procesa,ali se samo obavlja promjena mjesta,što je cilj tehnološkog procesa.Obilježje transmotnog procesa je i kretanje zaposlenog osoblja,zajedno sa kretanjem prevoznih sredstava zbog neprekidnog odvijanja prevoznog procesa.Stoga je cilj tehnologije drumskog saobrćaja osiguravanje optimalne kombinacije svih triju osnonih elemenata u procesu prevoženja u smislu postizanja optimalnih saobraćajnih (sigurnost,redovitost,tačnost,udobnost,brzina ) i ekonomskih učinaka.Stepen ostvarivanja saobraćajnih načela zavisi od konkretne organizacije i od konkretnih objektivnih i subjektivnih mogućnosti prevoznika i tehnologije drumskog teretnog saobraćaja.I pored brojnih sličnosti u postupcima prouzvodnje i drumskom i teretnom i drumskom putničkom prevozu,potrebno je posebno analizirati tehnologiju drumskog putničkog transporta.Za razliku od tehnoligoje prevoza putnika,tehnologiju drumsko teretnog transporta karakrerišu brojni procesi i postupci koji mogu biti veoma složeni i dugi,a što zavisi od vrste predmeta prevoza,vrste i način prevoza,prevoznih sredtava i dužine prevoza.U procesu prevoza robe,a donekle i prevoza putnika,primjenjuju se:

1.klasične tehnologije i 2. savremene tehnologije.

1.1 Klasična tehnologija drumskog saobraćaja

Pod klasičnom tehnologijom u drumskom saobraćaju podrazumjeva se tehnološki proces sa svim fazama bez uspostavljana prevoznog lanca sa drugim granama saobraćaja i bez korištenja transportnih uređaja kao što su palete,kontejneri i dr.I pored razvoja tehnologije prevoza ne može se zamijeniti klasična tehnologija za neke usluge u drumskom saobraćaju sa drugim savremenim tehnologijama.Iz toga proizilazi da obilježje prevoza (roba,putnik) uslovljava tehnologije prevoza i da uslovi u kojima je obavlja prevoz diktira dali će se primjenivati klasične ili savremene tehnologije.Neki prevozi tereta mogu se isključivo obavljati u okvitu klasične tehnologije.Neki prevozi mogu se isključivo obavljati u okviru klasične tehnologije(prevoz građevinskom materijala,igrijev, specifični prevoz za potrebe domaćinstava i preduzeća).Klasična tehnologija obuhvata tri ključne faze tehnološkog procesa: utovar,prevoz i istovar, koji se vremenski mogu posebno izraziti kao:

Faza utovara:-početak utovara-završetak istovara

Faza prevoza -početak prevoza -završetak prevoza

Faza istovara-početak istovara-završetak istovara

Prikaz osvonvih postupaka utovara,istovara za klasičnu tehnologije dat je :

Utovar-istovar-pojedinačni(komandni),-veće učešće živog rada ,-manja primjena manipulacijskih strojeva,nezavisnost postupka utovara od istovara.

Prevoz-mogućnost šire primjene prevoznih sredstava,-nezavisnost tehničkih karakteristika prevoznih sredstava u slučaju prekida ili nastavka,-pretežno pojedinačni i dr.

Može se reći da pri realizaciji klasičnih tehnologija pojedinih faza mogu biti u različitom odnosu,što zavisi od brojnih faktora,kao i to da je vrijeme za utovar i istovar naglašeno prisutno,a da faza prevoza zavisi od dužine relacije.Kada se upoređuje odnos klasične i savremene tehnologije može se reći da se klasična tehnologija bitno razlikuje od savremene,a karakteriše je :-veliko učešće živog rada -manja zastupnjenost manipulaciskih strojeva,-manji radni učinak,-opšta primjena prevoznih sredstava,-manja djelotvornost,-nosivost i nepovezanost utovarno-istovarnih operacija,-slabije zaštićen supstrat od vanjskih uticaja i oštećenja i dr.

Ako se posmatra vremenski aspekt kjlasične tehnologije može se reći da on zavisi od sledećih elemenata:-Načina utovara-Vrsti prevoza-Načinu istovara-Iskorištenost prevoznih sredstava-Vrste i karakteristike prevoznih sredstava -Broji manipulaciskoh operacija.

1.2 Savremnene tehnologije drumskog saobraćaja

Suština savremene tehnologije prevoza je da se roba ili putnik ne prevozi isključivo jednim prevoznim sredstvom nego se posmatra ukupno funkcijonisanje “prevoznog lanca“, pri čemu se poštuje optimum, što je cilj poslovanja svakog preduzeća iz oblasti saobraćaja.To nalaže potrebu optimimizacije modela usmjeravanja robe na pojedine pravce prevoza,čime tehnologija prevoza sve više postaje obilježje zajedničke tehnologije svih transportnih grana.Za savremene tehnologije je karakteristično uspostavljanje transportnog lanca u kontinentu u saobraćaju koji se obavlja premještanjem robe od izvora do cilja, primjenom odgovarajućih tovarnih jedinica,čime se postiže veća brzina i povoljniji ekomomski učinci.U okviru tehnologije saobraćaja transportni procesa se može razlikovati bez promjene prevoznog sredstva i sa promjenom,a prevoz može biti kombinovan i sa prekidom.Ako se uključuje prevozno sredstvo,tada se misli na integralni ili multimodalini sistem.U integralnom sistemu prevozno sredstvo se mijenja,a roba ostaje ista,prevozni proces se nastavlja prevozom predhodnog prevoznog sredstva sa robom.Za drumski saobraćaj,sa obzirom na svoje karakteristike može se reći da je važan segment svih tehnologija u pogledu svoje fleksibilnosti i dostupnosti.Sa aspekta ssavremene tehnologije prevoza u drumskom saobraćaju treba sa jedne strane proučavati postupke i način prevoza koji se ostvaruju upotrebom transportnih prevoznih sredstava,jer postaje specifična obilježja elemenata

koji uslovljavaju ili omogućuju realizaciju tehnologije,a sa druge strane proučavati procese za uspostavljanje “prevoznog lanca“ kako bi se izbjegla razjedinjenost među saobraćajnim granama,a potencirali saradnja i kordinacija uspostavnjanjem “prevoznog lanca“.

2. Definicija tehnologije drumskog prevoza

Pod tehnologijom drumskog prevoza podrazumijevaju se procesi koji se javljaju u toku promjene mjesta robe od izvora do cilja.Dakel,suštinu tehnologije prevoza čine procesi u kojima se prevoze ljudi i robe sa jednog kraja na drugi pri čemu treba osigurati optimalno korištenje svih resursa kojima se proizvode transportne usluge.Procesi proizvodnje transportne usluge u drumskom transportu robe su brojni,a zavise od vrste robe,vrste i načina prevoza,prevoznih sredstava,dužine prevoza i vrste transportnih tehnologija.Za razilu od tehnologije transporta robe, u prevozu putnika je poired ostalog prisutna velika odgovornost u izvršavanju procesa,jer je putnik predmet proizvodnje saobraćajne usluge i aktivno učestvuje u procesu proizvodnje saobraćajne usluge i aktivno učestvuje u procesu proizvodnje.Putnik se prevozi prevoznim sredstvima koja obavljaju prevozni proces i tako se proizvodi transportna usluga.Specifičnost kod prevoza putnika proizilazi iz nedjeljivosti rezultata proizvodnje od samog prosjeka proizvodnje u transportu.U toku procesa prevoza putnika posebna pažnja se mora posvetiti sigurnosti i udobnosti putnika jer se zbog oga mogu proizvesti nesagledive posljedice za davaoca usluga.Kao što je već rečeno,rezultat rada tehnologije drumskog transporta je saobraćajna usluga odnosno promjena mjesta predmeta prevoza i da se na njima ne obavlja nikakva materijalna promjena u toku prevoznog procesa,ali sem obavlja kao osnovni cilj transportnog procesa promjene mjesta.Iz toga proizilazi da je transportni proces složen proces i da se sastoji od nekoliko osnovnih faza koje se sastoje od više raznih operacija.Transportni proces složen je zbog toga što u njemu učestvuje više izvršilaca.Ova karakteristika značajno utiče na organizovanost transportne proizvodnje koja ima neposrednog uticaja na tehnologije drumskog saobraćaja.Tehnologija drumskog saobraćaja izučava proces proizvodnje proizvodnje transportne usluge,odnosno zakonitosti postupaka koji se javljaju premještanjem robe ili putnika sa jednog na drugo mjesto.Osnovni cilj tehnologije drumskog saobraćaja da se preko tehnoloških procesa obezbijedi nesmetano odvijanje prevoznog procesa radi povećanja produktivnosti i ekonomičnosti poslovanja saobraćajnih predozueća.U tehnologiju drumskog transporta pored funkcije saobraćaja spada i tekuće održavanje vozila i saobraćajne infrastrukture.Tehnologija saobraćaja,a time i tehnologija drumskog transporta danas se tretira kao naučna disciplina koja izučava zakonitosti procesa proizvodnje saobraćajne usluge.Ono utiče na definisanje tehnoloških procesa i nesmetano odvijanje prevoznih procesa kao u prevozu putnika,tako i u prevozu robe.Faza istovara u prevoznom procesu je identična fazi utovara koju karakteriše učešće živog rada.Ovu fazu prate i ostale faze koje se odnose na sigurnost putnika ili robe,a kod robe još i čuvanje i smještaj predaja robe korisniku.Kad se govori o tehnologiji drumskog transporta,potrebno je istaći da kod analiza psnovnih elemenata tehnologije prevoza postoje

zajedničke posebne karakteristike koje opredjeljujuće utiču na definisanje tehnlologije procesa prevoza.Međutim zajedničkim karakteristikama pojedinih elemeata tehnologije bilo da se radi o prevozu robe ili putnika se ističu:-složenost,-međuzavisnost,-otvorenost,-Interdisciplinarnost,-Stohastičnost.

Posebno obilježje tehnologije prevoza se odnosi na specifičnost u prevozu robe u odnosu na prevoz putnika.

3. Tehnologija prevoza putnika

Pod tehnologijom prevoza putnika podrazumjevaju se sljedeći osnovni poslovi i procesi rada u preduzeću:1.Projektovanje procesa prevoza2.Organizacija pripreme 3.Organizacija i eksplatacija procesa saobraćaja,tj realizacija operativnih poslova u procesu saobraćaja4.Organizacija i realizacija kontrole i bezbjednosti saobraćaja

Projektovanje procesa prevoza kao prve faze u organizaciji i realizaciji procesa prevoza putnika sastoji se u stvaranju preduslova za odvijanje liniskog prevoza putnika.To su poslovi koji se odnose na protok vozila,bezbjednost vozila,vozača i putnika poslovi vazani za operativno planiranje,izradu reda vožnje i tehničku dokumentaciju za potrebe i odvijanje saobraćaja.Proces prevoza putnika se sastoji od :dolaska prevoznog sredstva na mjesto ulaska putnika,ulazak putnika,prevoz putnika,izlazak putnika i odlazak na mjesto sledećeg ulaska putnika ili u garažu.Pod organizacijom prevoza putnika u drumskom saobračaju podrazumjevaju se svi poslovi i zadaci vezani za pripremu i organizaciju samog procesa prevoza putnika,kao i organizacuju rada svih orgabizocacijonih jedinica,koje su uključene u pruženje usluga.Realizacija procesa prevoza u liniskom prevozu putnika u drumskom saobraćaju u suštini predstavlja realizaciju samg procesa odvijanja saobraćaja preko rada organizacijonih jedinica i realizacije reda vožnje kao regulatora rada uu saobraćaju.Tu spada realizacija operative i poslova saobraćajne službe,odnosno organizacija izvršenja samog procesa transporta u užem smislu i korištenjetranportnih kapaciteta u proizvidnji saobraćajnih usluga.Sama realizacija procesa prevoza obavlja se u više segmenata kroz koje se obezbjeđuju praćenje,upravljanje i kontrola tokova putnika i vozila.Poslovi kontrole bezbjednosti saobraćaja podrazumjevaju kontrolu samog procesa transporta kao i primjene saobraćajnih tehničkih procesa kojima se obezbjeđuje sigurnost,tačnost i urednost saobraćaja.

3.1 Zadatak tehnologije prevoza putnika u drumskom transportu

Zadatak tehnologije prevoza putnika je da pronađe i utvrdi kako na najsvrsishodniji način međusobno povezati radnu snagu,transpontna sredstva sa korisnicima u skolu transportnog procesa sa što manje troškova.Osnovni model tehnologije putničkog prevoza čine 4 specifične tehnologije:1.Priprema tehnologije prevoza,2.Tehnologija realizacije prevoza,3.Tehnologija završetka prevoza,4.Analiza realizovanog procesa prevoza.

3.2 Tehnologija procesa prevoza putnika

Radi lakšeg praćenja hodograma cijelog tehnološkog procesa organizacije prevoza putnika,data je šema tehnoloških faza i organizacije procesa prevoza odakle se može učiti koji se svi poslovi obavljaju i koje su službe za njih angažovane.

3.2.1 Definicija i osnovni koncept tehnološkog procesa prevoza putnika

Pod tehnološkim procesom u putničkom prevozu podrazumjevamo niz postupaka i metoda Koje su povezane u logičnom slijedu u kome svaki predhodni postupak uslovljava naredni,kojima treba da se obezbijedi uspješno funkcijonisanje procesa prevoza putnika:Koncept tehnološkog procesa prevoza putnika sastoji se iz 4 faze

I faza :Istraživanje prevoznih zahtjeva i drugih karakteristika putničkih tokova- prikupljanje i obrada statističkih podataka- priprema,organizovanje i obrada sistematskog i kontrolnog brojanja putnika i ankete putnika- podaci o karakteristikama saobraćaja na području oposluživanja- snimanje vremena voznje i putovanja

II faza:Projektovanje procesa prevoza-utvrđivanje potrebnog broja prevoznih sredstava i njihove strukture-izrada redova vožnje-izrada plana rasporeda voznog osoblja-kreacija tarifnog sistema-priprema dokumentacije za vozno osoblje.III faza: Realizacija procesa prevoza-nadgledanje procesa prevoza i operativno upravljanje

-uručivanje putne dokumentacije i vozila voznom osoblju i preuzimanje i ovjera oce dokumentacije po obavljenom prevozu-odklanjanje poremećaja u redu vožnje-prikupljenje primjedbi vozača na proces i tehničko stanje vozila

IV faza:Analiza realizovanog procesa prevoza-preuzimanje i obrada bazne dokumentacije-izvještaj o realizaciji procesa prevoza po parametrima plana-utvrđivanje karakteristika odstupanje od planiranog procesa prevoza-priprema za sledeći prevoz.

Da bi se mogao uspješno da realizuje tehnološki proces prevoza,mora da bude dobro organizovan što znači da svaku njegovu fazu sa datim opisom rada treba da prate odgovarajući kadrovi koji trebaju da obezbijede optimalno funkcijonisanje prevoznog procesa.

3.3 Kontrola bezbjednosti saobraćaja

Posebnu oblas predstavlja bezbjednost saobraćaja u djelokrugu rada sa vozačima.Svi podaci o njima i saobraćajnim nezgodama u kojima su učestvovali ubacuju se u poseban program na osnovu koga se mogu dobiti neophodni podaci za akciju preventivne bezbjednosti.U preduzećima drumskog saobraćaja postoje službe za kontrolu bezbjednosti saobraćaja,koje rade prema zakonu o osnovama bezbjednosti saobraćaja i direktno su vezane za vozača i vozilo.Služba može biti organizovana ili u okviru pojedinih vidova saobraćaja ili jedinstveno za preduzeće kao cjelinu,što zavisi od veličine preduzeća.Organizacija službe bezbjednosti saobraćaja u osnovi je usmjerena na:-operativno praćenje i kontrolisanje stanje vozača,vozila i puta,-preventivno-edukativno djelovanje na vozače sa ciljem suzbijanja mogućih negativnih posljedica,-nadzor nad putnom infrastrukturom radi stvaranja bezbjednosno optimalnih uslova odvijanja saobraćaja.

Služba bezbjednosti saobraćaja treba da:-vrši kontrolu odvijanja liniskog saobraćaja-preduzima preventivne mjere sa ciljem povećanja bezbjednosti saobraćaja-organizuje službene škole za vozačko osoblje-organizuje saradnju sa dežurnim službama (MUP,hitna pomoć,vatrogasna služba i dr.),-vrši kontrolu vozila,praćenja rada vozila kod rukovanja vozilom,manipulacijama,brzine kretanja-pomaže vozaču kod saobraćajnih nezgoda-kontroliše psiho-fizičko stanje vozača.

Zadaci službene bezbjednosti saobraćaja realizuju se preko kontrole bezbjednosti,koji iznalaze najoptimalnije uslove za prevenciju bezbjednosti saobraćaja.

4. Tehnologija prevoza robe

4.1 Tehnologija prevoza

Pod tehnologijom prevoza robe podrazumjeva se učešće elemenata čijim se međuzavisnim djelovanjem stvara prevozna usluga.Međusobnom djelovanju pojedinih elemenata u tehnologiji prevoza figuriraju kao posebni dijelovi.Ti dijelovi su:-roba-sredstva-rad

Roba je predmet rada čijim se premještanjem stvara učinak i vrijednost prevozne usluge.Sredstva(vozila) su tehnički elementi kojima i pomoću kojih se odvija tehnologija prevoza.Rad čine ljudi koji organizuju,proizvode(izvršavaju)i nadziru(kontrolišu) tehnološki proces.

4.2 Tehnološki proces u prevozu robe

Tehnološki proces je način proizvodnje prema svojevrsnom skupu normativa poslova i zadataka na osnovu kojih se “lako“rješavaju i najsloženiji zahtjevi bilo koje pa tako i transportne djelatnosti.Osnova tehnoloških procesa je sređivanje (sistematizacija) poslova i zadataka po nekom redu.Temelj svemu je količina robe koju treba prevesti.To je svojevrsna potražnja,a ponuda se onda određuje prema toj veličini,što znači razmještaj i uzajamni odnosi sredstava,njihova vrsta i dimenzija.Prema tome,elementi tehnološkog procesa u vezi sa tehnološkom potreažnjom bili bi veličina robe koju treba strukturirati po vrstama,vrstama pošiljki,težini i obimu,vrsta pakovanja,mogućnost oblikovanja transportno-manipulaciskih jedinica,te po području uputne stanice.

5. Savremene transportne tehnologije u prevozu tereta

Značajan dio prevoza roba ne realizuje se isključivo preko jednog vida transporta,već kombinacijom transportnih sredstava različitih vidova,na transportnom putu od izvorišne do krajnje odredišne tačke prevoza.Kombinovani prevozi u određenim slučajevima su nužnost jer na cijelom transportnom putu nije moguće zbog nepostvanje infarstrukturnih preduslova koristi isključivo jedan vid transporta.Kombinovani prevozi često se javljaju kao rezultat ekonomskog pristupa u izboru najracionalnije varijante prevoza.Naime,na pojedinim segmentima transportnog

puta određeni vidovi transporta iskazuju konkurentsku superijornost,dok na drugim segmentima prednosti imaju drugi vidovi.Kombinacijom vidova transporta postiže se veća racionalnost(niži troškovi) i efikasnost(brzina) prevoza,nego u slučaju isključivog korištenja jednog vida.Tehnologija integralnog transporta,umjesto pretovara roba vrši pretovar kompletnih transportnih jedinica.Uštede koje se time postižu su vrlo velike,tako da se troškovi prevoza u odnosu na klasični transport smanjuju 1-3 ,a vrijeme za obavljanje pretovarnih operacija smanjuje se oko deset puta.Savremena tehnologija transporta sastoji se od pojedinačnih vidova saobraćaja međusobno kompletirani u proizvodnji saobraćajnih usluga.Sam po sebi integralni transport predstavlja logističku aktivnost.U logističko-distributivnim lancima se pri tome najbolji efekti mogu postići u koliko je jedinica transporta istovremeno i jedinica pakovanja, jedinica manimpusanja i jedinica sporuke.Savremene tehnologije saobraćaja su nastali pojavom “integralnog transporta“,odnosno kombinovanog prevoza.U savremene tehnologije prevoza u kojem učestvuje drumsi saobraćaj ubrajaju se:-tehnologija transporta paleta,-tehnologija transporta kontejnera,-tehnologija izmjenjivih transportnih posuda,-tehnologija tranporta huckepack,-tehnologija RO-RO,-biomodalna tehnologija transporta i dr.

Integralni ili kombinovani prevoz ima za cilj da savremenim tehnologijama poveže dvije ili više saobraćajne grane u neprekidan logistički lanac koji naglašava sistemske koperativne prednosti i snagu pojedinih grana saobraćaja i omogućava njihovo racionalno korištenje.

5.1 Tehnologija multimodalnog transporta u drumskom saobraćaju

U dobro organizovanom transportnoom lancu,kad se roba otprema po sistemu “skladište-skladište“ nemoguće je zaobići drumsko saobraćaj.Drumska vozila su u takvom sistemu prevoza prva i posljednja spona transportnog lanca iz toga što:1.Drumski prevoz je racionalniji u odvozu i razvozu robe na kraćim relacijama,2.Na duljim relacijama imamo prednost ispred ostalih saobraćajnih grana u prevozu manjih količina brzo kvarljive robe,visokovrijedne i hitne robe,3.Pogodan je za usluge dnevnih prevoza robe u robno-transportnim centrima,4.Pogodan je za oposluživanje industriskih pogona,u poljoprivredi,građevinarstvu,šumarstvu i turizmu,5.Ima velike mogućnosti specijalizacije prevoza robe.

Kao prirodni početak i završetak transportnog lanca drumski saobraćaj je transport prihvatio palatizaciju i kontejnerizaciju,pružajući usluge prevoza poslebno izgrađenim vozilima u dvije varijante:1.Vučna vozila sa prikolicom posebno izgrađenih postolja za prihvat,učvršćenje i prevoz kontejnera i paleta ili bez prikolica,2.Vučna vozila sa polu prikolicom sa posebno izgrađenim postoljem za prihvat,učvršćenje i prevoz kontejnera.

Tim se vozilima obavlja usluga prevoza robe u kontejnerima dužine 20ft i 20t težine,kao i 40-stopne duljine i 40 tona težine.Danas se u eksplataciji nalaze takva vozila koja mogu voziti teret posebnim kontejnerima koja težina premašuje 40 tona i širina 2,5 metara i to brzinom 120km/h

6. Definisanje transportnog,prevoznog i tehnološkog prevoza

Kao što smo već rekli,tehnologija u drumskom transportu realizuje se kroz koncept tehnološkop procesa prevoza koji se sastoji iz 4 faze.Svaka od ovih faza detaljni je opisana u okviru prijektovanja tehnološkog procesa.Olakšavajuća okolnost kod realizacije je ta što se javlja nužnost za potpisivanje postupaka koji bez suvišnih koraka vode cilj.U tom pogledu poseban cilj drumskog saobraćaja je uspostavljanje optimalnog prevoznog procesa.Uprkos brojnim sličnostima i postupcima proizvodnje saobraćajnih usluga u saobraćaju,tehnologije u drumskom saobraćaju imaju svoje specifičnosti koje determiniraju potrebnu posebnog obrazloženja:1.Transportnog procesa2.Prevoznog procesa3.Tehnološkog procesa.

Tehnološki proces možemo definisati koa proizvodan rad,kao proces stvaranja nove usluge koji daje prevozu određenu upotrebnu vrijednost.To je ustvari proces prevoza putnika i robe od ukrcavanja do iskrcavanja putnika,odnosno utovara do istovara robe.Tehnološki proces predstavlja proces savlađivanja prostornih razlika,odnosno savlađivanje prostora prevoza putnika i robe sa prevoznim sredstvima,odnosno prevoz putnika i robe sa jednog na drugi kraj.Sa stanovišta karakteristika saobraćaja kao materijalne proizvodnje tehnološki proces predstavlja vremensko i prostorno jedinstvo procesa proizvodnje i potrošnje saobraćajne usluge.U proizvodnom procesu tehnološki prces takođe predstavlja vremensko i prostorno jedinstvo procesa poizvodnje samog procesa potrošnje prevozne usluge.Prevozni proces je širi pojam od tehnološkog procesa,jer u sebi osim tehnološkog procesa obuhvata i radnje u vezi sa prihvatanjem i smejštajem putnika u vozilo,izlaskom putnika iz vozila i komunikaciju,odnosno utovar istovar robee i druge aktivnosti koje prate robu.Sa stanovišta prevoza putnika u drumskom transportu prevozni proces se može izjednačiti sa liniskim prevozom putnika.Osnovno obilježje

tehnološkog i prevoznog procesa u drumsko saobraćaju je proizvodnja transportnih usluga.Transportni proces je širi pojam od prevoznog procesa,jer u sebi sadrži poslove pripreme predmeta kao i završne aktivnosti.Pripremnim radnjama su obuhvaćeni stručna i kvalitetna analiza tehničkih obilježja vozila,stanja infrastrukture i ocjena stepena njihove sposobnosti za eksplataciju.Tu takođe spadaju poslovi pripreme procesa prevoza (plan prevoza),priprema ogranizacije prevoza (provjera dokumenata-karata i rok za ukrcavanje), za novi ciklus prevoza u autobuskom liniskom prevozu.Završetak prevoznog procesa je predpripremna novog ciklusa jer on istovremeno sadrži završetak neke pripremne posupke prevoza upućivanje vozila na novo mjesto ukrcavanja putnika.Sa stanovišta transporta i logistike može se reći da tehnološki proces predstavlja čistu transportnu djelatnost,a svi ostali poslovi predstavljaju logistiku u transportu,zato se mora sve veća pažnja usmjeravati ne samo na transport nego i na druge procese rada koje imaju uticaje na vrijeme i kavalitetu obavljanje usluge prevoza u drumskom saobraćaju.

7. Transportni procesi i elementi transportnog procesa

Transportni proces predstavlja proces prevoženja putnika i robe,uključuje sve pripremne i završe operacije,a to su:priprema(putnika i robe),prijem,ukrcavanje,prevoz,iskrcavanje outnika,istovar robe.Tranpsortni proces obuhvata i upućivanje vozila na mjesto ukrcavanja putnika,odnosno utovar robe.U pripremne radnje spadaju provjera dokumentacije,kupovina i kontrola karata i vrijeme za ulazak putnika,dok kod robe obuhvataju sve aktivnosti koj prate prevoz robe od ugovaranja,utovar-prevoz,istovar i druge aktivnosti/špediterski polovi,carinjenjei dr).

8. Održavanje transportnih sredstava kao element ehnologije prevoza

Proces održavanja predstavlja skup svih aktivnosti koje se provode sa ciljem odklanjanja otkaza,odnosno sprečavanja njihove pojave,a karakteriše se određenim odnosima između pojedinih aktivnosti i vremenima u kojima se aktivnosti provode.Organizacija procesa održavanja je tehnološki uslovljena organizacijom procesa,transporta i obratno,organizacija procesa održavanja ima povratno dejstvo na proces transporta.Usljed tehnoloških međusobnih uslovljenosti,organizacija održavanja transportnih sredstava ima odraz na kapacitet proizvodnje saobraćajnih usluga i na ekonomiju saobraćajnog preduzeća.Održavanje transportnih sredstava predstavlja posebnu djelatnost industriskog karaktera.Unutrašna organizacija “pogona“ prostora za održavanje ima istu osnovu kako i industriskim preduzećima.Posebne karakteristike su samo u specifičnom karakteru opravki i njihovom povezanosti sa organizacijom saobraćaja i uticaj na organizaciju saobraćaja.Pod održavanjem transportnih sredstava podrazumjevaju se sljedeći poslovi i procesi rada u preduzeću drumskog saobraćaja.1.Organizacija održavanja transportnih sredstava,

2.Organizacija održavanja i opravka specifične infrastruktura,3.Organizacija tehničke kontrole.

8.1 Organizacija održavanja transportnih sredstava

8.1.1 Vrste održavanja transportnih sredstava

Održavanje transportnih sredstava organizuje se zavisno od vrste održavanja i vrste transportnih sredstava.Kod svih transportnih sredstava mogu se razlikovati dvije vrste održavanja sa stanovišta obima opravki,planiranje održavanje samog načina održavanja i to:1.Tekuće održavanje 2.Investiciono održavanje.

Uzajamnost procesa eksplatacije procesa obezbjeđenja potrebnih transportnih sredstava(održavanje i popravki),je višestruka,a samim tim ima za rezultat nivo poslovne uspješnosti firme koja se bavi prevozom putnika i robe.Isti zavisi od:-unifikacije voznog parka-starosne strukture voznog parka-veličine voznog parka-kvalitete vozila-uslova eksplatacije.

Tehnološki proces održavanje transportnih sredstava su osnova za obezbjeđenje pune mobilnosti voznog parka za potrebe saobraćja.One su i dovoljne u koliko je strosna struktura voznog parka mala,2-3godine.Procesi rada se organizuju po metodologiji NON-STOP,to jest rad u 3 ili 4 smjene.Broj izvršilaca zavisi od eličine voznog parka različite strukture:-automehaničar-autoelektičar-bravar-limar-elertičar-mazač-perač-higijeničar.

Broj izvršilaca u prvoj (jutarnjoj) smjeni treba planirati sa 20% više nego u drugim smjenama,a za podršku ovih poslova moraju se obezbijediti skladišta:-maziva-pneumatika (guma)

-rezervnih dijelova-agregata i -pomoćnoh materijala.

8.1.1.1 Tekuće održavanje transportnih sredstava

Obuhvata redovno održavnje i njegu transportniuh sredstava i povremene tekuće opravke koje nastaju nepredviđeno na transportnim sredstvima.Funkcija tekućeg održavanja da drži sredstva stalno u ispravnom tehnikom stanju i da spriječi prerano propadanje sredstva.Prema svojoj sadržini i cilju tekuće održavnje se može podijeliti na:-redovno(plansko) održavanje i njegu transportnih sredstava i-vanredno (vanplansko) održavanje.

Redovno održavanje obuhvata stalnu njegu transportnih sredstava,čišćenje ,podmazivanje sklopova i agragata,redovne porodične preglede transportnih srdstava,vršenje određenih opravki koje su propisane da se izvrše kod takvih pregleda.Npr,servisni pregled vozila poslije podređenog određenog broja kilometarara ekonomičnost i bezbednost saobraćaja.To su procesi rada,bez kojih se ne moze zamisliti pouzdan i kvalitetan drumski saobraćaj.Cilj im je da prevencijom i hitnim intervencijama obezbijede visko nivo tehničke ispravnosti voznog parka.Suština organizacije ovih poslova treba da se zasniva na tehničkim NON-STOP ispravnom dijelu,sklopu ili vozilu.To znači da se predunaprijedi kvar.otkaz po funkciji koju elemenat ima procesu eksplatacije vozila.Ove aktivnosti imaju planiran:-obim rada-kontinent sa vremenskim periodima i / ili-kontinentu prema pređenom proju kilometara.

Prementivni radovi mogu biti propisani i pod:-preporuci proizvođača (servisni radovi) i -eksplatacionim zadacima,odnosu na osnovu (preventivnih tehničkih pregleda).Servisni radovi propisani od proizvođača nalažu vlasniku vozila:-kontrolu-konkurenciju i -zamjenu.Shodno normama koje se garantuju u eksplatacionom periodu po onovu preodređenog broja kilometara,pored redovnih servisnih radova kategorije:-servis 1-servis 2 -servis 3 Proizvđač može planirati i među servise zavisno od uslova eksplatacije prevoznog sredstva.

8.1.1.2 Inesticiono održavanje transportnih sredstava

Sadrži one redovne periodnične opravke transportnih sredstava koje su određene prema tehničkim karakteristikama sredstava.Funkcija investicijonih opravka je da održe transportno sredstvo sposobno za upotrebu u predviđenom vijeku trajanja.Po svom obimu i vrijednosti ove opravke su znatno veće od tekućih (redovnih) opravaka.Investicione opravke po obimu i vrstama propisanih radova mogu biti:-male investiciome opravke-srednje investicione opravke i -velike investicione opravke.

Transportna sredstva imaju propisane cikluse opravke.Ciklus opravki predstavlja sistem periodičnih opravki kome je određen redeslijed odlaska sredstva u pojedine vrste investiconih opravki i vremenski razmak između pojedinih opravki.Za svaku vrstu opravke propisan je obavezno sadržaj radova i obavezna zamjena određenih dijelova prema njihovom pojedinačnom vijeku trajanja.Osnovna karakteristika ovih opravki u saobraćaju je što se ovim opravkama praktično može produžiti vijek trajanja transportnih sredstava.Sa obzirom na to da se ove opravke vrše u odreenim vremenskim razmacima (ciklusima) to se one mogu planirati po obimu,strukturi,dinamici i po vrstama sredstva.

8.2 Pristup sa vremenom konceptu tehnologije održavanja

Postizanje što više nivo tehničke ispravnosti i pouzdanosti u eksplataciji,uz što niže troškove osnovni je zhtjev koi se postavlja pred svako organizovano održavanje,a primjena optimalne tehnologije način kako tom zahtjevu udovoljiti.Proces održavanja,kao skup svih aktivnosti koje se provode sa ciljem odklanjanja kvarova ili sprečavanja njihove pojave,karakteriše odnos između pojednine aktivnosti i vremena kojem se te aktivnosti provode.On ima karakteristike izrazito slučaju procesa sa dvije bitne slučajnosti koje određuje ovaj proces.Prvu predstavlja vreme rada do pojave odkaza i to je karakteristika pozdanosti.Drugu slučajnu veličinu čine vreme potrebnu da se postupak održavanja provede ,odnosno nor.vozilo iz stanja u otkazu ponovo vrati u stanju u radu.Ova dva slučaja vremena se nazmjenično smjenjuju u procesu održavanja što odlučujuće obilježava njegov karakkter i kavalitet.Kompletan proces odravnja se generalisano svodi na predviđanje potreba u održavanju(postupaka učestalnosti vremena,prostora,alata,opreme,te rezevnih djelova) uz identifikaciju otkaza,odnosno dijagnostiranje i sve to u određenim konkretnim uslovima dsefinisanim nizom ograničenja.Osnova modernizaciju procesa održavanja,što je konačan cilj,jest modernizacija tehnologije održavanja,a u suštini to je prilagođavanje tehnologije

savremenim vozilima i opremi koja se danas koristi te novim tehnologijama.Šta to znači može se ilustrovati kroz nekoliko karakteristišnih tehnoloških postupaka:-kontrola tehničke ispravnosti obavlja se na savremeno opremljenim tehničkim pregledima,u cjelosti kompjuretizovanim tak oda se moguća greška ili subjektivni utiecaji čovjeka svedu na minimum.Kontroli šu se svi vitalni sklopovi vozila,ali i štetni produkti sagorojevanja i buka prema naj novim propisima EU vribracije i buke u prostoru putnika i dr. -dignosticiranje kvarova vrši ugrađeni diagnostiččki sistem ili priključeni kompijuer sa programom za tačno određeni tip i model vozila(autobusi i mini busi).Nivo informacija koje dobije vozač dovoljan je za brzo i efikasno svakodnevno održavanje i pregled.-sistemom zamjenjivih agregata vozila se u slučaj ukavara se veoma brzo usposobljavaju i minimalno im je zadržavanje u radionici a kavarovi na agrgatima se kasnije se otkalnaju u specijalizovanim radionicama.-radionice odražavanja se usko specijalizuju na nivozu preduzeća ili sektora,a ponekad i na nivou regiona ili države(autorizovani servis proizvođača za:servo upravljače auto maske mjenjače, motore SUS i elektor motore veće snage,tahografe,sisteme dobave goriva,informacione sisteme i dr.) -kompjuterizuje se kompletan proces odravanja,posebna kontrola,tehničko opsluživanje,i snadbjevanje rezervnih djelova.Svi veći proizvođači i dobavljači uvezani su u jedinstven sistem logičke podrške održavanja.

Ovakvi sistemi se razvijaju na osnovu:dtetanjne analize voznog parka,infrastrukture,kapaciteta za održavanje opreme,postojeće organizacije i snadbijevanja.Identifikacija otkaza sa postavlkjanjem relacija između elemenata i sistema vozila,te definisanja osnovnih parametara pouzdanosti sistema.Predviđanja potreba u održavanju sa procjenom potrebnih postupaka održavanja,učestalosti pojedinih postpaka,procjenom vremena potrebnog za obavljanje pojedinih postupaka održavanja i procjena vremena potrebnog za obavljanje pojedinih postupaka održavanja i procjena potrebnih rezervnih dijelova,agregata,potrošnog i drugog materijala.Kriteriji ograničenja po broju vozila i vremenu u toku 24h kao i posebnih uslova sa stanovišta bezbijednosti početak rada pojedinih vidova održavanja.Definisanja sistema održavanja kroz:-novu modernu koncepciju održavanja-novu tehnologiju po operacijama i posrupcima,učestalosti i vremenu na pojedinim vidovima održavanja-organizacija za svaki vid prevoza sa brojem i strukturom izvršilaca,rasporedom i brojem smijena,radioničkim kapacitetima i dr.-logističku podršku sa radnom dokumentacijom koja prati održavanje,organizacijom odjeljenja pripreme,tehnologije i tehničke kontrole,definisanjem alata i opreme,tehničke dokumentacije i snadbijevanjem rezervnim dijelovima.

Definiranja upravljanja sistema održavanja i to projektovanje informacionog sistema koji će se porkiti tehnologija,tehnička kontrola,obuhvatiti kompletnaradna tehnička dokumentacija,šifrirati

i evidentirati rezervni dijelovi,alata,oprema,kadar,obavljati analize i definirati postupke odlučivanja.

8.3 Primjena informacionog sistema u održavanju

Različite ljudsle aktivnosti su danas nemzamislive bez odgovarajuće informacione podrške.Sve veći broj informacija namjenjeni višestrukoj upotrebi,a i realno ograničene objektivne ljudske mogućnosti za prijem,selekciju i korištenjem velikog broja informacija,nameću potrebu za razvojom primjenom različitih informacionih sistema u održavanju prevoznih sredstava,posebno u većim preduzećima drumskog saobraćaja.Zbog toga se u posljednje vijeme se radi vrlo intezivno na uvođenju informacionih sistema u održavanju prevoznih sredstava,posebno u većim preduzećima drumskog saobraćaja.Osnovni zadaci informacionog sistema u domenu održanja drumskog preduzeća drumskog saobraćaja su :-obezbjeđenje efikasnih usluga svim korisnicima-rentabilno poslovanje,odnosno minimizacija troškova poslovanja.

Sa stanovništva procesa održavanja prevoznih sredstava informacioni sistem treba da obezbijedi skup svih relativnih informacija koje se prikupljaju i o obrađuju i primjenjuju sa ciljem optimiziranja procesa,upravljanja održavanja.U skladu sa tim informacionim sistemima u održavanju treba da sadrži-tehničke i eksplatacione karakteristike voznog parka-uslove korištenja prevoznih sredstava-podatke o kvalitetu prevoznih sredstava -tačno definisanje postupke održavanja i pojedinih prevoznih srdstava i intervale dva uzastopna održavanja-evidencije troškova korištenja,održavanje i prihode pojedinih prevoznih sredstava-podatke o uslovima pojedinih relacija,vremena rada(smjene) sredstava-podatke o izvođenju pojedinih postupaka održavanja-podatke o starosnoj strukturi voznog parka i amortizacionom periodu-podatke o optimalnom stanj rezervnih dijelova i planiranje njihove nabavke itd.

Svaki informacioni sistem pa i sistem za održavanje,treba da : ima definisane načine označavanje podataka,raspolaže sa bazom podataka,vrši obradu i oblikovanje informacija i da raspolaže postupcima analize dobivenih informacija.Zbog toga je vrlo važno da su informacije koje se unose u informacioni sitem potpune,razumljive i pravovremene.Ove informacije najviše zavise od ažurnosti i osposobljenosti službe za održavanjem.Pravno koncipiran i prilagođen informacioni sistem za održavanje voznog parka ima za cilj:

-poboljšanje i usavršavanje vidova održavanja prevoznih sredstava-podizanje nivoa kavaliteta održavanja prevoznih sredstava

-optimalno planiranje i upravljanje i održavanje i popravkom vozila-definisanje optimalnog ekspoatacionog vijeka vozila,planiranje otpisa starih i nabavka novih vozila-optimalno iskorištenje zaliha rezervnih dijelova,potrošnog materijala i energenata i -uvođenje ekonomskih posticajnih mjera za svako odjeljenje pa čak i na radnom mjestu.Za sve nnabrojane ciljeve definišu se i kriteriji odnosno pokazatelji koji egzaktno određuju stepen uspješnosti ostvarnja pojedinog cilja u sklopu segmenta održavanja.Ovdje treba istaći da nove tehnologije kod prevoznih sredstava omogućavaju daljinski bez kontaktni prenos podataka u stanju pojedinih sistema na vozilu,čime se dodatno poboljšava efikasnost sistema održavanja.Informacioni sistem,podpomognut novim dostignućima kod prevoznih sredstava omogući će da se stalno prato svako prevozno sredstvo,kao jedna ekonomska jedinica,iz čega će se cijeniti njegova rentabilnost.

8.4 Organizacija tehničke kontrole

Organizacija tehničke kontrole ima dva aspekta:-tehničku kontrolu procesa rada za održavanje transportnih sredstava,opreme i uređaja,koje vrši preduzeće kao internu,-tehničku kontrolu koju vrše organi društvene zajednice radi bezbjednosti saobraćaja.

Organizacija tehničke kontrole može da se postavlja kao tehnička kontrola preduzeća i kao društvena kontrola bezbjednosti saobraćaja.Društvenu kontrolu-inspekciju bezbjednosti saobraćajavrše posebni organi inspekcije,a tehničku kontrolu sa stanovništva preduzeća orkanizuje samo predižuzeće u okviru svojih saobraćajno tehničkih službi.Osnovne funkcije ovih kontrola je da vrše nadzor nad primjenom svih saobraćajnih-tehničkih propisa o bezbjednosti saobraćaja.Prava svih inspekcija su široka i mnogu imati značajan uticaj na poslovanje preduzeća-jer inspektori bezbjednosti saobraćaja mogu izdavati nadređena organima jedinica iz preduzeća za otklanjanje tehničkih nedostataka na transportnim sredstvima koji mogu dovesti u pitanje bezbjednost saobraćaja:mogu naređivati isključivanje iz saobraćaja onih transportnih kapaciteta čijom se daljnim upotrebom dovede u pitanje bezbjednost saobraćaja i mogu obavljati naređenja svih rukovodioca koja su u suprotnosti sa propisima bezbjednosti saobraćaja.Iz ovih prava organa inspekcije proizilazi mogućnost njihove značajne inegrencije za rad preduzeća i njihovih jedinica i to sa ekonomskim posljedicama.Ali ovo uslovljeno samim karakterom procesa transporta kao djelatnosti.

9. Funkcija i zadaci stanice tehničkog pregleda motornih vozila

Osnovna funkcija tehničkog pregeda je vršenje tehničke kontrole nad ispravnosti vozila koju vrše ivlaštene stanice tehničkog pregleda.Stanice tehničkog pregleda mogu da posluju samostalno ili u okviru odgovarajućeg preduzeća.Stanje opreme kadrova omogućava pouzdane i pravovremene kontrole teničke ispravnosti vozila šti mnogo utiče na bezbjednost vozila kao i vozila svih ostalih korisniga.Zadatak stanice teničkog pregleda je obavljanje svih vrsta tehničkih pregleda na motornim vozilima:redovni,preventivni i vanredni.Prema novim zakonskim odredbama, u federacije BIH stanice tehničkog pregleda su ovlaštene za utvrđivanje ispravnosti i opremljenosti vozila u unutrašnjem cestovnom prometu za dobijenje licence (A,B,C,D) na osnovu kojih se stiče pravo na rad u javnom i drumskom saobraćaju.Mnoge stanice tehničkog pregleda obavljaju i druge poslove koje su u funkciji djelatnosti tehničkog pregleda kao što su:-izdavanje police osiguranja-učitavanje broja motora-izdavanje zelenih kartona-paket usluge po želji korisnika (preuzimanje vozila i vraćenje prema želji na mjesto usluženo),-pružanje i usluga za brzo servisiranje luksuznih motornih vozila kada se otkriju nedostaci na tehničkom pregledu-usluge oko egistracije promjene boje motore (paket usluga).

Ispitivanja se zasnivaju na kompjuterski kontrolisanim linijama koje su uvezane sa svim ispitnim tačkama.Rad se zasniva na propisanimprocedurama i upustvima koje su usklađene sa zahtjevima ISO standardima.Najvažnije ispitne tačke za bezbjednost saobraćaja se obavljaju na kompjuterski način,čime se dobivaju isprintani rezultati u vidu dijagnostike stanja vozila.Metode i tehnologije pregleda čini:-vizuelno stanje vozila (oštećenja,korozija,vrata,sjedišta,signalni uređaji,pneumatici,očitavanje motora i šasije,oprema)-analogno očitavanje koje podrazumjeva provjere:-buka i jačina sirene,radio smetnje,upravljački mehanizam.

Kompjuterski set ispitivanja koji obuhvata sledeće provjere:-izduvni gasovi za OTTO i dizel motor,-provjera kočione tečnosti-provjera usmjerenosti i jačine svjetlosti-provjera centičnosti svih točkova (špura)-provjera amortizera-provjera sile na papuči-provjera sile kočenja na svim točkovima posebno provjera koeficijenta sile kočenja

-provjera ručne kočnice -provjera pritiska u instalaciskom sistema kod vazdušnog načina kočenja.

Svaka od ovih provjera je evidentiirana tehnološkom nizu i na osnovu koje se donosi odluka o stanju motornog vozila dali je zadovoljilo sve ispitne tačke,odnosno da li vozilo zadovoljava ili ne zadovoljava određene norme tehničke ispravnosti.Uređaje koji se koriste na stanicama tehničkog pregleda dijelimona:-analogne-kompjuterske

Analogne su:-uređaji za mjerenje buke vozila-uređaji za mjerenje jačine sirene-uređaji za mjerenje radio smetnje-uređaji za mjerenje upravljačkog mehanizma-luksomear za mjerenje jačine svjetlosti

Kompjuterske opreme čine:-uređaji za provjeru izduvnih gasova kod dizel i otto-motora,uređaji za provjeru kočione tečnosti-regloskop uređaj za mjerenje usmjerenosti svjetlosnog snopa-nagazna ploča provjera centričnosti svakog točka posebno-drmalica provjera amortizera-sistem valjka provjera sile kočenja svakog točka posebno,sile na papuči,koeficijent sile kočenja i provjera ručne kočnice-provjera dornjog postroja vozila na hidrauličnoj dizalici ili u kanalima-provjera zazora na točku -motori za praćenje i ispitaivanja sa numerikom i dijagramima,kao i tajmerima koji označavaju vrijeme sledeće operacije-kompjuterski punkt za ukucavanje i pohranjivanje ispitnih podataka,kao i printer koji je uvezan sa sistemom ispitivanja i konačno isprintavanje podataka na papirnu traku ili format.

Zaključak

Данас даљина више не представља препреку у пословању. Како модерна средства комуникације све више приближавају пословне партнере који су често веома удаљени неопходно је логистички подржати све активности ових пословних односа. Захтеви за квалитетом постају све израженији а сам квалитет постаје све мање уочљив. 

У таквом амбијенту професионалност није више једини предуслов успеха већ то постаје и лични однос који се развија између пословних партнера а који постаје основ успешне сарадње. Професионални и лични односи омогућавају стварање додатних вредности за све