TC.TC.

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ ZİYA EREN EĞİTİM FAKÜLTESİZİYA EREN EĞİTİM FAKÜLTESİ

TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜTÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜ

2.SINIF 2.SINIF

KONU:AŞIK VEYSELKONU:AŞIK VEYSEL

HAZIRLAYAN: SELDA BEKTAŞHAZIRLAYAN: SELDA BEKTAŞ

AŞIK VEYSEL ŞATIROĞLUAŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU

          Aşık Veysel hakkında ansiklopedik bilgiAşık Veysel hakkında ansiklopedik bilgi

Aşık Veysel ŞatıroğluAşık Veysel Şatıroğlu (1894 - 1973) (1894 - 1973)1.1. 1894‘ de Sivas'ın Şarkışla ilçesine bağlı Sivrialan 1894‘ de Sivas'ın Şarkışla ilçesine bağlı Sivrialan

köyünde dünyaya geldi. köyünde dünyaya geldi. 2.2. Veysel'in doğduğu sıralar, çiçek hastalığı Sivas Veysel'in doğduğu sıralar, çiçek hastalığı Sivas

yöresinde etkisini çok şiddetli gösteriyorduyöresinde etkisini çok şiddetli gösteriyordu3.3. Âşık Veysel, 7 yaşında geçirdiği çiçek hastalığı Âşık Veysel, 7 yaşında geçirdiği çiçek hastalığı

sonucunda sol gözünü,bir talihsizlik sonucuyla da sonucunda sol gözünü,bir talihsizlik sonucuyla da sağ gözünü kaybetti.sağ gözünü kaybetti.

Eserleri:Eserleri:

1.1. 1993 yılında Deyişler (1944) , 1993 yılında Deyişler (1944) , 2.2. Sazımdan Sesler (1950) , Dostlar Beni Hatırlasın Sazımdan Sesler (1950) , Dostlar Beni Hatırlasın

(1970) isimli kitaplarında toplandı.(1970) isimli kitaplarında toplandı.3.3. Ölümünden son Bütün Şiirleri (1984) adıyla Ölümünden son Bütün Şiirleri (1984) adıyla

eserleri tekrar yayınlandı.eserleri tekrar yayınlandı.

HAYATIHAYATI

Gülizar Ana, Sivrialan dolaylarındaki Ayıpınar Gülizar Ana, Sivrialan dolaylarındaki Ayıpınar merasında koyun sağmaya giderken sancısı merasında koyun sağmaya giderken sancısı tutmuş, oracıkta dünyaya getirmiş Veysel’i. tutmuş, oracıkta dünyaya getirmiş Veysel’i. Göbeğini de kendisi kesmiş, bir çaputa sarıp yürüye Göbeğini de kendisi kesmiş, bir çaputa sarıp yürüye yürüye köye gelmiş.yürüye köye gelmiş.

Babası “Karaca” lakaplı, Ahmet adında bir çiftçidir. Babası “Karaca” lakaplı, Ahmet adında bir çiftçidir.

Yedi yaşına girdiği 1901’de Sivas’ta çiçek salgını Yedi yaşına girdiği 1901’de Sivas’ta çiçek salgını yeniden yaygınlaşır; o da yakalanır bu hastalığa. yeniden yaygınlaşır; o da yakalanır bu hastalığa. O günleri şöyle anlatıyor: “Çiçeğe yatmadan evvel O günleri şöyle anlatıyor: “Çiçeğe yatmadan evvel anam güzel bir entari dikmişti. Onu giyerek beni anam güzel bir entari dikmişti. Onu giyerek beni çok seven Muhsine kadına göstermeye gitmiştim. çok seven Muhsine kadına göstermeye gitmiştim.

O gün çamurlu bir gündü, eve dönerken ayağım O gün çamurlu bir gündü, eve dönerken ayağım kayarak düştüm. Bir daha kalkamadım. “der.kayarak düştüm. Bir daha kalkamadım. “der.

Bu düşmeden sonra Veysel’in belleğine bir de Bu düşmeden sonra Veysel’in belleğine bir de renk işler: Kırmızı. Düşerken büyük bir olasılıkla renk işler: Kırmızı. Düşerken büyük bir olasılıkla elinde sıyrık oluyor, kanıyor. Bunu eşi Gülizar Ana elinde sıyrık oluyor, kanıyor. Bunu eşi Gülizar Ana şöyle anlatıyor: “ Renklerden yalnız kırmızıyı şöyle anlatıyor: “ Renklerden yalnız kırmızıyı hatırladı. Gözleri gönlüne çevrilmeden önce, yani hatırladı. Gözleri gönlüne çevrilmeden önce, yani çiçek hastalığına yakalanmadan önce düşmüştü. çiçek hastalığına yakalanmadan önce düşmüştü. Kan görmüştü. Kanın rengini hatırlardı yalnız. Kan görmüştü. Kanın rengini hatırlardı yalnız.

Ali adında bir abisi ve Elif adında bir kız kardeşiAli adında bir abisi ve Elif adında bir kız kardeşi varmış Veysel’in. Tüm aile çok üzülmüş, günlerce varmış Veysel’in. Tüm aile çok üzülmüş, günlerce

gözyaşı dökmüş bu hale. Bundan böyle bacısı gözyaşı dökmüş bu hale. Bundan böyle bacısı elinden tutarak gezdirmeye, dolaştırmaya başlar elinden tutarak gezdirmeye, dolaştırmaya başlar Veysel’i. Veysel’i.

Veysel’in babası ona saz alır.İlk saz derslerini Veysel’in babası ona saz alır.İlk saz derslerini babasının arkadaşı olan Çamışıhlı Ali Ağa’dan babasının arkadaşı olan Çamışıhlı Ali Ağa’dan almış. almış.

İki yıl Veysel akrabalarından Esma adında bir İki yıl Veysel akrabalarından Esma adında bir kızla evlendirdiler ve Esma'dan bir kız, bir oğlu kızla evlendirdiler ve Esma'dan bir kız, bir oğlu oldu. Oğlan çocuğunun ölümüyle hayata küsen oldu. Oğlan çocuğunun ölümüyle hayata küsen Veysel, bundan sonra 1921'de annesi ve Veysel, bundan sonra 1921'de annesi ve babasının ölümüyle iyice yıkıldı.Abisi Ali'nin bir kız babasının ölümüyle iyice yıkıldı.Abisi Ali'nin bir kız çocuğu daha olunca çocuklara ve işlere bakması çocuğu daha olunca çocuklara ve işlere bakması için bir hizmetkâr tuttular.için bir hizmetkâr tuttular.

Bir, Veysel'in ilk eşi olan Esma'yı kandırarak Bir, Veysel'in ilk eşi olan Esma'yı kandırarak kaçırdı.kaçırdı.

Veysel'in köyünden ilk ayrılışı şöyledir: Zara'nın Veysel'in köyünden ilk ayrılışı şöyledir: Zara'nın Barzan Baleni Köyü’nden Kasım adında birisi Barzan Baleni Köyü’nden Kasım adında birisi Veysel'i köyüne götürerek iki üç ay beraber Veysel'i köyüne götürerek iki üç ay beraber yaşadılar. Dönüşte Veysel, Hafik'in Yalıncak yaşadılar. Dönüşte Veysel, Hafik'in Yalıncak köyüne ve Zara'nın Girit köyüne uğrayarak 9 köyüne ve Zara'nın Girit köyüne uğrayarak 9 liraya güzel bir saz aldı.Veysel bu hadiseden bir liraya güzel bir saz aldı.Veysel bu hadiseden bir müddet sonra Gülizar adlı bir kadınla evlendi.müddet sonra Gülizar adlı bir kadınla evlendi.

Cumhuriyet'in 10. yıldönümünde Ahmet Kutsi Cumhuriyet'in 10. yıldönümünde Ahmet Kutsi Tecer' in direktifleriyle bütün halk ozanları Tecer' in direktifleriyle bütün halk ozanları Cumhuriyet ve Mustafa Kemal Atatürk üzerine Cumhuriyet ve Mustafa Kemal Atatürk üzerine şiirler yazdılar. Bunlar arasında Veysel'in de vardı şiirler yazdılar. Bunlar arasında Veysel'in de vardı şiirleri. Veysel'in gün ışığına çıkan ilk şiiri böylece şiirleri. Veysel'in gün ışığına çıkan ilk şiiri böylece 'Atatürk'tür Türkiye'nin ihyası'... dizesiyle başlayan 'Atatürk'tür Türkiye'nin ihyası'... dizesiyle başlayan şiir oldu. şiir oldu.

Destanı Atatürk'e getirmek hevesiyle yola Destanı Atatürk'e getirmek hevesiyle yola düştü;ancak destanı Atatürk'e okumak kısmet düştü;ancak destanı Atatürk'e okumak kısmet olmadı.olmadı.

Köy Enstitüleri'nin kurulmasıyla birlikte, yine Köy Enstitüleri'nin kurulmasıyla birlikte, yine

Ahmet Kutsi Tecer'in katkılarıyla, Köy Ahmet Kutsi Tecer'in katkılarıyla, Köy Enstitüleri'nde saz öğretmenliği yaptı. 1965 yılında Enstitüleri'nde saz öğretmenliği yaptı. 1965 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi, özel bir kanunla Âşık Türkiye Büyük Millet Meclisi, özel bir kanunla Âşık Veysel'e yaptığı hizmetlerden ötürü 500 lira aylık Veysel'e yaptığı hizmetlerden ötürü 500 lira aylık bağlandı.bağlandı.

21 Mart 1973 günü, sabaha karşı saat 3.30'da 21 Mart 1973 günü, sabaha karşı saat 3.30'da doğduğu köy olan Sivrialan' da şimdi adına müze doğduğu köy olan Sivrialan' da şimdi adına müze olarakolarak

düzenlenen evde yaşama gözlerini yumdu. düzenlenen evde yaşama gözlerini yumdu.

Dünya GörüşüDünya Görüşü

.Âşık Veysel’in yaşadığı sosyal çevre, köy ile .Âşık Veysel’in yaşadığı sosyal çevre, köy ile kasaba kültürüne sahip, ekonomik anlamda kasaba kültürüne sahip, ekonomik anlamda tarıma dayalı, kapitalizm öncesi üretim biçimleri tarıma dayalı, kapitalizm öncesi üretim biçimleri egemen, sanayileşme sıfır... Bir de ekonomik egemen, sanayileşme sıfır... Bir de ekonomik yapının paralelinde, eğitim-öğretim gibi etkenlerin yapının paralelinde, eğitim-öğretim gibi etkenlerin düşüklüğü, savaştan yeni çıkmış bir toplumun düşüklüğü, savaştan yeni çıkmış bir toplumun ekonomik ezikliği eklenip, çiçekten telef olan ekonomik ezikliği eklenip, çiçekten telef olan insanların coğrafyası düşünülürse, Veysel’i insanların coğrafyası düşünülürse, Veysel’i biçimlendiren sosyal çevre çok kolay anlaşılırbiçimlendiren sosyal çevre çok kolay anlaşılır

Gözlerinin görmeyişi, onu bütünüyle Gözlerinin görmeyişi, onu bütünüyle etkilemiştir. etkilemiştir.

Öyle ki:Öyle ki:

““Kuş olsan da kurtulmazdın elimdenKuş olsan da kurtulmazdın elimden Eğer görsem idi göz ile seni”Eğer görsem idi göz ile seni”

Derken Âşık Veysel’in bu anlamda duyduğu Derken Âşık Veysel’in bu anlamda duyduğu hasretin ne kadar derin olduğu kolaylıkla hasretin ne kadar derin olduğu kolaylıkla anlaşılır.anlaşılır.Adnan Binyazar, Veysel’deki görme eksikliğini, Adnan Binyazar, Veysel’deki görme eksikliğini, onun dizeleriyle yorumlarken “bal”a “tuz” onun dizeleriyle yorumlarken “bal”a “tuz” katılmıştır diye vurguluyor.katılmıştır diye vurguluyor.

Onda herhangi bir katılık göremeyiz. Onda herhangi bir katılık göremeyiz. Esnektir,hoşgörülüdür. Zaman zaman umutsuzluk Esnektir,hoşgörülüdür. Zaman zaman umutsuzluk ve hiçlik duygusuna kapılsa da Veysel, büsbütün ve hiçlik duygusuna kapılsa da Veysel, büsbütün yaşama sarılmayı elden bırakmaz. yaşama sarılmayı elden bırakmaz.

Yaşamı anlama ve anlamlandırma çabası Yaşamı anlama ve anlamlandırma çabası sürekli sürekli

ağır basar. Ayrıca “ahiret” kavramı da ondan ağır basar. Ayrıca “ahiret” kavramı da ondan derinderin

değildir.değildir.

“ “Kainatı sen yarattınKainatı sen yarattın Her şeyi yoktan var ettinHer şeyi yoktan var ettin Beni çıplak dışar attınBeni çıplak dışar attın Cömertliğin nerde senin.”Cömertliğin nerde senin.”

Nejat Birdoğan, “Kimi şiirinde Veysel’i düşünce Nejat Birdoğan, “Kimi şiirinde Veysel’i düşünce olarak coşkulu, ozan olarak henüz yetersiz buluruz.olarak coşkulu, ozan olarak henüz yetersiz buluruz.

Aslında bu tür şiirlerinin daha sonrakilerinde bileAslında bu tür şiirlerinin daha sonrakilerinde bile bir ozandan çok bir toplum eğitmeni Veysel’i bir ozandan çok bir toplum eğitmeni Veysel’i

görürüz. görürüz.

CUMHURİYETCUMHURİYET““Devri Cumhuriyet asırı yirmiDevri Cumhuriyet asırı yirmiUyan bu gafletten uyuma yurttaş.Uyan bu gafletten uyuma yurttaş.Dünya ayaklanmış aya gidiyorDünya ayaklanmış aya gidiyorUyan bu gafletten uyuma yurttaşUyan bu gafletten uyuma yurttaşBırak sar’öküzü varsın yayılsınBırak sar’öküzü varsın yayılsınSet çekme gözlere herkes ayılsınSet çekme gözlere herkes ayılsınHer köşeye bir fabrika kurulsunHer köşeye bir fabrika kurulsunUyan bu gafletten uyuma yurttaş Uyan bu gafletten uyuma yurttaş Yürüyen yolcuyu çekme geriyeYürüyen yolcuyu çekme geriyeDikkat eyle karıncaya arıya, Dikkat eyle karıncaya arıya, Gidiş böyle kavuşaman huriyeGidiş böyle kavuşaman huriyeUyan bu gafletten uyuma yurttaş.Uyan bu gafletten uyuma yurttaş.Zarar gelmez sana kaçınma sazdanZarar gelmez sana kaçınma sazdanGünahın korkusu çıkmıyor bizdenGünahın korkusu çıkmıyor bizdenVazgeç demiyorum sana namazdanVazgeç demiyorum sana namazdanUyan bu gafletten uyuma yurttaş. Uyan bu gafletten uyuma yurttaş.

Yumma gözlerini dünyaya bir bakYumma gözlerini dünyaya bir bakUyan bu gafletten uyuma yurttaş.Uyan bu gafletten uyuma yurttaş.Veysel ne durursun herkes gidiyoVeysel ne durursun herkes gidiyoZaman uymaz, sen zamana uy diyorZaman uymaz, sen zamana uy diyorFen çok büyük kerameti yutuyorFen çok büyük kerameti yutuyorUyan bu gafletten uyuma yurttaş.”Uyan bu gafletten uyuma yurttaş.”

Bu şiiri bile tek başına yukarıda onun hakkında Bu şiiri bile tek başına yukarıda onun hakkında vurgulananları aydınlatacak niteliktedir. Görüldüğü vurgulananları aydınlatacak niteliktedir. Görüldüğü üzere, o toplumdaki değer yargılarını hayatın üzere, o toplumdaki değer yargılarını hayatın somut gerçekleriyle örneklendirerek eleştiriyor. somut gerçekleriyle örneklendirerek eleştiriyor.

“ “Onun sanatı var olanı öven, mevcuda kanaat Onun sanatı var olanı öven, mevcuda kanaat eden romantik sanattır” türünden vurgulamalarla eden romantik sanattır” türünden vurgulamalarla Veysel’i dar çerçevede ele almanın, kestirmeden Veysel’i dar çerçevede ele almanın, kestirmeden yargıda bulunmanın ne Âşık Veysel’i anlamaya yargıda bulunmanın ne Âşık Veysel’i anlamaya katkısı olacaktır, ne de bu vurgulamayı yapan katkısı olacaktır, ne de bu vurgulamayı yapan araştırmacılarda gözlendiği üzere, geleneği ve araştırmacılarda gözlendiği üzere, geleneği ve geleneği sürdürenlerin çok yetkin oldukları savını geleneği sürdürenlerin çok yetkin oldukları savını kanıtlamaya. kanıtlamaya.

GELENEK VE AŞIK VEYSELGELENEK VE AŞIK VEYSEL

Gelenek ve Âşık VeyselGelenek ve Âşık Veysel

Bütün halklar da olduğu gibi, Türkler’ in de en Bütün halklar da olduğu gibi, Türkler’ in de en eski sanat ürünleri büyüsel törenlerden eski sanat ürünleri büyüsel törenlerden kaynaklanmaktadır.kaynaklanmaktadır.

Türk Edebiyatı tarihine ilişkin mükemmel Türk Edebiyatı tarihine ilişkin mükemmel denebilecek kaynakların bulunmayışı, biraz geniş denebilecek kaynakların bulunmayışı, biraz geniş bir alana yayılmalarından ve hareket halinde bir alana yayılmalarından ve hareket halinde olmalarından kaynaklanıyorsa da, biraz da yazılı olmalarından kaynaklanıyorsa da, biraz da yazılı edebiyatının çok geç tarihlerde oluşmaya edebiyatının çok geç tarihlerde oluşmaya başlamasından ileri gelmektedir. başlamasından ileri gelmektedir.

Bu ayinlerde kullanılan müzik aletlerinden biri Bu ayinlerde kullanılan müzik aletlerinden biri davulsa, kuşkusuz diğeri de kopuzdur. davulsa, kuşkusuz diğeri de kopuzdur. Abdülkadir İnan “Bugünkü Kırgız Kazak baksıları Abdülkadir İnan “Bugünkü Kırgız Kazak baksıları kopuz kullanırlar. Eski Oğuzlarda, İslam’dan kopuz kullanırlar. Eski Oğuzlarda, İslam’dan sonra, Şamanizm geleneklerini devam ettiren sonra, Şamanizm geleneklerini devam ettiren ozan’lar kopuzu mübarek saymışlardır.” ozan’lar kopuzu mübarek saymışlardır.” Bizim ozanlarımızın çaldıkları çalgının bu Bizim ozanlarımızın çaldıkları çalgının bu ayinlerde kullanıldığını gösteren kanıtlar ayinlerde kullanıldığını gösteren kanıtlar fazlasıyla vardır.fazlasıyla vardır.

Âşık Veysel’i gelenek içerisinde Âşık Veysel’i gelenek içerisinde düşündüğümüzde, Âşık Edebiyatı’nda gördüğümüz düşündüğümüzde, Âşık Edebiyatı’nda gördüğümüz ve giderek bir Âşık Edebiyatı esası olan bade içme ve giderek bir Âşık Edebiyatı esası olan bade içme kavramının onda görülmediğini, usta-çırak kavramının onda görülmediğini, usta-çırak ilişkisinin de, Âşık Veysel’de bir yol gösterme ilişkisinin de, Âşık Veysel’de bir yol gösterme biçiminde ortaya çıktığını, gelenekle öyle iç içe bir biçiminde ortaya çıktığını, gelenekle öyle iç içe bir durum sergilemediğini görürüz. Âşık Veysel’de durum sergilemediğini görürüz. Âşık Veysel’de durum pek böyle değildir. Örneğin, Âşık Veysel durum pek böyle değildir. Örneğin, Âşık Veysel bade içmemiştir. bade içmemiştir.

Aşık Veysel'in ŞiirleriAşık Veysel'in Şiirleri Anlatamam DerdimiAnlatamam Derdimi Arasam Seni Gül İlen Arasam Seni Gül İlen Atatürk'e Ağıt Atatürk'e Ağıt Beni Hor Görme Beni Hor Görme Beş Günlük Dünya Beş Günlük Dünya Birlik DestanıBirlik Destanı Cümle Alem SenindirCümle Alem Senindir Derdimi Dökersem Derdimi Dökersem

DeriDeri Dost Çevirmiş Dost Çevirmiş

Yüzünü Yüzünü Dostlar Beni Dostlar Beni

HatırlasınHatırlasın Dün Gece Yar Dün Gece Yar

EşiğindeEşiğinde

Gözyaşı Armağan Gözyaşı Armağan Güzelliğin On Para Etmez Güzelliğin On Para Etmez Kahpe Felek Kahpe Felek Kara Toprak Kara Toprak Kızılırmak Seni Seni Kızılırmak Seni Seni Küçük Dünyam Küçük Dünyam Murat Murat Ne Ötersin Dertli Dertli Ne Ötersin Dertli Dertli Necip Necip Sazım Sazım Şu Geniş Dünyaya Şu Geniş Dünyaya Uzun İnce Bir YoldayımUzun İnce Bir Yoldayım