Abdullah Öcalan

Ta rih gü nü müz de giz live biz ta ri hin baş lan gı cın da giz li yiz

Weşanên Serxwebûn 85

Abdullah ÖcalanTa rih gü nü müz de giz li

ve biz ta ri hin baş lan gı cın da giz li yiz

İ ç in d e k i l e r

Önsöz ......................................................................................7

Sa vaş ve sa nat ..................................................................... 15İl kel ve uy gar olan ............................................................... 20Kür dis ta ni ve ev ren sel ......................................................... 23

Sa nat, ede bi yat ve ruh ....................................................... 27Sa na tın dev rim ci iş le vi ........................................................ 30Na sıl ya şa ma lı? ................................................................... 32Kür dis tan ro ma nı ................................................................. 35

Ger çe ğin di li ola rak ede bi yat ............................................ 39Kürt ti pi ................................................................................ 53

Kür dis tan’da ve her yer de,ölü mü öl dür mek ................................................................. 65Pey gam ber le rin iş le ri ........................................................... 70Sı nır sız lık ve ya Me zo po tam ya lı ol mak ............................... 75Göç, göç ............................................................................... 81Yal nız lık ve ger çe ğin dik ta tör lü ğü ....................................... 88Aşk? ..................................................................................... 89Zey nep Kı na cı ...................................................................... 91

Abdul lah ÖCA LANTa rih gü nü müz de giz li ve biz ta ri hin baş lan gı cın da giz li yizWeşanên Serxwebûn: 85

Birin ci baskı: Haziran 1997

Dev şir me ede bi ya tı ............................................................. 97

İki mi li tan:Apê Os man ve Mu sa ........................................................ 123

Gü zel lik ya pı cı la rı ............................................................ 137

Aş kı ya ka la ma dan ede bi yat çı olu na maz ........................ 149

Dü şün ce, ka lem ve kı lıç ................................................... 177

Üç yüz yıl:Ede bi ya tın sa va şın dan sa vaş ede bi ya tı na ...................... 231

Ta rih gü nü müz de giz live biz ta ri hin baş lan gı cın da giz li yiz ............................... 277

Ateş ten dü şün ce ler ........................................................... 307

Kök ler ve ka vuş ma sa va şı .............................................. 351

Kür dis tan, in san lı ğın ül ke si dir ....................................... 377

5

Ön�söz

“Biz, ki şi li ği mi zi öy le uy gar lık esas la rı na gö re ele al ma dık, do ğal esas la ragö re ele al dık. Ya ni sı nıf lı top lum ge liş me si nin ku ral la rı na gö re de ğil, çok do -ğal esas lar. Ne dir bu do ğal esas lar? Ba zen ço cuk luk esas la rı, ba zen ilk in sa nınya şam esas la rı. Biz bu nu gö zar dı et me dik. Be nim ha re ket tar zım da bu var dır.”

Dev rim za man la rı, hep ola ğa nüs tü za man lar ol muş lar dır. Bü tün bel li baş lıdev rim le rin bu an lam da ken di le ri ne has özel lik le ri ya nın da, yi ne or tak özel lik -le ri var dır. Kür dis tan dev ri mi de ola ğa nüs tü, ken di si ne has özel lik le re sa hip veyi ne ay nı za man da di ğer tüm dev rim ler le or tak özel lik le re sa hip tir.

Bi zi bu ra da il gi len di ren Kür dis tan dev ri mi nin ken di ne has özel lik le ri dir. Buda, ge rek ide o lo jik an lam da, ge rek se de po li tik uy gu la ma da, en et ki li bi çim deken di ni du yu ran bir ön der lik tar zıy la ka rak te ri ze edil miş tir.

PKK ön der li ği nin, par ti nin ya da onun yön len dir di ği son 20 kü sür yıl lık sü -re cin ger çek leş me tar zı üze rin de ki et ki si tar tı şıl maz. Bu tar zın ne ol du ğu ve et -ki le di ği sü re cin han gi ya sa la ra gö re iş le di ği, el bet te de rin lik li bir göz le min ko -nu su ola cak tır.

PKK’de ‘önderlik�tar�zı’ ola rak sı nır lan dı rı lan kav ram, her şey den ön ce birtop lum sal çö züm le me yön te mi ni açık lar; ar dın dan bu nun la bağ lan tı lı ola rakuy gu la ma yön tem ve tek nik le ri, ya ni ey le mi ge lir. An cak söz ko nu su tar zın ve -ya yön te min, ge le nek sel yak la şım lar dan çok fark lı ve dik kat çe ki ci ifa de le ribu lun mak ta dır.

Dev rim de yön tem, bir si la hın kul la nıl ma bi çi mi ni çağ rış tı rır.Bir si la hın ça lış ma man tı ğı ne dir?İki nes ne ara sın da ki şid det li çe liş ki yi tes bit eder si niz. Son ra on la rı bir ara ya

6 7

ge ti rir si niz. Çe liş ki yi or ta ya çı kar ma dan ön ce, onun çö zül me sin den açı ğa çı ka -cak ener ji yi, amaç la rı nı za uy gun bir he de fe yön len di rir si niz. Bu nun için ge rek -li ka nal la rı oluş tu rur su nuz, ge rek li me ka niz ma la rı ha zır lar sı nız. Çe liş ki nin çö -zül me sin den or ta ya çı ka cak ener ji yi en ve rim li bir bi çim de ve amaç la rı nızdoğ rul tu sun da kul la na cak bir dü zen le me yi yap tık tan son ra, pat la ma yı ger çek -leş ti rir si niz. Böy le ce ateş ile ba rut ara sın da ki çe liş ki bir pat la may la çö zül dü -ğün de, bu an laş maz lık tan or ta ya çı kan ener ji, si zin da ha ön ce ki ha zır lık la rı nızsa ye sin de, amaç la rı nı za hiz met et miş olur. He de fi vu rur ve ya he de fe va rır sı nız.Kla sik bir si la hın ça lış ma man tı ğı kı sa ca bun dan iba ret tir.

PKK, Kür dis tan’da ki ve gi de rek Or ta do ğu’da ki top lum sal ener ji nin, PKKma ni fes to sun da kı sa ca be lir len miş amaç lar doğ rul tu sun da de ğer len di ril me siiçin dü zen len miş bir si lah tır. Yi ne PKK, en ba sit bir ba kış açı sıy la; in�sa�nın,ken�di�si�ne�ait� ve� yi�ne�ken�di�si�ne�kar�şı� ya�ban�cı�laş�tı�ran� çe�liş�ki�le�rin, Kür dis tanül ke si ve Kürt hal kı nın ye ni den ya ra tıl ma sı doğ rul tu sun da en ve rim li bir tarz dade ğer len di ril me si için ha zır lan mış bir ide o lo jik-po li tik dü zen le me ler di zi si dir.

An cak, çe liş ki le rin bu tarz da de ğer len di ril me si, in sa noğ lu nun si ya sal-top -lum sal bir var lık ol ma sın dan baş la ya rak kul la na gel di ği bir yön tem dir. Ger çek -ten de, bir ok ile bir ro ket ara sın da bü yük fark ol ma sı na rağ men, en ba si tin denen kar ma şı ğı na ka dar bü tün si lah lar ay nı te mel ya sa la ra gö re ça lı şır lar. Fa katsi lah la rı kul la nan la rın ye te nek le ri ve bu si lah lar ara cı lı ğıy la var mak is te dik le riamaç, ay nı si lah la rın de ği şik el ler de çok fark lı, hat ta bir bi ri ne zıt so nuç la ravar ma sı na yol açar.

İde o lo ji ve po li ti ka, özel lik le dev rim dö nem le rin de, top lum la rın en te mel si -la hı dır.

İde o lo ji nin de ğer len di ril me tar zı, ya ni po li ti ka, onun bir uy gu la ma bi çi miola rak ayır de di ci dir. Bu, şu an la ma ge lir: Ay nı ide o lo ji, çok fark lı po li ti ka larbi çi min de uy gu la ma ya ge çi ri le bi lir. Ay nı ide o lo ji, çok fark lı he def le re gö tü re -bi lir, onun ha ya ta ge çi ril me sin de ki özel lik ler, de ği şik du rum lar da bir bi ri ne tersso nuç la ra gö tü re bi lir. Öy ley se, her han gi bir ide o lo ji, ge rek li ol sa da, ten ba şı nabe lir le yi ci ola maz; be lir le yi ci olan onun ey lem sel ifa de si dir. Bu du rum da, or ta -ya ide o lo ji nin gö re li -iza fi- bir ni te li ği ol du ğu or ta ya çı kı yor. Sa de ce ide o lo ji -nin de ğil, ey le min de gö re li bir ni te li ği var dır. Ey le min gö re ce li ği de, onu ger -çek leş ti ren gü ce bağ lı dır.

So nuç ta in sa na iliş kin olan her şey gö re ce li dir. (1)Bu na, dev ri min ko nu su olan halk top lu luk la rı, ulus lar, sı nıf lar; gi de rek or -

du lar, par ti ler ve cep he ler de gir mek zo run da dır. Bu sa da ce, bu ol gu la rın ken -di le ri dı şın da ki fark lı ba kış açı la rın dan fark lı bi çim ler de de ğer len di ril me le ri ne

iliş kin bir kap sam de ğil dir; ama ay nı za man da on la rın öz ya pı la rı na iliş kin dirve esas olan da bu dur. Na sıl? Ya kın ta ri hi miz de sık ça gö rül dü ğü gi bi, her han gibir si ya sal olu şum çok kor kunç bir ko lay lık la ken di zıt tı na dö nü şe bi lir, ken di -si ne düş man bir iş lev gör me ye baş la ya bi lir ve ken di si ni ger çek leş tir mek adı na,ken di si ni im ha ede bi lir. Re el sos ya list dev let ve par ti ler ile, yi ne ya kın dö nem -de oluş tu ru lan çe şit li si ya sal ör güt len me le rin gü nü müz de gel dik le ri nok ta, bu -nu deh şet le ka nıt la mış tır. Pe ki, her han gi bir si ya sal olu şu mu, ko şul la rı el ve riş liol ma sı na rağ men, ger çek leş mek ten ve öz gün he de fi ne var mak tan alı ko yan ne -dir? El bet te onu he de fin den alı ko yan en gel ler, ken di dı şın dan kay nak lan sa da,te mel de onun bu gö re li ni te li ği ne iliş kin dir. Ya ni bir si ya sal top lu luk için de,hem onu öz amaç la rı na ulaş tı ra cak güç, hem de bu nun ter si bir so nu ca dü şü re -cek güç mev cut tur. Bu za ten di ya lek ti ğin te mel bir ya sa sıy dı: Bir şey, ken di sidı şın da ki düş ma nı nın ya nı sı ra, ay nı an da hem ken di si dir, hem de ğil dir. Hemken di dos tu dur, hem düş ma nı dır.

Anım sat tı ğı mı zın ye ni bir şey ol ma dı ğı ne ka dar doğ ruy sa, bu nun PKK’yeka dar ki ve ya onun çağ da şı olan di ğer dev rim ci güç ler ce tam an la mıy la an la şıl -dı ğı da o ka dar yan lış tır. Şim di ye ka dar ki çer çe ve si için de tar tı şıl dı ğın da so runyok gi bi dir. Ama toplumsal� çö�züm�le�me� yön�te�mi�ne iliş kin bir çer çe ve de, bubil gi nin uy gu lan ma sı ge le nek sel yak la şım la rı al tüst et mek te dir. Sa de ce bi rey le -rin ve ya te kil ol gu la rın de ğil, ay nı za man da sı nıf la rın da ken di ken di le ri ne düş -man ola bi le cek le ri, ulus la rın ken di le ri ni im ha sü re ci ne en bü yük kat kı yı su na -bi le cek le ri, par ti le rin ken di le ri ni ko ru mak adı al tın da ken di le ri ni tas fi ye ede bi -le cek le ri, or du la rın za fer ka zan ma adı al tın da aman sız ye nil gi ler ala bi le cek le riger çe ği or ta ya çı kar ki, dev rim gi bi ta rih sel so rum lu luk is te yen bir ola yı ger -çek leş ti ren le rin bun la rı gö zö nü ne al ma ma la rı dü şü nü le mez.

Sı nıf lar ku ra mı na söy lem de ne re dey se hiç il gi gös ter me yen PKK ön der li ği -nin, par ti için de ki -ve ge nel de ki- sı nıf sa va şı mı na eşi gö rül me miş bir tarz daağır lık ver me si ve onu en az düş ma na kar şı yü rü tül dü ğü de re ce de şid det le yü -rüt me si nin bir ne de ni ol ma lı dır. Çün kü ge le nek sel top lum sal sı nıf lar ku ra mı,bu gün dev rim he de fi ne var ma ya hiz met ede cek bir yön tem sun mak tan uzak tır.

(1) Elbette bu öner me da ha da ile ri ye gö tü rü le bi lir. İn sa na iliş kin olan herşe yin gö re ce li ol ma sı, gör me ye, gi de rek onun tar tış ma gö tür mez bir ke sin lik leba ğım lı ol du ğu ışı ğa, onun te mel ni te lik le ri ne bağ la nır. De ğil mi ki ışık do ğa -nın te me li dir, biz de ora dan do ğa nın ken di si ne bağ lan mak zo run da yız. Bun danson ra sı fi zik bi li mi ile fel se fe nin or tak bir ala nı ola rak ka lır. Oy sa bu ra da ko -nu muz yal nız ca top lum bi lim le ri ne, gi de rek onun da ha öz gün bir çer çe ve sin de kitop lum sal dev rim le re iliş kin dir.

8 9

Ge le nek sel çö züm le me, sı nıf la rı hem ya pı ve hem de iş lev ba kı mın dan bir bir -le rin den ne re dey se ke sin hat lar la ayı rır ken; PKK tar zı çö züm le me ne re dey sebü tün top lu mu sı nıf la rın içi çe geç miş bir bü tü nü ola rak de ğer len dir miş tir. Buçö züm le me yön te min de, sı nıf la rı bir bir le rin den ayı ran te mel bir çiz gi, bir hatyok tur. En alt sı nıf lar için de, bir bir le ri ne en ya kın her han gi iki un sur ara sın da -ki çe liş ki nin yo ğun luk de ğe ri ile, yi ne en üst sı nıf lar için de bir bir le ri ne en ya -kın iki un sur ara sın da ki çe liş ki le rin yo ğun luk de ğer le ri bir bir le ri ni çağ rış tı rır,hat ta eş de ğer li dir ler. Ay nı bi çim de, her han gi bir sı nıf için de ki lo kal çe liş ki lerile, iki sı nıf ara sın da ki nis pe ten ev ren sel çe liş ki ler ara sın da da bir ba ğın tı var -dır. Ba ğın tı la rın bu bi çi mi, top lum sal sı nıf la rın bir tayf -içi çe gi ri şim- bi çi min -de ör güt len miş ol ma la rın dan kay nak la nır. Tayf ti pi top lum sal ya pı lan ma lar da,sı nıf lar bir bir le ri nin içi ne gi rer ler; her han gi bir top lum sal alan da ki sı nıf sal öge -ler, ay nı an da bir den faz la sı nı fın özel lik le ri ni gös te rir ler. Üs te lik, tayf ti pi top -lum sal ya pı lan ma, sa de ce sı nıf lar için ge çer li de ğil dir; ay nı za man da ka vim leriçin de ge çer li dir. Ve ri li du rum da Türk ve Kürt ulus la rı nın ara sın da ke sin birhat koy ma nın güç lü ğü de bu ra dan gel mek te dir. Ge nel ge çer man tık ku ral la rıçer çe ve sin de Türk ve yi ne Kürt ola rak ni te len di ri le bi le cek top lum sal ya pı la rınne re dey se her bir ya nı bü yük lü ğün de bir gi ri şim böl ge si bu lun mak ta dır ki, buala na gi ren ler her iki ulu sun özel lik le ri ni bir den gös ter mek te dir ler. Bu nun daöte sin de, içi çe gi ri şim sa de ce ara böl ge nin bir ni te li ği de ğil dir; en saf de ni le bi -le cek ulu sal böl ge ler de bi le, içi çe gi ri şim de vam eder.

Bu tür den bir ve ri li du rum te mel alı na rak el de edi le cek bir top lum sal çö -züm le me yön te mi, sa de ce top lum sal ya pı la rın içi çe gi ri şim ha lin de ol duk la rı nıgös ter mez; ay nı an da ta rih sel dö nem le rin, çağ la rın da içi çe gi ri şim ha lin de ol -duk la rı nı ka bul ede rek, on la rı bu te mel de ay rış tır ma ya ça lı şır. Bu nun an la mışu dur: Bu yön tem, tarihi; geç miş, olup bitmiş�bir�olay�lar�di�zi�si�de�ğil, bu günha la ya şa yan bir�et�kin�ger�çek�lik�ler�bü�tü�nü ola rak ka bul eder. Ta rih te ya şan mışolan hiç bir şey, kay bol muş ve ya bit miş de ğil dir; ya şan mış olan her şey, bu gün küya şa mın da bir içe ri ği dir ve et ki li ol ma ya de vam et mek te dir. İn san, sa de ce biz -zat ken di ya şa dık la rı nın bir top la mı ola rak de ğil, ay nı za man da so nu cu ol du ğuta ri hin de bir top la mı ola rak ele alı nır; bu çer çe ve için de de ğer len di ri lir ve dev -ri min bir ko nu su ola rak yar gı la ma ya ta bi tu tu lur. İlk etap ta bu ra da bir ada let -siz lik var mış gi bi gö rü nü yor sa, bu; gü nü müz top lu mu nu hüc re le ri ne dek par ça -la mış olan gün cel em per ya list kül tü rün da yat tı ğı bir iz le nim dir. Çün kü doğ ru yada ha ya kın olan, in sa nın çev re sin den ve za ma nın dan so yut bir ol gu ola rak elealın ma sı de ğil, ak si ne onun çev re si ve za ma nıy la bü tün lük için de bir� sü�reçola�rak�ele alın ma sı dır.

“Felsefemde ön ce lik ve son ra lık, ilk ve son yok tur. Her kes, için de gö mü lüin sa nı ben de bu lur. ‘Ben de bir par ça yı sen tem sil edi yor sun’ der. Onun fi zi ğevu ran, gö rü nüş te ya şa yan ki şi li ği baş ka dır. Yü re ği nin bir kö şe sin de kal mış, ya -şa ya ma dı ğı bir in san var, o da be nim. Bu, çok ya kın dır, ama gö mü lü dür. Yü rek -le ri nin kü çük bir ye rin de dir. On la rın bir top la mı ola rak be ni dü şü ne bi lir si niz.İl ginç bir şey, ama ben bu nu ken dim için esas alı yo rum.”

A. Öca lan’ın ‘tem sil’ et ti ği in san, ay nı za man da ide o lo jik ola rak sa vun du ğuin san dır. Fa kat dik kat edi lir se bu sı ra dan bir po li tik ve ya as ke ri tem sil ol mak -tan çok uzak tır. Ken di si dı şın da her han gi bir ne den le ve her han gi bir de re ce yeka dar iliş ki de bu lun duk la rı nı içer di ği ni ka bul et mek te dir. Bir ta rih sel tem silola rak ele alı na bi lir. Öte yan dan, yar gı la yan bir tem sil dir ve sa va şı tem si lin bubi çim de ki ya pı lan ma sı üze ri ne kur mak ta dır. Ön der lik ki şi li ği nin, top lum sal ki -şi lik le içi çe gi ri şim yap tı ğı bu ko num; ay nı za man da sa va şı mın te mel ola rakyü rü tül dü ğü dü ze yi ifa de et mek te dir. Sa va şın yü rü tül me man tı ğı da, bu ko -num lan ma ya gö re ge liş mek te dir. Na sıl? Top lum la bu de re ce de ‘ tayf’ ( tayf:Arap ça’da ke li me an la mı ‘ha ya let’tir, İng.: phan tom) bağ la rı ku ran ve bu çer -çe ve de bir ya şam ve sa vaş man tı ğı üze rin de yük se len bir po li tik ve as ke ri ön -der li ğin; ge le nek sel ger çek çi bir ba kış açı sıy la an la şıl ma sı da ola nak sız dır. Za -ten ken di si de, ken di hal kı nın im ha sı üze rin de ku rul muş ge le nek sel ger çe ğinve do la yı sıy la ge le nek sel ger çek çi li ğin red di üze ri ne ge liş miş tir. An cak bu red,ger çek ten bir ka çış de ğil, ona da ha faz la, da ha de rin lik li yak laş ma nın bir so nu -cu dur.

Ge le nek sel ger çek çi li ğin red di ko nu su nu, yi ne fi zik ten bir ör nek le aç makye rin de ola cak tır.

Araç sız in sa nın ge le nek sel man tı ğı çer çe ve sin de, be yaz ışık ge nel bir gö rü -nüm dür. Işı ğın bir priz may la ay rış tı rıl mış tüm renk le ri içe ren bi çi mi ise, bi zeonun çe şit li dal ga boy la rın da ki gö rü nüm le ri ni ve rir. Ya ni tek bir dü ze yi oluş tu -ran çe şit li dü zey le ri gös te rir ki; bu dü zey le rin bir bir le rin den en uzak iki nok ta -sı, ör ne ğin kı zıl ile mor düzeyler�ara�sın�da�ki�fark�lı�lı�ğın�niteliği ile, kır mı zı dü -zey de yan ya na bu lu nan iki nok ta nın farklılığının�ni�te�lik�le�ri� ay�nı�dır. Ge neldüz le min hiç bir nok ta sı di ğe ri ile eş de ğil dir, her nok ta gi de rek yük se len ve yadü şen bir dal ga bo yu nu, do la yı sıy la de ğe ri tem sil eder. Bu nun an la mı ise, ha re -ket ten ve hareket�ile�olu�şan�den�ge�den�başka bir şey de ğil dir. Top lum da, bir sı -nıf lar bi le şi mi ola rak ele alın dı ğın da, çö züm le me yön te mi nin priz ma sın dan ge -çi ri le rek ay rış tı rı la bi lir. An cak hiç bir za man, her han gi bir sı nıf sta tik bir özel -lik gös ter mez. Sta tik ol ma yı şı, onun bi lin ci dı şın da ge li şir.

Ha�re�ket�li�den�ge, PKK’nin sos yal-po li tik ve hat ta sa vaş pra ti ğin de gö rü len

10 11

en önem li bir tarz ola rak ka bul edi le bi lir. Bu ra da, tek den ge un su ru ola rak ha -re ket alın mak ta, ve ya mev cut bir den ge siz li ği sü re ğen bir den ge ha li ne ge tir -mek için ha re ket özel li ği kul la nıl mak ta dır. PKK’de ha re ket, ne re dey se her şe -yin, bü tün ge liş me le rin esa sı dır. Bu kav ra mın en ba sit bi çim de kav ran ma sı içinbir bi sik let ör ne ği ye ter li dir. Bu ba sit ay gıt, ha re ket siz kal dı ğın da den ge si nikay be de cek bi çim de dü zen len miş tir. Ona et ki eden kuv vet le ri den ge le mekiçin, onu bel li bir doğ rul tu da ha re ket ha lin de tut mak ye ter li dir. Ha re ket dur du -ğu an da, den ge bo zu lur ve bu nun dı şın da sa de ce ya pı nın yı kıl ma sıy la den gesağ la na bi lir. Top lum la rı düş mek ten alı ko yan da, on la rın si ya sal-sos yal ha re ket -le ri dir. Bi ten bir hal kı ye ni den di ril ten, onu var kı lan; onun ölü mü ne da ya lı birden ge yi, sa vaş la yak la şık ay nı an lam da ol mak üze re ha re ket sa ye sin de onundi ri mi ne da ya lı bir den ge ha li ne ge tir me yi ba şa ran PKK; sos yal-po li tik bir ha -re ket ola rak ça ğı mı zın in ce len me si ge re ken en önem li olay la rı ara sın da yer al -mak ta dır.

Ha�re�ket�li�den�ge, sa de ce top lum sal-si ya sal an lam da bir dav ra nış bi çi mi de -ğil, ay nı za man da ev ren sel dav ra nı şın özü dür. Ev re nin ken di si, son çö züm le -me de bir ha re ket bü tü nü, ha re ke tin bir den ge ha li ve ya mut la ğa da ha ya kın birden ge ara yı şı dır. Top lum lar, ni te lik le ri ve bi linç dü zey le ri ne olur sa ol sun, si -ya sal ve sos yal dav ra nış esas la rı nı ga ip ten icat et mez ler; on la rı ev re nin, do ğa -nın ken di sin den öğ re nir ler ve ger çek leş ti rir ler.

“Araziyi de rin li ği ne ve ge niş li ği ne kul lan mak, bir lik le rin ça pı nı çok el ve riş -li bir dü zey de, giz li, ha re ket li ve cep he ça tış ma la rı na gir me yen bir ey lem an la -yı şıy la dü zen le mek. Ne re de ve ne za man vu ra ca ğı bel li ol ma yan, he men heryer de olan ve hiç bir yer de ol ma yan bir ge ril la yı uy gu la mak...”

Be yaz ışık ay nı za man da bir kör lük bi çi mi ola rak de ğer len di ri le bi lir mi?Onu ay rış tır ma yön te min den yok sun olan lar için, -el bet te. Ay nı za man da, her -han gi bir renk ten ışı ğı, be yaz ışı ğın da ha alt bir dü ze yi ola rak gör me yen ler içinde kör dür ler de ne bi lir mi? El bet te de ne bi lir. Çün kü gör me yi de rin leş ti re cekaraç lar dan yok sun olan her göz, bu yok sun lu ğu de re ce sin de kör dür. İde o lo ji,dün ya gö rü şü, ya şa ma yak la şım yön tem ve ya di sip li ni vb. araç lar dan yok sunin san lar dan da kör ola rak bah set mek yan lış ol ma sa ge rek tir.

Prob le mi faz la kar ma şık laş tır ma dan, bir yar gı ya va ra bi li riz. Top lu mu sı nıf -lar bi çi min de çö züm le yen ge le nek sel yön tem ile onu dü zey ler bi çi min de çö -züm le yen PKK yön te mi ara sın da ki iliş ki; New ton fi zi ği nin açık la dı ğı ev ren ileEins te in fi zi ği nin açık la dı ğı ev ren ara sın da ki iliş ki nin ay nı dır. İkin ci yön tembi rin ci si ni an cak bel li bir çer çe ve için de ka bul ede bi lir, onun dı şın da da ha ge -niş bir çer çe ve de red de der.

Top lu mun PKK’de si ya sal dü zey ler bi çi min de çö züm len me si, sa de ce Kür -dis tan ulu sal kur tu luş mü ca de le si nin ulu sal ni te lik li ol ma sın dan do la yı de ğil,ay nı za man da ge nel bi lim sel ge liş me le rin et ki siy le dir.

PKK Ön der li ği nin bir par ti ola rak PKK ve onun ge liş tir di ği bir ey lem ola -rak son 20 yıl için de ki ge liş me ler, sa de ce Kür dis tan ül ke si ve Kürt hal kı nınkur tu lu şu için de ğil, ay nı za man da bü tün in san lık için, top lum sal ya şa ma ye nibir yak la şım tar zı nı ifa de et mek te dir. Bu dev rim ci bir yak la şım dır; ger çek leş -me ala nı ne ka dar sı nır lı olur sa ol sun, öz gün he def le ri ne ka dar bir ül ke veonun hal kıy la il gi li olur sa ol sun; ev ren sel ni te lik te bir yar gı la ma yı içe rir ve buyar gı la ma so nu cun da yık tı ğı ya pı üze ri ne, ye ni bir ya pı mo de li su nar. Ge nel ge -çer olan ya şam tarz la rı nı yar gı la ma nın ya nı sı ra, ye ni bir ya şam tar zı nı ifa deeder. Ta ri hi nin ge nel bir top la mı olan in sa nı yar gı la ya rak, ye ni bir in san ya rat -ma yı he def ler. Bü tün bun la rı da, bir yön tem da hi lin de ger çek leş ti rir.

PKK yak la şı mı, Kür dis tan’ı yer yü zü ger çek leş me si nin oda ğı ve Kürt in sa -nı nı da ça ğı mız in sa nı nın kris ta li ze ol muş, onun en ge nel ve doğ ru ta nı mı nı ta -şı yan bir in san ti pi ola rak ele al mak ta dır. Ta rih sel ve ri ler ta ra fın dan da sağ lambi çim de des tek le nen bu PKK te zi, bir yan dan bu tür den ger çek le rin en sağ lambir ze mi ni ne otu rur ken, öte yan dan ken di si ni bu ger çek li ğin kök ten ci bir red dite me lin de ge liş ti rir. Bu red, uy gar lı ğın gü nü müz de ki dü ze yi nin kök lü bir eleş -ti ri si ni de içe rir.

Eli niz de ki ki tap, PKK Ge nel Baş ka nı Ab dul lah Öca lan’ın çe şit li za man lar -da ki ko nuş ma, di ya log ve çö züm len me le rin den alın mış tır ve onun in sa na,onun ta ri hi ne ve gün cel ya şa mı na iliş kin fel se fi yak la şım la rı ko nu sun da ba zıipuç la rı ver mek te dir. Ya yın lan mış olan on lar ca sı gi bi bu ki ta bın da, tek ba şı naÖca lan’ın fel se fi yak la şı mı nı bir bü tün ola rak ver mek ten uzak sa da; onun asılfel se fe si ni giz le di ği ey le mi ni an la mak, ona bi raz ol sun yak laş mak için şu aniçin eli miz de ki en el ve riş li eser ler den bi ri ola ca ğı nı umu yo ruz.

Weşanên SerxwebûnHa zi ran 1997

12 13

Gİ RİŞ

Sa vaş ve sa nat

Ön der lik sel çı kış ta en te mel esin kay na ğı, bir an la yış; ya şa mıniha ne te uğ ra dı ğı ve bu ha liy le ya şan ma ya değ me ye ce ği hu su suy du.

Ken di ni PKK bi çi min de bir par ti ola rak ka rar laş tır ma sü re cin dençok ön ce le ri -da ha doğ ru-dü rüst top lum la, hat ta ai le ile ta nış ma mış-ki şi lik çı kı şın da ya şa mın pek de ar zu lan dı ğı gi bi ya şa na ma ya ca ğı,bu nun özel lik le top lum sal teh dit al tın da ol du ğu nun, düş man la rı nınçok ol du ğu nun, ol duk ça çir kin leş ti ril di ği nin bi lin ci ne va rıl mış tı.Do la yı sıy la çok da ha son ra la rı bi lim sel ola rak da ka nıt la na cak ül ke -nin ha ra bi ye ti ka dar, hal kın kim lik siz leş me si ve kla sik kö le ci lik teda ha kö tü bir ko nu ma dü şü rül me si nin bir ürü nü olan bu ya şa matep ki li yak la şım, bel ki de 70’li yıl lar te me lin de ya ka la nan ilk cid didoğ ruy du, -ön der lik sel çı kı şın te mel doğ rul tu suy du. Eğer o za ma -nın mev cut ya şam yak la şı mı böy ley se, ön der lik sel ya şa mın da bu nakar şı sa va şım ola rak ge li şe ce ği, her sa vaş ta ol du ğu gi bi, bu nun daen in ce bir sa nat ola rak ken di si ni sür dür mek zo run da ol du ğu ger çe -ği or ta ya çık tı.

Bu gün Kür dis tan adı na çok söy le ni yor, sa nat tan, kül tür den, fel -se fe den bah se di li yor. Şüp he siz, bu nun böy le di le gel me si ya şa mınsa nat özel li ğin den ile ri gel mek te dir.

“Duy gu lar da doğ rul tu, duy gu lar da de rin lik,duy gu lar da kes kin lik, duy gu lar da çar pı cı lık ol ma dan;böy le si ne bir ölü ya ta ğın da, bir di ri li şe yol açı la maz.”

Abdullah Öcalan

14 15

Ön der lik sel ger çek leş me bir sa nat ey le mi dir.Eğer Kür dis tan’da ya şam hak kın da bu gün çok şey söy le ni yor,

ya zı lı yor, as ker li ğin den tu ta lım, halk dans la rı na ka dar ye ni bi çim lerka zan dı rıl mak is te ni yor sa; bu, ya şa nan ki şi li ğin ken di sin de bu nuher şey den da ha ön ce yo ğun laş tır dı ğı ger çe ği ne da ya nır. Şüp he sizeğer ya şam, düş ma nı bu ka dar çok olan ve ya şa mın so nuç ola rakher ba kım dan öl dü rül dü ğü, ya şan ma ya değ me di ği bir top lum salger çek lik için de an lam bul mak is ti yor sa; da hi ce bir sa nat ola rak bu -nu di rilt me, ya şan ma ya de ğer kıl ma ve en önem li si de düş man la rı -na kar şı bu nu sa vun ma, iler let me ve bu nun müt hiş sa va şı nı ver mekka dar sa vun ma da, bir zo run lu luk tur. Ta bii bu da sa va şı mın za fertar zıy la bağ lan tı lı dır. Za fe rin de ken di si, en in ce sa nat çı yak la şı mı nışart kı lar.

Her za man söy len di ği gi bi, sa vaş lar en bü yük sa nat olay la rı nınana sı dır. Ve en zor, en den ge siz ko şul lar da bir sa va şa so yu nul muş save bu sa vaş bir halk için eğer ye nil gi ile so nuç la na cak sa, bu bi le birba şa rı dır. Hiç ol maz sa iğ renç ya şa mın bir nok ta lan ma sı dır; fa kateğer bir ih ti mal, ka zan ma ya doğ ru bir şans el de et miş se ve ya bu nunim ka nı nı ya rat mış sa, bu nun da mev cut ge nel ge çer be yin le rin ve yü -rek le rin çok üs tün de, ola ğa nüs tü bir olay ol du ğu ve ta rih te sık çapey gam ber lik ger çe ğin de di le ge ti ri len mu ci ze vi bir çı kış ol du ğude ğer len dir me si ya pı la bi le cek tir.

Mu ci ze za ten gün cel bey nin ve yü re ğin duy ma dı ğı, du ya ma ya ca -ğı ka dar çok ile ri, çok fark lı olan bir ge liş me yi or ta ya çı kar ma yave ri len kav ram kar şı lı ğı dır.

Gü nün öl çü le ri ne gö re dü şün mek ve ya şa mak, mu ci ze vi olan laçe li şir. Mu ci ze vi olan, tam ter si ne gün cel dü şün me ve duy ma nınçok üs tün de hat ta ona çok ters bir du ru mu ya ka la mak an la mı na ge -li yor.

Bu gün ol duk ça an la şıl mış tır ki, sı ra dan bir in sa ni de ğer le iliş ki siolan la rın bi le mev cut ya şam tar zın dan mem nun kal ma sı müm künde ğil dir. Bu nun de rin sı kın tı sı, öf ke si, acı sı için de dir. Bu va ro lande ğil, ger çek le şen dir, bi lin ce de ça kıl mış tır. Ön der lik sel ger çe ğe enkar şıt olan la rın bi le ar tık pay laş tı ğı bir du rum dur.

Bur da da ha önem li olan şüp he siz bir tek ki şi li ğin bu çı kı şı na sıl

sağ la ya bil di ği hu su su dur. Sa nat ta nı mı bu ra da mev cut in ce li ği ya -ka la ya bi lir se bel ki ken di si le hi ne önem li so nuç lar çı ka ra bi lir. Bu;araş tır ma-in ce le me ka dar, duy ma yı da ge rek ti rir. Hat ta biz zat buger çe ği ya şa yan ki şi nin söy le di ğin den, duy du ğun dan da ha faz la an -la ma yı ve duy ma yı da ge rek ti re bi lir. Bu nu tem sil eden ki şi lik mut -lak doğ ru dü şün ce ve duy gu de ğil dir, ye ter siz de ola bi lir; ama enyo ğun ki şi li ği ol du ğu için, bü yük bir sa nat ola yı gi bi in ce len me siol duk ça ye rin de dir. Du yum san ma sı da ha ke za son de re ce he ye can -lan dı rı cı dır. Yi ne ger çek li ğe gün cel lik için de ba kar sak, en bü yükhe ye ca nın böy le bir ön der lik sel ki şi lik et ra fın da ya şan dı ğı; bü yüköf ke le rin ona yö nel me si ka dar, sev gi le rin de ona yö nel di ği; yü rek -le rin aman sız bü yük lü ğü ka zan ma sı ka dar, cü ce li ğin de bu nun et ra -fın da ger çek leş ti ği; kah ra man ca ki şi lik le rin ger çek leş me sin de ol du -ğu ka dar, en aşa ğı lık ki şi le rin de bu çe liş ki li ön der lik sa va şı mın daor ta ya çık tı ğı çok açık tır. Bu nun muh te va sı ve bi çi mi ne ka dar kap -sam lıy sa, ta bii ki et ra fın da ki ar tık sa de ce dü şün cey le izah edi le me -ye cek duy gu an la tı mıy la, ya ni sa nat sal yak la şım la rın da gi de rek an -lam bul ma sı im kan da hi li ne gi re cek tir.

İd di a lı olan lar ge rek ken di le ri için, ge rek yü rüt mek is te dik le riher han gi bir top lum sal, si ya sal, as ke ri fa a li ye tin de bu ger çek leş me -yi bü tün yön le riy le de ğer len dir mek zo run da dır lar, -hem de en in cebir sa nat ola rak. Ak si hal de aşa ma yı ya ka la ya ma dık la rı, ya sa ğın -dan, ya so lun dan te ğet geç tik le ri için, ba şa rı lı ol ma şans la rı yok tur.Böy le bir çe liş ki de ya şa nı yor. Söz ko nu su ola nın, en kap sam lı veken di ni en çok açık la yan bir ön der lik ol du ğu açık tır. Bin ler ce ki ta -ba ko nu ola bi le cek de rin lik li açık la ma lar her ke se şu nu de dirt yi yor:“ Eğer ben an la ma mış sam, en bü yük şuç lu be nim.” Ne den? Çün küin kar cı ya nı ağır ba san gün cel li ğe, hat ta onun düş man ger çe ği nemüt hiş bat mış tır. Bey ni bat mış tır, yü re ği bat mış tır ve an la ya maz.Söz ler, göz ler, ku lak lar hep ya lan tar zın da iş lev gö rür. Do la yı sıy la,eğer il le ön der lik ki şi li ği ve sa nat, ön der lik ki şi li ğin de as ke ri sa nat,si ya si sa nat, top lum sal alan lar da ki çok çe şit li sa nat çı yak la şım la rıy -la bağ ku rul mak is te ni lir se; or ta ya çı kı şın gü nü mü ze ka dar de rin le -şen, kap sam lı la şan ve bi çim ka za nan bü tün özel lik le ri ne, eleş ti relol du ğu ka dar duy gu bo yut la rıy la yak laş mak; ger çek le rin izah edil -

16 17

me sin de, gün ce li li ğin de; hem kav ra nıp, hem de on da et kin bir yertut ma sın da id di a sı olan la ra son de re ce bü yük güç ka zan dı ra bi lir.

Ön der lik de ha sı nın duy gu kay nak lı bir de ha ol du ğu bi çi min de kibir id dia ge nel bir id di a dır.

Her ön der de duy gu lar şüp he siz bü yük bir rol oy nar, ama ken diger çek li ği miz de ki duy gu dü ze yi ol duk ça yi ne in ce le me yi ge rek ti rir.Ve ri li öl çü ler le bu duy gu dü ze yi ni izah et mek pek zor gö rül mek te -dir.

Ön der lik te ki de ha nın duy gu sal kay nak lı ol ma sı bir de fa ne de -mek tir?

De ha, da ha çok dü şün sel ya nı çağ rış tı rır. Duy gu ise azim, he ye -can, kin, öf ke, sev gi, tut ku, vel ha sıl ira de di ye ge nel leş ti re bi le ce ği -miz kav ra mı il gi len di rir. Bu ra da de ha nın dü şün ce kay na ğı ka dar,duy gu kay na ğı nın ve bun la rın bir bir le ri ni na sıl bes le di ği an la şıl ma -ya ih ti yaç gös te rir.

Duy gu kay na ğı ne ka dar dü şün ce kay na ğı na gö tür dü, dü şü ne bil -mek ne ka dar duy gu ge li şi mi ne yol aç tı?

Yan lış yap ma mak açı sın dan kay na ğı ve ara la rın da ki bağ lan tı la rıger çek çi de ğer len dir mek önem ta şır. Şu çok açık, duy gu ya nı çokağır ba san bir ki şi lik ol ma dan ne re dey se yü rek le rin ku ru du ğu, göz -le rin ger çe ği en il kel bir ya ra tık ka dar bi le ol sa an lam lı gö re me di ği,yan lış gör dü ğü, düş ma nın is te di ği gi bi gör dü ğü, ay nı bi çim de ku la -ğın da düş ma nın is te dik le ri ni duy du ğu, bü tün duy gu yük lü ye te nek -le rin de böy le çü rü dü ğü, nor mal iş le vi ni ye ri ne ge tir mek ten çokuzak ol du ğu bir ko num da; duy gu ya bü yük bir yer ver mek ka çı nıl -maz dır. Duy gu lar da doğ rul tu, duy gu lar da de rin lik, duy gu lar da kes -kin lik, duy gu lar da çar pı cı lık ol ma dan; böy le si ne bir ölü ya ta ğında,bir di ri li şe yol açı la maz.

Hal kı mı zın ya şa dı ğı top lum sal ze min, bir ölü ler ya ta ğı dır. Ha ni ba zen iş te, Hit ler kat li a mı nın ger çek leş ti ril di ği kamp lar da ki

ke mik yı ğın la rı nı gö rü rüz. Ba na gö re o gö rü nüş bi le bi zim ger çe ği -miz de ya şa nan dan da ha çok ib ret ve ri ci de ğil dir. Bi zim keş ke öy lebir ke mik yı ğı nı gi bi kal ma yö nü müz ol say dı! İş ler biz de da haaman sız dır. Ya şar gi bi dir, ama için de yüz dü ğü ke nef te tek bir dam late miz su yok tur. Gırt la ğı na ka dar bat mış tır, ama “of” di yor, “ne ka -

dar yu dum te miz su iç tim!” Ku la ğı na ge len ses ler de öy le, göz le ri negi ren gö rün tü ler de öy le. Ar tık bu na alış tı rıl mış tır. De mek ki bu tarzbir ölüm ya ta ğı ol mak son de re ce deh şet ve ri ci dir. İş te ön der lik teböy le bir duy gu nun ol du ğun dan bah set mek müm kün dür. Ya ni top -lum sal ger çe ğe böy le duy gu yük lü bir yak la şım için de ol mak; herşe yin ko kuş tu ğu, gö ze gö rü ne ne, ku la ğa ses le ne ne pek ta ham müledi le me ye ce ği; ama il le gör mek ten, duy mak tan, işit mek ten ve ya birbü tün ola rak in san du yar lı ğın dan vaz ge çil mek is ten mi yor sa, duy gugü cü ne yük len mek ten baş ka ça re yok tur. As lın da “önderlik ki şi li ğiçok iyi gö rü yor, da hi gi bi ses ler den, duy gu lar dan an lam çı ka rı yor”de mek, ba na gö re abart ma dır. Yal nız bu ra da ger çek le şen bir du rumvar dır. Ölüler de ni zinde ve ya ba tak lık ta ya şa yan la rın ya şam ger çe -ğin den bir fark or ta ya koy muş tur. “Ben bu de niz de yüz me ye ce ğim,ben bu ba tak ta gez me ye ce ğim”. Bu fark iş te duy gu de ha sı de ni lendu ru mu açık la ya bi lir. As la si zin gi bi ya şan ma ya cak tır. Eğer bir de -ha il ke si var sa, o da her hal de bu ola bi lir. Ta bii bu nu her kes söy lü -yor, ama ya şa mın da, duy gu la rın da ger çek leş ti re mi yor. Ye nik dü şü -yor kı sa ca.

Bu ko nu da en id di a lı yım di ye nin bi le çok ye nik düş tü ğü nü be -lirt mem ye rin de dir. Bir de fa var sa ba zı olum lu duy gu la rı za yıf tır,ba şa rı şan sı yok tur ve ço ğu da kir li lik le içi çe dir, faz la ay rış tır dı ğı nısöy le ye me yiz ve bu an lam da da ön der lik te fark bü yük tür.

Sa nı yo rum bir ül ke ve ya ül ke de ki hal kın ya şam ger çe ği ile buön der li ği kar şı laş tı rır sak, mev cut duy gu lar bir ba tak ha ne de ki kir lisu lar da yü zen, ama son ne fe si ni ve ren, ne re dey se ha öl dü-öle cekba lık la rın du ru mu na ben zi yor. Ama yi ne mu ci ze vi bir sıç ra ma mıde sek, bu ba lık ar tık fır lı yor ve ken di si ne gö re bir te miz kay nak bu -lu yor. Bur da ya şa ma id di a sı nı sür dü rü yor. Da ha da söy len me si ge -re ken çok şey var. Ge liş ti ri le cek hay li eleş ti ri ler var duy gu la ra yö -ne lik.

Ba zı la rı ne ka dar sev dik le ri ni, hat ta ka ra sev da lı ol duk la rı nı çoksöy ler ler, çok göz ya şı dö kü lür. Bi zim top lum sal ger çek lik için deinat lar, kıs kanç lık lar diz bo yu dur; biz den üs tü nü yok tur; ama bü tünbun la rın ifa de et ti ği sa de ce bu sığ, pis ba tak ta ki, bu ya şan maz su -lar da ki çır pı nış lar dır.

18 19

Bun la ra ma a le sef ben duy gu di ye mem, say gı lı da ola mam veher hal de ba na gö re en güç lü yan la rım dan bi ri ola rak da bu nu gö rü -rüm.

Siz ler gi bi ya şa ma ya ca ğım.Bu nun içi ne her şey gi rer. Ol duk ça ay kı rı ola ca ğım. Al ter na ti fi ni

bul dum mu, bu la bil di ğim ka dar ya şa rım. Hiç bul maz sam, hiç ol -maz sa bir tak va sa hi bi, bir zi kir sa hi bi ki şi gi bi, her ke sin ya nın danbi le ge çe me ye ce ği so yut bir tar zı ter cih ede rim, sa de ce so yut ya şa -rım. Bu kir li so mu ta ka tıl mam. Da ha da yi ne söy le ne bi le cek olan -lar, her ne ka dar “acısı, göz ya şı, sö zü mo na yü rek ya nı çok çar pı lanki şi ler den olu şu yo ruz, duy gu la rı mız ka ba rı yor sü rek li” de nil se de;vur gu lan dı ğı gi bi yü ce duy gu la ra iha net ke sin dir ve ol dum ola sıben ken di min de önem li oran da ol mak kay dıy la bir çok söz de duy gugös te ri sin den nef ret edi yo rum. Ya şan ma ya değ mez bu lu yo rum.Ben de yi ne ikin ci te mel bir doğ ru dur. Böy le ya şa ma ma, ama na sılya şa nı lır so ru su na da ken di ne gö re bü yük bir duy gu ya ra dı lı şı ilece vap ve re bil me. Bu nun sı nır lı ya ra tı lı şın dan bah se de bi li riz. Bu be -ni bi raz tat min edi yor. Ama ta bii bu nun ulu sal laş ma sı, bü tün bir ül -ke ye ege men ol ma sı da bü yük bir sa vaş is ti yor. Za ten bu yü rü tü lensa vaş da bu nun için dir.

Sa vaş, ay nı za man da duy gu la rın ya ra tıl ma sı ey le mi dir, bü yük vedoğ ru duy gu la rın. Ay nı za man da sa vaş ate şi, için de yü zü len kir lisu la rı arın dır ma ey le mi dir. Bu; bu lun du ğu muz kül tü rü te miz, ar tıkiçin de yü zü lür, içi lir ha le ge tir me; ya ni top lum sal ya ta ğı mı zı bu du -ru ma ge tir me ey le mi dir. Yü ce li ği de bu ne den le dir. Adı na bü yükkah ra man lık la rın ser gi len me si nin de böy le an la şıl ma sı ge re kir.Özel lik le ta ri he mal ol muş ka dın-er kek şa ha det le ri miz var. Zilan,Maz lum, Ke mal, Hay ri lerden tu ta lım, Agitle re ka dar bin ler ce sa vaşkah ra man lı ğı böy le bir an la mı tem sil edi yor lar.

İl�kel�ve�uy�gar��olan

Sa vaş ve ya şam fel se fe miz de, il kel ile bu gü nü bir leş ti ren bir ba -kış açı sı şüp he siz se zi le bi li nir. Uy gar lık sal iler le me yi ben her za -man hay ran lık la kar şı la ya mı yo rum. Bu nun için de bir çok ki rin, in -

san lı ğa kar şıt ge liş me le rin ol du ğu nu gö rü yo rum. Ve bu tu za ğa düş -me mek için il kel kal ma yı, en azın dan bir çok ya nım la il kel ol ma yıter cih edi yo rum. İl kel lik ten vaz geç me nin bü yük bir teh li ke ola ca ğı -nı dü şü nü yo rum. Bü tü nüy le gün cel ol mak, ba na gö re önem li oran -da in san ol mak tan vaz geç mek tir. Şüp he siz bu çok önem li il ke sel biryak la şım dır.

Ken di ni bu gü ne kap tır mak, bü yük in san lık kö ke nin den ay rıl makde mek tir. Hat ta çağ lar ve her ça ğın şu aşa ma sı, ta ri hi böy le bö lüm -le re ayır mak, san ki en il kel baş lan gıç dö ne mi çok kö tüy müş de on -dan kur tu lu yor mu şuz gi bi bir fel se fi yak la şım, son de re ce teh li ke li -dir. Bir bit ki ye bi le bak tı ğı mız da, ta ze bir fi dan, her hal de çü rü müşbir ağaç tan da ha de ğer li dir ve ya şam va ad eder. Ne ma lum ki bu -gün kü uy gar lık ta ma men çü rü müş, güç ten düş müş ve ar tık mey vever me ye te ne ği ol ma yan bir ağaç ol ma sın?

Za man akı şı nın hep bir iler le me ol du ğu nu id dia et mek bi lim fel -se fe si açı sın dan da pek müm kün de ğil dir.

İlk ve son, di ğer bir de yiş le baş lan gıç ve so nuç ara sın da ter cihya pıl dı ğın da; han gi si nin çok iyi, han gi si nin çok kö tü ol du ğu nu söy -le mek yi ne müm kün de ğil dir.

Baş lan gıç lar da mü kem mel ola bi lir, so nuç lar da.Do la yı sıy la ta ri he yak la şım da il kel ola nın hep kö tü len me si “vah-

şi dö nem, ge ri dö nem” ola rak de ğer len di ril me si, bu gü nün ise sü rek -li yü cel til me si, teh li ke li bir fel se fi yak la şım dır.

İş te, bu gün post-mo der nizm bi çi min de kar şı mı za çı kı yor. Ön der -lik ki şi li ğin de ke sin lik le bu na kar şı il kel ol ma yı sa vun mak da ha de -ğer li dir. Kı sa ca in san ne ka dar baş lan gıç ha lin dey se, o ka dar so nuçol ma lı dır. Baş lan gıç la bu gü nü, hat ta dü nü an lam lı bir leş tir mek; birfel se fi yak la şım ola rak da ha de ğer li dir.

Bu an lam da uy gar lık, si vi li zas yon de ğer len dir me le ri ne şid det libir eleş ti ri miz var dır. Çün kü hep sin de in san lı ğın baş lan gı cı na birsay gı sız lık, hat ta onu in kar et me ya nı ağır ba sı yor. Her uy gar lıkken di ni mü kem mel sa yı yor, her so nuç bir baş lan gı cı gör mez lik tenge li yor, bi raz da ha so mut söy ler sek in san bir tür ola rak or ta dan kal -kın ca ya ka dar bü yük oran da baş la dı ğı gi bi ola cak tır. Olu şum sü re cionun bü tün ge le ce ği ni be lir le ye cek tir. Ağır lık lı ola rak baş lan gıç

20 21

özel lik le ri ne ler ise öy le so na gi de cek tir. Eğer ba şa ka bir tür in san -dan çık tıy sa o ar tık in san ol maz. Eğer bu gün kü in san, il kel in san -dan çok fark lıy sa ba na gö re da ha in san olan in san dır. İn san dan çı -kan ise bu gün kü in san dır. Do la yı sıy la eleş ti ril me si ge re ken; da haçok teh li ke li bir bi çim de ken di kay na ğı nı in kar eden bu gün kü söz deile ri ci lik le, tek nik üs tün lük le ken di ni şi şi ren ve tü ke tim ca na va rıha li ne ge ti ren bir in san dır. Bu tü ke tim can va rı nın ta ri hi na sıl yok et -ti ği; yi ne do ğa yı, ye ral tı ve ye rüs tüy le na sıl ya şan maz du ru ma ge -tir di ği ve eğer ted bir alın maz sa tü müy le in sa nı yu ta ca ğı ar tık bi lim -sel bir ger çek lik tir.

Do la yı sıy la il kel in sa na dö nüş, onun ya şam tar zı na dö nüş; bir ge -ri le me de ğil, ilk çağ la rı anım sa ma de ğil, kur tu lu şun vaz ge çil mez te -mel yak la şım la rın dan bi ri si ol sa ge rek tir.

Ak si hal de bu gün kü in san; ken di ya rat tı ğı ve in san lı ğı bü tünyön le riy le; ta ri hiy le, ge le ce ğiy le teh dit eden en bü yük tek nik le re veonun top lum sal tar zı na sa hip tir ve bu bir im ha ara cı du ru mun da dır.Eleş ti ri miz bu ne den le şid det li dir ve önem le üze rin de du rul ma yıge rek ti rir.

Ken di kim li ği miz et ra fın da mü ca de le ile ta ma men yoğ rul mu şuz.Bu an lam da ne re dey se bir ya ra tı lış öğe si ola rak hiç şüp he siz top -lum sal laş mak is te ye ce ğiz, do la yı sıy la Kürt in sa nı nın ve ya ge nel deet ki len mek du ru mun da olan in san la rın fark lı la şa ca ğı açık tır. Ma -dem ki bu ka dar sert bir top lum sal eleş ti ri var, hat ta ma dem ki uy -gar lık eleş ti ri si bi le çok il ke li ya pı lı yor ve bu nun için müt hiş bir dö -nü şüm sa va şı ve ri li yor, o hal de olu şa cak ki şi lik mut la ka bel li biröz gün lü ğü içe re cek tir. Bel ki de ta ma men te mel in sa ni özel lik le rin -den kop muş, sa de ce fi zi ki an lam da in sa na ben ze yen le rin esas an la -mın da in san laş ma sı ger çek le şe bi le cek tir. Bu sa va şı mın ba şa rı sı; ön -der lik kim li ğin de ki sa vaş tan tu ta lım ya şa mın en in ce hu sus la rı naka dar, in sa na, bi re ye ba kış tar zın da ve onun na sıl ko ru na ca ğı, ge liş -ti ri le ce ği ger çe ğin de ya tı yor.

Es ki nin in sa nı, “toplumsal te mel amaç ne dir?” so ru su na ce vapver me nin çok uza ğın da dır. Ne re dey se her bi re yin ken di ne gö re biruy du ruk ama cı var dır di ye lim, ona ulaş mak için bir tar zı, tem po suvar dır. Ama so nuç ta sı fı ra sı fır. Ta ma men do lap bey gi ri tü rün den,

bir top lu mun ge ri lik le ri et ra fın da, hiç li ği et ra fın da dö nü yor. Me sa fesı fır. Tar zı, tem po su; hiç bir şe yi kur ta ra ma ya cak ka dar za val lı ca veağır dır. Do la yı sıy la ye ni in sa nın; ama ca bağ lı lı ğı ve bu bağ lı lı ğınge rek tir di ği top lum sal, si ya sal, ulu sal ve ev ren sel özel lik le re sa hipol ma sı, en önem li si bu nun sa vaş la ya ra tıl ma sı ne de niy le, sa vaş sü -re ci nin ör güt lü lü ğü, sa va şın stra te jik hu sus la rın dan tu ta lım tak tikhu sus la rı na ka dar özüm sen me si, çok ya ra tı cı ol du ğu ka dar ken di nisa vun ma yı bil me si, çok güç lü duy gu lar ka dar du ru mu kur ta ra cakkap sam lı bir dü şün ce gü cü nü gös ter me si, duy gu zen gin li ği ka dardo la yı sıy la dü şün ce zen gin li ği ne sa hip ol ma sı ka çı nıl maz dır.

Çün kü sa vaş tı ğı yal nız bir sö mür ge ci lik de ğil, ev ren sel bir ge ri -ci lik tir. Ev ren sel ge ri ci li ğe ve onun en gad dar bir tem sil ci si ne kar şıölüm cül nok ta dan kal kıp ken di si ni ye ni le yen ve ya ra tan in san; bune den le, ev ren sel ge ri ci li ğe kar şı ile ri ci, ve ya öz gür lük di ye bi le ce -ği miz in sa nın do ğa sı na da ha uy gun olan özel lik le ri özüm se ye cek tir.Bu; bel ki de in san lık ai le si için de ge ri ci li ğin en sığ, en teh li ke litem sil ci le ri ne kar şı da sa va şı mın tüm ge rek le ri ni ken di ki şi lik le rin -de ya rat mış ve bu an lam da son de re ce ye ni-öz gün bir bi re yin ger -çek leş me si an la mı na ge li yor. Bu nu ya ka la ya ma yan la rın ya şa maşan sı yok tur. Ya şam şan sı ol ma dı ğı gi bi, ka bul edi le bi lir bir in sanol ma şan sı da yok tur. Bu nok ta da ta ma men hem ulu sal, hem ev ren -sel bir ti pin ya ra tıl ma sı, sa vaş için de ve onun aman sız ba şa rı ku ral -la rı na gö re ger çek le şe cek tir. Bu na ulaş ma yan la rı, bu na an lam ve re -me yen le ri ise, hiç ol maz sa es ki nin çok aşa ğı lık ya şa mak ye ri ne, şe -ref li bir ölüm bek le ye cek tir. Ve bu an lam da ölü me gi diş te de, ya şa -mın kur ta rıl ma sın da da olup-bi ten ler, in sa nı mız için, ken di so mu tu -muz da in san lık için çok de ğer li dir ve her hal de en bü yük ger çek leş -me dir.

Kür�dis�ta�ni�ve�ev�ren�sel

Şüp he siz Kürt in sa nı hak kın da ya pı lan çö züm le me esas ta gün celka pi ta liz me ol du ğu ka dar, es ki nin ta ri hi ne ve top ra ğı na ya ban cı laş -mış in sa na kar şı dır da. Çö züm le me bu an lam da çok ra di kal ol du ğuka dar, ken di in sa nı nı ya rat mak ka dar, ge nel de ba zı ev ren sel in san

22 23

özel lik le ri ni de so mut laş tı rır. Tıp kı her din de, yi ne her fel se fe eko -lün de ol du ğu gi bi, bu ra da da bir önem li ger çek lik le kar şı kar şı ya -yız. Her ne ka dar bu gün dün ya nın unut tu ğu ve çok öz gül gi bi olanKür dis ta ni bir ger çek lik pek ev ren sel lik le bağ lan tı lı ola rak gö rü le -mi yor sa da; bi raz da ha özün den yak la şı lır sa, ger çek le şe nin as lın datam bir ev ren sel lik ol du ğu or ta ya çı ka cak tır. He le bu top rak lar in sa -nın be şi ği ise; bu be şik ten bu ka dar ko pan, onun de ğe ri ni tak dir et -me yen in sa nın as lın da ev ren sel lik ten uzak ol du ğu, ye ni den bu be -şik te bü yü yen in sa nın da ev ren sel li ğe en ya kın in san ol du ğu an la şı -la cak tır. Ne ka dar mev cut gün cel öl çü le re gö re il kel gi bi al gı lan sada, ye şer til me ye ça lı şı lan, in san lık ta ri hi nin şa fak vak tin de ki ev ren -sel in san ka dar, ev ren sel ol ma ya doğ ru bir an la ma ka vuş tu ğu öl çü -de, bu nun bü tün ya şam sal il ke le ri ka dar, mo ral de ğer le ri ne de sa -hip tir. Amaç la nan bu dur, Kür dis tan’da ki sa va şım da bu tip eğer za -fer ka za nır sa, şüp he siz ev ren sel et ki si nin de ben zer ni te lik te ola ca ğıke sin dir. Bu top rak lar ta rih te bu na çok ça yol aç mış tır, bir kez da hayol aç ma ma sı için hiç bir kar şı ne den yok tur.

So nuç ola rak ön der lik ger çek leş me sin de bi lin me si ge re ken en te -mel bir kav ra yış şu dur; as la es ki si gi bi ya şa ya maz sın!

Ama ye ni di ye ta bir edi len ve ya in sa ni olan, öz gün olan, öz gürola na gö re ya şa mak is ti yor san, onun bir sa va şım la ta yin edi le ce ği nibi le rek, ken di ne an lam ve re cek sin.

Dü şün mek mi is ti yor sun, ön der lik ger çek leş me sin de ki sa vaş taol man ge re kir.

Du yu mak mı is ti yor sun, sev mek mi is ti yor sun, aşık mı ol mak is -ti yor sun, bü yük bir ko mu tan ol mak mı is ti yor sun?

Bü tün bu so ru la ra ve re ce ğin kar şı lık, yi ne bu la ca ğın, ala ca ğınkar şı lık, böy le si ne bir ger çek leş me nin esas alın ma sı ge rek ti ği dir.Bu ra da bir bi re yin ken di si ni ya rat ma sın dan bah se di yo ruz, bir bi re -yin şah sın da ger çek ten ya şan ma sı ge re ken or ta ya çı kı yor. Bu nuniçin bü tün es ki ya şa mı ame li yat ma sa sı na ya tı ra cak sın, bü tün has ta -lık la rı nı gö rüp, acı da gel se, ge rek ti ğin de ba zı yer le ri ni ke sip ata -cak sın, tuz la ya cak sın, ilaç la ya cak sın, muh te me len da ha sağ lık lı birbi çim de di ri si or ta ya çı ka bi le cek tir. Ya şan ma ya de ğer ola nı, yi neda ha de ği şik bir an la tım la bi re yin, ai le nin, ka dın-er kek iliş ki le ri nin

ta ma men yep ye ni mo ral de ğer ler üze ri ne in şa edil me sin den tu ta lımbü yük bir dev let leş me ye ka dar, onun tüm iç ve dış po li ti ka sı na, top -lu mun eko no mik te me lin den mo ral de ğer le ri ne ka dar, ön der lik ola -yın da bü yük bir sa va şım ger çek le şi yor. Öy le dar, yü zey sel bak ma -nın hiç bir an la mı yok ve bu müt hiş bir ira de, duy gu yük lü ol ma sıka dar, yi ne dü şün ce yo ğun lu ğuy la ger çek le şi yor. Ay nı za man da tambir as ke ri de ha ile ger çek leş ti ği gi bi, si ya se tin, ör güt len me nin in ce -lik le ri ne ka dar an lam ve re rek ger çek le şi yor. Bel ki de hiç bir sa va -şım da, hiç bir ön der lik ki şi li ğin de kar şı la şıl ma ya cak dü zey de, çokkap sam lı sa vaş amaç la rı, tarz la rı, tem po la rıy la ger çek le şi yor. Böy -le si ne bir er mey da nı dır. Bu mey dan da so nuç al mak is te yen, onunsa vı şım an la mı na ve tarz la rı na da an lam ve re rek yü rü me yi bil mekzo run da dır. Ak si hal de ken di si ni ya kar.

Sı nır lı bir ger çek leş mey le or ta ya çı kar dı ğı mız bu hu sus la rı, sa va -şı mı mı zın bo yut lan dı rıl ma sıy la, yi ne az çok nasıl ya şa ma lı sorusu-na gi de rek da ha yet kin ve re ce ği miz kar şı lık lar la, top lum sal çap tabir bo yut lan ma yı düş man la rı mı za ol du ğu ka dar, dost la rı mı za, hal kı -mı za ol du ğu ka dar bü tün in san lı ğa kar şı da gös te re bi le ce ğiz. Bu ko -nu da inanç, mo ral hiç bir za man ek sik ol ma dı. En di şe, ba şa rı tar zı -nın yol-yön tem le ri üze ri ney di, bun da da yet kin leş me var dır. Do la -yı sıy la ar tık bu ra da fi zi ki ola rak var olup ol ma mak da önem li de ğil -dir. Or ta ya çı kan ger çek leş me yi sı ra dan bir de ğer len dir me ile esasalan la rın bü yü me me si, bü yü yüp de ba şa ra ma ma sı için hiç bir ne denyok tur.

Her şey her za man kin den da ha faz la bu te mel de ger çek leş me yeba şa rı ve ya şa ma şan sı ve ri yor.

Ma yıs 1997

Sa nat, ede bi yat ve ruh

Top lum sal ge liş me, terk edil me si ge re ken ki şi li ği her yö nüy leko nuş tu ran top lum sal ger çek li ğin aman sız eleş ti ri si te me lin de or ta -ya çı kar. Böy le ce ka bul gö ren ki şi li ği ko nuş tu ra cak top lum iliş ki le -ri nin top lam so nu cu olan ya şam bi çi min de, ol duk ça çö züm le yi ci vedö nüş tü rü cü bir ger çe ği ifa de eder.

Ulu sal şe kil len me ler de ni te lik sel dö nü şüm an la rı, dev rim an la rı dır.Her top lum sal olu şu mun ger çek leş ti ril me si için kök lü bir al tüst

oluş an la mı na ge len dev rim, ön ce lik le bi lim sel alan da ge li şir. Bi -lim sel ge liş me, be ra be rin de da ha so mut ola rak ör güt sel ve ey lem -sel lik le bir lik te; dar ge len, ar tık ya şa mın önün de en gel teş kil edenüst ya pı iliş ki le ri ni tas fi ye et me yi de önem li bir gö rev ola rak önü neko yar.

Hiç şüp he siz dev rim ci ha re ket dü şün sel ça ba la rı nı, es ki dü şün ce -le re, ide o lo ji le re kar şı mü ca de le si ni kök lü ver di ği oran da, ken diide o lo jik muh te va sı nı, çiz gi si ni or ta ya çı ka rır. Yi ne bu mü ca de le si -ni, mev cut üst ya pı ku rum la rı na kar şı pra tik bir ça ba ya in dir ge di ğin -de, ar tık ya sa la rın ka bu ğu na sığ maz. Ya sal ve ba rış çıl yön tem ler leye ti ne mez. Şid det li yön tem ler le si ya si doğ rul tu su nu aç ma ya ça lı şır.Si ya si ge liş me si ni ge rek li gö rür. Böy le lik le dev rim ci le rin ön ce ide -

24 25

o lo jik ve gi de rek si ya si alan da ge liş me si or ta ya çı kar. Dev ri min şid -de ti, ör güt lü ve ol duk ça da yo ğun uy gu lan dı ğı oran da, mü ca de le as -ke ri ala na ka yar. Böy le lik le dev ri min ide o lo jik, po li tik ge liş me sisü rüp gi der. Eğer za fe re ula şır sa alt ya pı sı nı da dö nü şü me uğ ra tır,es ki üre tim bi çi mi ni yı kar. En gel teş kil eden iliş ki le ri da ğı tır. Ye nimül ki yet iliş ki le ri baş ta ol mak üze re, üre tim güç le ri nin ge liş me si neel ve riş li çer çe ve yi oluş tu ra rak, ge liş me si ni ta mam la ma ya ça lı şır.

Üst ya pı da baş la yan dev rim, böy le lik le alt ya pı nın dö nü şü me uğ -ra ma sıy la iler ler, yet kin le şir. Bu ra da ce vap lan dır ma mız ge re ken enönem li so ru şu dur: Ede bi ya tın iş le vi ne dir ve ya ge nel ola rak sa na -tın, özel ola rak da ede bi ya tın ve onun en önem li bö lü mü olan ro ma -nın dev rim sel iş le vi ne dir so ru su na ce vap ver me miz ge re ki yor. Sa -nat ol ma dan, top lum lar dan bah se de me yiz. Do la yı sıy la sa nat top -lum sal laş ma nın, top lum sal ge liş me nin vaz ge çil mez bir ara cı dır.Özel lik le in sa nın do ğa kar şı sın da ki yak la şı mı nı bi lim le, po li ti kay latam çö züm le ye me me si, yi ne mad di tat min le ru hu nu tam do yu ra ma -ma sı, onu de ği şik bir tat min bi çi mi ne, ya ni sa na ta gö tü rür. Bu an -lam da sa nat, ru hun ih ti ya cı nı gi der me yi esas alır. Hiç şüp he siz, bu -nun dü şün cey le de iliş ki si var dır. Ama sa na tın öz gül bir ala nı ifa deet ti ği ni de ra hat lık la be lirt mek müm kün dür.

Ruh sal is tek le rin bü rün dü ğü çok çe şit li bi çim ler, sa nat ürün le riola rak kar şı mı za çı kar ve ma ne vi bir tat mi ni sağ lar. Dü ze nin ürün -le ri de za man za man sa na tı et ki ler. Yi ne po li tik ge liş me de, sa nat laçok ya kın dan ba ğı nı ku rar. Ama bü tün bun la ra sa nat di ye me yiz.Öte yan dan eko no mi de de, po li ti ka da da sa nat tan bah se di le bi lir.Çok çe şit li ide o lo ji ler de sa na ta yak la şır. Bu ra da an la şıl ma sı ge re -ken; sa na tın di ğer top lum sal fak tör ler den şid det le et ki len me si, amaon lar la ay nı laş ma ma sı ve ya on la rın pa sif bir göl ge si ol mama sı dır.Ken di si nin ise ak tif, vaz ge çil mez bir ih ti yaç ola rak his se dil me si,ya şan ma sı sözkonusu dur.

De ni le bi lir ki, ya şa mın in san lı ğın ih ti yaç la rı na gö re şe kil len di ril -me si, bun da gö ze ti len tüm yön tem ve araç lar sa nat kap sa mı na gi rer.Gü zel ses de di ği miz olay, gö ze iyi gö rü nen man za ra, ru ha iyi hi tapeden bir şi ir ve ya des tan, sa nat ola rak de ğer len di ri lir. Bel ki bun larol ma dan da ya şam sür dü rü le bi lir ama bu bir so yut la ma dır. Her ba -

kış ta mut la ka gü zel lik, çir kin lik ay rı mı var dır. Yi ne in san ru hu nunher yak la şı mın da ho şa gi den ve git me yen var dır. Doğ ru dav ra nış veyan lış dav ra nış var dır. Bir top lum, do la yı sıy la bir bi rey ne ka daryük sel miş se -özel lik le sa nat et kin lik le ri sözkonusu ol du ğun da- ge -liş me sağ la mış sa, bir de bu yö nüy le iler le me nin ifa de si olu yor. Çokge ri sa nat bi çim le ri için de ka lan ve ya çok ge ri dav ra nış bi çim le riiçin de sey re dip gi den bi ri nin il kel li ğin den bah se di lir. Ruh sal de rin -li ği, zen gin li ği ol ma yan, bir mü zik ten, bir man za ra dan, bir çok çe -şit li sa nat sal dav ra nış bi çim le rin den et ki len me yen, bu nun far kı navar ma yan bir ki şi li ğin ha yat da mar la rı boş tur. Do la yı sıy la sa na tıntop lum sal iş le vi tar tış ma sız dır. On suz ya şam, an cak bir hay va nınya şa mı na ya kın sey re der. Hay van lı ğın in san lık la bir leş ti ği sı nı rı ifa -de ede bi lir. Bu da ka bul edi le cek bir ya şam de ğil dir.

Bu an lam da, her top lum sal ge liş me dö ne min de ve ya ni te lik selsıç ra ma aşa ma la rın da sağ la nan ge liş me doğ rul tu su, sa na tın da ge -liş me doğ rul tu su nu be lir ler. Kal dı ki, önem li top lum sal al tüst oluşdö nem le ri, ay nı za man da sa na tın ça ba la rıy la be lir gin le şir. Her al tüstoluş ön ce lik le sa nat sal alan da ge li şir; hem sa na tı et ki ler, hem de et -ki le nir. Özel lik le dev rim sel dö nem ler sa nat la ha zır lan dı ğı gi bi, sa -na tın da ni te lik sel ve güç lü bi çim le re ka vuş ma sın da önem li et ki debu lu nur. Sa nat, bu an lam da ya şa mın zor luk la rı na kar şı ge niş bir so -luk lan ma dır. Ya ni da ra lan in san ru hu nun, bü tün du yum ka bi li ye ti -nin sıç ra ma yap ma sı dır. Var olan la ve ya es kiy le ye tin me me si dir.Ye tin me me si de mek, güç ka zan ma sı de mek tir. Sa nat sal dev ri minta nı mı da böy le ya pı la bi lir.

Kür t ül ke si ve top lu mu sözkonusu edil di ğin de, sa na tın bu ge nelta nı mı na uy gun söy le ne bi le cek olan, top lu mun bü tü nüy le sö mür ge -ci ve fe o dal ko şul lar da ne fes ala maz ve ken di ni iler le te mez du ru magel di ği, bu nun da sa na tı ol duk ça olum suz et ki le di ği dir. Fa kat bu ra -da önem li olan şu dur: Hal kın, bir çok üst ya pı ku rum laş ma sın da, iliş -ki le rin de, güç le rin de zor lan dı ğı ve ya tü ke til di ği hal de, sı nır lı da ol -sa ken di si ni an cak sa nat la ya şa ta bi le ce ği ni, ken di kim lik ifa de si niyi ne an cak sa nat la sür dü re bi le ce ği ni gö rü yo ruz. Bu da sa na tın gü -cü nü gös te rir. Sa nat bel ki de en son ye ni le cek ve kay be di le cek top -lum sal özel lik olu yor.

26 27

Sa�na�tın�dev�rim�ci�iş�le�vi

Sö mür ge ci lik, ay nı za man da sa nat sal kat li a mı da ger çek leş tir me -ye bü yük özen gös te rir. Kürdistan'da her dü zey de ya pı lan kat li am,önem li oran da sa na tın kat li a mı nı da ger çek leş tir miş tir. Fa kat sa nat,bi raz ruh la il gi li ol du ğu ve da ha çok can lı, ya şa yan bir ka te go ri yegir di ği, yi ne ma ne vi ya nı ağır bas tı ğı için, mad di ko şul lar da ki ka darkat li a mı ka bul et mez ve ya bo şa çı ka rır. Sa na tın böy le bir özel li ği devar dır.

Do la yı sıy la Kürt top lu mun da, halk ger çe ğin de kim li ğin az çoksa nat la de vam et ti ril me si an la şı lır dır. Özel lik le halk dans la rı ve mü -zi ğin, ulu sal kim li ğin ayak ta ka lan be lir gin bi çim le ri ol ma sı bu ne -den le dir. An cak sa na tın bir çok et kin li ği çar pı tıl mış, asi mi las yo nauğ ra tıl mış tır. Böy le lik le ha kim ulu sun sa na tı için kul la nı lan bir araçoluş muş tur.

Sö mür ge ci ege men lik, ay nı za man da sa nat üze rin de de ege -men lik tir. Bu da ifa de si ni, ön ce lik le hal kın sa nat ger çe ği ni ya şat -ma ma, çar pık laş tır ma, ken di ne mal et me, ta nın maz ha le ge tir me,ar dın dan ken di sa na tı nı ezi len hal kın sa na tıy mış gi bi gös ter meyak la şı mın da bu lur. Yi ne sö mür ge ci lik tüm res mi ku rum lar da veözel lik le dev let gü cü ne da ya na rak, bu nu ezi len hal kın duy gu dün -ya sı na, ruh dün ya sı na şı rın ga et mek ve “sen as lın da ha kim ulus -tan sın, onun gi bi sin, fark lı bir kim li ğin yok tur” ka nı sı nı uyan dır -mak için mu az zam bir kül tü rel ege men lik ge liş tir miş tir. Bu yö -nüy le de ha kim ulus ken di ni be nim set ti ği oran da, bir ulu sun im ha -sı ta mam la nır. Böy le ce ulu sal kim lik si li nir, ha kim ulus kim li ğiege men kı lı nır. Ni te kim bu, Kürt ger çe ğin de en çok iler le miş birhu sus du ru mun da dır. Bu ne den le ha kim ulus ger çe ği ne kar şı çokaz bir di ren me var dır. Ta bii bu da sö mür ge ci li ğin ne ka dar iler le -di ği ni gös te rir.

O hal de, sa nat sal alan da sö mür ge ci li ğe kar şı mü ca de le kü çüm se -ne mez. Yi ne sa nat ala nın da çok sı nır lı da ol sa, ulu sal kim li ğin ba zıyön le riy le var lı ğı nı sür dür me si, ulu sal kur tu luş mü ca de le le rin deönem li bir çı kı şa te mel de teş kil ede bi lir. Baş lan gıç dö nem le rin de,özel lik le kül tü rel-sa nat sal fa a li yet ler, ulus laş ma ya, ulu sal mü ca de -

le ye kat kı da bu lu nur. Bel li bir dö ne me ka dar da ol duk ça önem li birrol oy nar. Fa kat si ya sal-as ke ri şid det ol ma dan, kül tü rel-sa nat salmü ca de le nin faz la bir an lam ifa de et me ye ce ği, iş le vi ni ta mam la ma -ya ca ğı da çok açık gö rü lür.

Kürt ay dın la rı nın ve ya il kel mil li yet çi le rin, sa na tı bu an lam dadoğ ru de ğer len di re me yen yak la şım la rın dan bah se di le bi lir. Sı ra danbir sa nat, kül tür, ede bi yat fa a li ye ti ni ulu sal kur tu luş çu luk la, özel lik -le si ya sal-as ke ri gö rev ler le ka rış tır dık la rı nı ve ya bu yön lü gö rev le -ri ni gör mek is te me dik le ri ni, sa na ta da hak kı nı ve re me dik le ri ni, birka rı şık lı ğa yol aç tık la rı nı iyi bi li yo ruz.

Dev rim ci mü ca de le mi zin ge liş me siy le bir lik te sa na tın hemdev rim de ki iş le vi açım lan mış, hem de yan lış an la yış la rın dev rim -de ki olum suz luk la rı teş hir edil miş tir. Sa na tın ro lü ne ge re ken ağır -lık ve ril di ği gi bi, bu nun opor tü nist çe kul la nıl ma sı na kar şı da ge re -ken eleş ti ri ler ya pıl mış tır. Bu nun ne ka dar doğ ru ol du ğu, yük se lendev rim mü ca de le miz için de sa nat sal ge liş me nin bir çığ gi bi bü yü -dü ğü, bu nun ya nın da sa nat sal ala nın si ya si-as ke ri ala na et ki si ka -dar, bu alan la rın da sa nat sal ala nı et ki le di ği or ta ya çık mış tır. Buan lam da sa nat et kin li ği, dev rim ci iş le vi ne doğ ru te mel ler de ka -vuş tu rul muş tur. Yüz yı lın ba şın dan be ri, hat ta da ha ön ce sin den, sa -nat sal dü zey de sağ lan mak is te nen ulu sal kim lik, dev gi bi bir sıç ra -ma yı, an cak si ya si-as ke ri bir mü ca de le ile or ta ya çı kar mış tır. Amabu nun ya nın da sa na tın da iş le vi nin öne mi azal ma mış, tam ter si neda ha da art mış tır.

Bu gün Kür dis tan dev ri mi en önem li bir al tüst olu şu ya şar ken,sa vaş bü tün kit le ye mal olup de rin leş me yi, her sı nıf ve ta ba ka yıkap sa mı na al ma yı sür dü rür ken, sa na tın iş le vi nin azal ma sı şu ra dakal sın, da ha da art tı ğı nı ve so mut bir ih ti yaç ha li ne gel di ği ni gör -mek te yiz. Halk yı ğın la rı, dev rim ci mü zik le, dans lar la, re sim le da -ha can la nır bir du ru ma gel mek te ve da ha iyi bir ya şam bi çi mi neken di le ri ni adap te et me ye ça lış mak ta dır lar. Bu an lam da fi i len birsa nat sal dev rim de ya şa nı yor. Fa kat bu na rağ men bu nun ken di li -ğin den ci li ğe terk edi le me ye ce ği, tam ter si ne çok kök lü bir sa natçiz gi si ne ve onun pra tik ça lış ma sı na ih ti yaç ol du ğu açık tır. Do la -yı sıy la mev cut ek sik le rin gi de ril me si için sa nat cep he si ya rat mak

28 29

gi bi bir ça lış ma ya yö nel mek hem ih ti yaç tır, hem de bu ol duk çadev rim ci ge liş me ye kat kı teş kil ede cek bir sa ha dır.

Na�sıl�ya�şa�ma�lı?�

Bi zim bu sa ha da ge liş tir mek is te di ği miz as lın da dev rim ci bir ro -man tas la ğı dır.

Bu na, Kürt top lu mun da oluş tu ru lan kör dü ğü mün çö zü lüş sü re ci -nin, ye ni den ku ru lu şa yö nel me sü re ci nin ro man la tas vir edil me sive ya ro man la di le ge ti ril me si de di ye bi li riz.

“Na sıl ya şa ma lı” so ru su na ve re ce ği miz ce vap, bir an lam da ro -man olur.

Dev ri min ide o lo jik, po li tik, as ke ri iza hı nı, yi ne stra te ji si ni vetak ti ği ni ge liş ti ri yo ruz. Bu yön lü ge liş me ler sü rüp gi di yor. Ama ay -nı za man da “dev rim ci ya şam na sıl ol ma lı?” so ru su na da ce vap ver -mez sek, dev ri mi mi zi önem li bir ruh sal ge liş me den, dav ra nış bi çi -min den mah rum et miş olu ruz ki, bu nun sağ lık lı ol ma ya ca ğı açık tır.Do la yı sıy la bir dev rim ci mi li tan için “na sıl ya şa ma lı” so ru su ya kı -cı dır. Kal dı ki, par ti mi zin ön der lik et ti ği ulu sal kur tu luş mü ca de le si,bü tün top lu mu sa rar ken, sa de ce mi li tan için de ğil, tüm bi rey ler içindev rim ci bir ya şam tar zı nın na sıl ge liş ti ril me si ge rek ti ği ni, ek mek-su ka dar ke sin bir ih ti yaç ha li ne de ge tir miş tir. Top lu mu muz da mu -az zam ruh sal ge ri lik ler, dav ra nış bo zuk luk la rı var dır. Bu nun sö mür -ge ci lik le, ke ma lizm le ve yi ne or ta çağ ka lın tı la rıy la iliş ki si çok sı kıir de len di ğin de, çö züm len di ğin de; gö rü le cek tir ki yı kı la cak ve tep kidu yu la cak ne ka dar iliş ki, ya şam bi çi mi var sa, hep si nin ye ri ne ku -ru la cak ye ni iliş ki ve ya şam bi çim le ri ne de o den li ih ti yaç var dır.

İş te ro man, bi raz da bu iki lem ara sın da ki ça ba yı ifa de eder. Aşıl -ma sı ge re ken iliş ki ve ya şam bi çi miy le, ko run ma sı ge re ken iliş ki veya şam bi çi mi ni araş tı rır, so ruş tu rur, çö züm ler, ye ni den ku rar. Bu bi -raz da, sa nat tek ni ği iyi kul la nı la rak ya pıl dı ğı oran da, dev ri me eniyi kat kı lar dan bi ri su nul muş olur. Ta bii ki dev rim ci mü ca de le mizsöz ko nu su ol du ğun da, bu dev ri min ta rih sel ger çek le ri, da yan dı ğıtop lu mun bi çim le ni şi, özel lik le ya kın ta ri hi sü reç le bir lik te gü nü -müz de ya şa dı ğı ger çek lik ve ola sı ge liş me yön le ri bi li me ya kın bir

dü zey de de ğer len di ril me ye ta bi tu tul du ğun da ve ro ma na böy le birze min su nul du ğun da, bu ro man ih ti ya cı nın sos ya list bir ger çek likesa sı na da yan dı ğı nı ve ya da yan ma sı ge rek ti ği ni be lir te bi li riz.

Bu ay nı za man da bi lim sel ve ri ler te me lin de or ta ya çı kan ve ken -di si ni ar tık her yö nüy le tu tu cu laş tı ran, ge ri ye çe ken ve re for ma uğ -ra ta rak bi raz mo der ni ze et mek is te yen tu tu ma, bu nun her tür lü tem -si li ne bir eleş ti riy le kar şı lık ve rir. Bu nun ya nın da, ala bil di ği ne ile ridoğ rul tu ya sa hip le nir, bu nun ön cü lü ğü ne yö ne lik öz lem, tut ku veyü cel me yi esas alır. Bu ro man, tam da ya şa nı lan ger çek li ği bu bi çi -miy le ele alır ken, as lın da yı kıl ma ya yüz tu tan bi rey sel ya şa mın da -yan dı ğı top lum sal alt ve üst ya pıy la bir lik te yı kı lı şı nı göz lem ler, enra di kal bi çim de eleş ti ri ya par. Ama ay nı za man da ye ri ne ko nul ma sıge re ke nin na sıl ol ma sı ge rek ti ği ni or ta ya çı kar ma ya, be nim sen me sige re ken ye ni ya şa mın bü tün alt ve üst ya pı nın te mel taş la rıy la bağ -lan tı sı nı kur ma ya ça lı şır. Bu, bir ti pin ve ya bir kaç ti pin şah sın da bü -tün bir top lu mun ye ni den ku ru lu şu na yol aça bi lir. Bu ra da ele alı na -bi le cek üç-beş tip, ay nı za man da ta rih sel-top lum sal ger çek li ğin çö -züm len me si ne yol açar. Bir kaç ti pin han gi ge ri ta ri hi ve bu ta ri hinhan gi top lum sal iliş ki le ri ni tem sil et ti ği ni iyi çö züm ler, iyi göz lem -ler, iyi eleş ti rir, -ye ni den ku rar. Bu nu ne ka dar de rin lik le, ne ka dargü zel lik le, ne ka dar sa nat sal lık la ele alır sa, o den li sağ lam bir eseror ta ya çı kar. Ar tık bu sa nat çı nın gü cü ne bağ lı dır. Bi raz ha ya li ni ko -nuş tu rur. Ya ni bi lim den zi ya de bu ra da ha yal le ri ni ko nuş tur ma sı, is -tem le ri ni, öz lem le ri ni, tut ku la rı nı di le ge tir me si sözkonusu dur. Ne -ye kar şı yım, ne yi is ti yo rum, ne yi yık ma lı yım, ne yi yap ma lı yım; neçir kin dir, ne gü zel dir; ne ya şa nıl maz, ne ya şa nı lır; ne ka bul edi lir,ne red de di lir; ne ter ci him dir, ne ter ci him de ğil dir so ru la rı nı, çokaçık so rar ve ke sin ce vap lar ve rir. Ve re ce ği ce vap lar da bü tün top lu -mun ge ne li ni bağ la ya cak tır.

İş te, ge liş tir mek is te di ği miz ro man tas la ğı da bu so ru lar et ra fın daaz çok or ta ya çı ka rıl mak du ru mun da dır. Ya şa nı lan ger çek lik de biran lam da bu dur. Bu ra da, ger çek li ğin mu az zam tu tu cu, mu ha fa za kar,ya ni sö mür ge ci lik le, fe o dal ka lın tı lar la bağ lan tı sı nın ya nı sı ra, ay nıza man da sah te bir mo der nizm le na sıl top lu mun ci la lan dı ğı da or ta yako nul ma ya ça lı şıl mış tır. Hat ta sah te yurt se ver lik, sah te sol yaf ta sı al -

30 31

tın da mev cut ki şi lik ve ya ki şi lik le rin ne ol du ğu izah edi lir ken, bu nunya nın da ye ni bir top lum sal kur tu lu şun ulu sal kim lik le bağ lan tı sı ve -ya tem si li ki şi sel dü zey de na sıl olu yor; böy le ki şi lik ler na sıl or ta yaçı kı yor ve na sıl mü ca de le edi yor lar; bu da or ta ya ko nul muş tur.

Bir de or ta yol cu tip ler den bah se dil miş tir. Bir aya ğı or ta çağ ka lın -tı la rın da, bir aya ğı ye ni top lum sal şe kil len me de olan tip le rin sü rek liiki ta ra fın da iz dü şü mü nü tem sil et me le ri ve her önem li dö ne meken di le ri ni da yat ma la rı eleş ti ril miş tir. Özel lik le ön der lik çö züm le -me le ri nin (te mel çö züm le me ler de di ye bi li riz) bu ko nu da or ta ya çı -kar dı ğı ge liş me le rin önem le in ce len me ye, do la yı sıy la dev rim ci birro man için mal ze me ola rak de ğer len dir me ye ta bi tu tul ma sı kat kısu na bi lir. Bu çiz gi ler az çok çö züm le me ler de or ta ya ko nul muş tur.Te mel ki şi lik çö züm le me le ri; ya şam da, sı cak sa va şım için de de ne -ne rek or ta ya çı ka rıl mış tır. Ya ni bun lar ha ya li de ğil, mü ca de le nin or -ta ya çı kar dı ğı ger çek ler dir.

Do la yı sıy la ol duk ça ger çek çi bir ro ma nın da ya na ca ğı ve ri ler,mal ze me ler sözkonusu dur. Bir çok ül ke nin ede bi ya tın da sağ la na ma -ya cak mal ze me el de edil miş tir. PKK'nin ön der lik et ti ği ulu sal kur -tu luş mü ca de le si nin or ta ya çı kar dı ğı kah ra man lık lar, hı ya net ler, or -ta yol cu luk lar mu az zam mal ze me ler dir ve hat ta her bir dö nem ve yabir tip üze ri ne bi le ki tap ya zı la bi lir. Biz sa de ce bun la rın en ge nelifa de si ni, par ti ve ulu sal kur tu luş sü re ci ne bağ lı ola rak, ver me ye ça -lı şı yo ruz. Ro man tas la ğı, bir yan dan fa şist Türk sö mür ge ci-ke ma listger çek li ği ni, bir yan dan Kür dis tan or ta çağ aşi ret-fe o dal ger çek li ği -ni, di ğer bir yan dan ise emek çi le rin, iş çi le rin, yok sul köy lü lü ğündu ru mu nu, aşi ret çi-fe o dal bağ lar dan ko pa rı la rak şe kil len di ri len ki -şi le ri, iliş ki le ri di le ge tir me ye ça lı şı yor. Ve PKK bir an lam da bu de -mek olu yor. Ro man bu an lam da ki bir ge liş me yi sa nat sal dü zey dege liş tir me ye ko yu lu yor. Dev rim sel ge liş me nin hem bir ürü nü dür,hem de dev rim sel ge liş me ye ol duk ça bi çim ve rir. Her ne ka dar şi ir -le, mü zik le, re sim le dev rim ger çek leş ti ri le mi yor sa da, onu en öz lüge liş tir me ye ro ma nın kat kı su na ca ğı da şüp he siz dir. Tas lak az çokbu nun içe ri ği ni ver me yi amaç la mış tır.

As lın da te mel tip le me ler sözkonusu dur ama, ben zer bir çok tip le -me yi ko nuş tu rur sak mal ze me da ha da zen gin olur. Do la yı sıy la ayık -

la na rak, en iyi kı sım la rı bir leş ti ri le rek, ya ni bir sen te ze ula şı la rakro man ger çek leş ti ri le bi lir. Ver me ye ça lış tı ğı mız ro man tas la ğın daçe şit li grup lar la son daj lar ya pıl mak ta dır. Han gi ya şa ma tep ki duy -du ğu muz, han gi ya şa mı öz le di ği miz sor gu la nı yor. Yi ne ne iyi dir, negü zel dir; ne doğ ru dur, ne yan lış tır; ne çir kin dir, ne kö tü dür so ru la rıbu ra da sık ça so ru lu yor. Çün kü ro man bi raz da bu te mel kav ram lariçin de ge li şir. Ne re den ge li yor su nuz, es ki ya şam ne dir, on dan ko pu -şu nuz na sıl dır; yi ne ye ni ya şam la bağ lan tı nız ne dir, bu na na sıl bağ -lan dı nız, na sıl ge liş tir mek is te di niz so ru la rı sık ça so ru lu yor. Öteyan dan hız lı ge liş me me, dev rim ci bir mi li tan ha li ne gel me me ne yiifa de eder; bu nun çe şit li gö rün tü le ri ne ler dir; ki şi lik te ne ye yolaçar? Bun lar sor gu la nı yor ve ol duk ça da doğ ru bir yön tem le, dev ri -min ge liş me si bu yö nüy le bir kat kı ya ka vuş tu rul mak is te ni yor.

Kür�dis�tan�ro�ma�nı

Hiç şüp he siz Kürdistan'da dev rim ci ro man tas la ğı nı ge liş ti rir ken,baş ka ulus la rın de ne yim le rin den de ya rar lan mak önem ta şır. Özel -lik le te mel dev rim le ri yap mış olan bir Fran sız ro man ger çe ğin deVic tor Hu go, Bal zac vb. bü yük ro man cı lar, yi ne Rus ro man ger çe ğive hat ta İs lam dev ri mi nin do ğuş dö ne min de ki ba zı çı kış lar var dır.Fran sız dev ri miy le Fran sız ro ma nı nın bağ lan tı sı ku ru lur. Yi ne Rusdev ri mi nin Tols toy, Dos to yevs ki, Çer ni şevs ki, Gor ki vb. ile iliş ki sine dir; bun lar dev ri min han gi aşa ma sın da ve ne tür ürün ler le dev ri -me kat kı da bu lun muş lar dır? İs lam dev ri mi nin ba zı te mel özel lik le rine ler dir; özel lik le da ha son ra na sıl ge ri ci leş miş, tu tu cu lu ğa dö nüş -müş ve te mel ba zı ki şi lik özel lik le ri ni na sıl or ta ya çı kar mış tır? Na -sıl bir ai le, na sıl bir ka dın-er kek ti pi or ta ya çı ka rıl mış tır?

Or ta do ğu top lum ger çe ğin de bun lar göz önü ne ge ti ri le bi lir. Ta biiki Kür dis tan ro ma nı ken di so mut ger çe ği nin de bi raz ben zer siz ol du -ğu nu göz önü ne ge tir mek du ru mun da dır. Kürt top lum sal özel lik le ri,ya şa dı ğı ta rih ten ötü rü di ğer top lum la ra çok az ben zer. Do la yı sıy laori ji nal li ği ni çok iyi göz önü ne ge tir mek ge re kir. Ya ni Kür dis tan ro -ma nı, bi raz da ha öz gün bir ro man ol mak du ru mun da dır, tak lit faz lage liş ti re mez. Türk ro man cı lı ğı nın da tak lit edil me si ge liş ti ri ci ol maz.

32 33

Bu nu dev rim ci mü ca de le miz ol duk ça çar pı cı bir bi çim de or ta yakoy muş tur. Dik kat li bir sa nat fa a li ye ti, ge li şen dev ri mi mi zin sa na tada bü yük so luk al dır dı ğı nı, sa nat la da dev ri min çok ge liş ti ri le bi le -ce ği ni kes ti rir. Böy le bir ça lış may la güç ye ti re bi lir, güç lü ürün leror ta ya çı ka ra bi lir. Mü ca de le mi zin yo ğun ya şa dı ğı bu aşa ma ya, “na -sıl ya şa ma lı” so ru su na böy le bir ro man la ce vap ye tiş tir mek de kü -çüm se ne mez bir kat kı dır. İm kan la rı mız el ver sey di, ide o lo jik-si ya -si-as ke ri gö rev ler ya nın da, böy le si bir ede bi gö re ve de kat kı mı zı su -na bi lir dik. Za ten fır sat bul duk ça bu nu yap ma ya ça lı şı yo ruz. Ni te -kim bu ça ba lar, söz ko nu su kat kı yı ifa de edi yor.

Bu ko nu da id di a lı olan mi li tan la rın; sa na tın, özel lik le ede bi ya tın,ro ma nın biz de ne yi kar şı la mak la yü küm lü ol du ğu nu göz önüne ge -ti re rek, bu ara da “na sıl ya şa ma lı” so ru su na en doğ ru ce va bı ve re rekkat kı su na bi le cek le ri ni unut ma ma la rı ge re ki yor.

Her hal kın ta ri hin de bu na ben zer ba zı atı lım lar var dır. Bey lik le -rin şa şa a lı dö nem le rin de, Kürt ede bi ya tın da ba zı ge liş me ler ol muş -tur. Kürt ta ri hi nin bi li nen dağ kö ke ni nin, kay na ğa ge li şi mi zin bel liol ma yan dö nem le rin de na sıl ifa de edil di ği ni ba zı des tan lar da gör -mek müm kün dür. De mir ci Ka wa gi bi is yan eden tip ler ve MemêAlan gi bi ba zı ede bi an la tım lar var. Bun lar top lum sal ge liş me ninönem li do ruk la rın dan güç alı na rak ge liş ti ril miş ler dir. Do ğu leh çe si -ne gö re bir an la tım la ve ya yön tem le gü nü mü ze ka dar et ki li ol muş -lar dır. Bir Ehmedê Xanî'nin Mem û Zin'i bi le bu an lam da, özel lik lekral la rın oto ri te le ri nin halk lar için da ha iyi bir ulu sal ve top lum salçer çe ve yi çiz di ği dö nem de ki ih ti ya cın da ifa de si dir. Bey le rin bö lüppar ça la ma tarz la rı ve sü rek li bir bir le riy le ça tış ma la rı nı, ulu sal bir li -ği ger çek leş tir me me le ri ni, fe o dal sü la le nin için de ki gö rü nü mü neka dar an lat ma ya ça lı şı yor. Bu ra da an la tı lan, as lın da bir li ğe gel me -yen, hal kın bir li ği ni ulu sal dü ze ye ta şır ma yan ka tı fe o dal bey likger çek li ği dir. Bol bol fit ne-fe sat var, uşak lık var; onu di le ge tir me yeça lı şı yor. Fa kat kök lü bir dev rim sel sü reç ya şa ya ma dı ğı için da hagüç lü bir an la tım la ta mam la ya mı yor, ge liş ti re mi yor.

Ni te kim Kür dis tan cid di bir dev rim ya şa ya ma dı ğı için ta rih tegüç lü ro man ör nek le ri ne rast la ya mı yo ruz; ne 18., ne 19., ne de 20.yüz yıl da.Ya zı lan lar, ke ma liz min im ha si ya se ti te me lin de or ta ya çı -

kan Türk ro man la rı dır. Bu ko nu da bir Ya şar Ke mal bi le as lın daTürk leş miş Kürt ger çe ğin den esin le ne rek yo la çı kan ve bu nu ede bi -yat la sür dü ren ger çe ğin is mi dir. Böy le bir ro man cı lı ğa sa hip tir. Bu -na ben zer bir çok ro man cı var dır. Bü tün cum hu ri yet ta ri hi bo yun cais yan la rı ezen ve da ha son ra Tür ki ye ile bir leş ti ren, bu na ile ri ci likbi çi min de ta nım ya pan ro man cı lar dır bun lar. Bir yer de ke ma list ah -lak, tah ri bat ve im ha ede bi yat yo luy la meş ru gös te ril miş tir. Bu te -mel de olu şan bir dü zen; ile ri ci ve ya şan ma sı ge re ken bir gü zel likde ni le rek da ya tıl mış tır. Ta bii bun lar ede bi yat la aşı la nan, red de dil -me si ge re ken şey ler dir. Bu ro man la rın pers pek ti fi, Kür dis tan ger -çek li ği ne acı ma mak, bu nun ne ol du ğu nu an la ma mak tır. Her şe yi in -kar et mek tir, hem de hız la! Tek rar o es ki olum suz luk la rı deş me -mek tir. Kürt le ri ge ri ci ve vah şi ola rak yan sıt mak tır.

İş te, is ter Türk, is ter se Kürt kö ken li ol sun, şim di ye ka darKürdistan'a iliş kin iyi ro man cı lık, sa nat çı lık, ede bi yat çı lık bu te mel -de bir iş le ve sa hip tir. Ta bii bu ro man cı lık son de re ce tah ri bat ya rat -mış tır. Özel lik le ki şi lik şe kil len me si ni çar pık ge liş tir miş tir. Öz gür,ger çek çi dü şün me yi en gel le miş tir. Türk leş me yi, met ro po le ta şın ma -yı, ken di ül ke si ni ve hal kı nı hor gör me yi, on dan ko lay ca vaz geç me -yi be ra be rin de ge tir miş tir. Bu, met ro po le, Avrupa'ya mu az zam birakış, ken din den ka çış sü re ci dir. Ay nı za man da ru hun dan ve bey nin -den ka çış sü re ci dir de. Hat ta bu sü reç, la net le me ye ka dar iler le miş -tir. Çok azı ger çek li ği ne sa hip çı ka bil miş tir. Her şey çok ucuz el dençı ka rıl mış tır. Adı nı ağ zı na alan lar da ya ajan laş tı rıl mış lar, ya da iş -bir lik çi li ğin ba zı çı kar lar te me lin de edin di ği mis yon lar ola rak or ta -ya çık mış lar dır. Bu ra da ede bi yat, yurt se ver li ğin, top lum sal öz gür lü -ğün ya nın dan bi le geç me yen bir kav ra ma dö nüş tü rül müş tür.

Ta bii bu nu dev rim ci ha re ke tin çı kı şı na ka dar da ha tra jik leş miş vede rin leş miş ola rak gö rü yo ruz. Özel lik le her is ya nın ba şa rı sız lı ğı, böy -le bir so nu ca git me de rol oy na mış tır. İs yan son ra sı, ya ni be yaz te rördö ne mi Kürt halk ger çek li ği ni as lın da is yan dö ne min den da ha teh li -ke li ve bi ti şin eşi ği di ye bi le ce ği miz bir nok ta ya ka dar ge tir miş tir.

23 Tem muz 1993

34 35

“Ede bi yat as ker li ğe, as ker lik ede bi ya ta ay kı rı de ğil dir.”

Abdullah Öcalan

Ger çe ğin di li ola rak ede bi yat

Ya şa mı bü yük bir ola ya dö nüş tür mek, ya şa mı bir ulu sa, in san lı ğamal et mek in sa nın ken di elin de dir. Bi zim bü tü nüy le ba şar mak ve yayap mak is te di ği miz de bu dur. Ya şa mı ulus laş tır mak, sos yal leş tir -mek, kül tü re ka vuş tur mak, çe ki ci ve ya şa nır kıl mak tır. Ço cuk lar gi -bi ken di ni kan dı ra rak, ağ la ya rak, sız la ya rak, acın dı ra rak, so run kı -la rak bir ye re va rı la maz; çö züm le yi ci ol ma dık tan, gö rev ler de bel libir iler le me ol ma dık tan son ra hiç bir ye re va rı la maz. Bü yük bir du -yar lı lık la, ol duk ça iler le ti ci bir yak la şım la, so rum lu luk an la yı şı mı zıgös ter dik. Ça ba de di ği niz böy le ser gi le nir. Hâlâ en ha ya ti ders le rive ce sa re ti ver dik le ri mi zin bi le bi zi ve ken di le ri ni na sıl çar çur et tik -le ri ni gö rü yo ruz. Sa de ce ken di le ri ni ko lay ca düş ma na kap tı rı yor lar.Ve ri len ce sa ret ten bu nu an lı yor lar. Sa de ce ucuz ah kam ke si yor lar,hal bu ki bi zim yak la şım la rı mız dan hiç bir za man böy le so nuç çı ka rı -la maz.

Ar tık bu bir ter bi ye me se le si dir. “Ana ma, ba ba ma bir mek tupyaz dım. Siz ne den be ni bü yük bir ter bi ye siz gi bi ye tiş tir di niz” di yebir ar ka daş ai le si ne mek tup yaz mış. Doğ ru dur. Bi ze bü yük bir ter bi -ye siz gi bi ye tiş ti ril me nin acı sı nı çek ti ri yor lar. Bü tün ça ba la rı mızan cak sı nır lı so nuç ala bi li yor. Bun la ra ko ca mış be bek ler di yo ruz.

36 37

Cü ce leş me de di ği miz olay iyi bir ya şam bi çi mi de ğil dir. Dev rim -de cü ce lik bir has ta lık tır.

Si ya si mü ca de le de cü ce lik has ta lı ğı, özel lik le dev rim ci bü yü me -yi sağ la ya ma ya nın içi ne dü şe ce ği du rum dur ve yay gın ca ya şa nı landa bu dur. Ki şi ne ya pıp edip ken di ni bü yüt me yi bi le cek tir. Dev rim -ci bü yü me, as ke ri bü yü me, si ya si bü yü me ol ma dan ya şa mak zor -dur. Gü cü var sa her kes ken di si ni ye tiş tir sin. Bu nu sap tır ma ya, böy -le çok çe şit li sub jek tif ni yet ler le bo şa çı kar ma ya hiç ge rek yok. Bu -nun la hiç bir şey ka za nı la maz.

Par ti de ğer le ri kar şı sın da la yık ol ma mak; ne ka dar tu tar sız, cid di -yet ten yok sun, ger çek le rin far kın da ol ma yan ha vai bir tip olun du -ğu nu gös te rir. Bun lar da böy le bir mü ca de le sa na tın da hiç yol ala -maz lar.

Ger çek le rin di li sap tır ma yı ka bul et mez. Ger çek le rin di li hep cid -di dir.

Biz za ten ağır lık lı ola rak, Kürt ki şi li ği ni bir ya lan cı nın di li ol -mak tan çı kar mak is te dik. De ma go jik bir dil ol mak tan, ger çek ler lebağ lan tı sı nı kay bet miş bir ki şi li ğin di li ol mak tan çı kar mak is te dik.Bu nun tam ter si ne, te mel de ğer ler le bağ lan tı kur dur ma ya, ya şam la,ya şa mın özel lik le te mel sos yal-si ya sal ve as ke ri yan la rıy la iliş kikur dur ma ya bü yük özen gös ter dik. Ger çe ğin di li nin en ba sit ifa de -si ni bul du ğu olay, hi ta bet tir.

Hi tap bir sa nat tır.Dev rim de en cid di sa nat ol du ğu na gö re, dev ri min hi ta be ti çok

güç lü ve ge liş kin ol mak du ru mun da dır. Dev rim ci dö nem ler ay nı za -man da güç lü hi ta bet dö nem le ri dir. “Dev ri min te mel so ru nu si ya sal -dır” de ni lir. Si ya set ise ya rı ya rı ya hi ta bet tir. Bü tün güç lü si ya salolu şum lar ve dev let ler or ta ya çık tı ğın da, güç lü ha tip ler de or ta ya çı -kar. Hat ta böy le si dö nem ler de bü yük bir hi ta bet ya rı şı baş lar. BirRo ma ça ğı, bü tü nüy le hi tap tır, yi ne kla sik Yu nan ça ğı bü yük hi ta betça ğı dır. İslamiyet'in do ğu şun da bü yük bir Arap hi ta be ti, be la ga tivar dır. Ne re den ba kar sa nız ba kın, bü tün önem li al tüst oluş dö nem -le ri, çı kış sü reç le ri, güç lü bir hi ta bet le baş lar. Ör ne ğin, bir Kur'an'ındi li bi le, bü yük be la gat ve hi ta bet ör ne ği dir. Ayet le rin, ezan la rınokun ma sı hep hi ta bet tir. Yi ne Türk par la men to su ku rul du ğun da,

Mus ta fa Ke mal na sıl hi tap edi yor! Kı sa ca sı ya şa mı ya kın dan il gi -len di ren her önem li te mel si ya sal id dia, güç lü bir hi ta bet le yü rü tü -lü yor.

Kürt in sa nı, hi tap açı sın dan tam bir ah raz, ko nu şa maz ve ya enbık tı rı cı, en ka çır tı cı tar zı ser gi li yor. Ko nu şa mı yor. Ne Kürt çe, neTürk çe, ne de Arapça'yı. Hi tap di li ol mak şu ra da kal sın, nor mal birko nuş ma di li ne bi le sa hip de ğil. Me se la, par ti kad ro la rı nın ko nuş -ma la rı ge rek ör güt le me de, ge rek se eği tim ve emir-ko mu ta da çokye ter siz dir. Çok za rar ve ri yor. Hi ta bet tar zı par ça la yı cı dır, ka çır tı cı -dır, özü açı ğa çı kar mak tan uzak tır. Hi tap, bir üs lup tur, bir dı şa rı yayan sı tış bi çi mi dir. Öz ol maz sa, bi ri kim ol maz sa, is ter se niz kuş di li -ni kul la nın, bül bül olun, yi ne de et ki li ola maz sı nız.

Güç lü ko nu şa bil mek için muh te va, inanç ve azim ge rek li dir.Bun lar ol ma dık tan son ra na sıl ko nu şa cak sı nız? Na sıl ha kim bir

hi ta ba sa hip ola cak sı nız? Da ğı nık, sis tem siz bi ri kim siz ki şi lik lerko nu şa maz, sağ lam bir tar zı ser gi le ye mez ler. Bu der si in sa nı mı zauy gu la mak de mek, ya rı ya rı ya di li ni tu tup dı şa rı ya çek mek le; sa ğı -nı, so lu nu, önü nü tör pül le mek le müm kün dür. Bel ki böy le ce bel li birta vır ve tar za dö nü şe bi lir.

Hi ta bet en et ki li si lah lar dan bi ri ol du ğu hal de, o si lah sa de ce saf -lar da an la yış ye ter siz lik le ri ni, kar ma ka rı şık lı ğı de rin leş tir mek tekul la nı lı yor. Ba zı la rın da ezop di li, ba zı la rın da cüm le le ri ya rım bı -rak ma uz man lı ğı var. Ba zı la rın da ise han gi dü şün ce an la tıl mak is te -ni li yor bel li de ğil. An lat mak is te di ği nin on da bi ri ni bi le bir cüm le yesığ dı ra mı yor. İçi ni dı şa vu ruş tar zı ger çek ten yü rek ler acı sı. Benşim di ye ka dar güç lü bir par ti top lan tı sın da sağ lam bir hi ta ba ta nıkol ma dım. Ya ni ar ka daş la rın ağ zın dan ke lim le le ri ne re dey se ker pe -ten le çı ka rı yo ruz. Açık ki bu bü yük bir za yıf lık tır.

As ker lik di lin de emir-ko mu ta, ha kim bir hi tap la iş ler. Bu, din len -di ren, say gı uyan dı ran, hat ta oto ri te yi his set ti ren, ge re kir se kor ku -tan, ge re kir se çok ce sa ret len di ren bir hi ta bet le yü rü tü lür.

Ama ko mu tan ola cak la ra ba kın; öl gün dür, ta li mat ver me yi bi le -mez, ters tir, ce sa ret ver me si ge re kir ken kor ku tur, kor kut ma sı ge re -ki yor sa üzer. Her ko nu da ol du ğu gi bi bu ko nu da da bü yük bir yet -mez lik sü rüp gi der.

38 39

Ne den böy le dir? Kürt ki şi li ği bu ka dar de for me ol duk tan, bu ka darger çek ler le bağ lan tı sı nı kay bet tik ten, bi çim siz lik ve te mel de de özyok sun lu ğu so nu cu bu ka dar de ğiş tik ten son ra, ta bii ki güç lü bir hi ta -ba, onun te mel ko mu ta sı na ula şı la maz. Ger çek ten de ba kı yo ruz; as -ker leş me nin, si ya sal laş ma nın dü ze yi ne ka dar ge riy se, onu dı şa vu ruşbi çi mi de ge ri dir. Sa vaş çı la rı mı zın fo toğ raf la rı na ba kı yo ruz, dar ma da -ğı nık... Bir ta raf ta kaş ko lu, bir ta ra fın da par ka sı, bir ta ra fın da ya ka sıbü kül müş, düğ me le ri sö kül müş; -kı sa ca sağ lam bir du ruş yok. Hat tabu nu bi çim sa nı yor lar, ne ka dar da ğı nık ve lüm pen du ru lur sa o ka darsağ lam bir bi çi me sa hip olun du ğu nu sa nı yor lar. Yi ne ra por ya zı lı yor,ra por la rın di li ay nen iş ken ce gi bi. Bir ra por da gü zel bir dü şün ce ye ri -ne ne ka dar ka rı şık lık, yü rek ler acı sı du rum lar var sa, on lar sı ra lan mış.Ne den? Çün kü ki şi lik te ha ki mi yet yok, so rum lu luk yok. Bü tün ra por -lar da hal ve ha re ket ler sı ra lan mış. Köy lü il kel li ği ni aş ma yan, sı ra danbir köy lü dav ra nı şı ha kim. Ya ni Halk Kur tu luş Ordusu'nun sa vaş çı sı -nın ki şi li ği ve kim li ği faz la yok tur. Ba sit bir köy lü tar zı nın ya şan dı ğı nıra hat lık la söy le ye bi li riz. Bu tip ler ay dın uka la sı dır lar da; bi raz ağ zıçok laf ya pı yor sa da içe rik ten yok sun bir la fa zan dır lar. Ya ni böy le ağırbi çim siz lik ne re dey se ege men bir hal dir.

Bü tün önem li po li ti ka cı lar, dev let adam la rı, as ke ri ki şi lik ler; hi -ta be ti, bi çi mi yıl lar ca öğ re ne rek, ken di le ri ni et ki li kıl ma yı biz zat ki -şi lik le rin de sağ la dı lar. Çok önem li dev let le rin ve önem li dev rim le -rin, çok önem li ha tip le ri ve önem li bi çim le ri var dır. Biz ge nel de sö -mür ge ci li ğin kur ba nı olan ve ya dü şü rül müş lü ğün en de ri ni ni ya şa -yan bir halk ta bu nu gö re me yiz. Hiç bi ri si doğ ru dü rüst ko nuş maz

Ken di ger çe ği yok tur; çün kü ger çe ği ni kay bet miş tir.Yü zü ko nuş ma ya uta nır. Şim di, hal kı mız ne den bu ka dar utan -

gaç tır, ni ye hep si nin yü zü bu ka dar kı za rır? Çün kü ger çe ği elin denalın mış tır.

Ger çe ği ol ma yan ne ye da ya na rak söz söy le ye bi lir?Güç süz dür.Hi tap için di ya log ol ma lı, di ya log için güç lü olun ma lı dır. Ya ni

sağ lam bir ger çe ği tem sil et mek ge re kir. Ger çek ler le, ta rih le, sos yalger çek lik le ve kül tür le yi ne bi lim le ve si ya se tin ken di siy le ba ğı nıyi tir miş se o za man bir za val lı gi bi or ta da ka la cak sın de mek tir.

Oy sa as ker li ğin ve si ya se tin di li güç lü ol ma nın di li dir. Ki şi li ği,tar zı, ha va sı; oto ri ter ol ma yı, hük met me yi esas alır. Bü tün ko mu tave mer kez ya pı sı da ça re siz li ği ve aciz li ği ko nu şu yor. Si ya si ve as -ke ri ol ma yı he nüz be ce re me miş ler. Bu ko nu da güç lü bir as ke ri ki şi -lik, güç lü bir si ya sal-ör güt sel ki şi lik ol sa, ke sin lik le oto ri ter, ik ti darol ma ve bu ko nu da en gel ta nı ma ma ge li şir. Fa kat bu ki şi lik varolanbü yü me, bü yü tü me im kan la rı nı, yi ne dü zen le me im kan la rı nı bi leken di yet mez li ği için de bo ğu yor. İş te bu, ger çek lik ten ko puk, ucuzbir de ma go jik dil dir. Bir ezop di li tut tu rur, ne de di ği ni ken di si debil mez, an la maz. Ha va sı, tar zı, tem po su ik ti dar ol mak tan dem vur -maz; tam ter si ne “ya pa mı yo rum, ede mi yo rum, yı kıl mı şım, ça re si -zim, dert li yim, her an öle bi li rim, faz la ya şa ma gü cüm yok tur” der,du rur. Bun lar aşıl mak zo run da dır.

Na sıl sö mür ge ci li ğe kar şı, her tür lü ge ri ci li ğe kar şı sa va şım de ni -li yor sa; bu bi çim, dil an la tım, tarz ve tem po ge ri li ği ne de bir sonde yip, mü ca de le edil me li dir. Ken di ni böy le yet kin leş ti re me yen buya şa mı iler le te mez, sağ lık lı bir ya şa mı ola maz.

“Ben ye ter li, ye rin de ve ger çek çi dav ran mak zo run da yım. Ko nuş -mak zo run da yım, an la şı lır ol mak zo run da yım” de nil me li dir. Bir demil yon la ra hi tap edi li yor. Böy le si ne bir sa na tı be nim se miş olan lar,ke li me ha ta sı bi le ya pa maz lar, ta vır ye ter siz li ği ne bi le dü şe mez ler.“Be ni an la ya ma dı, içim de ki ni an la ta ma dım” de mek ol maz. Bir mi -li tan böy le yön le ri ni bi le doğ ru dü rüst gi de re mi yor sa ve ya ağ zı naiki cüm le yi bi le doğ ru-dü rüst sığ dı ra mı yor sa, ne re de kal dı dev rim -ci lik?

Ah bap-ça vuş luk hâlâ ege men dil dir. Ah bap-ça vuş luk, de di ko dudi li, gay ri si ya si ve ol duk ça il gi siz ko nuş ma lar ya şa mın yüz de dok -sa nı nı oluş tu ru yor. Bu, mi li ta nın di li ola maz. Mi li ta nın ya şa mı böy -le sü re mez. Ben bir ve ya bin ki şi nin bi le kar şı sın da ol sam, di li mite mel si ya si ger çek lik dı şın da kul lan mam. Si ya si, as ke ri, bü tü nüy leör güt sel ko nu yu ege men kı la rım ve onun et ra fın da dö ne rim, her ke side dön de ri rim. Gö rev ada mı, mi li tan adam, pro fes yo nel mi li tanböy le dir.

Yıl lar dır Kürt in sa nı ken di ni sağ lam bir di le ka vuş tu ra ma dı. Ço -cuk lar bi le ye di-se kiz yaş la rın dan iti ba ren iyi ko nu şur lar. De mek ki

40 41

tem bel lik, tu tar sız lık var. Te mel, si ya si bir kad ro ol ma yı gö rev bel -le yen bir ki şi, onun ge rek le ri ni ken din de ye ri ne ge tir me li dir. Bu nunye ri ne gün lük ola rak he men her tür lü bi rey sel za af lar, yet mez lik lerda ya tı lıp du ru yor. Ama po li ta ka dan an la şı lan ken di ni ço cuk gi bi da -yat mak tır. Ma hal li di li bi le de ğiş ti ril me miş tir. Par ti nin, or du nun devgi bi bir si ya si ger çek li ği nin kar şı sın da yok olu nu yor.

Öz-bi çim iş te böy le ele alı nır. Yıl lar ca da sür se ki şi ken di ni ye -tiş tir me yi bil me li dir. Türk okul la rın da bi le mü kem me li yet ara nır,he le as ke ri okul lar da bi çim ku sur suz dur. Ta bii ona da yüz yıl lar cagü ven miş ler. Bir Türk su ba yı her şe yi ni üs lu ba, hi ta ba borç lu dur.Tek bir yer siz, kud ret, oto ri te içer me yen cüm le söy le mez. Ko nuş -ma sı, tem po su, tar zı baş tan so na oto ri te dir. Kür dün ki ise, za val lıKe loğ lan gi bi, ezop'un di li gi bi dir. Ya ni ye nil miş, sin di ril miş olan,hük met me yen ti pin tem po, tarz ve üs lu bu dur. Ma dem ik ti dar olun -mak, si ya si olun mak is te ni yor, iş te ger çe ği böy le dir. Ama bü tündav ra nış lar ör güt ola yın dan uzak tır. İliş ki ler ör güt lü lü ğü, si ya si de -rin li ği esas al mı yor. Duy gu lar, tut ku lar, si ya si içe rik ten yok sun dur.Ne için ya şa dı ğı bi le kes ti re mi yor. Do la yı sıy la ira de da ğı nık lı ğıvar dır. Dü zen, ni zam ha li ne gel me dik ten son ra, in ti har va ri gi riş ka -çı nıl maz dır. Yıl la rın ih mal kar lı ğı, te mel bir gö rev ve ril di ğin de onunkar şı sın da cü ce le şe rek, ge rek le ri ne ulaş ma ya rak ve kay bet ti re reköde ni yor. Si ya si eği tim bu yüz den çok önem li dir.

“Si ya si” ke li me si ter bi ye yi içe ren bir ke li me; “se yis”, ter bi ye sa -nat çı sı dır. Halk ter bi ye si, da ha son ra si ya si in san ter bi ye si ne dö nüş -müş tür. Ama Kürt ger çe ğin de ka rı şık lık had saf ha da; bü tün kö tü bi -çem ler, bü tün yet mez üs lup lar var.

Bu, üs lup gi de ril mek zo run da dır.Si ya si ya şa ya cak sı nız, si ya si ko nu şa cak sı nız, si ya si sey re de cek -

si niz, her ta ra fa si ya si yan sı ya cak sı nız, as ke ri ko nu şa cak sı nız, as ke -ri yan sı ya cak sı nız. Hiç bir za man as ke ri ger çek lik le, ku ral lar la bağ -lan tı nı zı yi tir me ye cek si niz. Sağ lam bir fi zi ki bi çim, ru hu bi çim veonun di le ge ti ri li şi, müm kün se onu en çar pı cı kı lın ma sı ca na lı cı birgö rev dir. Gö rev ler le oy nan maz, gö rev le re te ğet ge çil mez, gü cü ora -nın da ge rek le ri ya pı lır. Dil de, be den de var; ama işt le til me miş, bi -çim len di ril me miş. Her kes bi çimi gi de rek da ha az ku sur lu ya pa bi lir.

Yan lış ta ıs rar, “böy le doğ mu şum, böy le bü yü mü şüm, ben adam ola -mam” de mek, sö mür gec li ğin is te di ği bir şey dir. On la rın tak tı ğı ezopdi li, ye ni le nin, ezi le nin di li dir. Ki, bu da do lay lı ola rak sö mür ge ci li -ği ya şa mak la izah edi lir. Ama bir mi li ta nın böy le sö mür ge ci et ki le ribe de nin de ve di lin de ya şa ma ya hak kı yok tur.

Ver di ği miz, söy le di ği miz her şe yi mi li tan la rı mız al mış lar sa; onudi le ge tir me yi, bir tar za dö ke rek ver me yi, dev ri min bir ku ra lı ola rakda bel le ye cek; dev rim ci sa na tın en gü zel ta ra fı ola rak, et ki le me veso nuç al ma nın en öz lü baş lan gı cı şek lin de de ğer len di re cek ler dir.

Çe ki ci ki şi lik, sü rük le yi ci ki şi lik, dil ve onun te mel ger çek ler lebağ lan tı sı ol ma lı dır. Ger çek ler le ba ğı nı yi ti ren, bir de ma gog dur, neka dar in ce de ko nuş sa bir ge ve ze dir. Dil ne ka dar ge rçek le ri dil len -di ri yor sa, o ka dar bü yük rol oy na ya bi lir. Ama ken di için de de,müm kün ol du ğun ca bi çim gü zel li ği ni bu la cak tır. Et ki li ol mak is te -ni li yor sa bu zo run lu dur. El kol ha re ket le rin den tu ta lım, yü rü yüş ha -va sı na ka dar, ba kış tar zın dan tu ta lım her tür lü iliş ki len me bi çi mi neka dar, hep gü zel lik ara na cak tır. Hiç bir dev rim ci nin bir di ğe ri ni ken -di dav ra nış la rıy la, di liy le üz me ye, zor la ma ya, çir kin leş tir me ye, öf -ke len dir me ye, çe kiş tir me ye hak kı yok tur. Her dev rim ci, di liy le ko -lay lık sağ lar, ilişk le ri le riy le yü cel tir, gü zel leş ti rir, ya şa mı an lam lıkı lar. Hal ha re ket le riy le sü rek li yol daş la rı nı, hal kı nı zor la yan bi ri;ke sin lik le bi çim de de, öz de de bü yük bir za yıf lı ğı ya şı yor dur. Bu nusa de ce bi çim de di le ge tir miş tir. Ay rı ca öz de bir şey ler al ma mış vedı şa rı ya yan sıt mı yor sa, de mek ki o ey le me dö ke mi yor dur. Hal kayan sı ta mı yor sa (ki bu da gö rev de ba şa rı sız kal mak ve ya ken di ni ba -şa rı yü rü yü şün de ade ta ayak ka bı sız, çul suz yü rü mek tir), ke sin lik leçev re sin de hiç bir et ki de bu lu na maz. Dev rim her za man gü zel birbi çim, güç lü bir dil, güç lü bir ha va is ter. Dev rim ci nin ha va sı, tem -po su, gö za lı cı lı ğı var dır ve bü tün bun la rın an lam ifa de et me si içinde bü yük ger çek le bağ lan tı sı ku rul ma lı dır.

Bu nun la bağ lan tı lı ola rak dev rim de sa na tın, ede bi ya tın ro lü nede ği ni le bi lir. Biz, dev rim le bağ lan tı sı öl çü sün de, bu top lum sal et -kin lik alan la rı na iliş kin de ba zı te mel hu sus la rı be lir te bi li riz.

Ede bi yat; şi ir den ro ma na, anı dan rö por ta ja ka dar bir çok tü rü içe -rir. Ede bi ya tın ken di si bir ya zı yaz ma sa na tı dır. Sa nat ise da ha ge niş

42 43

alan la rı kap sa mın da bu lun du rur. Fa kat in san ey le min de, in sa nıntop lum sal ger çek li ğin de sa na tın ye ri bü yük tür.

As lın da da ha da ge nel leş ti ri lir se sa nat; in san ya rat ma ey le mi dir.Çok ge nel bir ta nım ola rak in sa nın ya rat ma tar zı dır. Sa nat, in sa -

nın do ğa üze rin de, ilk çağ dan gü nü mü ze ka dar ken di ni top lum salbi çim len dir me si, dü şün ce si ni oluş tur ma sı dır. Bun lar için yap tı ğı herşey sa nat kav ra mı na gir mek te dir. Üre tim tek ni ği de bir sa nat tır. Dü -şün me tek ni ği de bir sa nat tır. Sa nat, in san do ğu şuy la ol duk ça yo ğunbağ lan tı lı dır.

İlk in san bi li mi; bü yü ve din dir.Bun lar da bi rer sa nat tır. İlk in san tek ni ği çok ba sit tir. Bel ki de bir

çu buk kes me dir. Bir av cı lık tek ni ği dir. O da sa nat tır. Fa kat top lumge liş tik çe; eko no mi, po li ti ka, sos yo lo ji bi lim dal la rı ola rak ay rış ma -ya uğ ru yor. Sa nat ala nı da gi de rek da ra lı yor. Da ha çok re sim çiz -mek, ya zı yaz mak, hey kel yap mak, ses, mü zik, vb'leri sa na tın alan -la rı ola rak bı ra kı lı yor.

Sa nat ta ri hi, top lum la rı çok iyi iş ler. Siz sa nat la il gi li bir ki tap taher şe yi bu la bi lir si niz. Dev rim için ge rek li olan, sa na tın da ha da ile -ri ci, dev ri me il gi li ya nı dır. Ya ni ge liş me ye ne ka dar kös tek tir, neka dar yol açan dır? Za man la iyi din le di ğim Kürt çe tür kü, be ni ulu salso ru na çek miş tir, et ki si hay li be lir gin ol muş tur. De mek ki bu ra daiyi bir tür kü ve ya tür kü yü iyi söy le yen bi ri, be ni dev ri me çek miş tir.Bu ka dar bir et ki gü cü var. Da ha son ra la rı hey bet li sa nat eser le ri nigör dü ğü müz de; hey kel ler, sa nat abi de le ri, ca mi ler, çeş me ler, ker -van sa ray lar, et ki li ro man lar oku du ğu muz da, bi zi de rin den et ki le dive gi de rek araş tır ma ya, gü zel duy gu lar ya rat ma ya, bir amaç pe şin -den koş ma ya it ti.

Duy gu su ge liş me ye nin, an la yı şı nın da faz la ge li şe me ye ce ği açık -tır.

Ya şa mı çok dar, eko no mik sı nır lar için de al gı la yan bir ço ban gi -bi, işi gü cü bir kaç ke çi güt mek olan bi ri sin den güç lü sa nat kar ol ma -sı be ke le ne mez, ola maz da. Ve ya ge ce-gün düz kan-ter için de ça lı -şan bir in şa at iş çi si, güç lü bir duy gu ya sa hip ola maz. Ken di ni darbir üre ti me mah kum eden ler den sa nat kar çı ka maz.

Halk ola rak ken di mi zi dü şü ne lim; ken di ni bu ka dar ba sit bir şe -

kil de ya şa mı nı kur tar ma ya ve ren bir halk, güç lü bir sa nat edi mi nesa hip ola maz ve dev rim ci ey le me, si ya si ey le me ula şa maz. Ne den?Çün kü onun için mü him olan, bir çor ba yı, bir par ça ek me ği kur tar -mak tır. Bun lar ya şam için da ha el zem dir, ama ge ri ka lı nır. Ne ya pıpya pıp bu zor du rum da bi le bir sa nat çı çı ka rıl ma lı dır. Bu zor ya şa -mın sa nat di li bu lun ma lı dır. O Kür dün acı lı ya şa mı nı dil len dir sin,bu acı lı ya şa mı nın mü zi ği ni, res mi ni yap sın. Top lum, bun lar sağ -lan ma dan ka ba, mad di ve ol duk ça da alt ta sey re den acı lı du rum danbaş ka tür lü kur tu la maz. Sa nat, bu ra da ka bul edi le mez bir ya şam ko -şu lun dan ve ya onun dar lık la rın dan sıy rıl mak, kur tul mak edi mi ola -rak baş lı yor.

Sa nat da ğıl mış lı ğa, bo ğul muş lu ğa ça re ol mak, ne fes ol mak tır. Çok iyi bi li yo ruz ki, top lum sal ger çe ği miz de ge ri bir top lum sal

ek no mik dü ze yin üs tü ne, çok ge ri bir sa nat sal dü zey eş lik eder. Sö -mür ge ci tah ri bat o ka dar kap sam lı dır ki, ya şa mın alt ya pı sı nı o ka darda ralt mış tır ki, bu an lam da üst ya pı olan sa na tı da ne re dey se tü ket -miş tir.

Biz de çok cı lız bir ses var dır. Kürt lük bi raz tür kü de ya şar. Bi razge ri in san la rın ağıt la rın da, ez gi le rin de ya şar. Di ğer bü tün alan lar dayok edil miş tir. De mek ki, sa nat dü ze yi ay nı za man da top lum sal dü -ze yin bir ifa de si dir. Ama yi ne de bir çağ rı dır, bir kim lik tir, bir ya -şam be lir ti si dir. Ot gi bi ya şa na bi lir, ama bu pek de iyi bir ya şam be -lir ti si de ğil dir. Av ru pa’da da eko no mik ola rak iyi ya şan dı ğı söy le -ne bi lir ve ya baş ka la rı adı na müt hiş bir sa nat çı gi bi de olu na bi lir.Ama bun lar Kürt in sa nı nın ulu sal ger çe ği için ya şa dı ğı an la mı nagel mez. Mü him olan ken di te mel ta ri hi, do ğal, top lum sal ger çe ği ninifa de si mi dir, de ğil mi dir ve onun la bağ lan tı sı var mı, yok mu?Böy le ise ya şa dı ğı nı id dia ede bi lir. Bir ma a şı var, ama kim den alı -yor? İyi ra hat la mış, “iyi sa nat ka rım” di yor, ama kim için? Han gi ta -rih le han gi te mel top lum sal ger çek lik le bağ lan tı sı var? Ot gi bi ya şı -yor, ama “ben de Kür düm” ve ya “ben de Tür küm” di yor. Bu nunhiç bir an la mı yok tur. Eşek gi bi ça lı şı yor, -o ka dar. Kim lik böy legös te ril mez. Bu nun her tür lü de ma go ji si, şo ve niz mi, bir kim lik is -pa tı ye ri ne ko nu la maz. Kim lik li ol mak ger çe ğin te mel de ğer le ri nebağ lı kal ma yı bil mek de mek tir. An cak ide o lo jik ger çek lik, si ya sal

44 45

ger çek lik, sos yal ger çek lik, dev rim sel ger çek lik, bir kim lik ola bi lir. Bü tün bun lar için de mek ki sa nat, “ken di kim li ği ni bul, ger çek -

ler le bağ lan tı nı kur” çağ rı sı dır.Ak si hal de olan sa nat de ğil, de ma go ji dir; bir ya ran ma dır, sa nat adı -

na ge ri ci lik tir, sap tır ma dır. Sa na tın top lum da, da ha çok da bi re yin ya -şa mın da can lan dır ma, ruh ver me özel li ği var dır. Eko no mi ol ma ksızınbel ki kıt ka na at ya şa na bi lir, ama ruh ve top rak tan yok sun ya şan maz.

Hat ta ide o lo jik ola rak bi le sa na tın iş le vi ni ko yar sak; bir in sanken di ni ne ka dar sa na ta ve rir se, o ka dar öm rü nü uza tır ve ken di nibi raz tat min eder. Yi ne bir bü yü cü, bir si hir baz, bir bi lim ada mı, birdin ada mı ken di ni ne ka dar sa na ta ve rir se, o ka dar ken di ni tat mineder ve ba şa rır. Si ya se tin, hat ta bi li min bi le sa nat la il gi si var dır. Veon lar için de bu ge çer li dir. Ki şi bun la ra ne ka dar ken di ni ve rir se, oka dar et ki li ve ba şa rı lı olur.

Sa nat, ya ra tı cı ruh de mek tir.Esp ri dir!Top lum la rı sa nat tan ko par dın mı, ruh tan ve kim lik ten ko par dın

de mek tir. Ge ri ye ka lan ise bir mo loz yı ğı nı dır.Şim di da ha çok üze rin de dur ma mız ge re ken, sa nat ve onun bir

ko lu olan, bağ lan tı sı nı kur ma ya ça lış tı ğı mız ede bi yat tır. As ker likbi le bir sa nat tır. Hiç şüp he siz, bi lim le bağ lan tı la rı ol duk ça yo ğun -dur, si ya set te ha ke za öy le dir, ama sa nat sal yan la rı da ha ağır lık lı dır.

Ede bi yat ala nın da da sö mür ge ci li ğin bü yük bir kat li am ger çek -leş tir di ği bi lin mek te dir. Ya ni ede bi yat ala nın da sö mür ge ci et ki lerçok yo ğun dur. Ede bi alan da da de ğer ler sö mü rül mek te dir. Hat taKürdistan'daki ede bi yat için kul la nı la bi le cek her tür lü mal ze me, sö -mür ge ci süz geç ten ge çi ri le rek, bir kar şı si lah şek lin de kul la nıl mak -ta dır. Yi ne bir Türk ede bi ya tı araş tı rı la cak olur sa, onun olu şu mun dada yo ğun bir mal ze me ola rak kul la nıl ma du ru mu muz var dır. Bu du -rum mü zik te de öy le dir. Özel lik le ede bi ya tın te mel taş la rı olan şi irve ro man da kul la nı lan la rın ke sin lik le hep si Kürt mal ze me si dir. Fa -kat Türk bi çim li dir; üze ri ne Türk dam ga sı vu rul muş tur.

As lın da Kürt ger çe ği, dev rim ede bi ya tı na yat kın bir ger çek lik tir. Eğer dev ri min ede bi ya tı olu şur sa; bu, sö mür ge ci li ğe kar şı bü yük

bir kuv vet ha li ne ge le cek tir. Sö mür ge ci lik bu nu ön le mek için Kürt

de ğer le ri ni -ki bun lar ke sin dev ri me ih ti yaç gös te ren bir top lum salger çek lik tir- alı yor, aşın dı rı yor. Bu nun için ba zı la rı nı teş vik edi yor,ba zı la rı nı kor ku tup zin da na atı yor, ba zı la rı na ola nak su nu yor ve so -nuç ta ken di ne bağ lı yor. Bu ise, Kürt de ğer le ri ne kar şı hor bak ma yıge ti ri yor. Teş vik ve re rek da ha da ko kuş tu ru yor.

So nuç; böy le asi mi le edil miş ko ca man bir ede bi yat kit le si, sö mür -ge ci or du gi bi ken di ulu sal de ğer le ri ne kar şı sa vaş tı rı lı yor. Dik katedin, ne re dey se ağır lık lı ola rak bü tün tür kü ler Kürt ger çe ği ne da ya -nır. Ama şu an da Kürt ola yı na kar şı tam bir kont ra gi bi sa vaş tı rı lı -yor. Bel li baş lı tür kü cü le ri göz önüne ge tir di ği miz de, du rum da ha iyian la şı lır. Bu Amerika'da da böy le dir. Bir çok ül ke de asi mi le eden ler,sö mü rü len ler için de azın lık ta dır lar. Asi mi le olan lar ken di halk la rı nındert le ri ni, so run la rı nı iş le ye cek le ri ne, ezi len le rin ger çek le ri ne kar şıkul la nı lan bir sal dı rı si la hı ha li ne ge ti ri lir ler. Bu Kür dis tan ger çe ğin -de de çok so mut ola rak ya ra tıl mış tır. Düş man bir yan dan as ke ri, or -du su, po li si, jan dar ma sıy la sa va şır ken, bir yan dan da ede bi yat kont -ra la rıy la Kürdistan'ı bu alan ara cı lı ğıy la bom ba la mak ta dır.

Bu ger çek ten acı dır.Acı dır. Ken di hal kı nın için den çık ma la rı na, hat ta halk çı ge çin -

me le ri ne rağ men, çok ağır bir kim lik bo zuş ma sı na yol aç mak, ci na -yet ten da ha teh li ke li dir. Ve hal kı mı zı ya ra la ma ya, ma ne vi ölü megö tür me le ri hiç de kü çüm se ne cek bir teh li ke de ğil dir.

Bu ra da sözkonusu olan; Kürt çe ko nuş ma ma, ede bi yat yap ma -mak tan da öte ye, öz den bir yi ti ril miş lik tir. Kürt ger çek li ğin den ko -puş, bil gi dü ze yin de de ğil, da ha çok öz de bir in ka rı ya şa mak ve yaçok ay rık sı ba zı ke li me ler kul lan mak la bir im ha yı, bir asi mi las yo nuesas alan, bu nun için de son suz eri me yi, son suz bo zul ma yı nor malgö ren zih ni yet le do nan mış bir ki şi li ğe bü rün mek en teh li ke li si dir.Yi ne bir vic dan aza bı duy ma mak ve ya hak sı zı lı ğın ol du ğu nu gör -me mek, gö rül se bi le hiç bir şey yap ma mak en teh li ke li si dir. Bu bel -ki de po li sin den, jan dar ma sın dan, hat ta kont ra sın dan da ha sa kın ca lıso nuç la ra yol aç mak ta dır. Çün kü in sa nın ru hu nu kö le leş tir din mi,in sa nın kim li ği ni bu ruş tur dun mu, as lın da ona en bü yük dar be yi in -dir miş sin de mek tir. Biz de de bu du rum var ve ba zı şi ir, si ne ma, re -sim, ro man, mü zik vb. yön ler le aşıl mak is te ni yor. An cak o da bi zim

46 47

dev ri mi mi zin da yat ma sıy la olu yor. Yok sa asıl kay bet ti ri ci le rin ulu -sal alan da, kim lik ala nın da ol du ğu nu bi li yo ruz.

Olum suz luk la rı an lat ma bir ne vi ede bi ya tın, sa na tın işi dir.Sa nat si la hıy la vu ru lan bir hal kın, ül ke, ta rih ger çek li ği nin kat li ni

sa nat yo luy la or ta ya çı kar ma sı çok önem li dir. Bir top lu mun ru hu -nun, di li nin ke sil me si nin so nuç la rı nı or ta ya çı kar mak, çok önem libir ede bi yat gö re vi dir. Bu nu or ta ya koy mak için bir dev rim ci bi leol ma ya ge rek yok tur. “İl le ben bir ör gü te bağ lı ol ma dan ede bi yatyap mak is ti yo rum” di yen le re söy lü yo rum; eğer bu an lam da ger çek -ten par ti siz, ör güt süz bir ede bi yat çı ola rak kal mak is ti yor lar sa; on -la rın ön ce lik le ruh, duy gu, kim lik, top rak vs. ta rih kat li a mı nı or ta yakoy ma la rı ge re kir. Böy le bü yük bir ger çek li ği bir-iki ke li me ye sı ğı -nıp ört bas et mek de ğil, bü tün yön le riy le or ta ya koy mak, ki şi yi dü -rüst bir ede bi yat çı ol ma ya gö tü re bi lir.

Maalesef bu ko nu da öz lü ede bi yat çı yok. Ger çek bir kat li a mı ir -de le yen ve halk lar üze rin de ya ra tı lan tah ri ba tı gös te ren ne bir Tür -ki ye li, ne de bir Kür dis tan lı ede bi yat çı var dır. Za ten ken di ne “Kür -dis tan ede bi yat çı sı” di yen bir ki şi yi de bu la maz sı nız.

Türk ede bi yat çı la rı nın da bü yük bir kıs mı şu ra dan bu ra dan der le -me dir. Ve işi gü cü res mi ide o lo ji yi sa nat bi çim le riy le yut tur mak taniba ret tir. Şi ir le de dev le ti ve ya ke ma list ya şa mı yü celt me ye ça lı şır -lar. Bü tü nüy le ro ma na ha kim olan cum hu ri ye tin res mi ya şam tar zı -dır. Ta bii bu da halk la rın kat li a mı üze ri ne, eme ğin tam sö mü rü süüze ri ne ku rul muş tur. Do la yı sıy la böy le res mi sı nır la rı aş ma yan birede bi yat ve sa nat, as lın da halk la ra en bü yük dar be yi vu rur.Türkiye'de bu çok yay gın dır.

Bir Kür dis tan lı ede bi yat çı dan bah set mek de müm kün de ğil dir.Ha li ha zır da böy le ede bi yat çı lar yok. Bel ki il gi duy mak, an la mak is -te yen ler var dır. Ama bı ra kın bun la ra ede bi yat çı, sa nat kar de me yi,bun la rı ka zan mak için bi le bü yük bir sa nat öz ve ri si ne ih ti yaç var dır.

Bun lar bü yük sa nat ve ede bi yat edeb si zi dir ler.İyi bir ede bi ya çı kıl mak için, ön ce bun la rı edeb li kıl mak ge re ki -

yor. On la ra ta rih ger çek li ği çok iyi gö rü le cek bir hal kın ya şam ger -çek li ği, kim lik ger çek li ği, gi de rek sa va şım ger çe ği ka bul et ti ri le cekki, bi raz ter bi ye li leş sin ler. Ter bi ye an cak böy le ola bi lir. An cak be -

yin bu de ğer ler le yo ğun la şır sa, ruh bi raz can la nır sa ki şi ter bi ye si nibu lur. On dan son ra bel ki ba zı ger çek ler üze ri ne yö ne le bi lir, ba zıede bi yat çı özel lik le ri or ta ya çı kar ma sın dan söz edi le bi lir.

Bü yük bir ca hil ke sin lik le ede bi yat çı ola maz. Te mel ger çek le ri nikay bet miş bi ri, ne söy ler se söy le sin cid di ye alı na maz, iyi bir ulusede bi yat çı sı, iyi bir sı nıf ede bi yat çı sı, sos yal ede bi yat çı ola maz.

Sa nat, sos yal ve ulu sal kim li ği, onun ta ri hi da ya na ğı nı şart kı lar.Yi ne ulu sal bi çim le ni şi göz önüne ge tir me yi is ter. Bun lar da hiç ol -ma dı ğı na gö re, o za man ulu sal sa nat çı, sos yal sa nat çı ne re de, di yebir so ru so rul ma lı dır. Kür dis tan so mu tu söz ko nu su ol du ğun da da hada bir hiç leş me var dır. Bu nun aşı la bil me si nin çö züm di li dev rim dirde dik. İyi bir dev rim ci ge liş me ye yol aç ma dan kim lik siz li ği, sin -miş li ği, ruh suz lu ğu dev rim le kır ma dan, edep li in san ye tiş tir mek yi -ne edep siz ler den ede bi yat çı ye tiş tir mek müm kün de ğil dir. Do la yı -sıy la ede bi ya tın ge liş me si nin te mel bir ça re si ola rak, bi zim bü tü -nüy le dev rim ci yön te mi esas al ma mız doğ ruy du. Ba zı la rı “ede bi -yat la, sa nat la dev ri me ge de lim” di yor du. Bel ki çok az et ki si ola bi -lir di, ama Kürdistan'ın kat le dil miş ger çe ğin de ede bi yat o ka dar bi -tik, o ka dar et ki siz dir ki, ulu sal so ru nu ede bi yat la, sa nat la can lan -dır ma yı sağ la mak bi le müm kün de ğil dir. Hat ta ter si so nuç lar bi leal mak ola sı dır. Ger çi Sovyetler'de ba zı akım lar ve böy le bir zih ni -yet oluş tu. Yi ne sö zü mo na “Kürt so ru nu bir kül tür so ru nu dur” bi çi -min de gö rüş be lir ten bir çok ör güt, par ti, grup var dı, ama on lar dakül tü rel bir grup ol mak tan ve onun çar pık bir ifa de si ol mak tan kur -tu la ma dı lar. Sö zü mo na sa nat ve ede bi ya tın di li ni kul la na rak me se -le yi çöz mek is te di ler. Acak bu nun müm kün ol ma dı ğı nı çok iyi gö -rü yo ruz. Pra ti ği miz de bu nu çok çar pı cı bir bi çim de ka nıt la mış tır.An cak bir çağ rı ola bi lir. Bu nun dı şın da ede bi yat ken di ba şı na faz laet ki li ola maz. Kal dı ki ede bi ya tın da ge liş me ye, hat ta kur ta rıl ma yaih ti ya cı var dır. Ve onu da dev rim ya par. Dev rim, ön ce lik le bo ğul -muş in sa nı, kim li ği elin den alın mış in sa nı, di li elin den alın mış in sa -nı, ru hu çık mış in sa nı, ne re dey se ca nı da elin den alın mış in sa nı ka -zan ma yı amaç lar.

Sa va şan in san ka za nıl mış in san dır.Sa va şan in san da ça ba da var dır. “Ya şa mak is ti yo rum” der.

48 49

O za man iş te ya şa mın na sı lı, an lam lı sı, ka bul edi le bi li ri ak la ge -lir. O da in sa nı ede bi ya ta gö tü rür. Yok sa ko lu nu ka na dı nı kı pır dat -ma yan, ağ zı nı ça lış tır ma yan na sıl ede bi yat çı ola bi lir? Ta bii bu ko -nu da düş ma nın teş vik ler le ödül len dir di ği ede bi yat çı la rı kas te mi yo -rum. On lar düş ma nın bül bül le ri dir ler. Onun res mi ide o lo ji si nin sa -vu nu cu la rı dır lar. On lar kar şı bir ede bi yat çı ola bi lir ler, hat ta ede bi -yat çı bi le ola maz lar. Çün kü, ede bi yat çı ger çek le ri sav maz ve ya esasiti ba riy le top lum sal dır. Ol sa ol sa o tür ler bir de ma gog, bir kont ra -dır lar ve sal dı rır lar; fa şist tir, şo ven dir ler. Böy le le ri ne ede bi yat çı di -ye me yiz. Do la yı sıy la ön ce dev rim le in sa nı ka zan mak, onun can la -nı şı nı sağ la mak ve gi de rek da ha güç lü bir ede bi yat ze mi ni ya rat makdoğ ru dur.

Bi zim dev ri mi mi zin bu ko nu da bü yük bir ede bi yat or ta mı ya rat -tı ğı, tar tış ma gö tür mez bir ger çek tir. Gö ren in san, gö rev li in san, ya -şa yan in san biz de dir. Bu ka dar zin da nı ya şa yan, bu ka dar da ğı ya şa -yan ki şi lik, ke sin lik le ede bi ya tın ze mi ni dir. Bu ka dar te o ri ile uğ ra -şan, bu ka dar güç ola yı ile uğ ra şan ki şi lik, müt hiş bir ede bi yat im -ka nı nı or ta ya çı kar mış tır. Ede bi yat ya şa mın gü zel leş ti ril me si dir, ya -şa mın es pi ri si dir, ru hu dur, zen gin li ği dir. Onun da an cak dev rim leel de edil di ği ni çok iyi gö rü yo ruz. Bu ta nım dü ze yin de böy ley ken,şüp he siz da ha ya kı cı so ru lar da var dır: Ba zı ede bi yat bi çim le riy leda ha ne ler ya pı la bi lir? Hat ta sa na tın bü yük bi çim le ri dev ri mi miziçin şim di ne rol oy na ya bi lir?

Biz mü zi ği bi raz can lan dır dık. Hat ta res mi in kar du va rı nı yık tık.Kürt çe mü zik bi raz alan bul du. Bu ilk adım dır. Yi ne Kürt çe ya zı larya sa ğı de lin di. Mü zik, re sim, hey kel için il gi alan la rı ya ra tıl mış, ze -min su nul muş tur. Fa kat alan ken di ter bi ye ci le rin den o ka dar yok sunki, bu ko nu da o ka dar in kar cı lık var ki, il gi du yan çok az ve ya hiçyok. Du yul sa da be ce ren yok. Ne den? Çün kü ter bi ye si yok. Bu işta ri hi bi linç is ter, yü rek is ter, yü re ğin ol ma sı için de top lum sal bo -yut la nı şı gör me si la zım. Top lu mun acı sı nı, top lu mun kı rı mı nı, im -ha sı nı gör me si, di ri li şi ni gör me si la zım. Bu ko nu da ade ta halk de yi -miy le kaz ka fa lık var dır. Do na nım sız, ter bi ye siz ko nu şu lur sa, res midil, res mi söy lem ko nu şu lur sa böy le ya zı lır, böy le çi zi lir. Çün küTürk okul la rın da bun lar öğ re nil miş tir. Halk la rın ger çe ğin den faz la

ha ber le ri yok tur. Doğ ru su, da ya tı lan dev rim ger çe ğin de dir. Fa katki şi lik ona ha zır de ğil dir. En te mel, en ön de ge len dev rim ci ler bi le,dev ri me ha zır lık sız sa, ede bi yat çı na sıl ha zır lık ya pa cak? Ha zır lıkya pa bil me si için bir dev rim ci ka dar yü re ği nin ol ma sı ve bey ni ninça lış ma sı ge re ki yor. Bun lar ede bi yat ala nın da ki ba zı so run lar dır.Biz ede bi yat la dev ri me kat kı yı ge liş ti re bi li riz.

Kürt�ti�pi

Bu ara da Kürt ti pi üze ri ne yo ğun laş tık.Yo ğun laş ma mı zın ol duk ça si ya si ne den ler den kay nak lan dı ğı,

Kürt ti pi nin as lın da bir kör dü ğüm ol du ğu; as ke ri gö rev le re doğ ruyol al dı ğı mız da, si ya sal ve ör güt sel ol ma ya ça lış tı ğı mız da or ta yaçık tı. Bak tık ki, eli miz de ki ki şi lik ler be la... Bu in san lar ne den böy ledi ye sor duk ve bi raz çö züm le me yi ge liş ti re lim de dik. Si ya si sı nır la -rı aşa rak sos yo lo ji ala nı na, psi ko lo ji ala nı na, ede bi yat alı nı na gir -dik. Çün kü varolan prob lem bir kör dü ğüm. Çün kü ça re siz, dil siz,yü rek siz, duy gu suz in san lar var. Bir si ga ra için, bir çor ba için ya -nın da ki le ri im ha ya ya tı rı yor, bu na “ko mu tan lık yap tım” di yor. Birah bap ça vuş luk için ken di ni im ha et ti ri yor, “ken di mi ka nıt la dım”di yor. Bas tı rı yor, bü tün par ti de ğe le ri ni har cı yor, “ki şi li ği mi ka nıt la -dım” ve ya “in ti ka mı mı al dım” di yor. Tam he de fi vur mu yor, sa ğı so -lu da ğı tı yor, “en bü yük ey le mi yap tım” di yor.

Bü tün bun lar ki şi lik sap ma la rı dır. Bü yük bir ki şi lik bo zul ma sı ilekar şı kar şı ya yız. Bu ki şi li ğin bir kör dü ğüm, bir suç yu ma ğı ol du ğuor ta ya çı kı yor. Na sıl böy le bir suç yu ma ğı ha li ne ge lin miş? Çö züm -le me ler de bu nun üze rin de yo ğun ca dur duk. Bu ka dar suç teş kil et ti -ği ni ben bi le far ket mi yor dum. Ama en son or ta ya koy duk ki, ger -çek ten de li top lu mu dur. Par ti için de de önem li bir ke sim suç yu ma -ğı dır. Za ten suç lar or ta ya çık tı. En ağır suç lar, ör güt suç la rı, as ke risuç lar, si ya si suç lar gö rül dü.

Ve deh şet le kar şı la dım bun la rı.Bu du rum ney le aşı la bi lir? Bu tip te ki in san la rı aş sak, za ten düş -

man bin de fa böl müş, par ça la mış ve bir de bi zim eli miz le böl mekve par ça la mak is ti yor. Es ki hi ka ye nin tek ra rı olu yor. Bu suç lu luk

50 51

du ru mu nu ka bul et sek, o za man dev ri mi bi ti rir, tas fi ye ede riz. Doğ -ru yo lu bul ma ya ça lı şır sak, bu da güç, ye te nek, sa bır ve çö züm gü -cü is ti yor. İş te, ede bi yat bu ra da ken di te mel iş le vi ni or ta ya ko yu yor.Dik kat edi lir se yap tı ğı mız çö züm le me ler, si ya si bir tah lil den zi ya -de, önem li oran da ro ma na yak la şı yor. Ro man ya nı ağır ba san de -ğer len dir me ler dir. Ne re dey se ulu sal tip çö züm len di. Çö züm le me ler,te mel tip le ri az çok or ta ya çı kar dı. Ro ma nın da en te mel iş le vi tip -le ri ya rat ma, or ta ya çı kar ma ktır. Top lum sal tip le ri ya rat ma ya ça lı şırve ya top lum da ki tip le ri ana liz eder, ay rış tı rır, so yut lar. Bi zim yap tı -ğı mız da önem li oran da bu. Ama biz bu nu ede bi yat yap mak içinyap ma dık, dev rim ci tı ka nık lı ğı, ki şi lik bu na lı mı nı, has ta lık la rı nı aş -tır mak için bir gö rev bil dik.

Mev cut çö züm le me ler ve ya ede bi ya tın iş le vi böy le or ta ya çık tı. Eğer çok güç lü bir ede bi yat fa a li ye ti ge li şe cek se, bu çö züm le me le -

re bağ lı ola rak ge li şir. Te me li ni ora da at tık. Ger çek ten ta rih le bağ lan -tı sı, te mel top lum sal ger çek lik le bağ lan tı sı, yi ne ger çek amaç la bağ -lan tı sı, yü ce lik le, kur tu luş la bağ lan tı sı tam an la mıy la ko nul muş tur.

Sağ lam tip, çü rük tip, çir kin tip, gü zel tip, ha in tip, kur tu luş çutip, has ta ve bu na lım lı tip, çö züm ola bi len tip, bun la rın hep si az çokko nul du.

Ya ni bu tip le rin ba zı te mel özel lik le ri; yurt se ver lik özel lik le ri, si -ya si leş me ve ör güt ol ma özel lik le ri, güç sa hi bi ol ma özel li ği gös te -ril di. Düş ma nın hiz me tin de ki özel lik le ri gös te ril di. Bir çok te melger çek lik le ba ğı nı ko par dı ğı için na sıl lüm pen leş miş, ser se ri leş mişol du ğu nu gös ter dik. Ya ni bir yer de ser se ri ti pin, ka çan ti pin, de li ti -pin iza hı nı yap tık. Hat ta de lir miş bir top lu luk de dik; çıl gın lar top lu -lu ğu, düş kün ler top lu lu ğu, has ta lar top lu lu ğu. Bun la rı or ta ya koy -duk. Ve ma a le sef ne ka dar zor da gel se, bun lar bi rer ger çek ti.

Bü tün bun lar ede bi ya tın ya pıl dı ğı nı gös te ri yor. Kürt ede bi ya tıde di ği niz olay bi raz da böy le ge li şir an la mı na ge li yor. Ya ni da haön ce ya pı lan ede bi yat mı dır? Ağ rı kat li a mı nı, Der sim kat li a mı nıko nu alan ba zı ro man lar TC ide o lo ji si ne gö re ya zıl mış tır. Özün dekat li a mın öv gü sü dür. Her gün te le viz yon da, si ne ma da Kürt ti pi ni enaşa ğı lık bir bi çim de ve hem de dal ga ge çe rek yan sı tı yor lar. Bu, sö -mür ge ci li ğin hort la ma sı dır.

Ve Kürt de din mi, bo zuk Türk çe ko nu şan, ça re siz, dal ga ge çi le -cek, alay edi le cek, kul la nı la cak ki şi ak la ge lir. Ede bi yat ta da, si ne -ma da da bu böy le ol muş tur. Özel lik le te le viz yon da böy le iş len miş -tir.

Ede bi yat ta mu az zam bir ken din den utan ma, top lum sal ger çe ğin -den vaz geç me iş le vi yük len miş tir. Dev rim ci ede bi ya tı ya pan bü tünbun la rı gö ğüs ler. Doğ ru su nu or ta ya koy ma sa va şı mı nı ve rir.

Biz bun la rın te mel le ri ni atı yo ruz. Ne dir te mel len dir me? Kürt in -sa nı na kim li ği ni gös ter me, “sen bu sun, bu nu da çok ger çek çi yap -maz san ser se ri sin, lüm pen sin, has ta sın, cü ce sin, düş kün sün, soy ta -rı sın, ha in sin, iş bir lik çi sin, tes li mi yet çi sin, ruh suz sun! Ger çek çi ya -par san da mi li tan sın, bi linç li sin, olum lu sun, gü zel sin!” di ye bun la rısı ra lı yo ruz. Bir ulu sal ede bi yat böy le kav ram lar la ça lı şır. Bu kav -ram lar la can la nır, kav ram lar la ruh la nır ve iş le vi ni top lum için deçok güç lü bir bi çim de ya par. Bir de işin bu yö nü nü or ta ya ko yu yo -ruz.

Dev rim ci ede bi yat so ru nun dan bah se de bi li riz. Bu yön te mi uy gu -la mak ge re ke bi lir. Hem ta ri he, hem ge le ce ğe bu te mel de ba kı la bi lir.Bu te mel de ta ri hi ro man lar ya zı la bi lir. Ge le ce ğe iliş kin umut ro -man la rı, hi ka ye, şi ir de ge liş ti ri le bi lir. Re sim ve mü zik ya pı la bi lir.Ye ni baş tan es ki ka lıp lar, ulu sal ka lıp lar di le ge ti ri le bi lir. Gün cel likyo ğun iş le ne bi lir. Çün kü mu az zam bir al tüst oluş ya şa nı yor.

As lın da en can alı cı ede bi yat, bu al tüst olu şu di le ge tir mek tir.Ölü ruh lar la can la nan ruh la rı ve ya ru hun biz zat di ri li şi ni ya rat makve iş le mek ge re kir. Çün kü biz de ayak la rı üze rin de do la şan la rın bü -yük bir kıs mı nın ölü can lar ol du ğu açık ça söy le ne bi lir. Bu ko nu dabi zim en iyi bir göz le mi miz, ken di ya şa mı mız da mah kum et mek is -te di ği miz bir ölü lük tür. Bu top lu mun ve ya onun bü yük bir kıs mı nınölü tar zı nı yen mek, onu ayak ta ge zen ölü ler ol mak tan çı kar mak is -ti yo ruz. Bir çok özel lik ölü mü tem sil edi yor. İl gi siz, so ğuk, iti ci, çü -rü tü cü yan lar ölü yan lar dır ve yay gın dır. Di ri len yan lar çok sı nır lı -dır. Za ten hay ran lık, ya şam tut ku su, di ri len yan lar da var. Bu al tüstoluş ta ya şa nı la rak gös te ri len ler bun lar olu yor.

Şa ha det ler de can lan ma yı gör mek, ağır iş ken ce ler de di ren me yigör mek, ya şa dı ğı nı sa nar ken ne ka dar ölü ol du ğu nu gör mek, kı sa ca

52 53

ya şam da bir çok fark lı lı ğın ge liş ti ği ni gör mek çok yay gın dır. Yi netop lu mu bu çö züm le me ler den son ra iz le yen bi ri nin, es ki top lum danve es ki ya şa mın dan utan dı ğı nı söy le miş tik. Doğ ru dur, şu an da “bizna sıl böy le ya şa dık” di ye top lu mu bü yük bir utanç kap lı yor. İyi biriler le me dir bu. İn san, ölü sü nün ne ka dar çü rü dü ğü nün far kı na var -mış tır. On da, şu an da ya şam he ye ca nı ge li şi yor. Bü tün bun lar ede -bi yat la müt hiş di le ge ti ri le bi lir. En çar pı cı ede bi yat, bu al tüst oluşdö nem le rin de ne yin öl me si ge rek ti ği ni, ne yin di ril me si ve ya şa tıl -ma sı ge rek ti ği ni gös ter mek tir. Ede bi ya tın baş gö re vi bu dur. Di ğerbü tün sa nat dal la rı da bu öl me si ge re ke ne ölüm fer ma nı nı yaz dır -mak, di ril me si ge re ke ne de ay nı şe kil de ya şam öv gü sü diz mek le iş -le vi ni ye ri ne ge ti re bi lir.

Ta bii biz sa de ce bir baş lan gıç yap tı rı yo ruz. Bu ko nu lar da ze minsu nu yo ruz. Vak ti olan, bi raz din len miş olan, faz la yo ğun ve baş kauğ raş lar için de ol ma yan, ede bi yat la iş yap mak is te yen için mü kem -mel bir ze min su nul muş tur. Hem ta ri hi ede bi yat ör nek le ri, hem ge -le ce ğe iliş kin ve hem de gün cel dö nü şü mü içe ren ör nek ler ve ri le bi -lir. Ve bun lar biz zat dö nüş tü rür de. Sö mür ge ci kat li am dan ge çi ri len,asi mi le edil miş ay dın ger çek li ği miz, bı ra ka lım böy le bir ede bi yat çıol ma yı, onun bol bol en ge li ol ma iş le vi ni sür dü rü yor. Ama alan ar -tık bu tip ede bi yat çı la ra fır sat ver mi yor.

Ze mi ni miz son de re ce dev rim ci dir.Dev rim ci tah lil, dev rim ci çağ rı, dev rim ci ruh ze mi ni dir.Es ki sö mür ge ci yak la şım lar ar tık bit ti. Hat ta ne fes bi le ala maz. O

es ki dö ne min şa i ri de, mü zik çi si de, ro man cı sı da Kürt ger çek li ğikar şı sın da ne ka dar suç lu ol du ğu nun sa mi mi bir iti ra fı nı ya pa bi lir.“Na sıl bir ha in dim, na sıl oyu na gel dim, na sıl kul la nıl dım?” şek lin -de bi raz an la ta rak, iti raf ede rek ıs lah ol ma ya yol ala bi lir. “Na sıl birha in dim, na sıl bir tes li mi yet çiy dim, na sıl bir ucuz mal ze mey dim,ken di hal kı ma kar şı na sıl kul la nıl dım?” di ye, tıp kı di ğer iti raf çı largi bi bir de böy le bir iti raf çı lık sa nı rım ge li şir. Ar dın dan da gü cünvar sa or ta ya koy, ko nuş; di ri ko nuş, cen ne ti-ce hen ne mi, di re ni şi, iş -ken ce yi, yü cel me yi ko nuş, çir kin li ği di le ge tir, gü zel li ği ara, düş -man lı ğı, sev gi yi, dost lu ğu yaz.

Sev gi bu ko nu da güç lü bir mal ze me dir. Dev rim her ke se ba şa rı

için im kan sun du ğu ka dar, ede bi yat çı ya da, ede bi yat la çı kış yap makis te ye ne de çok önem li im kan lar ver miş tir. Ama bu ko nu da ede bi -yat çı tem bel se, ha zır lop çuy sa, doğ ru dü rüst ken di ni bi le iş le ye mi -yor sa, on dan hiç bir şey çık maz. Be nim bi le ge çer ken do kun du ğumbir sü rü hu su su yıl lar ca tes pit ede mi yor sa, güç lü bir ede bi yat çı ola -maz. Kal dı ki ken di si bir ruh suz sa, bir ya şam sap tı rı cı sıy sa, o birhal kı dev rim le, ede bi yat la ter bi ye ede mez. Ede bi ya tın, ede bin busa na tı nı la yı kıy la iş le ye mez. So run la ra dar yak la şı lır. Ede bi yat çı nınken di si de gör sün so run la rı, çö züm gü cü ol sun! Doğ ru dü rüst so -run la rı gör me yen, ken di si ni bi le yo rum la ya ma yan “ben iyi bir ede -bi yat çı yım” der se, bu bir al dat ma ca dır.

Ede bi yat için ze min böy ley ken, umut suz ol ma mak ge re kir. Şim -di den ba zı ça ba lar baş la mış tır. Bu nu dev rim da ha da hız lan dı ra cak -tır. Öy le an la şı lı yor ki, olum lu la şan, ken di so run la rı nı iyi gün dem -leş ti ren, çö zü mü ya kın laş tı ran dev rim, dev rim ci ede bi ya tın da mü -kem mel bir im ka nı nı or ta ya çı kar mış tır. Şu an da bu kar ga şa or ta -mın da ede bi ya ta bu ka dar yer ve ri yor sak, de mek ki bu et kin lik gi -de rek dev re ye gi re cek tir. Bu sa nat ko lu ro lü nü oy na ma ya baş la ya -cak tır. Çün kü bir çok ulu sun ta ri hin de, özel lik le dev rim sü reç le rin -de güç lü ede bi yat çı lar ku şa ğı or ta ya çık mış tır. Ör ne ğin, Fran sızdev ri mi dö ne min de bü yük ede bi yat çı lar sözkonusu dur. Fe o dal top -lum dö ne mi ni ka ra la yan, kö tü le yen ve ya onu is te yen -ki bun lar ge -ri ci-ile ri ci ay rı mı nı tem sil eden ler di-, yi ne onun fel se fe sin den tu ta -lım ah la kı na ka dar ay rış ma sı nı ya pan lar yo ğun du. Fi lo zof la rı, mü -zis yen le ri, bü yük ede bi yat çı la rı var dı. Hâlâ da o kla sik ler oku nu -yor.

Yi ne Sov yet dev ri mi nin ön ce si ve son ra sın da ki ede bi yat çı lar ku -şa ğı var dır. Bu gün bi zim uğ raş tı ğı mız ay nı so run lar la uğ raş tık la rıiçin da ha iyi gö rü yo ruz. “Na sıl Yap ma lı”, “Ne Yap ma lı”dan tu ta lım,“Sa vaş ve Ba rış” gi bi dev rim yıl la rın da ki mu az zam ça ba la rı di lege ti ren müt hiş kla sik ler var dır. He men her ulu sun dev rim sel al tüstoluş dö ne min de bü yük ede bi yat eser le ri nin or ta ya çık tı ğı nı bi li yo -ruz. Ma dem bi zim için de böy le cid di dev rim sü re ci ne gir me söz ko -nu su, o za man ka çı nıl maz olan ede bi yat çı ku şak da pe şi sı ra ge le -cek tir.

54 55

Ama biz de ne den dev rim ön ce si güç lü ede bi yat ku şa ğı oluş ma -dı?

Sö mür ge ci kat li a mın ve asi mi las yo nun bü yük lü ğü ne bağ lı yo ruzbu nu. Ke sin çok sert bir sö mür ge ci lik ol du ğu için, be yin ler da ha be -şik tey ken asi mi las yon la ka pa tı lı yor, yü rek ler ve ruh lar don du ru lu -yor. Ken di ger çe ği ne ba ka maz sın, iki ke li mey le “Ben Kür düm” di -ye mez sin, uzun sü re böy le olun ca da han gi ta rih, han gi top lum sal-ulu sal ger çek lik ten, han gi ede bi yat çı dan bah se di le bi lir? Ne de ni bu -dur.

Dev rim bi raz vur duk ça, özel lik le şid det bu sö mür ge ci du var la rıyık tık ça, ar dı sı ra ede bi yat do ğar. Ve bu ol duk ça doğ ru bir de ğer len -dir me dir. Bu dö nem de böy le bir olay ge li şe bi lir. Za ten bi zim ha re -ket ay nı za man da bü yük bir ede bi yat ha re ke ti gi bi dir. Bi zim çö -züm le me ler as ke ri, si ya si, ör güt sel, sos yal ko nu la rın hep si ni içe ri -yor. Ba kı yor sun sos yal yö nü ağır ba sı yor, psi ko lo jik yö nü ağır ba sı -yor, ama ay nı za man da as ke ri dir de. As lın da olay yu mak yu mak ol -muş. Kürt ti pi öy le bas tı rıl mış bir tip tir ki, as ke ri, si ya si, sos yal,ulu sal, kül tü rel ola rak, yi ne ede bi ola rak bas tı rıl mış tır. Do la yı sıy labu ti pin aşıl ma sı, bu ti pin bi raz iş len me si, al tüst edil me si için as ke rige liş me, si ya si çö züm len me, ede bi çö züm len me ve sos yal çö züm -len me ge re ki yor. Böy le ce çok çü rü müş yön ler var sa, on lar ölü yor.Ba zen fi zik sel ola rak, bi raz di ri yön ler var sa on lar açı lım kay de di -yor. Ar dı nan top tan psi ko lo jik, sos yal, ruh sal, as ke ri ola rak bir ge -liş me ye uğ ra ya bi li yor. Sö mür ge ci bas kı nın ka rak te rin den do la yıKürdistan'da bu böy le dir.

Kül tür üze rin de bas kı ol ma sa, ede bi yat da ha fark lı ge li şir di.Sos yal ge liş me açık bı ra kıl say dı, -ör ne ğin bir Ame ri kan sö mür ge siol say dık- sos yal yan, kül tü rel yan ser best bı ra kı lır dı, ge liş me ye uğ -ra tı lır dı, kül tü rel ve ede bi ge liş me da ha fark lı ya şa nır dı. TC sö mür -ge ci li ği nin sos yal ge liş me yi ser best bı rak ma sı müm kün de ğil. Hat -ta dil ve kül tür kat li a mı sözkonusu dur. Do la yı sıy la sa na ta, sos yalge le ne ğin ayak ta kal ma sı na, mü zi ğe im kan yok tur. Bu gün İsrail'de,Gü ney Af ri ka ırk çı lı ğın da bi le bu tür bas kı lar yok tur. Ora lar daArap lar, si yah lar güç lü bir mü zi ğe, güç lü bir ede bi ya ta sa hip tir.Çün kü ya sak la ma yok tur. Ken di sos yal ger çek lik le ri ni ya şar lar.

Çün kü üze rin de ki bas kı nın sı nı rı, on la rın bir çok alan da ki ge liş me -le ri ne ka rış maz, ter si ne fır sat sağ la ya bi lir. Biz de ise bun la rın hiç bi -ri yok. Do la yı sıy la ge liş me biz de top tan ola cak tır. Biz de her ge li -şen ki şi si ya si ola cak, as ke ri ola cak, ede bi yat çı ola cak, hu kuk çuola cak, ya ni komp le bir in san ola cak tır. Top tan kay be di len ler, top -tan ka za nı la cak tır. Ka za nım lar top tan ol mak zo run da dır. Sö mür ge -ci ger çek lik bu nu zor la mak ta dır. Bu açı dan ki şi nin kal kıp, “ben as -ke rim, si ya set ten an la mam” ya da “si ya si yim, sos yal ya şam dan an -la mam” de me si, ken di ni al dat ma sı dır, sö mür ge ci ger çek li ği gör me -me si dir.

Kay be dil me top tan dır, ka za nıl ma da top tan olur.El bet te bu, ay rış ma ol ma ya ca ğı an la mı na gel mez. Bi la kis as ke ri

alan, cep he bö lü mü, sos yal fa a li yet ler ay rı kol lar ha lin de ge li şir.Ama bağ lar çok sı kı dır. Bir bi ri ni et ki le me, bir bi ri ni bü yüt me ola -cak tır. Her alan için par ti ör gü tü ko nu la maz, an cak öz gün lük te me -lin de bir bir le ri ni güç len dir mek ten bah se di yo ruz.

Ede bi yat as ker li ğe, as ker lik ede bi ya ta ay kı rı de ğil dir.Tam ter si ne bir bi ri nin önü nü açar. Dev rim iyi bir ede bi yat çı ol -

ma nın önün de en gel de ğil dir, bi la kis iyi bir ede bi yat çı ol ma nın yo -lu nu açar. Bun lar kar şıt lık te me lin de de ğil, mu az zam bir bi ri ni ge liş -tir me te me lin de gö rül me li dir.

Bu ge liş me, sö mür ge ci et ki le re de kar şı dır. Sö mür ge ci li ğin ede -bi yat ala nın da ki kat li a mı na bü yük bir ce vap tır. Bun dan ra hat sız olu -yor sa nız, o za man siz sö mür ge ci et ki al tın da sı nız. Tıp kı iyi bir ör -güt çü, si ya si, as ke ri ola ma ya nın kö le bir ki şi lik le, ağa bir ki şi lik leiliş ki si gi bi, ede bi yat çı için de bun lar ge çer li dir.

Ge nel de sa nat, özel de ede bi yat üze ri ne de hay li so ru lar or ta yaatı la bi lir. Çö züm yol la rı üze ri ne epey du ru la bi lir. Ve biz as lın daör nek ka bi lin den bir ede bi yat de ne me si de yap tık. Çö züm le me lerbi raz ede bi yat de ne me si dir. İm kan da hi lin de ol say dı yo ğun birbi çim de tip le ri or ta ya çı ka ra cak tım. Bi raz çı kar dım, da ha faz laor ta ya çı kar ma ge re ği ni de duy dum. Kürt in sa nı nı ko nuş tur makde mek, ade ta kus tur mak de mek tir. Çir kin li ği, düş kün lü ğü, ça re -siz li ği, hiç li ği ko nuş tur mak de mek tir. Bu da güç len me yi, doğ ruyo lu-yön te mi, doğ ru ya şa mı gös ter mek de mek tir. Bi raz yap tım

56 57

ve et ki len me yen kal ma dı. Ne ka dar suç lu ol duk la rı nı kav rat mak -tan tu ta lım, “na sıl ya şa ma lı” so ru su nu ya vaş ya vaş ken di si nesor ma yan yok tur. Bu an la mıy la so run la rın ol ma dı ğı nı be lirt mekger çe ği ifa de et me ye cek tir. Hâlâ ha re ket ler, ruh lar, can lar or ta da -dır.

Ya şa ma ya yön ver me li sin. Ya şa mak için sa vaş mak, sa vaş makiçin ya şa mak ne an la ma ge lir?

Biz her gün bu nun kav ga sı nı ve ri yo ruz. Kürt ti pi ken di ni or ta ye -re at mış, öl mek ten, ka rış tır mak tan, çir kin leş tir mek ten baş ka elin denbir şey gel mi yor. Ede bi yat da, as lın da ko kuş muş, ça re siz in san tas -lak la rı nı, doğ ru dü rüst bir yol yü rü me yen, bir ko nuş ma ya pa ma yan,mer ha ba bil me yen, bir sev gi si say gı sı ol ma yan, yol be lir le ye me yen,bas tı ran, kap tı ran, ka rar tan, ol du bit ti ye ge ti ren in san tas lak la rı nıgör me ve bun la rın sö mür ge ci lik le bağ lan tı sı nı kur ma, doğ ru ola nıbul ma ça lış ma sı dır.

Doğ ru olan ne dir? Ya şa nı la cak olan ne dir? Ni ye bu ka dar has ta -lık, ni ye bu ka dar ka çış ve ne re ye? Var mı yer yü zün de bu Kür düka bul ede cek olan? Var mı onu baş ka ulus la rın koy nun da se ve cekolan? Var mı “gel di ler bi zim ev lat la rı mız” di ye bağ rı na ba sa cakolan?

Yok! Hep si Kür dü hor gö rü yor ve nef ret edi yor lar. Hat ta öl dür me ye

ça lı şı yor lar. “Ca hil dim, dü şün mek is te mem, ko nuş ma ya gel mem,ben ser tim” di ye ne “ken di ni kat” de nir. Dal ga ge çi le cek ha li mizmi kal mış, ni ye ger çek li ği gör me ye lim? İş te, ay nı za man da bun la -rın hep si ede bi yat ger çek le ri dir. As lın da da ha da iş le ye bi lir dik.Ma a le sef Kürt in sa nı o ka dar za yıf ki, onu dev rim ci ça lış ma nıniçi ne al ma ya çe ki ni yor. Çün kü “na sıl bir ya şam” so ru su na ce vapbul ma ya ge le mi yor, sap tı rı yor. Bu ra da ar tık düş man bas tır mış,onun bi çim len dir di ği ki şi lik ken di si ni giz le miş, suç yu ma ğı ha li nege tir miş, ya şa mı bü tü nüy le ka pat mış tır ve ağır ba san bu tür den ki -şi lik özel lik le ri sözkonusu dur. Ağ la mak lı dır. Çün kü, en ba si tin denhe men in san kay bet mek, kur tu luş so run la rı nı ör güt le me mek, biras ke ri gö re ve an lam ve re me mek, bir ta kı mı ör güt le ye me mek, eği -te me mek, bir kaç halk top lu lu ğuy la doğ ru dü rüst bir di ya log için de

ol ma mak, bit miş bir ki şi li ğin pra ti ği dir. Ede bi an lam da da söy le -sek; doğ ru bir ya şam tar zıy la alay eden, onun so run la rı nı çöz mek -ten ka çan lar, bü tün yet mez lik le riy le, çir kin lik le riy le saf lar da du ra -maz lar. As lın da bu tip be la dır, ye nil gi nok ta sı dır, can- umut ol -mak tan çok uzak tır. “Be ni de böy le ka bul edin” di ye mez. “Ben de -li yim, ben ba şa be la yım”, “Ben ağ la rım, sız la rım, ol maz sa bu na -lım çı ka rı rım”, “Ben za rar ve ri rim, ol maz sa sap tı rı rım, komp lo cuolu rum. Ba zı ne ol du ğu bel li ol ma yan ta lep le rim var. İçim de ki nioku yup ver mez se niz ben de boz gun cu luk ya pa rım vb.”, bü tün bun -lar ki şi lik has ta lık la rı dır ve yay gın dır. So nuç ta iyi bir dev rim ci niniyi bir psi ko log ol ma sı, iyi bir ede bi göz le gör me si ge re ki yor.

Çün kü bu tip tam bir be la!Bı ra kın or du ya al ma yı, bu nu sos yal ya şa ma bi le al mak de mek,

bir yı kım dır. Çün kü sü rek li da ğı tı yor ve bo zu yor.Za ten bi zim top lu mu muz ken di özü ne kar şı çı kar tıl ma, düş man -

dan da ha faz la özü nü ke mir me du ru mu nu ya şı yor.Çok ön ce den bu tes pi ti yap mış tık: Di li ko nu şu yor, ama ken di si -

ni, özü nü vu ru yor. Sö zü mo na as ker dir, ama par ti yi vu ru yor. Ni te -kim hep si nin ör nek le ri de var. Yol da şı nı vu ru yor, ör güt len me yi da -ğı tı yor, düş ma nı nı bü yü tü yor. Ko mu tan la rı mı zın, ön der le ri mi zinbü yük bir kıs mı nın böy le ol du ğu nu çok iyi bi li yo ruz. Hal kın ba şı naönem li oran da be la ke sil miş ler. Bü tün bun lar bü yük bir dü zelt me yeih ti yaç olun du ğu nu gös te rir. Sev gi-say gı adı na, bi tir me ve ke mir -mey le uğ ra şı lı yor.

Tut ku la ra, gü dü le re bak tık; hep si iha ne te koş tu ru yor. Ta bii bun -la rı gö re mez sek, de ğer len di re mez sek na sıl dü zel te ce ğiz? Ya kı cıolan so run la rı mı za na sıl çö züm bu la ca ğız? Bü tün bu so run la rı gö re -mez se niz, mi li tan lık tan bah se de mez si niz.

Me se le, eğer as ke ri sa na tı, si ya si sa na tı, ör güt sa na tı nı si ze gös te -re rek çö züm gü cü ol mak sa, onu gös te ri riz.

Me se le, eğer na sıl sos yal ya şam, na sıl ruh, na sıl eko no mik ya -şam, na sıl bir mo ral-ah lak ya şa mı, na sıl bir fel se fe ye sa hip ol mak -sa, onu da gös te ri yo ruz.

Me se le bi çim, vu ruş tar zı, üs lup-hi ta bet di liy se, onu da gös te ri -yo ruz. “Be nim şu ram da nok san lı ğım var, şu ra da ye ter siz li ğim var,

58 59

şu ko nu da ye ni li ğe ih ti ya cım var” so ru la rı ken di si ne so ran, cid dice va bı nı ve ren kim? Bi zim ki sun mak, so run la rı or ta ya koy mak tır.Ge nel le me ler le her ke se ne buy ru lur, ne du yu ru lur, onu gös ter mek -tir. Ge ri ye bi re yin ken di ih ti ya cı na, gö re vi ne gö re la zım ola nı bel le -me si, al ma sı ka lı yor. Eğer bu da ya pı la maz sa ge liş me ol maz. Ni te -kim halk ola rak da hiç ge li şe me mi şiz. Bir kaç ke li me öğ re ni yor, bu -na gö re bir kaç dav ra nış be lir li yor, onun la en bü yük ko mu tan ke si li -yor. Ay lar ca, yıl lar ca eği tim ih mal edi li yor. “Her kes ba na ta bi ol -sun” de ni li yor. Bu en ge ri Kürt ağa sın da bi le gö rül me yen bir ge ri -lik tir. Bi zim bu tar zı mı zın-tem po mu zun ne ka dar ge rek li, dö nüş tü -rü cü ol du ğu çok iyi bel len me li dir. Baş ka tür lü dev rim ci olu na bi le -ce ği ne, mi li ta nın gö rev le ri ne ba şa rıy la kar şı lık ve re ce ği ne inan makmüm kün de ğil dir. Ger çek le ri bu ka dar çar pı cı ola rak ak tar dık tanson ra an la maz lık tan ge li ne mez. Bir dev rim ci bu ka dar ken di ni al da -ta maz.

Ya şa mı kur tar mak, ya şa mı an lam lı kıl mak, ya şa mı gü zel leş tir -mek; ye ni le mek, su ka dar ge rek li dir. Bu ka dar so run, bu ka dar yı -kım ge liş ti ren, bu ka dar kay bet me ne de ni olan bir ki şi, say gı dan,sev gi den, ya şam dan bah set se de inan dı rı cı ola maz. İn san ger çek tenbi raz ken di si ni ta nım la ya bil me li. Doğ ru yu gör me li. Ha ka re ti ko layka bul et mi yor sa nız, hak sız ola nı ka bul et mi yor sa nız, bi raz say gı-sev gi is ti yor sa nız, o za man işin ger çe ği ne ge lin me li dir! Dü rüstolun ma lı dır! Köy lü kur naz lı ğı nı, sah te kar lı ğı nı, al da tıl mış lı ğı nı bı -rak mak zo run da yız! Bu de ma go ji aşıl ma lı dır! Ger çe ğe ula şıl ma lı -dır! Ge liş me nin yö nü ta yin edil me li dir. Bu te mel de ka bul edi le bi lirsı nı rı lar, ara yış lar ol ma lı dır. Ara nır du rum da olun ma lı dır, se vi lir du -rum da olun ma lı dır. Baş ka la rı nın il gi si çe kil me li dir. Baş ka sı nın ça -re si, güç len di ri ci si, yol da şı olun ma lı dır. Gi de rek ye ni top lum olun -ma lı, onu şah sın da tem sil et me li dir. Ve bü tün bun lar da hır sız lık ya -pıl ma ma lı, kur naz lık ya pıl ma ma lı dır. Onu düş ma na yap ma lı dır.

PKK bir ter bi ye ha re ke ti dir.PKK en yük sek ter bi ye, en yük sek so rum lu luk, en yük sek öl çü,

en yük sek ıs lah ve ye ni den dü zen len me ha re ke ti dir. Hem de aman -sız, ne fes ne fe se, in san lık ta ri hin de gö rül me dik bi çim de ve en zorko şul lar al tın da sa va şan bir ha re ket tir.

Ger çek bu!Bu ha re ket kor kunç acıy la, iş ken cey le, şe hit ka nıy la yoğ rul muş

bir ha re ket tir. Her ke sin ru hu dur, ca nı dır, gü ne şi dir. Eğer bu ha re ke -tin ta nı mı an la şıl mış sa; çok bü yük bir say gıy la, öz ve riy le tüm ye te -nek le ri bu nun için de can lan dır mak ge re kir. Bi rey an cak bu te mel deken di ni bu la bi lir, güç kuv vet sa hi bi ola bi lir.

21 Ha zi ran 1994

60 61

“Her kes, için de gö mü lü in sa nı ben de bu lur.‘Ben de bir par ça yı sen tem sil edi yor sun’ der. Onun fi zi ğe vu ran,gö rü nüş te ya şa yan ki şi li ği baş ka dır. Yü re ği nin bir kö şe sin de kal mış,ya şa ya ma dı ğı bir in san var, o da be nim.Bu, çok ya kın dır, ama gö mü lü dür. Yü rek le ri nin kü çük bir ye rin de dir.On la rın bir top la mı ola rak be ni dü şü ne bi lir si niz.”

Abdullah Öcalan

Kür dis tan’da ve her yer de,ölü mü öl dür mek

Fi zi ği miz bu ra da, ama hüc re le ri mi ze ka dar ül ke so run la rı, top -lum sal çö züm le me ler, sa vaş... Şu an da ay’da da ol sam hiç far ket -mez. Bi la kis, ça lış ma yo ğun lu ğun dan uzak düş tü ğüm za man çokra hat sız olu yo rum. Öy le alış mı şım ki, da ya na mı yo rum, ya şa ya mı -yo rum. İl ginç bir du rum. Ne kla sik sür gün, ne de kla sik bir hic re teben ze mi yor. Yal nız Hz. Mu ham med’in Me di ne ça lış ma la rı yla ol -duk ça kar şı laş tı rı la bi lir.

Ya şa mı mı zın bir so nu cu ola rak me sa fe ler, ze min ler kav ra mı, an -la mı nı yi tir miş tir. Yi ne sü re, an la mı nı yi tir miş tir. Her şey ade ta biran da ve bir nok ta da yo ğun la şı yor.

Mü ca de le, sa vaş ger çek li ği, bir ira de kes kin li ği ve dü şün ce yo ğun lu -ğu dur. Yo ğun lu ğu ve kes kin li ği ge liş tir din mi, me sa fe ler an la mı nı yi ti -rir. Sü reç ler de, ay lar da bir yı la sığ dı rı lır. Bi raz da bu nu yap tık. Müt hişbir yo ğun laş may la me sa fe le ri sil dik. Ay rı ca bir an’a o ka dar yük len dikki, bi zim için ay lar, bir gün den iba ret tir. Bu bi raz da ön der lik ger çe ğin -de ki yo ğun laş may la bağ lan tı lı dır. Baş ka la rı nın ay nı doğ ru la rı söy le -mek le bir lik te yo ğun laş ma yı ya şa ma ma la rı, sü reç le ri çok ra hat kar şı la -ma la rı, on lar için gün le ri ay lar gi bi uza tı yor. Biz bu nu bi raz ter si ne çe -vir dik. On lar, me kan la rı da ge ze gen ler ara sıy mış gi bi uza tı yor.

62 63

Ken di me gö re çok fark lı bir dün ya oluş tur muş du rum da yım. Bu -nu ta nım la mak ger çek ten zor. Böy le acı, üzün tü yok, fa kat ba şa rı lıça lış ma tar zı çok ege men, ba şa rı önün de en gel teş kil eden bü tün tu -tum ve dav ra nış la ra kar şı öf ke ege men. Ama ay nı za man da da ola -ğa nüs tü bir ya şam bağ lı lı ğı, ya şa mın yü cel til me si ege men. Yık maka dar yap ma ya bü yük bir tut ku ege men. Ben bu na ola ğa nüs tü, çokseç kin ci bir ya şam di yo rum ve bu ya şa mı da hiç bir şey le de ğiş ti re -ce ği mi san mı yo rum.

Dün ya yı tep si de önü me sun sa lar, te nez zül bi le et mem.Bu nun bir hal kın ya şam ger çe ğiy le bağ lan tı lı ol du ğu ka nı sın da -

yım. Kürt hal kı nın, Kür dis tan hal kı nın ve hat ta bu na ben zer halk la -rın için de bu lun duk la rı ol duk ça ya şam dı şı ko şul lar, on la rın ya şam -la rı nın ne re dey se kat li am sı nır la rın da sey ret me si, ben de ola ğa nüs tübir il gi dü ze yi ya ra tı yor ve bu il gi be ni müt hiş bir çe ki ci lik le bü tüngü cü mü, bü tün ener ji mi or ta ya çı kar ma ma zor lu yor.

Sa nı yo rum, bir ki şi ama cı na ne ka dar bağ lı olur sa, ken di si ne ge rek -li olan ener ji yi de o de re ce de ke sin lik le or ta ya çı ka rır. Za ten ben bunok ta da şu slo ga nı ile ri at mış tım: “Ge re kir se bir in san ken di si ni atombom ba sı se vi ye si ne ge ti re bi lir.” Bu kav ra mı bo şu na söy le me dim. Veşu an da sa hip ol du ğum ener jiy le bir atom gü cü ka dar so nuç or ta ya çı -kar dı ğım ka nı sın da yım. Bu öy le abart ma lı, ucuz bir sol gan de ğil.

Tek rar vur gu lu yo rum: Eğer bir ki şi ken di si ni mut lak ka za nıl ma sıge rek li bir da va nın amaç la rı na aman sız ya tı rır sa, o bir atom bom ba -sı dır. Onun la ba şe dil me si im kan sız dır. Bir de ola ğa nüs tü yap ma gü -cü var dır. Bu kav ram lar be nim için çok önem li. Bu na ken di mi ya -tır dım ve şu an da be nim bir ener ji so ru num yok. De ni le bi lir ki, eğerbu ama ca bağ lı lık dü ze yim ol ma say dı, ben şim di çok tan za val lı birih ti yar du ru mu na gel miş tim.

Ge çenlerde Tür ki ye’de ye ni oluş tu ru lan ba kan lar lis te si ne bak tımte le viz yon da. Hep si tek tek gö zü mün önün den geç ti. Ço ğu nun do -ğum ta ri hi 1950-1955 ci va rın da. Be nim do ğum ta ri him 1948. Hep si -ni ina nıl maz öl çü de yaş lı bul dum, dö kül müş ler pul pul. Ken di mebak tım, “bu ne hal dir”, de dim, “bu ne genç dur ma dır!” Kı yas la mayap tım yi ne dün ya üze rin de. On lar bü tü nüy le dev le te da ya na rak ya -şı yor lar, ama yi ne de bu ka dar çö kün tü için de ler. Dün ya üze rin de iri -

li-ufak lı bü tün dev let ler, gün lük ola rak önü mü zü kes mek is ti yor vebu na ben ola ğa nüs tü genç lik ener ji si ile di re ni yo rum.

Bir Al man ya za rın de yi şiy le, ken di mi 21. yüz yı lın po li ti ka cı sıola rak ha zır lı yo rum. Bu iki bin yı lı na ka dar olan sü re ci ge çi ci birpo li tik dö nem ola rak, iş le ri ida re et me, ge çiş tir me dö ne mi ola rakde ğer len di ri yo rum. Ama asıl ba şa rı la cak sa, eğer ba şa rı la cak sa -te -miz lik iş le rin den, yı kı lış iş le rin den, baş ta hal kı mız ger çek li ğin deol mak üze re kir le ri sil dik ten son ra-, ola ğa nüs tü bir in şa işi ni 21.yüz yı lın baş la rın da ( eğer ya şar sak) ya pa ca ğız. Ken di me ver di ğimsöz le, bu nu çok çe ki ci bo yut lar da ya pa bi le ce ği me ina nı yo rum.

***Ta sa rı lar, pro je ler be nim için hiç so run de ğil. Sa de ce ka ba sı nıf

bas kı sı na, ulu sal bas kı ya kar şı de ğil, çev re so run la rın dan tu ta lım,ye ni top lu mun sö zü çok edi len, fa kat ne ka pi ta lizm de, ne de sos ya -lizm de iyi leş ti ril me si pek ger çek leş ti ri le me yen yaş ka te go ri le ri,cins ka te go ri le ri ara sın da ol duk ça üze rin de du rul ma sı ge re ken eşit -siz lik ler ve bun dan kay nak la nan çir kin lik ler ko nu sun da da, ve bu -gün kav ram lar dü ze yin de tar tı şı lan bir çok şe ye çö züm gü cü ola ca -ğı mı za ina nı yo rum. Bu nun ha zır lık la rı, bu nun be ni amaç ola rakbağ la ma sı ile ri dü zey de dir.

Di ğer halk sa vaş la rıy la faz la ben zer lik ar zet me yen bir sa vaş ger -çek li ği ni ya şı yo ruz. Bu nun zor luk la rı yi ne, hiç bir halk sa va şıy la kı -yas la na maz öl çü de dir. Ge rek ob jek tif ko şul lar la olu şan, ge rek se ira -de miz le ya rat tı ğı mız Kürt ger çek li ği, hiç bir hal kın ger çek li ği neben ze mi yor. Fa kat her ol gu ve olay da ol du ğu gi bi bu ra da da ba zıavan taj lar var dır. Düş ma nın en aman sız po li ti ka sı nın yi ne düş ma nınba şa rı sız lı ğı için kul la nıl ma sı us ta lı ğı na ula şıl mış tır. Onun tam da“bi ti ri yo ruz, yok et tik” de di ği nok ta da, bel ki de kur şun sık ma dançok önem li sa vaş lar ka za nıl mış tır.

Ta ri hin o en ün lü Çin ge ne ra li Sun Tzu şöy le der: “En de ğer li sa -vaş lar, hiç ka yıp ve ril me den ka za nı lan sa vaş lar dır.” Biz, öy le bir -çok sa va şı ka zan dık. Ve bir çok Kürt ha re ke ti için ya nı na bi le yak la -şıl ma sı müm kün ol ma yan bu sa vaş la rın, bu mü ca de le le rin içi ne biz,ina nıl maz bir us ta lık la gir dik ve ka zan dık. Bu nun ya nın da en ko lay

64 65

ka za nı la cak bir çok sa va şı da Kürt ger çek li ğin de bü yük an lam sız lık,ba na gö re zır de li lik ne de niy le kay bet tik. Böy le ol duk ça çe liş ki li birhalk sa vaş çı lı ğı nı ya şı yo ruz. Bu ko nu da ken di mi ol duk ça us ta laş -mış ve yo ğun laş mış his se di yo rum.

As lın da PKK’de sa vaş an la tıl dı ğı bi çim de yü rü mü yor. Bu nu ay -dın la ra, ya zar la ra bir eleş ti ri ola rak ge tir mek is ti yo rum. Ba na gö reon lar hâlâ PKK’de ki sa va şın do ğa sı nı an la mı yor lar. Ba zı ay dın lar, ör -ne ğin bü yük say gı duy du ğu muz bi lim ada mı İs ma il Be şik çi hiç birön yar gı ta şı ma dan bey ni ni bu işe ver mek is ti yor. Ama ba na gö re bi -raz da ha ku şak la rı ya kı nen ta nı say dı, ger çek le ri da ha iyi ya za bil megü cü nü gös te re bi lir di. Onun dı şın da biz de sa va şı en yo ğun lu ğuy laya şa yan lar da hi faz la far ke de mi yor lar. Bu sa va şın ka yıp ve ka zan mane den le ri ni, yü rü yüş tar zı nı, tem po su nu, hat ta üslup-hi tap özel li ği nibi le an la yan yok. İçi miz de ki mi li tan lar için de bu ge çer li, ama ay dın -lar da ha faz la ge ri den ba kı yor lar. Bel ki bun dan son ra bi raz da ha an la -ma se vi ye le ri yük se le bi lir. Fa kat ya pı mız için de, özel lik le ko mu ta dü -ze yi miz, mi li tan dü ze yi miz, bu ko nu da da ha da bü yük bir sığ lı ğı ya -şı yor. Bil se de di le ge ti re mi yor, hi ta ba dö ke mi yor, tar za dö nüş tü re mi -yor. Ama bu na rağ men ken di tar zım la in san la rı (ki bu na bi ze en kar şıçı kan lar da da hil dir) sa vaş tır mak be nim için hiç so run de ğil. Hat takar şı-dev rim ceh pe si nin kuv vet le ri ni kul lan mak be nim için hiç so runde ğil. Tek ba şı ma Türk ge nel kur ma yı na bir çok ha ta yap tı ra rak bu sa -va şı ge liş tir mek, be nim için hiç so run de ğil dir.

Be nim için tek ih ti yaç du yu la cak şey ne fes alış-ve riş tir, bu nundı şın da her şey ba şa rı dır. Bu ko nu da mük kem mel bir tar zı ya ka la -mam sözkonusu, ge ri le ti le bi le ce ği mi hiç san mı yo rum.

Be nim için ölüm çok tan öl müş tür. Ölüm çok tan öl müş tür. “Ölüm” di ye bir so ru num yok. Siz ler

için, halk için, PKK’li ler için, yurt se ver ler için ölü mün bir an la mıola bi lir. Ben, ölü mü ken di ki şi li ğim de, ken di ya şam ger çe ğim deyüz bin de fa öl dür düm.

Ama şöy le bir du rum var: Hal kın me saj la rın da da gör düm. Be niya şat mak için çır pı nıp du ru yor lar dı, “şöy le ya şa ta ca ğız, böy le kol-ka nat ge re ce ğiz, şöy le ge çit ver me ye ce ğiz...”

Ben, bu ra da bir hal kın za yıf lı ğı nı gö rü yo rum.

As lın da halk ken di si ni ko ru mak is ti yor, ken di si ni ya şat mak is ti -yor. Bu nu, be ni ya şat mak la ifa de et mek is ti yor. Şüp he siz, ben budes te ği kü çüm se mi yo rum, şük ran duy gu la rıy la bağ lı yım. Ama ba nabu duy gu yu da ve rip, öz gü cü ne tam sa hip çı kı yor ol say dı, ken diayak la rı üze rin de yü rü ye cek güç te ol say dı, bu ka dar söy le me le ri nege rek kal maz dı ve söy le mez ler di de. De mek ki, hâlâ bi ze şid det leih ti yaç la rı var. Ni te kim bu nu söy lü yor lar da. Bu yüz den da ha faz lakar şı lık ver mek ge re ki yor, halk için ya şa mak ge re ki yor.

Ta bii ki, bu nun mil yon la rın öz le mi ol du ğu or ta day ken, bi zim bu -nu cid di ye al ma ma mız ve ucuz ölüm le re koş ma mız da af fe di le mezbir du rum dur. Halk için, ya şa mak için, her şe yi mi zi or ta ya ko ya ca -ğız, bü yük dü şü ne ce ğiz, bü yük ya pa ca ğız. Es ki sin den da ha faz laya pa ca ğız, hat ta es ki den bir ay da yap tık la rı mı zı şim di bir gün de ya -pa ca ğız; oni ki yıl da yap tı ğı mı zın hep si ni onü çün cü yıl da ger çek leş -tir ce ğiz. Bu be nim ken di me, hal ka ver di ğim bağ lı lık sö zü dür ve ya -pa rım da. Şim di ye ka dar yap tık la rı mız bu na ka nıt tır. Bun dan so nuç -lar çı kar mak ge re ki yor. “Öz güç” ne dir, “ye tiş me” ne dir, “sa va şı mınge liş me si” ne dir, “ör güt len me, ku rum laş ma, yö ne tim” ne dir, “ye ter liör güt çü le ri, ye ter li ki şi lik le ri ken di açı sın dan çı kar ma” ne dir? Buso ru lar üze rin de dur ma mız ge re ki yor. Eğer bu ger çek le şir se, ben deko run muş olu rum, do la yı sıy la halk da ken di si ni ko ru muş olur.

En ölüm cül nok ta la ra gel di ğim de, bir çok ar ka da şı mız da şu nugör müş tüm: Var sa bir ca nı he men ve rip kur tu la cak. En değ me mi li -tan la rı mı zın bi le, bu sı kı şık an lar da ki en bü yük fe da kar lı ğı, “bir anön ce öle lim, fe da kar lık ya pa lım, na mu su kur ta ra lım” an la yı şı. Da -ya na ma yan lar da sır olup git ti ler. Be nim du ru mum çok fark lı. Enzor an la rım da ola ğa nüs tü üre ti ci güç ol ma ya ağır lık ver dim.

Be nim asıl ve ri mim, da ra ğa cı na ya kın ol du ğum sü reç ler dir. Evet o sü reç ler dir. Dö ne meç le rin en zik zak lı ol du ğu ve dar bo ğaz -

la rın bo ğun tu ya ge tir di ği vi raj lar dır. Bu ra da ma nev ra ka bi li ye timçok da ha yük se lir. İş üret mem, ya ra tı cı dü şün mem ve ba zı te mel il -mik le ri do ku mam bü yük bir sü rat le ve us ta lık la ger çek leş ti ri lir. Do -la yı sıy la ben bu sü reç ler de da ha faz la ka za nı rım. Be nim ka zan matar zım, ço ğu nun he nüz far ket me di ği, dü şün me di ği nok ta lar da ol -muş tur. Hâlâ da PKK ta ri hi nin na sıl ka za nıl dı ğı an la şı la ma mış tır.

66 67

Halk sa vaş tı, ge ril la sa vaş tı... Say gı du yu yo rum, hal kı mı zın da ça ba -la rı na, des te ği ne, ge ril la sı nın da sa va şı mı na... Ama ba na gö re, bun larbü yük oran da be nim sa vaş plan la rı mı bo şa çı kar dı lar.

Tek ba şı ma, hem sa va şan or du ve hem de ge ne ral gi bi yim. Veuma rım bir gün hal kı mız bu nu iyi an lar; ge ril la lar da an lar lar sa, buke sin za fer olur. Ben, bu nun an la şıl ma sı için, son dö ne mi mi ola ğa -nüs tü ve ri yo rum. Dik kat edi lir se, bü tün di ğer ça lış ma la ra faz la an -lam ver mi yo rum. Ka zan ma tar zı nın mi li tan ki şi li ği, yi ne hal ka yak -la şım tar zı nı or ta ya çı kar mak is ti yo rum.

Hal ka yö ne lik faz la şi ka ye tim yok. Hal kın ka tı lı mı, ge li şi mi iyi -dir. Bun da faz la sı kın tı duy mu yo rum. Fa kat mi li tan lar için ay nı şe yisöy le ye mi yo ruz. Mi li tan la rın ki şi lik ger çek li le ri çok teh li ke li, çokçar pık. Kı sa ca bu da tec rü bey le il gi li bir du rum. Di ğer ulu sal ku -rum lar, hat ta ulu sal kong re, mev cut di ğer kit le sel ge liş me ler, bu nagö re ge li şir, -o ka dar bi rin cil so run de ğil dir. Ama mi li tan, ko mu tan,kad ro için ay nı şe yi söy le mek ol duk ça zor. Şu an da en önem li dar -bo ğaz bu dur. Son yıl lar da ki ça lış ma la rım, bu nu da yı kıl ma ya cakve ya ge liş me le re ze min teş kil ede cek dü ze ye kıs men ge tir di. Sa nı -rım bun dan son ra ba şa rı yı da bu yön lü ça lış ma la rı mız be lir le ye cek -tir. Hal kın, mi li tan la rı mı zın ge li şi min de bir aşa ma var dır. Ben, “sa -vaş ge li şe cek tir” de di ğim de, da ha çok bu ça lış ma la ra gü ve ni yo rum.Bun la rın ürün le ri or ta ya çı ka cak tır.

Pey�gam�ber�le�rin�iş�le�ri

Pey gam ber lik, Or ta do ğu halk ger çek li ğin de ön der lik tir. Pey gam -ber ler ta ri hi ne ba kıl dı ğın da, ora da ön der ler ta ri hi ni gö re cek si niz.Ama yi ne de ken di ne öz gü ne den ler le hep si nin üze ri ne çok kı sa birsü re son ra kö tü des po tizm ler in şa edil miş tir ve ye ni pey gam ber lerçı ka rak des po tiz me kar şı sa vaş ver miş ler dir.

Do la yı sıy la pey gam ber le rin, des po tiz me kar şı bir çı kış ha re ke tiol du ğu nu iyi tes pit et mek ge re ki yor.

Or ta do ğu’da des pot var dır, bir de pey gam ber var dır. Fi ra vun var -dır, Mu sa var dır, Ro ma var dır, İsa ve Mu ham med var dır, Zer düştvar dır, iş te Asur im pa ra tor la rı, Ba bil im pa ra tor la rı, Pers im pa ra tor -

la rı var dır. Dik kat edi lir se, pey gam ber ler hep hak tan-ada let ten, ay -dın lık tan ya na ol ma yı ifa de eder ler. Şim di bun lar doğ ruy sa, gü nü -mü ze doğ ru gel di ği miz de za lim ler var, im pa ra tor luk lar var, on la rınva li lik le ri, ge ne ral le ri var. Do la yı sıy la eğer halk tan ya na, bu na kar şıçık mak tan bah se de cek sek, bu nun bi raz da Or ta do ğu’da ki pey gam -ber ler ger çe ği ne bağ lı bir bi çim de ol ma sı ka çı nıl maz dır.

Be nim için önem li olan pey gam ber li ğin ilk sü reç le ri dir. Zul mekar şı faz la kı lıf la ra bü rün me den, dog ma la ra düş me den (ben, bu yü cepey gam ber le rin ba şı na dog ma lar la ge ti ri len le ri, ken di le ri ne mal et mi -yo rum), da ha son ra ki ar dıl la rı, mü na fık lar, (gü nü mü zün sos ya list de -yi şiy le opor tü nist ler, sap ma lar) on la rın üze ri ne çok kö tü bir şal ört tü -ler, çok kö tü bir des po tizm ör ne ği ge liş tir di ler. Bu ilk çı kış lar, bu an -lam da be nim için çok önem li dir. Hal ka bağ lı ol mak is te yen, za li mekar şı maz lu mun yı nın da, hak sız lı ğa kar şı hal kın ya nın da, eşit siz li ğekar şı ada le tin ya nın da, yi ne kö le li ğe kar şı öz gür lü ğün ya nın da yeralan lar, pe gam ber ler ger çe ği ne, din ler ger çe ği ne böy le bir yo rum ge -tir mek zo run da dır lar. Bu nu ge ti re me yen ler ve ki şi lik le rin de tem silede me yen ler, Or ta do ğu halk la rı nez din de faz la ka bul gö re mez ler.

Unut ma ya lım; son bir kaç yüz yıl dır Or ta do ğu halk la rı nın üze rin -de ki ege men lik bi çi mi ya ban cı im pa ra tor luk lar ve on la rın böl ge selva li lik le ri ve ya ge ne ral re jim le ri bi çi min de dir. Yö ne tim le rin çok azıhalk la bağ lan tı lı dır. Do la yı sıy la bun la ra kar şı çık ma nın çok ra di kalol ma sı is te ni li yor sa, tar zın bi raz pey gam ber ce ol ma sı ge re ki yor. Buda bir si ya sal ön der lik tir, hal kın si ya sal ön der li ği, hal kın ide o lo jikön der li ği tar zı dır. Böy le ce da ha faz la ba şa rı lı ola ca ğı nı, ta ri hi kö -ken le ri ne bağ lı ola rak ge li şim gös te re ce ği ni ra hat lık la söy le ye bi li -riz. Ben bu söy le mi öy le faz la oku ya rak de ğil, İs lam ta ri hi ni, din lerta ri hi ni çok iyi bi le rek ge liş tir mi yo rum; ger çek le rin be ni zor la ma sı,Or ta do ğu halk la rı nın kül tür, ta rih ger çek li ği, hat ta sa va şın ta ken di -si, be ni adım adım pey gam ber ler gi bi ol ma ya iti yor.

So ru yor lar: “Ken di ni Le nin’e mi da ha ya kın his se di yor sun, Hz.Mu ham med’e mi?”

Tarz ola rak be nim yak la şı mım Hz. Mu ham med’e ol duk ça ben zi -yor. Çı kış, hic ret, dö nüş, ira de ola rak, azim ola rak, tem po, yo ğun lukola rak ol duk ça ben zi yor. Sos yo lo jik açı dan de ğer len dir me le ri yi ne de

68 69

mark sist-le ni nist te mel de ge liş tir mek ten ve ol duk ça et ki len mek tenge ri dur mu yo rum. Kal dı ki, bun la rın ara sı na dağ lar ör me nin pekmüm kün ol ma dı ğı nı, çün kü dö nem le re gö re bun la rın da halk la rın çı -kar la rı nı az çok tem sil et ti ği ni bi li yo ruz. Bun la rı bir leş tir mek, bi razça ğı mı zın pey gam be ri ol mak la müm kün dür. Ve ya bun la rı bir leş ti re -rek, sa nı rım in san lık için de ile ri bir sıç ra ma ya yol açı la bi lir.

Gü nü müz in san lı ğı için, ezi len ler, sö mü rü len ler ya ra rı na, dün ya -nın ba şı na fe la ket ge ti ren le re kar şı te mel ön der lik tar zı dır bu. Bu -nun be nim le olup ol ma ma sı o ka dar önem li de ğil dir. Eğer in san lıkso run la rı ağır laş mış sa, dün ya bü yük teh li ke ler le kar şı kar şı yay sa,böy le ön der le rin ge liş me si ka çı nıl maz dır.

Ye ni pey gam ber ler mi di ye lim, ye ni ta ri kat lar mı, ye ni si ya si-fel -se fi ekol ler mi, adı na ne ko yar sak ko ya lım, yir mi bi rin ci yüz yı ladoğ ru gi riş te böy le ön der le rin ke sin or ta ya çık ma sı ge re ki yor. Yok -sa bu dün ya ce hen ne me çev ril miş tir. Hiç kim se bu dün ya da cen netara ma sın. Yok eğer ce hen nem de de ya şa nıl mak is ten mi yor sa, bu -nun bir kur ta rı cı sı, müj de ci si or ta ya çı ka cak tır.

Ben bu ko nu da ken di mi faz la id di a lı, bu nun ilk ör ne ği gi bi gör -mek is te mi yo rum; ama be nim tut kum böy le, be nim mi li tan lı ğımböy le. Ken di mi bir ne vi şa hit gi bi gö rü yo rum. İn şal lah gü nün za fe -re ula şan pey gam be ri de çı kar.

Mu az zam bir ara yış çı yım.Ye ni ge li şe cek olan ön der lik ku ru mu nun araş tı rı cı sı yım. Ye ni or -

ta ya çı ka cak in san lık kur ta rı cı la rı nın tut ku lu su yum. Araş tı rı yo rum, tar tı şı yo rum, pro pa gan da sı nı müt hiş ya pı yo rum,

ör güt le ni yo rum, ön sa vaş la rı nı ve ri yo rum. Bir yer de, da ha bü yük sa vaş la rın ön sa vaş çı sı yım. Ve bu nu ne

ka dar in san lı ğa ta şı rır sam, o ka dar önem li. Kal dı ki, ABD’nin o ka -dar üze ri mi ze gel me si nin de ne de ni bu dur. ABD ken di si ne gö re birKürt mo de li çi zi yor. Kürt lük ten do la yı üze ri me gel mi yor faz la. Sis -te mi teh dit eden ba zı iş le ri ge liş tir mek is te di ği mi bil di ği için üze ri -me ge li yor. Ben bun la rı bir Ame ri ka lı ga ze te ci ye şu şe kil de söy le -miş tim: “Ro ma im pa ra to ru da, Ku düs’te ki İsa’nın pe şin dey di. Ben,şim di Was hing ton’da ki im pa ra to run da, ye ni İsa’la rın pe şin de ol -du ğu nu his se di yo rum” de miş tim. Ve bu kar şı laş tır ma yı ya pı yo rum.

Ara mız da bir ben zer lik var. Dö ne min im pa ra tor gü cü, bi zi birno lu teh li ke ilan et miş tir. Ve bi zi bul mak için bü tün dün ya yı aya ğakal dır mış tır.

Ro ma ge ne ral le ri bun dan da ha faz la ça lış mı yor lar dı.Ro ma im pa ra to ru Ne ron, bun dan da ha faz la ta kip çi de ğil di. On -

lar, bel ki de gü nü müz de ki le re gö re, ye di suy la yı kan mış sa yı la bi lir -ler. Şim di ki le ri da ha teh li ke li. Do la yı sıy la şim di ki kur ta rı cı la rın daçok güç lü ol ma la rı ge re ki yor.

Ken di mi böy le bir araş tı rı cı, böy le bir ön sa vaş çı gi bi gö rü yo -rum, ama so nu ca gi den bir şey söy le mek çok zor. Ken di mi de bu -nun la sı nır lan dır mı yo rum.

Bun la rı bi raz ile ri dü ze ye ge tir mek isi ti yo rum. Da ha bü yük le ri -nin or ta ya çık ma la rı için çer çe ve ler çi zi yo ruz, çö züm le me ler ya pı -yo ruz. Ön ha zır lık lar, ön bir lik ça lış ma la rı ge li şi yor. Eğer iha ne teuğ ra maz sa, eğer ajan laş tı rıl maz sa, dü zen ken di ya nı na çek mez se,bü tün din le rin ve ya bü tün fel se fi-si ya si ya şam la rın ba şı na ge ti ril di -ği gi bi bir sap ma ya da yat maz sa, öy le er ken den bu işin ge liş me veba şar ma şan sı o ka dar yük sek ola cak tır. Ça ba lar bu yön lü dür, dik -kat le in ce len me si ne de ge rek var dır.

Bi zi sı ra dan bir ulu sal kur tu luş ha re ke ti ola rak de ğer len dir mekdar bir yak la şım dır. Gü nü kur ta rı cı, sı ra dan bir sa vaş çı lık gi bi de -ğer len dir mek yi ne dar bir yak la şım dır. Bi zim ça ba la rı mız çok kap -sam lı dır, çö züm le me ler bü tün in san lı ğı et ki li ye cek cins ten dir.

“Ye ni in san lık do ğar mı, bu bir ha yal de ğil mi?” di ye bi lir ler.Bü tün da va lar, ön ce ina nıl ma sı güç bir ha yal ola rak baş la mış tır.

Ama ıs rar lı ta kip çi ler, en yı kıl maz de ni len Ro ma’yı bi le iç ten çöz -müş ler dir ve her bü yük dev rim, bir kaç ki şi nin ön cü ça ba la rıy la baş -la tıl mış tır, ge li şe bi lir de.

Biz sı rat kop rü sün de po li ti ka ya pı yo ruz. Bu, müt hiş bir ger çek li -ği ifa de eder, -bir ha ya li de ğil.

En değ me po li ti ka cı, be nim ya nım da bir ha yal pe rest tir.Hat ta bi zim ya pı mız için de hep si çok den ge siz, her adı mın da fal so,

her adı mın da fa ul olan yü rü yüş çü ler du ru mun da dır. Ama be nim ola -ğa nüs tü ölç mem var, de ne me-sı na mam var. Hem uf ku, hem atı lan heradı mı bin de fa dü şü nüp ta şın mam var. Adım la rı mı an cak öy le ata rım.

70 71

Ama bu na rağ men de ha yal ler var ta bi. Ha yal ler le bu ta kip çi li ği çok de ği şik yü rü tü yo rum. Ha yal ler bi raz

fark lı ge li şir, on la rın man tı ğı fark lı. Pra tik te bi raz fark lı dır. Bu ay rı mıda ço ğu ya pa mı yor, bir bir le ri ne ka rış tı rı yor lar. “Ken di ni ne sa nı yor”di yor lar, ama di ğer yan dan da pra ti ğe hiç bak mı yor lar.

Ben çağ rı ya pı yo rum: “Ha yal ler ka dar be nim pra tik tar zı mı ne denan la mak is te mi yor su nuz?”

Ben ya şa yan bir in sa nım ve yo ğun ça ba içe ri sin de yim, emek ça ba sıiçin de yim. Gün de, hiç bir in san be nim ka dar ör güt ça lış ma sı yap maz,be nim ka dar pro pa gan da yap maz, be nim ka dar ey lem dü zen le ye mez.Ne den bu gö rül mü yor? “Bü yük ha yal ler ku ru yor” bil mem, “bü yük laf -lar söy lü yor, bu teh li ke li de ğil mi?” di yor lar. Ola bi lir, fa kat bir de ger -çek le şen bir pra tik var. Ço ğu nun ha fı za la rı bi le al maz, bir gün bi le ta -ham mül ede mez ler (ki yal nız on lar de ğil, ya pı mız bi le böy le dir). Buaçı dan pra tik ger çek leş me dü ze yi miz ile ha yal ler kur ma dü ze yi mizüze ri ne ay dın lar, ya zar lar-çi zer ler da ha iyi araş tır ma yap ma lıy dı lar,da ha ger çe ğe ya kın de ğer len dir me ler ya pıl ma lıy dı. Ba zı bi lim adam la -rı bu nu de ni yor. Bi zim ya şa mı mız, bir bel ge ler se ri si gi bi dir. Üze rin dedu ru lur sa, her kes ken di si için önem li so nuç la ra ula şır.

Türk özel sa va şı mı na kar şı ta rih te hiç kim se nin bu bi çim de den -ge li ve ba şa rı lı bir sa vaş yü rüt me di ği ni he pi miz bi li yo ruz. Ta ri hi birkı sa de ğer len di rin: On bin ile, yüz bin ile baş la yan is yan lar, üç ay dave hep si de da ra ğa cın da so nuç lan mış tır.

Be nim, baş lar ken nok tam sı fır dı.Tek bir ki şi ve tek bir si lah yok tu. O za man bu bü yük den ge yi, bu

bü yük yü rü yü şü na sıl ger çek leş tir dik? Ben, say gı de ğer ya zar la ra bu -nu so ru yo rum: Bu ken di li ğin den mi ol du? Kür dis tan’da ken di li ğin -den bir yap rak bi le kı pır da ya maz. Müt hiş bir emek ol ma dık tan son ra,iyi bi li yor su nuz ki, ken di kar nı nı bi le do yu ra maz sın.

Bu ül ke yok sul luk lar ül ke si dir.Her “be nim” di yen bir ki şi bi le ai le si ni zor ida re eder. Dev le te

kırk tak la at maz sa bir ma aş ala maz, alan lar da bir ai le yi bi le ge çin -di re mez ler. En değ me me mur la rın bi le aç lık dü ze yi ni bi li yor su nuz.

Pe ki, ben bu el li bin ki şi yi na sıl bes li yo rum? Bun lar ken di li ğin -den mi bes le ni yor lar? Ve ya “emek” di ye cek si niz, -her ke sin har ca dı -

ğı. Ama ba kın, yüz bin ler eme ği ni sa tı yor, hâlâ ne den aç lar? Ve hep -si de re zil ol muş lar. De mek ki, bu ra da gö rül me si ve say gı du yul ma -sı ge re ken çok et ki li pra tik bir ça lış ma var. Ben ce, onu ru nu sat ma -dan, fi zi ki ola rak var lık la rı nı ayak ta tu ta bi le cek mad di ya şam de ğe -ri bul mak müt hiş bir olay. He le he le o kut sal ru ha sa hip ol mak -kibu da onur dur-, çok çok da ha bü yük bir olay ve bun la rı ger çek leş -tir mi şim. Bu nu da böy le ken di li ğin den Al lah ba na he di ye ola rakgön der me miş tir. Hep si emek le ol muş tur.

İş te sos ya lizm bu dur!Sos ya list emek tar zı nın ola ğa nüs tü bo yut lan ma sı, so nuç ver me si

bu dur. Bu nun in ce len me si ni is ti yo rum. Ama ma a le sef işin bu yö nü -ne pek dik kat eden yok. İş te, “adı çık mış tır!” San ki ben adım la işya pı yo rum... Bu dün ya da her kes adıy la iş ya pa bi lir, ama ben eme -ğim le iş ya pı yo rum ve kim se nin eme ği ne de te nez zül et mem.

Her kes ge lir, be nim sa ham dan güç alır. Ma ne vi güç alır, mad digüç alır.

Yü ce emek, öz gür leş miş emek, in sa nın ken di ken di si ne say gı sı nıve fi zi ği ni ge liş ti ren emek.

Emek üze rin de sö mü rü nün kal dı rıl ma sı bu tarz la olur. Ve ben, bu an -lam da “in san lık için kur tu luş im kan sız dır” de mi yo rum. Ba na gö re çokkı sa bir sü re son ra, bü tün Kür dis tan hal kı nı bu mu az zam iş siz lik ten kur -tar mak so run ol ma ya cak. Bu so run de ğil dir. Hem de üret ken, mad di vema ne vi ya şa mı üret me ko şul la rı na bağ la mak hiç so run de ğil dir. Sis tem -ler on la rı bu ka dar iş siz, ve rim siz, ap tal, has ta du ru ma ge tir miş tir. Amabe nim sis te mim de kim se yi de öy le faz la ça lış tır mı yo rum. Ne si ya si, nede as ke ri ola rak sı ra dan bir el yor da mıy la ça lış tır mam var dır. Her kes,mad di ve ma ne vi ola rak ya şı yor, üre ti yor. Ül ke de bi raz da ha bu nun ko -şul la rı na sa hip ol sam, cen ne ti ya rat mak be nim için so run de ğil.

Sınırsızlık�veya�Mezopotamyalı�olmak

As lın da her şe yi miz bir ce vap tır. Biz ula şıl maz, ya nı na va rıl mazbir ki şi ola rak ken di mi zi gör mü yo ruz. Tam ter si ne müt hiş ayak la raka dar in dir ge ye rek hiz met er ba bı ha li ne ge tir mi şiz.

Hay ret ler için de ka lı yor sunuz. Fi lo zof çok tan si ya se tin içi ne so -

72 73

kul muş, si ya set çok tan fi lo zo fun içi ne so kul muş. Çok tan fi lo zof vekral bir leş miş. Ve ma a le sef an la yan çok az.

Fi lo zof la rın tak tik leş me si!Tak tik fi lo zof ve ya fi lo zof la rın si ya sal laş ma sı, fi lo zof la rın ya şam

sa ha sı na in me si, fi lo zo fun de ği şim gü cü ne in me si, de mek olu yorger çek le şen.

Marks, sa de ce sö zü nü söy lü yor. Be nim du ru mum çok fark lı, be -nim için söz söy le me işin en ba sit kıs mı. Le nin onun ör güt sel esas la -rı nı söy lü yor, be nim için ör güt sel esas la rı nı da söy le mek çok ba sitbir iş. On lar sı nıf mü ca de le si di yor. Be nim sı nıf mü ca de le si de memde çok sı ra dan ba sit bir iş. Ben bun la rın hep si ni ade ta “abc” bi çi min -de çok tan öğ re nip, bir ke na ra at mı şım. Da ha faz la yap tık la rım var.

Evet, be nim ki fır tı na lı bir sa vaş çı lık tır. Müt hiş ili ki le ri ne ka dar,hüc re le ri ne ka dar sa vaş çı lık tır.

Şim di biz, ki şi li ği mi zi öy le uy gar lık esas la rı na gö re ele al ma dık,do ğal esas la ra gö re ele al dık. Ya ni sı nıf lı top lum ge liş me si nin ku -ral la rı na gö re de ğil, çok do ğal esas lar. Ne dir bu do ğal esas lar? Ba -zen ço cuk luk esas la rı, ba zen ilk in sa nın ya şam esas la rı. Biz bu nugö zar dı et me dik. Be nim ha re ket tar zım da bu var dır.

Ço cuk lu ğa iha net et me mek, bil mem ilk in san dav ra nış la rı nı esasal mak ve böy le ce de uy gar lı ğa, ya ni sı nıf lı top lum la ra bak mak, bu -nu dik kat le gö zet le yen bir hu sus. Za ten hem ko lay yak la şım esa sı,hem çok zor yak la şı mın ne de ni de bu dur. İlk in san ve ya ço cuk saf -lı ğın da ol mak çok zor dur. Fa kat çok ba sit tir de. Uy gar lık esas la rı nagö re ye tiş miş olan lar için çok zor dur, ama in san do ğal lı ğı na il gi du -yan lar için de çok çe ki ci dir, çok hoş tur. Ve bu an lam da bir fel se fiyak la şı mı mız, et ki miz var.

Ken di mi si zler gi bi yi tir mi yo rum. Be nim en bü yük avan ta jım,kur ban et me işi ne he nüz ken di mi ya tır ma mam dır. Çok ti ti zim. Vebu nu da, ru hu mu sat ma ma, ken di do ğal lı ğı mı yi tir me me bi çi min deizah edi yo rum.

Be nim ola ğa nüs tü lü ğüm şu ra da: Ço cuk luk tan be ri ken di mi ti tiz -lik le ko ru dum. Bu nun il ginç bir hi ka ye si var dır: Genç bir kız, “bizher gün fa hi şe le şen top lu ma ben zi yo ruz, ama ön der lik çok ba ki rebi ri si gi bi me ge li yor” di yor du. Ger çek ten in san ba ki re si yim di ye bi -li rim ken di me. Sizler ise mal lı-mülk lü ve ya sı nıf lı top lu mun üre tim

me ka niz ma la rı na gö re ya şı yor su nuz. Ama ben ken di mi “ba ki re”ya şa tı rım ve ya ken di mi pis li ğe bu laş tır mam. İyi bir tes pit. İn san lı -ğın hiç bir ki ri ne, pis li ği ne bu laş tır ma ma... Gü cü mü bu ra dan alı yo -rum. Siz ise dar be ye miş si niz. Bu bir iş gal ci dü şün ce dir, bir ey lem -dir, bir mül ki yet tir, bir ya şam alış kan lı ğı, bir key fi yet tir. Bun la rınhep si baş tan çı kar ma ola rak de ğer len di ri lir se, böy le bin ler ce ya şa -dı ğı nız du rum var dır. Far kı mız bu ra da.

Saf laş ma ha re ke ti!İn sa nı te miz kıl ma ha re ke ti olu yor be nim ha re ke tim. Ve ni te kim

her kes bu nu az çok PKK'de gö rü yor. PKK'nin il ginç li ği bu ra da, öz -gün lü ğü bu ra da. Her hal de be nim en be lir gin ta nı mım böy le ya pı la -bi lir.

Her kes be ni kan dı ra ca ğı nı sa nı yor. İb lis li ğin ken di si za ten birayart ma, bir hır sız lık ha re ke ti dir. Şim di be nim du ru mum bu nun tamter si. Do la yı sıy la ör güt için de ina nıl maz öl çü de kan dır ma cı lık var.Ben bu ar ka daş la rın du ru mu nu an lı yo rum. Ya şam tarz la rı ib lis ce dirve bir kan dır ma ca yı esas alır. Ama biz de de di re niş var. Ya ni ib li sekar şı di ren me ha re ke ti çok kök lü.

Ben uyu yan bir me lek de ği lim.Ça ğın pey gam be ri gi bi bü yük sa va şım için de yim. Ya ni fi lo zof -

luk tan öte ye bi zim ki bi raz pey gam ber ce bir ey lem ola rak da ta nım -la na bi lir. Şim di da ha iyi an lı yo rum. İş te bu, “üç bin yıl lık dü şüş!”Eğer bu doğ ruy sa, ve ri le cek ce vap bi raz pey gam ber ce ol mak zo run -da. Öy le ken di mi hal kın an la dı ğı bir pey gam ber ola rak de ğer len dir -mi yo rum. Ama ki mi özel lik le riy le bi raz pey gam ber sel çı kı şa ben zi -yor.

Evet, sa de ce fi lo zof ola rak de ğer len di ril me miz ek sik tir. Bir mü -min fi lan da de ği lim. Çağ sal ba zı pey gam ber sel özel lik ler le bir lik teol ma ya ça lı şı yo rum. Bu ko nu da tar tış ma yı de rin leş tir me li si niz. Bizin san lık tan, gü zel ya şam lar dan umut kes me dik. Da ha doğ ru su dün -ya yı önü me koy salar, bu ya şam tar zı nı za il gi duy mam. Hoş lan mı -yo rum. Bı rak pa ra-pul, bil mem ra hat lık... Bun la rın ço ğu ba na iş -ken ce gi bi ge lir. Ay rı ca bü tün ar ka daş la rı mı zı ra hat lık la et ki si al tı naala bi le cek bir ya şam bi çi mi bi le, be nim için sa de ce tep ki du yu la cakbir ya şam dır. Da ha gök ler de ola nı arı yo rum, da ha böy le be ni çe ke -cek ola nı ve ya zen gin li ği arı yo rum, ba şa rı lı ola nı arı yo rum. Si zin ki -

74 75

ler o ka dar fa kir ce ki, in san üzü lü yor. “Bu fu ka ra lar na sıl te nez züledi yor lar?” di ye dü şü nü yo rum.

Be nim hay ran lık du ya ca ğım in san ol mak çok önem li dir.Ar ka daş la rı mız mi li tan lık yap tık la rı nı sa nı yor lar. Ba na gö re bü -

yük bir şaş kın lık için de dir ler. Mi li tan dan öte ye, çok zor da lar. Neka dar ve na sıl yü rü dük le ri nin bi le far kın da de ğil ler.

Evet, Me zo po tam ya lı ol mak... Ve ya doğ du ğu muz top rak la rın et -ki si ne dir? Her şey den ön ce be nim top rak tan ko lay kop ma ma gi bibir özel li ğim var. Doğ du ğum yer Me zo po tam ya ise,Mezopotamya'dan ko lay kop ma ma mı an la mak ge re kir. Ko pu şun veor ta ya çı kı şın so run la rı nın ya rat tı ğı fır tı na lar ne ka dar Me zo po tam -ya ger çe ğiy le bağ lan tı lı, -bil mi yo rum ta bii. Sa nı yo rum be nim üze -rim de faz la ta ri hi et ki si yok her hal de. Çün kü sos yal ger çek li ği miz -de ta rih bit miş ti. He pi niz için bel ki bir şey var dı, ama be nim içinyok tu. Ba na sı ra gel di ğin de, ta rih, sos yal, fel se fe, sa nat, ter bi ye bit -miş ti. Ben on dan son ra var dım. Çok il ginç, -ge lip ba na da yan dı ğın -da bel ki he pi niz için bir şey var dı, ama be nim için yok tu.

Ben böy le si ne bit miş lik sı nı rı nın ke na rın da boy ve ren bi ri si yim.Bu nu na sıl an la mak ge re ki yor? O sı ra dan köy lü ler bi le, acı acı

ha li me ba kar lar dı. Her ke sin “hiç umu du ol ma yan ço cuk. Al lah kim -se nin ço cu ğu nu ona ben zet tir me sin” de di ği bi riy dim. En sı ra dan ba -sit köy lü le rin bir yar gı sıy dı bu. O açı dan, şöy le Me zo po tam ya uy -gar lı ğı, şöy le da hi ya ne çı kış di ye ken di ken di mi zi kan dır ma ya lım.Be nim ki çok sı ra dan ve ba sit çe. Fa kat bir man tık tar zı na gö re, -bube ni diz gin siz bir öz gür leş me ye gö tü rü yor (ki bu na di ya lek tik tarzdi yor lar), bu ka dar bo şal mış, uy gar lık de ğer le rin den, top lum sal, si -ya sal, ta rih sel, ai le sel de ğer ler den bu ka dar bo şal mış bi ri si çok ser -best tir. Bir an lam da çok öz gür dür. Her hal de bu be nim en bü yükşan sım olu yor. Za val lı ba bam ve çok aca yip olan anam be nim şan -sım olu yor as lın da. Be nim ço cuk ken şans sız lık de di ğim, be nim enbü yük şan sım olu yor.

Hâlâ ha tır lı yo rum, “Al la hım ne den be nim ana mı, ba ba mı böy leyap tın, bu ka dar za val lı la rın ço cu ğu ola rak ne den be ni bul dun?”der dim. İş te ora da, gü ce doğ ru gi riş ya pı yo rum. Eğer ke sin lik leböy le bir ço cuk ol ma say dım, ke sin lik le bu sü reç ben de ge liş mez di,bu bü yük ser best li ği el de ede mez dim. Anam ve ba bam o ka dar za -

val lı gö rü nü yor du ki, “bun la rın elin den ben tu ta yım” di yor dum.Çok er ken yaş ta, ata er kil ide o lo ji da ha o sa at te -ki en et ki li ide o lo ji -dir bir ço cuk için-, be nim için an la mı ol ma yan ye nil miş, bit miş birdu rum du.

Ba bam bir za val lı, elin den hiç bir şey gel mi yor. Anam ise kor -kunç bi ri. Ba ğı ran ça ğı ran, hiç bir man tı ğı ol ma yan her dav ra nı şınsa hi bi. Çö zül me nin eşi ğin de bir ai le ger çe ği. Ai le miz de de ai le çö -zül müş, as lın da dur muş. Ba ba mın o ha li, ana mın o ha li be ni er ken -den, iş te ai le ide o lo ji si nin et ki sin den kur ta rı yor lar. Bu ba na çı kışyap tı rı yor. İş te ilk ar ka daş la rım, ilk ge zi le rim, ilk ha re ket le rim çokönem li. Hiç bir ço cu ğun böy le bir şan sı yok tur. Müm kün de ğil, hiçbi ri si nin ol maz da.

Aslında çö zül müş bir ai le de ğil. Ol duk ça te miz ve ol duk ça dadü rüst bir ai le. Hem çok çö zül müş, hem çok te miz ve ya çok kir len -me miş. İş te, baş ka la rı na hak sız lık yap ma yan, faz la bir olum suz lu ğuol ma yan bir ai le. Ya ni öz gür lük ya ka lan ma ya ça lı şır ken, -ba na gö rebu ra sı önem li dir. Ça re siz lik, yok sul luk, za val lı lık, çö zül müş lük,saf lık, te miz lik hep si var.

Müt hiş bir seç kin ci yim. Tam bir ilah gi bi, mut lak ku ral. Bu iki le -mi ken dim de müt hiş bir leş tir dim.

(...)Gü dü de yip kü çüm se me mek ge re kir. Gü dü ler ya şam sal bir olay -

dır, ya şam gü dü le rin ağır et ki si al tın da olur. İl ke ol ma dı mı, bas tır -dın mı, yi ne bir mu ci ze vi olur sun, ya şam dan tüm den çe ki lir sin.Her hal de biz de iki si de var dır.

Çok ge ri bir mun ze ve, il ke nin çok gü dük leş ti ril me si, il ke nin il -ke den çı ka rıl ma sı ve bu an lam da gü dü le rin de gü dü ol mak tan çı ka -rıl ma sı nın or ta ya çı kar dı ğı, ol duk ça ta nın maz, düş müş bir in san ti -pi. Onu hâlâ çöz me ye ça lı şı yo rum. Ya ni ne il ke si var dır, ne gü dü süvar dır. İki si de o ka dar çar pı tıl mış ki, eşi ben ze ri yok tur. Bu na be -nim ce va bım, il ke de yü ce leş me, gü dü ler de müt hiş ha re ket. Gü dü le -ri aç lık ol sun, cin sel lik ol sun, baş ka han gi gü dü var dı, kor ku.

Evet, kor ku, aç lık vb. gü dü le ri ter bi ye et mek te us ta yım. Her kesgü dü le rin den çok şey kay be der ken ben gü dü le ri gü ce dö nüş tür mek -te us ta yım. Yi ne her kes il ke de ta kı lıp dog ma tik le şir ken, il ke le ri desağ lam bir güç oda ğı ola rak dü zen le mek te güç lü yüm. Böy le he sap -

76 77

la rım var. Gü dü le ri müt hiş tah rik ede rim, ama il ke siz bı rak mam.Ben de bun lar kor kunç tur ve ha re ket li ği mi de bun lar be lir ler. Bu us -ta lı ğı gös te ren ki şi lik yok.

Bir de il ke le ri, gü dü le ri ölü ve teh li ke li.Ne den böy le si niz? Yüz yıl lar dır üze ri niz de öy le şey ler uy gu lan -

mış ki, fa hi şe lik te o ri siy le açık la ya bi lir mi yiz?Bin yıl lar, -bir kaç bin yıl. Evet, ge len bas tır mış, ge len vur muş,

ge len döv müş, ge len söv müş. Ne ruh bı rak mış, ne dü şün ce bı rak -mış. İş te be nim far kım; çok us ta ca ken di mi bu da yak lar dan ko ru -muş ol mam dır. Bü yük sa vun ma ha re ke tim var. Çok us ta, ina nıl mazbir sa vun ma ha re ke ti yim. Ru hu nu sat ma ma, her tür lü kö tü lük tenken di ni sa kın ma, ina nıl maz öl çü de ruh arı lı ğı, dü şün ce nin ye nikdüş me me si ve bu nu çok bü yük bir has sa si yet le yü rüt mem. Yağ dankıl çe ker gi bi, şi rin-şer bet gi bi. Şim di si ze uy gu lar sak, hi ka ye, çok -tan ölü gi bi si niz.

İn san do ğa sı na dön mek, do ğal ol mak bu ka dar önem liy ken, ne -den böy le çok çar pık, hat ta on dan da ha da kö tü du ru yor su nuz.Marks'daki de ği şim-dö nü şüm, ya ban cı laş ma te o ri si biz de ter si ne iş -ler. O ya ban cı laş ma te o ri si ni söy ler, ben çok tan ya ban cı laş ma yıyer le bir et mi şim. O de ği şim-dö nü şüm der, ben söy le me den ön cemüt hiş dö nüş tür mü şüm dür. Te o ri si var mı yok mu, bel li bi le de ğil,ken di si var dır.

Sa va şım esas la rım, düş man ger çe ğim, ba şar ma zo run lu luk la rım,ko lay kay bet me me ye hiç fır sat ver me yi şim, mut lak ba şa rı ya ken di -mi ki lit le mem ki şi ola rak be ni böy le ola ğa nüs tü pra tik çi ol ma ya, ende rin bir fel se fi so ru nu, bel ki de fi lo zof la rın yüz yıl lar dır söy le yip dehâlâ pra tik leş ti re me dik le ri ni be nim çok tan pra tik leş me me gö tür dü.

Platon'un üç bin yıl ön ce söy le dik le ri ni pra tik leş ti ri yo rum. Gör -kem li bir olay.

Bun la rı, çağ la bo ğuş mak is ter sen, bü yük ya ban cı lık la bo ğuş makis ter sen yap mak zo run da sın. Bir de so mut bir düş ma nın var -tak tikdüş man di ye lim TC'ye-, tak tik bir düş man la bo ğuş mak is ter senböy le ola cak sın. TC öy le bü yük bir tak tik düş man dır. Ona kar şı daben ör güt lü yüm. As lın da sa va şı mız TC'yle sı nır lı de ğil. Ve hat taçağ lar öte si ne ka dar gi di yor. Şu an da ben ken di mi yüz yı la bi le sı -nır lı gör mem, bin yıl la da sı nır lı gör mem. Sı nır sız, sü re siz bir ya -

şam gü cü. Be nim fel se fem de ön ce lik son ra lık, ilk ve son yok tur.Ve ya baş lan gı cı so nu da bel li ol ma yan. Bi raz da ev ren se liz mi ya ka -la ma olu yor. Ev re ne gö re yim. Bu nok ta ya ulaş maz sam, za ten bugü cü ve ya bu fel se fi esa sı yü rü te mem.

Evet, ev ren sel lik di ye bi li riz bu na, ev re ne gö re yim ben. Ev ren na -sıl ise ben de öy le yim. Ev ren sel lik il ke si var dır.

So nu ol ma yan in san ken dim de çö zü me ka vuş muş tur. Öy le fel se -fe siz ol mam.

Ken di mi fel se fik ola rak tat min et me sem, ha re ket ada mı ola mam.Hat ta fel se fe de de kap sam lı bir bü tün sel li ği içe re cek, olay ya rımya ma lak fel se fe yok. Bir ekol -bü tün leş ti ri ci fel se fe-, bu da var de -mek is ti yo rum.

Bu da güzel. Bü tün bun lar, bi zim ey le mi be lir li yor, be ni tat minedi yor ve ya be ni ayak ta tu tu yor. Mo ral ol ma dan mi li tan ayak ta ka -la maz. Mo ral de fel se fik bir so run dur. PKK'yi ida re et mek ke sin birmo ral işi dir. Mo ral, fel se fe nin en önem li bir da lı dır. Do la yı sıy labun da da bir ke sin leş tir me var.

Nitekim bundan dolayı, ina nıl maz öl çü de ço cuk lar be ni an lar.Hiç okur-ya zar ol ma yan lar ve hat ta in san lık üze ri ne çok du ran fi lo -zof lar, -ben on la rın en iyi ar ka da şı yım. Hat ta şöy le bir özel li ği çokiyi fark edi yo ruz: Her kes, için de gö mü lü in sa nı be den bu lur. “Bende bir par ça yı sen tem sil edi yor sun” der. Ama gö mü lü dür o. Onunfi zi ğe vu ran, gö rü nüş te ya şa yan ki şi li ği baş ka dır. Yü re ği nin bir kö -şe sin de kal mış, ya şa ya ma dı ğı bir in san var o da be nim. Bu çok ya -kın dır, ama gö mü lü dür. Yü rek le ri nin kü çük bir ye rin de dir. On la rınbir top la mı ola rak be ni dü şü ne bi lir si niz. İl ginç bir şey, ama ben bute me li esas alı yo rum ken dim için.

Her kes ken di ne gö re bir ya şam mo de li se çer ken, be nim de bi razger çek leş tir di ğim, ya şam du ru mum bu. El bet te bu ay nı za man dakud ret li bir ya şam dır. Ba na gö re do ğal in san en bü yük in san dır.

Göç,�göç...

Evet, bü yük bir sav rul ma nın, di as po ra nın ya şan dı ğı bir ger çek -tir. Kürt hal kı da, gü nü müz de en çok sav ru lan bir halk tır. Bi zimken di ha re ke ti mi zin bü tün zor luk la rı na rağ men, çok kı sa bir sü re

78 79

son ra hic re ti, bü yük bir dö nüş ha re ke ti ne çe vir me mi zin de ne de nibu dur.

Şu nun far kın day dık: 12 Ey lül fa şiz mi, Kürt hal kı na ikin ci bir Er -me ni kat li a mıy la, mev cut Kür dis tan’dan bo şal ma yı plan la mış tır.Bu nu he pi ni zin bil me sin de, hal kı mı zın bil me sin de bü yük ya rar larvar dır. 12 Ey lül, Kürt hal kı nın Kür dis tan’dan bo şal tıl ma sı nı amaç -la yan bir fa şist dar be dir. Ve aman sız bir bi çim de, on ye din ci yı lın dada bu sür dü rü le cek tir. Bu na kar şı, çok faz la uza ğa git me yen bir hic -ret ha re ke ti dü zen le dim. Ve ilk an dan iti ba ren, hat ta da ha çık ma danda mu az zam bir ül ke ye dö nü şü, yal nız fi zi ki an lam da de ğil, dü şün -ce ve duy gu da da ger çek leş tir dim. İş te bu ra da yım; eğer Kür dis -tan’da ol say dım bu ka dar ge liş me yi, bu bü yük dö nüş ha re ke ti niger çek leş ti re bi le ce ği mi san mı yo rum.

Dü şün ce de bü yük dö nüş, duy gu lar da bü yük dö nüş, yurt se ver likduy gu su nun ve bi lin ci nin ge liş me sin de bü yük bir dö nüş... Ve özel -lik le onun sa vaş la bağ lan tı sı, “sa vaş la dö nüş”, be nim için ola ğa nüs -tü önem liy di, çe ki ciy di. Ve hiç kim se nin duy ma dı ğı, dü şün me di ğive ken di ni ver me di ği ka dar ken di mi bu ça lış ma ya ver dim.

Her şey ka çır tı cıy dı bu yıl lar da. Bu yıl lar, Er me ni hic re tin den çokda ha zor bir teh cir, göç et tir me yıl la rıy dı. Bir Der sim kat li a mın danson ra ya şa nan be yaz te rö rün, hic re tin, is kan ka nun la rı nın yüz ka tıda ha üs tün de bir mec bu ri is kan, göç et tir me yıl la rıy dı. Bir çok halk,Rum lar vs. göç et ti ril di, bun lar dan da da ha teh li ke li bir gö çet tir meha re ke tiy di. Bü yük bir or du gü cüy le ve çok bü yük, be yin de ve ruh tabir ya ban cı laş ma ge liş tir me yi plan la mış tı. Rad yo, tv ka nal la rı nı dadev re ye so ka rak, ina nıl maz bir fi zi ki, ru hi, dü şün sel, po li tik, kül tü -rel, eko no mik gö çet tir me da ya tıl dı. Bu iyi bi lin me li dir ve uma rım kidü şü nür ler, bi raz da bu ko nu la rı şim di da ha sağ lık lı ya zar lar. Ve bi -zim özel lik le bu göç et tir me ye, kök süz leş tir me ye kar şı ey le mi mi zin,na sıl müt hiş bir di ren me ol du ğu nu an lar lar.

Fi zi ki sav rul ma yı faz la önem se mi yo rum, hat ta ba zı yön le riy lefay da lı da ola bi lir. Ama şu ruh lar da ki ço rak lık, be nim na za rım dahe pi ni zi o ka dar acı na cak du ru ma ge ti ri yor ki, yi ne bu dü şün sel sis -tem siz lik, da ğı nık lık, fi zi ki göç ler den çok da ha teh li ke li. Ken di ül -ke si ko nu sun da bu ka dar duy gu suz luk, ken di in san ger çe ği kar şı sın -

da bu ka dar da ğı nık lık, sis tem siz lik, be nim için akıl al maz bü yüköf ke kay na ğı dır. Ben bu nok ta da hay van lar ale mi ne ba kı yo rum:On lar bi le yu va la rı nı böy le ko lay ter ket mez ler. Ne kurt lar, ne ça kal -lar, ne yı lan lar, ne çı yan lar; zor ter ke der ler yu va la rı nı, an cak öl dü -rür sen alır sın ora lar dan. Ve bi zim halk da yıl lar dır bu top rak lar day -dı, ata la rı nın top rak la rı, et le-tır nak gi bi bir leş tik le ri top rak lar... Na -sıl ol du da bu bü yük fe la ke ti gö nül ra hat lı ğıy la kar şı la dı lar? El bet tebu bir özel sa vaş hi le si dir. Çok us ta ca ge liş ti ril miş bir gö çet tir mepla nı dır.

Gör mü yor de ği lim. Ör ne ğin bir Der sim’in göç et ti ril me si ninDer sim kat li a mı ile bağ lan tı sı nı, bir Pa zar cık-Ma raş gö çü nün Ma raşkat li a mıy la iliş ki si ni ve en önem li si de “be yaz te rör”ün, özel sa vaşku rum la rı nın dev re ye gi ri şi, be nim için net leş miş tir. Ve her il’e, herKür dis tan böl ge si ne bu nun na sıl sis tem li, çok us ta ca, bin bir hi ley leve bas kı cı po li ti ka lar la da ya tıl dı ğı nı da bi li yo rum. Bu ra da ki kas tım,hal kı ucuz suç la mak de ğil dir, ama bu na rağ men bu oyun na sıl yu -tul du, bu özel sa va şın oyu nu na böy le ken di li ğin den, hat ta ken din -den ka çar ca sı na na sıl ge lin di?

Dik kat edin, halk doğ du ğu ana top rak la rın dan bu ka dar ra hat lık lakaç maz. Ama biz de, ka çar ca sı na bir ruh sal, bir dü şün sel sü reç içi negi ril miş tir. Ken din den ka çı yor, her şey gö zü ne bir yı lan gi bi ge li yor,ka çı yor, di ken gi bi ge li yor, ka çı yor... Da ha doğ ru su psi ko lo jik sa vaşbu du ru mu ya rat mış tır.

Gi di yor met ro po le, met ro pol yet me di Av ru pa, Av ru pa yet me diMos ko va, Mos ko va yet me di Ame ri ka, Lon don ve sa nı rım Ku zeykut bu da den se, ora da da bi rin ci sı ra da yer alı rız. Bu ka dar ka çır tı -lan bir halk du ru mu na gel mi şiz. Bu nun üze ri ne çok du rul ma sı ge re -ki yor. Bu gö çet tir me sü re ci ne iliş kin de ğer len dir me ler çok kı sır dır,faz la bi lim sel bo yut ta de ğil dir ve ede bi yat da işi ni bu bo yut ta yap -ma mış tır. Yi ne sa nat bu ko nu da du yar sız dır.

Bü tün bun la rın bi lin cin de ol mak la kal mı yo rum. De min de söy le -di ğim gi bi tek ba şı na yön len dir di ğim sa vaş lar var. İş te, bu sa vaş lar -dan en önem li si “ruh sal dö nüş”, “ül ke yi sev me” sa va şı, “in san la rı -mı zın de ğer li ol duk la rı nı is pat la ma” sa va şı dır. Bu na ben zer ola ğa -nüs tü ça ba lar var dır ve bun lar en değ me sa vaş lar dan da ha önem li -

80 81

dir. Çün kü düş ma nın göç et tir me si ni dü şü nür sek bu na kar şı or ta yaçı kan dü şün ce gü cü müz ve be nim şu an da he ye can ve ren ki şi li ği -min ken di si or ta da dır.

Be nim var lı ğım her gün ül ke ye çağ rı dır, bü yük bir ulu sal hay kı -rış tır.

Bu nu yüz bin ler ken di le ri ya pı yor, bun lar bü yük sa vaş lar dır.Cep he de on sa vaş ver sey dim (ki is yan la rın ço ğun da gö rül müş tür

ve so nuç ye nil gi, az min kı rıl ma sı, bir da ha doğ du ğu na ve do ğa ca ğı -na da piş man ol ma, da va dan vaz geç me ol muş tur), bu so nuç la ra ula -şa maz dım. Ama şim di öy le mi dir? Şim di be nim al dı ğım ted bir ler le,bü tün ça ba la rım la “bu ül ke de gü zel ola bi lir, biz çok gü zel ya şa ya -bi li riz...” umu du ve ril miş tir. Bu nun bir li ği, bu nun he ye ca nı do ruknok ta sın da dır.

İş te, bun lar sa vaş tır. Öy le ken di li ğin den ol ma mış tır.Ben ba zı akıl fu ka ra la rı na, duy gu fu ka ra la rı na bu ko nu da ki ger -

çek le rin sa nıl dı ğı gi bi ol ma dı ğı nı söy lü yo rum. Bü tün is yan la ra ba -kın, ne den kı sa bir sü re son ra mo ral le ri o ka dar bo zul muş tur, ne denher kes ka çış ha li ne sin miş tir? Av ru pa ya şa mı iyiy di ve em per ya -lizm bu ko nu da epey tat min kar ya şam ko şul la rı sun muş tu da ne denşim di her kes bu nu bı rak mak is ti yor, “ah va tan!” di yor. Ne den da hayü ce duy gu lar pe şin de dir? Bun lar ger çek sa vaş lar dır da on dan. Bizde bü yük me sa fe al mı şız.

Ve önem li si de dağ la rın don du ru cu so ğu ğu ile ya kı cı sı cak lı ğın dage ril la, bel ki ce bin de bir ku ru so ğan-ek me ği ol ma dı ğı hal de yüz bin -ler ce or du ya di re ni yor. Bu ruh, bu ce sa ret ne re den ve ril di?

İş te, en bü yük sa vaş de di ğim olay bu dur. Yü rek siz ler ne den birtür lü an la mak is te mi yor lar?

O çok iyi ya zar-çi zer le re söy lü yo rum, ede bi yat yap tık la rı nı, şi iryaz dık la rı nı sa nan la ra söy lü yo rum: Sen na sıl bir şa ir, na sıl bir ya zar -sın ki, Af ri ka lı için ya zar sın, dün ya nın en sı ra dan di re niş çi le ri içinya zar sın da, ku ru ek me ği bi le ol ma yıp da müt hiş di re nen le ri hiç an -la mak is te mez sin? Bu nu ar tık an la mak ge rek! Bu nu an la ma yan larKürt çü lük, Kürt yurt se ver li ği ya pa maz lar. Bun lar yü rek siz dir ler veyü rek siz ler de an cak za lim le re tes lim olur lar ve an cak bu hal kın budu ru ma gel me sin de ro lü olan la rın ka pı sın da me mur luk arar lar.

Ve me mur lar ve yü rek siz ler hiç bir za man yü rek li halk sa vaş çı la -rı, halk ay dın la rı, halk sa nat kar la rı ola maz lar.

Bu nu söy ler ken, ki şi ay rı mı yap mı yo rum, şu nu ve ya bu nu teş hir et -mek is te mi yo rum. Bir ulu sal kur tu luş ger çek li ği nin doğ ru an la şıl ma sı nıis ti yo rum. Eğer var sa ba zı ye te nek le ri, on la rı ken di ül ke le ri ve ken dihalk la rı nın çı kar la rı na, is ter PKK eliy le olur, is ter PKK’siz olur, doğ rusun ma lı lar. Bu nun için ön ce doğ ru an la ma lı lar, doğ ru bir yü re ğe, bireti ğe, mo ra le sa hip ol ma la rı ge re kir di yo rum. Bu, on la rın ru hu nu, bi lin -ci ni ge liş ti re cek tir. Ve bu da ke sin ül ke ye dö nü şü ger çek leş ti re cek, kök -süz lü ğü çok sağ lam kök le re dö nüş tü re cek tir.

Uma rım ki, şim di ya zar la rı mız bir “kök süz ler”, bir de “kök leş -me” adı al tın da iki ro man yaz sın lar. Kök süz lük müt hiş tir ve her şeyko pa rı lır ca sı na sö kü lüp atı lı yor. Bu nun sü re ci ni gü zel yaz sın lar, çokcid di bir ko nu. Hem de te o rik in ce le me si ni yap sın lar.

Köy le rin ya kıl ma sı bir kök süz leş tir me dir, in san la rın her dü zey deka çır tıl ma sı bir kök süz leş tir me dir.

Ama bir de kök leş me var. Müm kün se bu nun da ede bi ya tı nı, sa -na tı nı yap sın lar. Ye ni den kök leş me çok he ye can lı. Be ni ina nıl mazöl çü de he ye can lan dı rı yor. Ve bü yük tut ku la rım var. Va tan se ver likvar sa bun lar da, bu nu ne den duy mu yor lar?

Kür dis tan’ın dağ la rı na, va di le ri ne ekil mek ten da ha de ğer li birşey ola bi lir mi?

Me zo po tam ya, Zağ ros va di le ri, ilk eki nin, ilk ev cil leş tir me nin,ilk yu va nın, in san is kan la rı nın, in san uy gar lı ğı nın ge liş ti ril me si ninalan la rı de ğil miy di? Ve hâlâ bu, bü tün in san la ra he ye can ver mi yormu? Pe ki ne den bu ta rih gö rül mü yor, ne den bu ta ri he gö re ye ni den,Me zo po tam ya’da, Zağ ros va di le rin de ki bu bü yük di ri liş öy kü sü nekat mı yor lar ken di le ri ni? Onun ro ma nı nı, onun sa na tı nı, he ye ca nı nıne den duy mu yor lar? Bit miş tü ken miş Av ru pa, met ro pol va roş la rın -da ne den ken di le ri ni tü ke ti yor lar? Ve hat ta Kür dis tan’da bi le ne denken di le ri ni ku ru tu yor lar? Ne den ya şam de li si, ne den ken di ül ke si -nin has ta sı nı ve açık zin da nı nı ya şı yor lar di ye so ru yo rum! Ve buya kış maz di yo rum.

İş te, bu ra da be nim ka zan dı ğım sa vaş lar var. Çok ra ha tım, çokhe ye can lı yım ve bu be ni mu az zam sü rük lü yor, ba na her şe yi dü şün -

82 83

dür tü yor ve ba na her şe yi ba şar tı yor. Ba şar mak is ti yor sa nız, iş te bu“kök leş me iş çi le ri” gi bi bi lim pro le ter le ri olun, bü yük he ye can du -yun. Ar ka sı ço rap sö kü ğü gi bi ge lir, ener ji si ge lir, us ta sa vaş çı lı ğıge lir, -ge lir ve her gün ye ni bir icat ya par sı nız. Ve ye nil gi de ol maz.

Be nim bü yük lü ğüm şu ra da: Ben sav rul ma ya kar şı bü yük di ren dim;ruh ta di ren dim, öy le ka ba si lah la di ren me dim. Dü şün ce de di ren dim,ki şi lik te di ren dim. Bu çok önem li dir, bu na ben zer sü reç le ri ha tır lı ya -lım: Di renç ruh ta, mo ral de, dü şün ce de ve özel lik le (dar bir çer çe ve dede ol sa) ör güt len me de ne ka dar şid det le sa vu nu lur sa; bü yük bir kar şıkoy ma ha re ke ti ne, ken di ni ye ni den dü zen le me ye ve ye ni bir top lu mayol açar. Biz tam da bu sü reç te yiz. As lın da bu nun ge li şi mi ni iyi in ce -le mek ge re ki yor. Bu ne den le ay dın la ra, ya zar la ra, bi lim adam la rı nasöy le ye ce ğim; ar tık bu di as po ra yı, bü yük al tüst olu şu, sav rul ma yımut la ka in ce le me li dir ler. İş ler öy le ga ze te ler de ya zıl dı ğı gi bi de ğil,öy le san dı ğı nız gi bi de de ğil, çok de rin, çok teh li ke li ve çok aman sız -ca ya pıl mak ta dır. Tes lim ol ma mış, muh te me len yurt se ver ola bi le cekher bir köy lü nün kat le dil me si, kor kunç bir olay! O fa i li meç hul de ni -len olay lar... Alı yor lar in san la rı, çok vah şi ce kat le di yor lar. Şim di bun -la rın hi ka ye si ni kim ya za cak? Bin ler ce si böy le kat le dil di. Bun la rınhiç bi ri si nin ör gü tü fi lan yok, PKK’yle iliş ki li de de ğil ler. Özel sa vaş -çı lar, kont ra lar di yor ki, “Bu, ya kın da on la rın sa fı na gi der.” Tes limala ma mış, çö ze me miş ol duk la rı için, “po tan si yel teh li ke dir” di yor vekö kü nü ku ru tu yor. Bu sü re ci kim se in ce le me di.

Yal nız iş te, “şu ka dar ci na yet var, fa i li meç hul ler ne re de..?” de -yip ye ti ni yor lar. Bu bir şey de ğil! Fa i li meç hul ler me zar da da ol sa,sa na da ve ril se, bu hiç bir şey ifa de et mez. Bun lar na sıl içe ri alın dı,kim le ri han gi amaç la al dı lar, na sıl vah şi ce iş ken ce ler uy gu lan dı?Bu ra sı çok önem li, bu nun pe şi ne düş mek ge re kir.

Ben, ba zı la rı nın, in san hak la rı ve ba rış ara yı cı la rı nın ça ba la rı nıye ter siz bu lu yo rum. Ve bir çok şe yi de giz li yor lar. Hat ta ba zı la rıhak kın da kuş ku lu yum. Asıl suç lu yu, on la rın asıl ni ye ti ni, dev let lebağ lan tı sı nı, vah şi yüz le ri ni, yol aç tık la rı müt hiş in san lık dı şı acı la rıdi le ge tir mi yor lar. Tak mış lar bir at göz lü ğü nü ve ya bir ger çe ği gös -ter mez dür bü nü; uza ğı da ha uzak gös te rir, ya kı nı da ha an la şıl mazya kı na ge ti rir ve ger çek gö rün tü yü si ler. Böy le araş tır ma cı lar var.

Bu olup bi ten le ri gör mek zor de ğil. Yı kı lan köy ler, faz la dür bü ne,araş tır ma ya ih ti yaç gös ter mez. Bu in san la rın acı la rı nı, yü zü ne ba -kar san anın da an lar sın. Ka lem le, bil mem ney le tır mık lı yor da ger -çek le ri bu la cak mış, bu utan maz lık tır. Bu deh şe ti ilik le ri ne ka darhis set me yen ler, in san hak la rı sa vu nu cu la rı, ba rış ara yı cı la rı ola maz -lar. Tür ki ye’de bu ko nu da çok sığ bir du rum var, aşıl ma sı ge re kir.Bu da yet mez, bu in san la rın bir de dö nü şü ne il gi duy mak ge re ki yor.

Ken di mi ahım-şa hım ele al mı yo rum, ama bu yıl la ra iyi da yan -dım, ru hu mu sat ma dım. Be nim bü yük lü ğüm bu ra da. İğ ne ucu ka darim kan lar eli me geç ti ğin de, di re niş için, dü şün ce de ve pra tik te de -ğer len dir dim. Ba zı ha yır lı şey ler or ta ya çık tı. Bu an la şıl sın ve yabun dan her kes ya rar lan sın, bu da ye ter. Bu nun ya pıl ma sı ge re ki yor.Bu hal kın gü zel ba zı de ğer le ri bir da ha gö zük me me ce si ne ye rin di -bin de gö mül müş tür. Düş man bo şu na “el li yıl dır me za ra göm dük,üze ri ni de be ton la dık” de me miş tir. Bu, doğ ru bir de ğer len dir me dir.

Ben o me za rı del dim. Na sıl?O da ay dın la rın, ya zar la rın, ede bi yat çı la rın işi dir, araş tır sın lar.

Ben şim di ya şı yo rum. Kürt adı na ya şı yo rum, Kürt öz gür lü ğü adı na,Kür dis tan halk la rı nın öz gür lü ğü adı na ya şı yo rum. Er me ni’yi de,Asur'u da me zar dan çı kar mak is ti yo rum, -ne ka dar kül tür var sahep si ni me zar dan çı kar mak is ti yo rum. Bun dan bü yük he ye can vekı vanç du yu yo rum. İş te, bu nu araş tır mak la zım. Bun lar az mıönem li sa vaş lar dır? Han gi za lim ler bun la rı, bu me zar laş ma yı ve bube ton laş ma yı yap tı lar? Bu nu ne den yaz ma ya cak sı nız?

Ve en önem li si, bu na sıl çat lat tı rıl dı? Dü şü nün, el li yıl dır ken dide yiş le ri dir, “be ton bir me za rın için de si niz.” Dö ve dö ve o be to nuçat la tı yor sun ve bir fi liz gi bi boy atı yor sun. Halk lar için, on la rınkül tür le ri için bun dan da ha he ye can ve ri ci bir şey dü şü nü le bi lir mi?Ger çek çi bir ya za rı mı zın yü re ği ne bak, bi lin ci ne bak, bu nun ta nı mı -nı bi le ya pa mı yor. Bu bü yük bir za val lı lık tır. Ger çek le şen önem li -dir. Bir hal kın ne ka dar in ce ağ rı lı da ol sa ken di se si ni tek rar or ta yaçı kar ma sı, “ben va rım” de me si he ye can ve ri ci dir. Ni te kim ba zı la rı“Er me ni le ri de, Asur lu la rı da uyan dır dın” di yor.

Her halk uyan sın, bu gü zel bir şey. Her kül tür ge liş sin, bu da gü zel bir şey.

84 85

O dar mil li yet çi lik ler ay rı bir so run, ay rı bir be la. On la rın üs te -sin den ge li ne bi lir, ama ge li şen in san lık, ge li şen kül tür ler, ya şa mınta ken di si dir. Bu nu gö rüp, he ye can lan ma mak müm kün mü? Sa va -şın, halk sa va şı nın özü de böy le olur sa sü rük le yi ci dir ve ya ra tı cı dır,do la yı sıy la ba şa rı lı so nuç la ra gö tü re bi lir.

Ya ni bir an lam da ki tap la rın özü nü ya şı yo rum gi bi bir nok ta da yım.Es ki den çok ih ti yaç du yar dım, gö zü me her kes tir di ği mi okur dum.Şim di il gi dü ze yim za yıf la mış. Za yıf la ma sı, dü şün ce ye ih ti yaç du yul -ma ma sın dan do la yı de ğil. Şid det le dü şü nü yo rum. Ki tap lar ar tık ba nadar ge li yor. Ki tap la rın sa tır la rı na dü şün ce mi sı kış tır mak be ni sı kı yor.Tam ter si ne ka fam da bir pat la ma var. Fel se fi, mo ral, bü tün top lu muve do ğa yı il gi len di ren ko nu lar da dü şü ne bi li yo rum ve bu be ni ida reede bi li yor. Bu açı dan ki tap la ra faz la il gi duy mu yo rum. Bir yer de ya -şa dı ğı mı tek rar ki tap lar dan öğ ren me nin faz la ge re ği yok. Da ha çok,ki tap lar ya şa nı la nı na sıl doğ ru lu yor gi bi in ce le me le rim olu yor. Amayi ne de mü te va zi ce oku yo rum. Ama özel lik le Kürt ay dın la rı na öne -rim, ya şa nı la nı gö re rek ki tap la rı okur lar sa, da ha çar pı cı so nuç la ra vemu az zam bir ay dın lan ma ya ula şa cak lar dır. Yal nız ki tap lar da ger çe ğiara mak yet mi yor. Ya şa nı lan da da ger çe ği ara mak im kan da hi li ne gir -miş tir. Te o rik bi ri kim le ri ni ya şa na nı de ğer len dir me ile bir leş ti rir ler se,ger çek bir ay dın dü şün ce si ne yol aça bi lir ler.

Yal�nız�lık�ve�ger�çe�ğin�dik�ta�tör�lü�ğü

Mil yon la rı bu ka dar bey ni ne ve ya on la rın en ha ya ti çı kar la rı nı yü -re ği ne yer leş ti ren le rin yal nız lık so ru nu ola maz.

Yal nız lık şu de mek tir:Be yin ve yü rek in san lar ve halk lar ger çe ğin den çok uzak sa ve çok

ben cil se, hep ken di ni dü şü nür se, bu kor kunç bir yal nız lık olur. Da ya -nıl maz bir yal nız lık ve hat ta has ta lık tır. Ben de bu nu tam ter si ge çer li -dir. Bu na ger çe ğin dik ta tör lü ğü, hal kın ira de si nin sağ lam bir di ren -gen li ği de ni lir ve ben bu nu ka bul edi yo rum.

Ger çe ğin dik ta tö rü yüm!Bun da hiç sı kıl mam, halk ira de si ni ge re kir se tek ba şı ma yıl lar ca

aman sız ca sa vu nu rum. Ama ger çek ten, di ğer an lam lar da ken di mi en

tu tar lı de mok rat ola rak de ğer ler di ri yo rum. Her kes bu nu tes pit ede bi -lir. Di li ol ma yan, kim li ği ol ma yan, me zar da olan bu hal kın di ri li şi nekim yol aç tı? Kürt hal kı nın di li ni, ger çe ği ni bu ka dar dün ya ya açankim? Bu en bü yük de mok rat lık de ğil mi dir? Ulu sal ta lep le ri dün yaça pı na ta şı yan so rum lu ki şi kim dir? Bu bir dik ta tör ola bi lir mi? Bu enbü yük de mok rat lık ve yurt se ver lik tir. Mil yon la rı ül ke si ne bağ la yanira de kim dir? Bu nun bi rin ci de re ce de so rum lu lu ğu nu en üst dü zey deüst le nen kim dir? Bun lar dik ta tör lük le izah edi le bi lir mi? Bu sa de ceyurt se ver lik le, hem de ina nıl maz bir yurt se ver lik le, hal kı mı zın pey -gam ber ce bul du ğu bir de mok rat lık la müm kün dür.

Çar pı tan lar var. As lın da ken di le ri des po tik tir. Bu ki şi le re be nimim kan la rı mın yüz de bi ri ni ve rin (par ti için de de var, ben sa de ce dı -şı mız için söy le mi yo rum), ya pa cak la rı ilk iş, çin ge ne pa şa sı gi bi ba -ba sı nı as mak tır. Bun lar acı ma sız dik ta tör ler dir. Bun la rın dik ta tör -lük le ri ni da ha iyi an la mak is ti yor sa nız; ai le le ri ne, ka rı la rı na, ço cuk -la rı na ba kın, ne ha le gel dik le ri ni gö rür se niz, top lu mu da ne ha le ge -ti re cek le ri ni gö rür sü nüz. Ama be nim ya nım da ki ar ka daş la rın hep si -nin -ka dın ve ya er kek- mu az zam dil le ri ve be yin le ri açıl mış tır, is te -dik le ri ni söy lü yor lar, tar tı şı yor lar, ira de olu yor lar, ce sa ret olu yor lar.Bun la rın hep si bü yük de mok ra si dir.

Ruh ta, dü şün ce iti ba riy le en bü yük Kür dis tan’lı ğı ya şa dım. Fi zi -ki ola rak da ya şa ya bi li rim. O sü re ce de gi ril di. Bu, muh te şem bir fi -zi ki dö nüş de olur. Ha zır lık lı yım ve ku sur suz bir dö nü şü ger çek leş -ti re bi li rim. Be ni ar tık pra tik ola rak Kür dis tan’da gi bi sa ya bi lir si niz.

Aşk?

“ Kürt aş kı” üzerinde ger çek ten cid di yet le du ru yo rum. Ve bu dayurt se ver lik le öz deş tir. Be nim için ka dın uya nı şı ke sin lik le yurt se -ver lik tir.

Ka dı nın ge li şi mi de mok ra si nin ay rıl maz bir par ça sı dır. Bu nuntar zı be nim için çok çe ki ci. Ka dın la bu te mel de ola ğa nüs tü il gi le ni -yo rum. Ade ta en değ me film ler den da ha çe ki ci, dö nüş tü rü cü il gi le -ni yo rum. Önem li so nuç lar or ta ya çı kı yor. Kla sik an lam da her han gibir aşk an la yı şım fa lan yok. Hat ta kla sik, gü nün ge çer li yak la şım la -

86 87

rıy la ka dın la iliş ki le rim faz la an lam lı de ğil. Ama ka dın la il gi le ni yo -rum. Gü zel ka dı nı or ta ya çı kar mak için ade ta bü yük bir ye te nek ha -li ne gel miş bu lu nu yo rum. Çün kü ka dın lar, çok yak la şı yor lar son za -man lar da, ola ğa nüs tü ge li yor lar, il gi le ni yor lar.

Kürt ka dın la rı ge nel lik le çok tu tu cu ye tiş ti ril miş ler dir ve bir er -ke ğin eli değ di mi hep si, “na mus git ti” der ler. Bu, ter si ne çev ril miş -tir. Ru hen ve fi zik sel ka tıl ma ya ola ğa nüs tü il gi du yu yor lar.

Ba na gö re bu, Kürt aş kı nın ge li şim ka nu nu dur.Ve bu ka nun iş li yor ar tık. Kürt ka dı nı nın ken di ne ver di ği ola ğa -

nüs tü de ğer kü çüm sen me me li dir. Ba zı soy ta rı lar, “Apo ka dın lar la na sıl ya şı yor?” de dik çe, ka dın

da ha da alev len di, aşk ger çek leş ti. Kö tü lük ya pa lım der ken, iyi likyap tı lar. Ba zı ka dın lar da bi zi dur dur mak is te di ta bi. Bir Fat ma ör -ne ği var dır. Bu nun, bir iş bir lik çi ai le kı zı Ke si re ol du ğu nu bi li yor -su nuz. Onun la çok bü yük bir sa vaş ya şa dık. O TC’nin, aş kı da ai le -yi de öl dü ren ku ru mu na kar şı, bi zim bü yük bir sa va şı mı mız dı veza fer ka zan dı. Ar dın dan çığ gi bi ka dın ha re ke ti ge liş ti. Bu nu tü ket -mi yo ruz yal nız. Ka dı nın biz zat gü zel leş me ça ba la rı be nim da ha çokil gi mi çe ki yor. Bir ka dın la ken di mi tü ket me ye ce sa ret ede mi yo rum.Öy le ol ma yı da ulu sal amaç la rı ma bi raz ters gö rü yo rum. Çün kü ge -nel kal ma lı. Bü tün ka dın lar için kal mak, be nim için çok önem li. El -bet te bu nu hiç bir Kürt dü şün mez. O, hep zür ri yet sa hi bi, he men birai le ku rup he men ken di ni ger çek leş tir mek is ter. Ben, şim di bu fi kir -den ve tut ku dan uza ğım.

Dik kat edin, cin sel tü ke niş biz de her şe yin bi ti ril di ği yer dir. Bü -tün ener ji ler bir ka rı ya, bir er ke ğe ve ri li yor ve ora da yü ce kav ram -la rın, yü ce duy gu la rın hep si öl dü rü lü yor. Ben, bu nu ön le mek içinbir ted bir al mı şım. Fre ud’de bir cin sel ana liz var dı. Ben bu ko nu dabi lim se lim. Kürt tü ke ni şi ni, Kür dün ai le de ki tü ke ni şi ni dur dur mamiçin ola ğa nüs tü bi lim sel ça lış mam ka dar, al dı ğım po li tik ted bir lervar. Psi ko lo jik-po li tik ted bir ler di yo rum. Bu ola ğa nüs tü so nuç larve ri yor. Ne dir bu nun so nuç la rı? Cin sel ener ji nin po li ti ka ya dö nüş -tü rül me si dir. Ka dı nın bir cin sel tü ke niş ara cı ola rak kul la nıl ma sıde ğil, “ulu sal çağ rı gü cü” ha li ne gel me si için Kürt hal kı gi bi bir di -rilt me ve çe ki ci bir güç ha li ne ge tir me. Bu te mel de aş kı ade ta ye ni -

den ya rat ma. Bu nun için ge re kir se kırk yıl na sıl ki es ki der viş ler çi -le çek tiy se, biz de “yü ce aş kı” ya ka la mak için çir kin lik ler den uzakdu ra ca ğız. Bu nun an la şıl ma ya cak hiç bir ya nı yok.

Unut ma yın, bir er ke ğin bir ka dın la ve ya bir ka dı nın bir er kek ledoğ ru dü rüst ko nuş ma sı yok. Er kek gö rür sal dı rır, ka dın cin sel li ği nisa tar. Bu, en teh li ke li bir du rum dur. Bu nu ön le mek için al dı ğım ted -bir le re ra hip ve ya ra hi be lik sı fa tı nı ya kış tır mak en ka ba yak la şım -lar dan bi ri si dir.

Bü yük aş kın yo lu nu ilan et miş du rum da yım.Be nim, bü yük aş ka müt hiş say gım var. Ken dim için, hal kı mız

için. Ehmedê Xanî’nin aşk an la yı şı nın bi le da ha an la şıl ma dı ğı nı si -ze söy le ye yim. O, Kürt bir li ği nin ger çek leş me yi şi dir. Kürt hal kı nındi ri li şi nin ger çek leş me yi şi dir ve me za ra ya na rak gir me si dir. Üçyüz yıl son ra her hal de da ha da ba şa şa ğı git miş tir. Do la yı sıy la buyön lü ça lış ma la rı mı zın an la şıl ma sı ge re ki yor. Ucuz, böy le ken di nina sıl ya şı yor, bil mem ra hi be mi dir ler, ra hip mi dir ler? Bun lar, hiç birşey an la ma mak tır. Kürt aş kı na, Kürt duy gu la rı na, Kürt du yar lı lı ğı nasay gı sız lık tır. Bu nun için ede bi yat çı la ra çok iş dü şer. Sö zümona“ben aşı ğım” di yen le re çok iş dü şer.

Her aş kın sa vaş tan da ha zor ol du ğu nu tek rar söy lü yo rum.Ka dın cin si nin ke sin lik le öz gür leş ti ril me si ve gü zel leş ti ril me si

de ke sin aman sız, hem de çok bo yut lu bir sa vaş la müm kün dür.Böy le ka dın ve bu na uy gun er kek or ta ya çık ma dık ça, aşk adı na,sev gi adı na, ai le adı na her şey ha ram dır ve her şey düş kün ce dir.

O da Kür dün bi ti ri li şi nin hi ka ye si dir.Kür dü di rilt mek te bu aşk yo ru mu çok önem li bir yer tu tu yor. Bu

ko nu da bi raz da ha de rin lik li yak la şım esas alın ma lı dır. Bi lim sel ol -du ğu ka dar psi ko lo jik-po li tik yak la şıl ma lı dır. Ya pı lan iş le rin çokönem li ol du ğu gö rü le cek, tak dir edi le cek tir.

Zey�nep�Kı�na�cı

Kız lar ni ye ge li yor lar? Ka dın ni ye ge li yor? Bu er kek li ği bi raz aş -tı ğım için ge li yor lar. Çok açık bu. Kla sik er kek ye ni li yor. Bu da bü -yük bağ lı lı ğa, Zey nep Kınacı'lar ola yın da ol du ğu gi bi çok bü yük bir

88 89

kah ra man lı ğa yol açı yor. Me sa la, ba na hi ta ben mek tu bu var dır. Benbi li yo rum, be nim anı ma na sıl bağ lı olur. İş te, be ni na sıl tem sil eder?Ben na sıl iş te böy le ce ken di mi for mü le et me ye ça lı şı yo rum. Ya niesas ta onu böy le bir ola ya gö tü ren, bi zim yen di ği miz er kek lik olu -yor.

Bu kız, ken di mek tu bun da da de ğer len dir me ler ya pı yor. “Bü yükya şa mak is ti yo rum. Bü yük ey le min, bü yük ya şa mın, bü yük sev gi le -rin sa hi bi ol mak is ti yo rum.” Bu na ben zer bir sü rü şey ler söy lü yor.

Ba na gö re şu nun için bu ey le mi koy du: Ka dın ola rak bir kez da -ha ken di ni yo ke di yor. Kö le ka dı nı ke sin yok edi yor. Ve ili ginç birşey da ha var: As lın da öl dü ğü ne fi lan da inan mı yor. Ey le me gi der -ken ya şa mın en bü yük kı van cı na sa hip tir, ina nıl maz bir şey! 30 ki -lo luk di na mit ler her ta ra fına bağ lı, o ka dar he ye can lı, o ka dar coş -ku lu ki, an la tıl maz! “Or da bü yük bir ya şa mı gö rü yo rum” di yor. Za -ten ey lem be ni müt hiş coş ku lan dı rı yor. İl ginç bir olay da bu. Müt -hiş ken di ni yok edi yor. Di ğer yan dan bu ka dar ya şam sal kı lı yor.As lın da ha len önem li bir çe liş ki. An la mak ge re ki yor. Eğer say gı nızvar sa, bu olay, bu ki şi lik ben ce an lam lı dır. Ta bii çok önem li de ğer -len dir me ler var. Ken di si var or ta da. Be nim çı ka ra bil di ğim, ne denbe nim le ir ti ba tı bu ka dar ge liş ti. Böy le yüz ler ce kız da ha var.

Bu bir ne vi aşk olu yor.Onun di li olu yor.Bü yük ya şa mak is te yen ka dın, bü yük sev mek is te yen ka dın, bü -

yük çir kin lik le ri mah kum eden ka dın... Bun lar net tir. Ta tı şı la maz!Na sıl ger çek le şe cek?

Hiç ya şa dı mı bu kız? Ve ya bu kız ya şa mak tan kork tu mu? Ha -yır!

Ne yi kül et ti, yok et ti aca ba o bom bay la? Sö mür ge ci li ği, ağa lı ğı,ka dın-er kek eşit siz li ği ni, -hep si ni yok et ti de ğil mi? O ey le min ken -di si bu. Git ti or ta sı na, sö mür ge ci su bay la rı yok et ti. Ve za ten ko yu -yor; “Ka dın-er kek iliş ki le rin de ki fe o da li te yi yok et tim. Er ke ğin çir -kin leş ti ren ya nı nı yok et tim.” Bun lar hep ya zı lı dır. Bir de bü yük ya -şa mak is ti yor. Çok öz gür ol mak an la mın da dır. Bü yük sev mek is ti -yor. O da çok gü zel ol mak an la mın da dır. Ve ey lem onun için dir veger çek le şi yor.

Ve “sen” di yor “yol daş! be nim ne yap mak is te di ği mi, bi li yor sun”ve “ge rek le ri ni ye ri ne ge ti re cek sin.”

Ben bu nu bir tan rı em ri gi bi de ğer len di ri yo rum.Ve biz kul lar ola rak ge re ke ni ya pa ca ğız. Ya ni bu na ve ri le cek an -

lam bu dur. Bun dan da ha bü yük uy gu la ma ol maz. Bü yük ey lem na -sıl cid di ye alın maz? Kim se an la mı yor, er kek ler an la mı yor. Ben tan -rı nın em rin de yim. Bu yak la şı mım da var as lın da. Tan rı em ri dir de -dim, ne ya pa ca ğım? Ye ri ne ge ti re ce ğim. Tan rı nın ki ka dar et ki li birsöz. Ma dem ki o bu bü yük ey le mi gös ter di; be nim gi bi bir kul di ye -lim, ne den sö zün ge rek le ri ne sa hip çık ma sın? Şim di bu nu an la ta ca -ğım, mec bu rum. Bu bü yük bir ey lem; çün kü ge rek le ri ye ri ne ge ti ri -le cek. Ge rek le ri ni si ze sı ra la dım. Onun söz cü ğün de ba si te yer yokki. Onun söz cü ğün de bil mem iki yüz lü lü ğe yer yok ki. Bu ey le minken di si bun la rın hep si nin in ka rı dır. Ka dı nın da ba si ti ne yer yok. Neola cak şim di işi miz? Müt hiş zor. Ama gör kem li bir olay ay nı za -man da.

İş te, aşk! Bü yük aşk! Mem u Zin'de de var.Böy le il ginç ben zer lik ler da ha da ku ru la bi lir. Biz de bi raz güç var.

Aş ka yak laş ma gü cü var.Bi zim Botan'daki sa vaş çı la rı Mem'e ben ze ti yo rum. Kız la rı da

Zîn’e.An cak böy le an lam ve re bi li yor lar. Biz on la rı da aş mak is ti yo ruz.

Aş kı ger çek leş tir mek, di yo ruz. Bu ira den var. Ama na sıl? Öl mek leol mu yor. Onu 300 yıl ön ce Mem ve Zîn yap tı. Sen onu ya şa ma ge -çir me li sin. Biz de Zeynep'le yap tı. Gü cün var sa onu sen ya şa ma ge -çir. Zeynep'in ken di si na sıl bir ey lem le 50 ta ne düş man su bay ve as -ke ri ni, Der sim gi bi bir yer de, kat li a mın en çok ger çek leş ti ği yer de,vu ra rak ger çek leş tir di? Ve ger çek leş tir di ği as ke ri ola rak da çok tek -nik, çok iyi, ku sur suz. Si ya si an la mı bü yük. Ba şa rı ora nı yüz de yüz.Pe ki sen? Öy le bir mi li tan sın ki ha zır or du yu da ğı tı yor sun. Biz na sılbu mi li ta nı aş ka ka bul ede ce ğiz? Ka bul edi le mez. Zey nep eğer biröl çüy se; bu böy le her gün kırk tür lü ku su ru olan adam, bü yük ya şa -ma sev gi si yok, bü yük ey le mi yok, ha zır or du yu da ğı tı yor, -o adamaşık ola maz. Zeynep'in ya nı na yak la şa maz. Ye ri bi le ola maz. Bunet, onu ar tık an la mak ge re kir.

90 91

Zilan be nim tan rı çam.Ya ni öy le le ri se vi le cek. Ya çok za li ma ne bir gö rüş tür di ye mez sin

ki... Ben bu na yol aç tım, ama ger çek leş ti ren Zeynep'in ken di si dir.Yü rek onun, ce sa ret onun. Say gın ola cak! “Bre ka dın, bre kız!” di -yo rum. Ta bii te o rik ola cak. Çün kü cüm le le ri ku sur suz söy le di, yaz -dı da. Ey le mi de ku sur suz yap tı. Va si ye ti ba nay sa, cid di ye ala ca -ğım.

İş te, müm kün se ay dın la rı mız, ro man cı la rı mız bu ger çek le ri gör -me li ler.

Kürt ya şa mı za fer ka za nı yor. Bü yük bir gü ven le ve çok kap sam lı bir öz gür lük bi ri ki mi oluş tu.Ben ülkemi arıyorum.Ben tarihimi arıyorum.Ben kaybettiğim sevgilerimi arıyorum.Ben kendimi arıyorum.Ben ar tık ya şa mak is ti yo rum.Her şey ne fes ne fe se kur tu lu yor. Her şey bi raz da an be an yı kı lı -

yor ve ye ni den ya ra tı lı yor. Ge niş za man lar dan, kı sa za man lar dan,ge niş so lu klar dan bah set mi yo ruz, kı sa so luk lar dan bah se di yo ruz.

Çok kı sa bir za ma na sı ğan yıl la rın dö kü mün den bah se di yo ruz.Bu bir ne vi yüz yıl lar da yi ti ril miş bir ya şa mın, ev ren de ge niş le yenve do la yı sıy la de ğer le rin çe kir dek leş me si için bü yük bir hız la yo -ğun laş ma sı na ben zer.

Yo ğun laş ma, bu lut laş ma, yağ mur laş ma ve sı cak sı cak düş me.Bu Kürdistan'da ya şam ka nu nu olu yor.Ben ar tık ke sin leş mek is ti yo rum, ar tık ül kem de bi ri ken bu lut la -

rın, bü tün ço rak top rak la rı do yur du ğu bir yağ mur ol mak is ti yo rum,göl ol mak is ti yo rum, sel ol mak is ti yo rum. El bet te bun lar çok he ye -can lı ge liş me ler dir.

Hi ka ye bir tür lü an la şıl mı yor.An la mak ge re kir. Çün kü PKK son tah lil de bir hi ka ye dir, ya ni ya -

şan mış bir hi ka ye dir. Bu yan lış an la şıl ma sın.Bir ro man dır!Yir mi yı lı aş kın bir sü re dir bü tün Türkiye'nin ya şa dı ğı ve hat ta

dün ya nın dik ka ti ni çe ken, gi de rek oku nan bir ro man. Hem de can lı

bir ro man. Her ge ce mil yon lar ca Tür ki ye li, Kür dis tan lı, Gü ney li,Ku zey li bu ro ma nı oku yor. Ki mi si he ye can la, ki mi si öf key le, ki mi siku du ra rak, ki mi si se vinç çığ lık la rı ata rak ro ma nın bir bö lü mü nü,bir say fa sı nı oku yor. Ger çek ten de bi zim şu an da Türkiye'ye ya şat -tı ğı mız bir ro man dır. An cak bir ro man bu ka dar he ye can lan dı rır, öf -ke len di rir, kin len di rir, se vin di rir, in ti kam çığ lık la rı at tı ra bi lir.

Türkiye'nin eko no mik du ru mu mu az zam ve mil yon lar ca in sanaç lık sı nı rı na ge lip da yan mış. Hay ret! Hiç bir eko no mi böy le ol du -ğun da sos yal pat la ma sız geç mez, “bu Tür ki ye hal kı ne den pat la mı -yor” di yor lar. Ro man var, ro man dan do la yı ne fes alıp-ve re mi yor lar.Ro ma nın si hir li et ki si al tı na gir miş ler. Ne dir bu? Özel sa vaş et ki si,şo ve nizm dal ga sı, kor ku, iş ken ce. Bun lar hep ro ma nın par ça la rı dır.

Her ke sin ro man da bir ye ri var.Bu nu iyi an la ma ya ça lış mak ge rek ir. Bu bü yük bir sa vaş tır. Gü cü

olan var sa an la sın!Ne ler, ne ler var bu ro man da? An la şıl ma ya de ğer. Ay rı ca için de

bir çok tip var. İn sa nın yü re ği ni hop la tan tip ler. Ay nı za man da ger -çek çi bir ro man dır. Salt ha yal ler le yü rü mü yor. Aman sız si ya sal, as -ke ri ger çek ler le sü rüp gi den bir ro man. Ne ya pa lım? Baş ka tür lüyü rü mü yor. Baş ka ül ke ler de ro man lar 50 yıl ön ce ya zı lır. Sa vaş la rıda ha son ra ge li şir ve ya ve ri len sa vaş tan 50 yıl son ra ro ma nı ya zı lırve bü yük bir he ye can la oku nur. Şim di biz de böy le de ğil. Biz de sa -va şın ön ce sin de ro man ol ma dı ğı gi bi, son ra sın da da ol maz. Hep siiçiçe ya şa na cak. Ro man sa vaş için de ya zı la cak tır.

Sa vaş ro ma nı.Ro man da sa va şı ya şa ta cak tır. Ve ya sa va şın ken di si bir ro man dır.

Ya şa ma böy le ba kıl ma sı nı is ti yo ruz, güç var sa ta bii. Onun için sa -nat kar, ar tis tik ol mak ge re ki yor. Bu işin do ğa sı böy le.

Ro ma na ka tıl mak is ti yen ler var. O za man yer le ri ni be lir le sin ler.Ro man da kah ra ma nı mı tem sil et mek is ti yor sun? Bu nun da ye ri iyibe lir len me li. Ro man da hep ye nil gi ye gi den ti pi mi ya şa mak is ti yor -sun? Onu da an la mak ge rek. Ro man da bü yük tut ku yu mu tem sil et -mek is ti yor sun? Bu nu da an la ma ya, ya şa ma ya ça lış mak ge re kir.

Ha yır mı?Boz gun cu yu, fit ne-fe sa dı mı tem sil et mek is ti yor sun? Bu nu da

92 93

an la ma ya ça lış mak ge rek. Bi zim ro ma nı mı zın böy le 20-30 ta ne ti pivar. Hep si nin az çok ipuç la rı or ta ya çık mış tır. Ne ya pa lım? Bu işböy le olu yor, baş ka tür lü de bu ül ke, bu halk için düş ler ger çek ol -maz. Ne mut lu bi ze ki, her ke si bir ro man he ye ca nı na sa hip kıl dık.Ta bii, be nim du ru mum bi raz da ha fark lı. Ben ya zar mı yım? Oyun cumu yum? Baş ta pek ayırt edil mi yor. Ro man için de bir tip mi yim,yok sa sü rek li ya ra tı yor mu yum? Sa nı yo rum bu da an la şıl ma sı zorbir ko nu gi bi ge li yor. Ama hem yaz ma ya, hem de tip le ri oy nat ma yamec bu rum. Baş ka ça rem yok.

Bir di ri liş ro ma nı na ih ti yaç var.Tek rar vur gu lu yo rum. Şim di ler de ro man son de re ce he ye can lı bir

bö lü mü ya şı yor. Ger çi her bö lü mü he ye can lı, onu da söy le ye yim.Ki şi ola rak ken di ro ma nım 40 yıl ön ce sin den baş lar. Ke ma liz minro man da ki ye ri var. Ne den an la mı yor su nuz? Na sıl sal dı rı yor? Na sılvu ru yor? Na sıl ya kı yor? Na sıl uçu rum lar da yu var lı yor? Na sıl deh -şet olup sa çı lı yor? Na sıl im ha et ti? Ül ke nin, hal kın, in san la rın bu -lun du ğu her yer de deh şet saç tı, sa çı yor. Siz le ri na sıl ye ri niz den,yur du nuz dan si lip sü pür dü? Siz le ri na sıl ki şi lik siz leş tir di? Si zi dün -ya nın her ta ra fı na sa vur muş. Kö kü nüz den ko pa rıl mış sı nız, sa ra rıp,sol muş su nuz.

En bü yük ro man cı nız, ne den ken di ger çe ği ni si ze ya za mı yor?Çün kü gü cü yok. Ne den bir as ke ri miz, bir kah ra ma nı mız bü yük oy -na ma ya yok? Onun da gü cü yok. Hep si ba na kal mış. Zor bir iş ama,eğer baş ka tür lü ya pı la cak sa, ta bii ba na ya pı la bi le cek en bü yük iyi -lik bu olur du.

Dev şir me ede bi ya tı

Yal çın Kü çük : Ede bi yat, sa nat, ro man ol maz sa, ye ni in sa nı ya -rat mak ta çok zor la na ca ğı nı zı ve ka lı cı çö zü me ula şı la ma ya ca ğı nısöy lü yor su nuz. Bu çok çok önem li dir. Ko nu ya ro man dan gir mek is -ti yo rum. Ro ma nın ta ri hi ne bak tı ğı mız da, an cak yük se liş var sa, ro -ma nın da va rol du ğu nu gö rü yo ruz. Fran sız in sa nı ye ni den doğ ma yabaş la dık tan son ra ro ma nı çı kı yor. Rus ro ma nı on do ku zun cu yüz yı -lın ikin ci ya rı sın da dır. Ye ni in san çı kı yor, es ki sis tem ya rı lı yor, ye nika lem ler, Dos to yevs ki ler, Tur gen yev ler de vam edi yor. AmaSovyetler'e gel di ği miz de; kur tu luş ro ma nı var, Bolşevizm'in ro ma nıvar, ama ba na öy le ge li yor ki, Sovyetler'de en gü zel ro man II. Dün -ya Savaşı'nın ro ma nıy la bit ti. On dan son ra önem li bir ro man cı ola -rak bir Pasternak'ı çı kar dı lar. Pas ter nak, Dok tor Jivago'yla özel lik leEkim Devrimi'ni giz li ce mah kum edi yor du. Ar ka sın dan ge len Ba tıdün ya sı nın bü yük keş fi Sol je nit sin açık ça, cep he den hü cum edi yor -du.

Ro man ta ri hi ne ba ka cak olur sak, 1950 'lerden, en son 1960 'lardaniti ba ren Sov yet sis te mi nin dur du ğu nu gö rü yo ruz. Türkiye'ye bak tı -ğı mız da, bu gün sa de ce Kürt le rin de ğil, Türk le rin de ro man cı sı yok.Ya şar Ke mal bir do ruk tu, dur muş tur. Ar ka sı gel me di. Türk şi i ri ne

94 95

ba kı yor sun, iyi kö tü Türk kur tu luş sa va şı şi ir le ri dir. Na zımHikmet'in en önem li şi ir le ri aşk şi ir le ri, in san şi ir le ri dı şın da, Türkkur tu luş sa va şı şi ir le ri dir. Na zım Hikmet'te Türk şi i ri do ru ğa çı kar,bi ter. Ah met Arif'in Türk şi i rin de ne re de ol du ğu nu çok iyi tes pit et -ti niz. Türk şa i ri mi dir, Kürt şa i ri mi dir; ka lı cı şa ir mi dir, de ğil mi -dir? Bu bel li de ğil dir. Ama çok hoş bir so luk tu. Sa de ce bir so luk tu.Türk şi i ri de, ölen Ce mal Sü re ya ile bi ti yor.

Şim di böy le ce bak tı ğı mız da, şu an da bir Kürt ro ma nı yok, amaTürk ro ma nı da bi ti yor ve ye ni si yok tur. Ey lü list ler, dev ri mi mah -kum eden, bi zim gi bi eleş ti ren, acı sı nı du ya rak çö züm le yen de ğil,tü müy le mah kum eden, ro man ve ro man cı lar çı kart mak is te di ler.Bun la rı “kü für ro ma nı” ola rak ni te le dik ve dur dur duk.

Ro ma na ve sa na ta bak tı ğı mız da, Sov yet sis te mi nin, 1950 ya da1960 yıl la rın da bit ti ği ni gö rü yo ruz. Sa na ta bak tı ğı mız da, Kürt sa na -tı nın ge liş me me si bir ya na, Türk sa na tı nın ar tık dur du ğu nu sap ta ya -bi li yo ruz.

Bu ra da bir sap ta ma nı za da ha ka tıl dı ğı mı ifa de et mek is ti yo rum.“İn san hak la rı” prog ram la rı nı ele alı şı nı zı çok sağ lık lı bu lu yo rum.Sa de ce Tür ki ye ha pis ha ne le rin de ki dev rim ci le ri, so pa ve ha vuçman tı ğıy la, “in san hak la rı dır” di ye rek te le viz yon ve di ğer kı rın tı -lar la bi tir mek is te me di ler, bu prog ram esas ola rak, Sov yet sis te mi nida ğıt ma da kul la nıl dı. “İn san hak la rı” prog ra mı, Ame ri kan Dı şiş le riBa kan lı ğı’nda, Sovyetler'e kar şı bir ide o lo jik si lah ola rak keş fe dil -di. Bu ra da ki sap ta ma nı za hem ka tıl mış ve hem de ge nel le miş olu -yo rum.

Kar şı-dev rim ci bir si lah tı. Ter si ne çev ril me ye ça lı şıl dı. İn sanhak la rı prog ra mı dev rim ci leş ti ril mek is ten di. Ne ka dar ba şa rıl dı?Şim di bu ra da bı ra kı yor ve Sov yet ler ile sür dü rü yo rum. İkin ci Dün -ya Savaşı'nda em per ya liz me ve fa şiz me kar şı di re nen Sov yet in sa -nı nın ro ma nı nı, Si mo nov yaz dı. Bu ra da Sov yet ro ma nı dur du ve ye -ri ni ke mi ren ro man lar ve ro man cı lar al dı. Pas ter nak ile baş la dı, Sol -je nit sin, Ri ba kov ve hiç kuş ku suz Kır gız kö ken li ve Türkiye'de sol -cu la rın bir za man ki ila hı Cen giz Ayt ma tov, Sov yet sis te mi nin fa re -le riy di ler.

Şim di hem ro man ve hem po li ti ka yı bir yer de bir leş ti re bi lir mi -

yiz? Ro ma nın dev rim ci ey lem le, yük se liş le ba ğı nı kur du nuz. Şim di,enin de so nun da, Sov yet sis te mi nin çö zü lü şü nü, ye ni ve sos ya list in -sa nı ya rat mak ta mı gö rü yor su nuz? İn sa na bu ka dar yo ğun luk la, si -zin sev di ği niz bir söz cü ğü kul la nı yo rum, yük len me ni zin ar ka sın dabu mu var?

Abdullah Öcalan : Sovyetler'in sos ya list in sa nı ya ra ta ma ma la -rın dan ön ce, ro man ger çe ği ni ve ro man la ya ra tı lan, ya ra tıl ma yıamaç la yan in san ara sın da ki iliş ki ye ger çek ten açık lık ge tir mek ya -rar lı ola cak tır. Özellikle Kürt ola yın da ya şa dı ğı mız son de re ce bü -yük al tüst oluş lar, bi zi ro ma nı da ha iyi kav ra ma ya gö tü rü yor. Benes ki den ya zı lan ro man la rın, han gi güç te ol du ğu nu ger çek ten bi le -mez dim. Hat ta bir ro man ne dir, ya zı mı na sıl ele alı nır, na sıl ge liş ti -ri lir? An la mı nı bul mak ta güç lük çe ker dim. Ama dev rim ci ey le minken di si, bi zi ro man la kar şı kar şı ya ge tir di. Ro ma nı ben ta nım ola rakçok ge nel bir de ğer len dir mey le, bir dü ze nin bü tün eko no mik, sos -yal, kül tü rel da ya nak la rıy la çö zü lü şe baş la ma sıy la bir lik te ye ni birta ne si nin yük sel me ih ti ya cı nın or ta ya çık tı ğı ve onun ey le mi nin deçar pı cı bir bi çim de ken di ni da yat tı ğı bir dö ne min ede bi ese ri ola rakde ğer len di ri yo rum. Ve bu an lam da sa de ce par ti ye öz gü bir olay ola -rak de ğil, ör ne ğin bir İs lam ol gu sun da da ro man la ra ben zer bir çokki ta bın bu lu na bi le ce ği ka nı sın da yım.

“İslam'da ro man” adı al tın da bir de ne me ye gi riş mek ya rar lı ola -bi lir. Çün kü ro man de yin ce biz hep Ba tı’ya ba kı yo ruz, ak lı mı za Ba -tı lı ro man cı lar ge li yor. Ama “Ken di ta ri hi ger çe ği miz için de aca baro ma na ya kın ör nek ya zı lar ve ki tap lar ki min dir, ne za man or ta yaçık mış tır?” gi bi de ğer len dir me ler yap mak çok önem li dir. Ulu saltip te ve ya böl ge sel tip te bir ro man tü rü ne geç mek is ti yor sak, Ba tıtü rün den zi ya de ken di Do ğu tür le ri mi ze, hem de es ki ta ri hi dö nem -ler de ki tü re gi riş yap mak ge re kir. Bu ara da ma sal la ra, des tan la rabak mak ge re kir. Yi ne men kı be ler, ta ri hi di zi ler var dır. Bü yük öl çü -de ro ma na ben zi yor, ba na öy le ge li yor.

İs la mın ve Osmanlı'nın bir çok kro no lo jist le ri, ta rih çi le ri, bi razro man cı dır. Ör ne ğin çok iyi bil di ği niz bir Ev li ya Çelebi'nin “Se ya -hat na me”si bir ro man di zi si gi bi dir. Ve bir çok Türk ro man cı sı nın,ne re dey se hiç bir iliş ki si yok muş gi bi bun la rı hep gö zar dı et me si ne

96 97

ve hep Ba tı öy kü ve ro man ya zar la rı na öy kün me le ri ne hay ret edi -yo rum. Bu te mel de da ha bir çok ör nek ve ri le bi lir. Ör ne ğin “Bin birGe ce Ma sal la rı”, “Ke rem ile As lı”, “Ley la ile Mec nun” gi bi ya pıt larbi rer ro man şa he ser le ri dir. Ama şim di ye ka dar hiç kim se bun la rı bute mel de ele al ma mış tır. İslam'ın bir çok sa vaş men kı be le ri var dır. Ti -pik bir ro man an la tı mı dır...

– Bun la rı ço cuk lu ğu nuz da çok mu oku du nuz?– Evet, si ze an lat tım... De mek ki, biz ro man kay nak la rı mı za iner -

ken, bu ta ri hi de ğer le ri ke sin lik le göz önüne ge tir me li yiz. Ve ye niro man da an cak bu ta ri hi ör nek le rin eleş ti ri siy le ge li şe ce ğe ben zi -yor. Ta bii, Türk ay dı nı mu az zam bir ya ban cı laş ma yı ya şa dı ğı için,bun la rı gö re cek ye te nek ten ve gü ven den yok sun dur.

Tek rar Kürt ola yı na ge li yo rum. Şim di esas iti ba rıy la, öz lü ro -man lar bir yı kı lı şın gör kem li li ğiy le, tra je di si ile -ve ya adı ne olur saol sun-, ger çek ten bir yük se li şin coş ku su nun ör gü sü dür. Onun te melça tış ma sı, çö ken ru huy la yük se len ru hu, çö ken iliş ki le riy le yük se -len ti po lo ji le ri ara sın da dır. Yi ne yı kı lan duy gu la rın dün ya sıy la, ge li -şen duy gu la rın dün ya sı dır; bu nun iliş ki tar zı, hi tap du ru mu dur. Ni -ha yet bir bü tün ola rak onun ya şam tar zı dır. Ro man esas iti ba rıy labu ala nı dol du ru yor. Ve iyi bir ede bi kol dur. Bah set ti ği niz ör nek ler,şüp he siz ken di an la tı mı nı il gi li dö nem le re da ya na rak su nu yor.

Fran sız ro ma nı nın, Fran sız Devrimi'nin ön ce si ve son ra sı ile çokya kın iliş ki si var dır. Hiç bun la rı aç ma ya ge rek yok; çün kü bağ lan tı -sı net tir. Bu, bur ju va dev rim sü reç le ri ni ya şa yan di ğer bü tün Av ru paül ke le ri için de ge çer li dir. Bol şe vik Devrimi'nin ön ce si ile son ra sıda Rus ro ma nı ger çe ği ile bağ lan tı lı dır.

– Turgenyev'in “Ba ba lar ve Oğul la rı”ı, tam si zin ta nı mı nı zauyu yor. Kay bo lan bir ruh ta ba ba lar tem sil edi li yor, oğul lar ise ge le -ce ği tem sil edi yor. Bü tün ro man (dün ya nın da en ün lü ro ma nı) buiki psi ko lo ji nin ça tış ma sı üze ri ne ku ru lu dur. Le nin de ‘Ba ba lar veOğul lar’ı çok se ver di.

- Evet, oku ma dım... Rus ro ma nın bü yük lü ğü Rus dev ri mi ön ce si -nin ağır fe o dal top lum sal ko şul la rı nın çö zü lü şü ile, dev ri min bi razkök lü ol ma sı nın ya rat tı ğı dep res yon la rın or ta ya çı kar dı ğı, çok yön -lü çe liş ki ler, iliş ki le rin ve ge li şen ye ni dü ze nin bü yük lü ğü ne bağ lı -

dır. Şim di Türk ro ma nı na gel di ği miz de, çok sö nük bir du rum danbah se di yor su nuz.

– Zir ve si ni bu lu yor ve bi ti yor. Ya şar Ke mal ro man cı lı ğı zir ve dir,on dan son ra, bi ti yor.

– Ya şar Kemal'in ro man cı lı ğı na en iyi ör nek ola rak “İn ce Me -med” ve ri li yor. O, ay rık sı bir ola yı in ce li yor. Ben ce bir eş kı ya yı in -ce le mek, top lum ger çe ği ni ana liz et me de faz la ipu cu ver mez. Ba nagö re bir öy kü ola bi lir, cid di bir sos yal ro man ola maz. Sos yal ro -man; esas iti ba rıy la, bir top lum sal do ku nun par ça la na rak çö zü lüp,ye ri ne ye ni bir top lum sal do ku nun ör güt le ni şi nin or ta ya çık ma sıy laan cak kay nak bu la bi lir.

Kay na ğı an cak böy le olur sa, ona ro man di ye bi li riz. Ak si hal de oay rık sı olay la rın, faz la top lu mun bü tü nü nü kap sa ma yan olay la rınan la tı mı hi ka ye dir.

– Bu söy le di ği niz le il gi li, si zi bel ki de des tek le ye cek bir nok ta;Ya şar Kemal'in İn ce Memed'de hep da ha ge ri ve fe o dal iliş ki le ri öv -mek le eleş ti ril miş ol ma sı dır. Ada na bey le ri ni çok öv dü ğü söy le ne -rek eleş ti ril miş tir.

– Doğ ru dur ta bii. Fa kat an la ya bil di ğim ka da rıy la, dağ da ki Türk -me nin top ra ğa yer le şim sü re ci ni de ğer len di ri yor. Ki za ten ken di si -nin de yer leş ti ği köy öy le bir köy. Dağ da ka lan eş kı ya olu yor, ova yainen bey olu yor. İki si ni de öv mek zo run da ka lı yor, fa kat o dö ne minmev cut ge liş me si nin bü tü nüy le ver mek ten uzak tır. Bu bey yü celt -me si, eş kı ya yü celt me si, ba na faz la top lum sal içe ri ği ağır ba san birolay gi bi gel mi yor. Hi ka yet tü rü ne, es ki des tan tü rü ne ya kın bir an -la tı mı var.

– Za ten di li des tan sı dır. Ve abart ma lı bir di li var dır.– Es ki des tan tü rü ne ben zi yor. Bu te mel de, Os man lı ta rih ger çe -

ğin den ve da ha son ra ki Tür ki ye ta rih ger çe ğin den bi raz ko puk ol du -ğu nu da söy le ye yim. As lın da Ya şar Ke mal ona gir mi yor, on dan ka -çı nı yor. Be nim an lat mak is te di ğim du rum, bi raz da bu dur. Kürt ola -yın da da bu böy le dir. As lın da ken di si bi raz Kürt ori jin li dir; bir ne -den le Çukurova'ya göç et ti ği hal de, bu nun ger çe ği ne ni çin in mi yor?

Ni çin kor ku yor?As lın da di ğer ede bi yat çı la ra da bu te mel de eleş ti ri ge tir mek

98 99

müm kün dür. On lar bir yer de ke ma liz min tas fi ye et ti ği ve ya ken diiçin de iğ diş et ti ği ay dın lar dır. Bun lar da, hiç bir za man top lum salger çe ğe ra di kal yak la şım gös te re mez ler. Ya şar Kemal'in en kök lüeleş ti ri si, ben ce bu ola bi lir. O, dal lar la uğ ra şı yor; kök le de ğil.

– Bir do ku, onu alı yor. Me se la Kürt yük se li şi ni...– Hiç gör me miş, gör mü yor. Da ha da öte si Kürt kat li a mı nı, je no -

si di ni de hiç gör mek is te mi yor. Ele al dı ğı ken di aşi re tin den bi ri ninkop ma sı, onun ger çek ten ta ri hi, sos yal bo yu tu nu, si ya sal bo yu tu nugöz önüne ge tir me den, te mel top lum sal ger çek le bağ lan tı sı nı koy -ma dan, ol duk ça fer di leş ti re rek an lat ma ya ça lı şı yor. Bu, son de re cesa kın ca lı bir yak la şım dır. Bu nu ne ce sa ret le yap tı ğı nı sor mak ge re -ki yor.

Bir ro man han gi sos yal dev ri me gö tü re bi lir?Bu nu sor mak is ti yo rum. Bu ro man cı nın her han gi bir sos yal dev -

ri me hiz met et me si müm kün de ğil, hat ta hiç yok de ni le bi lir. Bel kiOr han Ke mal kıs men gö tü re bi lir. Pro le ter leş me yi an lat ma ya ça lı şı -yor.

– Bü yük bir halk sev gi si ni iş li yor.– Bir öl çü de. Çö zü mü yok, sa de ce göz lem dir. Onun ki çö züm le -

me de ğil, göz lem dir. Ben onun “Be re ket li Top rak” ad lı ro ma nı nıoku dum. As lın da et ki len dim. Ora da, Çukurova'da Kürt Zeynel'inna sıl kan ter için de ça lış tı ğı hâlâ ak lım da dır. Olay la rı göz lem le miş -tir.

– Türk ya zar la rı ara sın da in sa na en iç ten olan Or han Kemal'dir. – Onun o yö nü ne ol duk ça say gı duy dum, de ğer biç tim. Fa kat çö -

züm le me de ğil, göz lem dir. Bu çok tu tar lı, ger çek çi bir göz lem dir.Ya şar Ke mal öy le yap mı yor. Söz de tah lil, çö züm le me ya pı yor, amao da çok ay rık sı dır. Dal lar la uğ ra şı yor, kö ken ile de ğil! Bir de çı kışyok. Han gi sos yal ger çe ğe gö tür mek is te di ği ni açık la mı yor. Bir çokger çe ği ört bas et me de de onun ro ma nı teh li ke li ola bi lir.

– O za man Ah med Arif de Ya şar Kemal'in şa i ri olu yor. – Ga yet ta bii, ay nı ör nek! O da Diyarbakır'dan kop muş,

Çankaya'ya yer leş miş tir. Son de re ce teh li ke li bir ko puş ve yer leş -me dir. Ya şar Ke mal de Van'dan kop muş tur Çukurova'ya git miş; or -dan kop muş, Ataköy'e yer leş miş tir. Ve ora dan ar tık kop mu yor. Ora -

la ra zamk gi bi ya pış mış lar dır ve ya ya pış tı rıl mış lar dır. Ah med Ariföl me den ön ce, “Bu ben den ne is ti yor?” de miş, be nim ona bir kü çükeleş ti rim var dı, onun için de miş. Oğ lu nu adı nı Fi lin ta koy muş.Filinta'nın da ha son ra an cak dük kan lar da sa tı lan nay lon fi lin ta larka dar ola bil di ği or ta ya çık tı. Ve çok acı duy dum. İs ya nın şa i ri ninoğ lu, an cak nay lon fi lin ta dır. Ve bu Çankaya'da böy le ol du.

– Ma a le sef öy le.– Ta bii Ce mal Süreya'yı da aç tı nız. Sa nı rım o da bir Der sim ço -

cu ğu dur. İyi bir şa ir de ni li yor. Şim di Ce mal Süreya'nın şa ir li ği ni debi raz iyi an la mak la zım. Ben Der sim li ler de bi raz şa ir lik gör düm;ya ban cı laş mış bir şa ir lik tir. As lın da bir yer de bel ki, Der sim li le rinbir ru hu var dır. Fa kat bu ruh, ke ma list kat li am dan geç miş, özü neya ban cı laş mış, bu nu onay la mış; Türk leş miş bu nu da onay la mış.Bel ki ta rih ten ge len hü zün dür, ke der dir; ben ze ri bir da mar var. Bun -lar bir şi ir olu yor, ağ zın dan çı kı yor. Ama ya ban cı laş mış bir şi ir dir.Şi i ri nin ger çek ta ri hi bağ lan tı sı, olu şum sü re ci, he de fi, ne ye ulaş -mak is te di ği bel li de ğil. Ben yi ne şi ir oto-kri ti ği ni, şi ir ana li zi ni faz -la ya pa cak du rum da de ği lim, ama ilk ba kış ta bun la rı söy le mem faz -la zor de ğil dir. Şi i ri nin yurt se ver lik ya nı yok tur. Ba kın bu çokönem li dir. Şi i ri nin vur gu la mak is te di ği he def faz la bel li de ğil dir.Yine şi i ri nin ulaş mak is te di ği yer faz la bel li de ğil dir. Bu Der simger çe ği nin çar pı tı lı şı ve be nim se nen Türk de ğer yar gı la rı nın ve yaTürk bi çim le ni şi nin ken di siy le çok ya kın dan il gi li dir.

Ve Ce mal Sü re ya bi raz da odur.– Evet, öm rü kı sa sür dü.– Şim di bir-iki ke li mey le de Nazım'dan sö ze de lim. Çün kü he men

her ke sin üze ri ne çok şey söy le di ği, be nim hiç bir söz söy le me di ğimbu oza nın ger çek ten ke ma liz min eliy le ol duk ça iğ diş leş miş bir tipol du ğu nu be lirt mek zo run da yım.

Türk ler de şöy le bir sis tem var; si zin o “Fa tih Sul tan Meh met” ki -ta bı nız da, o Sırp pren sin iğ diş leş ti ril me si, sa ra ya alı nıp ya naş maoğ lan lar du ru mu na ge ti ril me si ola yı nı göz lem li yo ruz. İn san la rı iğ -diş leş tir me bir Os man lı ge le ne ği dir.

Mus taf Kemal'de de şöy le bir olay duy dum: Bu bir yer de her hal -de iç ki içer ken, Na zım da, uzak ta baş ka bir yer dey miş. Mus ta fa Ke -

100 101

mal “Ça ğı rın, o da ma sa mı za gel sin” de miş. Na zım da “Gi din onasöy le yin, ben de niz kı zı Ef tel ya de ği lim” di ye ce vap ver miş. Bu sözgös te ri yor ki, bir ne vi de niz kı zı Eftelya'ya dö nüş tü rül mek is te ni li -yor, de ğil mi? Çok so mut ve ben ce bi raz da dö nüş tü rül müş tür. Eğeröy ley se, o za man Nazım'ın ke ma lizm ile bağ lan tı sı an la şı lı yor. Bel -ki ka çıp kur tul muş tur, ama du ru mu Sırp pren si nin Fatih'e kar şı çı kı -şı, ezil me si, is ya nı gi bi dir. Nazım'ın da ke ma liz me kar şı çı kı şı (za -ten zin dan da dır, de ğil mi?), cum hu ri yet zin da nın da ki öl gün, umut -suz çır pı nış la rı dır. Ve dik kat edin “Kuv va-yı Mil li ye Des ta nı” ve da -ha son ra ki şi ir le rin de onun öv gü sü nü ya par.

– Evet, bir pa zar lık ola rak gö rü nü yor.– Ta bii, Nazım'ı çok iyi an la yın; hem ke ma liz min elin de esir dir,

hem de ke ma liz min öv gü cü sü dür.Ve bu bir dram dır.Ni te kim bu dra mın so nu cun da ka çı şı ge li yor.Bu ra da ka çış önem li dir. Ben ce Sovyetler'e gi di şiy le da va yı kay -

bet miş tir. Ba zı la rı, “Çok bü yük şa ir ol du” di yor, ama ben hiç cid di -ye al mı yo rum. O yıl lar da ar tık Sovyetler'in bun la rı bir Sov yet pro -pa gan da cı sı yap mak gi bi ge le nek sel bir yak la şı mı var dı. Onun, as -lın da içi ne gir di ği du rum da bi raz bu dur. Ta bii, di ğer yan la rı nı gö -zar dı et mi yo rum.

Ya ni gü zel çar pı cı şi ir ler yaz mış tır, ama be nim için önem li olanTür ki ye top ra ğıy la iliş ki si dir. Tür ki ye top ra ğın dan ko pup kop ma -ma sı dır.

Çün kü her gö çüş te bir ko puş var dır.Eğer bu ko pu şa bü yük kar şı ko yuş ol maz sa ne ye ya rar? Me se la

Bakü'ye ge li yor, Batum'a ge li yor, “Ah va ta nım, ah şu yum bu yum”di yor. An cak hiç bir ey le mi yok ve bir tek ki şi bi le ken di si ne sa hipçık mı yor.

Acı olan bu dur. Ne den kim se sa hip çık mı yor? De mek ki, ger çek -ten top rak tan kop muş tur.

İşin sa de ce bir ya nı üze rin de dur ma mak ge re kir: Sa de ceNazım'ın üzün tü le ri ve has re ti üze rin de dur mak la bir ye re gi dil mez.Bir de işin be nim gös ter di ğim ya nı var dır. Ben de on dört yıl dır bu -ra da yım. Üs te lik be ni hem Bekaa'da, hem de bu ra da gör dü nüz. Bir

avuç içi ka dar kü çük bir alan da yım. Bu ne den le va tan dan kop ma -nın, in san dan kop ma nın ne an la ma gel di ği ni çok iyi bi li rim. Şim diba kın, hiç kim se ba na “va tan ha i ni” di ye bi li yor mu? Düş man la rımbi le di ye bi li yor mu? Çün kü hiç kim se be nim ka dar va tan se ver leş -me di, va tan se ver li ği ge liş tir me di. Ve hiç bir ki şi de be nim ki ka darbü yük bir halk bağ lı lı ğı, ül ke bağ lı lı ğı or ta ya çık ma dı.

Ay rı ca va tan ha in li ği nin öy le salt top rak de ğiş tir mek le de bir il -gi si yok tur. Ba kın ben, her dı şa rı çı ka na, “mül te ci leş miş tir” ya “ko -kuş muş tur” de mi yo rum. Çün kü ül ke de ka lıp da va tan ha i ni olan,ko ku şan lar bu lun du ğu nu bi li yo rum. Ül ke de ka lıp da ajan olan la rıbi li yo rum.

Bu söy le dik le ri mi Na zım Hikmet'e “bir zir ve dir” di yen ler he sa bakat ma lı dır lar. Bu nun için vur gu lu yo rum.

Öte yan dan ken di le ri ni zir ve sa yan ya da ete ğin de olan ya zar çi -zer ler var. Hiç bi ri si ni oku mu yo rum. Çün kü oku ma ya ça lış tım, oku -yun ca ka fam ka rı şı yor. Ka fam da bir net leş me ye doğ ru, bir tut ku nunge liş me si ne doğ ru gö tür mü yor.

– Ben oku ma ya ça lı şı yo rum, oku ya mı yo rum. Ba na hiç bir haz,he ye can ver mi yor.

– Ne den ver mi yor? – Hep si ye nil miş li ği, ölü mü di le ge ti ri yor.– Yal nız o de ğil. As lın da bi raz hiç lik, da yan dı ğı ze min den ha ber -

siz lik, ze min den ka çış, ger çek ler den ko puş iş le ni yor. Özel lik le si ya -si ger çek lik ten so nu na ka dar ka çı yor lar. Hat ta zım nen kul la nı yor lar.Ta bii bun la rı oku ya maz sın. Atil la İlhan'dan tu tun bir ço ğu na ka daröy le dir. Siz, çok iyi oku muş su nuz dur. Ay dın çö züm le me le ri niz var -dır. As lın da ben ya rar lan mak is ter dim, bu la bil di ği niz en önem li so -nuç ney di?

– Yıl gın lık. Ken di le ri ne gü ven le ri yok. Bu ne den le dev let ten ko -par gi bi olu yor lar ve he men tek rar şem si ye nin al tı na gi ri yor lar. Redne dir, hiç bil mi yor lar. Ki tap la rın da red yok, kur gu yok, hiç ha yalyok. Ba kın siz de uzun bir kur gu var...

– Dev let uf ku nu aşa mı yor lar, di yor su nuz. Dev let uf ku aşıl ma danna sıl ra di kal olu na bi lir? Ben, hep kop tum. Hep red de de rek bu nok -ta ya gel dim. Ben es ki den be ri oto ri te den kop tum. Yok sa bi ter dim.

102 103

– Evet, Türk ya zar-çi ze rin de bir bit miş lik var. – Ta bii, as lın da Türk in sa nı nın ye te nek li ol du ğu nu söy le ye yim.

As lın da az ça ba sa hi bi de ğil ler, fa kat yön te mi ve da ya nak la rı o ka darger çek dı şı ki, so nuç ta çü rü mek ten kur tu la mı yor lar. Ve ben ce bi raz o“Türk lük” de dik le ri nin ne ol du ğu na bak ma la rı la zım. Yi ne ke ma -lizm, Os man lı cı lık de dik le ri ol gu la rın ne ol du ğu nu iyi gör me den,Ana do lu top ra ğın da ka li te li in san ye tiş mez. Ve son yıl lar da, hat tason yüz yıl lar da ye tiş me di. Ama da ha ön ce var dı. İlk ve or ta çağ lar daçok bü yük de ğer ler ye ti şi yor du, de ğil mi? Mil li yet çi lik Anadolu'yuda ralt tık ça, ke ma lizm bü yü dük çe ve Türk in sa nı kü çü lü yor. Sul tanbü yü dük çe, re a ya kü çül dük çe soy lu ya zar lar çı ka mı yor.

– Çık ma dı! Nazım'dı, Yaşar'dı, Ah med Arif'ti; her şe ye rağ men,bun lar, bi rer tür dü. An cak işin il ginç ta ra fı şu an da Türkiye'de bun -lar ka da rı da çık mı yor.

– 12 Ey lül son ra sı nı kas te di yor su nuz...– 1970'li, 1980'li yıl lar di ye bi li riz.– Bu nun ya şa nan ger çek lik le çok sı kı iliş ki si var. Ta bii o za man

ne den bi raz bü yük lük ol du ğu nu da si ze söy le ye yim. Dev let le top -lum bu ka dar çü rü me miş ti ve ya dev le tin top lum la, top lu mun dev -let le bağ lan tı sı bu ka dar ko kuş ma mış tı. Şim di dev let top lu mu o ka -dar kö tü kul la nı yor ki ve top lum dev let ten o ka dar kö tü et ki le ni yorki, her han gi cid di bir in san ola yı nın ora ya çık ma sı müm kün ol mu -yor.

– Te kel ler ola yı var...– Ta bii, te kel ler bu işin mer ke zin de, gö be ğin de dir. – Türk in sa nı nın 1980'li yıl lar dan, 12 Eylül'den iti ba ren, bir ha -

mam bö ce ği ha li ne ge ti ril me si sü re ci ya şa nı yor. Ha mam bö ce ği ya pı -lı yor, ha mam bö ce ği nin şi i ri ve ro ma nı ya zıl mı yor.

– Bu sap ta ma çok yay gın dır. Mev cut ay dın, genç lik ke si mi nin,oku mak tan, ide a lizm den, coş ku dan ke sil di ği, kop tu ğu hep söy le ni -yor. Ha mam bö ce ği mi, baş ka tür bö cek mi der si niz, bir bö cek si ya -şan tı ol du ğu or ta ya çı kı yor.

– Por nog ra fi, ina nıl maz bo yut lar da dır. Ero tizm top lu mun te melmo ti fi ha li ne ge ti ri li yor. İs ter bö cek, is ter de ğil, in san ya şa mı du ru -yor. Hay van ya şa mı baş lı yor.

– Bu hay van laş ma ya doğ ru bir gi diş tir. Ve bu bir icat de ğil dir.Adı na is ter por nog ra fi, is ter ero tizm den sin, ne de ni lir se de nil sin,bu nun al tın da ya tan şey, son de re ce il kel leş me dir. Şim di ba sın-ya -yın bu nu kö rük lü yor. Özel lik le, san ki ye ni bu luş lar mış gi bi, em per -ya liz min ve ya Batı'nın en son ile ri ci ürün le riy miş gi bi yan sı tı lı yor.Ha yır! Eğer biz bi raz ken di miz de ol ma sak, en son bu luş ve ya ica dane re dey se biz de al da na ca ğız. Hal bu ki han gi icat? Ba sit bir il kelüre me ola yı nı bu bi çi me ge tir mek il kel li ğe dö nüş tür, il kel ya şa maka tıl ma dır.

– İn sa nı bi ti ri yor.– Ta bii, mev cut gün lük pi ya sa ya ege men olan bu dur. Eğer bu ko -

nu da ro man ya zı lır sa, bu nun adı na an cak çü rü me nin, çö kü şün, da hada cü ce leş me nin ro ma nı de mek ge re ki yor. Bu ko nu da ba zı de ğer -len dir me ler ge liş ti ri le bi lir. Şim di so ru muz bu de ğil dir. Kürdistan'dadu ru mun ter si ne ol du ğu nu tes pit eden ler den olu yor su nuz. Ona bi razaçık lık ge tir me ye ça lı şı yo rum. Doğ ru dur...

– Bir yük se liş var... Pe ki Sev gi li Apo kar de şim, şöy le bir so ruso ra yım; san ki ko nuş ma la rı nız da ipuç la rı nı alı yor ve ro man kur gu -su gi bi an la tı yor su nuz.

Bu se fer tek rar ede bi ya ta mı gi riş yap mak is ti yor su nuz? İpuç la rı -nı al mak is ti yor su nuz, doğ ru dur. Dik kat edi lir se tam bir ro man öy -kü sü ola bi le cek gi bi. Ço cuk luk tan baş la dık, bü yük po li tik olay la ra,dev le ti bi le sar san bir yı ğın ge liş me le re yol al dık. En son Apo'nunpsi ko lo ji si ve ya du ru mu nun na sıl an la şıl ma sı ge rek ti ği ne ka dar alıpge tir dik. Bu an cak bir ede bi yat çı gö züy le de ğer len di ri le bi lir.

– Çok ik na edi ci bir ro man kur gu su or ta ya çı kı yor. – Evet, en değ me ro ma na taş çı kar ta cak bir ro man ola cak tır. – Doğ ru, onun için hep de ği şik so run la ra de ğin me ih ti ya cı duy -

dum. – Ben bu ve si ley le ede bi yat çı la ra da çağ rı ya pı yo rum: Kürt ro -

ma nı ve ya ge nel Kürt ger çe ği ne dev rim ci gi ri şi ya pa lım, “Kürt dev -rim ci ede bi ya tı na sıl ol ma lı?” so ru su nu ken di mi ze so ra lım ve ye “-Kürt ger çe ği nin iç bağ la rı, bü tün ta ri hi, çağ daş yön le ri na sıl an la -şıl ma lı?” di ye üze rin de yo ğun la şa lım.

Rusya'da, Lenin'in be ğen di ği, Çernişevski'nin “Na sıl Yap ma lı”

104 105

ro ma nı var. Ben he nüz oku ya ma dım, ar ka daş lar oku muş lar. “Si zinyap tık la rı nız la onu kar şı laş tı rı yo ruz, çok dik ka te de ğer ben zer lik lervar” di yor lar. O ro man sa nı rım 1860 'larda ya zı lı yor. Rus top lu mu -nun serf lik ten ye ni kur tul ma ya baş la dı ğı ve böy le sa nı yo rum Rusay dın ki şi li ği nin, de mok rat ki şi li ği nin, uç ver me ye baş la dı ğı, Rusro man tiz mi nin or ta ya çık tı ğı bir dö ne me rast lı yor. Ve “Siz bi raz bu -na ben zi yor su nuz” di yor lar. Ta bii ben oku ma dı ğım için bu ko nu danet ko nu şa mam.

– Da ha faz la ya ban cı gel mez, çün kü siz gi de rek ro man tik olu yor -su nuz.

– Çok ger çek çi ol ma ma rağ men, her hal de böy le ol ma ya baş lı yo -rum.

Ay rı ca ro man tik olu yor mu yum, bil mem, ama ben de, son za -man lar da “aca ba bir ro man cı mı olu yo rum” di ye dü şün me ye baş la -dım. Sık sık “ar tis tik” ke li me si ni kul la nı yo rum.

– İn san la çok il gi le ni yor su nuz.– Ta bi, kar şı ma kız lar, de li kan lı lar çı kı yor, en değ me ar tis tin uğ -

raş ma ya ca ğı ka dar uğ ra şı yo rum. Ba zen ba kı yo rum ki yeşilçamı dageç mi şim. Bir an lam da baş ak tör olu yo rum.

– Re ji sör mü, ak tör mü?–Hem re ji sör hem ak tör! Ba kı yo rum da Yıl maz Gü ney bi le be -

nim yak la şı mı mın ya nın da ço cuk gi bi ka lı yor. Ya şar Ke mal ak lı mage li yor, “onun ro man cı lı ğı ba na ba sit ge li yor” di yo rum.

– Pe ki Apo kar de şim, baş ka bir açı dan ele alır sak; Türk ro ma nı -nın şu an da en bü yük ada mı Ya şar Ke mal, Türk ro man cı sı dır, -amaKürt. Türk şi i ri nin en yük sek ada mı, bir sü re ön ce öl dü, Ce mal Sü -re ya idi, o da Kürt'tü. On dan son ra si ne ma da Yıl maz Gü ney var dı,o da Kürt'tü. Bun la rın hep si de Kürt!

– Evet, bun la ra tür kü de İb ra him Tatlıses'i, si ne ma da da Hül yaAvşar'ı da ek le ye lim.

– On lar da mı Kürt? Bu se nin mil le ti nin Tür ke le re çek tir di ği ne -dir!

– Ta bii bu şim di il ginç bir olay olu yor. Bu ko nu da bir ta kım kı saaçık la ma lar ya pa yım.

– Zi ya Gökalp'i de sa ya lım mı?

– Ta bii, Türk mil le yet çi li ği nin de ba şı Zi ya Gökalp'tir. Şim diben, Kürt ler de cid di bir dev rim ci ede bi yat dö ne mi nin baş la ma sı ge -rek ti ği ka nı sın da yım. Hat ta “Kürt rö ne san sı” de yi mi or ta lık ta do la -şı yor, bu doğ ru bir de yim ola bi lir. Kürt ay dın lan ma sı ger çek bir ge -liş me dir. Kürt ay dın lan ma sı içi ne de si ya sal, sos yal, fel se fi ay dın -lan ma nın gir di ği ni bi li yor su nuz, fa kat onun çok önem li bir ala nı daede bi alan ola bi lir. Şim di ede bi ya ta ve ya ge nel de sa na ta ne den ih ti -yaç ol du ğu nu bi raz an lat mak is ti yo rum:

Si ya set, bi raz ide o lo jiy le, bi raz si ya si bi linç le ge liş ti ri len bir fa a -li yet tir. Sa vaş ise ona ateş le, şid det le de vam edil me si dir. Ama bak -tım ki, bu bir yer de ba na yet mi yor. Tek ba şı na bu nun la ba şa rı lı ola -mı yor. Ade ta is ke le ti ku ru yor sun, eti yok ve ya eti var ru hu yok gi bibir du rum or ta ya çı kı yor. İş te, tam bu nok ta da sa na tın ih ti ya cı ken -di si ni his set ti ri yor.

Po li ti ka nın ve sa va şın, in sa nı dö nüş tür me ye yet me di ği ni gör -düm. Bir de bu sı ra da Kürt ez gi le ri nin, Kürt ya zar ve çi zer le ri ninboy at ma ya baş la dı ğı nı sap ta dım. İki si ni bir leş tir dim: Bu, bi zimdev rim ci ey le mi mi zin yük se li şiy le sı kı sı kı ya bağ lan tı lı dır. Hu ner -kom ile baş la dı. Ya zar lar, çi zer ler çık tı. Ya yın lar art tı. Ne re dey sesel gi bi dir. Da ha da önem li si, ge li şi yor, fa kat bu yet mi yor. Ben cemev cut lar, çok ama tör ve ace mi dir. Hat ta ba na gö re, çok ucuz tür -den ya pı lı yor.

– Ko lay cı lı ğa ka çı lı yor. – Evet, ben ko lay cı lı ğa ka çan ede bi ya tı da teh li ke li bu lu rum. Do -

la yı sıy la “Ken di ey le mi nin sa nat sal ifa de si ni doğ ru yo rum la ma,ken di dev rim ci ey le mi nin ede bi yo rum lan ma sı nı doğ ru yap ma so -rum lu lu ğu var dır” de dim. As lın da uzun bir sü re dir bu ko nu da yo -ğun la şı yo rum. Çö züm le me ler bir yer de ro man gi bi ge liş ti ril mek is -te nil di. Za man za man ro man sı nı rı nı zor lu yor. Oku muş sa nız, gi de -rek bi raz ro ma na yak laş tı ğı nı an lar sı nız. Ya ni si ya sal de ğer len dir -me ler ol mak tan çı kı yor. Ve hat ta dik kat eder se niz, be nim bü tün de -ğer len dir me le rim ge lip ede bi ya tın sı nır la rı na da ya nı yor. Ken di ifa -de niz de de, sık sık be lirt ti ği niz gi bi “gü zel, hoş” de me niz gi bi, bun -lar sa na ta gi ren söz ler dir. Biz le ri, sa na tı kul la na rak de ğer len dir me -ye ça lı şı yor su nuz. Şim di bun la rın far kın da yım; Kürt in sa nın da ki

106 107

ge liş me le rin sa de ce si ya si, ide o lo jik ke li me ler le izah edil me ye ce ği -ni, dev ri min ede bi ve sa nat sal bo yu tu nun da ken di si nin his set tir di -ği ni, iyi gö rü yo rum.

– Bu nu duy du ğu ma çok se vin dim.– Ta bii, şim di zor luk lar ar tı yor. Bir yer de “Pe ki, ido e lo jik, si ya si,

as ke ri ön der lik ya pa lım da sa nat sal, ede bi ön der lik ne ola cak, bu nuba zı la rı ya par mı?” di ye dü şün düm. O söy le di ği miz Türk ede bi ya -tı nın, Türk sa na tı nın ön der li ği ni ya pan Kürt ler “aca ba du yum sar larmı, bir adım atar lar mı?” di ye bek le dim, ger çek ten bun lar dan faz labir adım atı la ma ya ca ğı nı gör düm.

As lın da Ya şar Ke mal bir Van göç me ni dir, Çukurova'ya git miş tirve kat li am ar tı ğı dır. Ma a le sef ta ri hi kö ken le rini bi le araş tır mak tanve onu si ya si bir plat for ma otur tup onun ede bi ya tı nı bi le yap mak tanka çı yor. Bu nun ya nın da yap tı ğı ede bi yat, Türk ede bi ya tı bi le de ğil -dir. Ke ma liz min ba kış açı sıy la ge liş ti ri len bir ede bi yat tır. Yok sa Ya -şar Ke mal Türk sö mür ge ci li ği nin vah şi li ği ni ve onun Er me ni kat-liamını gör me ye cek adam de ğil dir. Ama ora la ra hiç uzan mı yor.Çün kü Mi sak-ı Mil li da hi lin de, ona bağ lı lık te me lin de ede bi yat ya -pı yor.

Şa ir Ah med Arif, Ce mal Sü re ya sa nı rım bi ri si Di yar ba kır, bi ri siDer sim ço cu ğu. Di yar ba kır ço cu ğu olan Çankaya'ya yer le şi yor, yir -mi yıl ora da ka lı yor ve Amed'e bir tek adım bi le at mı yor. Ce malSü re ya, Der sim kat li a mı ço cu ğu dur. Der sim adı na bir tek şi ir yaz -mı yor. En seç me şi ir le ri ni Türk çe ya zı yor. Türk ger çe ği te me lin deya zı yor.

– Türk şi ir le ri nin do ruk la rın dan bi ri dir. Öl me den çok ya kın birsü re ön ce bir yer dey dik. Bir gün ya nı ma ge lip be ni öp tü. Ve ku la ğı -ma “Yal çın, ben de Kür düm” de di.

– Giz li ce söy le di, de ğil mi?– Şa ir ce söy le di, di ye lim.– Be nim hak kım da da bir de ğer len dir me yap mış, öğ ren dim. “Be -

ni İki bi ne Doğ ru Dergisi'nde ya yın la nan Apo rö por ta jın dan çok et -ki len dim” de miş, sa nı yo rum, ya şa say dı, Kürt ede bi ya tı na yö ne le bi -le cek ti. Bu ra da Süreya'yı say gıy la an ma lı yız. Ta bii, Yıl mazGüney'in si ne ma cı lı ğı var dır. İn kar et mek sözkonusu ola maz. Fa kat

bun la rı bi raz aç mak ge re kir. Sa nat la rın da Kürt ger çe ği ne yö nel mevar mı dır? Ben bu nu gör me dim. Hep sö mür ge ci li ği ört bas et me var.Kav ra ya ma ma var, kav ra sa lar bi le, dev rim ci sa na ta, dö ke me me var.Ya sal ne den ler le ya da ye te nek ek sik li ğiy le ol sun, bun lar da, dev -rim ci sa na ta dö kü le me me var.

Mü ca de le var ve mü ca de le nin sı cak lı ğı nı, sa nat ta, du yur ma la rıge re kir. Bu ra da güç süz ler, ben bu nu söy lü yo rum.

Ama bu ta bii ki böy le bir so ru nun ol du ğu nu or ta dan kal dır mı yorve ya böy le bir so ru nun dev rim ci ce va bı nın da ve ril me si ge rek ti ği nigün geç tik çe bi ze da ya tı yor. Ben iş te bu ih ti yaç tan do la yı dev rim ciKürt ede bi ya tı na ve ya ge nel de Kürdistan'da sa na tın iş le vi ne iliş kinyak la şı mı ne ola bi lir so ru su na son za man lar da ver di ği ce vap lar var.Siz le rin de sor du ğu nuz so ru lar bu te mel de so ru lar dır. Si ze Kürt iliş -ki si nin ne ol du ğu nu söy le ye ce ğim.

Ben za man za man “ Kürt ro ma nı ya zıl sa adı ne olur?” di ye dü şü -nü yo rum. Hem ro ma nı dü şü nü yo rum, hem de ba zen ro ma nın mer -ke zi ne ken di mi ko yu yo rum. Kürdistan'daki bir bü yük çö zü lü şün vebir bü yük yük se li şin mer ke zin de ol du ğum için ken di mi böy le birro ma nın mer ke zin de dü şü nü yo rum. Bu, bir iliş ki ler ör gü sü dür, buör gü de ki olay lar zin ci ri bir bü yük çö züm le me dir, bir çö zü lüş zin ci -rin den bir bü yük öz gür lük yü rü yü şü çı kı yor; bu na ne de me li di yeyük le ni yo rum. Ro man adı arı yo rum. Kürt ör gü sü ne, çö züm le me yeve öz gür lük adım la rı na uy gun ad ne ola bi lir?

Öz gür lü ğü nü ön pla na alı yo rum ve “öz gür lük pe şin de” ve ya “öz -gür iliş ki ler” di yo rum. Kürt çö zü lü şü nü göz önüne ge ti ri yo rum, “-Kürt dü ğü mü” di yo rum. Bu çö zü lü şün ar tık la rı nı ha tır lı yo rum, “-Kürt na mus suz lu ğu” adı nı ve ri yo rum. Ben zer isim ler dü şü nü yo rum.

Fa kat al tın da hep ara dı ğım bir ger çek lik var: Bir Kürt kim li ği dedi ye me ye ce ğim, yi ti ri len bir kim lik di yo rum. Sen “Kürt” di ye cek -sin, ama Kürt lük adı na or ta da ne var? Kürt lük adı na şim di ye ka darya pı lan na mus suz luk tan, ha in lik ten baş ka ne var? Ha in li ğin ro ma nı,na mus suz lu ğun ro ma nı, iyi ro man olur mu? Yaz ma ya bi le değ mez.

– Ta bii ya zıl maz, için de umut ol ma lı.– Evet o za man da na mus suz lu ğa, iha ne te kar şı sa va şı mın ro ma -

nı nın ken di si gör kem li ola bi lir di yo rum. İş te, bu ra da ak lı ma

108 109

PKK'nin ede bi yat la iliş ki si, PKK ön der lik li ulu sal kur tu luş mü ca de -le si nin Kürt in sa nın da ya rat tı ğı duy gu sal bo yut lar gel di. Za ten PKKbün ye sin de duy gu sal bo yut ge lip ken di si ni his set ti ri yor.

Bu ra da önem li bir nok ta köy lü lük için den çık ma sı dır. Sert bir bi -çim de di re niş le ri kı ra rak, zor luk la çı kı yor. Her ba kım dan ye ni den şe -kil le nen bir in san var, bir de es ki ki şi lik var, es ki ki şi li ğe kar şı kor -kunç bir red sü re ci ile ge li şen bir ki şi lik var. Ai le yi, es ki na mus an la -yı şı na red, TC'yi red ka dar mu az zam dır. Mu az zam bir bi çim de ba şı nıkal dı rı yor. Ama sa de ce o ka dar! Sa de ce mu az zam bir baş kal dı rı!

Ya nı mı za, yüz ler ce köy lü kız ge li yor, hiç okur ya zar lı ğı yok, an -cak ba şı nı bir kal dır mış ki, ne re dey se gö ğe değ di re cek! “Pe ki senbir şey bi li yor mu sun?” di ye so ru yo ruz, “yok” di ye ce vap lı yor. Sa -de ce kos ko ca bir red det me yi ya pı yor!

– Ama ben bu nu gör düm ve bun dan bü yük se vinç duy dum. – Şim di ço ban bi le bir den bi re sü rü yü da ğı tıp PKK saf la rı na ko -

şu yor. Ve şim di, bu ra da PKK öz gür lü ğü ka dı nı, ço ba nı, köy lü lü ğüve iş te on la rın or du laş ma sı, onun ya rat tı ğı bin bir duy gu, dü şün ce,ye ni ya şam alış kan lık la rı nın hep si hem tra jik, hem ko mik, hem acı,hem mut lu bir çok sah ne nin or ta ya çık ma sı na yol açı yor.

– Kürt çe si ni, Kürt lü ğü nü sak la yan bir bü yük küt le şim di gün de24 sa at Kürt çe şar kı söy lü yor!

– Dı şa da yan sı yor, ben den da ha faz la kır mı zı, sa rı, ye şil ta kı yor -lar, slo gan, zıl gıt bağ rı şı yor lar, ce na ze ler olu yor, “oğ lu mu zu, kı zı mı -zı top ra ğa ge lin ver dik, on lar Kür dis tan ge li ni dir” di yor lar, böy legö rül me miş bir coş ku ya şı yor lar.

– PKK bir kır mı zı, sa rı, ye şil mo da sı baş lat tı.– Evet, ba sı na da yan sı mış tır. En önem li si de es ki den bir ta vuk

için bir bi ri ni vu ran in san lar ve ya es ki den bir ev la dı nı bir sa at bi lebi ze ver me ye cek olan lar bir kaç ev la dı nı “Kürdistan'a ver dim”, “-Kürdistan'a ge lin ver dim”, “Kürdistan'a ba ğış la dım” di yor, zıl gıtça lı yor. Şim di bü tün bun la rın ye ni bir ya şa ma doğ ru ye ni yol alışol du ğu açık tır.

Ta bii bun lar bi zim için yü zey sel ge liş me ler dir. Da ha faz la de rin -den kav ran ma sı ge re ken, Kürt ola yın da, ilk de fa ro ma nı, şi i ri, tür -kü sü ye ni den ya zı la cak bir aşa ma nın ya şa nı yor ol ma sı dır. Bu aşa -

ma yı tut mak la zım. Dev rim ci ede bi yat çı nın, ay dı nın bu aşa ma yıbü tün yön le riy le de ğer len dir me si ge re kir. Şim di, bu aşa ma da ta ri hiye ni den can lan dır dık, iha net ta ri hi yer le bir edi li yor, öz gür lük ta ri hior ta ya çı kı yor.

– Dev rim ci Kürt ta ri hi, iha net ta ri hi ve öz gür lük ta ri hi nin sa va şıola rak mı çı kı yor?

– Bi zim yap tık la rı mı zın öl çü sü iha net le mü ca de le miz de de or ta -ya çı kı yor. Kar şı mız da ne ha in le rin ol du ğu na ba ka lım. İçi miz de vedı şı mız da ki bu şa ha det le rin bü yük lü ğü ne ba ka lım. Fa kat bir de budi re ni şin bü yük lü ğü ne ba ka lım. Ve on la rın çap ra şık iliş ki le ri, an cakbir ro man la, bir şi ir le, bir tür kü ile di le ge ti ri le bi lir; an cak bir film -le, bir si ne ma ola yıy la izah edi le bi lir. Bu ko nu da be nim yal nız si ya -si de ğer len dir me yap mam, ör güt kur mam, or du kur mam yet mi yor.Bu ra da ede bi yat ve ya sa nat ke sin lik le dev re ye gir me li. Ama bi zimsa nat kar ada ma ba kı yor sun, sa nat kar mı dır, ha in mi dir bel li de ğil.Ob jek tif ola rak bü yük oran da ken di in sa nı nın, ken di ger çe ği nin ha i -ni ro lü nü oy nu yor.

– Ha in ola nın bir kıs mı da ko lay cı! Si zi tak lit edin ce, ede bi yatyap tı ğı nı sa nı yor.

– Be nim ede bi yat çı lı ğı mın on da bi ri ka dar da hi ede bi yat çı ol ma dı ğıhal de ken di ni baş ede bi yat çı ilan edi yor lar. Böy le ede bi yat çı lık ya pıl -maz. De di ğim gi bi Çernişevski'nin “Na sıl Yap ma lı” ki ta bı na bir bak -sın lar ki, ilik le ri ne ka dar dev rim ci de mok rat lı ğı, yurt se ver li ği duy sun -lar. Bir Dostoyevski'yi tam ta nı sın lar, onu Kürdistan'la kar şı laş tır sın lar!Ben as lın da Kürdistan'daki “Suç ve Ce za”yı yaz dım. Ta bii si ya si an -lam da yaz dım. İyi bir ede bi yat çı ol say dı, onu ede bi ya ta dö ke bi lir di.Kürdistan'daki suç lar, ce za lar bir kaç ro ma na ko nu ola bi lir.Kürdistan'daki iha net ler ve bir de çok önem li di re niş ler var. Bi zim saf -la rı mız da ki yüz ler ce yurt se ver ve yol daş tes lim ol ma mak için sonbom ba yı ken din de pat lat tı! Bu se ne 50'yi aş kın dev rim ci kız tes lim ol -ma mak için son kur şu nu ken din de pat lat tı! Bun la rın her bi ri si bir ro -man ko nu su dur! Bir kaç kı zı mız Newroz'da ken di ni yak tı! Şim di tümbun lar mut la ka ro ma na yan sı ya cak tır. Yi ne on bin ki şi lik or du ku şat ma -sın da ay lar ca beş ki şi lik bir bi ri min di re ni şi var dır. Dağ lar da yüz ler cear ka daş don du. Kim ya sal si lah lar la ya kı lan lar ol du. Köy ler bo şal tıl dı.

110 111

Siz bu ra ya Öz gür Gün dem ga ze te si adı na ge li yor su nuz, so ru so -ru yor su nuz. Şim di asıl ben so ru yo rum: “Pe ki, siz ler” di yo rum, “bayGün dem ci ler, bu ka dar si ya si ola yı, bu ka dar ede bi yat mal ze me si niga ze te ni ze ne ka dar yan sıt tı nız?” Bu so ru yu so rar ken ger çek ten öf -ke du yu yo rum.

Ve “ben de mok ra tım” di yen, “ben ay dı nım” di yen Türk le re so ru -yo rum: Vietnam'ı yaz dı nız. Salvador'u, Nikaragua'yı yaz dı nız. Dün -ya da ki iki ka rış top rak üze rin de ki tüm kah ra man lık la rı yaz dı nız.Pe ki bin yıl dır si ze da ya nak olan bu Kürdistan'ı ne den yaz maz sı nız?Bi raz adı nı ko ya rak, bi raz şek li ni çi ze rek bir-iki doğ ru ya zı ne dençı kar maz sı nız? Si zin ay dın lı ğı nız, de mok rat lı ğı nız ne re de dir? Na sılşa ir, na sıl ro man cı sı nız? Bu mü ca de le de şi ir sel ya da ro ma na ge lenhiç bir yan gör mü yor mu su nuz?

Ben di yo rum ki, Kürt ger çe ği ni sa na ta dö ker ken, yal nız Kürtyaz ma ma lı. Türk de yaz ma lı. Eğer Tür kün Kür dün ka de ri bir se, ne -den yaz mı yor lar? Türk si ya set çi ler bu gün utan ma dan, “bin yıl dırkar deş çe ya şa dık” di yor lar. Eğer kar deş çe ya şa dıy sa, di ğer kar deşaç mı dır, di li na sıl dır, ra hat mı, hu zu ru var mı, kül tü rü, ya şa mı nealem de ve ben ze ri so ru la rı sor maz lar mı? Kar deş se, mal, mülk ver -me ama; hal, ha tır sor. Sa nat, hal ha tır sor mak de ğil mi dir?

İş te, or ta da ki iki yüz lü lük bu dur. Ve Türk ay dı nı çok bü yük birsuç lu du ru mun da dır. Su su yor. Türk si ya set çi le ri nin Kürt'ten söz et -ti ği ka dar bi le Türk ay dı nı, sa nat çı sı, ede bi yat çı sı, Kürt ger çe ğin densöz ede mi yor. Sa nat çı, po li ta ka cı dan da ha ge ri ci bir tu tum için de dir.

– Şu an da öy le.– Şu an da da öy le ta bii. Baş ta o üni ver si te pro fe sör le ri kor kunç

bir ge ri ci li ği ya şı yor lar. Sa nat çı dan da, po li ti ka cı dan da da ha ge ri ci -dir ler. Üs te lik de bun lar bi li min tem sil ci le ri di ye ge çi ni yor, bu na sılolu yor? Sa yın pro fe sör ler bu du ru mu na sıl ka bul edi yor lar? Bi li mebu ka dar iha net olur mu? Na sıl yü re ği ni ze otur tu yor su nuz? Ya niben bi li me bağ lı bir in san ola rak, “A”, “A” ise ben “A” de rim. Şim di“A”yı siz na sıl yok sa yar sı nız? Ama bun lar yok sa yı yor! Şim di bubi lim adam la rı na ne ad ve re cek si niz? Ki li se pa paz la rı bi le ken didog ma la rı na o ka dar inan ma mış lar dı.

Kürt iliş ki le ri de di ği miz iliş ki ler sis te ma ti ği ar tık kav ran ma ya

baş lan ma lı dır. Me se la, siz ön ce ki so ru lar da sev gi ola yı nı ba na an -lat tır mak is te di niz. Sev gi ye gi den yol ben ce iyi bir ro ma na ko nuola bi lir. Ben hâlâ PKK saf la rın da doğ ru bir sev gi an la yı şı na ulaş -mak için sa vaş ve ri yo rum. Ge ce gün düz bu nun için de yim ve ken di -mi pek an la ta mı yo rum. An la ta mı yor sam da bu, zor luk lar pa ha sı naolu yor. Bu ko nu da gün lük ola rak ken di ya şa dı ğım olay lar var dır.Sev gi ye gi den yo lu na sıl be lir le me li di ye, bu nu te o ri si ni, pra ti ği nine ka dar ya pı yor sam, ikin ci gün ba kı yo rum ki aley him de so nuç lan -dır mak is ti yor lar.

– PKK ve Apo ger çek li ği, Kürt te ki şi lik de ği şi mi ne yol açı yor. – Evet. Ger çek ten, PKK ve Apo de ni len adam ol ma say dı, gün de

on lar ca ci na yet iş le nir di. Kürt, ya ci na yet iş ler di ya da ken di si ni yi -ti rir di. Bir de ği şik lik baş la dı.

İs ter se niz bu nu Yıl maz Gü ney ör ne ğiy le an la ta yım: Yılmaz'ı içi -ne gir di ği dü zen iliş ki le ri bi tir di. Bu nu Fa toş Güney'i kö tü le mekiçin söy le mi yo rum. Bun dan son ra ki ya şa mı için mut lu luk di li yo -rum. An cak sa bah soh be ti miz de, Yılmaz'ın öl me den ön ce, ka rı sıy lave oğ luy la bir oto mo bil ka za sı ge çir di ği ni, Paris'te bu nun in ti har gi -ri şi mi ola rak de ğer len di ril di ği ni ak tar dı nız. Ola bi lir. Şa şır mam. Ool ma sa bi le, kan ser de bir tür in ti har dır. Yıl maz, ka rı sı için, bir ha -kim vur du. Zin da na düş tü, kaç tı. Paris'e git ti, ama hiç bir za man aç -maz la rın dan ka ça ma dı. Kan ser iş te bu du rum la rın has ta lı ğı dır. Her -hal de zin dan so nu cu ge liş ti ve bil di ği miz gi bi çok tra jik bir bi çim debit ti.

– Böy le bir du rum dan Kürt er ke ği in ti har mı eder?– Ba na gö re Kürt er ke ği nin il ginç bir du ru muy la kar şı kar şı ya -

yız. Yıl maz ar tist ti. Yıl maz bir çok ka dın la yat tı, kalk tı. En son birfab ri ka tör kı zıy la eve len di. So nuç, bu ka dın onu mut la ka zor la mış -tır. Fa kat me se le yi çö ze me di. Ya ni Yıl maz yi ğit ola bi lir, dev rim ci li -ğe de ol duk ça ya kın ola bi lir, fa kat ken di ni çö züm le miş ol mak tançok uzak tır. Ken di ni çö züm le ye me di, Kürt lük ola yı nı çö züm le ye -me di, sa na tın çö züm le me si ni ya pa ma dı. Böy le ce Yıl maz dü zen dençok ha zır bir ka dın al dı, o ka dı nın uğ ru na ken di ha ya tı nı fe da et ti,da ya na ma dı git ti. As lın da kur ban ol du.

– Bu nu böy le mi de ğer len di ri yor su nuz?

112 113

– Ta bii. Yıl maz ro man yaz mış tı, bir çok film çe vir miş ti, ama ba -na gö re onun üze ri ne bir acık lı film çev ril me li dir. Ya ni Yılmaz'ınfil mi bi raz Yılmaz'ı çö züm le me li dir.

Yıl maz çö züm len me si nin özü şu dur: Yıl maz, çö züm süz lük kar -şı sın da Kürt er ke ği ör ne ği dir. Ya öl dü rür, ya in ti har eder!

– Pe ki Apo kar de şim, işin bu ya nı nı dü şün me miş tim. Bir ti po lo jimi çı kı yor? Ya şar Ke mal de ye te nek li, ge niş im kan lı, dil bi len Ya -hu di kö ken li bir ha nım la ev li dir...

– Ya hu di ler, ge nel lik le, ye te nek li in san la rı, ev li lik yo luy la kont -rol al tı na alır lar.

– Ya şar Kemal'in ulus la ra ra sı iliş ki ler ağın da ka rı sı nın ro lü hepvur gu la nı yor.

– Şim di her Kür dün mut la ka böy le bir yar dım cı sı var dır. HerKürt bu na bi raz yat kın dır. Ben ken di de ne yi mi mi an lat tım, ken diar ka da şı ma hak sız lık et me mek için de me se le yi çok ih ta yat lı de ğer -len dir dim. Kürt için ka dı nın an la mı var dır, za ten dev rim ci ede bi ya -tın, sa na tın en önem li gö rev le rin den bi ri si de dev rim ci, Kürt ka dın,ai le iliş ki si ni açı ğa çı kar ma sı ge rek ti ği dir. Ve ken di dev rim ci ey le -mim de şu nu çok açık lık la gör düm: Eğer ben ai le ve ka dın çö züm -len me si yap ma say dım, Apo'nun şu an da ki sa va şım ba şa rı sı ke sin -lik le or ta ya çık maz dı. Ve ya bin de fa tas fi ye ol muş tum.

– Bu çok önem li bir nok ta.– Ke sin ha tır lı yo rum, uya rı yo rum. Bir Kürt ai le çö züm le me si, ta -

ri hi, si ya si, sos yal, kül tü rel, cin si bo yut la rıy la, iyi yap ma lı dır. Be -nim bir cin si yet çö züm le mem var dır, ben bu ra da faz la aç ma ge re ği -ni duy mu yo rum. De di ğim gi bi bir ede bi yat ki ta bın da sözkonusuola bi lir. Cin sel çö zü mü yap mak bi le baş lı ba şı na bü yük bir olay dır.Ve cin sel so run lar çö züm len me si ya pıl ma dan da Kürt er ke ği ni, Kürtka dı nı nı ta nı mak zor dur. Kürt ai le si ni doğ ru ta nım la mak zor dur.Kürdistan'daki ci na yet le ri, Kürdistan'daki uşak lı ğı, iha ne ti ajan lı ğı,an la mak zor dur. Do la yı sıy la Kürdistan'daki iş bir lik çi li ği, sö mür ge -ci li ği an la mak zor dur.

– Şim di şi i re dö ne bi lir mi yiz?– Şim di, be nim bü tün ça lış ma la rım dev rim ci mü ca de le de sa na -

tın, ede bi ya tın ro lü nü ta mam la mak, ona doğ ru bir yak la şım ve kat kı

sun mak için dir. Baş lar ken söy le di ğim gi bi bu fa a li yet tar zıy la il gi -le nen ler bu ko nu yu ön ce doğ ru ta nım la sın lar, ko nu ya gi ri şi doğ ruyap sın lar. Hay li önem li bir ko nu ol du ğun dan ke sin lik le ba si te al mı -yo rum. Fa kat öy le ya pıl ma sı nı da ka bul et mek is te mi yo rum. Be nimde, dev ri min de bu tip ucuz ede bi yat çı la ra ih ti ya cı yok tur ve za rarve ri yor lar. Ede bi yat çok cid di bir uğ raş tır. Ve üze ri ne du ru lur sa si zesöy le ye yim ki, hem Türk, hem de Kürt ede bi yat çı sı ve sa nat çı sı içinen bü yük kat kı lar bu sa ha da or ta ya çı ka bi lir. He men he men tüm sa -nat et kin lik le ri nin ro lü nün ola bi le ce ği ne ina nı yo rum. Ro man, şi ir,mü zik, si ne ma, re sim, hep si ro lü nü oy na ya bi lir.

– Bir de fa, kuş kum yok ama yi ne so ra yım, Kürt ede bi ya tı, Kürtşi i ri de di ği miz za man Kürt ler ta ra fın dan ya zı la cak ve Kürt çe ya zı la -cak sa nat an la tı lı yor, de ğil mi?

– Şüp he siz Türk çe de ya zı la bi lir. Bü tün dil le re de çev ri lir. Çokcid di bir ese rin bü tün dün ya dil le ri ne çe ve ril di ği ni bi li yo ruz. Fa katdoğ ru dur, Kürt di li nin ge liş me si güç lü bir Kürt ede bi ya tı nın ve yaKürt ro ma nın ya zıl ma sı na bağ lı dır. Bü yük bir Kürt ro ma nı Kürt di -li ne bü yük ge liş me im ka nı ve re cek tir. Za ten di lin ge liş me si de, ede -bi ya tın ge liş me si ne bağ lı dır. Ve bu da ar tık dev rim ci ede bi ya tın ifa -de tar zıy la ola bi lir. Do la yı sıy la Kürt di li ni ge liş tir mek is te yen lerdev rim ci ede bi ya ta gi riş yap mak du ru mun da dır lar. O sa hip le ri nibek li yor. Biz kay na ğı nı or ta ya çı kar dık, yön te mi ni, te mel ka te go ri -le ri ni ger çek leş tir dik.

– Mal ze me ha zır, di yor su nuz.– Evet mal ze me ha zır, bu iş te ken di ni bi raz us ta gö ren ler lüt fen,

doğ ru ve sa nat çı ya ya ra şır bir bi çim de yak laş sın lar, di yo rum. Ver di -ği niz ba zı isim ler var; on lar hak kın da sa nı rım ba zı kı sa de ğer len dir -me ler is ter si niz.

– Ta bii.– Ay rı ca söy le ye yim ki, ben PKK ola yı nı ve ede bi yat iliş ki si ni öy le

faz la or ta ya koy muş de ği lim. Yi ne Kürdistan'daki ulu sal kur tu lu şundev rim ci du ru muy la ede bi yat ara sın da ki iliş ki yi faz la or ta ya koy ma -dım. Ama na sıl yak la şıl ma sı ge rek ti ği ni bel li bir ör nek le me yo luy laan lat ma ya ça lış tım. Şim di pi ya sa da ki sa nat çı la ra ge lin ce, Ya şar Ke malhak kın da kı sa ca de ğin dik. Ya şar Ke mal, eğer ya ra tı cı lı ğı nı Kürt iliş ki -

114 115

le ri nin ede bi ya ta, ro ma na ka na li ze edil me sin de kul lan say dı ben ceulus la ra ra sı alan da ki ro lü çok da ha ar tar dı. La kin bu na gi riş me di.

– Çukurova'yı yaz dı!– Yal nız, Kür dü çok kö tü or ta ya koy du. Or ta ya koy du ğu Kür dün

ne ka dar ulu sal ger çek lik ten uzak laş tı rıl dı ğı nı, bu nun Türk sö mür -ge ci li ğiy le, Kürt ge ri ci li ğiy le iliş ki si nin ne ol du ğu nu or ta ya koy ma -dı. Ora da or ta ya koy du ğu Kürt ti pi çok so yut tur. Ba zı ro man la rın davar, ama çok cı lız dır ve ke sin lik le Kürt çe liş ki si ni or ta ya koy ma -mış tır. Bu çok bü yük bir gü nah tır! Gö rür se niz ve ya tar tı şır sa nız bubü yük gü na hı iş le me me liy di de di ği mi ak ta rır sı nız ve bu gü na hı iş -le di ği için acı du yu yo rum.

– Bu söz le ri niz ya yın lan dı ğı za man, Ya şar Kemal'in kar şı lı ğı nıyaz ma sı nı ken di sin den is te rim.

– Ba kın Kürt in sa nı çok çe liş ki li dir. Kürt in sa nı nın ulu sal im ha sı,ta rih ten ko pa rı lı şı, dil siz leş ti ril me si, bü yük du yum suz lu ğa mah kumedil me si du ru mu ve bu na ben zer bir yı ğın acı sı var dır. Bu nu çokyön lü ola rak or ta ya koy ma dan Kür dü na sıl ağ zı na ala bi lir sin? Senna sıl “Kürt Ya şar Ke mal”im di ye bi lir sin? Bir eleş ti rim var; benTürk çe ro man ya zıl ma sı nı da kö tü gör mü yo rum. Ama çok cid di birek sik li ği de ya şa dı ğı nı ve bu nun da onu hiç onur lan dır ma dı ğı nı,güç lü kıl ma dı ğı nı söy le mek le ye ti ni yo rum. İl le Kürt çe yaz sın de mi -yo rum. Ama ede bi gü cü nü bir Kürt iliş ki si ni açı ğa çı kart mak ta kul -la na bi lir di. Ona böy le bir eleş ti rim var.

Şim di Yılmaz'ı da bi raz an lat ma ya ça lış tım. Yıl maz ken di ni bi -raz da ha Kürt bo yu tu na yak laş tır dı. Fa kat ye şil çam kül tür süz lü ğü nüve ya ge ri ci li ği ni faz la kır ma dı. Ama mü ca de le de et ti, dev rim ciede bi yat la da uğ raş tı...

– Ama Yıl maz da Kürt kim li ği ne po li tik kim li ğiy le yak laş tı. Fa -kat bu na si ne ma sın da yak laş ma dı.

– Evet, si ne ma sın da yak laş ma dı. Son za man lar da pra tik ola rakyak laş mak is te di. O da yet me di, ek sik kal dı; kı sa ca onun so nu tra jikol du.

– Ama si zin “Yılmaz'ın ken di si film ol ma lı, ha ya tı fil me alın ma -lı” sap ta ma nız, ilk de fa işit ti ğim bir sap ta ma dır.

– Evet, Yılmaz'ın çö züm len me si ni ile ri de da ha kap sam lı bir bi -

çim de yap ma yı dü şü nü yo rum. Fır sa tım ol sa Yılmaz'ın çö züm le me -si ni ya pa bi li rim. Özel lik le ai le ka dın, si ya sal ve si ne ma sal du ru mu -nu bir Kürt çe liş ki si te me lin de yo rum la ya bi li yo rum. Fa kat di re niş -çiy di, ko lay tes lim ol ma dı.

– Mert in san dı.– Evet mert ti. Kı sa ca di ğer sa nat çı la ra gö re ile ri bir aşa ma dır.– Bir de kah ra man bir ya nı var dı.– Kah ra man cay dı, yi ğit çey di, di re niş çiy di, fa kat tam so nu ca gö -

tü re me di. Ce mal Sü re ya şa ir li ği ni an lat tım, son dö nem ler de uyan dı,fa kat, öm rü yet me di...

– Ama bü tün bu uyan ma lar da, 1984 son ra sın da ki yük se liş le il gi -li olu yor. Ger çek ten de bü tün dün ya ya bak tı ğı mız da iyi ro man laran cak yük se len bir top lum da var.

– Evet, kı sa ca İb ra him Tat lı ses ola yı na de ğin mek is ti yo rum: Bi -zim PKK ilan edil di ği yıl ses da lın da ödül len di ril di. Ve gi de rek şöh -re ti tır man dı rıl dı. Özal'ın da onu bir çok ge ce ye da vet et ti ği ni, onunbir çok ge ce si ne biz zat git ti ği ni, Çankaya'ya bi le ça ğır dı ğı nı ve yi neonu Tür ki Cumhuriyetleri'ne, Avrupa'ya yol la dık la rı nı, ona bi zimge ce le re al ter na tif ge ce ler yap tır dık la rı nı bi li yor su nuz. Ba na gö reİb ra him, 12 Eylül'de en çok kul la nıl mak is te ni len bir şa hıs tı. Onundu ru mun bi raz özel sa vaş la de ğer len dir mek ge re kir. Pi ya sa ya sü rü -len ara besk mü zik le, özel lik le genç li ği, hal kı uyuş tur ma da en çokkul la nıl mak is te ni len bir tip tir. Sa nı rım bu na si ya si bas kı da ek le ne -bi lir. Fa kat ken di si ni de, za yıf lık la rı nı da en üst dü zey de kul lan ma yıbil di ler. Ve bu nu ken di si de kul lan dı. Bu du ru muy la ba zı olum suz -la rı ol duk ça çok ko nuş tur du. Biz za man za man Kürt so ru nu na, Kürtmü zi ği ne doğ ru yak laş ma sı için uyar dık. Bi raz il gi duy ma ya baş lı -yor. Fa kat sa nı rım po li tik bas kı ne de niy le faz la açı lım gös te re mi yorve ya il gi si ni sür dü re mi yor. Ha len prob lem li du rum da olan lar dan bi -ri si de odur. Özel lik le Kürt mü zi ği ne kar şı ko nu mu çok onur suz dur.Yi ne Kürt ti pi ni Yılmaz'dan çok da ha ge ri tem sil edi yor.

– Ta bii, Yıl maz ne ka dar eleş ti ri lir se eleş ti ril sin adı üs tün de kral -dır, kah ra man dır.

– Bur ju va zi as lın da onu sah te bir bi çim de Yılmaz'a da da yat makis te di. Ya ni Yılmaz'ın ünü nü, şöh re ti ni onun la göl ge le mek is te di.

116 117

Sis tem bu nu çok açık des tek le di, ken di si de bu na alet ol du. Bizuyar dık, ha ta sert uyar dık, fa kat tam so nu ca gi de me dik.

Hül ya Av şar var dır. As lın da o da Kürt'tür.– Ye ni şöh ret olan mı?– Evet, çe şit li aşk skan dal la rıy la o da po pü ler leş ti ri li yor. En son

“Ben de Kür düm” de di.– Ne de ol sa Kürt lük mo da ol muş. Onun Kürt lük le bir ala ka sı

yok, Kürt ol mak mo da.– Fa kat il gi çe ken bir tip ola rak kul la nıl mak is te ni yor. Ben bu

yeşilçamın bi raz özel sa vaş ta ra fın dan kul la nıl dı ğı ka nı sın da yım.– Bu her za man öy le dir.– Top lu mu uyuş tur ma da ve top lum da olum lu tip ler ye ri ne, olum -

suz tip le ri ege men kıl ma da Yeşilçam'ın ko nu mu üze rin de cid dendur mak ge re kir. Ba kı nız bu ko nu da bir eleş ti ri mi ya pa yım; ör ne ğinÖz gür Gündem'de sa nat say fa sı var dır. Ne ya pı yor lar? Her gün “şufilm, şu film var” di ye rek rek lam ya pı yor lar. Ye ter mi? Dev rim ciga ze te ci li ğin bu nun la ye tin me si müm kün de ğil dir. Bi zim ba sı nı mız,ge nel de Ame ri kan si ne ma sı nın, özel de ye şil çam si ne ma sı nın, halk -lar açı sın dan ne ifa de et ti ği ni bil me li ve yaz ma lı dır. Bu si ne ma nınbir ta ri hi var. Ya rat mak is te di ği bir tip, bir iliş ki tar zı var.

Ve bun lar Ana do lu hal kı nı erit miş tir ve yut muş tur. Kürt kı zı nı,Kürt er ke ği ni, Türk kı zı nı, er ke ği ni ve ai le si ni, vel ha sıl bü tün sos -yal ya şan tı yı al tüst et miş tir. O film le rin her bi ri si, çok önem li birtop lum sal tah ri bat ola yı dır. İle ri de ola bi lir.

Yıl maz bü tün yön le riy le bir eleş ti ri ye ta bi tu tu la bi lir di. Ve bu eleş ti ri,doğ ru si ne ma, doğ ru sa nat yö ne li şi ni or ta ya çı ka rır dı. Yal nız si ne ma de -ğil, bir sü rü ro man, şi ir var; hep si nin eleş ti ri si ni say fa la rı nız da ya pa bi lir -di niz. Böy le ce bu nun ye ri ne al ter na tif sa nat or ta ya çı kar dı. Hiç kim se“Dev rim ci al ter na tif sa na ta, ede bi ya ta ih ti yaç yok tur” id di a sın da bu lu -na maz. Ha yır, şid det le var dır. Fa kat say fa bo şa kul la nı lı yor. Si zin bir çokde ğer len di me le ri niz var, bu nu da yan sıt mak ge re ki yor; ek sik ka lı yor. Buko nu da bir çok si ne ma ya za rı, ede bi yat ya za rı var. On lar bu ko nu da ken -di le ri ne dü şen rol le ri ye ri ne ge tir mek du ru mun da lar. Ama yap mı yor lar.

Şim di bir nok ta ya da ha de ği ne yim: Türk sa na tın da ve ede bi ya -tın da Kürt le rin ön plan da ol du ğu gö rü lü yor. Fa kat Türk sa na tın da

ön de ge len bu Kürt ler, dev şir me du ru mun da dır lar. Osmanlı'daki ye -ni çe ri ler du ru mun da dır lar. Bun lar Kürt lü ğü de ğil, Türk lü ğü ge liş tir -me ye hiz met edi yor lar.

– Türk çe ikin ci dil le ri ol du ğu için da ha iyi kul la nı yor lar. – Ha yır, so run bu de ğil dir. Bu ka dar ba sit de ğil dir. Ben si ze şu nu

söy le ye yim: En iyi Türk çü ler Kürt ler den çı kar. Bu bir ku ral dır. Birde bu nu ta mam la yan ku ral var dır: Bu nun, Kürt lü ğün kat le dil me siy -le ya kın dan bağ lan tı sı var dır. Ağaç ta bir kol çok faz la ge li şir ken,di ğe ri ni gü neş siz, so luk suz bı ra ka rak kat le di yor.

– Apo kar de şim, şim di Kürt lük ken di si ni ye ni den keş fe di yor. Buara da çok pa ra dok sal du rum lar da or ta ya çı ka bi li yor. Özel lik leKürt ler için de, Türk ola rak bi li nen önem li ki şi le rin Kürt ol duk la rıan la şı lın ca, bir den çok yü celt me baş lı yor. Ab dul lah Cev det bun lar -dan bi ri si dir. İt ti hat ve Te rak ki ku ru cu su dur, Kürt tür ve bir araKürt lük le il gi len miş tir. An cak her tür lü kı lı ğa da gir di ği bi li ni yor.Türk çü de ol muş tur, İn gi liz ci de. Şim di yap mış ol du ğu nuz çö züm -le me ler le bir lik te şu ya sa ya ula şı yor mu yuz? Bir baş ka top lum için -de, ken di kö kün den ko pa rak yük se len bir Kür dün hiç bir za man mü -kem mel ola ma ya ca ğı nı bir ya sa gü cün de söy le ye bi li yor mu yuz?

– Türk lük önem li oran da der le me dir. Hız lı Türk çü le rin ta ri hi niaraş tı rın, baş ka mil li yet ten dir ler. Hep si baş ka alan lar dan gel miş ler -dir. Bu nun bir çok ör ne ği ni ve re bi li rim. En hız lı Türk mil li yet çi le ri,Bal kan lar dan ko pup ge len göç men le rin için den çık mış lar dır. Mus -ta fa Kemal'inden tu ta lım Ke nan Evren'ine ka dar...

– Ay rı ca te o ri de de öy le dir. Ak ço ra Yu suf, Aga yef Ah met...– An la şı lı yor, ya ni po li ti ka da da öy le dir ler. So run, bun la rın Ana -

do lu hal kı na faz la ya rar la rı ol ma dı ğı nok ta sın da dır. Bun lar uç nok -ta lar dır, tu tul mak is te ni yor lar. Eks trem olu yor lar, eks trem ler de herza man halk la rın kö ke ni ne za rar ve rir. Bu Kürt te de, Türk te de var -dır. Türk ten ko pan Kür te aşı la nır, Kürt ten ko pan Tür ke aşı la nır.Türk özen ti du yar, baş ka sı na ya ma olur. Ya ni bir has ta lık, bu na lımne de ni dir. Bun la rı dev rim ci eleş ti riy le iyi or ta ya çı kar mak ge re ki -yor. Ben ba zı ipuç la rı ver dim.

118 119

“Ül ke nin üze ri niz de ki büyük göz le r.”

Abdullah Öcalan

İki militan:Apê Osman ve Mu sa

(Büyük Gözler)

Bü yük şe hi di miz Apê Os man için üzül me ye lim. Ye ri ni dol dur -muş bu lu nu yo ruz. Dol dur ma mış ol say dık üzü lür dük. Ken di mi ziçok güç len dir mi şiz. Her gün ha ber alı yo ruz, iş ler doğ ru yü rü yor.

Onu birkaç de fa zi ya ret et miş tim. Bi zi ta nı dı. Biz Apê Os man’ıta nı dık, ne yi tem sil et ti ği ni de. Yüz ler ce şe hi di miz, ül ke ye git me -den ön ce, onun ya nı na git ti ler. Ru hi yön den bir bi ri ni ta mam la dı lar,mo ral güç al dı lar. Git ti ği her yer de söy ler di, -çok şey söy lü yor du.Siz bi raz uzak laş mış ola bi lir si niz, ama o bü yük bir yurt se ver di.

Di ğer yan dan Kür dis tan’da 50 yı lı aş kın bir sü re yurt se ver kal -mış, kir len me miş, so nu na ka dar ba ğım sız lık ve öz gür lü ğe bağ lı vehiç ta viz ver me miş tir. Kür dis tan’da böy le te miz kal mış ki şi ko laybu lun maz, bi li yor su nuz. He pi mi ze va si ye ti var dı. Siz le re va si ye ti niso nu na ka dar söy le di, bu va si yet tu tul ma lı dır.

Ar ka daş lar an la tı yor, ölü mü ka bul et me di ği ni, göz le ri ölü mü red -det ti ği ni söy lü yor lar dı. Evet onun rü ya sı Kür dis tan’dı. Son gö rüş -mem de öz lem le ri ta zey di. İs ter se ken di si ni Kür dis tan’a gö tü re bi le -ce ği mi zi söy le dim. Kür dis tan’ı gör müş, an la tı yor du.

1925 yı lın dan bah se di yor du: “Bir müf re ze ha zır la mış tık git mekiçin” de miş ti.

120 121

Bü yük bir dü şün ce. “Su ru ç'a ka dar git tim, ama ar kam da kim sekal ma dı” di ye ta mam la mış tı. Bi li yo rum: Türk le rin zul mü, Ke maldö ne mi dir. Ce sa ret edip adım at mak bi le bü yük bir olay dır. ŞeyhSa it ayak lan ma sı nı da iki gün de yer le bir et ti ler, hiç bir şey bı rak ma -dı lar. Ke mal’in re ji mi ne kar şı çık ma ya tek rar ce sa ret et mek önem libir nok ta dır. Uzun bir sü re di re ni yor. Ta bii iş le ri ni Gü ney' de de vamet tir mek, bir fır sa tı nı ya ka la mak is ti yor. Yurt se ver lik adı na ne ka daryo ğun bir tu tuk la ma ol du ğu nu ve ne ka dar ki şi nin düş müş ol du ğu -nu gö rü yor. Ama bü tün bun lar, bu sağ lam de ğer le re sa hip in sa nı et -ki le mi yor. Bu ra da şu söy le ne bi lir: Kür dis tan’da, hal kı mı zın için de,böy le sağ lam ruh lu bi ri nin ça lış ma sı yü rü mü yor. Ge nel lik le decum hu ri yet ten son ra ol mak üze re, 1925’ten son ra her baş kal dı rış tavur du lar. Öl dür dü ğü nü öl dür dü, ken di ne bağ la ya bil di ği ni bağ la dı,kor kan da kaç tı. Kürt lük her ge çen gün bir ölü düş tü. Kürt lük herge çen gün ge ri kal dı. Bu unu tul ma ma lı. Bun dan son ra Kürt le rinölü mü hız ka zan dı. Tür ki ye Cum hu ri ye ti'n den ön ce Kürt ler böy ledüş me miş ti. Dil le ri, örf ve adet le ri güç lüy dü. Türk ler den da ha güç -lüy dü. Bu dö ne me ka dar üze rin de et ki faz la yok tu, bun dan son ra ol -du. Böy le bir di re niş bu dö nem den son ra dır.

Melê Abdullah'ı da gör dü nüz. O da 50-60 yıl Atatürk'ün zul mü nekar şı dur muş, sa ka lı nı kes me miş. 97 ya şın da ol ma sı na rağ men ya nı mı -za gel di ğin de 18 ya şın da bir de li kan lı gi biy di. Ge ril la ni za mıy la ha re ketedi yor du. “İki se ne öm rüm kal mış, keş ke Kür dis tan’ı gör sey dim” di yor -du. Ben, bel ki 1995 yı lın da ve ya 2000 yıl la rı na doğ ru Kür dis tan kur tu -lur di yor dum. Ken di si “ha yır” di yor du, “1995 yı lın da kur tu la cak tır.”Eğer in sa nın inan cı tam sa kur tul muş sa yı lır. Ruh la rı güç lü, mo ral le riyük sek ti. So nu na ka dar ül ke yi ya şı yor du.

Göz le ri, ne fe si ül ke dey di; sön me miş ti, açık tı.Bun lar ül ke nin üze ri niz de ki büyük göz le ri dir.50-60 yı lı na sıl bu ül ke ye ver miş ler, ruh la rı nı sat ma mış ve ken di le ri -

ni ba ğım lı ha le ge tir me miş ler? Bi ri yaş lı bir mol la, di ğe ri 90 yaş la rın dabir yurt se ver .

Her iki si de bi zi gör dü ve yol daş ol du lar.On lar la dost lu ğu muz, yol daş lık iliş ki le ri miz bü yük tü, güç lüy dü. Bu

bü yük in san la rı mız la ko nuş ma la rı mız ol du, üze rin de du run! Bü yük şe -

hit le rin anı sı üze rin de dur mak na sıl olur? On la rın söy le dik le ri üze rin dedur mak la... Söy le dik le ri ku la ğı mız da bir şi ir gi bi kal ma ma lı, ez ber len -me me li.

Şe hit le rin anı sı üze rin de na sıl du ru yor duk? PKK ta ri hin de bir şe -hi di miz var dı. Düş man onu vur mak la, bi zi da ha çok kor ku tup vaz -ge çir mek is ti yor du. Ger çek ten de dün ya mız yı kıl dı san dık. Birkaçgün şe hi di mi zin yo lun da yü rü ye lim de dik. Ne bir si la hı mız, ne deölü mü gö ze ala cak bir ar ka da şı mız var dı. Ar ka da şı mı zın anı sı üze -rin de na sıl yol ala cak sın, ça lış ma lar yok . Biz düş ma na yük len mek,in ti kam al mak is te dik. Son ra da par ti yi ilan ede cek tik, kan lar bo şagit me me liy di. Yol da şı mız Haki'nin şa ha de ti nin da ha yı lı dol ma dan,anı sı na par ti yi ilan et tik ve 6 ay son ra da in ti ka mı mı zı al dık. Son raHil van ve Si ve rek kav ga mız mey da na gel di.

O kav ga Kür dis tan’da ye ni bir adım ol du. Gü nü mü ze ka dar şu angün be gün Kür dis tan’da olup bi ten le ri ta kip edi yor su nuz. Di ye bi li -rim ki, bü tün bun la rı bir şe hi din anı sı na ger çek leş tir dik. Düş man ar -ka da şı mı zı şe hit et miş ol ma say dı, bel ki de PKK oluş maz dı ve benken di mi PKK’nin iş le ri ne bu den li ver mez dim. Bir şe hi din anı sı na,par ti kur ma ya söz ver miş tik. İn ti ka mı nı ala cak tık. Si lah için he nüzha zır de ğil dik. İm kan la rı mı zı bir leş ti rip birkaç si lah al ma ya ka rarver dik ve baş la dık. Par ti yi bu şe kil de oluş tur ma ya baş la dık. Hemdüş man üze ri mi ze gel di, hem de biz onun üze ri ne git tik. Şu an ül -ke mi zin aşa ğı yu ka rı yüz de 90’ı ha ki mi ye ti miz al tın da dır.

Bun la rı ni çin an la tı yo rum? Anı la ra dü rüst yak la şım gös te ri lir se,ölüm ol maz. Bir ül ke nin olu şu mu na ne den teş kil eder. Bü yük şe hi dinölü müy le il gi li ne ya pı la bi lir di ye dü şü nü yo rum: İş te; bir yaş lıy dı,70’ini, 90’ını dol dur muş tu den me me li. Ben böy le şe hit le rin 18 ya şın -da ki ler le ay nı ol du ğu nu söy lü yo rum. Ni çin? Çün kü ya şam la rı biramaç uğ ru na geç miş, amaç tan uzak laş ma mış lar. Ama cı çok te miztut muş lar. Kürt ulu sal sorunuyla her ge len oy na mış, her ge len sat mış;ken di le ri ni li der gör müş, ken di inanç sız lık la rıy la yurt se ver li ğe za rarver miş ler. Ül ke ye ve hal ka za rar ver miş ler. Bun lar ne yin li der le ri dir?Li der böy ley se mil let na sıl olur? Baş ney se ayak da odur. Ayak ba şagö re ha re ket eder. Bun lar böy le düş kün leş ti, halk düş tü ama yi ne deba zı in san la rı mız di ren di. On lar di ren dik çe düş man öl dür dü.

122 123

Di ren di ler, ruh la rı nı sat ma dı lar.Şu ya na, bu ya na at tı lar ken di le ri ni, dağ la ra sı ğın dı lar. Ba zı la rı

dağ baş la rın da yıl lar ca mah kum kal dı, -yal nız kal dı. Bu mın tı ka la rage lip se ne ler ce yal nız kal dı lar. Onur la rı nı ve ruh la rı nı bı rak ma dı lar.Bir ke si mi te ne zzül edip dev let le re bağ lan dı. On la rın her de di ği nika bul et ti. Kürt lük ölüm den çok bun la rın eliy le düş tü. Bu bü yük şe -hit bun la rı ka bul et me di.

Bir-iki ki şiy le el bet te doğ ru olan ka zan maz. Ama sağ lam kal makda çok bü yük bir olaydır. Böy le bü yük ve dü rüst bir in sa nın olu şu,anı sı üze rin de du ru lur, dost lu ğu iyi an la şı lır sa, akıl lı dav ra nan bi ri siçok bü yük şey ler ya pa bi lir. Yol daş la rı mız uzun sü re de ğil, bir iki yılbi zim le yü rü ye bil di ler. Bağ lı lı ğı mız yol daş çay dı, de vam et tik. Bu -ra da da öy le, be nim bu ra ya ge li şim 15. yı lı na gir di.

Pe ki ger çek yurt se ver lik na sıl oluş tu? Ni çin bu ra da bir çok bü yükyurt se ver lik oluş muş? Ta ri he bi raz ba kıl sa an la şı lır. Os man lı la rakar şı, TC'ye kar şı gel di ler. Ki mi si ora ya, ki mi si şu ra ya ve bir bö lü -mü de bu ra ya ka dar gel di. Siz ken di niz de bu ra la ra gel di niz. Geç -mi şi ni ze ba kın, Türk bar bar lı ğı birçok halkı kır dı. Er me ni ve Rumbı rak ma dı lar, bir çok in sa nı yok et ti ler. Üze ri mi ze de öy le gel di ler,ben de bu ra ya gel dim. Bir-iki ay da ha ka lır sam her şe yin eli miz dengi de ce ği ni dü şün düm ve bu ra ya gel dim. Ye ni bir si ya se tin, ye ni birdü şün ce nin ol du ğu nu bi li yor dum ve eli miz den gi de ce ği teh li ke si nigö rü yor dum, onun için bu ra ya gel dim.

Apê Os man gi bi yal nız gel dim.Ne bir ta nı dık, ne de dost, hiç kim sem yok tu. Kim se be nim kim

ol du ğu mu bil mi yor du. Baş ka la rı da gel miş ti. Ge ri ye bir adım at makbir ulu sun ölü mü ola ca ğı için ce sa ret ede me dik. Ale la ce le sı nır dange ri gir mek de ölü mü müz olur du. İki si ni de ka bul et me dik. Ne ül -ke den çok uzak la şa cak, ne de tek rar öy le ölü me ko şa cak tık. Bu ra daka la cak tık. Bu sa ha da dost kim, düş man kim, üze rin de dur duk.Han gi te mel üze rin de gü ven ve inanç oluş tu rul ma lı, han gi me tot laça lış ma lar ya pıl ma lıy dı? Bu dö nem es ki Kürt par ti le ri ni ya kın dangör dük. Hiç bir dost yok, bir bi ri mi zi ça buk ta nı dık. Bu şe hi di mi zide zi ya ret et tik. Kal dır mak is te dik le ri yü kün ger çek ten ağır ol du ğu -nu gör dük. 1925’ler de ne den ön der lik ya pa ma dık la rı nı an lat tı.

1945’ten son ra ni çin ön der lik ya pı la ma dı ğı nı, 1960’ta bu nu ger çek -leş ti re me dik le ri nin ne de ni ni an lat tı. Çok se bep var. Ül ke de kal makda müm kün de ğil di. Bir Kürt çe ke li me tu tuk lan ma ya, öl dü rül me yese bep teş kil edi yor du.

Biz, 1970’ler de “biz Kür düz” gi bi bir kaç ke li me yi ölü mü gö zeala rak söy le dik. “Düş man ne ya par sa yap sın” de dik. O za man enbü yük iş “ben Kür düm” de mek ti. Ben ken dim 1970’te “biz Kür düz”de dim. Bu iki ke li me den baş ka ne bi lin ci miz, ne de ce sa re ti miz var -dı. Ama bu ke li me ler in sa na ne ha tır la tı yor, in sa nın ba şı na ne ge ti ri -yor, in san dan ne is ti yor? Ne ol muş Kür de, Kür dis tan ne re si, na sılsö mür ge leş ti ril miş, na sıl par ça lan mış ve en önem li si de na sıl kur ta -rı la bi lir? Ney le kur ta ra cak sın? Et ra fın da kim se yok. Ki me ya naş -san, sen den ka çı yor. “Ken di ni yak tın, ço cuk la rı mı zı yak ma” di yor -lar dı. İşi miz yıl lar ca böy ley di.

“So nu na ka dar va rım” di yen bir ar ka daş yok. Yıl lar ca “ken di niyak tın ba ri bi ze yak laş ma” di yor lar dı. Ka çı yor lar dı. Kürt ulu su nunda va sı bu den li düş müş tü. Ta bii siz bu ra da bi raz yurt se ver di niz,Kürt lü ğü nü zü in kar et mi yor du nuz, ama ku zey de böy le de ğil di.

O gün le ri ha tır la dı ğım da ve bu gün ler le kar şı laş tır dı ğım da, bugün ler cen net tir. O gün ler ka ran lık gün ler di. Ül ke git miş, isim git -miş, hal kın adı yok. Üs tü ne üst lük ken di ken di ni de in kar edi yor.Kim se yok tu. “Ben Kür düm” de di ğim de uta nı yor, “kuy ruk lu olan la -ra Kürt de nir” denili yor du. Hiç kim se “ben Kür düm” de mi yor du.Bi ri si nin hal kı nı ta nı ma ma sı şa şır tı cı dır. Hal kı nın üze rin de ha ka retvar sa ve bu nu göz önüne ge tir mi yor sa bir kim se, on da hiç bir ha yıryok tur. O in sa nın şe re fi yok tur. Bi raz na mus ve şe ref üze rin de yo -ğun la şı yo rum ve bu nun böy le ol du ğu nu gö rü yo rum.

Bir halk adı na ya pa cak la rın şe ref ve na mus tur. Bu nun dı şın dahiç bir de ğe ri miz ola maz. Üze rin de dü rüst bir Kürt is mi var sa iyi,ge ri si hep ya lan dır. Ken di mi ze bir isim ya kış tır mış sak ar ka mı zınolup ol ma dı ğı na ba ka rız, yok sa uta nı rız. Düş ma na kaç gün da ya na -bi li riz? Et ra fın da gö nül lü bir dos tun ka lır mı, kal maz mı? Kim sa nais te ye rek ek mek ve re cek? Yal nız ba şı na ağa, ken di ba şı na bir dağ -sın. Bun dan do la yı ba na “de li”, “ah mak”, “okul oku muş” di yor lar dı.Oku muş da ne ol muş? O gün ler de bi raz yurt se ver li ği miz, Kürt lü ğü -

124 125

müz var dı, güç lüy dük, du yu yor duk. Yi ne de kü çük gör mü yo rum.Bu şe hi din me se le sin den do la yı bah se di yo rum. Kal say dım, iki ayda ha geç sey di gi der di, hiç bir şey kal maz dı. Bir kaç ke li me söy le miş,yurt se ver lik yö nün de iki adım at mış, o da gi der di, so nuç ta hiç birşey kal maz dı. 12 Ey lül’de, düş ma nın pla nı na gö re Kürt kal ma ma -lıy dı. Yer yü zün de Kürt lük kal maz dı. Bu ra lar da he der olan de ğer le -ri miz gi bi, bu şe hi di miz de gi der di, unu tu lur du.

Bir tek dost ol ma dı ğı nı söy le miş tim. Fi lis tin li le rin ya nı na git tik.Bir yıl kal dık, pe ki na sıl ha re ket ede cek tik? Ar ka daş la rı mız bi le bi -ze gü lü yor du, “ül ke ye dö nüş ten, ül ke ye git mek ten söz edi yor sun”di yor lar dı. “Sa na ina nı yo ruz ama bu müm kün de ğil”, “ölü me bi leva rız ama ül ke ye dö nüş öl dü.” Bı rak ar ka daş la rı, hiç kim se 1980 -'den son ra dö nü şe inan mı yor du. Ölü mü ne bağ lı ar ka daş lar var dı,ama inanç kal ma mış tı, üs tü ne de gi de mi yor sun. Doğ ru su da, herge len Kürt bu ra da kal mış, dön me miş ti.

Apê Os man da bu ra dan uzak laş ma dı. Ül ke ye dö nüş için ça ba la -dı, göz le ri so nu na ka dar da dön mek tey di, ama dö nüş ol ma dı. Bü -yük dü şü nül me li, in sa nın ül ke sin de bu lun ma sıy la, gö nül ba ğı nınkop ma ma sı ara sın da fark yok tur. Dö ne me yen ler ruh ve bi linç yö -nüy le üze rin de dur ma lı dır. Son ne fe se ka dar bu nu be ce re bil mek azde ğil. Di ğer le ri ise git mek ten baş ka hiç bir şey is te me miş ler.

Bu du rum bi zim de ba şı mı za gel di, ilk yıl “ne ya pa ca ğım” di yor -dum. Güç lü bir çı kış, ken di ni ayak ta tut ma, ar ka daş la ra ce sa ret ver -me, ba zı ar ka daş la ra yol aç ma. Ölü me ha zır ar ka daş lar var, ama“müm kün de ğil” di yor lar. 1980 ve 82’den son ra ba zı ar ka daş la rıgön der dik. Bun lar bü yük adım lar dı. Her gi den dü şü yor du.

Ba zı ha in ler on la rı da ha yol day ken şe hit et miş ler di. Bi li yor su nuzdüş man la bir lik te Kürt lü ğü dü şü rü yor lar. Yekîtî de gön der me yi is te -di, git ti ler, yol da öl dü rül dü ler. Bi zim ki ler de git ti, öl dü rül dü. Düş -man ön ce den yol la rı kes miş. Bo tan, Beh di nan, Mar din, Adı ya manyö re le rin de yol la rı kes miş. 1982’de gön de ri yor duk. Düş man ya ka lı -yor, par ça lı yor du. Ba zı ar ka daş la rı Apê Os man’ın gel miş ol du ğuAdı ya man yö re si ne yol la dık, düş man ya ka la yıp neh re at tı. Ad nanar ka daş var dı, 1982’in bu ayın da gön der dik. 10 ar ka da şı mız Hêzilça yın da ha in le rin eliy le git ti. Yi ne de ül ke ye dö nüş dü şün ce miz den

vaz geç me dik. Üs tü ne üs tü ne git tik. 10 yıl dan faz la dır bir şe yi is pat -la dık: Düş man vu ru yor, bir da ha dö nül me sin di ye. Ül ke dı şı na çı -kın ca in san za yıf dü şü yor. Bü yük da va ol maz sa in san ba sit bir ha ledü şü yor, kü çü lü yor. Düş me mek, kü çül me mek için bü yük da va yıdü şün mek, bü yük ru ha sa hip ol mak ge re ki yor. Ken di ni öl dür me -men, ayak ta kal man için bü yük dü şün ce ve si ya set ge re ki yor.

Adım at ma nın ge re ği ni bu ra da gör dük. Ken di miz de çok ça reoluş tur duk

İş te Apê Os man’ı böy le si bir dö nem de zi ya ret et tik. On da yurt se -ver li ğin kal mış ol du ğu nu gör dük. Bi ze ce sa ret ver di. 1985’ten son rabu alan da bu na ben zer dost la rım ol du. Gün be gün dost lar ço ğa lı -yor du. 1985’te an cak 3-4 dos tu muz var dı. 15 Ağus tos Atı lı mı’ndanson ra halk bi ze ku lak ver me ye baş la dı. Ve her ge çen yıl yurt se ver -lik ge liş ti, her kes bi ze ya kın laş tı, PKK’ye yak laş tı. Ön ce le ri kim seül ke ye git mi yor du, 1988, 1989’dan son ra halk çok gel di.

Apê Os man, “Et ra fı mı za 7 ki şi top la mış tık, Şeyh Sa it dev ri mi nides tek le me ye git mek is ti yor duk ama ol ma dı” di yor du.

Bi zim de öy le ol du. Ölüm üze ri ne ölüm, ham le üze ri ne ham le vezu lüm al tın day dık, bu na rağ men atı lım la rı mı zı dur dur ma dık. Alemde ğiş miş, Or ta do ğu de ğiş miş ti. Bu ka de rin de ği şe bi le ce ği ni gör dükve bi raz de ğiş tir dik, kö tü ta li hi bi raz kır dık. Gi den gel mi yor, dü şenkalk mı yor. Kürt le rin ta ri hin de bu ne an la ma ge li yor? 15 Ağus tosAtı lı mı bu gi bi şey le ri ıs lah et ti. Ney di bu? Ne ka dar düş müş sen,dar day san, yal nız kal mış san da, eğer doğ ru bir si ya set ve yurt se verbir ru ha sa hip sen, ken di ni koy ver me miş sen, bü yük iş ler be ce re bi lir -sin. Kürt ru hu nun bu ya nıy la aya ğa kalk tı ğı nı söy le ye bi liriz. Binyıl dır düş müş olan, ne fe si ke si len o ruh, yal nız bir-iki ki şi de kal -mış tır. Ne için? Öl me mi şim di re ni şe va rım de mek için. Apê Os -man’ın bu adım la ol du ğu nu iyi bi li yo ruz. Çok bi linç li bir in san dı.15 Ağus tos Atı lı mı’nın üze rin de çok yo ğun du ru yor du. Ha ber le rigün lük ola rak ta kip edi yor du. Ül ke de olup bi ten le ri gün lük ola rakbi li yor du. Kim se ona söy le mi yor, o za ten bi li yor du. Atı lan adı mınne ol du ğu nu, ta ri hi an la mı nı ve ye ri ni bi li yor du.

Son gö rüş me miz de şöy le bir du rum ol du: Ben ha ber le ri din le ye -bi le ce ği ne ih ti mal ver mi yor dum. BBC’yi din le miş ti. Bi ze an lat tı.

126 127

Has tay dı, ayak ta du ra mı yor, di ki le mi yor, ama ha ber le ri din li yor vebi zim gi bi ta kip edi yor du. Ül ke de olup bi ten ler den ha ber dar dı.

“Ölü mü ka bul et mi yo rum” di yen Kürt ru hu vardı kendisinde. Ta -bii ön ce le ri de yüz ler ce şe hit onun ya nı na git miş, ce sa ret al mış, ce -sa ret ver miş ler. So nuç ta, 15 Ağus tos son ra sı bu ra da yurt se ver likgüç len di. Ço cuk la rı nı 15 Ağus tos ru hu üze ri ne ver di ler. Yal nız yar -dım cı de ğil, yüz ler ce şe hit ver di ler. Par ti yi mad di yön den de ger -çek ten des tek le di ler. Ev le riy le, mad di des tek le riy le bir çok ka lı cı de -ğe rin oluş ma sı na ne den ol du lar.

Bu ra da varolan ne dir? Bu ra da varolan bü yük yurt se ver lik ru hu -nun ka lı şı dır. Bel ki siz ken di li ğin den yurt se ver ol du ğu nu zu sa nı yor -su nuz, ama öy le de ğil. Eğer bu ra da öy le güç lü bir yurt se ver lik kal -mış sa, yol gös te ri ci bü yük bir ruh ol ma sın dan dır. Ni çin di ğer yer -ler de güç lü yurt se ver lik yok tur? Kö kü ku ru muş. Bu ra da kök ku ru -ma mış. Yal nız dı ama ku ru ma mış tı. Ne ti ce de on la rın et ra fın da ka -lan lar var dı, son ra biz ye tiş tik.

1984 atı lı mın dan son ra tüm ruh lar bir leş ti. Bu ruh lar ma ter yal ol -du, si lah ol du, yol daş ol du, halk or du su ol du ve şim di “ ölüm kal ma -mış” de nile bi lir.

Böy le yurt se ver bir şah si ye tin yak la şı mı na ge re ken de ğer ve ril -mi yor du. Bu nun gi bi bir ya şam bir hal kın uya nı şı na be del dir. Birhal kın ya şa mın da dü şüp düş me di ği, ölüp öl me di ği önem li dir.

Ba kı yo rum bu gün le re, biz ar tık ölüm teh li ke si ni ge ri de bı rak mı -şız. Me se le Kürt lü ğün ama cı na ulaş mak da de ğil dir. Tek ba şı na, herbak tı ğı mız da düş ma nın bi zi da ralt tı ğı nı gö rü yo ruz. Her yo la baş vu -ra rak bi zi ül ke miz den uzak laş tır ma ya ça lı şı yor, biz de ye ti şe ce ğizdi yo ruz. Bu nu dü şü nü yo ruz şim di. Me se le Kür dün var lı ğı, Kürt veKür dis tan’ın öz gür lük ve ba ğım sız lı ğı dır. Bu yal nız PKK şe hit le ri -nin de ğil, tüm şe hit le rin anı sı na dır. Bu dos tu muz ve 50-60 yıl bü -yük lü ğü nü ko ru muş. Bü tün Kür dis tan şe hit le ri için doğ ru olan ne -dir? Doğ ru ola na gö re yü rü mek la zım. Di ğer şey ler hep ya lan dır.Apê Os man da bun la rı bi li yor du. Ni çin di ğer le ri ne de ğer ver me di?Bu ra da de ğer li ola nın kıy me ti ni bil me li, alay et me me li.

Apê Os man’ın anı sı üze ri ne sa dık ol duk la rı nı söy le yen ler den is -te di ğim, onun bir ya şa mı, dü şün ce si, ru hu var dı, bun lar bir şe yin

üze ri ney di, bir şe ye bağ lıy dı. Gör dü nüz göz le ri açık tı, üze rin dey di.Dost sak, ar ka daş sak unut ma ma lı yız. “Öl dü git ti” di yen Kürt lü ğü -müz de bir ek sik lik var. Ben ölü mü ka bul et mi yo rum. Fi zi ki ola rakor ta da ol ma sam da, eğer sen de bir par ça ruh var sa ba na “öl dün” di -ye mez sin.

Ulus la rın, halk la rın ya şa mın da ölüm ay rı bir şey dir. Eğer düş -kün, te nez zül eden, mil le tin ba şı nı eğen bir li de rin var sa, o za manölü mün ol du ğu nu söy le ye bi lir sin. Düş ma na te nez zül edip birçokkim se nin boy nu nu bü kü yor ve ucuz kur tu lu yor sa, o za man ölümolur. Kürt lü ğün, li der li ğin ma ri fe ti se ni düş man la ya kın laş tır mak sa,sa na ver me den alı yor de mek tir. Şim di biz bil mi yo ruz, mec bur du,baş ka yol yok tu, ne yap say dı di yo ruz. Bu doğ ru bir dü şün ce de ğil.

Apê Os man’ın bu ko nu da da bir tav rı nı duy dum. Bu tür şey le rika bul et mi yor du. İn san bu ru hu ta nı dı ğın da ve ta şı dı ğın da “yal nızkal dım, ben de vaz ge çe yim, ba ğım sız lık ve öz gür lük ru hun dan uzak -la şa yım” tü rü ta vır ta kın maz, bu nun üze rin de dur maz. Kürt lük tekar şı du ruş öy le dir. Her gün or ta la ma 5-10 şe hi di miz olu yor, bu naölüm de nile bi lir mi? Gün den gü ne ül ke ken di ken di ni diriltiyor. Ba -ğım sız lık ve öz gür lük için ön ce yıl da bir pos ta, gü nü müz de gün deon pos ta yük se li yor. Ki şi sel ya şam dır, yal nız be nim ya şam de me -me li. Kürt lük te böy le şey ler ön celeri güç lüy dü. Ön ce her kes ken di -nin ve ai le si nin ya şa mı nı dü şü nü yor du. “Var sa ya şam be nim ve ai -lem için, yok sa hiç kim se ye yok” man tı ğı ege men di. Ulus, halk, ül keyok tu.

Apê Os man ül key ley di.Bel ki ai le si ge niş de ğil di, bel ki kim se si de yok tu ama dü şün ce -

siy le bü yük tü. Bü yük dü şün ce hal kı, ül ke yi dü şün mek tir. So nu naka dar bir lik te olu na cak, -yurt se ver lik budur. Bu na sıl olur? İş te,böy le so nu na ka dar ba ğım sız lık ve öz gür lük le olur. Hiç kim se ye,hiç bir dev le te, hiç bir düş ma na te nez zül et me di. Böy le olu şur bü -yük bir mil let. Bu nu ni çin söy lü yo rum? Çün kü Kürt ler de böy le in -san lar çok az dır. Kürt ler bü yük dü şün ce den he men ka çı yor, yü ceruh tan ça buk uzak la şı yorlar. Bun dan do la yı da hiç bir şey bı rak ma -mış lar.

İn san ni çin ken di ni böy le bü yük bir ruh tan uzak laş tı ra bi lir, di ye

128 129

çok üzü lü yo rum. Ni çin yal nız bı rak ma lı? Ama za yıf tı lar, güç le ri buka dar dı, düş kün dü ler. Bu yön de düş müş ler ve biz far ket me mi şiz.Ölüm bu dur. Bu Kürt hal kı nın ya şa mı dır de mi yo ruz, bu kiş isel ya -şam dır. Kürt ulusu ken di ni na sıl kay bet ti? Bu ba kış açı sıy la ken di nikay bet ti. Na sıl ruh suz bı rak tı? Bu kö le lik le al ta düş tü.

Be nim de ba şı ma gel di, hem de yıl lar ca. Düş man, “şah si bir ya -şam is ti yor san her şey se nin ol sun; yok Kürt lük ya şa mı, ba ğım sız lıkve öz gür lük is ti yor san ölür sün” di yor du. Yıl lar ca han gi ya şam be -nim di ye dü şün düm. Bir ulus için ken di mi zi az da ol sa na mus lu bı -rak ma ya ça lış tı ğı mı zı söy le miş tim. “Her ne olur sa ol sun düş ma nınsa na ön gör dü ğü ya şa mı ka bul et me” de dim. Pa ra var dı, ra hat lıkvar dı, ka bul et me dim. Ken di mi unut muş tum. Ar ka daş la rı mız hep siokul oku yup ma aş sa hi bi ol du lar, be ni da ralt tı lar, yal nız kal dım amate nez zül et me dim. Dev le te borç lu yum, hâ lâ da bor cum var, 1960-66’dan bu gü ne ka dar. Hak sız bir dev let tir. Yal nız kal dı ğım hal dece sa ret et tim, tıp kı Apê Os man gi bi. Di ren dim, di ren dim, şim di dedev let ima na ge le cek, baş ka da hiç bir ça re si yok tur.

Yal nız dık bu ko nu da, di ğer le ri ken di le ri ni akıl lı sa nı yor, bi zi deölü sa yı yor lar dı. Et ra fım da bu lu nan ar ka daş lar, “bu gün ya rın dü şer -sin” di yor lar dı. Ben den son ra ken di le ri bir kaç ki şi ka la bil di. Şim di“ölüm be nim için var ya da yok, hiç bir an lam ifa de et mi yor” di yo -rum.

Ölü olan kim dir? Be ni, be nim gi bi le ri ni ölü sa yan lar kim ler di?Şim di ne re de dir ler? Ölü ol ma dı ğı mız or ta ya çık tı. Ben ve Apê Os -man’ın ölü ol ma dı ğı, ölü ola nın di ğer le ri ol du ğu açı ğa çık tı.

Ken di le ri ni bü yük dü şün ce den, ba ğım sız lık ve öz gür lük ru hun -dan uzak tu tan lar ölü dür. Te nez zül eden ler, ken di ni dü şü ren ler, kü -çük çı kar lar için düş man la dost olan lar ölüdürler. Bun dan do la yıApê Os man’ın bü yük bir ya şa mın tem sil ci sidir. Bel ki siz be ni şim ditam an la mı yor, be ni yal nız sa yı yor su nuz, be nim ki öy le dir. ApêOsman'ı so nu na ka dar yol daş sa yı yo rum, şe hit ka bul edi yo rum.Kav gay la, gü ler yüz le mut lu git ti, bu nun için üzü lmü yo rum. Sizken di ni zi na sıl ge liş ti re cek, bi ze ne ka dar bü yük bir ruh ve re cek si -niz, üze ri miz de ki yü kü kal dı ra bi le cek mi si niz? Bü yük şe hi de üzül -me yin, ken di ni ze üzü lün. Siz de bi raz bü yük ola bi le cek mi si niz,

ola ma ya cak mı sı nız? Aca ba siz de şe ref li bir so na va ra cak mı sı nız,var ma ya cak mı sı nız?

Apê Os man’a bi raz say gı nız var sa bur ada, bi raz bü yük ka lın ma -lı. O 50-60 yıl yal nız ba şı na na sıl son ne fe si ne ka dar bü yük kal dı?Ona de ğer ver mek in sa nın ken di de ğe ri ni de bü yüt mek için dir. Kür -düz, şe hit le rin anı la rı na, Apê Os man’ın anı sı na bağ lı ol du ğu nu söy -le yen ler, onun 50-60 yıl na sıl tek ba şı na ayak ta ka la bil di ği ne bak -sın lar. Ni çin din le mi yor, ni çin onu duy mu yor su nuz?

Böy le tek olan lar her şey dir. Ken di ni bir şey sa nan lar hiç bir şey -dir ler. Ni çin? Hiçbir şe yi tem sil et mi yor lar. Ya şam la rın da hiç bir de -ğer yok tur.

He pi mi zin ba şı sa ğol sun.

Apê�Musa:Bir Kürt ay dın lan ma sı var. Özel lik le men sup la rı ta ra fın dan ne

ka dar az kav ran sa da, bir de ği şik ay dın lan ma tü rü var. Bu na rö ne -sans de ni li yor. Ben bu na şu açık lı ğı da ge ti re bi li rim: Şim di Kürt rö -ne san sı nın ba zı özel lik le ri ol mak zo run da dır. Bir Fran sız ay dın lan -ma sı nın te mel le ri nin da ha ön ces den, onal tın cı yüz yıl lar dan baş la dı -ğı nı bi lir si niz. Da ha ön ce ba zı fel se fi akım lar çı kar. Da ha so na ba zıede bi akım lar, yi ne di ğer ba zı dü şün ce ekol le ri ge li şir. Bi lim selicat lar baş lar, dev rim ci ya zın gi de rek hız la nır ve Fran sızDevrimi'yle pat lak ve rir. Aşa ğı yu ka rı, en azın dan bir 200 yıl lık ta -rih ten sö ze de bi li riz.

Bir Rus Dev ri mi 1825 'lerde baş lar, 1850 'lerde ede bi yat dö ne mi,akı mı baş lar. 1870 'lerde bü yük na rod nik ha re ke ti ge li şir. 1890 'lardamark sist ha re ket ge li şir. 1900 'lerde bü yük dev rim ci al tüst oluş larbaş lar. O da en az 100-150 yı lı bu lur.

Kürt cep he si böy le de ğil dir. Kürt ay dın lan ma sı nın bek le me ye ta -ham mü lü yok tur. Kürt cep he sin de her açı lım ba şa rı la cak sa, bi ti ri le -cek se, çok da ha kı sa bir sü re de ol mak zo run da dır. Çün kü uy gu la nanbas kı, Kür dü di lin den tu tu nuz, eko no mik ya şa mı na ka dar her ya -nın dan kont rol ve ege men lik al tın da tu ta rak inim inim in let mek te -dir. Bu nok ta ya say gı de ğer bi lim adı mı mız İs ma il Ho ca de de ği ni -yor. Kürt le rin sö mür ge ci lik ten de öte bir ya şa mı ol du ğu na işa ret

130 131

edi yor. Kat li am cı, je no sid tü rü bir yö ne tim dir. Bu yö ne tim de Kürtne fes ala maz du rum da dır.

Bu ne den le Kürt ay dın lan ma sı, bi zim ay dın lan ma mız, kı sa sür -mek du ru mun da dır.

Kı sa sü re cek... Bir de yal nız ca ye ni ku şak la rı de ğil, es ki le ri deay dın la ta cak, de ne bi lir mi? Mu sa An ter ör ne ği ni kas te di yo rum..

Evet. Mu sa An ter bu tü rün bi li nen, en he ye can lı ör ne ği dir. Mu saAn ter, uzun yıl lar şi ir, ro man, ti yat ro yaz dı. Hep ya sak lan dı, bir tür -lü gün yü zü ne çı ka rı la ma dı. En son bi zim le bir ay dın lan ma bu la rak,ha ya lin de ki le rin na sıl bir kit ley le, ön cüy le ha ya ta ge çi ril di ği ni gör -dü ve bir de li kan lı gi bi can lan dı.

Bir ço cuk gi bi, mut lu mut lu ölü mün üs tü ne git ti. İn ti ka mı mut la ka alı na cak tır. İs ma il Beşikçi'den oku dum. Bir de ğer len dir me si var. PKK ön ce -

sin de de Kürt mü ca de le si nin ol du ğu nu söy lü yor. Ge liş me var. Fa katPKK'ye ka dar an cak sı fı ra ka dar ge liş miş.

“Sı fı rın al tın da ek si ler den sı fı ra ge ti ri len bir mü ca de le dir” di yor.De mek, ger çe ği an la mış. Ken di ni ta nım la ya rak, “ben sı fı ra ka darge tir dim” de mek is ti yor. Ger çek tir ve be nim söy le di ği min ka nıt lan -ma sı olu yor.

Şim di or ta ya çı kan du rum şu dur; ba zı ulus la rın bir kaç yüz yıl dave bir çok akım la, eği lim le ve ar dı sı ra böy le dö nem dö nem ge liş tir -dik le ri ye te nek le rin hep si ni biz içi çe, bir den bi re ve pat la ma lı bir bi -çim de ger çek leş tir mek zo run day dık. Bu nun ne de ni mev cut bas kı la -rı ve yüz yıl la rın olum suz ta rih bi ri ki mi nin bi zi bu na mec bur et mişol ma sı dır. Be nim ki şi li ğim bir yer de bu nun so mut ifa de si dir.

İşte, Musa Anter de, en eski yurtseverlerden biri. 1950'lerden iti-baren edebi yanı ağır basan bir çaba içine giriyor. Tabii ki, dahasonraki sert yönelimler karşısında susturuluyor, yerine oturtuluyor.Sağlam politik bir çizgiye, çalışmaya yönelmiyor, ama Kürtlük bi-lincini koruyor. Çoklarının içine düştüğü ihaneti tam içine otur-tamıyor, fırsat buldukça canlanıyor.

Ben 1970'lerde kendisini görmüştüm. Dört-beş arkadaştık, DD-KO'dan çıkıyorduk. Dev-Genç'in eylemleri vardı. “Çocuklar”diyordu, “bunlar birbirlerine girdiler, biz kendimizi bu fırtınadan

iyi koruyalım.” Öyle bir değerlendirmesi vardı. Canlanmak istiyor-du, fakat DDKO ve daha sonraki Kürt hareketleri fazla bir gelişmeşansına sahip değillerdi. Yine bilinen yerine oturtulma (ki arada birMİT, onu sorguya çekiyordu ve 'yerine otur' deniliyordu). O daçarnaçar benimsemese de, gerçekler karşısında biraz geri çekiliyor,yerine oturuyordu. Ama kalbinde, hep Kürtlük vardı. Fırsat bul-dukça da her türlü adımı atabiliyordu.

PKK'nin büyük direniş hamlesini gördü ve ona soysuzca yaklaş-madı. Onu adeta 77 yaşında bir delikanlı durumuna getirdi, canlan-dı. Hatta bana bir mektubu vardı; yeğeni üzerine.

“Oğlum, sen karşımda bir er bile olamazsın, ben halkımın hizme-tinde bir generalim” diyordu.

Evet, böyle bir değerlendirmesi vardı. Tabii biraz radikal ya-klaşım istiyorlar. O da bunu gösteremeyince, üzerine biraz böyle gi-dilince, böyle bir değerlendirmesi vardı. Tabii biz, “saygı ölçüleridikkate alınarak yaklaşılmalı” dedik. Daha sonra, iyi bir dost oldu.Gerçekçi yazılar yayınladı. Yeni Ülke'nin Welat'ın, Özgür Gün-dem'in en üretken muhabiri, yazarı oldu.

HEP Kongresi'ne de katılmıştı. Basına yansıyan, bizim ana ilebirlikte bir gösterisi de olmuştu. Böyle yürekli veya anı değeri yük-sek olan tutumlar aldı.

Gerillaya yüksek değer biçiyordu. Kesinlikle soysuzca yaklaşma-dı. Din üzerine gerçekçi değerlendirmeler yapıyordu ve cesur tavır-lar geliştiriyordu. Kemalizm üzerine, politikacılar üzerine oldukçacesur tavırlar geliştiriyordu.

Ve kısaca; ömrünün sonuna doğru, tam bir militan söylemineulaştı. Hiçbir endişe taşımadan, devrimci tarzda yaklaştı. Vesanıyorum son Diyarbakır'a gelişi de militanca tarzın bir devamıdır.“Ölsem de ülkemde, korkusuzca...” dercesine bir geliştir. Vesanıyorum en layık bir sonuçtur. Madem kırk yılı aşkın bir süre ül-ke için yazıp çiziyorsun, bunun düşmanları olacaktır ve onlara karşıdirenmeyi de her zaman göz önüne getireceksin. Böyle yazacaksın,gerekirse böyle ölümüne direneceksin.

Hizbulkontra mı vurmuş, polis mi vurmuş pek o kadar önemlideğildir, aynı devletin çerçevesindedir. Diyarbakır'da devlet yarı

132 133

hizbullahtır, yarı-polis, askerdir. Yani yarı-gizlidir, yarı-açıktır;içiçedirler. O açıdan devlet dışında görmemek gerekir.

Bugün “Hızbullah” denilen olayı da bütünüyle saldıran devlettir.Kaldı ki, Hızbullah'ın kendisi de olsa o, bir Kürdistan düşmanıdır.O, yüzyıllardan beri din adına ülkeyi bu hale getirenlerin en son ça-basıdır. Kürdistan'ı ağzına alan, Kürdistan'ı dile getiren, kurtuluşunakendini bu kadar adayanların üzerine gelişi, onun karanlık bir ku-vvet olduğunu gösterir. En az kemalizm kadar onun da Kürdistan veKürt gerçeğine yönelik -ve ucu asırların derinliklerine kadar ulaşan-, yıkımları vardır. Ve şimdi ele ele vermişlerdir. Son tahlilde, yaniemperyalizmin de, sömürgeciliğin de, yerel gericiliğin de bir birlik-telikle saldırı olarak değerlendirilebilir. Bu konuda yanılmamak ge-rekir. Ve en sıradan yurtsever de olsan, düşmanını iyi tanı, ona göreyaşa. Düşmanını göz önüne getirmeyenler tutarlık yurtseverlik ge-liştiremezler veya gafil avlanırlar.

Biz, bu değerli yazarımız için “gafil avlandı” diyemeyiz. Tamtersine hak ettiği, layık olduğu yurtseverliğin tam gereklerine uygunşehidi diyoruz.

Şahadeti hak edendir.Musa amcanın değişik tarzda olsa da, partiye bağlılığı kesindir.Demek ki, her cephedeki savaş şehitlerimize vereceğimiz en iyi

karşılık ortama çok gerçekçi yaklaşmak, ortama tam devrimcitarzda cevap vermek ve mutlaka hem anılarını yüksek bir devrimcigelişmeyle yerine getirmek, hem de varsa bir zayıflıkları, herhangibir nedenle erken kayıpları, onun önüne yeterli bir devrimcilikleçıkış vermek ve böylece başarıyı kesinleştirmek mümkündür.

Bu temelde Özgür Gündem adına şehit olan çalışanlarının daanısına daha bağlı olacağımıza ve gereklerini güçlü bir biçimdeyerine getireceğimize söz veririz.

Gü zel lik ya pı cı la rı

Kürt ay dın lan ma sı na, rö ne san sı na ve ya di ri li şi ne iliş kin ola rak,Os man Sebrî, Mu sa An ter gi bi ki şi lik ler de hiç şüp he siz anıl ma yade ğer. An la mı nı iyi bi lin ce çı kar ma mız ge re ken ve şa hıs la rın daKürt lü ğü az çok ta şı ma ya ça lı şan önem li bi ri kim ler dir. Hiç şüp he sizben zer ör nek ler de var dır. Biz bun la rı cum hu ri ye tin ve ya ke ma liz -min, ke ma list be la nın Kürt ler açı sın dan or ta ya çı kı şı ile bir lik te di -ren me dö ne mi nin de ğer le ri ola rak da gö re bi li riz.

Bu dö nem, ne den Türk lük için bir ay dın lan ma dö ne mi ol du da,Kürt ler için bir ka ran lık dö nem ha li ne ge ti ril di?

Bu dö ne mi bir de bu yö nüy le or ta ya koy mak müm kün. Ger çek -ten Türk ulu sal cı lı ğı ne ka dar ege men sı nıf tar zın da da ol sa, çok şo -ven, eli kan lı tarz da da ol sa, çok yön lü bir ay dın lan ma yı ya şa dı ğı nıra hat lık la söy le ye bi li riz. Ve bir an lam da Türk ay dın lan ma sı, Kürt leriçin ka ran lı ğın ge liş me si, “be ton laş ma ha re ke ti” de di ği miz me za ragö mül me si ve ne fes ala maz du ru ma ge ti ril me si dir. Bu nun bir çokiza hı ya pıl mış tır. Özel lik le ay dın ol du ğu nu id dia eden le rin çok iyikav ra ma sı ge re ki yor ki, PKK ger çe ği dı şın da ka lan ke sim ler de,onun et ki sa ha sı dı şın da ka lan lar da bü yük bir çar pık lık ve ger çe ğindı şın da ha re ket et me du ru mu ya şa nı yor.

134 135

Şüp he siz PKK, ta ri hi ken di siy le baş lat mı yor. Ama bu günPKK'siz bir Kürt ulus çu lu ğun dan ve Kürt rö ne san sın dan bah set mekde ger çek çi de ğil dir. Ta ri hi miz de te o rik ola rak Kürt lük ten bah set -mek müm kün. Yi ne bi rey dü ze yin de di ren miş ki şi ler de var. Amabir ha re ket ha li ne ve ulu sal se vi ye ye gel me, dar, fe o dal aşi ret çi lik -ten kur tul ma söz ko nu su ol du ğun da, mum la ara san bu la maz sın. Ger -çek çi ol mak ge re ki yor. Eğer Kürt rö ne san sı nın de ğe ri bi lin mek is te -ni yor sa, geç mi şin çok is te nip de ya pı la ma ya nı ve ya ba şa rı la ma ya nıne dir, so ru su na ce vap ver mek ge re ki yor. Türk ulu sal cı lı ğı için de neha le ge ti ril di ği mi zi bi le an la ya mı yo ruz. Kat li a mın kur ban la rı bu günha kim ulus için de en iyi kul la nım araç la rı dır. Kürt ulu sal de ğer le ri,en çok Türk ulu sal de ğer le ri ne dö nüş tü rü lüp hiz met et ti ril miş tir. Vebu, hiç şüp he siz bir Türk ulu sal an la yı şı dır.

Şu nu söy le me li yiz ki, Türk ulus çu lu ğun da di ğer azın lık lar dandev şir me le rin pa yı ne ka dar bü yük se, Kürt le rin de dev şir me le ri ninpa yı önem li dir. Ne re de ise hep si ne be del dir. Özel lik le cum hu ri yetdö ne min de Kürt ulu sal de ğer le ri adı na ne var sa, kat li am te me li esasalı na rak ta lan cı ve sin si ce bir de ğer kı rıl ma sıy la kar şı kar şı ya bı ra -kıl mış tır. Bu sa nat sal ve dü şün sel an lam da güç lü bir kı rıl ma dır. Sa -na tın özel lik le ede bi ala nı nın seç kin isim le ri Kürt kö ken li dir. Buko nu da as lın da kap sam lı bir de ğer len dir me ye ih ti yaç var. Ör ne ğin,bir çok ede bi yat çı nın Kürt kö ken li ol ma sı te sa dü fi de ğil dir. İle ri ge -len bir Türk ede bi yat çı sı ol mak için bi raz da Kürt kö ken li ol makge re ki yor. Bu, kıs men TC'nin olu şum man tı ğıy la da bağ lan tı lı dır.Olu şum man tı ğın da bir Tür ke iyi bir ede bi yat çı ol ma şan sı ve ril -miş tir. Ona ve ri len; res mi ta ri hi çok şo ven ce tek rar la ma mis yo nu -dur.

Res mi ta ri hi, res mi kül tü rü bu ka dar tek rar la yan, iyi sa nat çı ola -maz ve hiç bir dö ne min et ki li se si ola maz. Er me ni ler den, Rum lar -dan, Kürt ler den der le nir. Bu nun ne den le ri şu: Bun lar ezi len halk lar -dır. Ezi len halk la rın bi rey le ri nin duy gu ve dü şün ce le rin de kök lü al -tüst oluş lar, ız dı rap lar, acı ve ay rı lık lar var dır. Bu da sa na tın kay na -ğı dır. Ve ni te kim sa na tın ev rim gös ter me si, ge liş me si de bu ki şi lik -ler le olur. Türk ler de ise sa nat adı na va rı lan şey cum hu ri ye ti ez ber le -mek tir. Üs te lik bu nu her tür lü şo ven de ğer yar gı la rıy la her ke se ez -

ber let mek tir. Bu nun için de sa nat ko nuş maz. Hal bu ki sa nat, bi razdev le te mu ha lif ol ma yı, eleş ti rel ol ma yı ge rek ti rir. Bu ra da tü müy leör güt sel ol mak ge re ki yor. Tü müy le aşı la mak, asi mi las yon ile sü rek -li ken di ne ben zeş tir mek: Cum hu ri yet ya zar la rı nın ve ide o log la rı nıniş le vi bu dur. Bi raz mu ha lif ve eleş ti rel ol mak da azın lık kö ken li le reka lı yor. Ezi len ulu sa ait kül tür ki şi lik le ri, cid di bir si ya si mü ca de le -ye güç ye ti re me dik le ri için, si ya si sa ha yı ter ke di yor lar. Si ya si eleş -ti ri, ör güt len me ve ey lem li lik, ye ri ni ede bi eleş ti ri, ede bi ey lem li likve ede bi ör güt len me ye bı ra kı yor.

Ger çek ten de Kürt mu ha lif li ğin de, Kürt eleş ti ri sin de böy le biryan sı ma var. As lı nı bir yer de in kar ede rek ve ya azın lık kö ken le ri niTürk ede bi ya tı bi çi mi ne dö nüş tü re rek ko ru ma adı na bir tep ki bi çi mige li şi yor. Önem li bir Kürt ay dın ku şa ğı mı de sek? As lın da ne ka daray dın ol du ğu da ta rış ma lı. Çün kü Türk ay dı nı ola rak bun lar dü şü -nü lü yor. Kö ke ni bel ki Er me ni, Rum, Kürt, Arap ve ya Çerkez'dir.Kü çük bir kıs mı Türk tür as lın da. Dev let sa nı rım bi raz da bu na izinve ri yor. Ya ni, “ken di ger çek li ği ni zi in kar te me lin de ede bi yat ya pa -bi lir si niz, izin var, ye ter ki si ya set yap ma yın” di yor, on lar da böy le -ce bu ala nı kul lan mış olu yor lar. Biz, böy le bir ay dın lan ma ya, buyön lü eleş ti ri ge ti re bi li riz.

Türk ay dı nı na ge lin ce, bu gün onun te mel gö rev le ri ni ye ri ne ge -tir me di ği gö rü lü yor. Bu son de re ce olum suz bir ni te lik tir. Türkulus çu lu ğu na kül tü rel açı dan kat kı la rı var. An cak Kürt, Rum, Er me -ni ger çek li ği ne kat kı la rı sı nır lı dır. Bel ki bir kaç tip le me dü ze yin dead la rı ge çer, o ka dar. Ör ne ğin, Ke mal Tahir'den tu ta lım Ya şarKemal'e ka dar. Ru hi Su'dan tu ta lım Yıl maz Güney'e ka dar bir çokör nek bu çer çe ve da hi lin de de ğer len dir me ye ta bi tu tu la bi lir. Fa katbü yük kat li am ve ar dın dan asi mi las yon dö ne min de Kürt lük ne yiifa de edi yor? Bir di ren me var sa, bir ay dın lan ma var sa, bu ne an la -ma ge lir? Bi raz da bu so ru lar üze ri ne dü şün mek ge re ki yor. Cum hu -ri yet ger çek ten bel ki de ta ri hin ta nı dı ğı en bar bar, ve hat ta Hitler'ibi le ge ri de bı ra ka bi le cek bir je no sid ha re ke ti dir. Er me ni ler, Rum larbu ha re ket ten pay la rı nı al mış tı. Kürt ler ise da ha san cı lı bir je no si deta bi tu tul mak ta dır.

Her han gi bir ay dın lan ma yı ya şa ma la rı şu ra da kal sın, bir je no si di

136 137

ya şı yor lar. Ya ni her han gi bir bas kı ve sö mü rü den öte ye ulu sal kat li -am re ji mi de di ye bi lir si niz bu na. Evet, kat li am re ji mi di ye bi lir si nizbu na. Kat li am yal nız fi zik sel anam da yü rü mü yor. Bi lin ci yok et meve böy le ce ce set ha li ne ge ti rip bı rak ma ve ya kul la nı la cak ucuz mal -ze me du ru mu na ge tir me du ru mu söz ko nu su. Böy le bir tah ri bat lakar şı kar şı ya yız. Do la yı sıy la bu sü reç te ki Kürt ger çe ği ni araş tır makis te yen ler, dik kat le de ğer len dir mek zo run da dır lar. Ger çe ğin doğ rubi lin ci ol ma dan, as lın da her han gi bir ayak lan ma dan bah set mekmüm kün de ğil dir. Ve ola nı da sah te kar lık ve çar pık lık olur. Za tenolan da bi raz bu dur. Ön ce ger çe ğin adı nı doğ ru koy mak ge re kir.

Kürt ulus çu lu ğu na iliş kin ucuz bir söl yem var, “şöy le is yan et tik,şöy le kah ra man ca di ren dik” de ni yor. Ee ğer bu böy le ise ge ri ye birşey le rin kal ma sı ge re ki yor du. Ka lan lar çok sı nır lı ve ba şa şa ğı gi di -şe hiz met edi yor.

Di ren me mev cut as lın da. Fa kat çok ye ter siz, çok ko ru ma sız ol -du ğu için, çok ezi ci vu rul ma la ra gö tü rü yor. Ezi ci vu rul ma lar iseçok kö tü bir uşak lı ğa, tes li mi ye te ve özüm sen me ye gö tü rü yor.Dersim'de ve di ğer is yan lar da ya şa nan bu. Za yıf bir di ren me, kar şıta ra fı güç len di rir ve onun en kö tü mal ze me si ha li ne ge ti rir. İs yan la -rı mı zın böy le bir özel li ği var. Ken di le ri ni sa vu na cak güç lü bir ki tapbi le bı rak ma mış lar. Özel lik le ay dın la rı mı zın bu nun üze rin de iyi dü -şün me le ri ge re ki yor.

Os man Sebrî, Mu sa An ter ve Cigerxwîn gi bi ki şi lik ler, as lın dabu sü reç te bi raz si lah şör ce, or ta çağ şo val ye le ri ne ben zer bir tarz dabir ki şi lik di ren me si, bir ayak ta kal ma ör nek le ri dir. Ama on la rın busü re ci ne ka dar dil len di ri ği de tar tı şıl ma lı dır. Ben de bu ki şi lik le riaz çok ta nı dım. Os man Sebrî, 1925 'lerden iti ba ren is yan dan et ki le -nip ke ma liz me kar şı çı kar. Hat ta bu ra lar da bi zim gi bi böy le birmüf re ze ile gi dip, is ya na yar dım cı ol mak is ter, -bü tün is yan sü re sin -ce. Fa kat “pe şi me bin ki şi yi tak tım git tim Suruç'a, ora da bir bak tımki, ar kam da bir ki şi bi le kal ma mış” di yor.

Cigerxwîn Gercüş'ten, Mu sa An ter Nusaybin'den gel miş ler; an -cak ka lem le riy le, şa ir lik le riy le ayak ta kala bil miş ler. As lın da si ya -siy di ler. Hat ta el yem ciy di ler. Ama ör güt kur ma ya, di re ni şi güç len -dir me ye -kü çüm se mek için söy le mi yo rum- bü yük yi ğit lik le ri ne

rağ men güç le ri yet mi yor. Ve en son bir Kürt ede bi ya tı ala nı ka lı yor,ay dın lan ma ala nı ka lı yor, Cigerxwîn şi i re yük le ni yor. Bu an lam dabir Kürt so lu ğu ol ma ya ça lı şı yor, yi ne Mu sa An ter de öy le. O daede bi ya ta yö ne li yor, bir so luk ol mak is ti yor bu aman sız ka ran lıkdö nem ler de. Os man Sebrî da ha da tu tar lı, yurt se ver lik ka le mi, şa i ri,dil ci si, kül tür cü sü ol ma ya özen gös te ri yor. Bi raz ken di le ri ni et raf la -rı na da his set ti ri yor lar. Bun lar ke sin lik le iş bir lik çi Kürt tip le rin denfark lı dır. He le he le KDP ge le ne ğin den çok fark lı dır lar.

PKK ön ce si dö nem de bir KDP'lileşme var. Dört par ça da daKDP'ler oluş tu rul ma ya ça lı şı lı yor. Fa kat ta ma men Kürt lü ğün aley -hi ne ça lı şan bir ko nu ma gel me söz ko nu su. Yurt se ver ör güt bi çi min -de ken di si ni gös ter mek is ter. Ama çok kı sa bir sü re son ra yurt se ver -le rin ka pa nı olur bu ör güt len me ler. Ve ni te kim bu ki şi lik ler hız la buör güt len me ler den ko pu yor lar.

Os man Sebrî çok er ken ko pu yor: “Bar za ni be ni tut say dı öl dü rür -dü” di yor. Cigerxwîn yi ne er ken ko pu yor. Mu sa Anter'in KDP'liliğifaz la yok. Or ta ya ne çı kı yor? Ken di le ri di ren mek is te miş tir, an cakba şa ra ma mış, zor lan mış lar. KDP bu dö ne min en et ki li ör gü tü, on -dan da ay rıl ma ge re ği du yu yor lar. Çün kü iş bir lik çi, dev le tin gü dü -mün de ve böy le ce çok dar, çok az ola nak lı zor luk lar la do lu bir or ta -mın “Kürt se si” ol ma ya ça lı şı yor lar.

Evet, “Kürt se si!”Ne yi kur tar dı bun lar, di ye bir so ru so ru la bi lir. Kürt di li ve kül tü -

rü nün öl me di ği ni his set tir mek is te miş ler. Ve herh la de en önem li side cum hu ri ye tin bü yük sal dı rı sı na kar şı tes lim ol ma ma yı, bir yurt -se ver ola rak ayak ta kal ma yı ba şar mış lar dır. Ama bü tün bun lar, çokgüç lü bir si ya si ak si yo na da gö tür mü yor. Bir si ya si ey lem li li ğe veör güt len me ye gö tür mü yor. Ken di le ri nin çok yal nız kal ma la rı na yolaçı yor. Bun lar da ki yal nız lı ğı iyi de ğer len dir mek ge re ki yor as lın da.Bü tün bir ulu sa hiz met et mek is te me le ri ne rağ men, yal nız lık için dekal ma la rı dik kat le de ğer len di ril me li dir. Bu du rum ulu sal dü ze yinge rek li li ği ni gös te ri yor.

Bun lar as lın da güç lü ede bi yat çı lar ola rak yap ma la rı ge re ken le riyap mı yor lar. Çün kü ulu sal te mel ve dev rim ci di re niş te me li za yıfolur sa, güç lü bir ede bi yat da doğ maz. Öy le is ti yor lar. O da çar pık

138 139

ve ye ter siz ka lı yor. Böy le ce ta lih siz mi de sek, acil bir ku şak mı de -sek, o dö ne min se si ola rak ka lı yor lar. Kürt ay dın lan ma sı nı kıs menböy le bir so luk lan ma an la mın da ya şa mak is te ye bi lir ler. An cak şöy -le bir ta lih siz lik le ri var. Güç lü bir ulu sal-de mok ra tik ha re ket ol ma -dı ğı için ve dö nem le ri mu az zam bir kat li am, asi mi las yon, ka ran lıkdö ne mi ol du ğu için; bü yük yük len me ve di ren me le ri ne rağ men, çoksı nır lı bir et ki ye yol aç mak tan kur tu la mı yor lar. Bel ki ko şul lar el ver -sey di bü yük ede bi yat çı lar ola bi lir ler di. Bü yük di re niş çi ler de ola bi -lir ler di. Hat ta as ke ri, si ya si ön der ler ola rak da ba zı la rı bu ku şa ğıniçin den çı ka bi lir di. Ni te kim böy le bir çok aday da var. İş te, İh sanNu ri, Ağ rı da ğın da faz la ge li şim gös te re me di. İran'a sav rul du. BirAli şer, bü tün yurt se ver li ği ne rağ men, kat le dil mek ten kur tu la ma dı.Bir Nu ri Der si mi var dı; “ah-vah”la rı na rağ men yal nız ba şı na çokuzak lar da öl mek ten kur tu la ma dı.

Sa nı rım hâlâ bu ku şak tan bir çok in san var. Bu dö ne mi sa de ceumut edip, pra tik te ge liş me yi sağ la ya ma ma nın acı sın dan kur tu la -maz lar.

Şim di bun la rın bi lin cin de yiz. Biz bu tip ör nek le ri, özel lik le busa ha da emek sa hip le ri ni gö re me ye cek ka dar in kar cı de ği liz, amafaz la abart ma gi bi bir ger çek dı şı lı ğa düş me me ye de özen gös te ri -yo ruz. Biz de ğer len dir me le ri mi zi da ha çok KDP'lilere yö ne lik ge -liş tir dik. Çün kü ulu sal-de mok ra tik ge liş me nin önü nü ka pa tan, da haçok bu tip an la yış, tu tu ma sa hip olan sı nıf ze mi ni ve onun iş bir lik çiyo luy du.

Sö zü mo na ulu sal cı lık ya pı yor lar, ama ulu sal cı lık la ala ka sı ol ma -yan, ulu sal kur tu luş lar da eşi ne pek rast lan ma yan, sah te iş bir lik çiKürt çü lük tar zı ser gi li yor lar. Ger çek Kürt yurt se ver li ği ni sö mür ge cigüç le rin is tih ba rat güç le riy le bir le şe rek boğ ma ya ça lı şan bir Kürt -çü lük tar zı çı kı yor or ta ya. Bu nun bir çok le ke li ti pi or ta lı ğı dol dur -muş tur. Kürt çü lük, uzun sü re bun la rın elin de kal mış tır. Bu çok teh -li ke li bir Kürt çü lük bi çi mi dir. O say dı ğı mız ör nek ler, bun la ra kar şıdur muş lar dır, bu önem li. İs yan et miş, iliş ki le ri ni kes miş ve far kı nıkoy muş lar dır. Ama dev le tin giz li ku ru luş la rı nı ar ka la rı na al dık la rıiçin, bu KDP tü rü iş bir lik çi lik hay li et ki li ol muş tur. Bi ze kar şı da enteh li ke li ve en za rar ve ri ci tu tum la rı bu kö ken li güç ler ser gi le miş -

ler dir. Fa kat bir Kürt ay dın lan ma sın dan, bir Kürt rö ne san sın dan vedi ri li şin den söz edi le cek se, onu bi raz PKK'nin çarp tı ğı ko şul lar dabul mak en doğ ru su dur.

Di ğer sol grup lar da ise, si ya set yap tık la rı nı, par ti ol duk la rı nı id -dia eden ler var. Say gım var, de vam et sin ler, in şal lah ge li şir ler de.Fa kat po li ti ka yap ma nın, onun par ti si ni kur ma nın öy le ko lay bir işde ğil, bu ko nu da ol duk ça ger çek çi ol ma la rı ge re kir.

Po li ti ka nın tek nik le ri ni de o ka dar önem li gör mü yo rum. Kürt po li -ti ka cı lı ğı ne dir, Kürt si ya se ti ne dir, par ti si ya se ti ne dir? Onun üze rin -de çok du ru yo rum. Ama bir ta raf tan An ka ra ka pı sın da bir di len ci ol -mak tan öte ye gi de me ye cek sin ve bir ta raf tan da ba na “bu Kürt po li ti -ka cı lı ğı dır” di ye cek sin. Bu doğ ru bir ta vır de ğil dir. An ka ra par la men -to sun da da po li ti ka cı lık yap ma yı an la rım ve yi ne ora da da bir halkadı na ne ler söy le ne bi le ce ği ni bi li rim. Fa kat bu nun esa sı nı, özü nüunu tup da çı kar pe şin de koş ma ya, “ Kürt po li ti ka cı lı ğı” de me nin bü -yük ayıp tan da öte ye, iş bir lik çi lik ve uşak lık ol du ğu nu söy le mek du -ru mun da yım. Bir yer de po li ti ka yap mak, kel le kol tuk ta ya şa ma yı ge -rek ti rir. Bu bi linç te, bu ce sa ret te de ğil sek, “ Kürt po li ti ka cı sı ola yım”de me gaf le ti ne düş me ye lim de rim. Öy le bir çok po li ti ka cı da var, amabun lar da de di ğim gi bi işin en iş bir lik çi ve uzak ke si mi ni oluş tu ru yor -lar. Şu an da da bun lar, en önem li he def le ri miz den bi ri si dir.

PKK'nin ide o lo jik, si ya si ve as ke ri yö nün den zi ya de bu ra da be -lir til me si ge re ken; ulu sun ru hu na, bi lin ci ne ve kül tür ki şi li ği ne nege tir di ği dir, bu ko nu ye te rin ce an la şı la mı yor. Mut la ka bir Kürt pat -la ma sı, ça ğı ve ya ki şi li ği de ni le cek se şim di böy le bir ge liş me ye ta -nık lı ğı mız sözkonusu dur. İs te yen de ğer len di re bi lir.

Bi zim yap tığ mız şu:Kürt ve ya her han gi bir in san lık ke si mi di ye lim, bu dağ lar da ve ya

bu dağ la rın etek le rin de ya şa ma ya ça lı şan bir halk adı na, bir kim lik,bir ki şi lik ara yan la rın ha re ke ti di ye bi li riz. Bu Me zo po tam ya ül ke -sin de, Toroslar'ın etek le rin de, Zağroslar'ın etek le rin de ba zı in san la -rın di ren me le ri var ve bun la rın kül tür so nuç la rı çar pı cı ola rak or ta -ya çı ka cak tır. Bu ra da ki iş ga le ve is ti la ya kar şı di ren me le ri nin mut -la ka in san lık açı sın dan bir an la mı ve hü ma niz ma sı ola cak tır. Ulu salya nı ka dar, böy le si bir ya nı da ken di ni his set ti re cek tir.

140 141

Bi zim gös ter di ği miz ge li şim; Tür kü, Ara bı, Far sı sor gu la ya cak -tır. On la rın an ti-de mok ra tiz mi ni, şo ven ulus çu luk la rı nı, is ter di nikis ve de, is ter mil li kis ve de ol sun; da yat tık la rı bü yük hak sız lık la rı,in san lık dı şı uy gu la ma la rı sor gu la ya cak tır. Bü tün bun la rın ya pıl ma -sı bir yer de, Ortadoğu'da hü ma niz ma nın boy ver me si an la mı na ge -le cek tir. Hü ma niz ma, in sa ni ge liş me dir. Bu an lam da Kürt ve Kür -dis tan di re niş çi li ği nin hü ma niz ma ile çok bü yük iliş ki si ola cak tır.Ör ne ğin, Fran sız Devrimi'nin bü yük bir hü ma niz ma ha re ke ti ol du -ğu söy le nir. Doğ ru dur. Bü tün ulus la rı, in san lı ğı et ki le miş tir. Fran sızDev ri mi, da ha çok ka pi ta list üre tim iliş ki le ri çer çe ve sin de, onunile ri ci li ği ni esas ala rak Av ru pa mer kez li bir eşit lik, kar deş lik, öz -gür lük ve bu na ben zer te mel ba zı in sa ni de ğer le ri yay mış tır. EkimDev ri mi bu nu da ha da de rin leş tir miş tir. Ulu sal öz gür lük, eşit lik veeme ğe hak kı nı ver me ko nu la rın da da ha da iler le me yi tem sil edi yor.

Kürt di re niş ger çe ği de bü tün bu res mi tem sil dü zey le ri ne bü yükbir ce vap tır, bü yük bir kar şı koy ma dır. Do la yı sıy la bu nun ta şın ma sıde mek, Or ta do ğu halk la rı hü ma niz ma sı nın or ta ya çık ma sı de mek tir.Ve bu da, yal nız ca Kürt ay dın lan ma sı de ğil, önem li oran da bü tünOr ta do ğu halk la rı nın ay dın lan ma sı dır. Bu ay dın lan ma için de Me zo -po tam ya bu na be şik lik et mek ile kar şı kar şı ya dır. Çün kü in sa nın ge -nel norm la rı bu coğ raf ya da şe kil len miş tir. Da ha ön ce si, ya zı, as ker -lik, si ya set bi raz da bu ra dan yo la çı kı la rak ilk adım la rı nı at mış tır.Kürt ger çe ğin de, bir dev rim le tek rar bu ma zi ye, bu in san lık ta ri hika dar es ki ger çe ğe uzan ma sözkonusu dur. Çok il kel po li ti ka yap tı -ğı mı zı söy lü yo ruz. Fa kat ay nı za man da bu, en il ke li po lit ka dır da.Çok il kel bir as ke ri tarz da sa va şı yo ruz, ama bu, ilk dö nem de baş la -tı lan as ke ri leş mey le ifa de edi li yor. Ya ni ta rih ka dar es ki, ama en ye -ni si ol ma yı da için de ba rın dı ran bir di re niş çi lik ve sa vaş çı lık, do la -yı sıy la hü ma niz ma sı, ay dın lan ma sı çok kap sam lı ola ca ğa ben zi yor.Di re niş ba şa rı ka za nır sa, özü ne ters dü şül mez se, in san lık ile il gi liyön le ri bü yük bir özen le ko ru nup ge liş ti ri lir se, ka za nan bir Kür dis -tan, Arap, Fars ve Türk ege men ge le nek li şo ve niz me kar şı bir za ferola cak tır. De mok ra si, halk la rın gü cü nün or ta ya çı ka rıl ma sı, bir leş -me si ve da ya nış ma sı dır. Bir yer de Me zo po tam ya uy gar lı ğı, İs tan buluy gar lı ğı nın, Mı sır uy gar lı ğı nın, Fars uy gar lı ğı nın, hat ta Ana do lu

uy gar lı ğı nın da ha güç lü te mel ler de ilk söy lem ka zan ma sı dır. Bi li -yo ruz ki, bu ye ni ay dın lan ma açı sın dan da önem li bir adım dır.

Ke ma list le re ge lin ce, id di a la rın da “biz de bir Ana do lu ay dın lan -ma ha re ke ti yiz” di yor lar sa da, ba na gö re ter si da ha an lam lı dır. Ana -do lu uy gar lı ğı üze ri ne bir ka bus ola rak çök me du rum la rı var. Mu az -zam bir Türk şo ve niz miy le Ana do lu uy gar lık la rı çok çar pı tıl mış tırve ger çek özün den sap tı rıl mış tır. Do la yı sıy la biz ke ma liz me bir bü -yük ay dın lan ma yaf ta sı ya pış tı ra ma yız. Arap mil li yet çi li ği nin deken di uy gar lı ğı nı bi le gü nü müz de ne ka dar tem sil et ti ği sor gu lan -ma ya de ğer. Bü yük İran uy gar lı ğı nın şim di ki re jim ler ce ne ka dartem sil edil di ği de sor gu lan ma ya de ğer.

Bir Kür dis tan dev ri mi de bu sor gu la ma da çok id di a lı dır. Halk laradı na ira de yi, halk lar adı na se çe ne ği or ta ya çı ka ra bi lir. Mü ba la ğaet mi yo ruz, ama ıs rar edi lir se il ke le re ters düş mez se, ken di dev ri mi -ni çok uy gun ca ya ya bi lir se, mut la ka böy le bü yük dü şün me yi de bil -mek ge re ki yor. Ta bii bu, bir kül tür me se le si dir. Ön der, si ya si, as ke riön der ola rak ge li şim gös ter me me se le si dir. Bü yük duy gu, bü yükdü şün me me se le si dir. Ta ri he uzan ma me se le si dir, ge le ce ği darufuk lu gör me me me se le si dir. Ge liş me bu te mel de sağ la nır sa hiçşüp he siz ay dın lan ma da muh te şem olur.

Bir Fran sız ve ya bir Rus ay dın lan ma sı gi bi bir ay dın lan ma yı dabiz ne den ya şa ma ya lım?

Ta ri hi te me li var ve gün cel ola rak da dev ri min ya yıl ma sı halk la -rın öz le mi ne uygundur. Po li ti ka sı nı, as ker li ği ni ve onun ruh ça lış -ma sı nı da böy le sağ lam gö tü rür se, hiç şüp he siz ge liş me ler de buden li çap lı ola bi lir. Bu cü ce ler den kur tul mak ge re ki yor, ka ran lıknok ta lar dan kur tul mak ge re ki yor. Çok ba sit ai le ci lik-ka bi le ci lik gi bitor tu-ka lın tı zin cir le rin den kur tul mak ge re ki yor.

PKK bu ko nu da bü yük bir mü ca de le ve mi li tan lık için de,Ortadoğu'yu dü şün dü rü yor. Dü şü nür ve po li ti ka cı la rı dü şün dü rü yor.Ki mi dost, ki mi düş man yak la şım lar için de, -bu na Avrupa'yı ve hat -ta ABD'yi de da hil edi yo ruz. Önem le eği li yor lar. De mek ki, iş le riiler let mi şiz. Şim di den bu ka dar çev re nin il gi len me si, sağ lam bir ze -min üze rin de cid di so nuç la ra yol aça bi le cek bir ko num da ha re ketedil di ği ni ka nıt lı yor. Do la yı sıy la böy le Kürt ağır lık lı, Kür dis tan

142 143

ağır lık lı bu ye ni di ren me yi dik kat le de ğer len dir mek, ulu sal özel lik -le ri ka dar, in sa ni ya nı nı, yi ne ki şi ye yö ne lik ya nı ka dar top lum saldü zen le ni şe yö ne lik yan la rı nı da özen li, içiçe ha zır la mak, as lın daid di a sı nın gü cü nü de ifa de ede cek tir. Biz bu na dik kat edi yo ruz.Yaz mak is te yen ka lem ler, bu ça ğı de ğer len dir mek is te yen ler bi razger çek le, dev rim ger çe ği ile te mas kur ma lı. Duy gu lan mak is te yen -ler bu ra da ki yü re ği bi raz duy ma yı bil me li ve ke sin lik le sah te, ya nıl -tı cı ol ma ma lı dır.

PKK'deki ru hun bü yü me si ke sin. PKK'deki ruh yü ce dir, ce sa ret -li dir. Tam za fer ko nu sun da id di a sı var dır. Bu nu biz kim se ye çiğ net -me yiz, çar pıt tır ma yız. Bel ki şe hit ler tam ses len di ril me miş tir; bel kiey lem ler, bel ki ya şa mları tam ede bi ifa de si ni bu la ma mış tır, ama bude mek de ğil dir ki hep böy le gi der. Ve ba zı kök süz le rin, ta ban sız la -rın, çar pı tı cı la rın ke yif le rin ce kul la nıp, di li ne do la yıp ya da eli neka lem ge çi rip, ka ra la ya cak la rı bir ze min as la de ğil dir. Ya ni güç lübir te me li var dır. İna nı yo rum ki, gü nü ge lir en gü ze li ya zı lır, üze ri -ne en gü zel in san lık in şaa edi lir. Si ya se ti de ya pı lır, as ker li ği de ya -pı lır, ede bi ya tı da ya pı lır, mü zi ği de ya pı lır. Ze mi ni var, sa hip len -me yi bek li yor. Şim di den de çı kı yor lar. Za ten de di ğim gi bi, ze mi nisü rek li güç len dir me ye ça lış tı ğı mız için da ha faz la la rı da önü müz de -ki dö nem de çı ka cak tır.

Ede bi yat, sa nat as lın da dev rim ön ce sin den ge lir. Biz de ma a le sefbu na im kan bı ra kıl ma mış. Çok si lik, çok za yıf ba zı ses ler, hay kı rış -lar ol muş, an cak bu na im kan bı ra kıl ma mış. Dev ri mi çok çar pı cı,şok yön tem ler ile ge liş tir me ye ça lış tık. Do la yı sıy la ede bi yat, bun -dan da ha son ra güç lü bir şe kil de ge li şe bi lir.

Ede bi ya tın man tı ğı, di ya lek ti ği biz de böy le ge li şe ce ğe ben zi yor.Di ğer tüm sa nat ekin lik le ri, özel lik le di ğer ulus la ra da in dir ge ne cekyan la rı da, za man la or ta ya çı ka cak tır. Biz bu nu kom şu halk la rın dadev rim le ri ne (ile ri de da ha faz la et ki le ye rek) bı ra ka ca ğız. Ve her hal -de olum lu ge liş me ler gi de rek da ha yo ğun ve zen gin ce or ta ya çı ka -cak tır. Sa de ce ide o lo jik, si ya si, as ke ri ha re ket de ğil, bü yük bir yü -rek ha re ke ti, kül tür ha re ke ti, ki şi lik ha re ke ti ve duy gu ha re ke ti ol -du ğu da de ğer len di ri le rek an la mı nı bu la cak tır. O te mel de, her ge çengün zen gin li ği an la şı lıp de ğer len di ri le cek tir. Özel lik le ede bi yat or -

du su, kül tür or du su, güç lü ruh or du su da pe şi sı ra ge le cek tir. Hertür lü uşak lık, onun so nuç la rı olan çir kin lik, ki şi düş kün lü ğü aşı la -cak tır. Bu nun ye ri ne yü ce ve gü zel duy gu lu in san or ta ya çı ka bi le -cek tir. Sa na tın iş le vi, kı sa ca ro lü nü oy na ya bi le cek tir.

En az bir ge ril la ey lem li li ği ka dar mi li tan ay dın lık ge re ki yor. Şuan da ise abar tı la cak bir id dia yok. Kürt ay dı nı nın ve ede bi yat çı sı nınbı ra ka lım böy le bir sü re ci de ğer len dir me si ni, ba zı üs tün ede bi eser -ler or ta ya çı kar ma sı nı, sü re cin ya nı na bi le yak laş ma ma la rı sözko-nusu. Ben bun la rın bu ruh ve ki şi lik le rin den faz la bir eser or ta ya çı -ka bi le ce ği ne faz la ih ti mal ver mi yo rum. Fa kat sa nat bü yük ey le minadı dır. Ke sin lik le onun gü cü ne ina nı yo rum. Çık ma sı ge re ki yor.

Duy gu ve gü zel lik ya pı cı la rı da en az sa vaş ya pı cı la rı ka dar de -ğer li dir.

Ve za ten bir bir le ri ile de çok bağ lan tı lı dır lar. Bü tün gü zel lik le riken di şah sın da top la ya ma yan, güç lü bir ko mu tan ve sa vaş çı ola -maz. Yi ne bir sa vaş çı nın kah ra man lı ğı nın bü tün yön le ri ni yü re ğin -de ta şı ma yan da güç lü bir ede bi yat çı ola maz, sa nat çı ola maz. Ara la -rın da çok sı kı bir bağ ol du ğu nu be lirt me li yim. Bi ze dü şen bu ba ğısü rek li bir ön ko şul ola rak ek le mek tir. Bi zim yap tı ğı mız, bu ze mi nite miz tut mak tır. As lın da ben her za man söy le di ğim gi bi ne iyi birko mu tan-ön der, ne de iyi bir sa nat çı-ede bi yat çı di ye ba kı yo rum.Ama ze mi ni te miz le me işin de id di a lı yım.

Le nin bu na, ahır la rı te miz le me di yor du. Evet, ahır la rı sü rek li te -miz li yo rum, yü rek le ri te miz le me ye ça lı şı yo ruz. Yü rek le ri bi le me -ye, bi let me ye ça lı şı yo ruz. Bi ri le ri kul lan sın di ye.

Çok bü yük hiz met ler var as lın da. Öy le olay lar var ki, şok edi ci, -ama du yul mu yor. Çün kü yü rek ler zift bağ la mış. Öy le sa vaş so run la -rı nı an la şı lır kıl ma ya ça lı şı yo rum ki, çok ya man ko mu tan lar çı ka bi lir.Ama il gi len me ge re ği bi le duy mu yor lar. Bir kaç des ta na ko nu ola bi le -cek du rum lar or ta ya çı ka rıl mış tır, an cak ya nı na bi le uğ ra mı yor.

İş te, bir lik tut ku muz.Ör güt sel bir lik üze ri ne ne ka dar yo ğun ca du ru yo ruz?Güç lü ki şi lik, ön der tip üze ri ne na sıl, ne ka dar du ru yo ruz?Ve ben, ken di mi ade ta Ehmedê Xanî'nin pra ti ği ni ya par gi bi gö -

rü yo rum.

144 145

Ne gör dük, ne yi ka nıt la dık?Evet, düş man ha ni Ağ rı da ğı nın do ruk la rın da “Kür dis tan bu ra da

med fun dur” der, o is ya nın bas tı rıl ma sın dan son ra.Ve biz de tek rar o me zar dan ba şı mı zı kal dı rı yo ruz. “Öl dür dü ğün

yer den di ri le cek tir”, “göm dü ğün yer den çı ka ra ca ğız” di yo ruz. Bu nada bü yük ça ba gös te ri yo ruz ve ne çı kı yor or ta ya? Fi liz len me ler or -ta ya çı kı yor. Ka sıp-kav rul muş tur, çi men ler ku ru tul muş tur, vi ra ne yeçev ril miş tir.

İş te, ye ni ye ni fi liz len me dir bu olup-bi ten. Ede bi yat de di ğin böy -le ge li şe cek tir. Tes li mi yet ve iş bir lik çi lik ko nu la rın da ede bi ya tınbü yü ğü çık maz. Tes li mi ye te, iş bir li ği ne yat mış bir yü rek as la gü zelbir duy gu yu, onun tüm ce si ni ye ri ne ge ti re mez. Hep si çir kin ce dir,al çak ça dır. Aş kı hiç ya şa ya maz.

Çok aşık ol du ğu nu sa nır sı nız, çok sev gi-duy gu do lu ol du ğu nu zusöy ler si niz. Ben kü çük gö rü yo rum. Hep si ni ku sur lu ve hor gö rü yo -rum. Ba na gö re bu ka dar ken di ta ri hin den, kül tü rün den, ül ke si nindo ruk la rın dan, yi ğit li ğin den kork muş ki şi nin duy gu su ola maz. Bı -ra kın aş kı, re za let tir ve ni te kim iliş ki le ri hep düş kün lük, yoz luk turdi ye bir de ğer len dir me ile kar şı lık ve ri yo ruz.

Tes li mi yet, bo yu neğ miş lik ko şul la rın da duy gu ve aşk ol maz.Duy gu, aşk ol ma dı mı ede bi yat çı lık, sa nat kar lık ol maz. Kürt ay -

dın la rı na bu nu söy lü yo rum. Hep si bi rer ko ca-ka rı düş kü nü dür. Düş -kün ola cak la rı na bi raz ruh la rı nı gör me ye ça lış sa lar, ruh ne ka dar bi -ti ril miş. Sen yü re ği ni Ağ rı da ğı ka dar dü zel te mez sen ve (ta bii buyi ğit lik le, sa vaş çı lık la müm kün), bu nu ser gi le ye mez sen, ne yin ede -bi ya tı nı ya pa cak sın? Şim di ben yi ne Kürt ay dı nı na faz la do kun makis te mi yo rum. Çün kü çok na zik ve bi tik tir as lın da. Ama yi ne de ce -sa ret len sin ler. Hiç ol maz sa bi zi du ya rak ce sa ret len sin ler.

Aş kı ya ka la ma dan ede bi yat çı olu na maz

Ge nel de ede bi yat ve gü nü müz de onun önem li bir ko lu olan ro -man so ru nu gün de me gel di ğin de, özel lik le gü nü müz için şüp he sizönem li ba zı de ğer len dir me le ri yap mak ge rek ti ği ne ina nı yo rum. Git -tik çe de çö züm le me le ri miz de bu ko nu üze rin de epey yo ğun la şı yo -rum.

Çö züm le me le ri Kürt ede bi ya tı nın te mel kla sik le ri ola rak de ğer -len dir mek ge rek ti ği ka nı sın da yım. Çö züm le me yön te mi salt si ya sive as ke ri bo yu tuy la de ğil, ay nı za man da sos yal bo yu tuy la da gi de -rek önem ka zan mak ta dır. Ro man için en önem li kay nak ola rak bun -la rı gös ter mek du ru mun da yım.

Düş man Kür dis tan’ı si ya set siz, eko no mi siz ve ta rih siz bı rak tı ğı gi -bi, ede bi yat sız da bı rak mak is te miş tir. Ede bi ya tı, ir fa nı ve es te ti ği ol -ma dı ğı için çok sis tem li bir tah rip et me ola yı nı uy gu la mış tır. Bun dando la yı gü nü müz de ede bi yat sö mür ge ci li ği çok ile ri dü zey de dir.

Kürt ede bi yat ger çek li ği üze rin de ki sö mür ge ci tah ri bat ne dir?Ve bir de il ginç bir tür or ta ya çık mış tır: Kürt kö ken li olup da sa -

nat ve ede bi yat ala nın da önem li rol ler oy na yan Kürt tip le ri nin du ru -mu nu na sıl ele al ma lı yız? Bun lar ger çek ten Türk ede bi ya tı na mı ve -ya di ğer sö mür ge ci ede bi ya ta mı gi rer?

146 147

Bun la rı Kürt ede bi ya tı içe ri sin de na sıl bir ka te go ri ye so ka ca ğız?Ör ne ğin, Arap ede bi ya tı nın en bü yük şa i ri Ah met Şev ki, ken di siKürt tür. Türk ede bi ya tın da bir Ah med Arif, si ne ma da bir Yıl mazGü ney, ro man da bir Ya şar Ke mal ve da ha adı nı ha tır la ya ma dı ğımve ge rek duy ma dı ğım bir çok isim gi bi... Kürt kö ken li ol ma la rı narağ men ha kim ulus la rı nın en göz de ede bi yat çı lar dır. Bu şu nu gös te -ri yor: Sö mür ge ci lik ede bi yat üze rin de bü yük söz sa hi bi dir. Asi mi -las yo nist tir ve son de re ce çar pı tı cı dır. Ay dın lat mak ge re ke cek.

Da ha da önem li si, bu ka dar ya kıl mış-yı kıl mış Kürdistan'da aca baede bi ya tın ro lü ne ola bi lir?

Fran sız dev ri mi ni, Rus dev ri mi ni do ğu ran te mel et ken ler den bi ride ede bi yat tır. Fran sız dev ri mi nin ha zır la nı şı, bir ede bi yat ha zır la nı -şı dır. Fel se fe si ne ay dın lık fel se fe si der ler. O müt hiş ro man sı sü reçade ta dev ri min te mel taş la rı dır. Rus dev ri mi için de ay nı şey ler söy -le mek müm kün dür. Bir Tols toy, Dos to yevs ki, Gor ki, hat ta Puş kinol ma dan Rus dev ri mi ni dü şün mek im kan sız dır. Ortadoğu'da da bu -na ben zer ge liş me le ri göz le mek müm kün dür.

Bu gün İs lam dev ri min de de hi ta bet çok güç lü dür. Es ki Arap şa ir -le ri, hat ta Kur’an bir ede bi yat, bir şi ir di li dir. Aca ba Kur’an ve ede -bi yat di ye bir tar tış ma aç sak, Kur’ an'ın ede bi de ğe ri için ne ler söy -le ye bi li riz? Faz la bu nun üze rin de dur ma dım, ama ilk el de söy le ne -cek olan; Kur’an mü kem mel bir ede bi ya pıt tır. Ro man, şi ir gi bi dir.Be le ga tın, ya ni çok açık ko nuş ma nın en güç lü di li dir.

Kur’an baş lı ba şı na bir ede bi yat ola yı dır.Hat ta İs la mın bü tün kla sik le ri baş ede bi ya pıt ola rak da dü şü nü -

le bi lir. İs la mi yet ve ede bi yat ara sın da mü kem mel bir iliş ki var dır.Or ta çağ bo yun ca İs lam ede bi ya tı na ve alim, ir fan sa hip le rin ce

ge liş ti ri len ya pıt la ra, bir de gü nü mü zün çağ daş öl çü le riy le yak laş -mak ta bü yük bir ya rar var dır. Bin bir ge ce ma sa la rın dan,Siyasetname'ye, Firdevsi'nin Şahname'sinden, Mevlana'nınMesnevi'sine ka dar, hep si ya rı-ro man sı ve ya ol duk ça gör kem li ya -pıt lar dır.

Ge nel de Av ru pa dı şı ay dın lar aşa ğı lık komp leks le rin de ol duk la rıiçin ken di ta ri hi ger çek le ri ni bu yön lü in ce le ye me miş ler dir.Ortadoğu'daki halk la rın ay dın la rı açı sın da da bu böy le dir. Oy sa çok

zen gin bir mi to lo ji le ri, ef sa ne le ri ve gi de rek kla sik le ri var dır. Hat taKürt ede bi ya tın da; Feqî Teyran'ın şi ir le ri, Ê hmedê Xanî'nin man -zum di liy le yaz mış ol du ğu Mêm û Zîn bir ro man dır.

Bun la rın bir de ar ka cep he le ri var: Dö ne min top lum sal ya pı sı vesi ya si ge li şim le riy le iliş ki ler ku rul ma lı. Kürt ulu su nun şe kil len me siiçin de ki ye ri ko nul ma lı. Bun lar iler de ya pıl ma sı ge re ken ta rih veede bi yat tar tış ma la rı dır. Bu ra da vur gu la mak is te di ğim; bu halk la rınkök süz ve ede bi yat sız ol ma dık la rı dır.

Kürt ler Ortadoğu'nun en es ki halk la rın dan bi ri dir ve ay nı za man -da çok kök lü bir ede bi ge le ne ğe de sa hip tir.

Bu ra da he men şu nu be lirt mek is ti yo rum: Türk hal kı nı kü çüm se -mek için de ğil, eğer ta ri hi şe kil len me iti ba riy le il le edep siz bir halk -tan bah se de cek sek, Kürt hal kın dan da ha edeb siz olan bir halk var sao da Türk hal kı dır. Ta ri hi şe kil len me iti ba riy le Kürt ler, ede bi ola rakda ha iyi şe kil len miş bir halk tır. Bu nun araş tı rıl ma sı ede bi yat çı la radü şer.

Kürt hal kı nın ede bi şe kil len me si ne za man baş lar ve bu gü ne ka -dar na sıl gel miş tir? Ay rı bir in ce le me ko nu su. Ama yap tı ğım tes pit -le re gö re top lu mun şe kil len me sin de Kürt ede bi, baş lı ba şı na bü yükbir rol oy nu yor. Bel ki söz lü dür, bel ki folk lo rik tir, ama çok önem li -dir. Türk hal kın dan da ha faz la, hat ta Arap hal kın dan da faz la ter bi -ye edil miş bir halk ola rak, önem li ba zı yön le ri nin ol du ğu nu söy lü -yo rum. Si ya si ola rak mah ve dil miş tir. Ta rih bi lin ci yok edil miş tir.Ama hâlâ Kürt halk ger çek li ği nin ba zı özel lik le ri ne bak tı ğı mız da,güç lü bir ede bi ya tın sa hi bi ol duk la rı nı ra hat lık la gö re bi li yo ruz.

Kürt hal kı nın ede bi yat ger çek li ği ne dir, na sıl şe kil len miş tir çağ -lar bo yun ca var sa bir edep siz lik kim ler bu na yol aş mış tır? Var sa ba -zı Kürt ay dın la rı, ta rih ve ede bi yat ko nu sun da ça lış ma la rı olan lar;top lum sal si ya sal ger çek lik için de, bi lim sel ola rak in ce le yip önem lisap ta ma la ra, de ğer len dir me le re ula şa bi lir ler.

Bu ra da be nim ele al mak is te di ğim ko nu, bi raz da sa ha ma gi ren;dev rim sü re ci ne gi ren Kürdistan'da edep-ede bi yat ve onun en mo -dern bir ifa de si olan ro man ko nu sun da ne ler söy le ne bi lir? Sa nı rımay dın lar ara sın da bu ko nu tar tı şı lı yor.

Bir Kürt ede bi ya tı müm kün mü dür?

148 149

Kürt ro ma nı na sıl ya zıl ma lı?Ma a le sef, Kürt ay dı nı çok ha zır lık sız ya ka lan dı Kürdistan'daki

dev rim ci sü re ce. Ka fa ya pı sı na gö re bir ge liş me ol ma dı ğı için, bi razda küs kün ve öf ke li dir.

As lın da mev cut ay dın il kel mil li yet çi lik sü re ci ne gö re şe kil len -miş tir. Böy le si ne bü yük bir dev ri me ka fa ya pı sı iti ba riy le ha zır de -ğil dir. Kürdistan'ın di re ne bi le ce ği ne, son bü yük kur tu luş sa va şı mı nagi re bi le ce ği ne ve ba şa ra bi le ce ği ne da ir en ufa cık bir umu du yok.

Ve ken di le ri de ar tık bu nu iti raf et me li dir ler. Baş ka tür lü bir be -yin ve yü rek sıç ra ma sı ya pı la maz. Açık iti raf et me li yim ki, biz defaz la tah min ede mi yor duk. Bu ha re ke ti ilk or ta ya çı kar dı ğı mız da,adı na mo dern Kür dis tan ulu sal kur tu luş ha re ke ti di yor duk, ama sa -de ce kü çük bir grup tuk. Ana rah min den doğ du da, bü yü yüp bü yü -ye me ye ce ği kuş ku luy du. Ama söy lü yor duk, bir to hum dur ye şe rirdi ye…

Do la yı sıy la, kim se ne den bi zi eleş ti ri yor de me me li dir. En baş taken di mi zi eleş tir me ge re ği ni du yu yo rum. Ama da ha son ra hem fır -sat lar ve hem bi zim yük len me miz, bu ta ri hi sü re ci böy le gö ğüs le -me miz bir ger çek ol du. Kür dis tan şu an da ne ka dar ka bul de et me -sek, gör mek de is te me sek bü yük bir al tüst sü re ci ne gir miş tir. Gü ne -yi, Ku ze yi, Do ğu su, Ba tı sıy la ta ri hi ne uza nan ve ge le ce ği de ol duk -ça iyi plan la yan, prog ram la yan bir sü re cin için de dir.

Ay dın la ra ar tık sa mi mi bir iti ra fa yö nel me li dir. İs ter çok se vin -sin ler, is ter çok yer sin ler. Ar tık bir olay, bir ol gu var. Ör ne ğin, birPin ter; git ti Di yar ba kır zin da nı na he men ulus la ra ra sı çap ta öne mibir ti yat ro yap tı. İki-üç gün lük bir zi ya ret so nu cu bu nu or ta ya çı kar -dı. De mek ki, çok önem li bir al tüst oluş var. Kay nak cid di. Hiç biray dı nı mız abart ma yap tım di ye suç la ma sın. Bir be ni cid di ye al maz -lar, ama bir Pinter'i cid di ye alır lar sa nı rım. O üç gün lük bir zi ya retger çek leş ti ri yor ve bi zi de faz la ta nı maz. Ama du yar lı bir sa nat çıol du ğu için kı sa sü re de göz lem le riy le böy le bir ya pı tı or ta ya çı kar -dı.

Dev rim sü re cin de ki Kür dis tan ve ede bi yat adı al tın da bir de ğer -len dir me yi ge liş tir mek is ti yo ruz. Sa nı rım, Tols toy “Sa vaş ve Ba -rış”ı ya zar ken bir yön te mi var dı: Olay 1800 'ler dö ne min

Rusyası'nda ge çi yor. Ro ma nı oku ma dım, ama oku yan la ra, ken di ül -ke le ri ne uyar la ma la rı açı sın dan bir yön tem ola rak ha tır la tı yo rum.Tolstoy'un ken di si, sa va şın ve ril di ği yer le ri ilik le ri ne ka dar özüm se -ye rek ya şı yor. Han gi te pe ler de ve han gi va di de kar şı lık lı ça tış ma large liş ti di ye ge zi yor. Kü tüp ha ne le re ka pa nı yor, bu nun la il gi li ne var -sa in ce li yor. Dö ne min bir çok şah si ye ti ile ko nu şu yor. Ve bil di ği mizo dün ya ça pın da ki kla sik or ta ya çı ka rı lı yor. Yal nız bir kaç gün sü renbir sa va şı böy le si ne kla sik leş ti ri yor. Oy sa Rus ta rih le rin de sa vaş larçok tur. Şim di gü nü müz Kürdistan'ındaki sa vaş ise bu kap sam da ilkve son bir sa vaş tır.

Ölüm-ka lım sa va şı dır.Her şe yin ka de ri ni be lir le ye cek sa vaş tır. 12 Eylül'ün bü tün plan ve prog ram la rı na ba ka lım ve da ha son ra -

ki ge liş ti ri len özel sa vaş uy gu la ma la rı na: Er me ni teh ci rin den de fa -lar ca ile ri dü zey de bir Kürt teh ci ri ile kar şı kar şı ya yız. Ge nel kur ma -yın en üst dü zey pla nı na da ya nı yor, sis tem li dir ve uy gu la ma la rı çokacı ma sız dır. Er me ni le ri bu ra da bi raz kor kut ma, ar dın dan sür gün le(ki bu ba na gö re bir kaç ay sür me miş tir)-. Biz de ya lız 15 Ağus tosAtılımı'yla baş la yan sü reç on be şin ci yı lı na gi ri yor. İki yıl ha zır lı ğı -dır ki, 1982-83'te bi zi an lı yor ar tık, ye ni sü re ci ge liş ti re ce ği mi ze da -ir, o da bu na gö re pla nı nı ya pı yor ve za ten sa va şın 13. yı lın da yız.

Müt hiş bir Kürt teh ci ri ola yı ya şa nı yor.Bu, ta rih te ki bü tün gö çet tir me ler den da ha acı ma sız dır. Çok plan -

lı ve po li tik amaç lı dır. Uma rım, ya zar la rı mız ke sin bu sü re ci in ce -ler ler. Ya lnız ede bi açı dan de ğil, nor mal ta rih ve si ya si yo rum lar danbi le yo la çı kı lır sa ina nıl maz tab lo lar la kar şı kar şı ya ka lı nır.

“Kürt gö çet ti ril me si” de yip geç me yin.Er me ni ve Ya hu di kat li a mı nı kat be kat ge ri de bı ra kır. Ma a le sef

ken di hal kı nın so run la rıy la, hem de ön de yer ala rak ha re ket et me sige re ken ay dın la rın şa şı da de me ye ce ğim, tam bir kör gi bi dav ran -ma la rı nın iza hı pek müm kün de ğil.

Abart mı yo rum; açın özel sa va şın ta ri hi ni, şu son on beş yıl için dehal kı mız için ne dü şü nül dü, ne ya pıl dı! Üç bi ni aş kın kö yün tah ri bive bo şal tıl ma sı var. Ba zı la rı salt kont rge ril la işi der ler.

Ha yır, bir “top ye kün sa vaş” var.

150 151

Bü tün si ya si par ti ler sa ğı-so lu, hat ta si ya sal ve si vil as ke ri klikel-ele dir. Çok plan lı ve amaç la rı ta ma men Kürt le ri top rak la rın danat mak tır. Ve ye ri ne de göç men Türk le ri bu top rak la ra yer leş tir miş -ler. Ahıs ka Türk le rin den tu ta lım Bul gar göç men le ri ne ka dar, adımadım bu nu uy gu la ma ya ça lış tı lar. Ve bu sü reç bü tün hı zıy la de vamedi yor.

Bu na kar şı bi zim de bü yük bir di re ni şi miz var: Zin dan bo yu tu,dağ lar bo yu tu, ser hil dan bo yu tu ve yurt dı şı bo yu tu.

İna nıl maz bir di re niş!Her bir bo yu tun baş lı ba şı na in ce len me si ge re kir. Si ya sal açı dan

in ce le me le ri ni ön ce lik le tav si ye ede rim. Bu ya pıl ma dan Kür dü,Kürdistan'ı, top ra ğı an la mak müm kün de ğil. De ğil ay dın ol mak, sı -ra dan bir yurt se ver bi le ol mak müm kün de ğil dir.

Eğer ay dın ro lü ne denk ge len bir yak la şım için de ol mak is ti yor -sa, olup bi te ni en azın dan gör mek zo run da. Bir Tols toy en iyi sa vaşta ri hi nin in ce le me si ni ya pı yor. O dö nem Rusyası'nın müt hiş bir sos -yal ana li zi ni ya pı yor, tip le ri ni or ta ya çı ka rı yor. Ye ni tip, es ki tip,ina nıl maz bo yut lar da in ce len miş tir.

Gorki'nin “Ana”sı ve Dostoyevski'nin o müt hiş tip le me le ri bü yükil gi çe ki yor. Ama biz de ki bu yıl lar, bu Kür dis tan ta ma men unu tul -muş la rın ül ke siy di. Adı ol ma yan ül key di. Yer le bir edi len ül ke...

Ha re be den be ter.Her ke sin ka çış için sı ra ya gir di ği ül ke. Bir yan dan ölü mün ucu,

di ğer yan dan ba sit ka pi ta list ya şam ne ma la rı su nu lu yor. İl kin bir ai -le yi gön de ri yor, “ya şam müt hiş bu ra da” di yor. Ar dın dan pa sa por -tun yo lu nu ar dı na ka dar açı yor. Özel pa sa port şe bek le ri ni po lis ilebağ lan tı lı ola rak oluş tu ru yor. Ve yet miş lik ne ne le re, de de le re ka dar,hep si ni yol lu yor ve o köy de kim se ler bı ra kıl mı yor. Ve bir de gö nül -lü bo şal tıl mış köy ler var. Üç bi ni eğer zo run lu bo şalt mış sa, bir kaçbi ni de gö nül lü bo şal tıl mış tır. Ve hep si özel sa va şın ese ri dir.

Şim di bun la rı göz önüne ge tir me yen bir ay dı na bı rak ay dın de -me yi, sı ra dan ül ke siy le, hal kıy la il gi li bir in san bi le di ye mem.

Zin dan lar da öm rü ge çen sa yın İs ma il Beşikçi'yi ha tır la ma lı yız.Ken di si ger çe ği miz le iç li-dış lı de ğil di. Bir bi li ma da mı na mu suy -

la il gi len di ve yaz ma ge re ği duy duk ça se ve se ve zin dan la ra da kat -

lan dı. Ve hâlâ ce sur söy le mi ni sür dü rü yor. Kürt ay dın la rı nın bun danöğ ren me le ri ge re ken çok önem li şey ler var dır.

Ma a le sef, ay dın la rı mız ken di ül ke le ri nin ya kım-yı kım sü re cin dehiç bir şey gör me dik le ri gi bi, hâlâ “PKK'nin ku sur la rı ne dir?” gi biçok il ginç şey ler ile ka fa la rı nı yo ru yor lar. Düş ma nı gör mek bi le is -te mi yor lar. “PKK te rö rü aca ba ne ka dar sa kın ca lı dır, teh li ke li ol -muş tur?” Bin yıl dır ken di ül ke le ri ni ta lan eden düş ma nı çöz mek is -te mi yor lar.

Bu du rum na sıl izah edi le bi lir? De mek ki, ka fa ya pı sı sö mür ge ci lik ta ra fın dan iş gal edil miş tir.

Yü rek le ri el le rin den alın mış tır. Asıl prob lem şim di bu ra da dır. Ay dındi ye ta bir edi len le rin, ka fa ve yü rek iş gal le ri çok önem li oran dager çek leş miş tir.

Evet, be yin ve yü rek iş ga li.Ru hun ve bey nin çok il ginç ve öz gün bir tarz da Türk sö mür ge ci -

li ği ta ra fın dan sa tın alın ma sı. Di ğer le ri de ben ce bu nun ba sit birtak lit çi li ği dir. Türk sö mür ge ci iş ga li Arab'ın da, Acem'in de iş ga lin -den da ha teh li ke li dir. Asıl bü yük iş ga li, acı ma sız lı ğı Türk sö mür ge -ci li ği be yin ve yü rek te yap mış tır. Bu yüz den ken di ger çek le ri neyak laş mı yor lar. Yak la şa bil mek için be yin ve yü rek ge re ki yor. Ay dıniçin bun la rı tes pit et mek müm kün dür.

Sen bu ül ke de ya pı lan acı ma sız lı ğı de ğer len dir mek zo run da sın.Baş ka tür lü bu ül ke nin, bu top rak la rın, bu hal kın ay dı nı ola maz sın.

Ta ri hi ni bi le cek sin!Var sa yü re ğin de bir hay kı rış; şi ir ha lin de di le ge tir me ye ça lış! Bi li -

ma da mıy san in ce le me yap! Da ha çok de rin leş mek is ti yor san ro ma nı nıyaz! Ama şim di bun lar yok. En faz la düş ma nı nı tas vir eden bir ede bi -yat çı dır. Şu düş man, şu ül ke de köy le ri şöy le tah rip eder ken, şu in san -la rı şöy le öl dür dü. Bu nun kap sam lı de ğer len dir me si ne gir mi yor lar.

Yü rek ler ken di hal kı için ça lış mı yor.Af ri ka lı si yah la rın mü ca de le si ni kü çüm se mi yo rum. On lar için

duy gu la nı yor lar, ama ken di halk la rı için duy gu lan ma yı bil mi yor lar.Dü şü nün, Avrupa'nın bir çok “gü zel”lik le ri on la rı ken di le rin den ge -çi ri yor, ama ken di ül ke le rin de de bir gü zel li ğin ola bi le ce ği ni akıl la -rı na ge ti re mi yor lar.

152 153

Böy le ay dın ve ya es te tik çi olu na maz. İki de bir “Apo dik ta tör dür,bil mem bi ze sal dı rı yor” de yip, küs tah lık yap ma la rı na hiç ge rek yok.Ben ken di le ri ne say gı lı yım ve ken di le ri ni bü tün çağ daş ulus la rın ay -dın la rı nın, ede bi yat çı la rı nın yap tı ğı işe da vet edi yo rum. Ne den öf kedu yu yor lar. So ru la rım çok net ve ka çın ma ya hiç ge rek yok.

Cid di bir ede bi yat çı lar dö ne mi baş lat mak is ti yo ruz ve mad di-ma -ne vi bü tün des tek le ri mi zi kar şı lık sız sun mak is ti yo ruz. PKK'yi ar tıkin ce le sin ler.

Şu an da bü tün dün ya nın önem li ya zar la rı ta ra fın dan in ce len me yealın mı şız. Ba na Ame ri ka, Fran sa, İn gil te re, Al man ya gi bi dev let leradı na bir sü rü ay dın, ya zar ge li yor. Hat ta gün dem ver me dim bun la -ra, vak tim yok de dim. “Bi raz ki tap yaz mak is ti yo ruz” di yor lar. Buka dar il gi li bir du rum or ta ya çık mış tır. Ve on lar hâlâ “PKK gü nah -tır, do kun ma ma lı yız” bi çi min de tam bir saf sa ta tar zıy la yak la şımgös te ri yor lar.

Son dö nem ler de Arap lar bi le il gi duy ma ya baş la dı lar. Çok et ki le -yi ci bu lu yor lar, ama bi zim ki ler hâlâ uyan ma dı. Me sa la, ne ka darek sik lik le ri, yan lış la rı ol sa da, bi zim hak kı mız da ilk ki tap ya zan larTürk ler dir. Hâlâ bi zim ay dın “bir ta bu dur, yak laş ma yın” di yor. Za -ten ken di le ri za yıf lar ve bu yak la şım ken di le ri ni da ha da za yıf la tır.

PKK ola yın da ve onun yol aç tı ğı bu bü yük ge liş me ler de ede bi yatadı na tam bir ha zi ne de sem, bu abart ma sa yıl ma ma lı dır.

Bir Zey nep Kı na cı lar ola yı bel ki de gü nü müz de adı na ro man ya -zı la cak en bü yük ol gu dur. Fer hat Kur tay lar, yi ne ölüm oru cun da kiKe mal ve Hay ri ler bü yük bir ede bi yat ko nu su dur lar. Ay nı za man daçok çar pı cı ge ril la bir lik le ri nin di re niş le ri var. He men her dağ daina nıl maz bo yut lar da di re niş çi lik ler ser gi len miş tir. Bü tün bun lar he -ye can ve ri ci dir. Bu ka dar ölüm le bu run bu ru na olay lar var ki, is te -di ğin ka dar hi ka ye yaz, bi ti re mez sin. Var sa ye te nek, is te di ğin ka darro man laş tı ra bi lir sin.

Kürt top lu mu bü yük dö nüş müş. PKK için de bi zim çö züm le medü ze yi miz bi le müt hiş bir ede bi ça lış ma ola rak de ğer len di ri le bi lir.Çö züm le me ler il kel ro man tü rü dür ve ya ro man tas la ğı ola rak gö rül -me li dir. Son dö nem çö züm le me le ri be ni ina nıl maz öl çü de ede bi ya tadoğ ru sü rük lü yor.

Kürt tip le me si ne ula şı yo rum.Ve ken di li ğin den bu ra ya gel me dim, sa va şın müt hiş acı ma sız lı ğı

için de yer alı yo rum. Öy le dö nem ler ol du ki, bu in sa nı na sıl çö ze -yim, öl mek ten baş ka elin den bir şey gel mi yor.

Ya şa mak de ğil, ya pa bil di ği tek şey ucu zun dan öl mek.Bu müt hiş et ki li yor ta bi. Be nim ya şam tut ku la rım la bu ger çek lik

müt hiş bir çe liş ki. Ve bu ra da bu ölüm ti pi na sıl or ta ya çık tı?Ben bu na sa de ce ölüm ti pi de de mi yo rum; ye nil gi li tip, umut suz

tip, gü ven siz tip! İş te, bu dü şün ce be ni kla sik Kürt ti pi nin in ce len -me si ne gö tür dü. Ay rı ca çok çir kin bu lu yo rum, kar şım da ki tip le tambir si nir sa va şı mı yü rü tü yo rum. Ne as ke ri sa na ta gö re dir, ne si ya sisa na ta gö re dir, ne de dip lo ma tik sa na ta gö re dir. En te mel iliş ki bi -çim le rin den bi ri si; ai le, ka dın-er kek iliş ki si dir. On da da ar tık bit miş,tü ken miş tir. Bu deh şet be ni tam bir psi ko log gi bi in ce le me ye, araş -tır ma ya gö tür dü.

Bu an lam da yi ne “ken di ni öv me ye baş la dı” di ye cek ler. Ha yır!Ede bi ya tın ön ce si gi bi gör mek du ru mun da kal dım. As lın da gi de rekça bam dev rim ci ede bi ya tın ön cü lü ğü ne oy na mak gi bi olu yor. Di limhem ro ma na doğ ru gi di yor, hem şi ir sel le şi yor. Dev ri min ken di si bu -nu ar zu lu yor. Ben de ği lim bu na ar zu eden. Böy le bir ye te ne ğim deyok tur. Ama ol gu lar, olay lar ge liş tik çe ken di mi tu ta mı yo rum.

Ya şa mak is ti yo rum!Evet, ya şa mak için ça re ol ma lı yım. Ve bu kar to pu gi bi bü yü yüp

gi di yor. Eğer ede bi yat ve ro man açı sın dan bu du ru mu de ğer len di rir -sek, müt hiş iler ler. Bü yük bir şans, var sa ba zı Kürt ye te nek le ri ta -ma men bu nu açı ğa çı kar ta bi lir. Ay dın, ede bi yat çı açı sın dan önem libir kay nak su nul muş tur. Şi ir, hi ka ye, rö por taj, si ne ma, ti yat ro, hat takla sik bi çim ler için müt hiş bir kay nak, ha re ket len di ri ci bir ko numvar. Halk dans la rı nın, şar kı nın, mü zi ğin müt hiş bir mo ti fi sözkonu-su.

Bi zim ki le rin hâlâ bu na ce sa ret ede me yiş le ri nin bir ne de ni var:Be yin ve yü rek iş ga li ile bağ lan tı lı dır. Bom ba gi bi gök ten baş la rı nadüş müş tür, he nüz onun şo ku nu ya şı yor lar. Ve göz le ri çok kö rel til -miş tir.

Ay dın lan ma yı bi le mi yor lar.

154 155

Ay dın, -ay dın lan ma dır.Ma a le sef, ben bu na kör leş me de mek zo run da ka lı yo rum. Her hal -

de bu şok et ki sin den son ra göz ler bel ki açı la bi lir. Ve do la yı sıy la buye ni dö nem ede bi ya tı ge liş me sağ la ya bi lir. Ro man için de ba zıadım lar atı la bi lir.

Bu sü re ci hem ay dın la rı mı zın, hem de ede bi yat çı la rın bi lim selola rak mut la ka de ğer len dir me le ri ge re kir. Bu nun dı şın da ne birKürt ede bi ya tı ya pı la bi lir, ne de Kürt bi li mi. Ro man sözkonusu ol -du ğun da da, iş te şim di ye ka dar o bah set ti ği miz ba zı la rı ya zıl mış tır.On lar kla sik öl çü ler de dir. Top lu mu nun bek len ti le ri ne ce vap ver me -dik le ri için de is ter Türk çe yaz, is ter Kürt çe, is ter So ran ca, is terKur man ci faz la alı cı bu la maz. Bu la ma ma la rı nın ne de ni; dö ne minte mel so run la rı na ce vap ve re me dik le ri için dir. Ke sin lik le bu nun labağ lan tı lı dır. Yok sa hal kı suç la ma nın hiç bir an la mı yok.

Bi zi an la ma yan la rın -ki, bu bir dö nem söz cük le rin sız lan ma la rı -na ben zi yor-, böy le yan lış de ğer len dir me le ri ne ge rek yok. Be lir tik -le rim hem çok an lam lı dır, hem de bi lim sel dir. İna nıl maz öl çü deher kes oku ya bi li yor. Gün lük ya yın da oku ya bi li yor. Te le viz yon daher kes mü kem mel din le ye bi li yor. Kürt çe faz la ge liş me di ği hal demil yon lar din li yor. De mek ki, so ru nun özü ne do ku nur san din le yi ci -si de, se yir ci si de çok tur. Bu ve si ley le ger çek an lam da ay dın lan ma -nın da böy le ol ma sı ge rek ti ği ni ıs rar la vur gu lu yo rum.

Dev ri min yü re ği!El bet te dev ri min di li ve ifa de tar zı der ken, Türk çe mi dir, Kürt çe

mi dir, -öy le an la mak is te mi yo rum. Da ha da kap sam lı yak la şı yo ruz.Kürt ede bi ya tı nın so ru nu ne dir de nil di ğin de, bu na kı sa ca de ği ni rim.Ama bu ra da dil-ifa de tar zın dan an la mak is te di ğim; dev ri min yü re ğiolu na mı yor. Şim di dev ri min ke sin bir yü rek tar zı ol mak du ru mun -da.

Sa vaş ta ya pı, yü rek de rin li ği ne ula şa mı yor. Yü rek ler ço rak!Yü rek ler bi raz kül tür le, ede bi yat la, şi ir le, tür küy le, ge le nek ler le

bes le nir. Dö nem genç li ği bun la rın hep sin den ko puk. Müt hiş bir sö -mür ge ci kat li a mı ya şı yor lar. Bu nu ken di le ri ni suç la mak için be lirt -mi yo rum. Bü yük bir yü rek kat li a mı ya şan mış tır. Dil le ri ne pe le senket tik le ri şi ir, ya la nın şi i ri dir. Oku duk la rı ro man sa de ce ka fa ka rı şık -

lı ğı ge liş tir mek için dir ve ya kül tür dü zey le ri ka fa ka rı şık lı ğı ge liş -tir mek ten öte ye bir şey yap maz. Yü rek le niş le ri tam bir ha in gi bi dir.So ru nu bi raz da ha böy le de rin li ği ne ele al ma lı yız.

Kürt in sa nı nı na sıl bir yü re ğe ka vuş tu ra ca ğız?Yü rek de rin li ği, yü rek has sa si ye ti na sıl or ta ya çı ka rı la cak?Baş lı ba şı na bir ko nu. El bet te, bun la ra göz, se yir ka bi li ye ti ve iyi

duy mak da ek le ne bi lir. Bun lar sa na tın ve ede bi ya tın ko nu la rı dır.Ama ön ce lik le duy gu la rı mı zı bi le cek yü rek ge re ki yor.

Sık sık so ra rım: Siz bu muh te şem dağ la rı do la şır ken, hat ta onunüze rin de yü rü yen bü tün var lık la rı gö rür ken ne den he ye can lan mı -yor su nuz? Bir Di yar ba kır sur la rı, Di yar ba kır lı la rın gör dü ğün denbaş ka tür lü de gö rü le bi lir. O ka ya lar dan kim ler gel di, kim ler geç ti?

“Ke sin yol aç ma lı yız” di yo rum. Ay rı ca muh te şem bir coğ raf ya!Baş lı ba şı na bir ro man sı ha va ve rir ru hum üze ri ne. Du ya mı yor larbun la rı! Çok il ginç! “De rin den et ki le ni yo rum ül kem den” di yen bi riyok.

Ve hat ta kaç ma ya ça lı şı yor lar. Düş ma nın ka çış psi ko lo ji si hâlâçok ege men. Me se la, be ni zin ci re vur sa lar Avrupa'da ra hat la ya -mam. Bu ra da bir ge rek çey le ra ha tım: Ama cı ma uy gun bü yük ça lış -ma im ka nı bul du ğum için dir ki, ka la bi li yo rum. Baş ka tür lü çıl dı rı -yo rum. Ay dın la rı mız na sıl Avrupa'da ra hat ka lı yor lar? Söz ko nu suolan fi zi ki ola rak ora lar da kal mak de ğil. Kat li a ma uğ ra ya ca ğı nı za,sür gün ay dın ola rak da ka lı na bi lir ve çok de ğer li ça lış ma lar da ya pı -la bi lir, ama söy le mek is te di ğim da ha fark lı.

Yü re ği niz, söy le mi niz na sıl ül ke siz ka la bi li yor!Böy le bir yü rek le na sıl ya şa ya bi li yor su nuz! Bu nu hal kı mı za da

so ru yo rum. An lı yo rum, eko no mik zor luk lar ve kat li am teh di di ilegöç et ti ril me le re say gıy la kar şı lık ve ri rim. Ama bu yü re ği ni gi de reksat ma, pa zar la ma, yü rek ten ken di ni alı koy ma ba na çok teh li ke li ge -li yor. Si zi ora ya gö tü ren bir kat li am cı dan he sap sor ma du ru mu nuzyok sa, ül ke ni zin na sıl bir ya şam yu va sı ol du ğu nu çok tan unut muş -sa nız, in san lı ğı nız dan kuş ku du ya rım. İs ter bi limada mı ol, is terAvrupa'da sü per bi ri si ol, be nim için me te lik de ğe ri yok. Bir de buyö nüy le de ğer len di ri yo rum.

Bı ra ka lım vic da nı hür, ak lı hür ol ma yı; bun lar bir kaç yer den zin -

156 157

cir len miş ler. Ve bu da ken di le ri ni ol duk ça ve rim siz kı lı yor. Yü re ği,vic da nı hür ol ma dı mı hiç bir ye te nek ge liş mez. Bu nu na sıl gi de re -yim di ye sü rek li ken di me so ru yo rum. İş te, dev rim bu nun en çar pı cıce va bı ve her gün ya şa nan tab lo la rı var.

Da ha da ge liş tir mek is te di ğim böy le il ginç şey ler var. Baş ta ken -dim ol mak üze re, da ha na sıl et ki li ola ca ğım? Bu hal kın yü re ği ni vebey ni ni sars mak için han gi kom bi nas yon la ra gir me li yim di ye dü şü -nü yo rum.

Son dö nem ler de ha re ket le rim de gi de rek ar tis tik yön ler öne çık -mak ta dır.

Ve hal kın bir ti yat ro yu, bir si ne ma yı iz le me le ri gi bi be ni iz le me le ri,bu özel lik le de izah edi le bi lir. Bü yük öf ke duy du ğum yü rek siz li ğe birce vap ol mak is ti yo rum. Ken di mi öy le ayar la mı şım ki, düş man da da -hil her kes ge ce-gün düz, “kim dir bu, na sıl ya şı yor?” di ye so ru yor lar.Ben de, böy le il ginç ve her gün so ru la rı sar sı cı kı la rak, öz gün kı la rak,bu işi de vam et mek is ti yo rum. Baş ka tür lü bun la rın bil dik le ri yok.

Hem amaç la rım, hem umut la rım var, -hem de öf ke le rim var.Bun la ra çı kış yo lu bul mak zo run da yım. Bun dan do la yı son ge liş -

me ler ede bi an lam da dır. Yal nız ya zım di lin de de ğil, şi ir di lin de, ya -şam di lin de ve ha re ket di lin de bu nu çok da ha iyi ya pı yo rum. Di ğerdev rim ler on lar ca yıl ede bi yat la bes le nir. Me se la, Fran sız dev ri miel li yıl ön ce den ha zır lan mış tır. Yi ne Rus dev ri mi otuz yıl ön ce denha zır lan mış tır. Şim di Kürt ler de böy le ola maz. Hem ede bi ya tı nı,hem mer mi si ni, hem te o ri si ni, hem de pra ti ği bir lik te ol mak zo run -da. Hem yü re ği ola cak sın, hem ate şi ola cak sın. Hep si bir lik te ola -cak. Bu Kürt dev ri mi nin bir özel li ği dir.

An la ma yan lar in ce le me ya pıp, ne de mek is te di ği mi da ha iyi an la -ya bi lir ler. İl kin Kürt ede bi ya tı ya pa lım, ar dın dan Kürt dev ri mi ol sunyak la şı mı yan lış tır. Çün kü sö mür ge ci lik sa na tek bir söy le mi söy let -me ye cek tarz da or ga ni ze ol muş tur. İki Kürt söz cü ğü söy le me nin kar -şı lı ğı idam dır. Ha fi şe ği sık mış sın, ha bir Kürt ke li me si ni söy le miş sin,-aynı ce za ile kar şı lık bu lur. Bu nun an la şıl ma ya cak hiç bir yö nü yok.

Ê hmedê Xanê'nin Mem û Zin'i ya zı şı nın üç yü zün cü yıl dö nü müdo la yı sıy la ne ler ya pa bi li riz di ye dü şün düm ve çö züm le me ler de bu -na bi raz ağır lık ver dim.

Yap tı ğım tes pit ler ba na şu nu söy let ti: Eğer çok ger çek çi, bi lim selola rak de ğer len di ri lir se, o dö nem dün ya ge ne lin de ulus laş ma nın ilkkı pır tı la rı nın ol du ğu, yi ne fe o dal de ğer yar gı la rı na kar şı da öf ke le -rin ge liş ti ği bir dö nem dir. Ulu sal man zu me le rin ya zıl dı ğı ve epikde di ği miz des tan tü rü nün ya vaş ya vaş or ta ya çık tı ğı bir dö nem di.Ê hmedê Xanî'nin de bir ay dın ol ma sı iti ba riy le Kürt ulu sal şe kil len -me sin de bu nun du yul ma sı müm kün de ğil dir. Kal dı ki, Arap lar da,Acem ler de, Türk ler de bir leş ti ren kral lık lar, sul tan lık lar çok güç lü.Kürt ler de bu yok.

Kral ulus laş ma da çok önem li bir ye re sa hip tir. Kral lar prens lik le -re kar şı hal kı-ulu su bir leş ti ri ci bir et ken olu yor lar. Tam da bu yıl lar -da Avrupa'da kral lık dö ne mi dir. Os man lı lar var, yi ne İran kral la rıvar. Kürt le re ba kı yor sun, bu yok. Do la yı sıy la, kral bir leş ti ren birizah an la yı şı için de dir.

Ê hmedê Xanî ese ri ne baş lar ken bu nu söy lü yor. Önem li bir gi riş -tir. Ar dın dan bun dan ötü rü do ğan par ça lan mış lı ğa, do la yı sıy la bufe o dal bey li ğin top lum sal ya pı mız da ki tah ri bat la rı na ge li yor. Na sılbir leş tir mi yor, gö nül le ri na sıl par ça lı yor? Siz ora da gön lü ulu sal gö -nül ola rak ele al ma lı sı nız, te ma odur. Mêm û Zîn şah sın da di le gel -miş de ol sa, bir bir leş ti ri ci öğe, bir gö nül öğe si olu yor. Ama fe o dalçir kef bu nu as la müm kün kıl mı yor. Bü yük acı lar için de ka lı yor. Buaş kın ge liş me yi şi ni Kürt bir li ği nin, Kürt yü re ği nin ge liş me me si ola -rak de ğer len di rin. Ve ge liş me mek, eri me bi çi min de ken di ni ifa deede mi yor. Bir-iki ege men gi ri şi yor. Fe o dal da zin dan da yı kı lıp ka lı -yor. Dil siz ka lı yor ve ya nı yor.

So nuç; Kürt yü re ği 300 yıl ön ce bi le olu şa mı yor. Dik kat edi niz,o dö nem de sö mür ge ci lik bu ka dar acı ma sız de ğil. Kürtçe'yi de ya zı -yor ve Bo tan emir li ği tam bir Kürt emir li ği dir. Ama bu na rağ menulu sal bir lik ve ulu sal yü rek önün de en gel. Mêm û Zîn'de mü kem -mel di le gel miş tir. Ora da ede bi yat var. Dö ne min ge li şi mi mü kem -mel an la tı lı yor. Hal kın sı zı la rı, acı la rı mü kem mel di le ge ti ri li yor.Ma a le sef bu nun in ce len me si, de ğer len dir me si ger çek çi ya pıl mı yor.

300 yıl son ra du rum ne dir?İlk tes bi tim: Bi zim ki le rin de Mêm û Zin'den hiç fark lı ol ma ma la -

rı dır.

158 159

Ê hmedê Xanî'ler de yok.Dağ da sa de ce ucuz ucuz ölü yor lar. Kal dı ki, be nim ça lış mam üç -

yüz yıl ön ce sin den da ha bü yük. Çün kü on la rın yü rek du yuş la rı ba -na gö re da ha gör kem li. Ba ya ğı ya şa mın sa va şı nı ve ri yor lar. Çar pı -cı! Fe o dal öl çü ler te me lin de ol sa da di re niş le ri hay li önem li. Bi zim -ki, bir hiç uğ ru na ölü me doğ ru ko şu yor. Yü rek ler ço rak ve ne denböy le di ye hâlâ kim se sor mu yor. Coğ raf ya da ki du yuş lar bi le hiç di -le gel mi yor. El bet te 300 yıl geç tik ten son ra yü rek üze rin de ki şokedi ci ça ba bel ki de sı fı ra doğ ru gel miş tir, so nuç al mı yor.

Ken di vic da nı mı ne den hür kıl dım, di ye dü şü nü yo rum. Bu be nimiçin önem li. Ve be ni çok he ye can lı kı lı yor. Bir top rak ko ku su, biryağ mur yük lü bu lut lar, bir şim şek ler, bir gök ku şa ğı, bir kuş ses le -ri... bun lar la he ye can la nı rım. Işı ğın renk le rin den... Faz la il gi len me -ye va kit bu la mı yo rum, ama ba yı lı rım. Kuş lar la uğ ra şı rım, ha re be le -re, su la rın akı şıy la... Bun la rın hep si bi rer il ham kay na ğı dır as lın da.

Ama hiç kim se nin bun dan so nuç çı kar dı ğı yok. Yal nız ül ke kav -ra mı na iliş kin söy lü yo rum. Bir de in san özel lik le ri miz çok da haçar pı cı. Bir yaş lı ana nın-ba ba nın yü zün den oku na cak olan lar bir ro -man dan fark sız dır. On da ki hüz nü, on da ki za val lı lı ğı, on da ki ça re -siz li ği... Ço cuk la ra in dir ge, -me se la bir Kürt ço cu ğu nu in ce le! Eğersen de bi raz yü rek var sa zor ayak ta ka lır sın.

Ben sık sık ana la ra, ba ba la ra şu nu söy lü yo rum; ço cuk la rın ge le -ce ği o ka dar ka ran lık ki, o ka dar on la ra bir şey ver me ye cek du rum -da sı nız ki, ucuz bir sev gi den iki de bir ku ca ğı nı za alıp, bir put gi bita pın mak tan baş ka bir şey eli niz den gel mi yor. Av ru pa lı lar böy leyap maz. Böy le sev me le ri yok tur. Ne den? On lar ço cuk la rı için da hade ği şik şey ler yap mış lar dır. Ve sev gi le ri de ras yo nel dir. Mad di te -mel de on la ra bir şey ler ha zır la dık la rı için ucuz gös te ri ye gir mez ler.Ge rek de gör mez ler.

Biz de ise çok çar pı cı dır. Ya ni ku ca ğın dan ek sik et mez ler. Bı rak,bir or ma nın için de ken di ayak la rı üze rin de yü rü me yi öğ ren sin! İş te,anam bu nu ba na uy gu la mak is te di ğin de, şid det li bir kav ga ya gir -dim. “Sen be nim üze rim de ne den id da hak edi yor sun? Kal dı ki, be -ni böy le hiç de ya şat ma ya ca ğın bir dün ya ya ge tir mek le sen suç iş -le din” de dim.

Be nim ço cuk la ra de ği şik bir yak la şım tar zım var. Ço ğu ar ka daşbu nu bil mez. Bi zim ba zı şey le ri kla sik tarz da se ve ce ği ni sa nır lar. Ol -maz! Ço cuk la rı nı bü yüt me şe kil le ri ne ba kı yo rum. Bü yük sev gi siz -lik, say gı sız lık gö rü yo rum. Ço cu ğun ge le ce ği ne ola cak? Ken din be -la da sın, ona na sıl yer bu la cak sın? Eğer ger çek ten yü rek ten se vi yor -sa nız, ger çek ten bir ana-ba ba yü re ği niz, vic da nı nız var sa, ne ola cakbu ço cu ğun ha li? Hiç bir mad di sağ lam te mi nat la rı yok. Bir de han giulu sa hiz met ede cek ler bu hal le riy le? Çün kü bü tün ulus lar ge liş miş,ken di le ri ne faz la iş ve re mez ler. Bu, müt hiş bir bi ti ri ci lik tir. Hiç birya za rı mız bu nu dü şün mek bi le is te mez. Ama ben dü şü nü yo rum veçok açık ça sa va şı yo rum da. Böy le bir çok şe yi dil len di re bi li rim, amaşim di ya pı mız la uğ ra şı yo rum. Sa va şan in san lar la uğ ra şı yo rum.

Ya ni, “sa vaş yü rek siz ol maz” di yo rum.“Yü re ği bü yük ol ma ya nın ey le mi de bü yük ola maz!” di yo rum.Ay nı şe yi ay dın la rı mız için söy le mek du ru mun da yım: Di li, yü re -

ği bü yük ol ma ya nın, ke sin lik le ay dın la ma sı da ol maz.Ba kın dün ya kla sik le ri nin müt hiş yü rek le ri, dil le ri, duy gu la rı

var dır. Eleş ti ri le cek çok ya nı da ol sa, bir Ze ki Mü ren müt hiş duy gu -sal bi ri dir. Duy gu di liy le, ya şa ma o ka dar de rin le me si ne ba kı yor ki!Ve onu ses dü ze yiy le di le ge tir me si ne bü yük say gı duy mak ge re kir.Ben ce Zeki'yi ölü me gö tü ren de özel sa va şın hi le si dir. Ol duk çaduy gu lu ve duy gu la rı nı sa nat ile der le me de bü yük bir us ta.

Şim di bi zim ki le re bak: Duy gu la rı ne dü zey de? Duy gu ke sin lik lecid di bir so run ola rak iş len me li dir. Ya ni ken di ül ke top ra ğı nın di liol ma sı...

Anam la hi ka ye mi zi an lat tım.Kürt in sa nı ile te mas la rı mı an lat tım. Kürt top ra ğı ile te mas la rı

an lat tım. Da ha da an la ta bi li rim. Ya ni, do ğay la alış-ve ri şi en güç lüolan bir in sa nım. Kürt in sa nı ile ola ğa nüs tü il gi len me sey dim, bu ör -gü tü, bu sa va şı or ta ya çı ka ra maz dık. Müm kün mü bir fi şek pat lat -sın? Bu ka dar genç kız, de li kan lı var. Bu an lam da en teh li ke li ko nu -mu ya şar lar. Bu nun dı şın da tut mak baş lı ba şı na bir ye te nek is ter.De li kan lı lar bi li yor su nuz, der hal ka pı lıp gi der ler. On la rı ter bi ye et -mek, edep sa hi bi kıl mak önem li dir. Ede bi ya tın an lam bu la bil me sin -de en önem li bir ça ba ola rak bu nu da de ğer len dir mek ge re ki yor.

160 161

Bir aşk kav ra mı üze rin de de ça lı şı yo rum.Bu da ede bi ya tın en te mel kav ram la rın dan bi ri ola rak biz zat dü -

şü nül me li dir. Aşk kav ra mı nı ve Mêm û Zîn'i ay dın lat mak ge re kir.Ma a le sef di re ni yor lar. Or ta da ki duy gu lan ma lar ol dum ola sı nef -

re ti mi çek ti.Gü zel sev gi yol la rı nı dö şe mek müm kün dür. Hiç bun la rı göz önü-

ne ge tir me din de, iha net ne den ak lı na ge li yor? Ne re ye gi de cek sin?Gi de cek faz la bir yer de yok. Gi de cek o ka ba cin sel li ği ni bir kaçgün lü ğü ne ya şa ya cak lar; on dan son ra dö vü lür, atı lır. Öf ke len di ğimhu sus bu. Sev me ye te ne ği yok. Se ve bil sey di niz de so nu na ka darhiz met et sey dim... Kürt ger çe ği bi raz da bu dur. Aşk yok, yü rek yok,elin den ge len tek şey iha net ten da ha be ter.

Bu da ede bi ya tın te mel so ru nu. Ulu sal ger çek li ği mi zin yüz dedok sa nı böy le. Bu ra da di li olan ka dın lar ge liş ti ri li yor. Her ba kım -dan ayak la rı üze rin de yü rü yen ka dın lar ge liş ti ri li yor. Kö le ile dil -len me ol maz.

Evet, kö le nin di li ve yü re ği ol maz.Dü ze ne kıs kıv rak bağ lan mış bi ri nin di li ol maz. Onu al sak bir ye -

re kaç pa ra eder? Çek bir oda ya, ne ya pa bi lir sin ki? Leş gi bi. Hay -van gi bi bir ka ba cin sel lik ten ne çı kar? Bu ka dar açık söy lü yo rum.Hâlâ an la ma ya ya naş ma ma Kürt ola yın da iliş ki de di ğin (ki ben cebu olum suz luk an la mın da dır), kla sik an lam da dır.

İpu cu ver me ge re ği du yu yo rum: Ede bi yat ge liş ti ri lir ken ya lnızdev ri min al tüst oluş sü re cin de de ğil de, on dan ön ce si nin ka ran lık ti -pi, çö züm süz ti pi, yü rek ten zin cir len miş ti pi, yü re ği yok edil miş ti -pi ni açı ğa çı kar ma lı yız. Di ğer sa nat et kin lik ler ve ro man da ağır lık lıola rak bun lar iş le ne bi lir.

Bi tik Kür dü na sıl ta rif ede ce ğiz? Kürt na sıl bi ti ril di? Bi ten Kürt,dü şen Kürt, ye ni len Kürt, aşa ğı lık ha le ge len Kürt, ka çan Kürt, top -ra ğı ucuz bı ra kan Kürt, iliş ki yi çir kin leş ti ren Kürt kim dir?

Kürt na sıl bu ha le gel di?Pe ki, di re niş müm kün mü? Sev gi ye, sa va şa ça ğır mak müm kün mü? Ye nil gi den yen gi ye, yü rek siz lik ten yü rek li li ğe, çir kin lik ten gü -

zel li ğe kal dı rış im ka nı var mı?

Na sıl kal dı ra cak sın? Onu bu du ru ma ge ti ren düş ma na ba ka cak -sın. Şim di bu kö tü kav ga nı düş ma na kar şı yü rü te cek sin. Kürt hal kıdüş ma nı gör! İl kin bir gö rü şe çağ rı, ta nı çağ rı sı ya pa cak sın. Ar dın -dan di ren me im ka nın var sa di ren!

Dil le, kol la di ren! Di ren! Di ren!..Bir zin dan slo ga nı dır: “Di ren mek ya şa mak tır!”Bu şart!Evet, ya şa mak di ren mek tir, di ren mek ya şa mak tır. Sa de ce di ren -

mek yet mez ki!Bir de ba şa rı ya doğ ru gi den sal dı rı da önem li dir. Her cep he den

sal dı rı ya ge çi yo rum. Bun la rı ge liş tir di ğim de sa de ce bir par ti ye, par -ti söy le mi ola rak söy le mi yo rum, bir Kürt söy le mi dir. Bu ba şa rı yadoğ ru git mez se, bu nun ye di ği ye mek de ha ram dır. Bu na ne ve re -cek sin? El bet te, kla sik an lam da söy le mi yo rum, be nim söy le mek is -te di ğim bi raz fark lı. Bu nu ye di rip içir me ye cek sin, bu nu ya tır ma ya -cak sın. Hep di ken üze rin de tu ta cak sın.

Ye ni Kür dü ya ra tır ken, hak ka za na bil me si için ba ya ğı ba zı ba şa -rı la ra ih ti ya cın var di ye cek sin -Ki, be nim yön tem le rin bu te mel de-.Çün kü baş ka yo lu yok. En çok ken di me uy gu lu yo rum. Ör güt le, ey -lem le ha zır la, uzun va de li ya şat ve bir kaç önem li ba şa rı ya yol aç!İş te, o za man ra hat ola bi lir sin di yo rum.

Ye ni Kür dü ya rat ma dan, her şey al çak ça dır.İş te, bir Kürt sev gi si, bir Kürt ya şam tar zı, Kürt ede bi ya tı nın te -

mel gö re vi dir. Ya şa mı, iki li iliş ki yi yü celt me sa na tı dır. Ya şa mı çe ki -ci ve es te tik kıl mak, yü rek li kıl mak, be ğe ni lir kıl mak, res min de, şi -i rin de, mü zi ğin de gö re vi dir.

İş te, bu nun do ruk nok ta sı da aşk tır.Aş ka kar şı de ği lim, tam ter si ne ken di mi aş kın bü yük ya ra tı cı gü -

cü ola rak de ğer len di ri yo rum.Na sıl mı?Sa vaş la!Bu hal kı, bu top rak la rı ko lay bı rak mak is te mi yo rum. Bu nun için

bir sa vaş ge re ki yor. Düş ma na kar şı müt hiş bir sa vaş!Be nim de müt hiş ar zu la rım var dı. Ne re ye ka pı çal dıy sam hep

düş man en gel li yor du ve sa va şı mı bu na da yan dı ra rak ge liş tir dim.

162 163

Ne den be nim çok ma kul ar zu la rım var di yo rum? Ne den be ni böy lege ri bı rak tı?

Bir Kürt ço cu ğu ola rak be ni in ce le me ni zi is te rim.En ba sit ar zu la rı mın önün de, en baş ta anam-ba bam dan tu ta lım, gi -

de rek köy top lu mu na ve son ra res mi dü ze ye, dev le te bak tım, -hep sien gel. Kürt in sa nı söz de bü yür ken, da ha doğ ru su bü yü me den bi ter -ken... Yet mi şi ne gel me den ra şi tizm has ta lı ğı na tu tul muş, felç li ve bü -yü ye me yen bir ço cuk gi bi dir. Ben bu ra da di ren dim ve sa vaş bu dur.

Hiç bir şe ye gü cüm yet mi yor. Ay lar ca, yıl lar ca dü şün düm; ne ola -cak bu ço cu ğun ha li? Oku la gi di yo rum, çok zor öğ re ni yo rum. Ek -mek al mak is ti yo rum, elim çok zor ula şı yor. Hat ta ka na ka na su iç -mek is ti yo rum, ona bi le im ka nım yok. Şim di bun lar be nim için hepso run du ve öy le baş la dım ve ben ya şa ya ca ğım de dim.

O il ko kul sü reç le ri müt hiş bir ro man dır. Çün kü hep gi di yo rum,kom şu kö ye bir sa at te ge li yor dum. Her sa bah kal kı şım da her ak şamdö nü şüm bü yük bir olay.

Ken dim le ya şa dı ğım he sap laş ma…O taş la rın üze rin de zıp lı yor dum. Bir kaç yo kuş var dı, iner dim çı -

kar dım. Her bi ri be nim için bi ri Ağ rı da ğı gi biy di. Yi ne in mek, yi neçık mak... Ye mek de di ğin ne dir? En çok bir yu mur ta, bir da rı ek me -ği ne kat la nır dık ve bir de be ze sa rıp ko yar dık ce bi mi ze. Bir de uta -nı yor duk. Kom şu kö ye gi der dik zey tin lik le rin içi ne, -zey tin lik le riniçin de na sıl yer dik? Hep sin de bir zor luk... Her bir sı nı fı at la dı ğım -da, ba na gö re bir dün ya ka za nı yor dum. He le bi ti riş gün le ri gel di -ğin de be nim için ne re dey se bü yük za fer di.

Ya ni, ben bu bü yü tü lüş şek li ni, ta ma men öz gür lük yo lun da birço cu ğun ya şa ma sı ge re ken yıl lar ola rak de ğer len di re bi li rim. As lın -da im ka nım ol say dı da, anı la rı mı can lan dı ra bil sey dim. Öğ ret me ninilk ele alı şı, baş lı ba şı na önem li. İlk harf le ri sö kü şüm, bi rin ci li ği elege çi ri şim çok önem li. Öğ ret me nim be ni evi ne al dı, ken di ma sa sın -da ilk ba na ye mek ye dir di. O kom şu kö yü hâlâ be ni çok se ver veye di şe hit ver di ler. Tıp kı Türk çe ko nu şan es ki Eme ni ler gi bi, -vebü yük bir kıs mı bi zim ta raf tar la rı mız dı. Ki, be nim ço cuk luk dö ne -mi min sem pa ti za nı dır lar. İna nıl maz böy le et ki len me le re yol açı yor.

Bir olu şu mun bü tün ipuç la rı nı ve ri yo rum. Şim di bun la rı şu nun

için söy lü yo rum; bu gü ne ge liş ve yü rek li ola ya ulaş mak ke sin lik leçok önem li. Bir Kür dün gi di şi ni an la ya bil mek çok önem li. Ne ka -dar tar tı şı la bi lir?

Ba zı fa a li yet le rim var:Ken di mi bü yük bir olay ha li ne ge tir mi şim. Ba zı şey le re, dün ya

ça pın da ka fa tu tu yo rum. So nu na sıl ge le cek, -ben de bü yük bir he -ye can la bek le yip du ru yo rum. Dur ma ya ca ğım, ya ni öy le ölü me ucuzdur mak mış, ba sit bir son la ken di mi son lan dır mak mış, -müm kün de -ğil. Öy le müt hiş bir ör güt lü lü ğü ya ra tı yo rum ki... Za ten bü yük kor -ku la rım var dı. On la ra kar şı ken di mi ör güt lü yo rum.

Di ye cek si niz ki, in san bir ulu su bu yüz den kur ban eder mi?Evet, ben kur ban edi yo rum.Bu nu şöy le an la mak ge re ki yor: Ken di mi de bir ulu sa na sıl kur -

ban et ti ği mi an la ya cak sı nız. Za ten bi lim sel ol maz sa, si ya sal ol maz -sa bu nu ya pa mam. Her kes bir ağa ol ma mı is ter. Her kes biz de sü perbir uşak olur. En güç lü sü nün de ne du rum da ol du ğu nu bi li yor su nuz.İş te, vic da nı nı mı sat mı yo rum. Böy le bi ri ol ma mak için kor kunçken di mi yo ğun laş tır dım.

Şim di bi raz hü rüm di ye bi li rim.Ken di halk ger çek li ği mi, şu an da be nim ka dar iyi ta nı yan yok.

Ör güt için de ve dı şın da ken di ulu sal amaç la rı mı be nim ka dar hay kı -ran yok tur. Sa va şı be nim ka dar gö tü ren yok tur. Düş ma nı na be nimka dar za rar ve ren yok tur. Ken di ger çek li ği ko nu sun da be nim ka darid di a lı olan yok tur.

Ya ni, “ben” der ken, ar tık bu ra da o fu ka ra köy lü ço cu ğu yok. Bu -ra da ger çek le şen bir halk var. Bu nu söy le me ye ça lı şı yo rum. Halksen bi ze çok la zım sın di yor. Ne re ye gi di yor sam, bi raz da “ben”ken di min ola yım di yo rum, -ama müm kün de ğil. Bu ra da “ben” ta -ma men ki şi lik ka zan mış bir Kürt hal kı olu yor. Kur tul mak is ti yo -rum, ama müm kün de ğil. Şim di bu bir ger çek leş me bi çi mi, da haek sik le rim çok, ama bir ger çek leş me bi çi mi.

Keş ke di yo rum, bi ri si bu nu ta mam la sa ve ya be nim elim den ka pıpalıp git se. Çün kü bü yük bir mü ca de le ve yor gun luk de me sem de,böy le bi ri çık sa ger çek ten iyi olur du. Ama gö re mi yo rum. Ve o yüz -den ye ni den ina nıl maz bir genç lik ya rı şı baş la tı yo rum ken dim de.

164 165

Şim di bu ra da dik ta tör lük kav ram la rı na da hiç yer yok. Çok yaş -lan mış, ama al tı ya şın da ki ço cuk gi bi bü yü me miş bir halk ger çek li -ği ile kar şı kar şı ya yız.

Bu hal kı bü yüt mek ge re ki yor.Dün ya nın en es ki hal kı, ama bir ka rış bo yun da, al tı ya şın da ki bir

ço cuk gi bi. Bu nu de ğer len dir mek zo run da yım. O yaş sı nır lı lı ğı nıhe men nor mal bir ya şa ma dö nüş tür me li yim. Bu nu da ya pa bil mekger çek ten bü yük bir hü ner is ti yor. Adı yok tur as lın da bu hal kın.Dün ya da hak sa hi bi say ma mış; “bu hal kın da ulu sal hak la rı ola -cak, ya şam halk la rı ola cak, hat ta in san hak la rı ola cak” de mi yor.

Ay dın bun la rı gör mez se ke sin lik le hal kıy la bağ lan tı ku ra maz. Vehiç bir ya pıt ve re mez, ede bi yat ya pa maz.

Bu ço cuk bü yü yor. Be ni cid di ye al maz sa nız da bu halk bir şey lerya pa bi lir. Ay dı na da bu nu söy lü yo rum; bak bu ço cuk ta bir ge liş me,bir bü yü me im ka nı var. Ya şa ma ar zu la rı ger çek leş me ye doğ ru gi de -bi li yor. Ço cuk be nim gi bi bü yü ye bi li yor, çok il kel ola bi lir, çok do -na nım sız ola bi lir, her kes be ğen me ye bi lir, ama yi ne de bir ger çek -leş me bi çi mi dir.

Kal dı ki, kim se ye ken di mi zi da yat mı yo ruz. Şim di ye ka dar kim -se yi ri cay la ya nı ma ça ğır ma dım ve bu ra da yım. Hiç bir dev let gü cü -ne de ke sin lik le ri ca te me lin de bir yak la şı mım ol ma mış tır.Amerikalı'ya, Avrupalı'ya “ge lin si ze is tih ram edi yo rum, şu işi ya -pın” de me dim. Bu be nim bir ku ra lım dır. Ge len genç ler den de enufak bir ri cam yok tur. Ken di me gö re bir ya şam tar zım var. Ve şim didin le te bi li yo rum. İş te, bu an la şıl ma dan, di ri len Kür dü an la ya maz sı -nız.

Me se le bu ra da ben de ği lim. Ben di ye bir şey yok. Bu, ger çek le -şen bir olay dır. Di ri len Kürt an la mın da, uya nan Kürt an la mın da sa -va şan ve bir şey ler yap ma ya ça lı şan bir Kürt ta nı mı dır bu. Böy le birdu rum söz ko nu su.

El bet te ben de va rım, ama şu an lam da va rım: Bu nun hiz me tin deolan bi ri ola rak va rım. Bu nun bü yük hiz met ka rı, çok aman sız ça basa hi bi bi ri ola rak va rım. İyi bir si ya set çi, iyi bir as ke ri yön len di ri ciola rak hâlâ işin ba şın da yım. Ama bü yü yen bir ço cuk ola rak da ya -şa mı öğ ren me ye ça lı şı yo rum. Aş kı da…

Ede bi ya tın bir he de fi dir aşk.Aş kı ya ka la ma dan ede bi yat çı olu na maz.İş te, bun lar an la şıl mış de ğil. Kürt aş kı baş lı ba şı na bir ede bi yat

kav ra mı dır. Na sıl ola cak bu aşk? Yü rek ler bir aşk ama cı na bağ lıolur sa ge li şe bi lir.

Aş kı na sıl ta nım la ya ca ğız?En değ me adam la rı mız fır sat bul duk la rın da en bü yük al çak lı ğı

ya pı yor. İş te Kürt böy le teh li ke li, -bu nu çöz me miz la zım. Kür dünyüz de dok sa nı böy le. Ser best kal sa lar hep si aşa ğı-yu ka rı bu nu de -ne ye cek. Bü yük bir ız dı rap, tra jik. Tra ji ko med ya! Ede bi yat bu tarz -la rı da epey iş ler. Bir baş ka yön te mi de bu la bil me liy di.

Kuş lar bi le gü ve ni lir bir yer ol ma dı mı, yu va yap maz lar.Ra hat se vi ne bi le ce ği niz, yü rek le ne bi le ce ği niz bir alan ya ra ta lım.

Bi raz pa ra mız ol sun, aç kal ma ya lım. İş te, bi raz böy le böl ge ler ya ra -ta lım ki sağ lık lı dü şü ne bi le si niz. Ama en faz la gü dü ler ayak la na bi -li yor. Aç lık gü dü sü, cin sel gü dü, iç gü dü ve bu na ben zer... İş te aç lıkiçin kırk tak la at, gü dü için, cin sel gü dü için ken di ni ta ma men on -be şi ne-yir mi si ne ulaş ma dan bi tir. Şim di bu bü yük bir han di kap, bü -yük bir oyun.

Bu ra da yü re ği ya ra ta cak sın! Es te ti ği bi raz dev re ye ko ya cak sın.Aç lı ğı tat min et mek için bü yük bir ça ba içi ne gi re cek sin, çün kü açolan her şe yi ni sa tar. Cin sel gü dü şid det li bir gü dü. Onu diz gin le -me di mi, onu dö nüş tür me di mi, ki şi yi ke sin lik le bi ti rir. Freud'u in -ce le yin, di ğer bir çok bi li ma dam la rı nı in ce le yin. Bi zim ki le ri bun la rıin ce le me ye ça ğı rı yo rum. Eğer ede bi yat yap mak is ti yor lar sa, biz dede müt hiş ör nek le ri var. Mut la ka in ce le me le ri ge re kir ki, bir ede bisü reç baş la ya bil sin. Ben sa de ce ede bi ya tı nı yap ma ya ca ğım; bir defi i li ya tı nı, si ya se ti ni ve bi raz da ya şa mı ger çek leş tir mek is ti yo rum.Ted bir alı yo rum. Çün kü al maz sam bi zim or du el den gi de cek. İha netbe ni vu ra cak, -ar ka dan, ön den, yan dan. Dur dur mam ge re ki yor, ba -ya ğı inat çı ol mam ge re ki yor.

Ê hmedê Xanî gi bi ya zar lar ol mak da yet mi yor.Onun ar zu la dı ğı gi bi kral ol mak is ti yo ruz, hat ta ba zen o da yet -

mez di yo rum. Bir yan dan Mem, bir yan dan Zîn'i ya rat mak. İş te,Kürt ola yı nı, Kürt aş kı nı, Kürt ede bi ya tı nı ya rat mak, ke sin lik le bu

166 167

so ru la ra ce vap ver mek le bağ lan tı lı dır. Ko lay ede bi yat çı olu na maz,na sıl ko lay bir sa vaş çı olu na ma ya cak sa, ko lay edep sa hi bi de olu na -maz. Edep cid di bir olay dır. Ede bin ola bil me si için bir ke re Kürtiliş ki si ni çöz men ge re ki yor. Kürt ka dı nı, Kürt er ke ği, Kürt yi ği di niçöz men ge re ki yor.

Ve en önem li si de, bu ki şi li ği ne ya pa cak sın? Top ra ğa sok san,top rak ka bul et mi yor. Ben bü tün ar ka daş la ra söy lü yo rum; si zin ya nı -nız da, siz ler le be ra ber ça lış mış bi ri, -na sıl bu nu gör me di niz? Bu ha -in, bu mik rop aca ba içi niz de de ğil mi? Ne den gör mü yor su nuz? Hiçmi bu hal kın umut la rı na, sa va şı mı na say gı nız ol ma ya cak? Ufak birfır sat bul du nuz mu he men ka çı şı plan la ya cak sı nız... Be nim sa ham dakim se kaç mı yor, dik kat edin. Kıs kıv rak, ge len ha i ni de bağ lı yo rum,yü re ği beş pa ra lık ola nı da yü rek len di ri yo rum. Bü yük ör güt çü yümve ol ma yan yü re ği ve ri yo rum. Ve ben me ka niz ma la rım la ya rat ma yaça lı şı yo rum. Ken di ça pım da kim se, sa na “bu ka dar im ka nı ne dende ğer len dir me din?” di ye mez. Tır nak la sö küp çı kar la rı nı za su nu yo -rum. Ama hâlâ ken di mi bi le bu ko nu da za val lı gö rü yo rum. Kürt ola -yın da emek le yen bi ri, söz söy le me hak kı olan, yü rek len me hak kıolan bi ri gi bi de ğer len di ri yo rum. Ama or ta da bü yük aşk yok, bu çokzor.

Zey nep Kı na cı:Evet, o bir aşk çağ rı sı, ama kül le ri ni yer de bı rak ma dan...Hâlâ yo rum la ma ya ça lı şı yo rum. O bir tan rı ça dır.Şim di, bu na sıl ya şa ma ge çi ri le cek? Dü şü nün, öy le ey lem ci ola -

cak sın, öy le ce sa re tin ola cak, öy le bir pla nın ola cak. Git o sö mür ge -ci top lu mun içi ne, zırh gi bi her ta ra fı örül müş, içi ne gir ve ken di nipat lat! O da yet mi yor, bir de ya şa mı ya rat mak... Bel ki ato mu çöz -mek bu nun ya nın da hiç ka lır. Olay as la ba si te alı na maz.

O kız ca ğız bu nu or ta ya koy du. Bü yük ede bi yat çı, ulus adı na bu nugö re mez se, ne yin ede bi yat çı sı ola cak? Bu nu on la ra so ru yo rum; sen bubü yük ola yı gör mez sen, bi raz cık yü re ği ol muş kı zı gö re mez sen, sen deyü rek var mı, sen de hay si yet var mı, sen de ulu sal onur var mı, -bu so -ru lar mut la ka ce vap is ter. Ak si hal de ede bi yat ke li me si ni bi le ağ zı nı zaal ma ya cak sı nız. Bu nun gi bi yüz ler ce si var. Bu da de ğil, hay di bun la rıda faz la öne al ma ya lım. Pe ki bü yük sev me yi na sıl sağ la ya ca ğız?

Şim di, sev mek baş lı ba şı na bü yük sa vaş işi ve sa vaş tan da ha zorbir uğ raş. Ana mı da bu ko nu da dil len dir me ge re ği du yu yo rum: “Ahdi yor du, bi zim bu oğ lan kız bu la maz, kim se kı zı nı ver mez”, -böy lesöy lü yor du. Be ni umut suz gö rü yor du bi raz. Bu sö zün de bir an la mıvar.

Ne bi ri le ri be ni ko lay ko lay ala bi lir, ne be nim öy le bir ye te ne ğimvar, ne de ge li şen ben bu nu ka bul ede rim.

Hâlâ öy le yim. Kim se be ni baş ka tür lü yo rum la ma sın. Hâlâ buye te ne ği ya ka la mış de ği liz. Bü yük hay ran lık sa hi bi bi ri si yim vekim se yi de kü çüm se mek için söy le mi yo rum.

Hep si de ğer li!Kız lar için de bü yük de ğer yar gı la rı na sa hi bim. Ama kor ku yo rum,

be ğen mek ko nu sun da zor la nı yo rum, iliş ki ler ko nu sun da zor la nı yo rum.Şim di ben der ken, ke sin ulu sal çap ta bu or ga ni ze yi dü şün mek ge re ki -yor. Bü tün genç le ri dü şün mek ge re ki yor. Ulu sal dü zey. İl ke bun lar.Böy le an la mak ge re ki yor. Teh li ke li bu lu yo rum ve üzü le cek si niz, “ya18 ya şı na gel miş sin”, -na sıl di ye yim, ha ta yap mak is te mi yo rum.

Be nim ka dar ha re ket li bir tip yok, kız lar la da be nim ka dar uğ ra -şan bi ri yok. Bel ki de bu ka dar si ze bağ lı eş le ri niz fi lan var dı. Amabi zim kız lar; ya ni öl de se niz öl mek ten tu ta lım, her tür lü ya şam çağ -rı sı de sem de, ina nıl maz bir ra hat lık la hep si ge le bi lir. Ama hâlâ iş -le ri ko lay gör mü yo rum. Ya pıl ma sı ge re ken, dik kat edil me si ge re kençok iş ler var. Ve en önem li si de ken di mi çok iyi ter bi ye et mem ge -re ki yor. Ken di ni ter bi ye et me yi hiç ba si te al ma yı nız.

Tek rar söy lü yo rum; ben di ye bir olay yok, bir Kürt ti pi ya ra tı lı -yor. Ve bu ka dar halk be ni al kış lı yor.

İş te, bu na iha net ede mem.Bu ka dar ka dın aya ğa kal kı yor, on la ra da iha net ede mem. Bir tut -

kum uğ ru na, kör bir duy gum uğ ru na... Bu ka dar aya ğa kal kan birhal ka say gı lı ol mam ge re ki yor. Hep si ne yü rek ce va bı ol mam ge re -ki yor. Ve bü tün bun lar ke sin Kürt ede bi ya tı nın can da mar la rı dır.

Bir de ya ra tı lan Türk ede bi ya tı na ba ka lım: Ta li bir so run ol sa da,sa nı rım tar tış ma ko nu su dur. İl gi çe ki ci ol du ğu için; bir Ya şar Ke -mal, bir Yıl maz Gü ney, hat ta şa i ir Ah med Arif çö züm le me si yap -mak is te rim.

168 169

Yaşar'ı Ya şar ya pan onun Van'dan sö kü lü şü dür. Ve bir deÇukurova'ya ko num la nı şı var dır. Ora da da Kürt eme ği nin yo ğun laş -ma sı var, bu nun sos yal içe ri ği ni be lir li yor. Van ay rı lı ğı da aşi ret çö -zü lü şü de onu “İn ce Me med” sev da lı sı ya pı yor. Kö ken ba na gö re buka dar çar pı cı ve hiç faz la ta nı ma gir me den ta rif edi ci dir. Ama Ya şarKe mal ken di ni bir Türk ede bi yat çı sı say dı. Şim di ise Kürt kö ken li -yim di yor. Ede bi yat ta ki sö mür ge ci kat li a mın bir ürü nü, ama tü müy -le bu de ğil. O acı yı gö rü yor, kat li a mın et ki le ri ni tam ol ma sa da yan -sı tı yor ede bi ya ta.

As lın da bir me lez ede bi yat tan bah se de bi li riz. Bü tü nüy le Kürt dı -şı gör mek ne ka dar sa kın ca lıy sa, ta ma men Türk işi ola rak gör mekde bir o ka dar sa kın ca lı dır. Ay rış tı rıl ma sı ge re ken bir ede bi yat tır.Bu nu Yıl maz Gü ney şah sın da da ha iyi bir ör nek len dir me ye ta bi tu -ta bi li riz. Uzun bir sü re ken di ni Türk si ne ma sın da gör dü. Ölü mü nedoğ ru ise, “ben bir Kürt si ne ma cı sı yım” de di. As lın da bu, bir ay rış -may dı. Yıl maz ya şa say dı, bu ay rış ma yı çok da ha net gö re cek tik.Mü kem mel bir Kürt si ne ma cı sı ola cak tı. Ni te kim bu nun bü tünipuç la rı nı sun muş tu.

Ah med Arif:As lın da yü re ğiy le ta ma men Kür dü du yu yor. Diyarbakır'ı du yu -

yor. Fa kat şe kil iti ba riy le bü tü nüy le ge liş kin bir Türk. Ta ma menkar ma; me lez ol ma sı, ay rı şa cak ko num da olu ğu nu gös te rir. Bun larsö mür ge ci li ğin en deh şet li kat li am dö nem le ri nin ro man cı sı, şa i ri vesi ne ma cı sı dır lar. Ke sin bi rey ola rak suç la ma mak ge re ki yor. Amabir kar ma şa yı ya şı yor lar. Bir ge çiş, bir ara du ru mu nu, ay rış tı rı la cakbir iki li ği ya şı yor lar; il le de bun la rın du ru mu nu tar tı şa cak sak, buger çek li ği ke sin tes pit et mek ge re ki yor.

Hat ta böy le le ri ede bi yat ta çok. Bu an lam da ede bi yat ta, mü zik te,si ne ma da en fa al olan Kürt ler dir. Tıp kı Amerika'daki zen ci le rinAme ri kan kül tü rün de, spo run da vb. 'nde ol du ğu gi bi. Türk ede bi ya -tın da me lez ka rak ter çok be lir gin dir, mü zi ğin de de bu böy le dir. Ro -man ağır lık lı ola rak bi raz böy le olu yor. Bun la rı Kürt dı şı say ma danay rış tır ma la rı ge re kir bi çi min de bir yak la şım sa hi bi ol mak ve bun -la rın Türk di li ne ka zan dır dık la rı nı kö tü le me mek ge re ki yor. Amaken di ulu sal ori jin le ri ni in kar et me le ri ke sin lik le olum suz dur.

Ulu sal ori ji ne ve ay rış ma ya ya vaş ya vaş ken di le ri ni ta bi kıl ma la -rı ge re kir. Bu yön lü bir gö rev le ri var, ay rış ma la rı var. Dev rim sü re -cin de im kan la rın or ta ya çık ma sı na rağ men, ken di ulu sal ori jin le ri nece vap ol ma dık la rın dan do la yı ar tık on la ra ede bi yat çı de me me li yiz.

Yi ne dil so ru nu da en çok tar tı şı la cak bir ko nu.Bü tü nüy le ede bi yat Kürt di liy le ol ma lı di yen ler var, bir de hiç

önem li de ğil, her dil den yak la şım gös te ren ler var dır. Be nim ki bi razor ta yo lu esas alı yor. Ba na gö re Kürt ede bi ya tı da uzun bir sü re ha -kim ulus ağır lık lı dil ler le yü rü tü le cek tir. Kur tu luş işi sağ lan dık ça,iler le dik çe, ya vaş ya vaş Kürt di li dev re ye gi re cek tir. Bu, ar tık is te -me sek de mev cut sö mür ge ci olu şu mun ger çek leş tir di ği bir ob jek ti -vi te dir. Ob jik tif bir re a li te, is te sek de baş ka tür lü ya pa ma yız. He -men “Kürt çe yaz” di ye da yat ma da bu lun mak da müm kün de ğil.Çün kü ya za cak ko num da de ğil ler. Kal dı ki, Kürt di li he nüz güç lübir ede bi yat di li ha li ne gel me miş tir. Açık söy le ye yim; en değ meKürt di li ne va kıf bir ya za rın, ken di ni ne ka dar zor lar sa zor la sın, neka dar ya zar sa yaz sın, faz la oku yu cu bu la maz.

Çün kü Kürt di li nin ken di si bir kat li a mı ya şı yor.Kürt di li nin ken di si ede bi dil ha li ne ge ti ril me miş, ulu sal bir ze -

mi ni ge liş ti re me miş, be nim se ne me miş. Yüz de el li den çok her kesya ban cı, ha kim ulus di liy le ko nu şu yor. Kürtçe'nin ken di si ulu sal dildu ru mu na he nüz ge le me miş, bu bir re a li te. Yaz sak Kurmanci'yi Za -za, So ran an la maz; So ran ca yaz sak Kur manc an la maz. Do la yı sıy laulu sal dil üze rin de yo ğun laş mak ge re ki yor.

Ulu sal dil bir sü reç işi dir.Ör ne ğin, bir Türk di li bi le cum hu ri yet ta ri hi bo yun ca an cak şim -

di bi raz ede bi yat di li ha li ne ge le bi li yor. Ve bir Ana do lu Türk di li nibir Türk men, bir Öz bek hiç an la maz. Bel ki biz de bir Za za ca,Soranca'dan bir ya kın lık bu la bi li riz, var dır da. Ama on lar da yok tur.De mek ki, di ğer ulus lar için de bu so run var dır. Fars lar da da bu so -run var. Yi ne bir Su ri ye Ara bı, bir Fars Arabı'nı an la ma ya cak ka darfark lı ko nu şur ve bu nu da aca yip kar şı la ma mak ge re ki yor. Biz desö mür ge ci lik bu işi da ha da tah rip kar kıl mış tır.

Bir de Kürt mi ti, Kürt ma sa lı, Kürt hi ka ye si ede bi ya tın en önem liko nu su dur ve can lı lı ğı nı hâlâ ko ru yor. Gü nü müz de kor kunç sö mür -

170 171

ge ci kat li a ma rağ men, Kürt ma sal la rı ve hi ka ye le ri nin var lık la rı nısür dür me le ri önem li dir. Özel lik le stranbêjler, dengbêjler ve o çi rokan la tan lar ta ma men ede bi yat kap sa mı na gi rer. On la rın çağ daş laş tı -rıl ma so run la rı var dır.

Bir de tek nik im kan lar la, yi ne ör ne ğin te le viz yon, ga ze te gi bi bi -çim len dir me so run ları var dır. Me se la te le viz yon şu an da çok önem -li dir. Hi ka ye an la tan, ma sal an la tan, şi ir oku yan, bir de tür kü söy le -ye ne ağır lık ver me li yiz. Kürt ler de bu çok güç lü dür. Bun lar için in -ce le me ku rum la rı da oluş tur ma lı yız. Bu ger çek bir ede bi yat ça lış -ma sı nın kap sa mın da dır. Kla sik bi çim le re ke sin de ğer ver mek ge re -ki yor.

Bü tün bun la rın Kürt dev rim ci al tüst olu şuy la bağ lan tı sı nı kur -mak ge re ki yor. Es ki mo del salt kla sik tür kü oku mak, hi ka ye an lat -mak la ol maz. Bun la rın gün cel ifa de le ri ni kla sik ifa dey le bir leş tir -mek ge re ki yor. Her ulus bu nu yap mış tır. Biz de ar tık yap ma ya ce sa -ret et me li yiz.

Kla sik bi çim le ri ke sin lik le ter ket me me li yiz, ama ye ni içe ri ği deke sin lik le gö zar dı et me me li yiz. Ye ni içe rik yü rek se, es ki bi çim söy -lem di li dir. İki si bir leş ti ril me den ta mam la ma ol maz. Söy le mi böy legi de rek ye ni muh te vay la bir leş ti re bi lir sek, sa nı rım bu bir ede bi yatrö nen san sı olur. Bü tün bu an lat tık la rı mız as lın da çok ge cik miş birKürt rö ne san sı an la mı na ge li yor. Ye ni den di ri li şi olu yor. Bu nu bü -tün Av ru pa lı lar ya şa dı. Ör ne ğin, ke ma list ler bi le Türkiye'de Ana do -lu rö nen san sı di yor lar. Biz de geç de ol sa, yet miş ler den iti ba ren burö ne san sı, bu Kürt di ri li şi ni baş lat tık. Ben ce bu gör kem li bir bi çim -de de vam edi yor.

Ay dın la ra bu rö ne sans için de bü yük iş dü şü yor. Na sıl Av ru pa lıay dın lar da, hat ta Rus lar da ve Çin li ler de bu gör kem li bir ifa de ye ka -vuş muş sa, bu gün Kürt ler de de bu du ru ma ge lin miş tir. Hem bu nubir şans ola rak gör me le ri ge re kir, hem de çok önem li ve ba şa rıl ma sıge re ken bir gö rev ola rak üze rin de dur ma la rı ge re ki yor.

Çağ rım var!Ay dın la rı mız mev cut olup bi te ni an la yış la de ğer len dir me li dir.

Ben ken di le ri nin hiz me tin de ola ca ğım. Bi ze küf re den de da hil, hep -siy le uy gar bir di li esas ala ca ğım. Çağ rı! Gel sin ler gör se li kul lan -

sın lar, ga ze te le ri kul lan sın lar. İs ter ler se ge ril la mı zın şa ha ne kur ta rıl -mış böl ge le ri var, ora la ra da ge le bi lir ler. Anadolu'ya be del kar şı lı -ğın da as ker ol ma ya gi di yor lar. Hiç o be del le ri öde me le ri ne ge rekyok. Biz de be del siz, -sa de ce gü zel li ği gör me ye gel sin ler.

Kur ta rıl mış böl ge ler çok gör kem li dir. Bu nu ya vaş ya vaş özüm se -me ye ça lış sın lar, yi ne sa va şın ken di si çok he ye can ve ri ci. Bu nu enaz baş ka ulus lar dan ay dın lar ka dar de ğer len dir sin ler. Bi ze kar şı ön -yar gı la rı ar tık an lam ver mi yor su nuz, kal dı ki, bu nu faz la me se leyap ma mı za da ge rek yok.

Ay dın la ra da söy le ye ce ğim, ce sa ret et sin ler; çok önem li aşa ma la -rı kay det mek için bir köp rü ola rak bi zi gör sün ler. Mad di ve ma ne viola rak ke sin lik le bu ge çiş le rin de yar dım cı ola ca ğız. Gü ven mek ka -dar, ba şar ma ya da ir de inanç la rı hep yük sek ol sun.

172 173

“Ya ka le mi si lah gi bi, ya da si la hı ka lem gi bi...”

An ton Çe hov

Dü şün ce, ka lem ve kı lıç

Kürt hal kı ken di si ni hız la ye ni le me ye ça lı şı yor. Ulu sal lık, öz gür -lük, ya şam sal ve fi zik sel açı dan ken di ni her yö nüy le ye ni li yor.

Bin yıl lık ölüm, bin yıl lık uy ku dan, bin yıl lık ya lan ve re za let tenken di ni ya vaş ya vaş kur ta rı yor.

Ay dın ne dir? Ay dın lık ne dir?İn san lık ger çe ği dir.Ay dın, or ta ya çı ka ran ve de şif re eden dir. Biz bun la rın hep si ni sa -

vaş la or ta ya çı kar dık. Sa vaş la or ta ya çı ka rı lan lar, sa vaş ta ya ra tı lan -lar yü ce ve de ğer li dir. Onun dı şın da olu şan la rın da de ğe ri var dır,ama sa vaş la or ta ya çı ka rı lan lar ka dar de ğil. Sa va şı mı mız la, ya şa mı -mız la ba zı şey le ri is pat la dık ve bun lar la bir halk ye ni den ya ra tı la -bil di. Bu ya ra tı lan lar la en bü yük düş man bi le or ta dan kal dı rı la bi lir.Ama bü tün dost la rı, bü tün ar ka daş la rı çok ça re siz gö rü yo rum. Düş -ma nın kar şı sın da bir adım ata mı yor, bir-iki söz söy le ye mi yor, birça ba nın sa hi bi ola mı yor lar. Bu bü yük bir za yıf lık tır.

Dü rüst bir Kürt ol mak is te yen, il kin ken di ni ta nı ma lı. Da ha sıdos tu-düş ma nı kim, bil me li. Bu da yet mez. Düş ma nı na kar şı ne ya -pa bi lir? Olum lu luk la rı na sıl ya ka la ya bi lir? Bun la rı ya ka la ya mı yor -sa düş ma nı nı göz önüne ge tir me li. Düş ma na kar şı bir şey ya pa mı -

174 175

yor sa beş pa ra et mez bi ri dir. Bü tün sa va şı mı mız bo yun ca ağır lık lıola rak bun la rın üze rin de dur duk. Da ha da güç lü dur mak ge re ki yor.

Ol maz sa ol maz!Ol maz sa ya şa mak ha ram dır, ya şa mın beş pa ra lık de ğe ri ol maz. Ya şam üze rin de du ru yor su nuz. Ül ke nin içi ni-dı şı nı gör dü nüz,

şim di de fark lı şey ler gö rü yor su nuz.Kürt lük adı na kalk tı nız, Kürt lük adı na çok şey ler de yap tı nız.

Ama şim di gö rü yor su nuz, -bu na sıl Kürt lük tür. Ger çek li ği na sıloluş muş?

Ger çek le şen şim di bir ha yal gi bi dir.Ba zı la rı bin yıl dır bu nu yap mak is ti yor lar dı. Kalk tık la rı gi bi hep -

si nin kel le le ri uçu rul du, öl dü rül dü. Bi le mi yor lar dı, ya pa mı yor lar dı.Ama biz de zor luk lar ol sa da, için de ba şa rı var, ölüm yok.

İlk de fa Kürt lük ta ri hin de böy le ye ni bir şe ye ta nık olun mak ta dır.Ba zı la rı pa ray la, ba zı la rı ka dın la, ba zı la rı mal-mülk le ke yif ça tı yor -lar. Ama ba na gö re bü tün bun lar bü yük ağır lık lar dır. Eğer ama caula şı lır sa, ya şam ha va gi bi, pa muk gi bi ha fif olur. Bu nun dı şın daya şam çok ağır dır, kal dı rı la maz.

Ka rar lı lık olur sa, ya şam ne ka dar ağır olur sa ol sun, kal dı rı la bi lirve he de fe ula şı la bi lir.

Bun lar Kürt ay dın la rı, ya zar la rı, bü tün dev rim ci yol daş lar içinzor şey ler de ğil dir. Halk için bir şey ler ya pa ma yan, ken di ni yü rü te -me yen, ne fes ala maz du rum da olan bi ri, her yön lü kor ku ve dü şüş -ler le kar şı kar şı ya ka lır.

Sa vaş var!Sa vaş tan na sıl ba şa rıy la çı kı lır so ru su, her şey den ön ce ge lir. Bü -

tün yol daş la ra ba kı yo rum; na sıl olur da gün be gün böy le ucuz bir ya -şam sür dü rü yor lar, ba şa rı sız ol ma ya na sıl ta ham mül edi yor lar? Ba zıkü çük şey ler le ken di le ri ni ya şam içe ri sin de sa ya bi li yor lar. Ben bu ka -dar ça lış tı ğım hal de, bir gün bi le ra hat ola mı yo rum. Ama yol daş la rı -mız “bu kü çük bir ha yır lık tır, bü yük adım lar de ğil dir” di ye bi li yor lar.

Şim di Kürt ger çek li ği nin özü nün üs tün de du ra ca ğız.Hiç bir şey yap ma dık la rı hal de bir pa di şah gi bi ken di le rin den

mem nun lar.Hiç bir şey ya pa mı yor lar, ama ken di le ri ni kah ra man sa yı yor lar.

Kürt lü ğü ta nı mak ve ta nıt mak is te yen ba zı ya zar lar var. Bu ger -çe ği ne den anın da an la ya ma dı lar? Kürt lük adı na bu ka dar düş kün -lük ler, bü yük ya nıl gı lar, bü yük sah te kar lık lar var ken, bun la rın varol du ğu ne den is pat la na ma dı? Ne den üs tü ne gi dil me di?

Kri tik bir du rum.Ve bu he pi ni ze bir eleş ti ri dir. Atı lan adım da düş man se ni bo ğu -

yor, di ğer adım da ise vu ru yor. At tı ğın adım ne den sa na ait de ğil?İçin de bu lun du ğun ko num, içi bo şal tıl mış bir ko num dur. Ne den içi -ni dol dur mu yor sun? Bun lar te mel hu sus lar dır. Ya nıl gı la rın dan, düş -kün lü ğün den ne den bu ka dar ra zı ola bi li yor sun? Ne den bü yük ra -hat sız lık duy mu yor sun? İn san doğ ru lar üze rin de dur maz sa, ya şa dı ğıyıl lar bo şa ge çen za man dan baş ka bir şey de ğil dir. Bü tün bun la rarağ men, yi ne de Kürt lük için bir ta kım şey ler ya pıl mak is te ni li yorve bir şey ler ya pı lı yor.

Kürt lük için, in san şe re fi için bir şey ler ya ka lan ma lı dır.Bu ko nu da ya pa bi le ce ğim en bü yük hiz met, tec rü be le ri mi ak tar -

mak tır. Siz le rin de iyi din le me si ge re ki yor.Ken di ni ya ra ta ma yan lar la biz dost ola ma yız.Bel ki bir bi ri mi ze se lam sa bah ve ri riz ama (ki Kürt ler de na sıl sın

de nil di ğin de iyi ol ma dı ğı hal de iyi yim, gör me di ği hal de gö rü yo -rum, doğ ru ol ma ya na so nu na ka dar doğ ru de mek adet ol muş), bun -lar ye ni ku ru lan esas lar üze rin de ol ma lı dır. Se lam lar bu esas ta ve ril -me li, ta nış ma bu te mel de ol ma lı dır. Şim di ye ka dar bu pek et kin de -ğil di. Hat ta düş ma nın kar şı sın da bir kaç güç lü adım atı la mı yor du.

Düş man dan da ha çok ken di si ne kin li dir.Ne den böy le ya pı lı yor? El de ki im kan lar dan so nuç çı kar ma bi lin -

me yip, bun lar la oy na nı yor. Bu ka dar de ğer ler le ne den oy na nı yor?Si lah la, gö rev le ne den bu ka dar oy na nı yor?

İş te, Kür dün ölü mü her za man böy le ol muş tur. Hal bu ki ba zı şey -ler in sa nı za fe re gö tü re bi lir. Ba zı so ru lar, ça lış ma lar, usul ler var dır;bun lar la oy nan maz sa ba şa rı ya ula şı la bi lir.

Ken di mi bü yü tü yo rum, halk la ya şam sal kı lı yo rum. Halk la ola bi li -yor, halk la yü rü yo rum. Halk sız “va rım” de mek im kan sız dır. Bu ra dada in san la rı mız halk la de ğil, ken diy le dir; da ha çok ya lan la rıy la dır,düş kün lük le riy le dir ler. Ama top ra ğıy la, dağ la rıy la pek il gi li de ğil ler.

176 177

Bu halk aya ğa na sıl kal dı rı lır?Hal kın aya ğa kalk ma sıy la, za fe re yü rü me siy le Kürt ay dı nı da kal -

kıp bir lik ol ma lı dır. Ara mız da olu şan uçu rum la rı hız la ka pat ma lı yız.Uzak lık la rı ya kın laş tır ma lı yız. Kür dis tan ça lış ma sı hal kın di liy le,hal kın ru huy la, top rak la bir ol mak ve ye ni Kürt ru hu nu ya rat mak tır.

Ruh ve top rak bir lik tir, bir leş mek tir, eşit lik tir.Sa de ce ken di si ve ai le si için de ğil, bir halk için, ruh sal bü tün sel -

li ği nin ve di ğer bü tün özel lik le ri nin üze rin de iyi dur mak, aç mak,eşit ha le ge tir mek ge re kir.

Bu an la tı lan la ra Kürt ay dın la rı nın de ğer ve re ce ği ne ina nı yo rum,za ten de ğer de ve ri yor lar. Bel ki bun lar da ça re siz ler. Her bi ri, ül kedı şın da bir kö şe de bi rey sel ya şa mı nı ör güt le me ye ça lış tı ğı için, buko nu da ol duk ça dar kal dı lar, ömür le ri he ba ol du. Biz yi ne de Kürt -lük te me lin de sun du ğu muz des te ği ay dın la ra da sun mak is ti yo ruz.

Kürt di li, Kürt ta ri hi, Kürt fok lo rü, Kürt sa nat ve ede bi ya tı içingüç lü te mel ler atı yo ruz. Bu nu gö rün ve ru hu nu zu, kal bi ni zi bu naka tın.

Ken di ni bü yük gör me ye hiç ge rek yok. Ben bi le bu ka dar bü yükemek har ca dı ğım hal de, ken di mi hâlâ bir ço cuk gi bi gö rü yo rum.As la “bu ka dar yap tım, bu ka dar bü yü ğüm” de mem ve bu yan lış tır.Ye ni baş lı yo rum. İn san; bü yük lü ğü nü, ör güt gü cün de gör me li, halk -ta gör me li, sa vaş ta gör me li, ama as la ken din de gör me me li. Hep“ben, ben” de me me li.

Ya şam da iyi bir adım at mak ge re kir. Bi zim işi miz siz ay dın la rınve ya ede bi yat çı la rın yap tık la rı ça lış ma lar de ğil dir, yap tı ğı mız birsa vaş işi dir ve mi li tan ca bir iş tir. Bir yan da si lah pat la ma sı nın, biryan da ka lem kul la nıl ma sı nın far kı yok tur. Ba zı yer ler de ka lem, fi -kir di li, si lah tan bin de fa da ha faz la sa vaş mış tır.

Ben de di lim le sa va şı yo rum.Bu nun dı şın da, as la baş ka bir şey kul lan mı yo rum. Gö rüş, dil, he -

def, usül, bun lar la ba şa rı sağ lı yo rum. Böy le ya pın, ba şa rır sı nız. Bir -çok şe yi araş tır ma lı sı nız. “Be nim ya şa mım bu dur, bu nun dı şın dahiç bir şey önü me koy mam” de nil me me li dir.

Ye ni Kürt lük, ki şi yi de ye ni leş ti rir. Bu na inan ma lı sı nız. Ba zenbin yıl da ger çek leş ti ri le me yen ler, dev rim le bir lik te bir kaç gün de

ger çek leş ti ri le bi lir. Dev rim, kı sa za man da ya par, in sa nın öm rü nüuza tır, güç len di rir. Dev ri min gü cü, kuv ve ti bu dur.

Saf la ra ge len ler den ba zı la rı 15 ya şın da, ama 70 'lik ih ti yar la raben zi yor lar. Böy le si du rum lar dan nef ret edi yo rum. Bir bi ri mi zi ih ti -yar lar gi bi, düş kün ler gi bi, dil siz ler gi bi, kör ler gi bi kar şı la ma yahak kı mız yok.

Sa ğır ve dil siz ler gi bi olu na maz, bu na kim se nin hak kı yok.Bu, bir ölüm dür. Kö le li ğe öz gür lük is te me ye kim se nin hak kı ola -

maz. Düş kün lü ğe, boz gun cu lu ğa, edep siz li ğe; öz gür lük, şe ref, de -ğer ve ri le mez. Çir kin li ğin de ğe ri ola maz. Kim olur san ol, ne olur -san ol, eğer iyi de ğil sen sa na se lam bi le yok tur. İs ter 70 ya şın da ol,is ter 15 ya şın da ol.

Ni te kim 70 ya şın da bi le olun sa bir genç gi bi olu na bi lir, ya şa maye ni den baş la na bi lir. Ge çen on yıl lık sü reç te ve ri len şe hit ler, akı tı -lan kan lar, ya pı lan ça lış ma lar, bun la rı söy le ti yor. El bet te ki, ye ter -siz lik ler çı ka cak tır. Ama be lirt ti ği miz bu te mel nok ta lar üze rin dedu rul du mu, ye ter siz lik ler, za yıf lık lar aşı lır ve bü yük doğ ru la ra dö -nüş tü rü lür.

İs met Şe rif Van lı: PKK yo lu ye ni bir yol dur, esas lı dır. Di ğer ör -güt le rin he def le ri ne ben ze mi yor. Ye ni ve açık bir yol dur. He de fin deKürt lü ğün iler le yi şi ve Kürdistan'ın ba ğım sız lı ğı var dır.

Ab dul lah Öca lan: 45 yıl dır Kürt lük le il gi le ni yor su nuz.– Evet doğ ru dur, 45 yıl dır il gi le ni yo rum.–1949 'dan be ri.– Evet, as len Kü çük Gü ney li yim. Avrupa'da oku dum.– Kürt lük üze rin de du ru yor du nuz, Kürt le rin tem sil ci siy di niz de -

ğil mi?– Güney'deki dev rim ci güç ler le be ra ber ça lış tık. Her şe yi mi on -

la ra ada mış tım.– Gü ney dev ri miy le kaç yıl kal dı nız?– Uzun bir sü re den be ri. Bü tün işim, der dim Kürdistan'dır.– “Kür dis tan kal bim de var, ol duk ça güç lü dür” di yor su nuz. Bi zi

ta nı yor mu su nuz ve ya bi raz ta nı ya bil di niz mi? PKK'nin te me li ni,özü nü na sıl gö rü yor su nuz? Tah mi ni me gö re bi zi bi raz ta nı yor su nuz.

178 179

– Her şey den ön ce PKK'nin bü yük bir he de fi var. Di ğer par ti le rinamaç la rı, slo gan lar dan öte ye geç me mek te dir. Gü ney Kürdistan'takihe def, oto no mi dir. PKK'nin he de fiy se Kürdistan'ın ba ğım sız lı ğı dır.

– Ta ri hi miz de Kürt lük adı na yo la çı kan la rı ta nı ya cak sı nız. On larda “öz gür lük, ba ğım sız lık” di yor lar dı. Ama hep si söz de kal dı. Can -la, ruh la bir ka tı lım la rı ol ma dı. O bağ lı lık gös te ril me di. Barzani'ninken di si bi le, bu nu faz la bil mi yor du. Barzani'de yurt se ver lik za yıf tır,ai le si her şey den ön ce ge lir, her şey den önem li dir, her şey den bü -yük tür. Bu nu hiç far ket ti niz mi?

– Ba na gö re Mel le Mus ta fa Bar za ni, oğ lu Me sut Barzani'den da -ha iyi dir.

– Ta bii da ha iyi dir ve da ha bü yük tür de di ye bi li rim. Önem li olano es ki ru hu an la mak tır. Ne ka dar bü yük, ne ka dar iyi ol sa da, yi nede her şey Barzani'dir ve Bar za ni aşi re ti için dir. Ulu sal lık son ra ge -lir. Hat ta ulu sal lık aşi re tin bü yü me si için bir araç tır. Bü yük lük, ulu -sal lık baş ka, aşi ret baş ka bir şey dir. Bun la rı bil me yen ler bir ulu salça lış ma, halk ça lış ma sı ya pa maz lar.

İn san ken di ni ta nı ma lı dır. Bir çok ay dı nı mız ken di ni kan dı rı yor.Ulu sal lık ne dü zey de dir so ru su so rul ma lı dır. Bar za ni ön der li ği herşe yi aşi ret için ya pan bir ön der lik tir. Eğer bir ön der lik de mok ra tikde ğil se, öz gür lük yok sa ne ye hiz met ede cek? Kürt le rin bü yük ço -ğun lu ğun da aşi ret çi lik var. Ama “aşi re tim, ai lem, hat ta ki şi li ğimher şey den ön ce ge lir” de ni lir se ora da ulu sal lık bi ter. Ül ke ba ğım -sız lı ğı, ulu sal lık ol ma dan sağ la na maz. İş te, bu ra da in san ken di ger -çek li ği ni gö re bil me li dir.

Os man Sabri'yi gör düm. Çok iyi, ih ti yar bir in san dı, çok akıl lıy -dı. Onun la ba zı top lan tı lar yap tım; “Barzani'nin yap tı ğı aşi ret çi lik -tir, ulu sal lık de ğil. Ulu sal lık oluş ma mış, her şey aşi re ti nin, ai le si ninhiz me tin de dir” di yor du. Bu sa de ce Bar za ni için ge çer li olan bir şeyde ğil, bü tün Kürt ler de, hat ta içi miz de bi le ai le ci lik, aşi ret çi lik, ka bi -le ci lik, bi rey ci lik var. Bun dan 30 yıl ön ce ünü nü zü duy muş tum.

– Ben o za man lar yal nız dım. Ama şim di, bin ler ce Kürt ol du ğuiçin çok se vinç li yim.

– Kürt lük için bir şey ler yap tı nız. Kürt lü ğün ka za nıl ma sı nı is ti -yor du nuz. Şüp he siz aşi re ti niz de, ka bi le niz de yok.

– Be nim aşi re tim Kürt hal kı dır.– Evet halk çı sı nız. Fa kat Avrupa'da faz la çö züm gü cü ola mı yor -

du nuz. Bir şey ler yap mak is ti yor du nuz ama çev re niz de, bi rey sel çı -kar la rı na bağ lı in san lar çok tu. Hat ta ba zı ör güt ler kur mak da is te di -niz.

– Ama cı mı za bağ lı yız. PKK he de fi da ha da net leş tir di.– Dün ya bi zim le ol say dı, bu ka dar tah rip ola maz dık. Dev let ler

“al sa na şu ka dar yar dım, fa kat kar şı lı ğı nı is te rim” der ler di. Bu bi -zim için za rar olur du. Siz bir şey ler ya rat mış sı nız, ken di ni zi ge liş -tir miş si niz, düş ma nı ye ne bi lir si niz de. Baş ka la rı nın elin de ise an cakçü rük bir ağaç olur su nuz. Düş ma nı nı vu ra maz ve baş ka la rı nın elin -de de oyun cak olur su nuz. Ken di ken di ni de mir leş ti rir sen, çe lik leş ti -rir sen, kı lıç olur san, vu rur sun. PKK'de ya şa nan da bu dur. As lın daher bi ri baş ta çok düş müş tü, ne fes ala mı yor lar dı. Ben ni ye bu ka darüst le rin de du ru yo rum? Ben bir dev le tin dost lu ğu nu ko lay lık la sağ -la ya bi li rim. Baş ka dev let le rin bü yük adam la rı var dır. Ben on la ra“na sıl sın” bi le de mi yo rum. On lar la bir sa at ko nuş mak tan bi le sı kı lı -yo rum; ama bo ğul muş, çü rü müş in san la rın üze rin de ge ce-gün düzdu ru yo rum. Ne den? Çün kü bu in san lar la bir şey ler yap mak is ti yo -rum.

– Bir yıl ön ce Gü ney Kürdistan'a git tim. Halk çok ini si ya tif siz.Her şey le ri di ğer le ri nin elin dey di. Şim di gör dü ğüm ka da rıy la Gü -ney Kürdistan'da PKK'nin de ini si ya ti fi var. Par ti ye ni bir in san, ye -ni bir halk gi bi.

– Bi zim içi miz de ölüm dö şe ğin de bi le olun sa, sa pa sağ lam in sa nı,has ta nın ken di içe ri sin den çı ka rı yo ruz. Baş ka la rı ta ra fın dan, baş ka -la rı nın eliy le ya pı lan lar, se ni ya şa ta maz. Bun lar esas doğ ru lar dır.Kür dün an cak bu şe kil baş kal dı rı şıy la düş ma nın kar şı sın da güç lüdu ru la bi li yor. Baş ka la rı nın eliy le ya pı lan Kürt lük ten, baş ka la rı ken -di le ri ne pay çı kart mak ta dır lar. Bir gün bun lar ge ri ye çe kil dik le rin dede dü şer sin. Önem li olan si zin ye ni Kürt lü ğü gör me niz dir, hem deuzun bir sü re den son ra. Bu nu gör dü nüz ve ru hu nu zu genç leş tir di nizde ğil mi?

– Ye ni bir ruh, bü yük bir gü ven, bü yük bir inanç al dım.– PKK bi linç ve bi lim de çok güç lü dür. Kürt ger çek li ği ni çok

180 181

güç lü aç tı. Kür dün özü nü ve özel lik le ri ni çok açık or ta ya koy du.Bu gün ar tık “Kürt me se le si ulus la ra ra sı bo yut la ra ulaş mış tır, Kürtme se le si önem li dir” di yor lar. Da ha ön ce Avrupa'da bu ka dar kal ma -nı za rağ men siz le re pek faz la de ğer ve ril mi yor du, ama şim di bu de -ğe ri gö rü yor su nuz. Kür dün ke ra me ti bu doğ rul tu da dır, bu önem libir nok ta dır. “Her yer de ben va rım, ben Kür düm” de ni li yor ve işinke ra me ti de bu dur. Ken di mi de bu te mel de de ğer len di ri yo rum. Bu -nun dı şın da ka ti yen var lı ğı mı “fi lan dev let ba na şöy le de miş” bi çi -min de ifa de et mi yo rum.

Me se la, ta nı dı ğım bir Alman'da (Al man la rı siz de bi li yor su nuzken di le ri ni çok bü yük gö rür ler), çı kar dı ğım so nuç şu ol du; on lar dabir ki şi li ğin var lı ğı hem be yin de, hem yü rek te iş len miş tir. Bu, si ya -set için esas tır. Al man lar de ğer ver me yi bi li yor lar, ta nı yor lar. Birön de re yak la şım da öl çü le ri bi li yor lar, “de mek Kürt ler de ken di le riiçin bir şey ler yap ma yı be ce ri yor lar” di yor lar. Önem li olan şu; sonyıl lar da olan lar hep si zin için dir, be nim için de ğil. Ya şı nız geç miş,ama ken di ni zi yi ne de genç gö rü yor su nuz.

– Kıy me tim var. – Evet kıy met de var, genç de gö rü nü yor su nuz. 15 ya şın da ki bir

de li kan lı ka dar ken di ni zi genç gö rü yor su nuz. – Ve di sip lin var.– On ca yıl dan son ra bu ra ya ge li şi niz iyi ol du. Kürt hal kı nı gör -

mek si zin için 15 yıl dan son ra bir kut la ma gi bi ola cak tır. Bu ka darçi le çek miş si niz, bu ka dar teh li ke gör müş sü nüz, bi zim de si ze ya pa -bi le ce ği miz en iyi şey bu dur.

– Kürdistan'ı gör mek is ti yo rum.– Ta bii in sa nın gön lü çok şey is ter ama, bu da Kür dis tan ka dar

bü yük tür, dev ri min ya rı sı dır. So nuç la rı çok bü yük tür. Bu gün le rigör mek az şey de ğil dir. Os man Sab ri de 90 ya şın day dı ve “bu gün le -ri de gör dük, ye ter li dir” di yor du.

– Gör dü ğüm bü tün Kürt ler bu dev ri min öl me ye ce ği ni ba na söy -le di ler.

– Öl sek de gam ye me yiz, bin ler ce Kürt var. Ama yi ne de tam ba -şa rı yı gör mek is ti yo ruz. Bu gün le ri gö re bi len, son ra ki le ri ni de gö re -bi lir. Bu ba şa rı yı gö ren ler, Kürdistan'ın ta ma mın da da ba şa rı yı gö -

re bi lir ler. Bu ka dar güç lü ka la bil diy se niz en azın dan ba ğım sız birKürdistan'ı gö re bi lir si niz. Yi ne Ay dın lar Bir li ği ola rak, KürtEnstitüsü'nde çok iyi adım lar ata bi lir si niz. Siz Cabbar Qadir, Bü yükBa şur ger çe ği üze rin de da ha güç lü du ra bi lir, bir çok şe yi gö re bi lir si -niz. Bü yük Başur'u bı rak mı yo ruz.

Cabbar Qadir : Ko pa ma yız, bi zim va ta nı mız dır.Abdullah Öcalan : Fa kat bü yük düş kün lük, dev rim den ko puk -

luk var ora da. Çok faz la tüc car ruh lu ol muş lar. – Dev rim kal ma mış.– Dev rim kal ma dı ğı gi bi, ku ruş la ra sa tıl mış lık var. Bu çok kö tü

bir şey. Bun da si zin de so rum lu lu ğu nuz var, ken di ni zi ne ya par sa nızya pın, dev rim den uzak laş ma yın. Ve Kürt lü ğü ku ruş la ra sat tır ma yın.Ama cı nız bü yük olur sa, Güney'de de yurt se ver lik var. Bun ca şe hi -din ka nı bo şa git me sin. Bu nun üs tün de dur maz sa nız, si zin için hiçde iyi bir şey ol maz. Ne olur sa ol sun şe hit le rin ka nı na sa hip çı kıl -sın. El bet te ki, Gü ney hal kı na da sa hip çı kın, halk tan uzak laş ma yın,ce sur olun, PKK'nin yar dı mı da az de ğil. Biz Güney'den eli mi ziçek me yiz. Bu ra da da dev rim de vam ede cek. Dev rim ci ruh la çokoy na nı yor, çok he sap lar ya pı yor lar. La kin ıs rar la üs tü ne gi de ce ğiz.

– Güney'de as lın da bir dev rim var. Ora da ki ay dın lar, her za mandoğ ru yu esas al mış lar, halk la rıy la bir lik ol muş lar dır. Ama ön der lik,hal kın çı kar la rı nı esas al ma mış tır. Üç yıl dır Bü yük Güney'den ay rıl -dım. İs yan dö ne min de ora day dım. Ora da halk şim di sa de ce PKK'yeumut bağ la mış. Ben Ku zey Kür dis tan üze rin de dok to ra yap tım. Ku -zey Kürdistan'daki du ru mu iyi bi li yo rum; bir Kürt ola rak de ğil, birdok tor ola rak.

– Gü ney ve Kuzey'deki is yan la rın far kı ve PKK'deki fark ne dir?PKK içe ri sin de ge li şen ki şi li ğin, ge li şen Kürt lü ğün far kı ve Kürt lükadı na Güney'de ge li şen ler ara sın da ki fark ne dir? Bun lar önem li so -ru lar dır. Ya zar lı ğı nız da var, bun la rın üs tün de güç lü du rul ma lı veki tap ha li ne ge tir me li si niz.

– Bun la ra yö ne lik ya zı la rım var. Fa kat So ran ca yaz dı ğım içinKu zey hal kı an la mı yor. Bi zim so ru nu muz bu.

– İyi, So ran ca ya zın. As lın da Ku zey hal kı ge liş mek is ti yor, amafır sat ver mi yor lar. İde o lo ji ve si ya set ten yok sun luk Kürt hal kı nı su -

182 183

sat mış. PKK'ye yak laş mak is ti yor lar, fa kat sa bır ve inat ta za yıf lar.Ye ni ya şa mı bil mi yor lar, bi zim sab rı mı za ula şa mı yor lar. PKK özel -lik le rin de sa bır, ta ham mül, usül, tem po ne dir? Bun la rı bi raz açım la -ma lı sı nız. İm ka nı nız var sa açın, ki tap ha li ne ge ti rin. Hep sin den ön -ce bu nu, So ran la ra ulaş tır mak ge re kir. So ran-Beh di nan fark et mez,ama mut la ka Kürt lü ğe ulaş tı rın.

Bun dan son ra PKK'den bü yük ne ti ce ler alı na bi lir. Kürt ler de gör -dü ğüm bir şey var; Kürt ler de göz lem yap ma, de rin le me si ne ba kışbi lin mi yor. Ta rih sel bir ba kış, te mel esas la rı öl çü alan bir ba kış ol -ma lı. Boş, de ğer siz, so nuç suz, esas lı ol ma yan şey le re de ğer ve ril -me me li dir. Usu le uy gun ola rak in san ken di ni ye ni den ya pı lan dır -ma lı dır. Bir çok ki şi bun la rı ya zı yor, ama bir yan lış lık ya pı yor lar.

Me se la, bir so ru so ru yor lar; de ve ne dir di yor lar, ama de ve nin birtü yüy le de ve yi ta nıt ma ya ça lı şı yor lar. De ve yi ta nı mak için sır tı naba kar sın, ba cak la rı na ba kar sın ve öy le ta nı ya bi lir sin. Bun lar de ve -nin esas la rı dır. Ama ya zar la rı mız tüy le riy le de ve yi ta nı tı yor lar.Böy le ta nın maz. Usül önem li. Eğer Kürt lük üze ri ne esas nok ta larya ka lan mak is te ni yor sa, bu ra da te mel nok ta lar gö rül me li dir. Si ziniçin de bu bir hiz met tir, bü yük so nuç lar çı ka rı la bi lir.

– Biz ta ri he çok fark lı ba kı yo ruz. Kürt hal kı ne den has ta? Şim di -ye ka dar ne den ba şa rı lı ola ma mış lar, ni çin bü tün is yan lar ba şa rı sız -dır? Ne den hep sin de bi rer ha in, ajan var? Se yid Rı za var ken Ray berde var, Şeyh Saidê Pi ran var ken Ka sım da var.

- Kürt lü ğün ki li di bi zim eli miz de. Bu gün Kürt lük ba şa rı ya ula şı -yor. Bir leş mi şiz, bu nu gö rün. Bu gö rül dük ten son ra, 20-30 yıl yo -lun da yü rü dü ğü nüz Kürt lük ye ni len miş ve güç len miş tir. Hal kı mıztüc car la rın in sa fı na bı ra kıl ma ma lı dır. Kim se ucuz dü şüp git me me li -dir. O ka dar kan dö kül müş, so run la rı var, dert le ri var, be la la rı var.Bi raz ça re ola bil me li yiz.

– Baş ka nım, Kürdistan'ın bü tün par ça la rın da, öz gür le şen bir köyda hi olur sa olum la rız. Her han gi bir Kürt, her han gi bir yer de ba şa rı lıolur sa se vi ni riz. Ay dın ol mak bu dur. Ger çek ay dın hal kıy la olan dır.

- Evet ulu sal lık böy le olur. Ay dın olan ce sur ve ba şa rı lı ola rakhal kın ya nın da olur. Ken di ni ze gü ve nin, iyi şey ler ya pa bi lir si niz.Fa kat in san, ye rin de dö nü şü mü sağ la ya bil me li dir. İn san ge ri bir dü -

şün ce ve ya şam ile bü yü mez, bun la rı gö rün ve ken di niz den uzak -laş tı rın. Ken di ni zi ya ra tın.

Kürt lü ğün ya pı lan ma ya ih ti ya cı var.Var olan Kürt lük, düş ma nın ya rat tı ğı Kürt lük tür. Ben bi le hâlâ

ken dim den ra zı de ği lim. Her za man “kim be ni na sıl ya rat mış” so ru -su nu so ru yo rum. Düş ma nın vu ru şun dan ön ce, hep ken di me vu ru yo -rum. Hep baş ka la rı nın be ni ken di le ri için ya rat tık la rın dan şüp heedi yo rum. Bel ki bi ri le ri ba na sa hip ola bi lir di yo rum. Ha yır bu nuka bul ede mem.

Bir he de fim, ken di me ver di ğim bir sö züm var.Sen ken di ni ne ka dar ken din için ya par san, o ka dar bir halk için

yap mış olur sun. İn sa nın ken di si üze rin de yo ğun laş ma sı kö tü bir şeyde ğil. Kürt ken din den ra zı dır, ama bü yük ayıp lar içe ri sin de dir. Düş -ma nı na bir yum ruk bi le vu ra mı yor. O za man bu ki şi lik na sıl ken -din den ra zı ola bi li yor?

Siz Kur dis tan Muk ra ya ni, Kürt kız la rı nın özel lik le ri ni bu ra da dagö re bi li yor mu su nuz?

Kur dis tan Muk ra ya ni : Kürt kı zı top lu mun ya rı sı dır. Ka dınkur tul maz sa top lum kur tu la maz.

Ab dul lah Öca lan : El bet te ki, Kürt kız la rı nı bu saf la ra ne denge tir dik sa nı yor su nuz. Her kes, “bu ka dın la rın bu ra da işi ne, ka dın -lar la ne işi niz var, ka dın so ru nu bu ra da na sıl çö zü lür” di yor. Es ki -den bir kı zın tek ba şı na da ğa çık ma sı, top lum içi ne gir me si müm -kün müy dü? Bel ki siz de ya şa mı nız da öz gür de ğil di niz. Si zi bi ri le -ri ne ve re cek ler di ve siz bel ki se si ni zi bi le çı kart ma ya cak tı nız. Bizise ta ma miy le bu nun ter si ni önü mü ze he def ola rak koy duk. Kız la rıyüz de yüz ba ğım sız yap tık. Bu be nim bir he de fim.

Kim se nin ol ma yan, sa de ce ken di si ne ait olan lar, ba ğım sız ve öz -gür yü rü ye bi lir ler.

Dü şün ce de ba ğım sız, yü rek te ba ğım sız, kim sey le ba ğı ol ma yan,kim se nin ka rı sı, ni şan lı sı ol ma yan, hal kın olan, par ti nin, sa va şınolan bir ka dın. Ama şim di ye ka dar Kürt er ke ği nin dü şün ce si ka dın -day dı, kız day dı. “Ya be nim dir, ya be nim dir, baş ka kim se nin de ğil”der ler di. Ben bu nu de ğiş tir dim. Bu bü yük bir dev rim dir.

– Bu baş lı ba şı na bir dev rim dir. Kürt kız la rı nın ça lış ma la ra ka tı lı -

184 185

mı bir dev rim dir. Ama ben baş ka bir dev ri mi, ya ni dil de de dev ri miis ti yo rum.

– Kürt çe ol ma dan ol maz, fa kat ba zı du rum lar in san dan sü rat is -ter. Ba zı şey le rin ça buk öğ re nil me si is te nir. Kürtçe'yle ya par sa nızbir ay da öğ re ne me di ği ni zi, Türkçe'yle bir ay da öğ re ne bi lir si niz. Se -bep ler den bi ri bu. Es ki den il le de dil di yor lar dı, ba zı la rı bu nun içinör güt len me ya pı yor lar dı. “Dil öz gür leş me den, Kürt lük ol maz” di -yor lar dı.

Dil siz Kürt lük ol maz, ama dil le de Kürt lü ğü öz gür leş ti re mez si -niz. Ba zı te mel şey le ri öz gür leş tir mek ge re kir ki, di ğer baş ka şey le -ri de öz gür leş ti re bi le si niz. Di l öz gür leş ti ril di di ye lim, ama bu se ferKürt lük öz gür de ğil. Sa de ce dil le Kürt lü ğe hiz met ede mez sin. Ba zı -la rı “dil öz gür lü ğü mü, kül tü rel özerk lik mi is ti yor sun” di ye so ru -yor lar dı. Kürt di li nin, kül tü rü nün öz gür leş me sin den ön ce, Kürt lü -ğün öz gür leş me si ni is ti yo rum. Bu nun için bu adım lar atı lı yor. Kürtöz gür le şir se, dil ne olur sa ol sun öz gür le şir.

Ki şi öz gür leş me den ne ka dar “di li öz gür leş tir dim” der se bi le, budoğ ru ol maz. Ne den? Çün kü dil, Kürt lü ğe bağ lı dır. Kürt lük ol ma -dan dil, kül tür baş ka sı na ait olur.

Kürt lük öz gür le şir se, dil de öz gür le şir.Biz dev ri mi mi zi Türk çe di liy le ya pı yo ruz. Türk di li, ade ta bi zim

için bü yük bir si lah ol muş tur. Biz de bu si lah la düş ma na vu ru yo ruz. Kürt lük ya ra tıl dı.Dil den ön ce ruh ge rek li, ya ni laf tan ön ce ih ti va, ni te lik önem li.Ül ke de Kürt lük gün be gün güç len mek te dir. Türkçe'yi bir gün de

kal dı ra bi li riz, ya sak la ya bi li riz, ama bu ye rin de bir ka rar ol maz ki!Arap ça da oku sun lar, Kürtçe'nin leh çe le riy le de, So ran ca da, Di mi -li ce de oku sun lar, so run de ğil. Ama halk için ba zı şey ler var ki, herşey den ön ce ge lir.

Bu ül ke için, top rak için sa va şım dır, bü tün Kürt lü ğün bir leş ti ril -me si dir. Han gi dil olur sa ol sun, ken din için sa vaş mak önem li dir. Buko nuş ma lar he pi miz için dir. “Her şe yi So ran ca ya pa yım” de ni lir se,ya da “her şe yi Kur man ci ko nu şup hal le de lim” de ni lir se ol maz. Ül -ke ba ğım sız olur sa, So ran lar da, Kur manç lar da, Za za lar da na si bi nialır. So ran ca da, Kur manç ça da, Za za ca da de ğer ka za nır. Ve son ra

ken di çap la rın da ge liş ti ri le bi lir ler. Kürt leş me yi da sağ la ya bi lir ler.Han gi sin de olum lu yön ler var sa bir leş ti ri lir ler. Han gi sin de Kürt lü ğügüç len di ren yön ler var sa, ön plan da yer ala bi lir. Za man la Kürt di lida ha da ge li şe cek tir. Ama Kür dis tan öz gür leş mez se, neKurmanci'nin, ne Zazaca'nın, ne de Soranca'nın bir de ğe ri var dır.

İl kin Kur man ci, So ra ni, Za za ki de ğil, baş ta te me li doğ ru atıl mışbir Kürt lü ğün ge liş ti ril me si ge re kir.

Kürt lük, top rak ve ül ke!Böl ge ve ya mın tı ka de ğil, ta ma mıy la ül ke di yo ruz. Ye ni bir ruh

oluş tu ru yo ruz, şim di bu nu ön plan da tu tu yo ruz.Biz de her şe yi Kürt çe söy le ye bi lir dik, on la rın da de ğe ri var, ta -

ma mıy la in kar edil sin de mi yo rum. Ama şim di ateş gi bi ya kı cı so -run la rı mız var; ül ke öz gür lü ğü, ül ke bü tün lü ğü, halk bü tün lü ğü ne -dir, so ru lan so ru bu. Han gi aşi re tin, han gi ka bi le nin ne ol du ğu nusor mu yo ruz, bu nu önem li bul mu yo ruz.

– İk ti da ra ula şır sak, hak kı mı zı alır sak, bü tün so run la rı mız hal lo -lur, he def le ri mi ze ula şı rız.

– Kürt lük ve dil bi li mi ne yö ne lik bü yük gö rev üst le ne bi lir si niz.Ama şim di Kürt lük bo ğul muş, bu hal de Kürt lük için bir hiz met ve -re mez si niz. Sa vaş ge liş tik çe, di lin ge li şi mi, ha ki mi ye ti si zin gi bi lerta ra fın dan art tı rı la bi lir. Siz ler ha zır lık la rı nı zı ya pın, ül ke ba ğım sız -lı ğı için olan sa va şa bağ la nın, son ra dil ba ğım sız lı ğı na bağ la nın.

Dil, be nim için şim di bir en gel teş kil edi yor. El ler le, kol lar la,göz ler le ko nu şu yo rum. Bu, di le de ğer ver me di ğim an la mı na gel -mez. Ak si ne dil için te mel ha zır lı yo rum. Di le ya pa ca ğım hiz met debu dur. Kürtçe'nin gra me ri ne dir, ya zı mı na sıl iyi olur der se niz, bun -la rı ya pa mam. Ba şı mı bi le kes se niz, Kürtçe'yi iyi bir bi çim de ya za -mam. Bu de ğer ver mi yo rum an la mı na gel mez. De ğer ve ri yo rum,ama şim di za ma nı de ğil.

Kürt çe iyi ko nu şu yo rum. Ama sa va şı mı mı zı Türk çe di li ile da haiyi ya pı yo rum. “Bu na sıl Kürt olu yor da her şe yi Türk çe söy lü yor,bu na sıl Kürt olu yor ki, her şe yi bi zim di li miz le ya pı yor” di yor. Bende, “sen di li ni ba na zor la öğ ret miş sen, sa na kar şı bu nu si lah ola rakkul la nı rım” di yo rum.

Düş ma nı ken di si la hıy la vu ra cak sı nız.

186 187

Dil bir si lah tır.En bü yük yi ğit lik, düş ma nın si la hı nı elin den alıp, ona kar şı kul -

lan mak tır. Biz böy le yap tık. Önem li olan sa de ce di li de ğil, baş kaşey le ri de al mak tır. Sa nı yo rum Kürt kül tü rü ne ve ede bi ya tı na yö ne -lik ça lış ma la rı nız da var.

Kürt lü ğün han gi yön le ri ni me rak edi yor su nuz, han gi yön le ri niöğ ren mek is ti yor su nuz? Kür dün han gi yö nü nü çağ daş bir ba kış açı -sıy la gö rü yor su nuz? Si ze il ham ve ren ne dir?

– Ku zey hal kı için bu dev rim çok ge rek li dir. Bu dev rim, Kuzey'in bü tün hal kı nı aya ğa kal dır dı. Dil le ri ni da hi bil mi yor lar dı.

– Evet bir uya nış, ce sa ret, fe da kar lık var ve bun lar önem li şey -ler dir.

– Dev rim öy le bü yük tür ki, Kürt in sa nı ar tık ken di ni ta nı ya cakve dev ri me ka tı la cak dü ze ye gel miş tir.

– Baş ka ne var, ede bi yat için ne di ye bi lir si niz? Dün ya ede bi ya tıney le il gi le ni yor? İn sa nın han gi özel lik le ri üs tün de du ru yor? Ede bi -ya tın ro lü ne dir siz ce?

– Ede bi yat dev ri min hiz me tin de ol ma lı dır. – Ede bi yat in san ru hu nu ya ra tır. İn san la rı olum lu laş tı rı yor, iyi -

leş ti ri yor. Bi çim den tu tun, öze ka dar şe kil ve ri yor. Es ki den ba zı ki -tap lar ya zı lı yor du. Rus ede bi ya tı, Fran sız, İn gi liz, Al man ede bi ya tıvb. halk adı na ken di re sim, ya zı ve ede bi yat la rı nı ya rat tı lar. Öy leşey ler yaz mış lar dır ki; “İyi bir Fran sa na sıl olur, ba şa rı lı bir Rus yana sıl olur?” so ru la rı na ce vap ve ri yor lar. İş te böy le ele al mış lar. Biz -de ise as la böy le ol ma mış. Sa nat çı la rı mız ya pa ma mış, fır sat bu la -ma mış ya da bo ğu lup git miş ler. An cak da ha ye ni ye ni ya ra tı lı yor.

– Dev rim le be ra ber ya ra tıl ma sı ge re kir.– Dev rim siz ol maz, dev rim esas tır. Ama dev ri me de sa nat ge re kir,

sa nat sız dev rim ol maz. Dev rim sa na tın esa sı dır, te me li dir. Sa na tın yüz -de yüz ye ri ne otur tul ma sı dır. Sa nat bu ra da ne an lam ta şı yor? Kür dünşek li, Kür dün di li, yi ğit li ği, üs lu bu, gö rü nü şü, Kürt özel lik le ri, ka rak te -ri olu yor. Bir halk için sa na tın ama cı bun dan baş ka bir şey ola maz. Buda dev rim im kan la rı içe ri sin de ken di li ğin den olu şur. Şim di or ta ya çı -kan lar mal ze me dir. Mal ze me, ya ra tı lan de ğer ler dir. Ya ra tı lan bu de ğer -le ri eğer kul la na bi lir sen, an cak o za man ba şar dım di ye bi lir sin.

Ön ce le ri böy le şey ler yok tu. Mad di yat-ma ne vi yat yok tu, amaşim di mad di yat da, ma ne vi yat da var dır. Geç miş te ce sa ret, inanç,gü ven yok tu; şim di hep si var dır. Geç miş te ruh yok tu, ne fes siz kal -mış lar dı, bo ğul muş lar dı. Ye ni ye ni can ve ri yo ruz, ama ye ter li de ğil.Bir dok tor gi bi, bir sa nat kar gi bi ele al ma lı sı nız.

Ey Kürt! Dil len, can lan, gö rüş-ka rak ter sa hi bi ol, edeb li, ah laksa hi bi ol, es ki kir den-pas tan te miz len, di yo ruz. Bir çok şe yi ede bi -yat la, ede bi ya tın kı lı cıy la hal le de bi lir si niz.

Di le rim bun dan son ra bi zim le ede bi yat ala nın da da ge liş me sağ -lar sı nız. “Kürt lük için bir şey ler yap mak is ti yo rum” di yen le rin hep -si ne yol açı lı yor. Bu siz ler için de iyi bir adım olu yor. Kürt ka dın la -rı da ye ni den ya ra tı lı yor. On la rın üze rin de çok güç lü du ru yo ruz.An ne le ri, ba ba la rı, ko ca la rı üzer le rin de dur muş lar, ama ya rat ma sı nıbil me dik le rin den mah vet miş ler. Fa kat bi zim ki fark lı; ye ni bir yön -tem le on la rı ya ra tı yo ruz.

Kürt kız la rı nın, ka dın la rı nın ye ni den ya ra tıl ma sı ge re kir. Çokyön lü ol maz sak, eli miz de be la olur lar, ölü gi bi ler.

– Gör dü ğüm ka da rıy la Kürt ka dı nı ge liş kin dir, de ğiş ti ği ni gö rü -yo rum. Kürt er ke ği ge ri de kal mış.

– Ka dı nın ya ra tıl ma sı, ya şa mın ya ra tıl ma sı de mek tir. Kürt çe 'de(jin) ka dın, ya şam (ji yan) ke li me sin den gel miş tir. Ya ni ka dı nın ken -di si ya şam dır. Ka dın ve ya şam ay nı şey ler dir. Ama şu an ka dın ya -şa mı de ğil, ölü mü tem sil edi yor. Ka dın ve ya şa mı bir lik te ele al makge re ki yor. Bun lar bir le şin ce, o za man er kek de ye ni den ya ra tı la bi lir.Za ten Kürt er ke ği de hem ya şam dan, hem de ka dın dan uzak laş mış -tır. Ken di ni de ka dı nı da, ya şa mı da mah vet miş tir.

Er kek, ka dı nı ken din den da ha be ter yap mış. Bü yük bir sa va şım ve ri -yo ruz. Her kes “bun la rı na sıl bir lik te ve bir bir le ri ne kar şı sa va şım için -de ya şa tı yor” di ye so ru yor. “Bü yük bir sa va şım için dir” di yo rum. Yıl -la rın he sa bı ve ri li yor. So run bir kız la bir er ke ğin bir bi ri ni se vip, kaç mame se le si de ğil dir. Bu, Kürt ler için ölüm dür. Bu so run üze rin de hem çokgüç lü, hem de ob jek tif ola rak du ru yo rum. Duy gu sal ha re ket et mi yor,ka dı nın de ğe ri ni de bi li yo rum. Kür dün düş kün lü ğü nü de ta nı yo rum.Bu, da ha çok ka dın ko nu sun da ve ai le için de olu yor. Bun la rı çok iyigör düm, el at tım ve bu bü yük lük le ri bu te mel üze rin de ya ra tı yo rum.

188 189

Na sıl bir Kürt ya ra tı lır so ru su nu sor dum. Na sıl düş müş, na sıl na -mus suz luk ya pı yor, ne den dü şün ce siz dir? Üze ri ne git tim, ka dı nı daer ke ği de aya ğa kal dır dım.

Kürdistan'da top lum en çok da ka dın so ru nun da dü şü rül müş.Ka dın so ru nu çö zül me den, Kürt er ke ği de çö züm le ne mez. El bet -

te ki, Kürt er ke ği ni de bı rak san bü yük be la olur. Ta ma men düş ma -nın hiz me ti ne gi rer.

Bü yük bir so run. As lın da bir kaç ki tap ta so run açı la bi lir. El bet teki, bu da ya zar la rın, ede bi yat çı la rın işi dir.

Kürt er ke ği kim dir, ki min hiz me tin de dir, Kürt er ke ği na sıl ya şı -yor? Kürt er ke ği nin kah ra man lı ğı na sıl dır? Bun la rın üze rin de du ru -yo rum.

Bir ka dı nı dil len di rin ce ye, yü rü yüş sa hi bi ya pın ca ya, bi linç len di -rin ce ye ka dar, çok bü yük sa va şım ve ri yo ruz.

Es ki den ka dın kim di, kız kim di?Kim ka çır dıy sa onun du, onun ma lı sa yı lır dı. Bir ke li me yi bi le

ağ zın dan çı ka ra maz dı. Ve er kek de bun dan ol duk ça mem nun du.Açık ki, kı zı böy le ya nın da tu tan er kek en bü yük düş kün lü ğü ya şa -yan dır. Ka dı nı böy le tut mak, ona ken di ma lıy mış gi bi yak laş mak,ona böy le bir mis yon yük le mek onu öl dür mek tir. Ne den? Çün küdil siz dir, dü şün ce siz dir, ka rar sa hi bi de ğil dir. Bir er kek “Onu ka çır -dım, pa ra kar şı lı ğın da sa tın al dım, gü cüm le al dım” der se onun ca -nı nı al dı de mek tir. Bu ka dın dan in san ne an lar? İş te, Kürt ka dı nıböy le kö le bir ka dın dır. Dil siz dir, ki şi lik siz dir, çok düş müş tür. İş tebu nun için öz gür lü ğe koş tu ru yo rum ka dı nı. Er kek ten ön ce ken di nita nı! Gön lün ne ka dar va tan la dır, ne ka dar öz gür lük le dir? Ne ka darül ken le sin, par tiy le sin, ne ka dar sa vaş için de sin? Böy le olun maz saka dı na er kek yok.

Er ke ğe de, kız is ti yor san, ka dın is ti yor san; il kin top rak la, hal kınöz gür lü ğüy le, sa vaş la ol man ge re ki yor. Sa vaş maz san, ken di ni ye ni -le ye mez sen, ya nı mız da ken di ni kah ra man, yol da şı mız sa ya maz sın.Düş ma nı ye ne mi yor san, sa va şa mı yor san “ben er ke ğim” di ye mez -sin. Er kek li ği ni ka bul et mi yor san, sen bir ka dın sın! İs pat la ya bi li -rim, sen bir ka dın sın. Düş ma nı nı bi le ye ne me yen bi ri, ka dın üze rin -de ken di si ni er kek sa yı yor.

Düş man kar şı sın da kö le, ka dın üze rin de ise bü yük er kek, bü yükağa, des pot ve dik ta tör! Düş man her gün ken di si ne vu ru yor, o dage lip ka dı na vu ru yor. Bü tün hın cı nı ka dın dan çı ka rı yor. Bu, ka dı nabü yük ha ka ret tir. Ka dın da ha on-on beş yaş la rın dan iti ba ren dü şü -rül me ye ça lı şıl mış tır. Ne ru hu, ne de dü şün ce si kal mış tır. Er kek deha bi re vu ru yor. Şim di böy le bir er kek na sıl ka bul edi le bi lir?

Ben doğ ru la rın ve ger çek le rin sa vu nu cu su yum.Kar şı ol du ğu bir şe ye kar şı so nu na ka dar sa va şı rım, so nu ca ula -

şın ca ya ka dar ya ka sı nı bı rak mam. Ya doğ ru ya ge li nir, ya ya ka la rı nıbı rak mam!

Düş ma na kar şı doğ ru bir sa va şım sa hi bi olun maz sa, si lah la rı nıka bul et mi yo rum. O za man on lar si lah la sa vaş mı yor, si lah la oy nu -yor lar. Biz, si la hı düş ma nı vur sun lar di ye ver dik. Ama ba zı la rı “es -ki ye gö re, es ki yön tem ler le is yan ede rim” di yor lar sa, biz de “ha yır,bu ka bul edil mez” di yo ruz. Be nim ver di ğim si lah düş ma na kap tı rıl -maz. Sa na ve ri len ca nı, ru hu, ya şa mı, düş ma na kar şı bü yük bir sa -va şım için kul la na cak sın. Eğer bu te mel de düş ma na kar şı sa va şıl -maz sa, o za man biz siz ler le sa va şı rız.

Bi zi iyi ta nı yın!So nu na ka dar öz gür lük var, so nu na ka dar ba ğım sız lık var. Ama

ken di ni zi de ye ni den ya rat mak zo run da sı nız. Sab rı nız, di ren me nizna sıl ol ma lı? Bun lar en iyi ve en doğ ru şe kil de ya nıt lan ma lı.

Kah ra man in san lar ya ra tı lı yor.Ken di le ri ni ya kan genç kız lar, tes lim ol ma mak için bom ba la rı

ken din de pat la tan bin ler ce genç kız bi rer kah ra man dır lar. Karan-lığa, düş ma na tes lim ola ma mak için ya pı lan bu ey lem ler an lam lı dır.Ka dın için de bü yük lü ğü ya rat tık.

Tes lim ol ma yan, kah ra man ye ni bir Kürt ya şa mı ya ra tıl dı.Bu, bü yük bir ka za nım ve bü yük bir sa va şım dır.Bu, ay nı za man da halk için de bü yük bir gö rev dir.Bir top lum ya ra tı lı yor. Ka dın bü yük bir güç ve so nu na ka dar da

bi zim le dir. Bu bağ lı lı ğı se bep siz de ğil dir. On la ra al tın dan da ha de -ğer li şey ler ver dik.

İn san onu ru, in san ba ğım sız lı ğı, in san öz gür lü ğü her şey den da hade ğer li dir.

190 191

Es ki den ka dın la rın de ğe ri al tın la, pa ray la öl çü lü yor du. Oy sa şim -di al tın dan da ha de ğer li şey ler var ve ar tık öl çü bu ve ri len de ğer ler -dir. Şim di saf la rı mız da ki mi li tan bir kı zı mı za bir çu val al tın ver se -niz, ke sin lik le ka bul et mez. Ama bir kaç doğ ru yu söy le yin, bir kaçdoğ ru yu ve rin so nu na ka dar, fe da i ce si zin le dir. Önem li olan gü ven -dir. Siz ler ça lış ma la rı nız da, özel lik le de dil ko nu sun da da ha faz lagü ven ve re bi lir, güç lü te mel ler ata bi lir si niz. Ka dın öz gür lü ğü ne, ya -şa ma gü ven me li si niz, an cak o za man bü yük ya pa bi lir si niz.

Siz Amed Tig ris, Li ce li si niz ve Lice'yi şim di ya kı yor lar, köy le ri -ni bo şal tı yor lar. Li ce dev rim le bir lik te dir, hat ta ön cü lük de edi yor.Ol duk ça sa vaş tı, çok şe hit ver di, zin dan lar da düş man iş ken ce si kar -şı sın da di ren di. Fa kat siz Avrupa'da kal dı nız. Ama siz de Kürt lük lebir lik tey di niz. Ru hu nuz da da bi raz sı cak lık, dü şün ce niz de Kürt lükvar dı.

Amed Tig ris : As lın da ben in san pe da go ji siy le uğ ra şı yo rum.Ab dul lah Öca lan : Ya ni ter bi ye, edep. Bu gü zel bir şey. PKK

için de ki ter bi ye yi, pe da go ji yi ta nı ya bi le cek mi si niz? Ay rı ca öğ ret -men si niz ve in san üze rin de ça lı şı yor su nuz. Stockholm'de in san çokşe yi gö re bi lir. Ora da bi ze kar şı da çok şey ya pı lı yor. Ser se ri Kürt lü -ğü, ba sit, ha fif Kürt lü ğü ora da yü rüt me yi is ti yor lar. Şim di siz bü -yük Kürt lü ğü de gö rü yor su nuz. Ne ler söy le ye bi lir si niz?

– Ön der li ğin in sa na yö ne lik yap tı ğı çö züm le me le ri oku dum.Ger çek ten ye ni bir in sa nı ya ra ta cak güç te dir. Za ten bu ra da da gö -züm le gör düm. Kürt lü ğün ye ni bir ruh ka zan ma sı çok önem li biradım dır.

– Çö züm le me ve psi ko lo ji im kan la rı nız ol say dı, bun lar dan ya rar -la nıp, Kürt psi ko lo ji si nin kap sam lı laş ma sın da te mel ve ri ola rak dade ğer len di re bi lir di niz. Biz çö züm le me le ri miz de Freud'tan da ha faz -la psi ko lo ji üze rin de dur duk ve du ru yo ruz da. Bu psi ko lo ji yi sa de ceKürt ler için de ğil, dün ya ya yö ne lik de ver me ye ça lı şı yo ruz. As lın dapsi ko lo ji ve si ya se ti, kül tü rü bir bi ri ne çok ya kın laş tır dık. Hat ta psi -ko lo jiy le as ker li ği de ya kın laş tır dık. Ya ni Kürt lü ğün psi ko lo jik so -run la rı nı gö rüp, ona gö re çö züm ol duk.

Kür dün ru hu var mı yok mu? Kürt lük ne dir? Ken di ne Kür dümdi yen ne ka dar Kürt tür?

Kürt in sa nın özel lik le ri ne ler dir?İl kin bu so ru la rı ce vap la ma ya ça lış tık. Bü tün halk lar da bu so run

ol muş tur. As lın da ede bi ya tın te mel so ru nu da bu ol mak ta dır. Siz lerbun la ra ağır lık ve re cek si niz, ya pı lan la ra de ğer biç me li si niz.

– PKK, Kürt le rin bin yıl lık öz lem, is tem ve has ret le ri ne ce vapol du.

– Bu, be nim bir özel li ğim. Ay rı ca be ni de ta nı mak ge re ki yor. As -lın da ken di mi, çev rem de ki in san la ra dost la ra, müt hiş ta nıt mak is ti -yo rum. Bir de ken di le ri ni ken di le ri ne ta nıt mak is ti yo rum. Ör ne ğin,ya pı mız da ki öy le za yıf ve ça re siz ler ar ka daş lar var ki, çev re le ri nebak ma yı bi le bil mi yor lar.

Ken di mi çok iyi ta nı mak is ti yo rum.Bir de düş müş, ruh suz in san dan, za val lı, güç süz in san dan nef ret

edi yo rum. Bü yük doğ ru la rı ol ma yan en bü yük na mus suz dur. Ça re -siz lik en bü yük fe la ket tir. Boy nu na bir kı lıç vu rup ko par mak is ti yo -rum, içim den öy le ge çi yor, ama yi ne de ya pı cı yak la şı yo rum.

Kür dün na sıl ol du ğu nu bi li yor su nuz. Kürt lük üze rin de, Kürt pe -da go ji si, ter bi ye si üze rin de du ru yor su nuz. Bir de ken di üze ri niz dede yo ğun la şıp, bir şey ler yap ma nız ge re kir. Ken di ni ze gü ven me li si -niz, ce sa re ti niz de ol ma lı. “Ben ge ri kal mış bir Kür düm” de me ye dehiç ge rek yok. Li ce si zi ye te rin ce bü yüt me miş ola bi lir. Fa kat in san,ken di ken di ni ye tiş ti re bi lir. Sağ lam te mel ler de ça lış ma nı zı sür dür -se niz, Kürt ler için yüz de yüz iyi bir pe da gog, bü yük bir ede bi yat çıola bi lir si niz. Is rar lı olun ve ce sa ret le üze rin de du run. Böy le lik leKürt lük için iyi şey ler ya pı la bi lir. Ma dem bir uğ ra şı nız var, bu nuda ha da de rin leş ti rin, te mel leş ti rin ve bu nu Kürt lü ğün hiz me ti nesok ma ya ça lı şın.

Düş man şim di ye kadar hal kı mı za “bir şey de ğil si niz, bir şey ya -pa mı yor su nuz” de miş tir. Ken di ni düş ma na sa tar sa, bi rey sel ya şa -mın dan baş ka bir şey dü şün me yen ki şi, ol sa ol sa düş ma nın en iyiuşa ğı olur. Kür dis tan top lu mu üze rin de uy gu la na ge len düş man po li -ti ka sı şim di ye ka dar bu ol muş tur. Düş man, “ken di ni kur ta ran, enbü yük kah ra man dır, yi ğit tir” di yor. Bu bir düş man ide o lo ji si, düş -man ah la kı ve düş man pe da go ji si dir. Düş man böy le ter bi ye et miş.Kim se ken di ni bu şe kil de öz gür leş ti re mez, kah ra man laş tı ra maz.

192 193

Ulu sal laş ma dan, top lum sal laş ma dan kah ra man olu na maz. Hat tabir aşi ret için bi le yi ğit lik, aşi re ti ba şa rı ya gö tür mek tir. Yal nız ken -di ni ba şa rı ya gö tür mek, mal- mülk sa hi bi ol mak, ken di ni kur tar mak,ken di ra hat lı ğı nı sağ la mak la yi ğit lik ola maz. As lın da bu en bü yükdüş kün lük tür. Yi ğit lik, bü yük ama ca; ül ke ye, top ra ğa, bü yük iş le re,bü yük sa va şa bağ lan mak tır. Halk için par ti yi ba şa rı ya, za fe re gö tür -mek tir. Böy le ya pı la maz sa el bet te ki yi ğit olu na maz.

İş te, bun la rın hep si Kürt pe da go ji si, Kürt ter bi ye si dir. Üze rin dedur mak is ti yor sa nız, bu nok ta lar ol duk ça önem li. Ba zı ay dın larken di le ri ni bu tür ko nu lar dan uzak tu tu yor lar, halk tan, sa vaş tan,dev rim den uzak laş tı rı yor lar, son ra da “biz akıl lı yız, ken di mi zi kur -tar dık, öz gür leş tik” di yor lar.

Ya lan!Stockholm'de de böy le le ri var. As lın da bu tür dü şün ce le ri or ta -

dan kal dır mak ge re ki yor. Bu nu, yal nız Stockholm'dekiler için de ğil,bü tün Kür dis tan için söy lü yo rum.

Mü ca de le için de in san ruh sal bü tün lük için de dir.Her şey bir hal kın di ri li şi için dir.Kim se “ben” di ye mez!Her kes ama cın hiz me tin de dir. Her kes bir lik te ça lı şır. Bi rey ci li -

ğin, ben cil lik le rin pek faz la bir öne mi de yok tur. Avrupa'da böy le si -ne güç lü in san lar bul ma nız da müm kün de ğil dir. Böy le ki şi lik le rian cak PKK için de bu la bi lir si niz.

Gü nü müz de ölü mü ne sa va şan, fe da kar in san ko lay bu lun maz. Böy -le ki şi lik le ri bul mak bin ler ce ki tap oku mak tan, araş tır ma yap mak tanda ha de ğer li dir. İn sa nın ce sa ret ka za na bil me si, top ra ğı için ye ni denya pı lan dı ra bil me si için ya nı mı za gel di niz ve bu bü yük bir an lam ifa deedi yor. Ya pı la cak bü yük ham le ler için de önem li bir fır sat tır. Bun danson ra ki ya şa mı nız da ise da ha güç lü ve ba şa rı lar la yü rü yün.

Kürdistan'da par ti bü yük ça re dir. Par ti siz hiç bir şey ol maz. Par ti -siz sa nat da ol maz. Baş ka la rı nın ül ke sin de Kürt bi re yi bo ğu lur, ade -ta ne fe siz dir. Par ti siz ler için, ye mek ten-iç mek ten da ha önem li dir.Ye ni bir ruh ve mo ral dir. Da ha ön ce le ri im kan ve fır sat la rı nız biriken, şim di da ha faz la dır. Ken di ni hal kıy la bü tün leş ti ren bü yükolur. İki yüz lü, sah te kar ol maz sa bü yür.

Bun dan son ra bü yü ye cek si niz. Bü yü me ye de, ba şar ma ya damah kum su nuz, baş ka ça re niz yok! Ya iki yüz lü, sah te kar olur su nuz,ya da böy le bü yür sü nüz. Baş ka yol yok! Bü tün es ki yol lar ka pa lı dır.

Cabbar Qadir : Es ki ta rih pro fe sö rü yüm. Ye di ki ta bım var. Bi -lim ki tap la rım da ya yın lan mış tır ve yir mi bir il mi araş tır mam var.Kürt dev ri mi için, Kürt ha re ke ti için de ide o lo jik araş tır ma la rımvar. Kür dis tan dev ri mi için si lah lı mü ca de le de ver dim. Ay nı za -man da su bay dım, po li ti ka cıy dım. Avrupa'da se kiz yıl KDP üye li ği,Kürdistan'da da politbüroda mü fet tiş lik yap tım. Ne ka dar ek sik lik,yan lış lık var sa hep si ni bi li yo rum.

1991'de Gü ney dev ri min de yer al dım, Erbil'de ben de sa vaş tım.Ay nı za man da Kerkük'ün kur tu lu şun da da bu lun dum. Ta la ba ni be niBağdat'a gön der mek is te di, fa kat ka bul et me dim. Ay rı ca YNK için -de de özel lik le ya zı ça lış ma la rım var dı. Bir çok şe yi ben ya zı yor -dum, on lar tar tış ma sı nı ya pı yor lar dı. 1975'te Su ri ye par ça sın day -dım. Ben, Fu at Mah sum ve Ce mal Re şid be ra ber dik, bu alan da ki ilkça lış ma la rı biz baş lat tık.

O za man “Öz gür Kür dis tan Aka de mi si” adın da bir aka de mi mizvar dı. Ora da ders ve ri yor dum. Baş lan gıç ta sa de ce KDP var dı, son raYNK'ye geç tim.

Ku zey Kürdistan'da iyi bir iliş ki kur ma dü şün ce sin dey dim. Si zingi bi ül ke ye bir grup eği tip gön der dim. Ay nı za man da hal kın bir likol ma sı nı da sa vu nu yor duk. Ama ma a le sef Kamışlı'dan ül ke ye gön -der di ği miz grup tan, Viranşehir'de çok şe hit ver dik. Bu du rum be niçok üz dü. Bir da ha bu iş ler le uğaş ma ya ca ğı ma ka rar ver dim, çün küin sa na çok de ğer ve ri yor dum.

Hollanda'ya git tim, ora da La i ben Üniversitesi'nde ça lış tım. Son raKürdistan'a Irak pa sa por tuy la ge ri dön düm. 1980-90 ara sıKürdistan'da kal dım. 1991 'deki ayak lan ma dö ne min de İn san Hak la -rı Derneği'ni kur ma yı dü şü nü yor dum. 1989 'dan be ri bu yön lü birça lış ma içe ri sin dey dim. Bu nun için bir kaç top lan tı yap mış tık, ge nelçer çe ve si par ti prog ra mın dan bi raz fark lıy dı. İn san hak la rı nın; ka -dın, ço cuk, öğ ren ci hak ve hu ku kuy la, kül tür le il gi li bir prog ra mıvar dı. Erbil'de aç tı ğı mız in san hak la rı bü ro su, ay nı za man da Kürtta ri hi ni de in ce li yor.

194 195

Tek rar Hollanda'ya git tim. Şu an da Hollanda'da Kürt ta ri hiy le il -gi li ça lış ma la rım var. Kürt hal kı nın, Kürt ulu su nun or ta ya çı kı şı nıaraş tı rı yo rum.

Ab dul lah Öca lan : Kürt in sa nı na sıl or ta ya çık mış? Han gi top -lum üze rin de araş tır ma la rı nız, bil gi le ri niz var? Han gi si ni de rin in -ce le di niz, en çok han gi ta rih ça ğı üze rin de yet kin si niz? Yi ne en çokhan gi top lum, halk hak kın da bil gi sa hi bi si niz?

– Hu ri ke si mi ni iyi ta nı yo rum. – On la rın di li ni bi li yor mu su nuz? Hu ri le rin mer ke zi ne re si dir?– Mer ke zi, Van ya kın la rın da ki Tuşva'dadır.– Ha yır ora da de ğil, ora sı Urar tu la rın mer ke zi dir.– Hu ri le rin mer ke zi çok tur. Mu zi, Ney lan di yor lar. Bu Hu ri le rin

önem li bir mer ke zi dir. Hu ri le rin üze ri ne ya zıl mış çok sa yı da dö kü -man la rı mız var. Ya zıy la il gi li Kerkük'te çı kart tı ğı mız 1200 tab letvar. Kerkük'ten ge tir dik.

– Tab let mi? Ya zı yı çö ze bil di niz mi? Me se la han gi ke li me le ri çı -kart tı nız?

– Ke li me de ğil, gra ma tik, gra mer ya pı sıy la il gi li bil gi len dik. – Bir Kürt çe ke li mey le, Hu ri di li ara sın da ne ka dar fark var?– On lar dan bi ze ka lan çok şey var.– Me se la buğ da ya (ge nim) ne di yor lar?– Buğ day Hu ri di lin de de ge nim’dir.– Me se la “öküz”e (ga) ne di yor lar? – Sü mer ce dir.– Sü mer ce öy le mi?– Ga de ğil Ga meş tir.– Sü mer ce “zah” di yor lar.– Evet, “zah” ga meş de mek tir. Bu ke li me de Sü mer ler den gel -

mek te dir.– Pe ki, Hu ri ler de “zah” yok mu?– Zah var, “Si zi”yi de kul la nı yor lar. Ab dul lah Öca lan : Ya ni Hu ri le rin di li ile Kürt di li ara sın da çok

ya kın lık ol du ğu söy le ne bi lir mi?– Evet, Hu ri ler den son ra Ka ka şi ler ge lir. Ken di le ri ne “Kas si” di -

yor lar.

– Kas si ler kim dir?– Şir van neh ri nin ya kın la rın dan Guristan'a ka dar olan alan da ya -

şı yor lar.– Zağ ros ka vim le rin den dir ler.– Evet, on lar Kaşu'dur. On la rın di li na sıl kal mış sa, Hint-Ar yen,

Hint- İran dil le ri na sıl ka rış mış, na sıl iliş ki len miş se, on la rın da çokke li me le ri kal mış, ka rış mış tır.

– Soranice'ye mi ya kın?– Ha yır, So ra ni ce da ha çok Peh le vi ce ye ya kın. – İran'ilere mi ya kın?– İran de ğil, Peh le vi ye da ha çok ya kın. – Kürtçe'nin te me li Kur man ci mi dir, yok sa Za za ca mı dır?– “Peh li” de mek şe hir li de mek tir. Şe hir de ko nu şu lan di le “Peh le -

vi” de ni lir. Ona Feh li Kürt le ri de ni li yor. Feh li Kürt le ri nin di li Peh -le vi dir. Göç men le rin di li de Kürtçe'dir. İslamiyet'ten ön ce şe hir deol ma yan lar Kürt çe, şe hir de otu ran lar Pehli'ydi. Arapça'da ol du ğugi bi, on lar da da Be de vi ile Ku rey şi dil le ri var. Ku rey şi göç men di li,res mi dil dir.

– Ya ni şe hir de ki di le Feh li mi di yor lar?– Evet, bu ar tık Kürt le rin di ya lek ti ha li ne gel miş.– So ra ni di li de mi şe hir le rin di li dir?– Evet, Kurmanci'nin Med leh çe siy le çok iliş ki li dir. Özel lik le

Aves ta ile iliş ki li dir. Ge nel de Dey le mi ile iliş ki li dir. Dey le mi ler deIrak ge ne lin de hü küm sür müş ler.

– Med le rin ki ne re de kal dı? Med za ma nın dan be ri mi bu böy le dir?– Di mi li ler Irak ve Kürdistan'da bir za man lar hük met miş ler.– Gö rü şü me gö re, en es ki Kürt çe Zazaca'dır, ilk leh çe miz dir. Dağ da

ka lan la rın kul lan dı ğı Kürtçe'dir. Ben ce bu önem li bir nok ta dır. Dağ daka lan Kürt le rin dil le ri nin üs tün de hiç bir ya ban cı et ki yok tur. Me se laBo tan, Bin göl, Dersim'de dağ ol du ğu için Kürt çe si kim se den et ki len -me miş. Bu ra da ki Kürt çe dört bin yıl ön ce ne idiy se, bu gün de öy le dir.Bu nun için di yo rum ki, en es ki Kürtçe'dir, ge liş me miş ol sa da çok es ki -dir. So ra ni, Kur man ci dağ dan ova ya inen le rin kul lan dı ğı Kürtçe'dir.Dağ da kal mış Kürt lük Di mi li dir, ova ya in miş le rin Kur man ci, şe hir de -ki le rin de Soranca'dır.

196 197

– Bun la rın hep si Kürt leh çe si dir.– Öy le tah min edi yo rum ki, Hu ri ler ile Kürt le rin kö ke ni bir bir le -

ri ne çok ya kın dır. Aca ba Med ile Hu ri le rin iliş ki si ne dü zey de dir?– Mi ta ni ler, mi lat tan ön ce 19. yüz yıl da Aze ri ler den ön ce Ku zey -

den, Kafkasya'dan gel miş ler. Kazuri'nin ku ze yin de ler. Bir çok aşi retbir lik te ler. On lar dan bir kıs mı Hindistan'a, bir kıs mı Anadolu'ya, birkıs mı Yunanistan'a, bir kıs mı da Kürdistan'a gel di ler. Dil le ri es kiHint-Ari dir, İra ni de ğil dir. Me se la, Mit ta ni le rin di lin de “ey ka”,“yek” (bir) de mek, “ter ra”, “Si se” (üç) de mek, “çar tu va”, “çar” ( -dört), “pan se”, “penc” (beş) de mek tir.

– Mit ta ni ler Hindistan'a mı ya kın?– Evet. – Hint-Ari kö ke ni ne re den ge li yor?– Türkmenistan'da ya şı yor lar, hep si İran leh çe le riy le ko nu şu yor -

lar dı. Şim di Aze ri ler gi bi Türk leş miş ler. Me se la, M.Ö. 10. yüz yıl daKürt ler Azerbaycan'da bu lu nu yor lar dı. Teb riz o za man Kürt le rinbaş ken ti dir. Re vand dev le ti, Kürt emir le ri dö ne min de Veulan'ın oğ -lu Mem lan...

– Türk ler Mo ğol lar ve Çin li ler gi bi bir ka vim den gel miş ler. On -lar dan ön ce Hint-Ar yan lar var dı, de ğil mi?

– Evet, hep si Ari idi ler, ken di le ri ni Ari ır kın dan sa yı yor lar dı. Bu -nun la il gi li ol duk ça dö kü ma nı mız var dır.

– Kürt ler ile Pa kis tan ve Af ga nis tan bir bir le ri ne ya kın dır lar, ara -la rın da ki bağ kuv vet li dir.

– Evet on la rın din le ri de ol duk ça bir bi ri ne ya kın dır. Bü yük tan rı -la rı nın is mi Nifra'dır. İran di lin de bu na Nih ra de ni li yor. Bu tan rı nınge tir dik le ri da ha çok Ale vi ler de yay gın dır. Hindistan'da da ay nı dır.İnd ra, Me sak ya, Ma hu na...

– Ol duk ça ka vim ler var. Med ya Hammadi'di. Bun dan ön ce Hu rika vi mi, son ra Kas si di ler, Mi ta ni ler var dır. Bun la rın her bi ri bir kaçyüz yıl ya şa dı. Bir kaç yüz yıl bo yun ca böy ley di.

– Kürdistan'da Çelçaçan'ın mer ke zi dir. Es ki me de ni ye tin be şi ği -dir.

– Si vi li zas yon be şi ği dir.– Hint-Ari ler gel dik le rin de on lar göç men dir ler. Ken di le ri ne ait

me de ni yet le ri yok tu. Bun lar Kürt uy gar lık la rıy la iliş ki len di ler, dil -le ri ni ha kim kıl dı lar. Bir çok uy gar lık tan çok şey al dı lar. Yi ne tan rı -la rı nı al dı lar. Asur lar Hu ri uy gar lık la rın dan çok et ki len di ler. Ör ne -ğin, Asur di lin de ki “ga” (Arap ça “ha deç” de ni li yor) Hu ri uy gar lı -ğın dan alın mış tır, bun la rın gök tan rı sı dır.

– Ya ni Hu ri ler Asu ri ler den ön ce mi bu ra da lar?– Asur la rın ül ke si da ha ön ce Hu ri le rin ül ke siy di.– Hu ri ler han gi ta rih te ül ke le rin den ay rıl dı lar?– Ta ri hin baş lan gı cın dan bu ya na Hu ri le rin is mi var. Mi lat tan

2600 yıl ön ce.– Kürt lü ğün; Hu ri ler den, Med ler den, Hint- Avrupa'dan ge len ka -

vim ler den çok şey al dık la rı nı söy le ye bi li riz. Kürt kül tü rü nün ya ra tı -lı şı önem li ve bü yük bir me se le dir. Ta rih te Kürt le rin çı kı şı ve olu şu -mu bü yük bir olay dır. İna nı yo rum ki, Kürt le rin ovay la, şe hir le, göç -men lik le iliş ki si iyi açı la cak tır. Kürt lü ğün kö ke ni kaç ka vim le bağ -lan tı lı dır? Hu ri le rin açıl ma sı da müm kün dür çün kü, te mel Hu ri ler -dir. Son ra Kas sid ler, Mit ta ni ler, Med ler ge li yor. Pe ki Urar tu lar?

– Urar tu la rın di li, Hu ri le rin bi raz da ha ge liş miş di li dir. – Öy le mi? Ya ni Er me ni de ğil di yor su nuz?– Ha yır Er me ni de ğil dir.– Er me ni ler öy le sa yı yor. Ama Er me ni de ğil ler di yor su nuz.– On la rın kıb le gah la rı Rewandûzdur. Hü küm dar la rı, her yıl bu ra -

ya hac yap ma ya ge lir ler miş.– Ya ni Urar tu la rın, Hu ri ler den bir adım ile ri ol du ğu nu söy lü yor -

su nuz. Kö ken le ri Hu ri dir, ama bir adım ile ri de dir. – Evet, on la rın en bü yük aşi ret le ri De ya fi'dir. Tif lis ya kın la rın da -

dır ve hü küm dar la rı ken di le ri nin için den çık mış tır.– Önem li olan es ki yi araş tır mak, Kür dis tan üze rin de ya şa mış ka -

vim le ri bi raz ta nı mak tır. Kür dis tan coğ raf ya sın da ya şa mış olan bü -tün ka vim le rin Kürt lük üze rin de et ki le ri ol muş tur. Kürt le rin tek ka -vim den gel di ği söy le ne mez. Bin yıl la rın kay naş ma sın dan, ba zı la rı -nın da do lay lı et ki len me sin den oluş muş tur.

– Me se la içi miz de ba zı se yid ler var. Hüseyin'in oğul la rıy mış,Kürt lük de ya pı yor lar mış. İş te Şeyh Mah mut ken di si ne “se yi dim”di yor du.

198 199

– O Arap et ki si dir. Kürt lük te Arap et ki si ni gör mek müm kün dür.Türk le rin et ki si pek önem li de ğil dir. Yi ne Fars la rın et ki si ni gör mekmüm kün, fa kat Fars lar la Kürt ler es ki den be ri bir bir le ri ne ya kın lar.As lın da Fars lar la Kürt ler iki kol gi bi ler; İran ta ra fın da ka lan lar İra niol muş lar, bu ta raf ta ka lan lar ise Kürt tür ler. Bu ra da Arap lar dan da,Türk ler den de ön ce ya şa yan lar Kürt ler dir. Bu kap sam lı bir gö rüş tür.İş te, Kürt ler şun lar dır de mek doğ ru de ğil dir. Bir çok kav min bin yıl -lar ca sü reç te kay naş ma sın dan olu şan bir kül tür var dır.

– Kürt lük, Kürdistan'daki ya şa mın bin ler ce yıl lık ürü nü dür. Si ya -sal, eko no mik, kül tü rel ya şa mın ürü nü dür.

– Evet, “Kürt ler şöy le bir ka vim dir, şu ra dan gel miş ler” de mekdoğ ru de ğil.

– Kürt bir mil let tir. Her bir mil let bir dö ne min ese ri dir. – Arap lar Arabistan'dan ge li yor lar, Türk ler Türkmenistan'dan ge -

li yor lar, fa kat Kürt le rin ne re den gel di ği ni or ta ya çı kar mak önem li -dir.

– Kürt ler es ki den be ri Kürdistan'dadır. Baş ka bir yer den gel mi -yor lar.

– Ta rih üze ri ne ba zı şey ler söy le ne bi lir. Özel lik le şim di ki Kürt -lük ne dir? Kim dir, ne yi ifa de edi yor? Sa vaş için de ki Kürt lük,Güney'deki Kürt lük, düş ma na kar şı Kürt lük, düş ma nı için Kürt lük,iha ne te dö nü şen Kürt lük na sıl dır? Kürt ler de iha net, yi ne ölüm vedüş kün lük ne den bu ka dar güç lü dür? Kürt le rin ide o lo ji si ne dir?Kürt le rin ru hu, Kürt le rin si ya se ti var mı, yok mu? Ta rih le bir lik tebun lar üze rin de de yo ğun ca du rul ma lı dır.

– Zer deşt; “iyi dü şün, iyi ko nuş, iyi yap” di yor.– Be nim ki de Zerdeşt'tinkine ya kın dır.Dü şün ce, ka lem ve si lah.Ben bir müs lü man gi bi “bu ka dar müs lü ma nım, bu ka dar mü mi -

nim” de mi yo rum. Fa kat ken di mi öz gür kıl mı şım. Özel lik le in sanözel lik le ri, Kürt özel lik le ri ko nu sun da ken di mi öz gür kıl mı şım.Ken di ken di mi ya pı lan dı rı yo rum ve son ra ba kı yo rum ki, Zerdeşt'eya kın laş mı şım. Şim di ki Zer deş ti le ri kas tet mi yo rum. On lar hep düş -müş ler. Zerdeşt'in de ta rih te bir ye ri, bir de ğe ri var. Yal nız din de ğil,bir fel se fe, bir ya şam bi çi mi dir. İs la mi yet, Zer deşt lik üze rin de oy -

na mış, hat ta bi raz da de ğiş tir miş tir. Bu ko nu nun da açıl ma sı ge re -kir. Kürt ya şa mı üs tün de onun da et ki si var dır. Fa kat şim di ye ka darKürt lük için yap tık la rı mı zı kim se ye yap ma dık ve onun la uğ raş tı ğı -mız ka dar düş man la uğ raş ma dık.

Bir in sa nı, ta nı ma dı ğı mız ve güç len dir me di ği miz sü re ce bı rak -ma yız. Bu da bi zim bir ça lış ma yön te mi miz dir. İn san üze rin de müt -hiş du ru yo rum.

İşe ya ra ma yan, güç ye ti re me yen in san dan bu den li güç lü in sançı kart tım.

İyi dü şü nen, iyi ko nu şan, iyi ya pan in sa nı or ta ya çı kart tık.Her şey za fer için dü şü nül me li, za fer için söy len me li, za fer için

ya pıl ma lı. Bu nun dı şın da baş ka şe yi ka bul et mek müm kün de ğil dir.– Bu dev ri min ger çek leş me si için, her ke sin üs tü ne dü şe ni yap -

ma sı la zım.– Her ke si ko nu mu na gö re ça lış tı ra cak sı nız. Her kes üze ri ne dü şe -

ni yap ma lı. Bir bi na da bir taş ek sik se, yer li ye rin de de ğil se, o bi nayı kı lır. Bir bi na in şa eder ken, kü çük taş la rı, bü yük taş la rın al tı na bı -ra kır san o bi na yı kı lır. Te mel ler bü yük taş lar la ve güç lü atıl ma lı.Yok sa bi na yük sel mez. Kürt lük ola yı da böy le dir. Ba zı la rı kü çüktaş lar la sa ray ya pa cak la rı nı sa nı yor lar, ama ya nı lı yor lar.

Ba şar mak için güç lü adım lar at mak zo run da yız. Sah te olan lar za -ten ya nı mız da ba rı na maz lar. Bu nok ta da da far kı mız var. Bi ze ba -kın, bi zi ta nı yın! Ma dem o ka dar ta rih le uğ raş tı nız, Kürt ki şi li ği ninolu şu muy la il gi len di niz, bi zim de bu işi na sıl yap tı ğı mı zı gö rün.

Ta rih te Kür dün ya ra tı lı şı bir ya na, düş ma nın şim di ya rat tı ğı düş -kün Kürt na sıl dır, bir de ona ba ka lım? Da ha da önem li si Kür düşim di na sıl ya ra ta ca ğız? Bi ze ge rek li olan şim di ki Kürt tür. Es kiKürt di yor su nuz, ama bir de ye ni Kürt var dır. Pe ki kim dir bu ye niKürt?

Şu an da “be nim Kür düm” di ye bi le ce ği niz bir Kürt var mı? Be la!Düş kün Kürt ten ka çı yo rum. Ya şa mı nı ka bul et mi yo rum. Öy le bir

ya şam ki, için de ölüm, kö tü olan her şey var. Bu ya şam, ki şi yi yokeder. Ama bir ta raf tan da bu Kür dü dev ri me çe ki yo rum.

Bir Ame ri ka lı şöy le di yor du:

200 201

“Kürt ler sa ğır, dil siz ve ön der lik siz kal mış lar dır.”Sa de ce sa ğır ve dil siz de ğil, de li edil miş, kö le leş ti ril miş, düş kün -

leş ti ril miş tir. Be nim bu Kür de “iyi sin” de mem müm kün de ğil dir.Eğer “iyi” de sey dim, mü ca de le yi bu ra ya ka dar ge tir mez dim. Eğerher şey den ra zı ol say dım, dev ri mi yap mak için bu ka dar uğ raş maz -dım.

İyi teş his koy dum, şim di bu nu de rin leş ti rip bü yü tü yo rum. Ve bute mel de te da vi si ni de ya pı yo rum. Si zin Kürt ya pı lan ma sıy la uğ raş -ma nız önem li dir.

– Ger çe ğin için de ol mak bi zim gö re vi miz dir. – Tec rü be niz az de ğil. Bir grup oluş tur muş su nuz, o grup şe hit

düş müş. On la rın anı sı için de bir şey ler yap ma lı sı nız. Ben de bu ra -da 15 bin ki şiy le bir lik te sa va şı yo rum.

Ba zı an ne-ba ba lar, ço cuk ye tiş tir dik le ri ni söy lü yor lar. Biz bin ler -ce si ni, hem de on lar dan çok da ha güç lü ye tiş tir dik. Ye tiş tir dik le ri -miz ise kü çük bir se bep ten düş tü ler. Ne den ken di le ri ni ko ru ya mı -yor lar? Bu, be nim için bü yük bir so run. Sa va şı mım böy le.

Ya te ker te ker öle ce ğiz, ya da tam ba şa ra ca ğız.Oluş tur du ğu nuz grup şe hit düş tü, siz yal nız ka lıp, sa vaş tan uzak -

laş tı nız. Ama be nim ki si öy le de ğil, ben üze ri ne git tim. Düş man danda ha faz la bu ar ka daş lar la uğ ra şı yo rum. Yap tı ğı nız iyi bir iş tir,Kürt lük le uğ raş mak iyi dir, önem li dir, ye rin de dir.

– Bü yük dü şün ce le ri ni zi ve yap tık la rı nı zı, ben de dü şü nü yo rum.Ye ni in sa nı oluş tu rur ken, ona so nu na ka dar yol gös ter mek, ne ya pa -ca ğı nı öğ ret mek de ğil, ken di gö rev le ri nin bi lin ci ne var dırt mak ge -rek ti ği nin inan cın da yım. Ne re de olur sa ol sun, gö rev le ri nin bi lin cin -de ola na, onu ye ri ne ge ti re ne ye ni in san de ni lir. Her şe yi ha zır danbek le me ye cek.

– Ken di ağır lı ğı nı zı his se de cek si niz.– Avrupa'da her şey tek nik le iş li yor. Ör ne ğin, bir ara ba nın me ka -

niz ma la rı nın ça lış ma sı için, ben zin dol dur mak ye ter li dir. Ya ni herşey ha zır. Bu ra da da hiç bir şey ha zır ol ma dı ğı hal de, in san lar birme ka niz ma gi bi ça lı şa bi li yor.

– İn san, is te se ken di ni atom ya pa bi lir. Atom bü yük bir si lah tır.Önem li olan in sa nın ken di ni ya rat ma sı nı bil me si dir. Biz ne re ye git -

sek “si zin si lah la rı nız var mı” di yor lar dı. Si lah is ti yor dum, ver mi -yor lar dı. Bin bir ka pı çal dım, bir şey ler is te dim, ver mi yor lar dı. Son -ra ken dim bul dum. Dü şün düm, na sıl da ha bü yük bir si lah ola bi li -rim, di ye. Şim di ise en bü yük si lah be nim, ya rat tık la rım atom danda ha güç lü dür.

İl kin ken di mi ya rat tım.Şim di bun la rı ya za bi lir, üze rin de du ra bi lir si niz. Baş lan gıç ta bir

ço cuk tan bi le za yıf tım, hat ta on dan da ha da ça re siz dim. Kal kıp birşey ya pa ca ğım di ye, kim se nin ben den bir bek len ti si yok tu. Ken diüs tüm de dur dum. Ça re siz lik ten bü yük ça re sa hi bi ol mak için çokça ba la dım.

Ve şu so nu ca ulaş tım: Bir in san, ken di sin de bir hal kı na sıl ya ra -ta bi lir?

Şim di ben de o güç var. Ken dim de ya rat tı ğım güç hem çok bü yük,hem de müt hiş. “Bir ki şi nin, ken di si ni böy le ya rat ma sı müm kün de -ğil. Bu an cak Avrupa'nın, dün ya nın işi dir” di yor lar. Ha yır, doğ ru de -ğil! Av ru pa Türkiye'nin ar ka sın da dır. Yüz de yüz be nim düş ma nım dır.“ Apo'nun tek ba şı na bu sa va şı yü rüt me si, böy le sa vaş ma sı müm künde ğil” di yor lar dı. Bun dan çı ka rıl ma sı ge re ken so nuç; bir in san, ken -di ni na sıl bü yük bir si lah ya pa bi lir so ru su na ve ri len ya nıt tır.

Şim di saf la rı mız da ki ar ka daş lar çok za val lı lar. Dağ da, ken di le ri -ni doğ ru-dü rüst ko ru ya mı yor lar. Ken di le ri ni ço ğal ta mı yor lar, ni celola rak bi le bü yü te mi yor lar. Ken di mi et ki li bir si lah yap tım, çok bü -yük bir si la hım. Yü rüt tü ğüm sa vaş, ke sin lik le üs tün ge le cek tir.“Ön der li ğe kıy met, de ğer ve ri yo ruz” di yor su nuz.

Ön der lik bü yük tür, bir pat la ma dır, ba şa rı dır, za fer dir.Ruh ta ki bir lik tir, gö rüş bir li ği dir. Ce sa ret tir, hep ba şa rı dır. Hay di

onun la olun! Ön der lik si zin za yıf lı ğı nız de ğil, ön der lik si zin oyun -la rı nız, si zin ha fif li ği niz de ğil. Ba zı la rı za yıf lı ğı nı, ha fif li ği ni, yan -lış lı ğı nı ön der lik adı al tın da ya şat mak is ti yor. Bu iki yüz lü lük tür,sah te kar lık tır. Bu ön der lik bı ra kıl ma lı dır. Ben böy le le ri nin ön de ride ği lim.

Ma dem “ta rih bo yun ca, Kürt in sa nı nın olu şu mu üze rin de du ru -yo rum” di yor su nuz. O hal de Kür dü, ye ni den na sıl ya pa ca ğız, na sılya pı yo ruz, onun üze rin de de dur mak ge re ki yor. İl kin bu Kürt na sıl -

202 203

dı, na sıl düş ma na ait ol du? Düş ma nı için na sıl ça lış tı? Bir Ame ri ka -lı Kürt ler için; ‘baş ka la rı na as ker olan halk’ di yor. Kürt le ri böy le ta -nım lı yor. Baş ka la rı için bir halk, baş ka la rı için as ker, baş ka la rı içiniş çi, baş ka la rı için ya zar.

Türk ler de, Arap lar da, Fars lar da ne ka dar güç lü bir ede bi yat var -sa, en az ya rı sı Kürt le re ait tir. Ne den ken di si için yaz ma dı? Ne ka -dar ken di ne ait bir Kürt? Hal kı na, ta ri hi ne, ru hu na, bir li ği ne, sev gi -si ne, geç mi şi ne ne ka dar ait? Bun lar bü yük so run. Bun la rı çö ze -mez se niz “yurt se ve rim, ben ya za rım, ben in sa nım” di ye mez si niz.Ba zı la rı da ha bun la rı çöz me den hâlâ “ben Kür düm” di yor. Ben bun -la ra “eşek Kürt, de li Kürt” di yo rum. Geç miş te bu nu ba na söy lü yor -lar dı, şim di de ben bun la rı her ke se söy lü yo rum. Akıl lı olan Kürt ler,be nim gi bi yap ma lı dır lar. Ta bii ben ken di mi bir lik için, düş ma nakar şı is pat la dım. Sen de güç, kuv vet var sa, sen de yap. Ya pa maz san,elim bo ğa zın da dır, se ni bı rak mam. Düş man dan ön ce dav ra nı rım,se ni or ta dan kal dı rı rım. Be nim fel se fem böy le dir.

Hikmet Salih : Ben bü yük Gü ney li yim, adım Hikmet Salih,Beh di nan-Za xo lu yum.

Ab dul lah Öca lan : Za xo, Kürt le rin esas mer kez le rin den bi ri dir.– Önem li mer kez ler den dir. Zaxo'nun kö ke ni Zılkubek'e da ya nır.– Zıl ku bek mi?– Zaxo'nun çev re sin de, dağ etek le rin de ki bir köy; is mi Zıl ku bek.– Han gi ta rih te ol muş?– Ta ri hi ni bil mi yo rum, ama önem li bir mer kez ol muş.– Dağ dan inen köy lü ler den oluş muş. Ama Za xo lu lar tüc car dır.

Zaxo'nun yu ka rı sın da ki Kürt ler, dağ Kürt le ri dir. Ti ca ret ten an la mı -yor lar. Ama Zaxo'ya gi ren Kürt ler tüc car dır. Ti ca ret le de ya lan cı lıkge li şir. Ti ca re tin Zaxo'yu çok dü şür dü ğü söy le ni yor. Zaxo'da ti ca retna sıl dır? Zaxo'da in san la rın iliş ki le rin de ki ucuz alış ve riş na sıl dır?Zaxo'da her şey pa ray la dır.

– Zaxo'lular Zaxo'da pek yok tur, hep dı şar dan ge len ler var dır.– Çev re köy ler den mi?– Hep si 30-40 köy dür. – Za xo çok faz la de ği şik li ğe uğ ra yan bir mın tı ka dır. Ya ni sı nır da

ti ca ri bir mın tı ka dır.

– Es ki den Türkiye'yle sı nı rı var dı.– Ön ce den de aşi ret ler ora ya ka çıp, gi dip ge li yor lar dı. Tüc car lar

gi dip ge li yor du. – Ben Zaxo'luyum. Ama am ca la rım Ciz re li dir.– Ta bii Ciz re hal kı ora dan ka çıp gel miş tir. Aç lık tan kaç mış lar.

Zaxo'da “İsa Su war” adın da bi ri çık mış. Hal kı na iha net te me lin deZaxo'da al tın çu val la rı nın sa hi bi ol muş. Bu Zaxo'nun ti ca ret man tı -ğıy la bağ lan tı lı dır. Bü yük iha net, bü yük ka çış lar, bu nun gi bi tümolum suz luk lar, hep Zaxo'da so mut laş mış. Bu gün de Zaxo'da olum -suz ki şi ler var. Kı sa ca bir Kürt mer ke zi dir.

– İsa Su war Bar zan lıy dı, Za xo lu de ğil di. – Zaxo'nun sa hi biy di. Zaxo'ya baş ka bir yer den gel di ği ni söy le -

di niz. O da Barzan'dan gel miş, şim di Zaxo'nun tüc car la rın dan dır.Peş mer ge le rin ka nı üs tün de al tın sa hi bi ol du. Ti ca ret ru hu, ade takan ser gi bi Gü ney li Kürt le ri ke mi ri yor. Kürdistan'ın bü yük has ta -lık lar dan bi ri de Zaxo'dur. Pa ra ru hu nu öl dür mek ge re ki yor.Zaxo'ya 1992 Gü ney Savaşı'nda bir ham le yap mak is ti yor duk. Amabu ra ya ade ta bü tün dün ya nın gü cü gir di, bi zi Zaxo'ya yak laş tır ma -dı lar. Ne den? Çün kü Za xo tüc car la rın, ya ni düş ma nın ye riy di. Tek -rar üs tü ne gi de ce ğiz; bi rin ci sin de ol maz sa ikin ci sin de, ol maz saüçün cü sün de olur. Şim di ora da güç lü yüz, es ki sin den da ha iyi dir.

– PKK'yi 1983'te Hollanda'da ta nı dım. O za man par ti nin bu ka -dar im ka nı yok tu. Fa kat ça lış ma ya pan ba zı ar ka daş lar var dı. On la rıgö rün ce es ki par ti ler le bu ye ni par ti ara sın da bir fark ol du ğu nu an -la dım. Bu he men fark edi li yor du. O dö nem de im kan lar çok az ol -ma sı na rağ men, Kuzey'de ça lış ma lar güç lü ge çi yor du. PKK'nin,Bü yük Güney'i bı rak ma ya ca ğı na ina nı yo rum.

As lın da Gü ney hal kı nın yü re ği, di ğer par ti ler le de ğil, on la rınkar şı sın da dır. Ben şim di ye ka dar peş mer ge ler ara sın da, PKK'dekigi bi bir di sip lin gör me dim.

– Kürt, di sip lin den çok uzak tır. Peş mer ge lik te, ek sik olan şey di -sip lin dir, dü zen dir. Bu bü yük bir has ta lık tır. Gü ney li ler den söz edil -di ğin de, ak lı ma hep di sip lin siz in san lar ge li yor. Ay rı ca ağır lık la rı nıbil mi yor lar, yer le rin de du ra mı yor lar. Çok sa bır sız lar, ci va gi bi ler.Bir sa at bi le bir yer de du ra mı yor lar; ka rar sız lar, ha fif ler, ade ta ken -

204 205

di le ri ni kay bet miş ler. Ken di ira de le ri ni baş ka la rı na bı rak mış lar. Dü -zen siz lik, di sip lin siz lik ala bil di ği ne yay gın. Dü ze lir, ama ham le is -ter, za man, usül is ter. Bi zim için de en gel olu yor. Ama yi ne de fır -sa tı nı bul du ğu muz da, üs tü ne gi de ce ğiz. Biz in san la rı mı zı ken di hal -le ri ne bı rak cak de ği liz. Ya top rak al tı na ko ya rız, ya da di sip lin al tı -na. Bu nun baş ka yo lu yok.

Her bi ri ken di ni çok ucu za sa tı yor. İn san ca bir dü zen den uzak tır -lar. Dü zelt mek za man is ti yor. Ta la ba ni be ni çok iyi ta nı yor, amaçok oy nu yor. Ne re ye ka dar ol du ğu nu bi li yor. Be ni he sa bı na ka tı yor.

Siz de Güney'den çık tı nız ve bu ça lış ma la rı ken di niz den baş la ta -bi lir si niz. Me se la Güney'i, Zaxo'yu an la ta bi lir si niz. Bi zim in san la rı -mız kü çük bir men fa at kar şı sın da he men ken di le ri ni kay be di yor lar.“Bu iş ki min için dir, be ni ne re ye gö tü rür” di ye sor mu yor lar. “Pa ra,bir de ka dın ol du mu her şey ta mam” de ni li yor. Bu na “dur” de mekge re ki yor. Gü ney Savaşı'nda “dev rim dar be ye di” di yor lar. Ha yır!Ka nı hâlâ sı cak tır. İm kan var, can var, in san yak la şır sa, bir lik olur saolur. Yüz ler ce genç, ba yan lar da da hil, bi ze yak la şı yor. Güney'dener kek ler den ön ce ba yan lar gel di. Er kek ler de var dı. Ama ba zı er -kek ler var dı kaç tı lar. Aşi ret çi yak la şı yor lar dı. Özel ya şam is ti yor -lar dı. Çok dar bir ya şa mı gö ze alı yor lar dı. Ba zı la rı iyi çık tı, saf la rı -mız da bir çok şe hit le ri de var.

PKK in san ya rat ma yı bi li yor.İçi miz den bi ri be nim için, “ol ma ya nı olur ya par” de miş ti. Tam

da bu nok ta da yi ne ya pa ca ğız. Ama de di ğim gi bi, za man ve ay rı ay -rı bir tak tik is ti yor. Par ti nin ça lış ma tar zı nı is ter. Her şe yi he sap la -mak ge re ki yor. Ama Güney'li ar ka daş lar bu nu ya pa mı yor lar dı. İn -san la ra doğ ru yak laş ma yı bil mi yor lar.

Es ki ya şa mı kay bet ti niz, bu pek önem li de ğil dir. Gü ney Kürt lü ğüde bir şey ler ya par. Ace le et me yin ve kaç ma yın! Kürt lük için ba zıiyi şey ler yap mak müm kün dür. Üs tün de du run, ıs rar lı olun. Da ral -dım, zev kim, aşi re tim, ka dın ne re de kal dı de nil me me li.

Kürt lük ne dir?Ba şa rı lı olan Kürt lük ne dir?Be nim ka dar hız lı olan, hız lı ko şan yok tur. Kim se be ni bir sa at

bir yer de tu ta maz. Ama dev rim is te di ği için bu ra da 16 yıl bin ler ce

kez tek rar tek rar Kürt lük üs tün de dur dum. Es ki den be nim için “birda ki ka bir yer de du ra maz” di yor lar dı. Ama şim di Kürt lük için du -ru yo rum. Bir şey ya rat ma yın ca ya ka dar pe şi ni bı rak mam. Bu be nimtar zım.

– Ben Kürt iş çi le ri gru bun da ça lı şı yo rum.– Gü ney Kür dis tan Kürt le ri nin ara sın da ça lış ma yü rü te bi lir mi si -

niz? Özel lik le ri ni söy le ye bi lir mi si niz? Ara la rı na ka tı la bi lir mi si -niz? PKK dos tu ola rak ör güt le ye bi lir mi si niz? Bu nu Hollanda'daya par sı nız. Soranca'yı iyi bi li yor su nuz. Ta ma miy le bu ça lış ma la raka tı la bi lir si niz.

PKK Kuzey'in PKK'si de ğil dir, PKK Kür dis tan PKK'sidir.– Gü ney Kürt le ri de ya vaş ya vaş dö nü şü yor. PKK'yi kü çük ten ta -

nı yo rum, ki tap lar yo luy la. Bu ra da ge çir di ğim iki gün, oku du ğumyüz ki ta ba be del dir.

– Bu ra da ki ya şa ma, ko nuş ma la rı ma dik kat edin. Siz de PKKdev ri min den, peş mer ge li ğe yö ne lik so nuç lar çı ka rın. Es ki ya şambaş ka, bun dan son ra ki ya şam da ha baş ka dır. Be ni gö rüp, bir kaçder si mi din le yin bi ri nin es ki si gi bi ya şa ma sı müm kün de ğil dir.Mut la ka de ği şir, es ki si gi bi ola maz. Dev let sa hi bi bi le ol sa de ği şir.

– Ben ay rı ca, Kürt ço cuk la rı na Kürt çe ders ve ri yo rum.– İyi bir iş, da ha da güç len di re bi lir si niz. Ço cuk lar için Kürt çe

der si ni ver me niz iyi dir. Hat ta ye ri niz ge niş le ye bi lir; bir okul ola bi -lir.

– Okul var, ama Ku zey Kürt le ri nin bir ço ğu, Avrupa'da Kürt çe di -li ni kul lan mı yor lar.

– Av ru pa Kürt çe di li üze rin de kap sam lı dur mak ge re ki yor.– Ku zey Kürt le ri, içe ri de Kürt çe ko nu şu yor, dı şa rı day sa Türk çe

ko nu şu yor.– Türk çe ko nuş ma la rı ge rek siz dir.– Me se la, Ankara'dan ge len bir Kür de, Kürt çe ko nuş di ye mem.– Bi len ler Kürt çe ko nuş sun. Avrupa'da o ek sik lik var.– Ço cuk lar Kürt çe öğ ren mek is ti yor, ama an ne-ba ba la rı izin ver -

mi yor.– Avrupa'daki bü tün ço cuk lar Kürt çe oku ma lı dır. Üs tün de du ru -

ruz. Za ten bun dan son ra Kürt leş me me le ri im kan sız. Bü tün ço cuk lar

206 207

di li ni öğ ren sin. Za man var, im kan, ta li mat var. PKK bü yük bir oto -ri te, bü yük bir güç tür. De mi ri bi le eri te bi lir.

Üs tü nüz de Gü ney ki şi li ği nin, ya ni Güney'in ah la kı nın et ki si ola -bi lir. Bu et ki le ri ken di niz den uzak tu tun. Bü yük bir ça lış ma ya par -ken “ben ça lı şır ken, ça lış mam şuy du, ben mü hen dis tim” de mekdoğ ru de ğil. Ba zı şey ler var dır, pa ray la sa tın alı na maz. Öy le ça lış -mak da ha iyi dir. Pa ra ya ih ti ya cı nız olur sa pa ra da ve ri riz. Pa ra in sa -nı düş ma na gö tü rür.

Ba zı adım lar atıl mış tır. Siz çık tı nız ve yüz ler ce si de çı kı yor. On -bin ler ce dos tu muz var. Bun lar bü yük bir güç tür, yüz de dok sa nı nınyü re ği bi zim le dir. Yüz ler ce si bu yol da sa vaş çı dır, ba zı la rı ko mu tan -dır. Tah min edi yo rum ki, bu yıl da bin le re ulaş tı rı rız. Son ra bun la rısi ya sal ola rak güç len di ri riz. Da ha son ra par ti olur lar. Za ten Gü neypar ti si de yü rü yor.

Mir hem Yi ğit : Adım Mir hem Nu say bin li yim. Sos yo lo ji oku -dum.

Ab dul lah Öca lan : Kaç yıl dır Av ru pa sa ha sın da sı nız?– 9 yıl dır.– Stockholm'de miy di niz?– Evet. Ön ce Ku zey de bir şe hir dey dim. Bu beş yıl ön cey di, son -

ra beş yıl Frenk'te kal dım.– Sos yo lo jik açı dan da ko nuş ma la rı mız dan bir çok şey çı ka rı lır.

Bi zim ça lış ma mız hem sos yo lo jik, hem de pe da go jik tir.– Evet, si ya si-ide o lo jik tir. İn san bir kaç ke li mey le “şu PKK'nin

ger çek li ği dir” di ye mez.– Ya ni sos yo lo ji ye ya kın ol du ğu için bu nu be lirt tim. Bu ko nu da

ih ti sa sım da var. Sos yo lo ji top lum sal lık tır. Ger çek ten de PKK'detop lum sal lık ba şa rı lı yor. Kürt me se le si nin üs tün de sa de ce si ya siola rak dur mu yo ruz, top lum sal ola rak da du ru yo ruz. Kürt top lum sal -lı ğı, PKK'de çö züm len miş tir. Kürt si ya se tin den çok, top lum sal lı ğı -nın üs tün de du ru yo ruz.

– Gö re bil di ğim ka da rıy la her şey ta ri hi dir. Her adım, her gün ta -ri hi bir şey le do lu dur.

– Böy le ol maz sa ya şa ya ma yız. Her gün do lu dur, açı lım dır veadım adım dır. Ya ni bu ra da “tek rar” kal ma mış tır. Bu gün bu gün dür

ve bu gün do la cak tır, bu gün ye ni bir şey ler ola cak tır. Bu gün Kür dis -tan için bir adım dır. Bu doğ ru dur ve akıl lı in san gö rür. Bu ra sı Kürt -le rin ki li di dir.

– Her cid di ça lış ma nın anah ta rı bu ra da dır. Cid di bir ça lış ma yü -rüt mek is te yen her Kürt ya bu ra dan geç mek zo run da dır, sor ma lı dırya da yü re ği bu ray la ol ma lı, uzak ol ma ma lı dır.

– Bu ra sı Kür dün kal bi dir. Kür dün bey ni dir, Kür dün gö zü dür,Kür dün ru hu dur, Kür dün vic da nı dır, Kür dün ka rak te ri dir. Biz on al -tı yıl dır bu bü yük okul da yız. Baş ta kü çük bir ev di. O za man bir top -lan tı yap mak bi le baş lı ba şı na bü yük bir ça lış may dı. 1982'de Or ta -do ğu sa ha sın da 150 ki şi lik bir top lan tı yap tı ğım da dün ya lar be nimol du. Ortadoğu'da 150 Kür dü, PKK si ya se ti üze rin de top la ya bi li yor,on la rı bir ara ya ge ti re bi li yor san bu bü yük bir olay dır. Ba zı la rı de ğerver mi yor, top lan tı lar dan sı kı lı yor lar. Ben tek ba şı ma ol sam bi le sı -kıl mam, bu ra da on sa at ko nuş sam bi le sı kıl mam. Be nim ya şa mımbu dur.

– Ak si za rar dır, bu ya şam dan sı kıl mak, ta ham mül süz lük, uzakkal mak Kürt hal kı nın yok olu şu dur.

– Bu ra da ya ra tı lan sen sin, ta ri hin dir, ru hun dur.Sen düş müş sün, beş pa ra lık bir de ğe rin bi le yok ve biz se ni ya ra -

tı yo ruz. Bir şey söy le ye yim, ko ma da ki bir has ta, bir has ta lık ne dir?Mi de si şöy le dir, ci ğer le ri böy le dir… Dok tor bu ki şi üs tün de du ru -yor. Bu ra da da sen bir has ta sın, ame li yat ma sa sın da sın ve her ta ra -fın kö tü. Bu ra da hem teş his, hem de te da vi ya pı lı yor. Bu nun için,ço ğun luk la he pi miz iyi yiz.

Siz ken di li ğin den böy le ol du ğu nu zu sa nı yor su nuz.Öy le de ğil!Ger çek ten bü yük bir dok tor luk ya pı yo ruz. Bu sa ha da ölü olan lar

ye ni den can la nı yor. Bu bü yük bir ça lış ma dır. Ken di ni bi raz akıl lısa nan bi ri hem in san la rın, hem de ken di üs tün de dur ma lı dır.

Hâlâ Kürt ler ka çı yor.Ne den hâlâ böy le ağır top lan tı yap ma ge re ği du yu yo rum?Çok iyi bi li yo rum ki, Kürt ya şa mı nı as ker li ğe ge tir mek çok zor -

dur, öl dür sen as ker li ği ya pa maz. Her şey den ön ce ders; sa at ler ce di -sip lin li, sa bır lı bir şe kil de oturt ma lı dır. Bu bü yük ders tir, bü yük di -

208 209

sip lin dir, dü zen li ruh tur. Bir ki şi, en azın dan dört sa at na sıl din le me -si, da yan ma sı ge rek ti ği ni bil me li dir. Ki şi bu gü cü ken din de ya rat -tık tan son ra bü yük adım lar at mış sa yı lır.

Bu ra da söy le nen ler ta ri hi şey ler dir.Bir ulu sun olu şu mu nu ya ra tan şey ler dir. Akıl lı olan bi ri, iki ders -

ten da hi so nuç çı kar tır.– Kim se bun dan uzak ka la maz, her ke sin üs tün de et ki si var dır.

Her yer de et ki si var dır. Az ve ya çok, ama mu hak kak, her Kürt fer -di ni (dün ya ya da ğıl mış Kürt ler bi le ol sa) et ki li yor.

– Doğ ru, et ki sin den kur tul mak im kan sız. Kürt ler için de, in san lıkiçin de bu böy le.

Bir Kür dün bu ra da ya pı lan ve ko nu şu lan la rın dı şın da kal ma sıim kan sız dır. Akıl lı olun ve son ra dan piş man ol ma yın. Bu ra da ko nu -şu lan la rı din le yin. Ba zı la rı dört yıl son ra, ba zı la rı beş yıl son ra, ba -zı la rı ise on yıl son ra an lı yor lar. Bu gün an la sa nız, o za man siz denis te di ğim bu dur. Bu gü nü an la mak ye ter li dir.

– Ay rı ca Zerdeşt'ten söz et mek is ti yo rum: Ay dın lar ara la rın dabu nu tar tı şı yor. Par ti Ön der li ği ve Zerdeşt'in fel se fe si ara sın da kı -yas la ma ya pı yo ruz. Bu tar tış ma yı sa de ce ben yap mı yo rum, baş kaKürt ay dın la rı da ya pı yor. Bu ra sı, ken di dö nem le rin de ku ru lan aka -de mi ler gi bi, Pla ton aka de mi si gi bi dir.

– Pla ton, Sok ra tes. Bu ra sı bun la rı ha tır la tı yor. Bun la rın üs tün dedur du nuz mu? Pla ton ve Sok ra tes bun la rı in ce le di niz mi?

– Hep si nin üs tün de dur dum, bu ko nu da ça lış ma lar yap tım.– Bi zim ki, bun la ra çok ya kın dır. Bur ju va zi nin üni ver si te le ri gi bi

de ğil. Bun lar üç bin yıl ön ce ki ekol ler gi bi dir. Ba zı la rı, “aka de miböy le mi olur, ba zı la rı ço ban, ba zı la rı bi linç siz” di yor lar. Ta bii ki,aka de mi böy le olur.

– Eğer baş ka la rı için yıl lar ca ça lı şı yor san, an cak böy le bir yer deya par sın, bu nun dı şın da baş ka bir şey müm kün de ğil dir. Bu nun dı -şın da bi zim le di ğer ulus lar ara sın da pek bir fark kal maz.

– Bu bir Kürt eko lü dür. Güç lü dür, ye rin de dir. Eğer ge niş le ti le bi -lir se, Avrupa'nın da bir kıs mı il gi le nir se bü yük bir fır sat olur. Benkü çük bir yer de bun la rı ya pı yo rum. Avrupa'da da bü yük fır sat larvar.

– Yer kü çük tür, ama et ki si çok bü yük tür. Bu oda, bir ev gi bi kü -çük ola bi lir, ama ağır lı ğı çok bü yük tür.

– İs pat lı dır. Dağ da yap tı ğın yer de çok kü çük tü. Şim di çok lüksve kon for lu. Da ha ön ce bir kaç taş la yap tık, “bu aka de mi dir” de dik.Ge len ler “aka de mi böy le mi olur” de di ler. Ama kaç Kür dis tan ya pı -lır bu nun la.

İş te, düş man sar sıl dı.Düş man sa de ce na sıl ya şa dı ğı ma de ğil, bu ra da na sıl bir or du yu

yö net ti ği me ba kı yor. Düş man bu ra yı tek nik sel ka rar gah lar gi bi yap -tı ğı mı sa nı yor du. Oy sa bi zim ki si taş lar dan ya pıl mış. Ama düş ma nagö re bu, bü yük bir or du ve as lın da ger çek ten de böy le dir.

– Dev le tin kur du ğu bü yük tek nik, yüz yıll lık bü rok ra si, or du nunpo li si ve teş ki lat la rı na ce vap ve ri yor.

– Kü çük bir yer de ve çok kı sa bir za man da ya pıl dı. Bu nun üze -rin de iyi du run ve im kan la rı nız var sa bu na yö ne lik bir ki tap ya zın.

İm kan la rı mız var, bu ra la rı do la şın. Si zin im kan la rı nız da var; dok -tor Cabbar var, siz var sı nız, di ğer le ri var. Bir şey ler ya pın. As lın da biryıl lık te mel atıl dı. Kim se an la mı yor. Düş ma nın ken di si “bir or du yuyö ne ti yor” di yor. Bir ta şın ya nın da ki or du! Tek ni ğim yok, bü rok ra simde yok, tek ba şı ma yım. Ken di mi bü yük yü rü tü yo rum. Ne den? Bugüç ne re den oluş tu? Bu gö rüş le ri miz, ne den bü yük gö rüş ler ol du?

– Sa de ce Kürt ler de ğil, bü tün in san lık bu so ru la rın ce va bı nı arı -yor. Bir çok ki şi, “Bu na sıl olu yor” di yor.

– Sok ra tes “Ken di ni ta nı” di yor. İlk der sim buy du. Her kes ten ön -ce ken di mi ta nı dım. Bir hal ka il kin ken di ni zi ta nıt mak ge re kir. Neka dar iyi sin, ne ka dar kö tü sün; ken di ni ta nı ya cak sın. Sokrates'in budü şün ce si ye rin de bir dü şün ce dir. Ben de Sok ra tes gi bi ya pı yo rum.

– Rönesans'ta ve nas yo nal sos ya lizm de bu var. Hat ta Par tiÖnderliği'ndeki fel se fe de de bu nu gör mek müm kün dür.

– Rö ne sans Kürt lü ğün ye ni olu şu mu. Pro fe sör dos tu muz Yal çınKü çük, ya nı mı za gel di ğin de “bu ra da bir dev le ti de ğil, bir mil le tiya ra tı yor su nuz. Dev let de ğil dev let si ya set tir. Bu ra da ya pı lan si ya -set de ğil, ya pı lan bir in san fel se fe si dir” di yor du. Gi der git mez “birüni ver si te yap tım” de di. Ankara'da Öz gür Üni ver si te yi kur du. Bi zeba ka rak bu nu yap tı. Son ra bir der nek kur du: İs mi Ye ni in san. İl kin

210 211

Öz gür Üni ver si te, ar dın dan Öz gür İn san. Ken di ne bu yön lü isim -ler de tak tı.

– Sa de ce fel se fe yö nü de ğil, hem fel se fe ye sa hip ol mak var, hemde bu fel se fe nin bir ya şam fel se fe si ol ma sı var dır. Fel se fe, pra tikya şam da uy gu la ma ya so ku lu yor.

– Sa de ce as ke ri ya şam, si ya si ya şam de ğil, fel se fi ya şam da yü -rü tü yor. Te me lin de ah lak, mo ral var dır, -ve bi lim sel dir. Kürt ler içinas ker lik, si ya set ne dir, na sıl bü yür? Bun la ra yö ne lik ya zı lar da ya -zar sı nız. Ba zı ya zar lar var dı, te nez zül et me di ler.

– Geç kal dı lar.– Geç kal dı lar.– İna na nı yo rum ki, bun dan son ra ken di hal kı nın in san la rı nı an -

lar lar, on la ra bir ça re olur lar. Ruh la, can la bir ye re ge ti rir ler. Ka lem -le ri ne el atıp, bu nu in ce le ye cek le ri ne ina nı yo rum.

– Ta rih üze ri ne Kürt ve Kürt lük ger çe ği için bir şey ler yap makis te yen bu ra ya gel sin. İs te di ği ni, bin ler ce ki tap ta bu la ma dı ğı nı bu -ra da ki ruh tan ala bi lir. Aş kı, yü re ği var sa, bü yük bir et ki nin al tı nagir me si im kan sız dır. Bun lar ta bii bü yük şey ler dir. Siz ya zar lar içinde, ay dın lar için de bü yük tür. Si zin ye ri niz de bü yük tür, ye ri ni zi kü -çük gör mü yo ruz. Bu da sa vaş tır, hem de kı lıç tan da ha faz la et kieder. Za ten “Kürt ler, ka lem ve kı lıç ol ma dan ba şa rı lı ola maz lar”der ler.

Ka lem le oy na yan kim dir?Kı lıç la oy na yan kim dir?Kı lıç da, ka lem de ki min için dir? So run bun la rın ce vap lan ma sı -

dır. Hat ta Kürt le rin, bü yük ya zar la rı da var, ama hep baş ka sı için.Me se la Se la hat tin Ey yu bi bü yük kı lıç tı.Ama ki min için?– Ben bu ra da bu lun du ğum sü re için de dı şar da da bi raz ta kip edi -

yo rum. Sa de ce Kürt lük yö nüy le de ğil, kül tür yö nüy le ta nı ma, bi razPar ti Önderliği'ni an la ma şek lin de olu yor. Bu nun için da ha ön ceoku ma dı ğım ki tap la rı bir-iki ke re oku yo rum.

– Oku ma dı ğı nız ki tap la rı si ze ve re lim, oku yun. Ki şi lik le rin çö -zü mü üs tün de du ru yo rum. 1986 'dan son ra her yıl bir kaç ko nuş maçı kı yor du. Bu dö nem de, 1993 so nu ve 1994 ba şın dan bu ya na yir mi

ki tap çık tı. Ger çek ten bü yük bir ki tap se ri si, bü yük bir ya şam kay -na ğı. İçin de her şey var. Bü yük bir kü tüp ha ne dir. Eğer üze rin de du -ru lur sa, siz le re yıl lar ca bi le ye ter. Be nim için de ğil, ken di niz için bubir hiz met olur.

– İna nı yo rum ki, Kür dis tan ta ri hi ne vu ru lan bu dam ga ol duk çade rin dir. Çok de rin bir dam ga dır. Öy le el vu rul du ğun da, bo ya sı gi -den dam ga lar dan de ğil. Ta ri hi mi ze vu ru lan, an lam lı bir dam ga dırve Kürt in sa nı nın ka pa si te si ni, bi lin ci ni, emek ça ba sı nı bir kaç kezkat la ya cak tır. Bu et kiy le yüz yıl la rın ezil miş li ği ni, ge ri kal mışl ğı nıor ta dan kal dı ra cak tır. Ben bu inanç ta yım.

– Doğ ru dur, bin yıl lık in ti kam alı nı yor. Kürt lük düş kün leş ti ril -miş tir. Üze rin de çok has sas du ru yo rum. Kürt lük bir ölü. Düş man -dan da ha çok, bu ki şi li ğin düş ma nı yım. Bu nun için bir der se gir di -ğim de, bir so ru nun üs tü ne git ti ğim de, yıl la rın in ti ka mı nı alı rım.“Sen ulu sal lık la, Kürt lük le oy na ya maz sın” de rim.

Ha tır lı yo rum, işe baş lar ken ba na, “elin den bir şey gel mi yor, bom -boş bir in san sın” di yor lar dı. Ki min ya nı na otu ru yor sam, hep si ba naböy le di yor du. İş te bü yük in ti kam.

– Çok po zi tiv ve Kürt hal kı için bü yük bir in ti kam dır.– Ger çek ten çok bü yük bir in ti kam sa hi bi yim. Kürt ler ken di

üzer le rin de dur mu yor lar, so ru na yü zü nü çe vi ri yor lar dı. Öy le biryüz le ri ni dü zelt tik ki, ölü mü ne ka dar ba şa rı yı üs tün kı la cak la rı birKürt lü ğü ya rat tık ve ar tık her kes onun la aya ğa kal ka bi lir. Bü yük birsa bır la bu nu yap tık. 30 yıl ön ce ne ya pı yor lar dı, şim di bir şey söy -le sin ler ba ka lım. Şim di na sıl yü rü yor lar, na sıl sa va şı yor lar. Yap -maz lar sa ken di ken di le ri nin düş ma nı dır lar. Böy le yap mak zo run da -lar, yap maz lar sa düş man on la rı sağ bı rak maz. Es ki den, “ba na söy -le me yin, ben din le mi yo rum” di yor lar dı. Bu baş lan gıç tır; “sen na sıldin le mez sin, din le mez sen eşek sin” di ye yük len dik.

– Bu nok ta aşk ol ma lı.– Bü yük aşk! Es ki den aşk ney di? Es ki den aşk yo ko luş tu. Cid di

bir aşk müm kün müy dü? Çok düş kün cey di. Şim di ya rat tı ğı ma ba zı -la rı “kal bim is te mi yor” di yor. Ama ben yi ne de üs tün de çok du ru yo -rum. Kalp, bü yük lük le re da yan ma lı dır. Kal bin pri mi tif (ip ti di a i lergi bi) dir. Ha yır! Ya ölür sün, ya kal kar sın!

212 213

“Öğ ren mi yo rum, kal bi mi kal dır mam, gö rüş le ri mi kal dır mam”der sen, kar şın da du ru rum. Yi ğit lik bu dur. Biz zat ben ya pa rım, ar ka -daş la ra da dev ret mem. Be nim kar şım da ne ya pa bi lir sin? Ne ka dargü cün var? Ha bi re “ön der, ön der” di yor san iş te ön der. PKK di yor -san, iş te PKK! Te o riy le öğ re ne rek uy gu la ma da kal ka cak sın. Ka çışyok, ka çar san ha in sin!

İş te bu ra da, ge ce gün düz, da ki ka da ki ka sa va şı mı mı böy le ya pı -yo rum. Çok öz gür ce!

– Ba zı esas şey ler, bü yük güç ler var dır: Pa ra, as ke ri güç, tek nikgüç, şu ur, bi linç (özel lik le bi lin cin gü cü çok bü yük tür) Bü yük birİn gi liz fi lo zo fu, “bi linç ve emek ik ti dar dır, çok bü yük tür” di yor.

– Be nim gü cüm de bu dur. Bi lin ci me ve has sa si ye ti me da ya nı yo -rum.

– Yü re ği niz le, is te ği niz le yap tı nız.– Anın da şu ur, anın da bi lin ce çı kar ma ve bü yük uy gu la mam. Ar -

ka daş lar be ni bü yük le rin bü yü ğü ola rak gö rü yor lar. “Doğ ru bir ye reotu run, ken di ni zi bü yük gö rün.” Bü yük sü nüz, düş ma nı mah fe de bi -lir si niz. Biz bu nu ka bul edi yo ruz. Doğ ru şey ler dir, de ğer li dir.

– De ğer li dir, in san ca dır.– Kür dün, yi yip-iç me sin den da ha çok muh taç ol du ğu şey dir.

Akıl lı olun, bun lar si zi bü yü tür. Si zi in san laş tı ra cak şey le rin üs tün -de du run. Ama siz bun la rın üs tün de de ğil, da ha çok si ga ra, du manüze rin de du ru yor su nuz.

Es ki den İs la mi yet te bun la ra “put” di yor lar dı. İs la mi yet “put la rıkı rın” di yor du. Her bir ar ka da şı mı zın bir kaç pu tu var. Kı rın bu put -la rı nı zı, put tur, is pat la ya bi li rim. Şu ra la rı na, bu ra la rı na koy muş lar,se vi yor lar.

Kürt put la rı nı kı ra lım, bü yük ve tek bir tan rı ya pa lım.Ken di ni zi tan rı laş tı rın, tan rı laş ma ya ula şın.İs la mi yet de za ten bu dur. Hz. Mu ham med Arap la rın put la rı nı,

aşi ret çi ve düş kün ya pı sı na ve put la rı na kar şı “Al lah var” de miş. Ne dir Al lah?Al lah gök ler de dir. Arap la rın dev let leş me si ni, bü yü me si ni sağ la -

yan ruh tur. Bir lik ru hu dur, sul tan-sal ta nat ru hu dur. Hz. Mu ham medbu dur. Kabe'deki 360 pu tu kır ma yıp da, Allah'ın gök te ol du ğu nu

söy le me sey di dev let ku ra maz dı. Ta bii din dar lar an la mı yor, Müs lü -man lı ğın ne ol du ğu nu bil mi yor lar. Müs lü man lık bu dur. İç te ki put larkı rı lır sa, ruh ta bir lik sağ la nır, ru hu nu evin den çı ka rıp, evi nin da mı -na asar san, Allah'a ula şa bi lir sin. Allah'a ula şa bil me ni zin yo lu busöy le dik le ri miz den ge çer.

– Put lar, par ti dü şün ce si nin, Par ti Önderliği'nin bu lun du ğu yer -den ka çı yor lar.

– Ya ni mü na fık ol ma ya, sö mür ge ol ma ya, ken di ni kan dır ma yayeğ ler. Doğ ru dü şün ce ve tarz la, doğ ru güç le ken di ni zi bü yü tün.Hep “ben böy le oy na ya ca ğım, ken di mi şöy le sa ta ca ğım” di ye mez -sin. Dur, dur maz san bun dan son ra ölüm dür. Doğ ru yol da yü rür sen,ken di ni af fe der sen, ken di ni Allah'a ulaş tı rır sın.

Sa nı yo rum iyi gö rü yor su nuz. Bu ko nu da da ya za bi lir si niz. Oto ri -te olun ve güç le nin. Ta ri he yö ne lik, sos yo lo ji ye yö ne lik, pe da go ji yeyö ne lik, di le yö ne lik, ye ni ta ri he yö ne lik te ya zım sal fa a li ye ti ge liş -tir mek ge re ki yor.

Bü yük bir ya şam var.Aç kal maz sı nız. Aç ka lır sa nız ba na söy le yin. He pi ni zi bin kat

da ha zen gin leş ti ri rim. Ama böy le yap ma lı sı nız. Her bi ri ni ze bü yükbir kö şe var. Ça lış ma lar da ken di ni zi böy le is pat la ya bi lir si niz. Herbi ri ni ze bi rer çu val pa ra ve ri rim. Di ğer le ri ne de söy le yin. O dev let -ler den çok, PKK si ze pa ra ve re bi lir.

Yal nız bü yük sa ray da, bü yük Kürt lük ya pıl ma lı dır. – Hal ka hiz met et mek is te yen bir ay dın için, bu, o ka dar zor bir

şey de ğil. – El bet te ki zor de ğil. Bir kaç taş, bir ma ğa ra ve rin, onu sa ray ya -

pa rım. Bu tür şey le ri sev mi yo rum. Çu val la pa ra var, fa kat bir günol sun bak mı yo rum. Es ki den ce bim de pa ra var dı. 15 yıl dır ce bi mepa ra koy ma dım. Çev rem de pa ra art tı ğı za man ken di mi pa ra danuzak laş tır dım.

– Yap tı ğı nız bir rö por ta jı nız da Sa id-i Kur di (Nur si) 'den söz edi -yor su nuz. O, “Eğer bir yer den göç et mek ge re ki yor sa, tüm ma lı nı-mül kü nü bir bah çe ye ko ya bil me li sin” di yor.

– Evet, sa de ce o ka dar. Be nim ki bah çe bi le ol ma ya bi lir, ce be ko -ya rım, önem li olan şu: Bu Kürt lük iyi dir. Üze rin de iyi dur mak ge re -

214 215

ki yor. Ken di ni zi ağır kı lın ve bü yük bir Kürt lük ya pın, ce sa ret liolun. Ken di ni ze gü ve ni niz de var.

– İnanç, ce sa ret ve bi raz da bağ lı lık var sa olur. – Bun dan son ra ken di ni zi bü yü te ce ği ni ze ina nı yo rum. Bü yük ol -

ma nın gü cü nü ken di niz de bi raz gö rün. Oto ri ter olun, ye ni bir eko lünsa hi bi olun. Ye ni bir dö nem aça bi lir si niz. Üs tün de de rin li ği ne du run,çev re niz de hiç kim se bı rak ma yın. Gün be gün üs tün de du run.

Kim se ye gü cü nüz yet mi yor sa, ken di ni ze yet sin.So nuç ta bü yür sü nüz.– Biz den is te nen bu ça lış ma za ten bi zim ya şa mı mız dır. Do ğal

ola rak yap ma mız ge re ken şey ler dir.– Bü yük dev let ler, halk lar na sıl bü yü müş ler? Bir Almanya'ya ba kın,

ken di so run la rı üze ri ne bü yük dur muş lar. Me se la, bir as ker lik üze ri nebü yük dur muş lar dır. Bir sa nat kar, sa nat işi üze rin de bü yük dur muş tur.Me se le ler üs tün de bü yük du ru yor lar ve an cak o za man bü yü yor lar.Me se la, biz de ço cuk la ra de ğer ve ri lir. Ama na sıl? Ai le-ak ra ba lık de ğer -le ri gi bi ço cuk la rın da de ğe ri ni bil me li, ama her şe yin ye ri ne koy ma -ma lı. Ana la rı mız-ba ba la rı mız her gün ço cuk la rı öpü yor lar. Ye ter!

Bu ka da rı faz la, on la rı sev me li, ama bu tarz sev gi doğ ru tarz sev -gi de ğil dir.

– Evet, o ço cu ğun ka de rin de ne ola ca ğı bel li de ğil. – An nem “ben se nin şöy le an ne nim, böy le an ne nim” di yor du.

Ben on ya şın day dım. An ne me “ta vuk la rı, civ civ le ri gö rü yor mu -sun? Ha on lar, ha ben ve sen” de dim. Bu hâlâ ha tı rım da. “Be nimüs tüm de he sap kur ma. Be ni düy na ya ge ti rir ken bu, in san lı ğa yö ne -lik de ğil, ce ha le tin den ile ri ge li yor du” de dim. Çok il ginç bir ce vapver miş tim, sus tu. Ya ni Kürt ler de ço cuk sev gi si ye rin de ya pıl mı yor,ço cuk la rın is tik ba li yok, de ğe ri yok.

– Bu sev gi esa sın da ze hir dir. – Ço cuk la rı ze hir li yor lar. O yüz den on la rın sev gi sin den nef ret

edi yo rum. Böy le ol maz. De ğiş ti re cek si niz. Ço cu ğa de ğer ver me ninne ol du ğu nu bi le rek, doğ ru bü yüt me li si niz.

Bu fa a li yet le rin bü tü nü ço cuk lar için dir.Ço cu ğu boğ muş, öl dür müş, bi tir miş, ama ba kı yor sun bu nu ya pan lar,

ço cuk la rı nı aca ip gö rü yor lar, “pa şa dır, böy le bü yü yor” di yor lar. Ama

sen boğ muş sun, gi dip ba kar san, bir ahır da dır. Kürt ço cu ğu öl müş, on dahiç bir şey bı ra kıl ma mış. Bir de aca ip se vi yor lar. Böy le sev gi ol maz!

Sev di ği niz şey ler çok ip ti dai in san lar gi bi, ha yal ler de ki in san sev gi sigi bi ol ma ma lı dır. Bu si zin için çok ge rek li dir. “Kürt ede bi ya tı na, sa na -tı na de ği ni yo rum” di yen bi ri böy le ol ma lı, bun lar sa na tın esas la rı dır.

Ça lış ma la rı nı za de ğer ve ri yo rum. Sa vaş ka dar, hat ta sa vaş tan da -ha faz la de ğe ri var dır. Eğer böy le ya par sa nız olum lu gö rü rüm. Ak sitak dir de yap tı ğı nı zı, bü yük iş ola rak gör mü yo rum. Sa vaş tan da haçok üs tün de du run. Ba na gö re sa vaş ta ol mak la bu ça lış ma lar da ol -mak ara sın da pek fark yok tur. Üs tü ne git me yi bil me dik le ri için,“Aka de mi, sa nat sal bir ça lış ma dır” di yo rum. Biz sa nat la bu sa va şıoluş tur duk. Bu sa nat ol ma say dı, tek bir Kürt si lah için bir adım at -ma ya bi le ce sa ret et mez di.

– Bu ol maz sa, di ğer le ri nin de faz la an la mı kal mı yor, bir ağaç gi -bi ku ru yup çü rü ye cek ler.

– Sa nat ça lış ma la rı halk or du su nu ku rar, sa va şı ve Kürt lü ğü ya ra -tır, si ya set ya par. Bu nu sa nat çı lar için söy lü yo rum. Eğer bü yük birça lış ma yap mak is ti yor sa nız, önü nüz de bü yük bir ör nek var. De ğerve rir ve üs tün de du rur sa nız, her bi ri niz bi rer pa di şah ola bi lir si niz.Eğer siz de bir pa di şa hın oto ri te si var sa, her bi ri niz Kür dis tan üze -rin de bü yük bir et ki ya pa bi lir si niz.

– Bü yük pa di şah lık va ta na bü yük hiz mett tir.– Bun dan son ra da ha iyi ça lı şa ca ğı nı za ina nı yo rum. Ya ni Kürt

sa nat kar la rı ve ay dın la rı ola rak bun dan son ra ye ni şey ler üret me yeça lı şın. Bu ra ya ge li şi niz de bü yük bir adım dır. Si zin için ya şam dabü yük bir baş lan gıç tır.

– Ya şa mı mız da çok bü yük, çok an lam lı bir yer alı yor. Bü yük birbaş lan gıç ya pa bi li riz. Bu ra da bü yük bir ener ji al dık, zih ni miz ay -dın lan dı, dü şün ce le ri miz ber rak laş tı.

Ab dul lah Öca lan : Ta rih üs tün de bi raz dur duk, bi zi din le di niz,ne di yor su nuz Xem gin?

Et hem Xem gin : Esas ola rak be nim mes le ğim hu kuk çu luk, ta -rih çi de ği lim. Avu kat tım, son ra ta rih çi ol dum.

– Ama tör bir ta rih çi si niz, fe na de ğil. Avrupa'da baş la dı nız ta rih -çi li ğe. Bu ta rih fik ri ne den si ze çar pı cı gel di?

216 217

– Her şey den ön ce ken di mi ta nı mak is te dim.– Bu ih ti yaç tan kay nak lan dı de ğil mi? Av ru pa, in sa nı ken di ni ta -

nı ma ya zor lu yor.– Sa de ce Av ru pa de ğil, Türkiye'deki ya şam da in sa nı ken di ni ta -

nı ma ya zor lu yor.– Ama da ha çok Avrupa'daki ya ban cı lık, yal nız lık bu nu hız lan dı -

rı yor. Uzak tan ül ke ye ba kın ca, Türk lük ten bi raz ko pun ca ken di nike sin ara ma ih ti ya cı du yar sın. Bu nun et ki si çok, gör mek ge re ki yor.Eli niz de ki son ça lış ma ne dir?

– Şu an da din üze ri ne, Kürdistan'daki di nin ide o lo jik et ki le ri üze -ri ne bir ki tap ça lış ma sı var.

– Din, inanç ve et ki le ri.– Bu ko nu da iki cilt yaz dım. Bi rin ci cilt ya yın lan dı, ikin ci cilt du -

ru yor. Son ra sın da Ale vi li ğin Kö ke ni üze ri ne bir ça lış mam ola cak.– Evet, be nim de bu ko nu da bir tah mi nim var. Bu nu si ze söy le dim:

Ale vi lik ben ce ya rı is lam lık ve ya en az müs lü man laş mış Kürt lük tür,el bi se si dir. Ya ni es ki Kür dün müs lü man el bi se si ni giy miş şek li dir. Sa -de ce el bi se si ni giy miş; için de Zer düşt lük var, es ki Kürt lük var.

– Zer düşt lük inan cıy la es ki Kürt kül tü rü var. Zer düşt lü ğün dı şın -da bu lu nan baş ka inanç lar da var.

– Ya ni bun lar ağır ba sı yor, is lam lık çok sı nır lı. – İs lam lı ğı sa de ce üst te yer alan lar sür dü rü yor lar. – Zer düşt lük ten son ra Ale vi lik ge lir. On dan son ra han gi mez hep

ge lir?– Me se la Ye zi di lik var, Bey li-hak var, Eh li-hak var.– Bun lar kol la rı dır. En müs lü man laş mış Kürt Nak şi mi dir?– Nak şi de ğil de, Ka di ri ler dir.– Ay nı za man da bun lar en Arap laş mış, ya ni bir yer de müs lü man

iş bir lik çi si ke sim ler olu yor. Sa nı rım bun lar da ha çok hem Eme vi le -rin, hem Ab ba si ler dö ne mi nin en çı kar sa hi bi olan la rı dır ve Arap lı -ğa, müs lü man lı ğa, top rak bey li ği te me lin de, emir lik te me lin de bağ -lan mış ke sim olu yor, ne der si niz Cabbar?

Cabbar Qadir : Ka bi li, Ka mi li, Şeyh Ab dul ka dir Gey la ni iledüş man mış. Şeyh Ab dul ka dir Gey la ni, Geylan'dan gel miş. Bu Ka -di ri Şeyh çi lik ide o lo ji si, as lın da Hindistan'dan gel miş Geylan'a ve

bur da is lam lık el bi se si ni giy miş. Şiş vur mak, ya ni in sa nın mad dice se di ne ezi yet ver mek, -bu es ki bir Hin di ge le ne ği dir.

Ab dul lah Öca lan : Ta mam, bu et ki açık. Söy le dik le ri ni ze ka tı lı -yo rum. Yal nız Nak şi ci lik, Ka di ri ci lik il ginç tir. Bun dan da ha çokajan aşi ret le ri ve ya ajan ta ri kat la rı olu yor lar. Kürt lü ğün aley hin deda ha faz la rol oy na mış lar. As lın da Nak şi ci li ğin de tü müy le böy leol du ğu nu söy le mek zor. Özel lik le, Feqi'lerin ye tiş ti ği okul lar, med -re se ler var. Bu ra da Kürt lü ğe bi raz da ha ya kın ol ma ge re ği ni du yu -yor lar. Med re se ler Kürt ekol le rin de ça lı şı yor. Ya ni bu med re se le re,is la mın Kürt yo ru mu da di ye bi li rim. Saidî Nur si de da hil, is la mınKürt yo ru mu nu ge liş tir mek is ti yor lar. Na sıl ki İran'da Şia, Şia çı kar -la rı te me lin de çok okul ge liş tir miş se, na sıl ki Türk ler de Bek ta şi ci likha ke za bu te mel dey se, Kürt ler de de böy le yo rum lar var. Kürt lük tedin et ki si böy le dir, fa kat ba şa rı sız dır. İş bir lik çi lik ten faz la kur tu la -ma mış lar dır. Saidî Nur si için de böy le dir. Bir çok nak şi med re se sivar dır, fa kat yi ne de içe ri sin de Kürt lü ğe ya kın med re se ler çı kı yor.Bü yük le ri (med re se, şeyh baş la rı) dev let iş bir lik çi si olu yor, fa katokul yö ne ti ci le ri önem li oran da Kürt ay dın lan ma sı nı tem sil edi yor -lar. Ta ban, bi raz Kürt lü ğe ya kın. Ehmedê Xanê, Melayê Cizirî gi bibir çok la rı var. Hep si de Ortaçağ'da ay dın ke si mi tem sil edi yor lar.

Bu yö nüy le Kürt med re se le ri sis te mi üze rin de du ru la bi lir. Nak şi -ci lik yo ru mu, Nur cu luk yo ru mu bi raz da ha de ği şik ge liş ti ri le bi lir.Ale vi lik üze rin de böy le du ru la bi lir.

Fa kat da ha ge nel söy ler sek; is la mi yet ten en az ya rar gör müş halkKürt ler dir. Arap lar, İs la mi yet le çok bü yü dü ler. İran lı lar Şia ile is la -mi ye tin ken di le ri için olum suz et ki le ri ni fren le di ler. Türk ler is la mi -yet le çok ka zan dı lar. Yal nız Al lah aş kı na de ğil, ta lan aş kı na, dev letaş kı na “Al lah, Al lah” de di ler. Bun lar bel ki çok çar pı cı açı la bi lir.Kürt ler de ki İs lam lık, şeyh lik ku ru mu, ke sin lik le is ter Ab ba si le re,is ter di ğer hü küm dar la ra bağ lı ol sun, çı kar ke si mi nin ele baş la rı naya ra mış tır. Şeyh ke si mi, Kürdistan'daki rol le riy le en teh li ke li iş bir -lik çi ler den bir ke si mi teş kil eder. Ağa lık, şeyh lik ten da ha teh li ke lide ğil dir. Teh li ke nin en bü yü ğü şeyh li ğin ki şi li ğin de dir. Şeyh lik ku -ru mu nu Kürdistan'da da ha iyi ta nım la mak ge re ki yor.

Os man lı Sün ni ci li ği üze rin de de du ru la bi lir. Sul tan Selim'in

218 219

Kürdistan'da Ale vi li ğe kar şı soy kı rı mı, yi ne İd ris-i Bitlisi'leri ba şa ge -tir me si üze ri ne önem le du ru la bi lir. Ve bir de Kürt lük bi lin ciy le, is lamiliş ki le ri ni iyi in ce le mek ge re ki yor. Ya ni is la mi yet Kürt lük bi lin ci nene ka dar olum suz, ne ka dar olum lu et ki de bu lun du. Bu nun üze rin deger çek çi dur ma yı bil mek hay li so nuç ve re bi lir. Gü nü müz de bir Er ba -kan, yi ne bir sü rü ta ri kat çı var. İs lam ve Kür dis tan, ulu sal kur tu luş ha -re ke ti bü yük bir özen le, üze rin de du rul ma sı ge re ken hu sus lar dan dır.Bü tün bu ko nu lar da da PKK si zi ke sin hem içe rik, hem de yön tem iti -ba riy le bü yük bir çö züm, sağ lam bir ba kış açı sı na ka vuş tu ra bi lir.

Et hem Xem gin : Geç miş te ta rih sel ola rak top lum da ki mi ya pı -lan ma lar bu lu nur. Top lum lar ge nel ola rak din le ri ne, tan rı la rı na hiz -met et mek is ti yor lar. O açı dan Kür dis tan ta ri hi ni dev re le re ayır dı ğı -nız da, Zer düşt dö ne mi ve ya Zer düşt öğ re ti si ve kül tü rü dö ne mi, -bubir dö ne mi biz “Ari dö ne mi” di ye ta bir edi yo ruz. Çün kü Zer düşt di -ni, inan cı lık tü rü ne da ya nır. Son ra sın da ki is la mi dö nem bi raz da hafark lı dır. Ni te kim is la mi dö nem Kürdistan'da du rak la ma dö ne min -den zi ya de, ge ri le me dö ne mi dir.

Ab dul lah Öca lan : Kürt lük te aşın ma baş lı yor.– Me se la, Arap ulu su için is la mi yet bü yük bir dev rim dir.– Ga yet ta bii, bu PKK'nin önem li bir tes pi ti dir. Arap lar için is la -

mi yet mil li leş me dir. İran lı lar için Şia mil li leş me dir. Türk ler için is -la mi yet ulus laş ma dır. Anadolu'da müs lü man laş mak, Türk leş mek tir.Ama Kürt ler için müs lü man laş mak bi raz ter si ne dir.

Hı ris ti yan lık ta ki “Ang li ka nizm” İn gi liz çı kar la rı te me lin de dö -nüş tü rül müş bir hı ris ti yan lık tır. Pro tes tan lık, Al man mil li yet çi li ği -nin ön aşa ma sı dır. Ma a le sef Kürt ler, is la mi yet te böy le bir ay rım laş -ma yı ge liş ti re me di ler. Nak şi med re se le ri, Ale vi pir le ri bel ki bi razdü zelt mek is te di ler, ama ke sin ba şa rı sız kal dı lar. Ve da ha çok da te -pe de ki ler sa tın alın dık la rı için olum suz luk lar la uğ raş mış lar dır. Netve kap sa yı cı, glo bal ge liş me le ri gör mek ge re ki yor.

– Bir bü tün ola rak Kür dis tan ta ri hi nin olum suz lu ğun da rol oy na -mış lar dır. Kürdistan'da din ve sos yal top lum bir bi ri ne düş man edil -miş. Bu, içe ri den par ça lan ma ya ve düş ma nın fay da lan ma sı na bü yükbir kat kı yı sun muş tur.

– As lın da bu na din de de me ye lim, bir sö mür ge ci lik bi çi mi dir. İs lam

mas ke si al tın da ki sö mür ge ci lik de sek da ha doğ ru olur. Fe o dal sö mür ge -ci lik di yo rum bu na. Bu PKK'nin te mel tez le ri dir. Fe o dal dö ne min sö -mür ge ci le ri İs lam el bi se siy le ge lir. Çok vah şi bir sö mür ge ci lik var dır.Do la yı sıy la onun iş bir lik çi le ri ni gör mek ge re kir. Bu ko nu ye ni eser leryaz ma ya mü sa it tir. Biz bu ra da çok be lir gin bir yön tem far kı ge tir dik,içe rik ko nu sun da da yap tık la rı mız as lın da az de ğil. İs la mi ye ti doğ ru biryo ru ma ka vuş tu ra rak an la tı yo ruz. İs lam dö ne min de ki Kürt le ri bü yükbir önem le ele al mak ta ya rar ola bi lir. Ta bii, Zer düşt lük dö ne mi, Ari dö -ne mi di yor su nuz, -o dö ne min Kürt lü ğü nü de bi raz açık lı ğa ka vuş tur -mak önem li dir. Be nim si zin ya zı la rı nız da gör dü ğüm şu; te kil yo rum lu -yor su nuz, ge nel yo rum la ma ya bi raz ula şa mı yor su nuz. Yo rum gü cü nü zübi raz ge liş tir me niz ge re kir. Olay la rı, ol gu la rı, bel ge le ri yer leş ti rin, yo ru -mu da ge nel leş ti rin. İki si ni de ya par sa nız, da ha faz la öğ re ti ci ola bi lir.Ya zı la rı nı zı oku dum, iyi bir ça ba dır. Da ğı nık da ol sa, faz la ka lın çiz gi le -re ka vuş ma mış da ol sa, iyi bir der le me dir ve sa nı rım şu aşa ma da bi razda de rin le şi yor su nuz. Me ra kı nız de vam edi yor, il gi niz gi de rek yük sek.

PKK çı kı şı da çok önem li dir ve ta ri hin ken di si dir. Ta rih, son onyıl da çö zü me ka vuş tu rul muş tur. Son yıl la rın çö zü mü nü ya ka la ya -maz sa nız, güç lü bir ta rih çi ola maz sı nız. Son on yıl lık çö züm le me yimut la ka gör me li si niz. On dan son ra, ta rih ko nu sun da çok güç lü yo -rum la rı nız ola bi lir. Eli niz de mu az zam bir ma ter yal var, onun yer liye rin de di zi li şi ni çok da ha güç lü ya pa bi lir si niz. Epey mal ze me top -la mış sı nız; bu gün den yön tem ve te mel çö züm yol la rı nı al ma lı sı nız.

Me se la, ben Kürt ta ri hi ne yö nel mek is te di ğim de he men an lı yo rum.Çün kü ki şi lik çö züm le me si yap mı şım. Fi lan kes kim dir, ne dir? Fi lan bey -lik, Kürt ulu sal ger çe ğin de ne yi ifa de eder? Be dir xan ne yi ifa de eder?Şeyh Sa id ne yi ifa de eder? Sa id-i Nur si kim dir? Bir çır pı da çı kar tı rımçün kü, ge nel çö züm var. Ge nel çö züm bir ki lit tir, o ki lit le her ol gu açı la -bi lir. Bu çok önem li. Çö züm le me ler ta rih çi ler için bü yük bir kuv vet tir.

– Bu çö züm le me le rin ge nel an lam da çok bü yük bir ya ra rı ol du. Birke re ba kış açı mız de ğiş ti. Kit le ye, so ru na, ki şi ye ba kış açı mız de ğiş ti.

– Ol gu la rı yer li ye ri ne yer leş tir mek, on dan son ra ko lay la şır. Ba kışaçı sı sa kat ol du mu, bin ler ce ma ter yal de yer leş ti ril se, so nuç çok teh li -ke li ve yan lış ola bi lir. So nu cu ters, içe rik siz, çok da ğı nık olur, so nuç -suz bı ra kır sı nız. Bu da ka fa ka rı şık lı ğı nı ge liş ti rir. Ta rih üze ri ne epey

220 221

dur dum. Çok az bir bil gi bi rik tir miş tim. O za man ola nak lar çok sı nır -lıy dı. İlk çağ ta ri hiy le il gi len dim. Me se la, Şem set tin Günaltay'ın ta ri hi,ilk ta rih de ğer len dir me si var. Bu nun ya nın da, Av ru pa lı ya zar la rın; in -san lık ta ri hi de ğer len dir me le ri var dı. Az çok on lar la il gi len dim, uy gar -lık ta ri hi ni bi raz oku dum. Ge nel de de mark sist te o ri ye da ya lı ba zı ta -rih le ri oku dum, di ğer le ri ni de oku dum. Fa kat ta rih ko nu sun da da haçok ken di yo ru mu mu ge liş tir dim. Ta rih za ten, ol gu la rı bir ara ya ge tir -mek le çö züm le ne cek bir me se le de ğil. Es ki dö ne min bü tün ya şamplan la rı na iliş kin çok az bel ge bu la bi lir si niz. Bu ra da önem li olan yön -tem dir, ba kış açı sı dır. Ba kış açı sı, yak la şım yön tem le ri ni sağ la ma al dı -nız mı, çok şey izah eder si niz. Bir ke li me bi le (me se la “ga”) so nu cagö tü re bi lir. Ba na gö re eğer bir-iki ta ne te mel Kürt çe ke li me nin kar şı -lı ğı nı Sü mer ler de, Hu ri ler de bul du nuz mu, be nim için Hu ri ler Kürt tür.

Bu ye ni yön tem le ri ge liş tir mi şiz, siz le re epey ko lay lık sağ la ya bi -lir. Sa nı rım siz de bun dan son ra da ha güç lü, id di a lı ola bi lir si niz.Özel lik le Ale vi lik, Ale vi lik-Kürt lük, Ale vi lik-İs lam iliş ki le ri üze -rin de da ha iyi du ra bi lir si niz. Ay nı şe yi di ğer ekol ler için de ya pa bi -lir si niz. Ya ban cı dev let le rin bi rer Kür do lo ji ma sa la rı oluş muş.PKK'yi bü yük il giy le an la ma ya, din le me ye ça lı şı yor lar. “Kürt lük il -ginç du rum lar or ta ya çı ka ra cak” di yor lar. Siz ler de ta ma men ha zır -lan ma lı sı nız. En il ginç Kürt lü ğü açı ğa çı kar ta ca ğız. Or ta do ğuEnstitüsü'nde gö rev li bir Al ma na da “in ce le yin” de dim. Bun lar dik -kat le in ce le ne cek. On lar çok da ha ha kim ler, güç lü ler.

Ben den öğ re ne ce ği niz şu; ben ken di mi hem ta ri hi de rin lik içe ri -sin de, hem ge le cek ve hem de şu an için de çok açık or ta ya koy ma -ya ça lış tım. Ken di ni ol du ğu gi bi yan sıt mak çok önem li, çün kü bubü yük bir de ğe re sa hip tir. Ama in san la rı mı zın bü yük bir kıs mı ken -di si ni baş ka tür lü gös te rir. Din, fel se fe, ide o lo ji ile, şu ra dan-bu ra -dan öğ ren di ğiy le ko nu şan ve ya kar şı mız da ki Kürt lük, ken di ni mu -az zam mas ke ler. Bü yük bir mas ke le me ha re ke ti dir. Kırk tür lü ya -ma lı boh ça gi bi net, ke sin, çıp lak de ğil. Ger çek bu!

Bu yö nüy le de siz ler için öğ re ti ci ola bi lir. Kürt iliş ki si ni an la mak is -ti yor sa nız, bi zim be lir le me le ri mi ze ba kın, der hal an lar sı nız. Ha ta sı ek -sik li ği ne re de, faz la lı ğı na sıl ol du, tav rı ne re de, an la mak ko lay la şır.Son dö nem de böy le yet kin bir hiz met ar zu olu na bi lir. Bü tün halk, bu

ka dar ken di ni ka tı yor. Biz de ta bii çok den ge li, çok ye rin de ve re ce ğizve siz de ala cak sı nız. Hem siz den ala ca ğız, da ha üst dü zey de ve re ce ğizve da ha faz la is te ye ce ğiz. Böy le bir me ka niz ma içe ri sin de si niz. Ay dında bu me ka niz ma içe ri si ne gir di; sağ da, sol da tek-tük bi rey ler sis te mebağ lan dı. Ke sin bu nun et ki sin den kur tu la maz sı nız. Ço cuk luk yap ma -yın, bi rey ci li ği ni zin ar tık dev ri geç ti. Ger çek ten sis te min bi rer par ça sıol ma ya doğ ru gi di yor su nuz. Ağır lı ğı nız, ye ri niz, bun dan son ra gi de rekbe lir gin le şe cek tir. Akıl lıy sa nız, bu nu ken di niz yü rüt me ye ça lı şın.

Bun dan son ra, bir Kür dün biz den kur tul ma sı müm kün de ğil; iyi -si de, kö tü sü de, yurt se ve ri de, ha i ni de, bü yü ğü de, kü çü ğü de... Azçok yer le ri be lir le ni yor. İyi yer tu tun. Bu si zin için da ha an lam lı,önem li dir ve hiz me te gö tü rür. Biz den de is te yin. Ya ni, “par ti bi zeen gel olu yor, şu nu ya pın di yor” de me yin. Ha yır, si zin için ya pı lan -lar var dır ve kıy me ti ni bi lin.

Baş ka bir dev le te bel ki ça lı şır sı nız ve ya bin bir emek har car sı nız; yabir ma aş ve rir, ya ver mez. PKK'nin çiz gi sin de iyi ça lı şın, müt hiş ya -man ça lı şın; bir dev le tin ve re ce ğin den bin kat da ha faz la sı nı ve re lim.Her ke se bir şar tım var; en ba şa rı lı ola na, biz ül ke nin dört te bi ri ni ve re -lim. Ye ter ki bü tü nü kur tar sın. Hiç kur tar ma ya cak ve ya hiç bir şey be -cer me ye cek, ama bü yük ol du ğu nu sa na cak. Bu hiç bir şey ifa de et mez.Ama bü yük kur tar mış, var sın bü yük ol sun. Bar za ni kur tar say dı,Kürdistan'ın kra lı ol sun. Biz bu nu kö tü le ye me yiz. Ama par ça la dı, bir -li ği ya ra ta ma dı, si ya se ti an lam lı bir sa nat ola rak uy gu la ya ma dı. Aşi retpar ça lan mış lı ğı nı de rin leş tir di, an lam sız kan dök me ye gö tür dü. Bi zimeleş ti ri le ri miz buy du. Yok sa Bar za ni kral lık te me lin de bi le yük sel sey -di faz la bir iti ra zı mız ol maz dı. Onun da Kürdistan'a mut la ka ve re bi le -cek le ri var dı. Ama bi ri çı kıp işi-gü cü, yol daş lık adı na, sos ya list lik adı -na bü yük lük ten baş ka her düş kün lü ğe or tam ha zır la mak is ti yor sa, gö -züm de ol sa çı ka rıp ata rım. Ama hiz met edi yor, ya zar dır, de ğer li dir. “-PKK'de ya zar la ra, ta rih çi le re kıy met ve ril mi yor” de ni li yor. Ke sin lik leöy le de ğil. Eğer ya zar lı ğı ye rin de kul la nı yor sa, o ki şi ye en bü yük kıy -me ti PKK ve rir. PKK'nin yak la şım tar zı da bu dur.

Ben bir sa nat çı ya, “gel sin dört dört lük PKK'li ol sun” de mi yo rum.Za ten böy le olan la rı cid di ye de al mam. Ça lış ma sı na kıy met ve ri rim,ama onun da ge nel ya sa la rı var dır. Kürt lük ten ko puk, ge nel oto ri te den

222 223

ko puk (ge nel oto ri te der ken, ken di mi kas tet mi yo rum), te mel de ğeryar gı la rın dan ko puk ola cak, ama ney miş de Kürt müş, Kürt ya za rı-çi -ze riy miş. Ken di ken di le ri ni kan dı rı yor lar. Be ni de, se ni de bağ la yanbir oto ri te var; be ni de bağ la yan bir Kürt er de mi, de ğe ri var, se ni de.Be ni de bağ la yan öz gür, şe ref li bir in san de ğe ri var, se ni de bu bağ lar.

Te mel de ğer ler uğ run da bir leş mek önem li dir.Ay dın la rı mı zın bi rey ci li ği, şim di ye ka dar ken di le ri ni bu ko nu dan

uzak tut ma la rı na yol aç tı. Bü yük ger çe ğe yak la şa ma dı lar ve kay bet ti ler.Ken di niz için bir le şin di yo rum.Da ha bü yük bir ye ri niz ol sun, iti ba rı nız ol sun, da ha faz la din le yi -

ci niz, eko lü nüz, oku lu nuz ol sun. Bu da gü zel bir şey. Bü tün ulus lar -da, güç lü ta rih çi ler bir eko lü, bir oku lu ya ra tır lar, öğ ren ci le ri var veöğ re tir ler de. Siz den bu nu is te mek, her hal de bir PKK em ri de ğil,doğ ru yu si ze ha tır lat mak tır. Ta ri hi, doğ ru yu, her hal kın az çok ya şa -dı ğı bir du ru mu si ze ha tır lat mak tır. Bir çok la rı, ben böy le bir şeysöy le di ğim de “dik ta rö re bak” di yor lar. So run böy le söy len me si de -ğil. Te nez zül bi le et mem. Ben emir le iş yü rüt mem. Et ki le yi ci yim,bu na pek ih ti ya cım yok ki! Dö nüş tü rü cü yüm, ne den öy le di ye yimki! Ama sa na ger çe ği de ha tır la tı rım.

M. Emin Bo zars lan için ben bir cüm le kul lan dım; Ehmedê Xanîiçin (bi li yor su nuz o Mem û Zîn'i ter cü me et ti) “1995'i yıl dö nü mü ola -rak kul ta ya lım.” Ehmedê Xanî'yi gün cel leş ti re ni gö re mi yor sa, bir kör -dür, ger çek ten ya rın kar şı mı za bü yük bir utanç için de çı ka cak tır. “Ben,Ehmedê Xanî adı na ko nu şan, onu ter cü me eden bi ri si, ni ye za fe re ula -şan Ah me de Xanê ger çe ği ni gör me dim?” di ye cek tir. Ken di si re zilolur. Ay dın dır söz de. Öy le ya zı yor, çi zi yor. Ama ga fil. Böy le ol ma sıken di si için iyi de ğil.Ya rın bü tün Kür dis tan aya ğa kal ka cak, ya rınKür dis tan ku ru la cak, ne yüz le ge le cek ül ke ye? Bu nu ya pan güç var,par ti var, ya pan mi li tan lar var, de me ye cek mi? Bun lar kar şı sın da nesöy le ye cek? “Gör me dim, duy ma dım, bil mi yo rum”mu di ye cek? İza hıçok. Onun için söy lü yo rum, bu tür ay dın lar bir an ön ce uyan ma lı.

Bir kaç Kürt ya za rı, şa i ri var dı. Me se la Ah med Arif “bu ben denne is ti yor?” di yor. Ben on dan bir şey is te mi yo rum, sa de ce ül ke yebi raz dön me si ni is ti yo rum. “Sı kıl ma sın” de dim. Oğ lu nun is mi ni Fi -lin ta koy muş. Ben bu na, “Nay lon Fi lin ta” de dim. Çankaya'da otu -

ru yo ru muş, bu na “ Çankaya'da ka zı ğa bağ lan ma” de dim. Bü yük şa -ir, öz gür lük şa i ri ora da ken di ni zin ci re vur muş ola rak dur maz veoğ lu nu da Nay lon Fi lin ta ola rak ye tiş tir mez. Çok ağır gel miş ken di -si ne. Ağır bir eleş ti ri ama bir ger çek, yap mak zo run da yım. Ya şarKemal'i, Yıl maz Güney'i eleş ti ri yo rum. Sırf, on la rı güç len dir mekiçin ya pı yo rum. Yıl maz Güney'e yer leş ti söz de bir Kürt lük. Bir oğ -lu var dı, tam da bir Fran sız gi bi bü yü müş. Dik kat edin. Bir şey gö -re me miş, bü yük bir ga fil du ru mun da, gaf let du ru mun da. Za ten kan -ser ol du. Çö ze me di bel ki de içi ne gir di ği ya şa mı. Bi li yor su nuz, ka -dı na laf at tı di ye, git ti bir fa şis ti vur du. İçe ri gir di, kan ser ol du. Yan -lış bir ai le yak la şı mı var. Öy le bir ai le an la yı şı ol ma say dı, öy le birka dın için adam vu ra cak ka dar ken din den geç me miş ol say dı, Yıl -maz şim di güç lü ya şa ya bi lir di. Av ru pa lı la rın, Fran sız la rın oyu nu nagel me sey di; Ken dal de ni len ge rek si zin oyu nu na kur ban git me sey di,bel ki de Yıl maz ya şar dı ve bü yük Yıl maz olur du. Bu nu is ti yo rumdi ye, “sen ni ye bu ka dar sa nat çı nın üze ri ne gi di yor sun?” di yor lar.Üs tü ne git mez sem ona en bü yük kö tü lü ğü yap mış olu rum.

Ya şar Ke mal, na sıl ro man cı ol du ğu nu bil mi yor.Fran sız so ru sor muş, as lın da ro man cı lı ğın ana ne de ni ni öğ ren -

mek is ti yor, fa kat izah ede mi yor, bil mem Çukurova'da şöy le ye tiş -tim, şu ra da böy le ye tiş tir dim.

Be nim te zim ise şu: Bir tür Kürt bağ lan tı sı ol ma say dı, as la ro -man cı ola maz dı. Ro man cı ve ya sa nat kar ol mak, ge nel de bir ezil -miş li ği is ter. Tür ki ye ko şul la rın da bu, da ha da ge çer li dir. He le “İn ceMe med” gi bi ro man la rı yaz mak için eş kı ya lık ola yı nın ya şan ma sıge re kir. Za ten ken di aşi re ti nin ya şa mı da böy le ge liş miş. Kürt ger -çe ği oluş muş, ama onu gö tür müş, Toroslar'da Türk men bey le ri neuyar la mış. Ya ni Kürt duy gu su nu, Kürt ez gi si ni, ezil miş li ği ni gö tü -rüp baş ka ye re uy gu la mış. Na sıl Çukurova'ya in di; dağ day dı, na sılin di? Ken di si Van'da; na sıl dağ day dı, na sıl eş kı ya lık yap tı? Na sılin di Çukurova'ya? Onun hi ka ye si ni an la tı yor. Bir an lam da ken di hi -ka ye si ni an la tı yor, ama far kın da de ğil. Bü yük bir ro man cı; ken di si -ni iyi ta nı sın, doğ ru ro man yaz sın, o za man ben ken di siy le bir lik teolu rum. Bir gün gel sey di, he sap so rar dım, he sap ve rir dim.

Eş kı ya yı yaz sın, ama mi li ta nı da yaz sın.

224 225

Bir “İn ce Me med” bir kaç yıl dağ da as ker le ça tış mış, kaç mış, bir -kaç ağa vur muş. Bu ra da bin ler ce ağa yı vur duk, bin ler ce as ke ri, fa -şis ti vur duk. Bun la rı gör mez se ben ona “kör ede bi yat çı, kör ro man -cı, dil siz ro man cı” de rim. Ya doğ ru yu gö re cek, kö kü nü gö re cek, yada gör mez se eli miz den kur tu la maz.

Şim di di yor lar ki, ken di ni bir ye re ka pat mış, bel ki Kürt ler le il gi li birşey ler ya zı yor. Ya za cak, yok sa ta ri hin say fa la rı na kap ka ra ge çe cek. Ya -zık ola cak ken di si ne. “Acı ma sız sa nat eleş ti ri si dir bu” di yor. Ben ka baeleş ti ri yo rum, bi raz çar pı cı ol sun di ye. Ye rin de eleş ti ri ler dir, ke sin lik leöz ger çe ğe dö nüş eleş ti ri si dir. As lın da bu iş le ri ka rış tı rı yor, kö ken le rieş ya nın ta bi a tı na doğ ru yak laş ma ma yı ifa de edi yor. Ve Türk’de ke ma -liz mi, biz de de in ka rı ge liş ti ri yor. Bun la ra bir son ver me yi bil me li yiz.Çok bü yük ha ta la ra gi ri li yor. Her şe ye adı nı doğ ru ver mek, her şe yeağır lı ğı ka dar yer ver mek, ne den le riy le her şe yi or ta ya koy mak sa natiçin vaz ge çil mez dir, he le ta rih için bu da ha bir vaz ge çil mez dir.

Bü tün bun la ra bel ki şa şı yor su nuz; ama PKK, bu ko nu da ol duk çaçö züm le yi ci bir ha re ket tir. İn ce le me yi mut la ka bil me li si niz ve hak -kı nı da ver me li si niz. Bu, ken di ni zi ta nı ma nız, yo rum la ma nız veger çek bir ey le min, ger çek bir eko lün, an la yı şın sa hi bi kıl ma nız içinge rek li dir. Bir sa na tın, bir bi li min, hat ta ge re kir se ol duk ça id di a lı,sö zü din le nir, ha tı rı kıy me ti olan bir ekol sa hi bi ol ma nı zı is te mek,her hal de zo ru nu za git mez.

Et hem Xem gin : Bu ya pa ca ğı mız, yap mak is te di ği miz bir iş tir. Ab dul lah Öca lan : Onun için si zin le yiz. PKK si zin için dir.– Bu ra da ki ki şi lik de ği şi mi ni, sos yal de ği şi mi gör dük ten son ra

dü şün ce le rim da ha da ber rak laş tı. Bu ra da ki dö nü şü mün ül ke ye ak -ta rıl ma sı, bü tün Kürt ler içe ri sin de yay gın laş tı rıl ma sı ka çı nıl maz dır.Kürdistan'ın ge le ce ği çok da ha ay dın lık ola cak.

– Biz de bu te mel de, si zin ge li şi niz den mut lu yuz. Sa yı sı, kim li ğine olur sa ol sun, böy le an lam lı olan bir yak la şım dan hay li güç alı rımve güç ve ri ci ola rak de ğer len di ri rim.

Bi raz sa bır lı ol ma lı yız. Ger çek ten sa nat bu nu ge rek ti rir. Al çak gö -nül lü ol ma lı yız. Zor da ol sa nız da da yan ma lı sı nız. Sa nat, di re niş,inat, yo ğun luk is ter. Bu ko nu da ke sin lik le Kürt ay dın lan ma sın da,Kürt hü ne ri nin ge liş me sin de o sab rı, o zor luk la rı ye rin de gös ter me -

si ni bil me li yiz. Ke sin lik le önem ve ri yo ruz, en az dağ da ki sa vaş çı ka -dar ye ri ol du ğu na emi niz. Ama bu alan da cid di yet is ter, di sip lin is -ter. Tıp kı bir or du di sip li ni gi bi. Bu na da ken di ni zi bi raz ha zır la yın.

Ulus iş le ri bü yük iş ler dir.Ele al dı ğı mız bü tün iş ler ulu sal lık la il gi li dir. Yi ne Kürt in sa nı nın

öz gür leş me siy le çok ya kın dan bağ lan tı lı dır. Çe şit li dü zey ler de ulu -sal lı ğı iler let me yi amaç lı yor, yi ne onu çöz me yi, dö nüş tür me yiamaç lı yor. Par ti, bu ko nu da önem li bir kal dı raç tır ve mut la ka kat kı -la rı ola cak tır. Si zin de mut la ka ye ri niz ola cak tır. Şim di ye ka dar bu -nun alt ya pı sı nı ha zır la dık, önü nü aç tık. Bun dan son ra da ha faz laiçi ne gi re ce ğiz, da ha ha şır-ne şir ola ca ğız. Bu an lam da, Kürt sa na tıdev rim de ki ro lü nü iyi oy na ya cak tır. Özel lik le de dev rim le bir lik te,dev rim son ra sı in şa edi le cek in sa nı, da ha şim di den sağ lam, doğ ruve gü zel yap ma mı za kü çüm sen me ye cek kat kı lar da bu lu na cak tır.

Biz si ze de ğer ve re ce ğiz, siz ler de hiç ol maz sa çok muh taç ol du -ğu nuz ko nu lar da, en az bu ya ban cı laş mış Kürt ya zar la rı ka dar il gi -ni zi ge liş tir me li si niz. Siz der ken, ben ge li şen ay dın ke sim le ri kas te -di yo rum. Mü ca de le nin or ta ya çı kar dı ğı de ğer ler üze ri ne, dev let le rinil gi si ka dar bir il gi gös ter me li dir ler. Bu ko nu da ger çek ten, ge rek ti -ğin de öze leş ti ri, ge rek ti ğin de dö nü şüm den çe kin me me le ri bü yükönem ta şır. Böy le yap mak kü çük lük, dö nek lik de ğil dir. Tam ter si ne,düş man de ğer le rin den dö nek lik yap mak, kü çük de ğer ler den dö nek -lik yap mak, bü yü me nin baş lan gı cı dır ve Kürt için de bu ek mek-su -dan ön ce ge lir. Ve bü tün ge liş kin sos yal, eko no mik ya şam; bu yü rü -yüş le, baş lan gıç la bağ lan tı lı dır. İyi bir si ya set çi, as ker ol mak ne ka -dar bu nun la bağ lan tı lıy sa, iyi bir hü ner sa hi bi, sa nat kar ol mak dake sin lik le bu nun la bağ lan tı lı dır.

13 Ağus tos 1994

226 227

Üç yüz yıl:Ede bi ya tın sa va şın dan sa vaş ede bi ya tı na

Ehmedê Xanî'nin üç yü zün cü do ğum yıl dö nü mün de bu lu nu yo ruz.Ehmedê Xanî'nin ge tir di ği ki şi lik Kürt le rin ya şa mın da yer bul -

muş, fa kat ba şa rı lı ola ma mış tır. Kürt ru hu nu, Kürt sev gi si ni yük -selt mek is ti yor, ama ba şa rı lı ola mı yor. Mem û Zîn'i yaz dık tan son -ra, hiç kim se nin bir şey ler yap ma dı ğı nı gö rü yo ruz. On dan ön ce deöy le güç lü bir şey ler ya pıl ma mış ken, son ra da ya pıl ma mış tır. Ta bi -zim PKK ça lış ma la rı na ka dar bu böy le de vam et miş tir.

Ben Ehmedê Xanî'yi oku ma dım.Onu ça lış ma lar da ta nı dım. Hak kın da söy le nen le ri din le di ğim de,

bi zim ça lış ma la rı mı zın, onun is tem le ri ni ye ri ne ge tir di ği ni gör düm. Ne yap tık?Bu sa vaş, bu azap, bu di re niş ler ki min için di? Bu ka dar şe hit ka -

nı, ken di ni ya kan lar ne için di? Bu nu unut ma ma lı yız.Fran sız ta ri hin de Je an ne D’arc adın da bir kız var dı. İn gi liz le re

kar şı di ren miş, Fran sa için ulu sal te mel de çok ça lış mış ve hâlâ bü -yük lü ğün den bah se di lir.

Fransa'nın ru hu dur.Di re ni şin, ba ğım sız lı ğın, öz gür lü ğün ru hu dur. Ve Fran sa bu te -

mel üze rin de bü yü yor.

228 229

Ki el demesin “Kürtler,İrfansız, asılsız ve temelsizdirler.

Çeşitli milletler kitap sahibidir,Sadece Kürtler nasipsizdirler”

Hem düşünce adamları demesin ki “Kürtler,Amaç edinmediler aşkı.

Hep birlikte ne isterler, ne istenirlerHep beraber ne severler, ne de sevilirler.

Onlar aşkın tadından yana hepten nasipsiz,Hakîkî ve mecazî aşktan da boştur.”

Hayır... Kürtler o kadar kemalsiz değil,Fakat öksüz ve mecalsizdir.

Hep birden bilgisiz ve cahil değil,Sadece sefil ve sahipsizdir.

Olsaydı bizim bir sahibimiz,Yüksek himmetli, incelikleri bilen bir sahibimiz,

İlim, kabiliyet, kemal, iz'an,Şiir, gazel, kitap, divan,

Bu çeşitler onun yanından makbul olsaydı;Bu paralar onun yanında makbul olsaydı;

Ben o zaman manzum sözlerin bayrağını,Dünya damının üstüne asardım.

Ehmedê Xanî

Biz de bir de ğil, iki de ğil, üç de ğil, ken di ni sa de ce yak ma de ğil,tes lim ol ma mak için yüz ler ce bom ba yı ken di le rin de pat lat mış, ken -di ni uçu rum lar dan atan yüz ler ce genç kız, genç er ke ği miz var.

Bun la rı ta nı ma yan, “ça lı şı yo rum, yü rek li yim; Kürt lü ğün,Kürdistan'ın sa hi bi yim” der se, o bü yük bir sah te kar dır. Si ya set, ede -bi yat, ta rih sa vaş adı na ne tür bir ça lış ma ya par sa yap sın, bun lar üs -tün de dü şün mez, bu ya şa mı ve si ya se ti, sa va şı, ru hu bir leş tir mez se,yap tı ğı iha net ten da ha kö tü dür.

Bir ül ke için ken di ni ya kan lar, tes lim ol ma mak için ken din debom ba yı pat la tan lar unu tul maz.

“Bun la rın üs tün de dü şü ne mem, ya za mam” di ye mez si niz. Benbun la ra de ğer de ver mem. Böy le ya par sa nız; bi tik si niz, sah te kar sı -nız, yü rek siz si niz, iman sız sı nız, bi linç siz si niz, ruh suz su nuz. Böy leolur sa nız yurt se ver de ola maz sı nız. Bü yük şey le rin sa hi bi ola maz sı -nız. Si ya set sa hi bi, bü yük ruh sa hi bi, ön der ki şi lik sa hi bi ola maz sı -nız.

Bu kan lar, bu sa vaş ki min için di?İçim de ye şert ti ğim ne dir? Bir hal kın kar şı sın da ol du ğum is pat lı -

dır. Bu bü yük ça lış ma ya ken dim için bir baş lan gıç yap tım ve bü tünbir hal ka ma let tim. Bir bir lik oluş muş, ser hil dan lar ge liş miş, bü yükbir ruh olu şu yor ve bu nu ken dim de na sıl gö rü yo rum? İn san dü rüstol ma lı ve ba zı şey ler le de oy na ma ma lı dır.

Kay bet tik le ri miz ney di?Bul ma mız, al ma mız ge re ken ler ne dir?Şim di en bü yük so ru nu muz; bu hal kın ne ye ih ti ya cı var, na sıl bu -

lur, na sıl ya ka lar, na sıl ko rur so ru nu dur. Ça lış ma lar bu na yö ne likol ma lı; çün kü bir bi ri ne bağ lı dır.

Bir ül ke is te ni yor!Ül ke siz ko nu şa ma yız, adım ata ma yız, ba ğım sız ve öz gür ya şa ya -

ma yız. An cak bir ül ke ye ula şıl ma sıy la ai le nin, ço cu ğun, ka dı nın veer ke ğin de ğe ri ola bi lir.

Ül ke yok, halk unu tul muş, ba ğım sız lık-öz gür lük hiç kim se ninak lı na gel mi yor, ko nuş ma yok. Fer di yet için de her şey bo ğul muş,yok ol muş. Bir ai le var ki, için de hiç bir şey kal ma mış; ölüm den, re -za let ten, düş kün lük ten baş ka. Ül ke in ka rı, ulu sal in kar, halk ve

halk la rın in ka rı için ne ge rek liy se bun la rın bü tü nü Kürt ki şi li ğin de,ai le içi iliş ki ler de var. Bu bü yük bir dü ğüm dür. Bir ül ke için dü şün -dü ğü nü söy le yen bi ri, bu dü ğü mü gör me yip üs tün de dur maz sa, ka -ti yen bir şey ya pa maz ve söy le dik le ri nin de de ğe ri ke sin lik le ola -maz.

Bu ra da bü tün hal kın, bü tün ki şi lik le rin dü şü şü nü gö rü yo rum.Ben şah sen bu du ru mu ka bul et mez dim. Bu halk ger çek li ği içinsöy le ne bi le cek doğ ru şey le ri söy le mek, bir ül ke yi ha tır la mak, dü -şün mek, di le ge tir mek si zin için bir adım dır. Bun dan önem li olan,baş ka la rı nın ül ke si bu du rum day ken, sen ken di ül ken için ne ya pa -cak sın? Hem yurt se ver bi ri yim di yor sun, hem de yur dun için hiç birşey yap mı yor sun, o za man sen bir ya lan cı sın.

Böy le kim se siz ve çok za yıf ki şi lik ler le kar şı kar şı ya yız. Amaben bu nu ken di me sor dum; “ken di ne sor du ğun bir so ru dan ve bi lin -ce çı kar dı ğın bir du rum dan as la kaç ma ma lı sın” de dim. “Bu ül ke neolur sa ol sun, ki min olur sa ol sun, kim oy nar sa oy na sın, kim sa tar sasat sın, be ni il gi len dir mez” di ye mez sin. Böy le ya par san far kın da ol -ma dan ya şa mı kay be der sin. “İn kar eder ka ça rım, oy na yıp ka ça rım,unu tur ka ça rım” der sen, iş te kör Kürt lük, düş müş Kürt lük, düş ma -na bağ lı Kürt lük bu dur. Ül ke ye dü rüst çe bağ la nıp, so run la rı çö zenbir ki şi lik ol say dı da, gün de kırk de fa ona hiz met et sey dim, her şe -yi mi ver sey dim. Ül ke için bi ri ne yıl lar ca hiz met te bu lun mak is ter -dim.

Ka nı nı ve kendisini ül ke için fe da eden bir ki şi gö re me dim.Bü yük le ri mi ze, sa vaş çı la rı mı za, Barzani'den, ko mü nist ler den ta

din dar la ra ka dar, hep si ne hiz met et mek is te dim. Son ra gör düm ki,hep si sah te kar. Hep si za yıf ki şi lik ler olup, bü yük me se le ler le, bü -yük dü şün ce ler le oy nu yor lar. Bu ka bul edil mez bir du rum. Böy leyap mak la bir ço cu ğun ver di ği kıy me ti bi le ül ke le ri ne ver me di ler.Özü yok, hik me ti yok, de ğe ri yok, söz le ri nin sa hi bi de ğil ler. Ta biibü yük ler böy le di ye, böy le gör dük di ye ka ça cak mı yım?

Ha yır!Hep sin den he sap so ra ca ğım.Ço cuk lu ğum da “ba bam yi ne bir şey ler ya par, da yı la rım var, on -

lar bir şey ya par” di ye dü şü nü yor dum. Bir kaç yıl son ra gör düm ki,

230 231

ba ba öl müş, da yı öl müş ve ba ba lar la-da yı lar la bir şey ya pı la maz.Da ha son ra din dar lı ğa yö nel dim. Kö yün ima mı na; “bu, Allah'tanha ber ge ti ri yor, gök yü zün den cen net ve ce hen nem den ha ber ve ri yor,der di mi ze bir ça re ola bi lir” di yor dum. Son ra bir bak tım ki, bu daay rı bir bi tiş tir. Bun dan da bir şey çık maz, de dim. TC'nin okul la rı nada git tim. “Bu bi zi yük sel tir” di yor dum. “Oku ma yı öğ re tir, dev let tir,bu yol da so nu na ka dar bü yü mek müm kün dür” de dim. Ama bir kaçyıl son ra gör düm ki, için de dü şü şü müz var, için de ar sız lı ğı mız,için de utanç ve ölüm var.

Ar dın dan Türk so luy la iliş ki le rim ol du. “ Türk so lu sa va şı yor,dev rim de, sos ya lizm de öz gür lü ğü müz var” de dim. Bir kaç yıl son ragör dük ki, sol cu luk adı na, sos ya lizm adı na bi zim için yi ne dü şüşvar. Bu nun dı şın da fel se fe, ide o lo ji ler, fi kir ler üze rin de in ce lem ele -rim var dı. Bel ki için de bir şey ler var dır, di yor dum. Kürt lük üze rin -de de dur mak is te dik. Kürt lük adı na ko nu şan bir kaç ki şi yi gör dükki, on lar da ken di le ri ni yüz yıl bi le geç se aya ğa kal dı ra maz lar. Bun -lar dan da bir so nuç ala ma dık.

Son ra, yet miş li yıl lar dı, ken di ken di me bir-iki adım at ma ya ce sa -ret et tim. Be nim ça lış mam da böy le baş la dı. Eğer in san de ğe ri biz -de var sa; in san ger çek li ği, yurt se ver lik ger çe ği, eşit lik ger çe ği, in -san ada le ti ve şe re fi, bir ül ke, bir halk adı na biz de bir çok şey söy le -ye ce ğiz. Ba zı şey le ri ba ğım sız gör me li si niz, bey ni miz var, gö rüş le -ri miz var. Ken di ni zi ko ru yun. Ba zı şey le ri adım adım gö re ce ğiz.

Bir ül ke için ko nuş mak, Kürt lü ğü dü şün mek, bir top lu lu ğun oluş -ma sı için müm kün dür, de dim. Hep si be ni de li sa nı yor du. “Böy le birül ke yok, ne re den çık tı bu ül ke? Bu ül ke de, böy le bir halk da yok, varolan lar bi le eri miş git miş” di yor lar dı. Düş man za ten “böy le bir hal kıbi tir dim” di yor. Ak ra ba la rım, ar ka daş la rım, ba bam “oğ lum, yav rumböy le bir şey de umut yok tur. Her şey bit miş sen de li mi sin? Bun lariçin Se yit Rı za, Şeyh Sa it, Bar za ni çok şey yap tı lar, ama hiç bir şey el -de ede me di ler. Üs te lik sen tek ba şı na sın. Sen bir kaç ku ru şu ce bi neko yup, bir ara bay la gi dip oku ma lı sın” di yor lar dı. Böy le im kan la rı -mız yok tu. Her ye re, hat ta üni ver si te ye ka dar bi le ya ya yü rü yor dum.Böy le si bir du rum dan na sıl bir güç ha li ne ge le bil dim? Ol sa ol sa ça re -siz bi ri si olu nur. Doğ ru-yan lış bir şey ler söy lü yor dum “yok” di yor lar -

dı. Ruh la rı, dü şün ce le ri ben de de ğil di. İki se ne ay rı kal dım ve ken diyo lum da yü rü düm. Önem li olan ye ni bir dü şün ce ya rat mam dı.

Ge çen bir kaç yıl da bu dü şün ce yi ken di miz de so mut laş tır dık.Son ra çev re miz le kav ga et tik. Düş ma nı mız, ta ri hi bir düş man. Ken -di si için teh li ke yi gör dü mü, çok sert vu ru yor. Fit ne-fe sat la ve enso nun da kı lı cıy la kar şı sın da ki ni bir an da or ta dan kal dı rı yor. Bizken di mi zi onun kı lı cın dan kur tar dık. Son ra Ortadoğu'ya geç tik.Boy nu mu zu düş man kı lı cı na uzat ma dık. Ken di mi zi Lübnan'ın kü -çük bir da ğın da ko ru duk, bü yük iş ler yap tık. Ortadoğu'da ta rih te deböy le ça lı şan lar ol muş. Mu sa, İsa, Mu ham med hep si böy le ça lış -mış. Bu nun dı şın da da bir çok dev rim ci böy le ol muş tur. Biz de darbir yer bul duk ve ça lış ma la rı mı zı baş lat tık.

Düş man her şe yi kı lı cıy la ya ka lı yor. Bu ne den le kim se kı lıç sız,si lah sız ken di ni ko ru ya maz. Kı lıç ve si lah üze rin de önem le du rul -ma lı dır. Kı lıç ve si lah ne için dir, ne üs tü ne dir, na sıl ele ge çi ri lir, elegeç tik ten son ra kı lıç ve si lah la ne re de, na sıl ça lı şı lır, bu nun yön te mine dir? Yıl lar ca bun la rın üs tün de du rul ma lı dır. Ne den? Çün kü ya şa -ma nın baş ka yo lu yok, kı lıç ve si lah sız ne fes alı na maz. Si lah sız neya pı lır sa, ne söy le nir se ger çek dı şı dır. Düş man kı lı cı ve si la hıy laher şe yi elin den al mış tır ve sa na bı rak mı yor. Ya ka çar kay bo lur sun,ya da ha zır lık sız bir is yan ya par ve ar dın dan dü şer sin. Bu nun baş kayo lu yok tur. Eğer yi ğit sen di ren! Ama ölü sün! Ka çar san da yo lu nuke si yor. Bun lar bü yük ve aman sız ger çek ler dir. Biz ise bü yük biraşk la, bü yük fır sat ve im kan lar la kı lı cı tut mu şuz.

Kı lıç bü yük yü rek, bü yük ce sa ret is ter.Ama bü yük ça re siz lik ten, her ta raf ta yol lar ve ne fe sin ke sil dik ten

son ra eli ne ala ca ğın tek şey bir kı lıç tır, si lah tır. Biz de bun la rı ya ka -la dık. Her bi ri miz bir ta raf ta öl sek de, dar be le ri miz faz la kuv vet liol ma sa da, yi ne de her şe yi kı lıç la sağ la ya ca ğız.

Bu nun üze rin de ha zır lık yap tım. 15 Ağus tos Atı lı mı 10. yı lı nıdol dur du. Kürt ta ri hin de bü yük bir adım dır. Ne ka dar dü şün dük, na -sıl ha zır lan dık, si la hı na sıl tut tuk, ne için, ne yi öz gür leş tir mek is ti -yor duk bu sa vaş la? Bu so ru lar üze rin de si ya si ve as ke ri ola rak çokdu rul ma lı dır. Ben ken di mi hep öz gür kıl mak is ti yo rum. Bu ger çek -li ği mi be lirt tim ve bu nun üs tün de ya şı yo rum.

232 233

Be nim ger çek li ğim ül ke ve halk ger çek li ği dir.Gön lü nüz öz gür leş sin. Kim se ken di kö tü lük le riy le, be nim le oy -

na ma sın. Kim se ge ri ci dü şün ce le ri ni ve zo ru nu ba na da yat ma sın.Ül ke için, öz gür lük için yol daş lı ğı nı zı ge liş ti rin, dost lu ğu nu zu ge -liş ti rin. Ve bu bi zim hak kı mız dır. Bun suz ya şam yü rü mez. İşi mi,amaç ve he de fi mi böy le yap maz sam, ya şa mı mın beş pa ra lık de ğe riol maz.

Si ya set üze rin de çok kla sik du ru lur sa bir dev rim de ama ca ula şıl -maz. Bir çok dev rim de böy le ol muş ve so nuç ta ye nil gi ya şan mış tır.Kürt lük adı na da bir çok şey ol muş, ama so nuç alı na ma mış tır. Es ki -sin den da ha be ter dü şü rül müş tür.

Evet şim di Ehmedê Xanî'yi de ğer len di re bi lir ve tar tı şa bi li riz.Ehmedê Xanî, bir kaç ke li me lik du yum lar dan an la dı ğım ka da rıy -

la çok yü rek li dir. Sev gi üze rin de, aşk üze rin de dur muş. Mem û Zîn bir aşk tır.Baş lar ken “bi zim bü yük der di miz ne dir?” di yor. Ye rin de bir so ru.

Yi ne “Türk, Arap, Acem na sıl dev let leş miş ler, sal ta nat ol muş lar veKürt ler na sıl par ça par ça ol muş, re zil ol muş lar ve bir sal ta na tı mız,hük mü müz ol say dı ne ka dar yük se lir dik. Ve ben ne ka dar yük se lir,bü yür düm ve na sıl bü yük ya zar dım” di yor. Sa nı yo rum bun lar üs tün -de dur muş. Ye rin de dir. Son ra ül ke gü zel li ği, ül ke şi rin li ği üze rin dedur muş.

Botan'ın ye şil li ği ne dir?Cu di da ğı ve Ciz re-Bo tan üze rin de dur muş. Yi ne ül ke de halk na -

sıl ya şı yor, Ciz re-Bo tan hal kı ne dir, ya şam la rı na sıl dır? Bun la rınüze rin de dur muş.

Ar dın dan hi ka ye ye baş lı yor.Hi ka ye de an la şıl ma sı ge re ken şu: Ehmedê Xanî bir yü rek kal dır -

mak is ti yor, bü yük bir ge le cek is ti yor. Bü yük bir sev gi var. Sev gi yiege men kıl mak is te di ği za man, önün de en gel ler gö rü yor; Mir en gelolu yor, Be ko en gel olu yor. Bir lik is te ni yor, ama aşi ret en gel dir.Böy le bir lik ler zor dur. Yol daş lık is te ni yor. Mem ve bir kaç ar ka da şıvar. Zin'e olan sev gi si do la yı sıy la Mem'i zin da na atı yor lar. Memzin dan da eri yor. Bir Zin var; sev mek is ti yor. Fa kat müm kün de ğil.Böy le bir top lum sal ya pı da çok zor. Bir gün bi le gö rü şe bil mek, bü -

yük sa vaş, bü yük iş is ti yor. Bir bir le ri ni gör dük le rin de eri yip gi di -yor lar, ya nı yor lar.

Mem ölü yor!Zin ölü yor!Ağ la yış ve bü yük acı var. Hi ka ye bu dur. Kı sa ve öz bil di ğim bu.

El bet te ki, bu hi ka ye yi tah lil et mek ge re ki yor. Tah lil edil mez se faz -la bir so nuç çı ka rı la maz. Ehmedê Xanî'nin ve Mem û Zîn'in ama cı -na ula şı la maz.

Hi ka ye üs tün de du ra ca ğız.Ça lış ma la rı mız da da gör dü ğü müz şu: Sa vaş çı la rı mı zın hep si sa -

vaş ta eri yor. Bir id di am var; kar şıt lı ğım var. Biz bun la rın üs tün de;ül ke üs tün de, ül ke top ra ğı üs tün de çok güç lü dur duk. Ha tır lı yo rum,ço cuk lu ğum da ül ke nin taş la rı, ça mur la rı, odun la rı, ku şu, yı la nı, herbir ağa cı bir ar ka da şım gi biy di. Her bir ye şil li ği, her bir su yu, herbir ku şu ha tı rım da. Ül ke ye bor cu muz var. Ül ke de yü rü tü len fa şiz -min üs tün de de dur mak ge re ki yor. Bir ço ğu köy lü müz, kom şu muz,bü tün köy ler böy le dü şü nü yor, böy le gö rü yor lar. Ama ken di le ri ni odu rum dan kur ta ra mı yor lar, el le rin den ka yıp gi di yor.

Ha tır lı yo rum, ül ke den ko pup git tik le rin de unu tu yor lar dı.Türkiye'nin bü yük şe hir le ri ne, Adana'ya, İstanbul'a gi di yor lar dı. Birda ha da ge ri dön mü yor lar dı. Avrupa'ya gi din ce ül ke ye tek rar dön -dü re mez sin. Ül ke al tın dır, ül ke Der sim dir, gü mü şün ka pı sı dır, amaöl dür sen ül ke ye dön dü re mez sin. Bu ne dir? Bu ça mur üze rin de binyıl ya şa mış sın, son ra se bep siz ko pup git miş sin. Akıl lı olan lar bu nuka bul et mez ler. Se bep siz, sa vaş sız ül ke terk edi li yor.

Ül ke için ölü mü ne ça lı şıl maz sa, sa va şıl maz sa ya şam ka bul edi le -mez. Yü rek bü yü mez se, gün be gün bü yük ham le ler ya pıl maz saölü nür. Kürt le rin hep si böy le yap tı, ya ni ken di is tek le riy le ül ke denkaç tı lar. Ken di göz le rim le gör düm. Ta bur ta bur ka çı yor lar dı, ül ke yiha tır la tın ca ku sa cak gi bi olu yor lar dı. Ateş tir ya kar, ül ke den kaç ma -la rı ge re ki yor. “İçin de hiç bir şey yok” di yor lar. Ada na, İs tan bul,Almanya'ya gi di yor lar. Ni ye ül ke için böy le kö tü bir ka çış ol sun di -ye ken di me sor dum. Ta mam İs tan bul, An ka ra iyi dir, ben de bu ra lar -da ya şa mak is ter dim. Ya ban cı ül ke le ri de gör düm. Ken di le ri ne cen -net gi bi ül ke ler yap mış lar. Ama son ra “ru hum ke sin lik le bu nu is te -

234 235

mi yor” de dim. Bu ül ke ler de ne ka dar ka lır sak, bi zi o ka dar dü şü rü -yor.

Bu nu tes pit et tim.Bu bi zim için bir si ya set ol du. Bu nun dı şın da baş ka la rı nın ül ke -

le ri, ya şam la rı çok ge liş miş, çok gü zel. Ken di kö yü ne, ai le ne, kö yü -nün kız la rı ve er kek le ri ne ba kı yor sun, hep si düş müş. Bir Kürt kaç -mış, genç le ri, ay dın la rı hep si pe şin den kaç mış. Düş man ne yap mış -sa onu ya pı yor lar. Son ra Av ru pa öne çık tı. Hep si nin gö zü bu ra daodak laş tı. Bun lar in kar edi le mez, in kar eden bü yük ha in dir. Sendüş ma nı, onun ül ke si ni, onun ya şa mı nı se vi yor sun. İyi ol sun, kö tüol sun, hak kın ol sun ol ma sın se vi yor sun. Av ru pa lı yüz yıl lar ca sa va -şıp, ken di le ri için ül ke kur muş. Ne den onu se ve cek sin ve ne denken di ne ora da yer is te ye cek sin? Türk ler ken di le ri ne ül ke kur muş,İstanbul'u ele ge çir miş ler. Bu ra yı ne den ve na sıl se ve cek sin?

Baş ka sı nın ül ke sin de ya şa ma ya hak kın yok.Te nez zül eder sen, ru hu nu kay be der sin.Ül ke nin ya rı sı İstanbul'da, Türkiye'de, Avrupa'da. Bu bü yük bir

so run. Pek ço ğu ken di ulu sal ta ri hin den, ya şa mın dan ka çı yor,“Kürt lük ayıp tır” di yor lar.

Ha tır lı yo rum, ben de ço cuk lu ğum da “keş ke böy le bir Kürt ol ma -say dım” di yor dum. “Çok ta lih siz bir ai le den gel mi şim, aca ba kö ke -nim Kürt lü ğe da ya nır mı” di ye araş tı rı yor dum. Me se la es ki den “şu -nun kö ke ni Ara ba, Far sa, da ya nı yor” di yor lar dı. Be nim de kö ke ni -min Türk le re da ya na bi le ce ği ni dü şü nü yor dum. Son ra bak tım ki,böy le dü şü nen bi ri dü şer. Ta bii so run, kö ke ni nin bir olup ol ma ma sıde ğil di. So run, bey ni nin, ru hu nun, dü şün ce le ri nin sa tıl mış ol ma sı -dır. Gö zü mün önün de, ço cuk luk ar ka daş la rım dan tu ta lım her ke seka dar, hep ka çı yor du. Ül ke ger çek li ği ne, ba rı şı na, ya şa mı na yö ne likkim se “na sıl dır” de mi yor du. Duy du ğu za man sır tı nı dö nü yor du.

Köy lü ler le ko nu şun ca “bi zim ku lak la rı mız uzun dur, böy le şey le rian la mı yo ruz”, ba zı la rı da “biz ku ru odu nuz, ye şer me miz im kan sız -dır, bi ze böy le şey le ri an lat ma” di yor lar dı. Bun lar ül ke den ka çışger çek li ği miz dir.

Tek rar Ehmedê Xanî'nin sev gi si ne dö ne lim.Sev gi ne dir, na sıl ol ma lı dır?

Yü rek li olan ken di ne böy le bir kaç so ru sor ma lı dır. Biz ne yi se vi -yo ruz, na sıl se vi yo ruz, sev gi den bir şey an lı yor mu yuz? Bu nu ar ka -daş la ra da söy lü yo rum. Za ten bu ko nu da de rin leş tik ten son ra, si ya -set ve sa vaş ara cıy la düş ma nı ta nı dım. Ama sev gi ko nu sun da düş -ma nı ve ken di mi da ha iyi ta nı dım. Şim di bir ar ka da şı, bir Kür dü,bir dev rim ci yi ta nı mak is te di ğim de, yü re ği üze rin de du ru yo rum.Sev gi so ru nu nu ger çek ten çöz müş mü, çöz me miş mi! Ken di mi buko nu da da bü yük ya rat mı şım. Bil me di ğim şey le ri bi le bu bü yük lüksa ye sin de ya pı yo rum.

Kürt ve Kürdistan'da sev gi nin ki li di elim de dir.Si ya set le, kı lıç la in san bir şey ler ya ka la ya bi li yor, ama as ker

olun maz sa hiç bir şey ola maz.Kür dün sev gi si ne dir, ne de ğil dir?Ehmedê Xanî Kürt lük için sev gi ile bü yük şey ler yap mak is te -

miş. Fa kat ba şa rı lı ola mı yor. Mem şöy le düş tü, Zin böy le düş tü,halk şöy le ağ la dı, Ci zi ra-Bo tan böy le ağ la dı ve bir da ha kalk ma dı.Sa nı yo rum, ya rı ölü bir du rum day dı, kal dır mak is te di, ama ya pa ma -dı. Za ten düş man ölü ol du ğu nu ka bul edi yor. Bel ki bi ze hi ka ye gi bige li yor, ama ger çek tir.

Kız-er kek, Mem ler me zar da, Zin ler me zar da, ya şam sa hi bi de ğil ler.Mi li tan la rı mız ken di le ri ni ya şam sa hi bi sa nı yor lar. Ama ya şa mın

asıl sa hi bi be nim. Ki lit be nim elim de, hü küm be nim elim de. Ya şa mı ta nı yo rum.Kürt ya şa mı nı, sev gi si ni ta nı yo rum.Bu ka dar in sa na ya şa mı ya sak la mak is te mi yo rum. Bü tün bu in -

san la rı ben kal dır dım. Za ten bi zim so ru nu muz bu in san ları me zar -dan na sıl kal dı ra ca ğı mız dır. Ehmedê Xanî'nin ru hu nu na sıl ya şa ta -bi le ce ğiz?

Cîzra- Botan'da Kürt lük düş müş tü. İn san la rı mız bir bir le ri ne düş -man, ken di le rin den ka çı rı yor lar, doğ ru sev gi yok. Ül ke için bir aşkya rat ma sı nı bil mi yor lar. Bun dan ön ce Behdinan'da, Bü yükGüney'de dev rim adı na ya pı lan la rı düş man yap ma mış tır. Ki min ya -nı na gi di yor san, “pa ra, pa ra, pa ra” di yor lar, “bir ka deh ra kı”,“men fa a tim var mı, yok mu” di yor lar. “Bir dev rim var dı, yurt se ver -lik var dı, düş man var dı” di yor sun, “gö rür sen on dan kaç, düş ma nın

236 237

bir mer mi sin den so nu na ka dar kaç, kim sa na bir ku ruş ve rir se, onaso nu na ka dar uşak lık yap” di yor lar dı.

Yü rek ler acı sı bir du rum.Bu ra da ki in san lı ğın dü şü şü çok bü yük ve çir kin ce. Bü yü ye cek

bir ruh yok. Olu şan Kürt lük düş man la dır. Sı nır ke na rın da ki ler da habir ka rı şık tır. Düş man la bir olup üs tü mü ze gel iyorlar. Bu Kürt lü ğüna sıl ta nı mak is te ye lim? On la ra na sıl de ğer ve re bi li riz? Bu Kürt lü -ğün için de ai le ci lik çok faz la. Peş mer ge ai le yi bı rak mı yor. Bü tündün ya sı bir ka dın. Yir mi dört sa at ül ke kur tu lu şu için ko nu şup “bel kiül ke yi ele ge çi rir sin” di yor sun, o hâlâ “ka dın, ço cuk, pa ra” di yor.

Biz ler böy le ola ma yız. Böy le le ri nin ka dın da, ço cuk da, ev deba şı na yı kıl sın de mek la zım. Bu Kürt düş kün lü ğü dev rim üze rin de,akı tı lan kan lar üze rin de olu yor. “Ben va rım, düş ma na kar şı so nu naka dar ül ke yo lun da yım, so nu na ka dar yü rek li yim, yurt se ve rim” di -yen bir Kürt yok. Pa ra ol ma dı mı ya nı mız da kal mı yor lar. Pa ra ol dumu an cak o za man ya nı mız da ka la bi li yor. Pa ra ol ma dan ül ke si içinça lış mı yor. “Müm kün de ğil, pa ra da ğı ta cak sın” di yor lar. Bu ka daryıl dır ül ke uğ ru na ça lış tık, ak lı mı za pa ra gel me di, ama bun la rınhep si “pa ra” di yor lar.

Kür dis tan aş kı yok.Öl dür sen, ba şı nı kes sen, ai le yi bı rak maz, zor luk lar la kar şı la şın ca

da so nu na ka dar ka çı yor.Düş kün Kürt lü ğün üze rin de mu ha kak du rul ma lı dır.Kürt lü ğü kal dı ra maz sa nız, ai le de düş ma na, düş kün lü ğe, na mus -

suz lu ğa, şe ref siz li ğe gö tü rür. Her kes düş man la da ol sa, biz ba ğım -sız lık ve öz gür lük ça lış ma la rı mı zı yü rü te ce ğiz. Ay rı ca “Gü ney şöy -le dir, Do ğu şöy le dir” de ğil, in san il kin ken di ne bak ma sı nı bil me li.Ar ka daş lar bir bi ri ne za rar ve ri yor lar, düş ma nı gör mü yor lar. Bu ka -dar yıl dır yol daş lık ru hu, iliş ki le ri, bir li ği, eşit li ği yi ne yol daş la rınbü yük lü ğü, sev gi si na sıl, -bu nu gör mü yor lar; “il le bu ya şam da yaağa olu rum, ya jan dar ma olu rum, ya da uşak olu rum” di yor lar.Ağa lık tan, uşak lık tan baş ka elin den bir şey gel mi yor. Pe ki bu nunüze rin de na sıl bir ya şam ku ru la bi lir. Kürt kö le li ği, Kürt ağa lı ğı enbü yük na mus suz luk tur, şe ref siz lik tir ve bun la rın da için de in san lıkde ğer le ri yok tur. He pi niz bun la rı aşın ve ba şa rın.

Ça re olun, si ya si le şin ve güç olun!So nuç ta Ehmedê Xanî'nin is te di ği bir lik olu şur. Bu par ça par ça

olu şu muz dan fit ne fe sat lı ğı mız dan na sıl kur tu lu ruz? Be ko ya daağa lar na sıl or ta dan kal dı rı lır? Sa nı yo rum, bu nu bi raz ba şar dık. Mirgüç lü ol du ğu za man sev gi yi ha kim kı la mı yor du. Be ko güç lü ol du ğuza man ya pa mı yor du. Hal bu ki Be ko çok güç lü dür, öl dür sen da ki ka -sın da ye tiş ti rir. Bir di ken olu yor. Sev gi do lu, dü rüst in san la rın için -de dir. Si zin içi niz de de güç lü dür. So nu na ka dar mü na fık, so nu naka dar ca hil. Bun la rı gör me den, üs tün de dur ma dan na sıl “EhmedêXanî'yi ta nı yo rum” di ye bi lir si niz?

Be ko kim dir, ka ra ke di ler kim dir?Kim ler di ken dir?Bir lik le oy na yan lar kim ler dir? Bun la rı gör me den, na sıl “hi ka ye yi

an la dım, gö nül sa hi bi yim” di ye bi lir si niz?Kür dis tan ger çek li ğin de Mem de düş müş, Zin de düş müş.Bü yük sev me gü cü var mı?Ha yır!Ül ke için ken di le ri ni or ta ya koy mak is ti yor lar, ama ya pa mı yor -

lar. Bü yük dü şün ce le re, bü yük bir li ğe ula şa mı yor lar. On dan ka çı -yor lar, bir li ğin ol ma sı nı is te mi yor lar. Ne den, çün kü ya pa mı yor larve es ki alış kan lık la rın dan ko pa mı yor lar. Bir bir le ri ni sev me si ni bi lebil mi yor lar. Sev gi yi na sıl oluş tu ra lım? Be nim ka bul ede bi le ce ğimbir sev gi ve ya doğ ru bir sev gi na sıl dır? Sev gi nin be nim üze rim dena sıl bir et ki si ol du? Yal nız sev gi de ğil, ço cuk lu ğum dan bu ya nakö yüm de, baş ka la rı nın şeh rin de, baş ka la rı nın ül ke sin de na sıl birsev gi ol ma lı? Ge ce-gün düz ken di me so ru yo rum. Ken di mi aşık say -mı yo rum. Gü cüm yok, ama yi ne de üze rin de du ru yo rum ve aş kı ta -nı mak is ti yo rum.

Kürt le ri de ta nı ma lı yım de dim. Me se la bir köy lü var dı, ni şan la -nı yor, ev le ni yor. Son ra bak tım ki, ken di ni na sıl sa tı yor? Bir kaç ku -ruş için ka çıp Türkiye'ye gi di yor. Ki min hiz me tin de dir? Düş man -dan bir ma aş alı yor ve böy le bir ya şa mı yü re ği ne yer leş ti ri yor.Kürt lük, ül ke hep si unu tu lu yor. Hat ta ai le bi le tüm den gi di yor.Kim se yi ka bul et mi yor. Bir ka dı nı elin de tu tu yor; kız er ke ği, er kekkı zı alıp gi di yor lar.

238 239

Bir gör düm, iki gör düm, üç gör düm, çev rem de ki le ri gör düm.“Böy le ol maz, ben böy le yap ma ya ca ğım” de dim ve bü yük bir ha zır -lık yap tım. Bun la rın yap tık la rı nı na sıl bo za ca ğım di ye çok dü şün -düm. Bir bir le ri ne böy le gü lüp, ül ke den ka çan la rı, bir li ği, bir bir le ri -ni, ül ke yi in kar eden le ri, “il le de ben, baş ka hiç bir şe yi ta nı mı yo -rum” de yip ka bul et me yen le ri söy lü yo rum. Bir kü çük yer bu lu yor,ora da kırk yıl ka lı yor. Bir ka dın alı yor, bir adam alı yor, kırk yıl bağ -la nı yor. Bir kaç ku ru şu ve ya bir ye me ği ya olur ya ol maz. Bu bü yükkü für dür. İs la mi açı dan da bü yük bir kü für dür, fel se fe de de, hiç biride o lo ji de, ça lış ma lar da bu na yer bul mak müm kün de ğil dir. Ka rı sıvar mış, ço cuk la rı var mış, mül kü var mış, bü tün bun lar ateş olup si ziya kar.

El bet te ki, yü re ğim par ça la nı yor. Ama böy le ya şa ya yım, ken di -me şöy le bir ya şam ku ra yım, di ye ke sin lik le bu nu ka bul et mi yo -rum. “Ayak la rı nın üs tün de dur, ken di ni ko ru Apo, aman oyu na gel -me” de dim. Bü yük olu şu mu mun ne de ni bu dur, ya ni ken di mi ko ru -dum. Ço cuk luk tan şim di ye ka dar ken di mi ko ru dum. Bu ka dar safve dü şü rü cü oyun la ra gel me dim. Na sıl bu ka dar güç len di ği min üze -rin de du run. Gü cü nüz, bey ni niz, yü re ği niz var sa üs tün de du run.Gö nül sa hi bi, bi linç sa hi bi olan üze rin de dur sun, sır rı mı çö ze bi lir.

Ehmedê Xanî'nin ger çek leş tir mek is te di ği as lın da bü yük yurt se -ver lik tir, halk ik ti da rı dır. Hal kı güç len dir mek, bi linç len dir mek is ti -yor. Ehmedê Xanî'nin aş kı, bağ lı lı ğı bu na dır.

Ül ke siz aşk ol maz!Halk ik ti da rı ol ma dan aşk ol maz, sev gi olamz. Hi ka ye bu nu is -

pat lı yor. Ehmedê Xanî, üç yüz yıl ön ce bir şey ler yap mak is te miş.Bin ye di yüz lü yıl lar, ulu sal ve de mok ra tik sa vaş dö nem le ri dir. Buyıl lar da, ulu sal ruh ye ni ye ni olu şu yor. Avrupa'da, hat taOrtadoğu'da bi raz oluş muş. Kürdistan'da da böy le si bir ru ha ih ti yaçvar. Ve Ehmedê Xanî bu nu tes pit edi yor; “Bir ül ke miz ol sa, bir sal -ta na tı mız ol sa, Türk le rin, Arap la rın, Acem le rin ayak la rı al tı na düş -me sek” di yor. İş te bu nun üze rin de ya şa mak, New roz yap mak, biraşk yap mak doğ ru bir ba kış açı sı dır.

Bu ile ri ci bir ha yal, bir rü ya dır.Ama ba şa ra ma dı.

Ne den? Çün kü bu tür fi kir ler bir lik, halk ve mü ca de le is ti yor.Aşi ret çi li ğe kar şı, şeyh ve pa şa la ra kar şı sa vaş, mü ca de le is ti yor.Ehmedê Xanî ise bir me mur dur. Ya bir kaç dos tu var, ya da yok. On -la rın üze ri ne gi de mi yor. Gi de me di ği için ya zar olu yor, ede bi ya tı nıça lış ma la ra yol aç mak için kul la nı yor. Ulu sal lık için yap mak is ti -yor, fa kat on dan son ra kim se bu yol da gi de mi yor.

De ğer li dos tu muz İs ma il Be şik çi Ho ca, “ Ehmedê Xanî'nin ba şıda yok, so nu da yok; böy le bir ya zar dır. La kin PKK de böy le dir” di -yor. Be nim için de; “Ba şı var, so nu yok, Ehmedê Xanî'nin ça lış ma -la rı nı PKK ba şa rı yor” di yor du. Anın da tes pit edi yor ve doğ ru dur.

Ehmedê Xanî'nin de va mı nı kim se ge tir me di.Kürt lük adı na bir çok ser hil dan lar da ya pıl dı. O ağa la rı da, bey le ri

de, ta ki bu so nun cu la rı na ka dar ta nı dık. Bun la rı Gü ney dev ri min dede ta nı dık. “Düş man is ter se, si zi ken di si için dev let ya par. Güney'dede şu nun-bu nun adı na yap tı lar” di yor lar dı. Öy le bir araç ki, Kürt -lük adı na düş ma nın hiz me tin de. Üç yüz yıl dır ön der di ye ta nı nan larböy le yap mış sa, di ğer le ri ne yap sın ki? Ağa, bey, şeyh men fa at içinbu ül ke de sa tıl ma dık bir şey bı rak ma dı lar. Ruh la rı kal ma mış.Ehmedê Xanî'yi ne re den ta nı sın lar. Ehmedê Xanî'nin yo luy la sev gi -yi ya pa maz lar. On dan ka çı yor lar ve bun lar bir hay li de faz la. Benise yal nız kal dım. Ama bu sa vaş ta ya pıl mak is te ni len ler, üç yüz yılön ce ba şa rıl mak is te nen ler dir.

Üç yüz yı lın ağır lı ğı na iliş kin bir şey ler ya ka lan ma lı. Ne is ten di -ği, Kürdistan'ın du ru mu, ağa lık, kö le lik, bey lik ve Arap la rın, Türk -le rin, Acem le rin hük mü ney di, et ki le ri ney di? Ağa lık ve bey lik ki -min için di? Aşi ret ney di, ki me hiz met edi yor du? Kürt kim di? Hal -kın ru hu var mıy dı yok muy du? Bun lar ya zıl ma lı, ta ri he ya zın, ede -bi ya ta ya zın. Bir çok Kürt ya za rı bun la rın üs tün de dur mu yor. Bu gü -ne bağ lan ma mış lar. He def siz ler, cid di bir ça lış ma la rı yok. Ade ta sa -hip siz ler. Fa kat sa hip çı kıl ma lı dır. Hem de say gıy la, yü rek li lik le sa -hip çı kıl ma lı dır.

Ken di le ri ni ede bi yat çı ka bul eden ler için bu iyi bir ça lış ma dır.Bir şey ler yap ma lı dır lar. İn san ta ri hi ne, ede bi ya ta de ğer ver me li dir -ler. Ça lış ma lar dan da bir şey ler al ma lı dır. Çün kü için de sa vaş var,kı lıç var. Bu nu is te mek ge re kir. Ede bi yat adı na, ta rih adı na is te me li.

240 241

Üç yüz yıl da bun lar ol muş, kı lı cın hak kı bu dur. Ede bi yat bu na yerver me li dir. Arap ede bi ya tın da bun lar var dır. Kı lıç bu nun için atı lır,ba zı şey ler kı lıç sız ol maz. Düş man kı lı cı bu dur. Bu nun kar şı sın dahal kın kı lı cı ol ma lı dır.

Hal kın kı lı cı ne dir, kim dir?Hal kın kı lı cı nı ta nı yor mu su nuz? Hal kın kı lı cı ne ya par, na sıl

olu şur, na sıl kes kin le şir, na sıl ke ser? Bu na yö ne lik tek bir ki tap varmı?

M. Emin Bo zars lan “ Ehmedê Xanî'nin üç yüz yı lı nın anı sı na du -ra lım” di yor. Ba zı tec rü be le ri de var ve ken di ni bu na iyi ce de bağ lı -yor. Bi raz dü rüst ol sa ken di si ne bu so ru la rı so rar. Ehmedê Xanîiçin, aş kı nı, ulu sal sev gi si ni, ül ke ye kar şı gön lü nü ve ül ke için neyap ma lı dır so ru su nu sor ma lı dır. Biz böy le bir dev rim ge liş tir dik.

Ken di si Sil van lı dır. Sil van şim di ya nı yor tek bir ke li me bi le yaz -mı yor.

Bu mü na fık lık tır. Es ki den müf tüy dü, ama şim di mü na fık tan baş -ka bir şey de ğil dir. Ken di ni mü na fık lık tan çı kar ma lı dır. Sil van ya nı -yor, ne den bir şey ler söy le mi yor? Düş ma nın kı lı cı var, her gün ül -ke de ki in san la rı ka na bu lu yor, tek ke li me yaz mı yor. Ve EhmedêXanî'den Mem û Zîn ile bir lik te ol du ğu nu söy lü yor. Bu ken di ni al -dat mak tır.

Rus, Fran sız ve İn gi liz ede bi ya tı nı oku yun; ül ke le ri iş gal-is ti laedil dik le ri za man na sıl sa va şı yor lar. Tols toy, Rus hal kı nın aya ğakal kıp, ör güt len di ğin de, bu nu ki tap la rın da müt hiş ya zı yor.Napolyon'a kar şı çık mış ve baş kal dır mış lar. Bü yük bir ro man.Dün ya da ün sal mış bir kla sik tir. Fransa'ya ba kın, böy le ya zı yor lar.Bu nun dı şın da bü tün ulus lar da var.

Bi zim ede bi yat çı la rı mız, ba kın böy le bir şey yaz mış lar mı dır?“Ya zı la cak bir şey yok” di ye mez ler. Eğer bir şey yok sa o za man birşey le rin oluş ma sı için ya zıl ma lı dır. Edep ah lak tır, edep ruh tur,amaç tır.

Ka lem ve kı lıç bir bi ri ne ne ka dar bağ lı dır? Ka lem ile kı lıç ay nıiş le ri ya pı yor lar. Bi ri kı lıç la boy nu ke si yor, di ğe ri ka lem le boy nuke si yor.

Ka lem fi kir ver mez se, kı lıç bo yun ke se mez.

Öz gür lük için hiç bir şey ya zıl ma mış tır. Ya za mı yor lar mı? Kürt le -rin de ede bi so run la rı var. Kürt le rin kı lıç la her şe yi de vi ren düş ma nıyok mu? Var, hem de bu düş man “on la rı me za ra göm dük,Kürdistan'ı me za ra göm dük, Kürt yok tur” di yor. Ya zar la rı mız na sılbu nu tes pit ede mi yor lar?

Kürt ya za rı, Kürt ede bi yat çı la rı dü rüst ol ma lı dır lar. Kürt ta ri hiadı na ko nu şu lu yor. Ta rih var dır ve bir kaç hi ka ye yi an lat mak içinmev cut de ğil dir.

Ta rih bu gü nü ay dın lat mak için dir.Ta ri hi bo zan, ta ri hi düş kün leş ti ren, bi zi bi ti şe gö tü ren ta ri hin

tem sil ci le ri kim dir? Ata türk kim dir? Os man lı pa şa sıy dı, Os man lıadı na Kürdistan'da na sıl kat li am yap tı? Bu nun dı şın da Kürt düş -man la rı, han gi ta ri hi ken di le ri için te mel al mış lar? Bi zim ha in le ri -miz kim ler dir? On la ra hiz met eden ler kim ler di?

Düş ma nı ta nı mak ta rih tir.Düş ma na hiz met eden le ri ta nı mak ta rih tir.Düş kün olan da ta rih tir.Bun la ra yö ne lik bir şey yaz ma, doğ ru yu yan lış yap, yan lı şı doğ ru

yap, -so nu gel mez. Her şey düş ma na yö ne lik ol ma lı dır. Düş man ta -ri hi çok iyi ta nı yor. Ta ri hi düş man dır, gün be gün uy gu lar. Bu günula şa maz san, “ta rih üs tün de du ru yo rum” di ye mez sin. Ya lan dır.

Ede bi yat ru hu ya rat mak tır.Kürt ru hu nu bo ğan kim dir? Kürt ru hu hep bo ğul muş, kim boğ -

muş, kim me za ra göm müş?Mem û Zîn na sıl me za ra gö mül dü?El de bir şey kal dı mı? Bun la rı aç maz sa nız, na sıl ede bi yat çı ol du -

ğu nu zu söy le ye bi lir si niz. Edep sa hi bi, ede bi yat sa hi bi yim di ye mez -si niz. Bu gün kü Kürt lük hep ka çış tır, hep si iha ne ti ya şı yor, ül ke yebak ma ya te nez zül et mi yor. Kürt lük bu du rum day ken na sıl “ Kürtede bi yat çı sı yım”, “Kürt ru huy la yım” der si niz.

Edep, ru hun ya ra tıl ma sı dır. Ru hu mu zu bo ğu yor lar, biz bo ğul mu -yo ruz. Böy le ya zın! Dev rim le ri yük sel tip ede bi yat laş tı rın de mi yo -rum. Her kes ede bi yat laş tı ra maz. Güç is ter, yü rek is ter, bü yük dü -şün ce is ter.

Yü rek siz ve ka ra yü rek li olan lar bu sa va şı ay dın la tıp, yü rek len di -

242 243

re mez ler, sa vaş tı ra maz lar. Sa vaş ay dın lık için dir. Ama hep si ka ran -lık ta dır. Avrupa'da bir Kürt kı zı nın ken di si ni yak ma sı Kür dis taniçin bü yük bir ka nıt tır. Bu olay için her han gi bir Kürt ya za rı bir şeyyaz dı mı? İna nı yo rum ki, bir Fran sız ol sa, bir Al man ol sa üs tü nebir kaç ki tap ya zar dı. Ama bi zim ki ni yü rek li ya zar la rı mı zın iç le rin -den bi ri ya duy muş, ya duy ma mış tır. Bü yük ayıp. Hem de çok bü -yük bir ayıp tır.

Bi raz cid di ol mak ge rek. 18 ya şın da ki bir genç kız ül ke için ken -di ni yak tı. Bun la rı gör mez ve yü rek yap maz sa nız na sıl ede bi yat çıola bi lir si niz? Yet mez! Ay rı ca bu nu da ha da bü yüt me niz ge re ki yor.Bir hal kın ru hu için, bir bi re yin yap tık la rı nı, bü tün bir hal ka mal et -me li si niz. Böy le ce ulu sal laş tı rır, öz gür leş ti ri si niz. Dil sa hi bi si niz,yü rek sa hi bi si niz, fer yat fi gan et me li si niz. Ede bi yat bu dur. Bu nundı şın da ki ye te nek ler de ola bi lir. Bes te yap mak is ti yor sa nız, bes te ni zibu ger çek lik ler doğ rul tu sun da yap ma lı sı nız. Ses sa nat çı sıy sa nız, buko nu da güç lü ye te nek le ri niz var sa, bü yük bir ru ha yö ne lik söy le yin.Ama sa nat çı la rımz, ye te nek le ri miz bun dan uzak lar. Ben söy le me -den, dev rim söy le me den ön ce ken di niz ba zı şey le ri is te me li si niz.

Ulus la rın ta ri hin de ba zı sa nat çı lar, “çö züm çö züm de ğil, ya şamya şam de ğil. Düş man çok kö tü, düş kün lük var” di yor lar. Son ra,“böy le bir kal kış ge re ki yor, ölü mü müz bu dur, ölü mü müz böy le te da -vi edi lir” di ye ye rin de şey ler söy lü yor lar. Ben böy le ya pa yım da ya -zar la rı mız de ğer ver sin de mi yo rum. Ama bun dan ön ce siz gi din,“ey genç şöy le kalk, bir güç var dır, kalk da ha güç len, ay lar ca hal kıöz gür leş tir me ye ça lış, Kürt lü ğü böy le kal dır, böy le yü rek li olur sankal kar sın, şöy le gö nül sa hi bi olur sun” de yin ve on la rı ül ke nin hiz -me ti ne so kun.

Ben de ba zı güç ler var, is te yin. Bir şey le ri ken dim de top la dım.İk ti dar var, pa ra da var, bi raz da yü rek li yim; şe kil ve rin. Ge ti rin, be -ni doğ ru yo la ko yun, “Apo, se nin böy le gü zel leş men, iyi leş men, şöy -le hal ka ha ber ver men, şöy le iyi si ya se te ulaş man, bi ze doğ ru yo luşöy le aç man ge re kir” de me li si niz. Bu te mel de her şe yi is te yin. Amaulu sal lık için halk ser hil dan la rı için, halk ik ti da rı için, hal kın bir li ğiiçin is te yin. Ken di niz için de ğil. “Hü küm sen de, pa ra sen de, ken di -miz için bi raz ver” de me yin. Bu, kü çük bir is tek.

Si ze bir ül ke ve ri yo rum.Bir hal kı öz gür leş ti ri yo rum.Bun la rın bü yük lü ğü nü is te ye cek si niz. Kü çük şey le ri bı ra kın, bü -

yük şey le ri, çok de ğer li şey ler is te yin. Pa ra, mal- mülk bir şey de ğil -dir. Bu nu ne den söy lü yo rum? Çün kü ya zar lar, ede bi yat çı lar bu nuya pı yor lar. Ede bi yat ta pa ra yok tur, böy le kü çük şey ler yok tur, kü -çük ai le ler yok tur.

Bü yük ede bi yat lar da halk var dır, ruh, sa vaş var dır. Ben den ül ke is te ye cek si niz.Za ten böy le olur sa ai le iyi olur, ev iyi olur, mülk iyi olur, ya ni

her kes için ya şam olu şur. Ah lak, ede bi yat biz den bun la rı is ti yor.Sa nat çı la rı mı za ba kı yo rum, hep si ade ta be ni yol dan çı kar mak is -

ti yor. Kü çük, ucuz ya şam la rıy la be ni kan dır mak is ti yor lar.He pi ni ze ses le ni yo rum; vic dan yo lu na, bir lik yo lu na ge lin. Düş -

ma nın, “ken di le rin den baş ka sı na de ğer ver mi yor lar, şöy le te rö rist -tir ler” de di ği gi bi, be nim üze rim de du ru yor lar. Bun lar ka ra yüz lü -dür. On la ra ül ke yi ka zan dır dık, ya şa mı ka zan dır dık, ama on lar birkör gi bi ba kı yor lar.

Bir gün be nim kar şı ma ede bi yat çı lık adı na, sa nat çı lık adı na gel -se ler ko nu şa maz lar. Ba zen po lis ler kar şı ma çı kı yor, üs tün de du ru -yo rum, tit ri yor ve dü şü yor lar. Bun lar da böy le ola cak. Düş man na -sıl kar şı mız day sa, bun lar da böy le kar şım da dır. Ya zık tır, ayıp tır.Eğer Kürt le rin sa va şı nı güç len dir me diy sem, Kürt le rin düş man la rı nakar şı dev rim ci sa va şı ge liş tir me diy sem, ne söy ler se niz söy le yin.

Bü yük eleş ti ri ya pın.Bü yük ya şam, bü yük sev gi yi önü nü ze ser me miş sek, ba ğım sız ve

öz gür bir ru hun üs tün de dur ma dıy sak ba na her şe yi söy le ye bi lir si -niz.

Kürt lük adı na ucuz ko nu şu la maz. Ben de yap maz sam, en bü yükna mus su zum. Her kes ne is ti yor sa, na sıl is ti yor sa he men is te sin. Ar -ka daş la ra da her gün söy lü yo rum, bir ön der lik ten ne is te nir? Kı lıçis te yin, sa vaş is te yin, bü yük kav ga, ba şa rı lı üslup is te yin. Yol daş lı -ğa ce vap ver mez sem, be ni ne ya par sa nız ya pın. Yol daş lık is te yin,yol daş lı ğa ce vap ver mez sem, be ni ne ya par sa nız ya pın. Ben densev gi is te yin; bü tün dün ya da ki in san lar dan da ha bü yük sev gi ver -

244 245

mez sem, yi ne be ni ne ya par sa nız ya pın. Ben ha zı rım. Siz ler ise pe -ri şan sı nız. Siz ler de bir şey yok, ben ne ya pa yım? Ben siz le re bü yükşey ler ve ri yo rum, ama an la mı yor su nuz. Kü çük, es ki şey le ri is ti yor -su nuz; “bir bi ri miz le oy na ya lım, bi raz fe sat lık ya pa lım. Sev gi üze ri -ne bir bi ri mi ze ne ya pa ca ğız, bir kaç ku ruş la bir bi ri mi ze ne ya pa ca -ğız?” di yen ler var. Ben bu ki şi li ği düş man dan ön ce öl dü rü rüm. Bu -nun düş ma nı yım ve sa va şı ma ha zı rım.

Ya bü yük se ve cek si niz, ya bü yük gö rüp ya pa cak sı nız, ya da öle -cek si niz.

Apo bu dur, baş ka bir şey de ğil dir.Ben de ta ri hin ya nın da yım. Ehmedê Xanî'nin ya nın da yım, yü ce

tut ku la rın ya nın da yım. Kim ki mi unu tu yor, kim ki mi gör mü yor, bu -nu bi le cek si niz. En bü yük so ru nu muz bu dur. Bü yük so run la rın sa -hi bi ol maz sa nız, gö nüll e ri fet het mez se niz, ken di ni zi bü yü te mez se -niz hiç bir şe yi çö ze mez si niz.

Bü tün yol daş la ra ve sa vaş çı la ra so ru yo rum!Bu na sıl bir ruh tur? Bu na sıl bir iliş ki dir? Kılıcı na sıl kul la nı yor -

su nuz? Kılıçla na sıl oy nu yor su nuz? Şu an da bü tün iş le ri bı ra kıp, buso run lar üze rin de du ru yo rum. Mev cut du rum da en önem li işim bu -dur. Bu so run la rı çö zü me ka vuş tur ma ya na ka dar ken di me ya şa mıha ram kı lı yo rum.

Ya bu ra da ya şa mın bü tün so run la rı nı çö ze ce ğim, ya da öle ce ğim.Ken di me baş ka bir ya şam bi çi mi ni ka bul et mi yo rum. Sür dür dü -

ğü nüz ya şa mı da ka bul et mi yo rum. Ken di ger çek li ği mi ze kar şı dü -rüst ol ma lı yız. Ya şa mı mı za ve so run la rı mı za dü rüst çe yak laş ma lı -yız. Öl mek üze re olan bir has ta gi bi si niz, fa kat “iyi yim” di yor su nuz.Siz öl müş sü nüz, hiç bir ya şam be lir ti si kal ma mış, ör güt süz sü nüz,ön cü süz sü nüz, fa kat hâlâ “ben iyi yim, gü ze lim, sağ lık lı yım, güç lü -yüm, bü yü ğüm” di yor su nuz. Sen ki min bü yü ğü sün, ne yin bü yü ğü -sün? Düş kün bir ka dın dan da ha be ter du rum da dır, fa kat “ben er ke -ğim” di yor. Düş müş sün ve se nin top ra ğa bas ma ya bi le hak kın yok.Ben se ni an cak böy le gö rü yo rum, de ğer len di ri yo rum.

Ben sa va şı gö rü yo rum, ya pı yo rum ve şim di ye ka dar da bu söz le -ri söy le mek ten hiç kork ma dım. Bü yük lü ğüm bu so run la rı gö rüpçöz mek tir. Bu nun için ken di mi ko ru yo rum, her tür lü hiz me ti ya pı -

yo rum. Bü yük so run la rın üs te sin den gel mek için bu ha zır lık la rı ya -pı yo rum. Bun la rı ya pa rak çok bü yük şey ler ya ra tıl dı. So ru nu nuz ül -ke so ru nu bir lik so ru nu de ğil se söy le yin. Kaç mak la mı, bir bi ri ne gi -re rek mi, bir bi ri ni zi par ça par ça ede rek mi so run la rı nı zı çö ze cek si -niz? Düş ma nın kar şı sın da hiç bir var lık gös ter me mek le mi so run la -rı nı zı çö ze cek si niz?

Ka ti yen!Yap tı ğı mız hiz met ler si zin ol sun. Si ze ver dik le ri mi zi özüm se yin.

Ken di ni ze ya şam kay na ğı ya pın. Si ze ül key le bü tün le şin, ken di ül -ke niz de güç sa hi bi olun, düş ma na kar şı ken di ni zi ko ru yun, de mek leha ta mı ya pı yo ruz? Ül ke niz den ka çıp, baş ka la rı nın ül ke si ne git ti nizde, ne yap tı nız? Re zil ol du nuz. Bu du ru ma an cak ağ la mak ge re kir.

Ne den ül ke si zim, ne den sa hip si zim, ne den top rak sı zım?Bu so run dan do la yı ken di mi ade ta pat lat tım. Bü tün ça bam so run -

la ra ce vap ola bil mek için dir. Siz den bun la rı is te mek le si zi çok ağırbir yü kün al tı na sok mu yo rum. Ak si ne si zi şe ref sa hi bi yap mak, de -ğer ve ri le cek ki şi ler du ru mu na ge tir mek is ti yo ruz. Eğer doğ ru yap -mı yor sam söy le yin. Söy le dik le rim ve yap tık la rım doğ ru de ğil mi?Yi ğit olun, dü rüst olun. “Biz şöy le bi li yo ruz, şöy le yi ği tiz, şöy le namsa hi bi yiz” de me yin.

Bil mek, yi ğit ol mak, nam sa hi bi ol mak, bü yük vu ruş sa hi bi ol -ma ya bağ lı dır. Ve ben ken di mi is pat lı yo rum. Bu nun dı şın da bir ço -cuk tan da ha be ter si niz. Ço cu ğun kıy me ti olur, ama si zin ki ol maz.Si zin bü yük lü ğü nü zü as la ka bul et mi yo rum. Hal kın so run la rı nakar şı ses siz ka la bi lir si niz, her şe yiy le oy na ya bi lir si niz, sa ta bi lir si -niz, fa kat hal kın bü yük da va sı nı sa ta maz sı nız, so run la rıy la oy na ya -maz sı nız. Çün kü on lar bu hal kın ölüm-ka lım so run la rı dır. On la rıkay be der se niz her şey eli niz den gi der. Gi der se de bü yük na mus suzolur su nuz.

Ben bu yum!Da ha çok ken di mi bun la ra kar şı ha zır lı yo rum. Ken di ken di le riy le

oy na mış lar.Kö le Kürt, -ama ha yat is ti yor muş, pa ra is ti yor muş.Öy le mi? O za man al sa na pa ra, ha yat, -ve ri yo ruz! Tem bel, iş siz

güç süz, hiç bir şe ye sa hip de ğil. Ka fa sı nı kal dı ra mı yor. Se nin ken -

246 247

din den ha be rin var mı? Ya şam dan ha be rin var mı? Sen ül ke den git -tik ten son ra kim den ne is te din, na sıl is te din?

Bu so ru la ra ce vap ve ri le cek. Be nim ka nu num böy le dir. Bu in san -lık ka nu nu dur. Kürt ka nu nu an cak böy le olu şur. Dün ya ale minayak la rı al tı na gir miş ler, şe ref de ni len bir şey kal ma mış, bo ğa zı naka dar re zil li ğe bat mış lar. Bir ki şi bi le kal kıp “du rum dan na sıl kur -tu la ca ğım” di ye dü şün mü yor. Bu Kürt baş ka la rı na eşek gi bi ça lı şır,as ker lik ya par, ken di si için ise bir hiç tir.

Biz bir şey ler ya rat tık.Ama o düş ma nı na as ker, ken di si ne ge lin ce “ben has ta yım, ya ta -

la ğım” di yor. O za man biz de ona “ye rin di bi ne bat, pe ri şan ol”, di -yo ruz.

Za ten her şey den ön ce Apo bu de mek tir.Böy le ol mak zo run da sı nız! Baş ka ça re niz yok.Ya zar la rı mı za, ta rih çi le ri mi ze, ede bi yat çı la rı mı za açık söy lü yo -

rum, ben böy le bir Kürt lük is ti yo rum. Sa vaş içe ri sin de yim ve sa va -şım da bu dur. Ya ken di ni zi dü zel tir si niz, ya da düş man dan ön ce bizsi zi vu ru ruz. Baş ka tür lü ya şam la oy na ma ya hak kı nız yok tur. Sa -vaş ma sı nı bil me ye cek sin, ko nuş ma sı nı bil me ye cek sin, ön cü lükyap ma yı bil me ye cek sin ve be nim ya nım da, be nim ola nak la rım laken di ni ya şat ma ya ça lı şa cak sın, ben bu nu as la ka bul et mem. Ben -den il gi is te ye cek sin, ya şam hak kı is te ye cek sin. As la sa na bu im -kan la rı ver mem. Ru hun da ül ke yi ya şat maz san, gön lün de bir li ği ya -rat maz san, ka dı na, er ke ğe, ço cu ğa kar şı ru hun da ki çü rü müş yan la rıatıp, ye ri ne ye ni si ni koy maz san, sen an cak na mus suz, işe ya ra mazbir Kürt olur sun. Ar tık on la rı da ede bi yat çı lar yaz sın.

Bu ki şi li ği öl dü rü rüz.Bu ki şi lik bir de ken di ni na mus sa hi bi sa nı yor. Za ten in san la rı -

mız baş lan gıç tan be ri böy le ya şı yor lar. Eğer in san la rı mı zı böy le ka -bul et sey dim, hiç bir şey ba şa ra maz dım. Bu ai le ci li ği, bu köy lü lü ğü,bu düş kün lü ğü, bu kan dır mış lı ğı ka bul et sey dim, ben de bu ki şi lik -ler gi bi olur dum. Bu sa de ce be nim so ru num de ğil dir. He pi niz ya ra -lı sı nız, has ta sı nız ve ya ra la rı nı zı te da vi et mek zo run da sı nız.

Kürt ya şa ma sın mı?He pi miz ka ça lım mı? Bir bi ri miz le oy na ya lım mı? Bir lik oluş ma -

sın mı? Güç doğ ma sın mı? Siz le re ne ya pa yım? Ken di ni bir kaç ku -ru şa sat sa bi le, bu ti pi kim se sa tın al maz. “Na sıl ol sa ön der lik var”di yor lar. “Bi ze şöy le Kürt lü ğü ge tir” di yor lar. Der di ni zi an la dık veçö zü mü ge tir dik. Za ten şu an da işi miz de çö züm ge tir mek tir.

Ede bi yat, si ya set ve sa vaş bağ lan tı sı nı na sıl ku ra bi li riz? Ken di -miz le Ehmedê Xanî ara sın da na sıl bir bağ lan tı ku ra bi li riz?

Mem ve Zin kim dir?Ara mız da Mem ve Zin'ler var mı?Fi kir le rim de, dü şün ce le rim de ba zı ek sik lik ler ola bi lir. Bun dan

do la yı siz ler de bir ta kım açık la ma lar da bu lu na bi lir si niz. Be nimüze rim de du ra bi lir, hat ta çok sert de du ra bi lir si niz. Ke sin lik le ba zışey le ri kork ma dan, ye rin de söy le yin, ama dü rüst olun. Ben na sıl si -zin üze ri niz de çok sı kı du ru yor sam, siz de be nim üze rim de çok sı kıdu run. İs te yin ve ya pın. Ben de bir in sa nım, faz la kuv vet li de de ği -lim. Çok yal nız ve kim se si zim. Kim se ba na bir şey ver me di. Bü tünar ka daş la rı mın her bi ri be nim için ay rı bir so run dur. Hep si ba na so -run la rı nı ve ri yor. Kim se tak dir edi le cek, say gı du yu la cak her han gibir şey ver me di ba na. Ben hal kın hiz met ka rı yım. Elim den ge le niya pı yo rum. Ken di mi sa de ce dü rüst bi ri ola rak şe kil len dir mek is ti -yo rum, -o ka dar. Be ni faz la abart ma nı za ge rek yok.

Da ha baş lan gıç ta, 9-10 yaş la rın day ken ken di mi an ne ve ba ba mınyan lış lık la rı na kar şı ko ru dum. Şim di ye ka dar ken di mi dün ya ya kar -şı da ko ru ya bil dim. Bi raz akıl lı ol mak la zım. Düş kün lük le ri ni ze,yet mez lik le ri ni ze be ni or tak et me yin. Bu ko nu da ken di mi siz densay mı yo rum. Baş ka bir şey söy le me ye ce ğim. Siz den is te di ğim doğ -ru, iyi yol da ol ma nız, so run la rı mı za ça re ol ma nız dır.

Şim di, Ehmedê Xanî'nin 300. yıl dö nü mü üze ri ne ko nuş ma yap -mak is te yen var mı? Bu ko nu da bil gi si olan ko nu şa bi lir.

Ehmedê Xanî'yi yü celt me miz ge re ki yor.Ehmedê Xanî bü yük aş kın sa hi bi dir.İs met Şe rif Van lı : Sa de ce için de ya şa dı ğı çağ da de ğil, her çağ

için bü yük bir dev rim ci dir.Ab dul lah Öca lan : Dev rim ci dir, ay dın lık tır, gö nül lü dür, bil gi dir. Cabbar Qadir : Ehmedê Xanî Kürt ler den bah set ti ği za man hep

bir lik ve bü tün lük is ti yor. Şi ir de Kürt le rin ne ka dar kah ra man ol -

248 249

duk la rı nı, fa kat bu kah ra man lık la rı ne de niy le bir bir le ri ni çe ke me -dik le ri ni ve nef ret et tik le ri ni söy lü yor. Bu, Ehmedê Xanî'nin ken digö rü şü dür. Onun dü şün ce si 300 yıl ön ce ki dü şün ce ler dir. Bu dü şün -ce si te me lin de in ce len di ğin de, Kürt top lu mu nun fe o dal ol du ğu gö -rü lü yor. Ama bu gün kü kah ra man lı ğı iki yön lü dür. Bir yö nü fi kir,di ğe ri de as ke ri dir. İki si de sa vaş ta ge çer li dir. Ehmedê Xanî'nin be -lirt ti ği kah ra man lı ğı, bu gün mo dern bir şe kil de sür dü re bi li riz. Bi limçok önem li dir. Biz Kürt le rin elin de de bü yük tek no lo ji ol ma lı dır.Ay rı ca bü yük bir ide o lo ji ve ba kış açı sı da gere k i yor. Si zin de söy -le di ği niz gi bi bun lar ta rih tir, ede bi yat tır, sa nat tır. Bun la rı da to par la -yıp bir sa vaş çı nın eli ne ver me li yiz. Bu nun la bir lik te Ehmedê Xanî,“bi zim ara mız da bir lik ol say dı, bir ön de ri miz de olur du” di yor.

Bir lik ol ma mız ke sin ge rek li dir. Bu bir lik ide o lo jik ve top lum salbir bir lik te lik ol ma lı dır. Bu nun için de bi ze bir ön der lik ge rek li dir.Bu ön der lik yal nız ül ke nin bir par ça sı nın de ğil, her dört par ça sı nında ön de ri ol ma lı dır.

Biz le re 300 yıl ön ce ne ler yap ma mız ge rek ti ği ni söy le yenEhmedê Xanî ho ca mı za te şek kür borç lu yuz.

Ehmedê Xanî'nin fel se fe si bü yük bir fel se fe dir. Fa kat dün ya nındi ğer fel se fe le ri ni de unut ma mak ge re kir. Ehmedê Xanî'nin eser le ri -ni in ce le yip, on la rı bu gün kü fel se fe nin göl ge si al tı na al ma lı yız. Si -zin ko nuş ma la rı nız ger çek lik tir, ulu sal dır. Ay nı za man da Kürt le rindi ğer has ta lık la rı nı or ta ya çı kar mış, te da vi et miş ve on la rı öz gür leş -tir miş si niz. Bun lar ge le cek için bir prog ram ve reh ber dir. Bun laray nı za man da sa nat ve her ça lış ma ala nı için ge çer li bü yük doğ ru -lar dır.

Ab dul lah Öca lan : Bu ye ni bir prog ram dır. As lın da sa na tı mızçok es ki dir. Üze rin de cid di du ru lur ve araş tır ma lar ya pı lır sa ye nibir çok şey or ta ya çı ka rı la bi lir. Yal nız Ehmedê Xanî de ğil, dün ya dabaş ka la rı da var. On la rı da oku yun. Biz oku duk, fa kat faz la bir şeyan la ma dık. Tolstoy'u oku duk, ama Kürdistan'ı göz önün de bu lun du -ra ma dık. Çernişevski'yi oku duk, ama Kürdistan'ın ko şul la rı na gö reözüm se ye me dik. Baş ka la rı nı da oku duk, Puş kin de bü yük bi ri si dir,onu da oku duk. Onun söy le dik le ri ni, şim di yap tı ğı mız iş le re uyar -lar sak bü yük bir kuv vet ala bi lir si niz. Fran sa ede bi ya tı nı oku yun, İn -

gi liz ede bi ya tı nı oku yun, hat ta Arap ede bi ya tı nı bir da ha oku makla zım, is la mi ye ti bir da ha oku mak la zım.

Biz ler an cak PKK'nin or ta ya çı kı şın dan son ra ge liş tik. PKK'ningö rüş açı sıy la dün ya ya ba kan bi ri, ön ce ki le ri bir an lı yor sa, şim dibin an lar. Da ha ön ce bir ya zı yor sa, şim di bin ya zar. Ön ce den bir ki -tap bi le yaz ma dıy sa nız, şim di bin ki tap ya za bi lir si niz. İş te, PKK'ninbü yük lü ğü. Bü yük iş ler yap ma nız için çağ rı yap yo rum.

Cabbar Qadir : Ehmedê Xanî'den ön ce bil gin ler var dı. On dan300 se ne ön ce “Ey Kürt, Kürt lük le il gi li hiç bir şey bil mi yor sun” di -yor lar.

Ab dul lah Öca lan : Müm kün dür. “Ey in sa nım, sen kim sin, na sılor ta ya çık tın?” de mek is ti yor. Kürdistan'da bir şey ler yap mak is ti -yor. Düş müş bir in san lık var dı. İn san lık tek rar ne re de ya ra tıl dı?Bun la rın üze rin de bü yük du ru yor. Siz le re hay ret edi yo rum, za ma nı -nız, fır sa tı nız var, na sıl bun la rın üze rin de dur mu yor su nuz. Biz ateş -te ol du ğu muz hal de bu so run la rın üze rin de yi ne de du ru yo ruz. Si zinra hat ya şa mı nız bu na im kan ta nı yor ve siz yi ne de üze rin de dur mu -yor su nuz. Bu dü rüst lük de ğil dir. İn san lı ğı mı za, Kürt lü ğü mü ze de -ğer ver me li yiz.

Cabbar Qadir : Bu nu ka bul edi yo rum. Us lu bu nuz, ya ni prog ra -mı nız üze rin de ko nuş mak is ti yo rum. Marks di yor ki; “Şim di ye ka -dar dün ya da ki bil gin ler dün ya üze ri ne fel se fe ya pı yor lar dı.” Kürt -lü ğü an lat mak de ğil de ğiş tir mek, dö nüş tür mek önem li dir.

Ab dul lah Öca lan : Biz de bu yön tem çok güç lü dür. Dost bir ya -zar be nim için “te o ri ve pra ti ği çok iyi bir lik te uy gu lu yor” di yor.Dü şün ce le ri mi anı anı na pra ti ğe dö kü yo rum.

Cabbar Qadir : Söy le di ği niz gi bi dir. Ab dul lah Öca lan : Dü şün mek iyi, ama Kür dün ka fa sı da de ği -

şe cek tir, ru hu ye ni le ne cek tir, kö tü lük ten arı na cak tır.Mir hem Yi ğit : Ehmedê Xanî da ha ye ni ger çek kim li ği ne ka vu -

şu yor. Bun dan 300 se ne ön ce bir Ehmedê Xanî var dı ve bu gün üze -rin de dur du ğu muz, tar tış tı ğı mız bir Ehmedê Xanî var. Ehmedê Xanîan cak bu gün ger çek say gın lı ğı nı ka zan mış tır. Doğ ru yu söy le mekge re kir se, Ehmedê Xanî Kürt ede bi ya tı na ve ta ri hi ne bü yük hiz met -le ri olan ve say gı de ğer bir ki şi lik tir. Ehmedê Xanî ba na, ten ha bir

250 251

yer de ba ğı rıp im dat is te yen, fa kat se si kim se ye git me yip ke si len vede rin bir ku yu da kay bo lup gi den bi ri ni ha tır la tı yor. O ki şi bu günye ni ye ni ku yu nun di bin den çı kı yor.

Ab dul lah Öca lan : Ku yu dan mı, yok sa me zar dan mı?Mir hem Yi ğit : Evet, me zar dan. Ab dul lah Öca lan : Ye ni ye ni me zar dan çı ka rı yo ruz.Mir hem Yi ğit : Öte yan dan Kür dün so ru nu nu gö rü yor. Fa kat ça -

re siz dir, güç süz dür, elin den hiç bir şey gel mi yor, hiç bir şe ye gü cüyet mi yor, kal bi kı rık tır.

Ab dul lah Öca lan : El bet te ki; ama be nim le Ehmedê Xanî ara -sın da bü yük bir fark var. Onun gi bi kal bim kı rıl say dı, ağ la say dım,ken di mi bir gün bi le ya şa ta maz dım. Ben bu du ru mu ilk gün den iti -ba ren gör düm ve ona gö re bü yük ha zır lık yap tım. Fer yat fi gan ne -dir? Ça re ne dir? İş te, tam bu ra da be nim le Ehmedê Xanî ara sın da kibağ lan tı ne dir? İs ma il Be şik çi Ho ca bir şey ler an la mış ve ara da kiiliş ki yi ya ka la mış. Ken di mi o ka dar ça re siz gör mü yo rum. Bel ki be -ni ye ni ye ni ta nı yor su nuz. Ama ba zı şey le re kar şı ha zır lık la rım var.Es ki si gi bi ol ma yın, ge le ce ği ni zi ha zır la yın. Ben ge le ce ği mi, hat tabin yıl son ra sı nı bi le ha zır la mı şım. Öy le ol ma sam bir gün bi le ken -di mi ya şa ta mam. Hiç bir şey ya pa mam. Eğer akıl lıy sa nız, gös ter di -ği miz doğ ru yol da yü rür sü nüz.

Ehmedê Xanî ne ya pı yor du? Ağ lı yor du!Her za man söy lü yo rum sa vaş ma ya nı pe ri şan ede rim. İn ti kam alı -

yo rum de ğil mi?Mir hem Yi ğit : Si zin şah sı nız da, ulu sal ön der şah sın da, PKK

ön cü lü ğü şah sın da, sa vaş çı ve mi li tan lar şah sın da PKK'nin bu gü neka dar ver di ği ve bun dan son ra ve re ce ği şe hit le rin şah sın da, EhmedêXanî can la nı yor. Ehmedê Xanî'nin fel se fe si ilk de fa an lam ka za nı -yor ve söz den kur tu lup, mad di te me le da yan ma ola na ğı nı bu lu yor.Ar tık, kılıçla bü rü nü yor ve ilk de fa bu fel se fe or ga ni ze olu yor. Ya ni300 se ne dir bu fel se fe ye can-ı yü rek ten ce vap ve re bi le cek bir ön cüçık ma mış tır. İlk de fa bu ön der lik, bu ön cü, bu işe el atı yor. Ve ön -der li ğin bü yük lü ğü de bu ra dan gel mek te dir.

PKK bu fel se fe ye sa de ce sa hip çık mak la kal mı yor, onu ya şa mınbir çok ala nı na; içe ri de ol sun, dı şa rı da ol sun, yan sıt mak ta dır.

Avrupa'da ay dın la rın, öğ ren ci le rin, iş çi le rin ve köy lü le rin ya şa mı nage çi ri yor. Kürdistan'ın her par ça sın da ya şa ma ge çi ri yor ve uy gu lu -yor. Onu ka ğıt üze rin de bir fel se fe ol mak tan çı ka rı yor ve Kürt in sa -nı nın ya şa mı na ta şı rı yor. Bü tün Kürt ler de bu nu gö re bi li riz. Bu an -lam da Ehmedê Xanî ye ni den do ğu yor ve Ehmedê Xanî ger çek an -lam da Ehmedê Xanî olu yor.

Ab dul lah Öca lan : Be lirt ti ği niz nok ta yı aç ma dan ön ce EhmedêXanî'nin ölü mü nü na sıl de ğer len dir di ği mi, Mem ve Zin şah sın daölü mü na sıl de ğer len dir di ği mi be lir te yim.

Par ti mi li tan la rı sa vaş içe ri sin de bir ay bi le ken di le ri ni ya şa ta mı -yor lar. Ka dı nı da, er ke ği de öy le dir. Ben on la ra ka ra sev da lı lar di yo -rum.

Mem ve Zin gi bi ka ra sev da lı lar.Ya şa ma sı nı bil mi yor lar. Be ni de ken di le riy le bir lik te Ehmedê

Xanî gi bi öl dür mek is ti yor lar. Ya şa mı ya ka la ya mı yor lar. Bu teh li ke -yi baş tan be ri gör düm. Bu teh li ke yi or ta dan kal dır ma lıy dım. Çün kübun lar ken di le riy le bir lik te be ni de öl dür mek is ti yor lar. İş te bin ler ceka dın, bin ler ce er kek, bü tün so run lar da bun lar dan çık mak ta dır.

Kürdistan'da ka dın da, er kek de bir bir le ri ni ça buk bu lu yor lar. Birgö rüş me de, bir ko nuş ma da bir bir le ri ni dü şü rü yor lar. Bun lar da bi rerMem ve Zin'dir. Par ti nin için de böy le bir çok Mem ve Zin var. Birgün bi le sa va şa mı yor lar. Ehmedê Xanî de bu ko nu üze rin de dur muş.Fa kat ya şam ka zan dır ma yö nün de çö züm gü cü ola ma mış. Za ten hi -ka ye nin so nun da gö rül dü ğü gi bi tam bir leş mek üze rey ken dü şüp ölü -yor lar. Bi zim içi miz de de böy le le ri çok tur. Böy le bin ler ce si var vebe ni de ken di le riy le be ra ber mah fe di yor lar. Mem ve Zin bir ta ney di -ler, öl dü ler. Fa kat bun lar bin ler ce dir ve se ni de ken di le ri gi bi yap makis ti yor lar. Fa kat bu ra da be nim Ehmedê Xanî'den bir far kım var. Ça -ğın so run la rı nı an la ma da, ki şi lik te ben zer yan la rı mız ola bi lir. Söy le -ye cek sin, fer yat-fi gan ede cek sin, on dan son ra da ka çıp gi de cek sin.

Ke sin lik le böy le ölü mü ka bul et mi yo rum.Fel se fem de, ça lış mam da ve vu ruş tar zım da ölü me yer yok tur.

Ön ce den çok de rin lik li dü şün düm, bu nun için par ti yi ya rat tım, tak -ti ği ya rat tım, bir lik ler oluş tur dum, ku ru luş lar oluş tur dum. Bir ta ne -si ni bi le öl dür me ye ce ğim, hiç bir Mem ve Zin'i öl dür me ye ce ğim.

252 253

Bu, bü yük bir çö züm dür. Bin ler ce si böy le dir, di ye bi zi de ken di -le ri gi bi yap mak is te di ler. Ya rat mış ol du ğu muz ön der li ği bi tir mekis te di ler. İde o lo jik alan da, sa vaş ala nın da, kav ga da ben as la bu du -ru ma düş mem. Bu ol duk ça has sas bir nok ta dır. Hiç kim se ne fes siz -li ğin de be ni boğ ma sın, düş kün lü ğün de, be ni dü şür me sin. Sa vaş içinbu işin ba şın da yım. Ben bun la rı gö rü yor ve de va mı nı ge ti ri yo rum.

Ama Ehmedê Xanî'nin de va mı yok tur.Düş tü ler ve git ti ler.Ku yu ya düş tü ler, me za ra düş tü ler. Ben ise kü çü cük bir şey den,

çok bü yük şey ler üre ti yo rum. Bi ri çiz giy le oy nar sa onun üze ri nebin ler ce doğ ruy la gi de rim. Kürt lü ğü müz böy le bir Kürt lük tür.

Mir hem Yi ğit : Eğer bi ri Ehmedê Xanî'ye sev gi-say gı gös te -re cek se ve bu bi linç li bir sev gi-say gı ola cak sa, PKK'yi sev me -mez lik ede mez, ona kar şı ge le mez. Eğer şu ur luy sa bu böy le dir.Eğer şu ur suz sa, dü rüst de ğil ve ya lan cıy sa, o baş ka bir şey. Eğercan-ı gö nül den Ehmedê Xanî'yi ta nı mak is ti yor sa, onu sev mekis ti yor sa, PKK'ye ve onun ön der li ği ne hiz met et mek zo run da dır.Çün kü Ehmedê Xanî'nin yap tı ğı hiz met, PKK ön der li ği nin yap tı -ğı hiz met kar şı sın da çok ha fif ka lır. Sa de ce kü çük bir fi kir ola -rak ka lır.

Ab dul lah Öca lan : Her han gi bir şart da ile ri sür mü yo ruz.Mir hem Yi ğit : Eğer bu da va ya bağ lı lık ol maz sa, bu sev gi de

sah te lik var dır.Mir hem Yi ğit : Biz böy le ki şi le re muh taç de ği liz. Bi ri si nin ge lip

ba na “sen iyi sin, sen şöy le sin” de me si ne ke sin lik le te nez zül et mem. Ab dul lah Öca lan : Be nim bu ki şi ler için is te di ğim, kü çül me me -

le ri dir.Ben bü yük lü ğü mün far kın da yım ve ta nı yo rum da. Bü yük lü ğü mü

bu gü ne ka dar yap tık la rım gös te ri yor. Hiç kim se be nim yap tı ğım bü -yük iş ler kar şı sın da du ra maz, an cak kü çü lür ler. Kü çül me me le ri içinyap tı ğım bü yük ça lış ma la rın kar şı sın da dur ma sın lar.

Ken di mi bü yüt me si ni bi li rim. Ken di me gü ve ni yo rum. Bin yıl lıkbir te me li at mı şım. Bu nu düş man da her kes de gö rü yor. Da ha faz lakü çül me mek için bir an ön ce doğ ru la ra say gı gös ter me li ler. Eğer“bi zim de bir say gın lı ğı mız var” di yor lar sa, hız la bu doğ ru la rı ka bul

et me li ler. Za ten bü tün dün ya be nim için bir çok şey söy lü yor. Bu nunkar şı sın da hiç kü çül düm mü? Par ti içe ri sin de de bin ler ce komp lool du, düş tüm mü? Önüm de, ar kam da bir çok şey ler ge liş ti ril di, amayi ne de ayak ta du ru yo rum. Bü tün dün ya kar şım da ol sa bi le yü rü -me si ni bi li yo rum.

Mem ve Zin'i çö züm le ye mi yor su nuz.Sos yo lo jik açı dan, si ya si açı dan üze rin de du rul ma lı dır. Za ten

ede bi açı dan da üze rin de du ra ca ğız. Ne den son la rı öy le ol du? Baş -lan gıç ta na sıl dı lar?

Mem kim dir?Zin kim dir?Han gi ki şi li ği tem sil edi yor lar? Zin han gi ki şi li ği tem sil edi yor?

Zin'in gü cü ne dir? Ne den bir bir le ri ne ka vu şa mı yor lar? Ne den ka vu -şur ka vuş maz dü şüp ölü yor lar? Çok za yıf lar, çok güç süz ler. Fa katyi ne de bü yük tut ku la rı var. Sos yo lo jik ola rak, ede bi açı dan, gü zel -lik ko nu sun da bir çok şey çı ka rı la bi lir. Si ya si ola rak da içe ri ği zen -gin dir. Bü tün bun la rın tek tek açıl ma sı ge re kir.

O di ken ney di?Be ko kim dir?Top lum sal ola rak ne yi tem sil edi yor? Be ko gü cü nü kim den, ne -

re den alı yor? Ta ri hi sü reç içe ri sin de Beko'nun ye ri ne re si dir?Mir kim dir? Ne yi tem sil edi yor?Bir de Tac din var, kim dir? Ne yi tem sil edi yor? Mem ne den ba şa ra ma dı?As lın da bir ta kım şey ler yap mak is te di, yar dım is te di, ama yi ne

ba şa ra ma dı. Mem o ka dar za yıf ki, ye rin den bi le kı mıl da ya ma ya cakva zi yet te. Bi zim, yo lu nu şa şır mış ve ne ya pa ca ğı nı bi le me yen dev -rim ci le ri mi ze ben zi yor. Çok za yıf, ta kat sız bir dev rim ci gi bi. Zin dehas ta, elin den bir şey gel me yen, in san la ra bi le ba ka ma yan, dil siz,ça re siz bi ri. Bü tün bun lar sos yo lo jik ola rak in ce len me li dir. Ama ay -dın la rı mız üze rin de ye te rin ce du ra mı yor. Ede bi ya tı, sos yo lo ji yi faz -la oku ma dım, ama yi ne de üze rin de ça lı şıp bir çok so nuç lar çı ka ra -bi li yo rum.

Bel ki o dö nem de sos ya lizm yok tu, fel se fe de faz la güç lü de ğil veher şey di nin et ki si al tın da dır. Hat ta Ehmedê Xanî bu ese ri ni di nin

254 255

et ki si al tın da yaz mış da ola bi lir. Ama iyi in ce len di ğin de, so nu na ka -dar yurt se ver lik, fel se fe ve sos ya lizm var dır.

Ehmedê Xanî sos ya liz mi, Ehmedê Xanî fel se fe si.İçin de ede bi yat da var. Ede bi ya tı ne ka dar ulu sal dır, ne ka dar öz -

gür lük çü dür? Sev gi ne dir? Bu sev gi sa de ce Mem ve Zîn ara sın da kisev gi mi dir?

As lın da Bo tan sev gi si var.Bo tan Kürdistan'dır. Bu sev gi ne yi ye şer ti yor? Şim di ye ka dar hiç

kim se bu ko nu la rı aç ma ge re ği duy ma dı. Mem ve Zin'in üze rin dedu ran lar, bu so ru la rı hiç sor ma dı lar.

Botan'a olan sev gi ne yi tem sil edi yor?Hiç kim se Cu di da ğı nın, Dic le su yu nun, Bo tan su yu nun Ehmedê

Xanî'nin ağ zın da na sıl şi i re dö nüş tü ğün den bah set mi yor. Gabar'ın,Bestler'in do ğa sı nın Ehmedê Xanî üze rin de na sıl bir et ki ya rat tı ğı nıbil mez se niz, ede bi yat çı ol du ğu nu zu na sıl id dia ede bi lir si niz ki!

Rusya'ya bak tı ğı nız da, Puşkin'in, Tolstoy'un, Dostoyevski'nin ne -ler yap tı ğı nı ve bu lun duk la rı çev re le ri ni na sıl in ce le yip ede bi eser -ler or ta ya çı kar dık la rı nı gö re bi li riz. Ama güç sa hi bi, me tod sa hi bide ğil se niz, hiç bir şey ya pa maz sı nız. Ta bii baş ka la rı nın mev cut ede -bi eser le riy le de bir ulu sal ede bi yat ya ra ta ma yız ki! Ama şim di ya -ra ta bi li riz. Es ki den, dev rim den ön ce, ulu sal te mel de bir ede bi yatya ra tıl mak is ten di, fa kat düş man bı rak ma dı. Yüz ler ce ay dın bu ko -nu da adım at tık la rın da ölüm le bu run bu ru na ge li yor lar dı. Ya pa mı -yor lar dı. Çün kü ses le ri boğ du ru lu yor du. Ama bi zim sa vaş ile yap tı -ğı mız ça lış ma lar so nu cu sa nat ve ede bi ya tın yo lu da so nu na ka daraçıl mış tır.

Ehmedê Xanî'yi Kürt sa na tı nın, ede bi ya tı nın te me li ola rak sa yı -yo ruz. Yan lış de ğil ve ver di ği miz de ğer de ye rin de dir. Ehmedê Xanîki şi li ği üze rin de faz la dur mu yo rum, o ka dar da önem li de ğil dir.Önem li olan Kürt lü ğü, Kür dün gön lü nü, Kür dün iliş ki le ri ni aç mak,dü ğü mü nü çöz mek tir.

Ulus iş le ri ni bü yüt me yi ve za fe ri in şa et me yi hep bu iliş ki le riçöz me ye borç lu yum. İn sa nı iş-güç sa hi bi ya pı yo rum. İliş ki için dey -ken ye ni den ya ra tı yo rum. Ba zı iliş ki le ri öl dü rü yor, ba zı la rı nı ye nibaş tan ya ra tı yo rum. İn sa nın ru hu na, bey ni ne ula şı yo rum. Ve hep si -

ni bir leş ti ri yo rum. Bu nu ge ce-gün düz ya pı yo rum. As lın da buEhmedê Xanî'nin de işi dir, ama ben da ha de ği şik, as ke ri, si ya si ve -ya her şe kil de ya pı yo rum. Bir şey yap ma dı ğım za man sı kı lı rım.

Di re ni yo rum ve as la kaç mı yo rum.Kim se nin bir gün bi le da ya na ma ya ca ğı iliş ki le re ben yıl lar dır da -

ya nı yo rum. Ya şam eli niz de dir. Sa na tın öne mi ni in kar et mi yo rum.Sa nat sız ya şam dü şü ne mi yo rum. As lın da yap tı ğım; sa nat ve si ya setça lış ma la rı dır.

Ehmedê Xanî gü zel lik ve sev gi üze rin de du ru yor. Ben de üze rin -de du ru yo rum. Mem ve Zin ve ya PKK için de, Kürt ler için de bi zimya rat tı ğı mız ka dın lar, er kek ler na sıl dır lar? Ya rat tı ğım iliş ki na sıl -dır? Ehmedê Xanî, Zin'i ken di ha ya li ne gö re şe kil len di ri yor, amaben içi miz de ki ka dın mi li tan la rı sa vaş tı ra rak şe kil len di ri yo rum. Birde ğil, bin ler ce si ni sa vaş tı ra rak ya rat tım.

Ehmedê Xanî, ha ya liy le ya rat tı; ben de kı lıç la ya ra tı yo rum.Dü şü rül müş, can sız kal mış Mem'i ve de di ğer bin ler ce si ni böy le

can lan dı rı yo rum.Mem kim dir, Zin kim dir, aşk ne dir? Ül ke gü zel li ği ne dir, ka dı nın gü zel li ği ne dir, er kek gü zel li ği ne -

dir? Ken di mi ta nı dı ğım dan be ri bu ko nu lar üze rin de ol duk ça cid di

du ru yo rum. Er kek bu ka dın kar şı sın da na sıl iyi er kek olur? Ka dın bir er kek kar şı sın da na sıl gü zel ka dın olur? Bu nu çöz me ye ça lı şı yo rum. Ve bu, bü yük bir iş. Bu gü ne ka dar

gö rü len du rum; bir er kek bir ka dın la bu luş tu mu, bo ğu lup gi di yor -lar. Mem ve Zin'den çok da ha faz la dü şü yor lar. Son la rı hep düş kün -lük le bi ti yor. Ama be ni gö rü yor su nuz, dim dik ayak ta yım, ya şı yo -rum ve düş kün de ği lim.

Kurdıstan Mukrayani : Ben bu ra da çok bü yük ma ter yal ler top -la dım. Bu ra da al dı ğım ma ter yal le ri bu gün den iti ba ren ya şa mı mınso nu na ka dar bir ışık gi bi dün ya ya ya ya ca ğım. Be nim üret tik le rimdün ya ya ses ver me li dir. Kürt ka dı nı, kı zıy la, şe hit an ne ve kı zıy layap tı ğım rö por taj da da gör düm ki; her bi ri si Kürt lük ve Kür dis taniçin bi rer Zin'dir.

256 257

Ab dul lah Öca lan : Bir de ğil bin ler ce si ni ya rat tım.Kurdıstan Mukrayani : Ve Ehmedê Xanî'nin Zin'i ile şim di ki

Zin'leri kı yas la mak ge re ki yor.Ab dul lah Öca lan : Bu gün kü Zin'ler ül ke nin Zin le ri, çağ daş Zin -

ler dir.Kurdıstan Mukrayani : Bu gün kü Zin ler düş me ye cek.Ab dul lah Öca lan : Sa ğa so la ba kı yor lar, sa vaş tan baş ka bir şey

yok. Bu bü yük bir ya rat ma işi dir. Ka dın mi li tan la rın hep si bi rerZin'dir. Sos yo lo jik ola rak, ede bi ola rak üze rin de du ru la bi lir. İs ma ilBe şik çi Ho ca bu ko nu üze rin de ge niş du ru yor ve araş tır ma la rı davar.

Kurdıstan Mukrayani : Ör ne ğin dün R. ile ko nuş tum. R. 'ninha ya tı bir ro man dır.

Ab dul lah Öca lan : R... gi bi le ri na sıl yü rü yor? Onu ne ka darkur ta ra bil dik? Onu ne ka dar ku yu nun di bin den çı ka ra bil dik? Ölüm -den ya şa mı ya ra ta bi lir mi yiz? Şu an da en bü yük so run la rım bun lar -dır. R... gi bi le ri bin ler ce dir, yüz ler ce si şe hit düş müş tür. Ki mi si ya şı -yor, ki mi si me zar dan ba şı nı kal dı rı yor, ki mi si par ça lan mış, çü rü -müş, çir kin leş miş. Zin de öy le ol ma dı mı? O da has ta lan mış, çir kin -leş miş, ça re siz kal mış. Da ha son ra ken di ne ge li yor. Ka dın mi li tan -la rı mız da böy ley di. Be nim ya nı ma ye ni gel dik le rin de hep si pe ri -şan dı lar, za val lıy dı lar. Ama ben on la rı dö nüş tü rü yo rum.

Kurdıstan Mukrayani : Ben Kür düm, Kürt bir ai le de,Kürdistan'da bü yü düm, adım Kürdistan'dı, ama ben o za man tek -tim. Şim di bu ra da ki ka dın sa vaş çı la rın hep si ni bi rer Kür dis tan ola -rak gö rü yo rum.

Ab dul lah Öca lan : Bü yük ler de, genç ler de öy le dir. Ai len iyi,ba ban yurt se ver di, çok hiz met ler yap tı, an cak se ni zor la bi raz ya ra -ta bil di. Bu nu çok aca yip gör me niz la zım. De mek is te di ğim, bu kü -çüm se ne cek bir iş de ğil. Ol duk ça bü yük, ulu sal bir gö rev dir, si ya sibir ça lış ma dır. Hiç kim se ta nı ya mı yor, bu ar ka daş lar da ta nı ya mı -yor. On la ra gö re san ki her şey ken di li ğin den olu yor. Ken di ken di neol ma sı müm kün de ğil dir. Bü yük bir akıl, bü yük bir yü rek is ti yor.

Mirhem Yiğit : Bun dan 300 se ne son ra ki top lum çok net tir veher şey çok net tir. Zin'in, Mem'in, Tacdin'in, Mir'in ve Beko'nun ye -

ri çok net tir. Faz la bir emek, ça ba har ca ma dan, sos yo lo jik ve ede biola rak yer le ri ni or ta ya ko ya bi li riz ve bu gün kü top lum la kı yas la ya -bi li riz. Ay rı ca bu gün kim Zin'dir, kim Mem'dir, kim Beko'dur, kimMir'dir, kim bu gün han gi ro lü oy nu yor, bü tün bun la rı sağ lık lı bir şe -kil de tes pit ede bi lir, ede bi ola rak or ta ya ko ya bi li riz.

Ab dul lah Öca lan : Si ze gö re müm kün, ama yıl la rın ya ra tıl ma sıönem li dir. Na sıl ya ra tıl dı lar? Hi ka ye na sıl dı? Biz hi ka ye yi sa va şı -mı mız la de ğiş tir dik. Çö züm le me le ri oku yun. Bu ra da, ken di mi na sılin ti kam ha li ne, iliş ki ha li ne, pa muk ha li ne, de mir ha li ne ge tir di ği miyi ne ken di mi na sıl ölüm ha li ne, ruh ha li ne, be yin ha li ne ge tir di ği mites pit ede mez se niz; ön der li ği doğ ru kav ra ya maz sı nız. Sa va şı mımbu ra da ki le re kar şı dır ve ol duk ça bü yük tür. Ken di le ri ni ölü his se di -yor lar. “Biz öl mü şüz” di yor lar. Ölü mü o ka dar çok se vi yor lar ki, ya -şam dan bah se de mi yor lar.

Kür dis tan ger çek li ğin de ve ya sa va şın da ar tık ucuz öl mek yok tur.Ucuz ölü me kar şı ça re ol ma lı yız. Bin ler ce si öl me yi ken di le ri ne sa -nat ha li ne ge tir miş ler. Ede bi yat, sa nat ko nu sun da im kan la rım ol say -dı, uz man ol say dım, bu ko nu lar da bir şey ler söy le mek is ter dim. İçi -miz de düş kün lü ğü kim tem sil edi yor? Ben zi niz, ru hu nuz, ölü bi ri le -ri ni an dı rı yor. Sa vaş çı kız lar ya şa ma ya ça lı şı yor lar. Sa vaş tan kop -ma mak ge re kir ama on lar, göz le ri ni bi le aça mı yor lar; ruh suz lar,sev gi siz ler. Bu özel lik ler den hâlâ kur tu la ma mış lar.

As lın da Ehmedê Xanî bu des tan da ba zı şey le ri söy ler ken ça re siz -dir, gön lü ya ra lı dır, kal bi kı rık tır. Bu nun la bir lik te düş man Kürt in -sa nıy la oy na mış tır. Düş man ru hu nu ta şı yor lar. Çok na mus suz laş -mış lar. Kürt le ri na mus sa hi bi ya pa bil mek için na sıl ça lış tı ğı mı,Kür dün na mu su nun ne ol du ğu nu bil me li si niz. Ben bu na mu su kur -ta ra bil mek için her şe ye kar şı sa vaş ve ri yo rum. Sa vaş la rın sa va şı -mı nı ve ri yo rum. Kürt er kek le ri ka dın ve ai le üze rin de yap tık la rıkav ga la rı, na mus adı na yap tık la rı nı sa nı yor lar. Esas na mus suz lukbu dur. Bir bir le ri ni ka ra lı yor lar, bir bir le ri ni kö tü bir ko nu ma ko yu -yor lar. Üs te lik ço ğu nun bun dan, hat ta yap tı ğı mız iş ten ha ber le riyok. Yü ce amaç la rı mı zı ye ri ne ge ti re bil mek için, öl mek ten baş kahiç bir dü şün ce ye sa hip ol ma yan in san la rı mı zı ne ya pa lım?

Ta bii, bu işin bir yö nü. İşin baş ka yön le ri de var. İliş ki le re ba kın;

258 259

ne ka dar iliş ki ge liş tir miş ler se hep sin de düş kün lük var. İliş ki ye ge -çil me di ği za man da düş kün le şi yor lar. Ama biz ler ge ce-gün düz doğ -ru iliş ki, doğ ru sev gi üze rin de du ru yo ruz. Bı rak sa nız, bir gün bi lebun la rı or ta ya çı kar ma nı za izin ver mez ler. Bü tün kav gam, bü tün di -re ni şim bu na kar şı ol mam dır.

Ne ka dar na mus lu ve ka ra sev da lı dır lar? Ne ka dar ölü ve so ğuk -lar? Ne ka dar da va ada mı dır lar? Bü tün bun lar üze ri ne da ki ka sı da -ki ka sı na du ru yo rum. Ama ken di mi Ehmedê Xanî gi bi ça re siz degör mü yo rum.

Tek ba şı ma bir par ti gi bi yim.Be nim, böy le bü yük bir in ti kam al ma du ru mum var.Kürt ka dın la rı ken di le ri ni dö nüş tür mez ler se on la ra ya şam hak kı

yok tur. Bin ler ce si ön der li ğin ya nın da ya şam bul ma ya ça lı şı yor lar. Ta -mam bu na bir şey de mi yo rum. Ölü mü ne ge li yor lar, ken di le ri ni ya -kan lar da ge li yor lar, ama asıl so rul ma sı ge re ken şun lar: Na sıl sev me -li si niz? Gön lü nüz ne re ye git mek is ti yor? Dü rüst sev mez se niz ölür sü -nüz. Si ze bir ta raf ta ya şa mı, di ğer ta raf tan da doğ ru ya şa mı ver dik.

Kürt er ke ği için de böy le. Kız is ti yor, ama na sıl is ti yor? An ne le -ri nin ken di le ri ne kız is te dik le ri gi bi kız is ti yor lar. Ar tık o dö nembit ti. Öy le is te mek le bu iş ol maz. Kı zı ne ya pa cak sın? Kız ne dir, nede ğil dir? Kı za da so ru yo rum; er kek ne dir, ne de ğil dir? Si ze göre er -kek ne dir? Si ze ne ve ri yor? Si ze ne ulaş tı rı yor?

Er ke ği ya ra ta cak sın.Mem ve Zin'in bü yük lü ğü ne re den ge li yor? Mem ve Zin'deki ba -

zı şey ler Kürt top lu mun da, hat ta saf la rı mız da var. Bir bir le ri için tu -tu şu yor lar, ka vuş mak is ti yor lar. Bu nu ba şa ra ma yın ca da eri yor lar,ya nı yor lar, ölü yor lar...

Ehmedê Xanî, ül ke siz ya şam ola ma ya ca ğı nı, baş ka la rı nın ege -men li ği al tın da ya şa na ma ya ca ğı nı gör dü ve Mem gi de rek eri di, öl -dü, Zin yan dı ve öl dü. İş te, Ehmedê Xanî'nin bü yük lü ğü bu ra da.Fa kat biz ne Mem'in, ne Zin'in, ne de baş ka la rı nın öl me si ni is ti yo -ruz. On lar için ül ke yi kur ta rı yo ruz. Ön cü lük, par ti ve her şey bu nuniçin dir. Eğer er ke ği ya ra ta maz san, kı za sa hip çı ka maz sın. Sen ne re -de sin, kız ne re de? Ken din ka dın dan da ha be ter sin, ona na sıl sa hipola cak sın? Müm kün de ğil, sa hip ola maz sın.

Kı za da ay nı sı nı söy lü yo rum: Sen öl müş sün, ölü sün. İl kin ken di -ni kur tar. Ne yi, na sıl is ti yor sun, ne is te mi yor sun? Kürt ler için enesas lı so ru la rın bun lar ol ma sı ge rek. Anam ba na bak tı ğı za man “senmüm kün de ğil bir kız bu la maz sın” di yor du. Be nim için kız lar dansöz açıl ma sı nı is te mi yor dum. Ba na kız bul ma ya kalk tı lar, ben kaç -tım. Ba na “kor kak, de li” di yor lar dı. İl ginç tir, ev den üç- dört de fakaç tım. Kız lar dan de ğil, es ki tarz iliş ki ler den kaç tım. Çün kü böy leiliş ki le rin için de ölüm var, için de ya şam yok tur. Bir ka dın al say dımba şı ma be la ola cak tı, ben de onun ba şı na be la ola cak tım. Ka dın laer kek bir bir le ri ni ida re ede mez ler se, doğ ru bir iliş ki ye sa hip ola -maz lar sa bü yük bir za val lı lık tır.

Her za man söy lü yo rum; doğ ru iliş ki yi ku ra bi lir se niz, bir bi ri ni zigüç len di rin, ge liş ti re bi lir se niz si ze al kış tu ta rım di ye. Ama da ha ikin -ci gün de kav ga edi yor lar, bir bi ri ni ka çır tı yor lar. Bu ol maz! Ül ke deya şam bı ra kıl ma mış ken, ka çan lar me se la Avrupa'da han gi ya şa mısür dü re cek sin? Düş ma nın kont ro lü al tın da aş kı nı zı na sıl sür dü re cek -si niz? Aşk ya pa maz sı nız. Bir bi ri ni ze say gı bi le gös te re mez si niz, doğ -ru dü rüst bir ke li me bi le ko nu şa maz sı nız. İş yok, ya pa cak bir şey deyok, o hal de bu ki şi lik ler na sıl ken di le ri ni aş ka ha zır his se di yor lar?

Kurdıstan Mukrayani : Ön ce ül ke nin ba ğım sız lı ğı ge lir.Ab dul lah Öca lan : Bun lar sev gi ye, aş ka hiz met ede bi le cek ler

mi? Ya pa maz lar. Bu na güç le ri yok, el le rin de hiç bir şey yok. Ben aş -kın böy le ol ma sı nı is te mem. He pi mi zin aş ka bü yük say gı sı var.Ehmedê Xanî'nin aş ka bü yük say gı sı var, hat ta kut sal gö rü yor. Aş kıkü çüm se ne mez. Ül ke aş kı da kü çüm se ne mez. Ama ba kı yor su nuzaşk adı na, iliş ki adı na Kürt er ke ği-ka dı nı bir bir le ri ni anın da dü şü rü -yor lar, mah ve di yor lar ken di le ri ni. İş te bu ra da ölüm, hem de kö tübir ölüm... Düş man fi zi ki ola rak öl dü re mi yor, ama bu yön tem le çokra hat öl dü re bi li yor. Ka dın-er kek iliş ki siy le, ai le iliş ki siy le öl dü rü -yor. Mem ve Zin ye re düş tük le rin de, as lın da fe o dal ai le ti pi nin kar -şı sın da da öl me le ri var. Ehmedê Xanî bun la rı bo şu na yaz ma mış.Fe o dal ai le iliş ki le rin de na sıl ölü me doğ ru gi dil di ği ni ya zı yor. Amaelin den hiç bir şey gel mi yor. Tac din bir şey ler yap mak is te di, ama oda komp lo la ra kar şı ko ya ma dı ve bo ğu lup git ti. İş te fe o dal ai le ya -pı sı böy le dir. Bu ra da hiç bir şey tar tı şa maz sı nız.

260 261

Ara dan 300 yıl geç ti ve biz her şe yi boz duk. Bu ger çek li ğin üze -rin de cid di dur mak ge re kir. Çün kü so run si zin, so ru nu nuz. İliş ki ye,ye mek ye mek, su iç mek gi bi bir yak la şım la ba kı lır sa ve ka ba cin selyak la şım lar te me lin de de ğer len di ri lir se bu ka bul edi le mez. Her günsi ne me lar da, te le viz yon lar da cin sel li ği su gi bi ucuz kul la nı yor lar.Düş man da her gün cin sel lik le oy nu yor. Fa kat dev rim saf la rın da ki -ler cin sel lik le oy na ya maz lar! Cin sel lik in kar edi le mez bir ger çek -lik tir. Ama cin sel lik le top lum, si ya set, ül ke kav ram la rı bir bir le riy lebağ daş tı rı la maz, cin sel lik so ru nu, çö zü le mez.

Cin sel lik so ru nu, si ya si bir so run dur, sa vaş so ru nu dur, par ti so ru -nu dur. Bu ye ni bir yak la şım dır. Türk sö mür ge ci li ği cin sel li ği ve ka -dını çok kö tü kul la nı yor. Eğer ki şi cin sel lik so ru nu nu aş maz sa, builiş ki ler içe ri sin de hay van la şır. Diyarbakır'da bir ge ne lev var. Kürt -le re ba kı yor dum, ge ce-gün düz ken di le ri ni gi dip bu ra da tat min edi -yor la dı. Diyarbakar'da bu nu ya rat mış lar. Bu şe kil de tat min ol makkü çük bir so run de ğil dir. “Ben ka dın gör mek is ti yo rum” di yor lar.Ama ka dı nı gör dü ğün de onu dü şü rü yor. Bu so run ai le ku ra rak daçö zü le mez. Ai le ku rul du di ye lim, ama ne iş var, ne güç var, -re zilolu yor lar.

İş te, bu ra da Ehmedê Xanî'yi top lum sal, sosy lo lo jik ola rak aç makge re kir. Mem ve Zin ile ai le, Mem ve Zin ile ge ne lev, Mem ve Zinile iliş ki bağ lan tı la rı nı aç mak ge re kir.

Ça re siz bi ri de ği lim. Ken dim için de ğil, bü tün bir halk için gün -lük ola rak ça re üre ten bi ri yim. Bun la rı gör me mek na mus suz luk tur.Kürt kız la rı nın, er kek le ri nin bu tarz da bü yü me le ri ge re kir. Bu tarz -da bü yü me ol maz sa ka bul et me yiz, kav ga ede riz. Ehmedê Xanî'ninMem ve Zin'deki gi bi bir ölü mü, za val lı lı ğı ka bul et mem. Bu tar zı -mız la ya şa ma yan lar ölür ler. İş te Apo'nun ka nu nu bu dur. Ağ la na cakbir ta ra fı mız yok ve ağ la mam da. Fer yat-fi gan et me nin önü nü kes -tim.

Ehmedê Xanî'nin ya pa ma dı ğı nı ben yap tım. Ağ la ma yı or ta dankal dır dım. Ken di ni zi dö nüş tür me li si niz ve ke sin dö nüş tü re cek si niz.Her tür lü yol ve yön te mi kad ro la rı mı za öğ ret tim. Şim di ya şam dankaç mak is te mi yor lar, “ya şam var” di yor lar. El bet te ola cak. Çün küya şa mın ger çek sa hi bi so ru nun üze rin de kap sam lı dur du. Ta bii ki

ka ça maz lar. Bun dan do la yı Türk sö mür ge ci li ği nin sür dür dü ğüaman sız sa vaş ta son kur şun la rı na ka dar kah ra man ca sa va şı yor lar.İş te, bu bü yük ce sa ret ya ra tıl mış tır.

Ama cı mız, si zin gi bi le rin de ba zı şey le ri ya pa bi le ce ği ni or ta yakoy mak tır. Siz le re bin ler ce isim de bu la bi li rim, bin ler ce iliş ki debu la bi li rim. Siz biz den de, ar ka daş lar dan da ön ce ge li yor su nuz. Ye -ter ki, dü rüst olun.

Kürt er ke ği bo zul muş tur, onu na sıl dö nüş tü re cek si niz? Mem düş -müş, Zin düş müş, on la ra ne den “kalk” di ye mi yor su nuz? “Ben es kiKür düm” di yor san, o za man bu Kür dü düş man dan ön ce ben öl dü rü -rüm. Na sıl ol sa bu tip ler önüm de, si lah da elim de, is te sem hep si niöl dü rü rüm. Ger çek lik bu dur.

Yap tı ğım, ya şa mın ye ni den ya ra tıl ma sı dır. Kürt in sa nı ken di nebi raz gü ven sey di, gü cü ol say dı bu ya şa ma ge le bi lir di. Ama ne gü -cü, ne de ken di si ne inan cı var. Bi linç siz bir ajan gi bi dir. Ben ye nibir ya şam ya ra tı yo rum, o da onun la oy nu yor. Ben ya şa mı; bü yükbir ruh, inanç ve ce sa ret le ya ra tı yo rum. Bu ya şam la oy na ya nı eze -rim. Ka dın lık adı na, er kek lik adı na be nim le oy na nı la maz. Bir kı zın,bir er ke ğin be nim le oy na ma sı müm kün mü? Oy na mak is ti yor sa benha zı rım. Ne ar kam dan, ne de önüm den ba na vu ra bi lir ler. Bin ler cekız, er kek vur ma yı de ne di, ama ba şa ra ma dı.

Bir de ğil bin ler ce Be ko var. Beko'dan da ha be ter le ri var.PKK ta ri hi ne ba kın ve in ce le yin; Ehmedê Xanî bir Be ko gör -

müş tür, ama ben bin ler ce Be ko gör düm. Bu nun dı şın da da ha bir çokşey ler gör düm.

Ve bir de em per ya list-ka pi ta list sis tem, ye ni ve ev ren sel Be ko larya rat tı lar.

Dev le tin ajan la rı ço ğal dı. Mü na fık lar çok. Fa kat yi ne de ken di miha zır la mı şım, ted bi ri mi al mı şım, çün kü be nim işim bu. Yi ne de on -la ra ses le ni yo rum. Dü rüst iseler gel sin ler. Ya ra tı lan ye ni Kürt ya şa -mıy la oy nar lar sa bun la ra kar şı sa va şı rım. Be ni kan dı ra bi le cek le ri nimi zan ne di yor lar? Be nim kan dı rı lıp kan dı rıl ma ya ca ğı mı düş man -dan so ra bi lir si niz. Ağ la mak la be ni kan dı ra bi le cek le ri ni sa nan larçok. Ya şam sa hi bi, ola ğa nüs tü ça lı şan, ya ra tan ve bun la rı Kürt lükadı na ya pan bi riy le alay edil mez. Bu na güç le ri de yet mez. Eğer

262 263

bun la rı yap ma ya kal kar lar sa, ken di le ri bi rer Ebu Ce hil dir ler, mü na -fık tır lar, zın dık tır lar. Ve on la ra kar şı sa va şı rım. Be yin le ri ne, ruh la rı -na gi rer on la rı de ğiş ti ri rim. Ehmedê Xanî'nin bir kı lı cı var dı, amabe nim bin ler ce kılıcım var. Bin ler ce kılıç top la mı şım. En bü yükkılıcım ide o lo ji dir. Di re ni şin, şe hit le rin bi ze ver di ği güç var. Siz le riri cay la, min net le bu ra ya ça ğır mı yo rum. İn san lık için, Kürt lük içinge le cek se niz ge lin. Bü yük tut ku lar için, ay dın lık için, ge le cek se nizge lin. Bu te mel de ge le cek se niz si ze so nu na ka dar hiz met ede rim.

Mirhem Yiğit : Doğ ru dur. Söy le dik le ri ni zin tü mü nü ye rin de bu -lu yo rum. Mem û Zin, Kürt hal kı nın is tem le ri ni sem bo li ze edi yor.Za yıf, güç süz bir is te mi sem bo li ze edi yor lar. On la rın şah sın da biris tem var, gü zel lik var, te miz duy gu lar var, ül ke ye kar şı aşk var, bü -yük bir sev da var. Es ki ya şa ma, kö le li ğe ve bo yu neğ me ci li ğe kar şıöf ke var. Mem de olum lu bi ri dir. Yar dım se ver dir, bir şey ler yap makis ti yor. Fa kat bu is te min bir ide o lo ji si yok. Za ten Ehmedê Xanî'ninde bu na gü cü yet mi yor.

Ab dul lah Öca lan : Gi dip Mir'den is tem de bu lu nu yor. Ta bii Mirde yap mı yor.

Mirhem Yiğit : Mir onu kan dı rı yor. Mir'in ken di si za ten bu işinba şı dır.

Ab dul lah Öca lan : Zin'in kar de şi ne ya pı yor? Onu hap se atı yorde ğil mi? Öz gür lü ğe kar şı dır.

Mirhem Yiğit : Evet öz gür lü ğe kar şı dır. Ab dul lah Öca lan : Fe o dal dir. Mem gi dip Mir'den Zin'i is ti yor.

Ehmedê Xanî'ye gö re Mir ve re bi lir, ama Mir ver mi yor. Bir de Tac -din var. Tac din iyi bir şey ler yap mak is ti yor, ama ba şa ra mı yor. Tac -din po zi ti viz mi tem sil edi yor. Bir li ği tem sil edi yor, za fe ri tem siledi yor, çok ça ba lı yor, fa kat ba şa rı lı ola mı yor. As lın da sos yo lo jikola rak da ha bir çok şey çı ka rı la bi lir. Mir'in ne ol ma sı ge re ki yor? Bu -nun üze rin de de du ru yo rum.

Mir za lim bir hü küm dar dır.Mirhem Yiğit : Mak ya vel li. Abdullah Öcalan : Mak ya vel li İtal ya için bir des tan dır. “-

İtalya'nın bir li ği için her şey mü bah tır” di yor. Mak ya vel eleş ti ri li -yor, ama ba na bü yük bir yurt se ver dir gi bi ge li yor. Tem sil et ti ği dü -

şün ce ler kö tü de ğil dir. Us lu bu ve hi ta bı pek hoş de ğil, ama esas lıbir ama cı var. Mak ya vel li okun du ğu za man bir ta kım so nuç lar çı kar -mak müm kün dür. Be nim ar ka daş lar dan is te di ğim; dü rüst bir Mir ol -ma la rı dır. Ehmedê Xanî'nin is te yip de ol ma dı ğı bir Mir.

Mi li tan ne dir, mi li ta nın özel lik le ri ne ler dir, mi li tan na sıl ya ra tı la -cak, mi li tan na sıl ön der ola cak gi bi bir çok şey söy lü yo rum.

Mi li tan oto ri te dir.Hal kın oto ri te si dir, bir li ği dir. Ben bun la rı ya pı yo rum. Mi li ta nın

baş tan aşa ğı ya ka dar do na tıl ma sı nı is ti yo rum. Bu bü yük bir sa vaş tır.PKK'deki en bü yük sa va şı mım, mi li tan, ya ni Mir ya rat mak tır. Mi li tan la rı Agit ve ya Mir ya pa lım.Kürt Agi ti ni ya ra ta lım.Bun lar halk la rın zen gin lik le ri dir. Ay nı du rum Araplar'da da var.

Arap lar da bun la ra emir di yor lar. Emir le ri için sü rek li öv gü ler yağ dı -rı yor lar. Emir üze ri ne şi ir ler, fel se fe ler, tür kü ler ve da ha bin ler ce şeyor ta ya çı ka rı lı yor. Ni zam-ül Mülk “Si ya set na me”sin de prens le ri na sılye tiş tir dik le ri ni çok çar pı cı bir şe kil de an la tı yor. Bu ese ri oku dum veol duk ça il ginç bul dum. İran'dan sul tan lar dan ör nek ler ve ri yor ve bun -lar çok il ginç. Ni zam-ül Mülk'ün be lir le di ği sı nır la ra bi le hâlâ ula şıl -ma mış. Ada let, üs lup, her şey üze ri ne bu ese rin be lir le me le ri var. Sa -vaş tan tu ta lım ko run ma ya, is tih ba ra ta ka dar na sıl ida re edi lir, ada letna sıl sağ la nır gi bi şey le ri dü zen li yor. Bi zim ya rat tı ğı mız dü zen ile,Ni zam-ül Mülk'ün ya rat tı ğı dü zen bir bi ri ne çok ya kın. Şim di ya rat -tık la rı mız es ki dü ze nin çok çok öte sin de. Dü ze ni miz yok tu, dü ze niya rat tık. Dü zen yok sa Mir'i ya ra ta ma yız. Mir dü zen siz ol maz.

Mirhem Yiğit : Prens lik Makyavelli'de çok önem li esas lar üze ri -ne otur tul muş tur. Bir li ğin na sıl ya ra tı la ca ğı üze rin de du ru lu yor.Kürdistan'da da bir li ğin na sıl sağ la nı la ca ğı, ya ra tı lan bir bir li ğe ki -min ön der lik ede ce ği, ön der lik ede cek ola nın özel lik le ri nin ne ola -ca ğı üze rin de Baş kan Apo çok de rin li ği ne ve ay rın tı lı bir şe kil dedur muş tur. So nun da da dü zen var. Dü zen, di sip lin ve me tod; bir li -ğin sağ lan ma sı için la zım dır ve bun lar ya ra tıl mış tır. Ma dem he defve amaç lar kut sal dır, he def ve amaç ül ke nin bir li ği dir, ül ke nin güç -len di ril me si dir, ül ke nin na mu su, şe re fi ve onu ru dur; o za man buuğur da bü tün me tod la rın kul la nıl ma sı mü bah tır.

264 265

Ethem Xamgin : Amerika'da Kürt kül tü rü ne il gi var. Kürt kül tü -rü nün ba ğım sız lı ğı as lın da is te ni li yor.

Ab dul lah Öca lan : Ta ri hi açı dan Mem û Zin üze rin de dur makge re ki yor.

Ethem Xamgin : Amerika'daki kon fe rans ta di le ge tir di ğim sav -lar çok ye ni ve önem li dir.

Ab dul lah Öca lan : Ya ni ulu sal kur tu luş mü ca de le miz de ye ni birufuk tur, bir ön söz dür.

Ethem Xamgin : Ye ni bir fel se fe nin ön sö zü dür. Ab dul lah Öca lan : Gö rü le bi li yor, ye ni dir. Ama ulu sal ve de -

mok ra tik yö nü de var. Önem li dir, biz de mok ra siy le yü rü yo ruz.Ethem Xamgin : O dö nem de üm met çi lik me se le si var, is la mi yet

var. Ame ri kan fel se fe sin de ise oku ma var ve ye ni bir fel se fe dir.Xanî'de de is la mi yet var, ama ora da is la mi yet ile Kürt lü ğü bir leş tir -mek is ti yor.

Ab dul lah Öca lan : İs la mi yet ile Kürt lük bir leş ti ril mek is te ni li -yor. İs la mi ye ti Kürt hal kı nın hiz me ti ne sok mak is ti yor. İs la mi ye tinta ma men Kürt hal kı nın kar şı sın da de ğil, Kürt hal kı için de bir de ğe -ri nin ol ma sı nı is ti yor. Ama bu ra da onun is la mi ya nı de ğil, da ha çokulu sal de mok ra tik ni te li ği ön plan da dır. İs la mi yet var, ama te me li,fel se fe si ve ide o lo ji si ulu sal ni te lik li dir, de mok ra tik tir, di ni de ğil dir.

Cabbar Qadir : Er me ni bir do ğu bi lim ci, Doğu'da üç bü yük ev -ren sel şa i rin ol du ğu nu söy lü yor; Rus ta bi li-Gür cü, Fir dev si- Fars,Ehmedê Xanî- Kürt. Bu üçü Doğu'nun in san lı ğa ver di ği üç bü yükşa ir olu yor.

Ab dul lah Öca lan : İn san lık şa i ri.Cabbar Qadir : Biz ler böy le bü yük şa ir le re sa hi biz, şim di ye ka -

dar Ehmedê Xanî'nin ru hu nu ilk kez PKK ve Baş kan Apo tek rar di -rilt miş tir. Çı kan Kürt ya yın la rın da Ehmedê Xanî'den bah se di lir, fa -kat onun ru hun dan hiç bir za man bah se dil me miş tir. Ay dın in san larEhmedê Xanî'yi biz den da ha iyi an la mış lar. Ehmedê Xanî'nin özel -lik le ri bir ki tap ta şöy le di le ge ti ri li yor; “Ehmedê Xanî iyi bir şa ir,iyi bir dü şü nür dür ve iyi bir fel se fi ba kış açı sı na sa hip tir. De rin biryurt se ver li ğe, ulu sal ger çek li ğe bağ lı bir ru ha sa hip tir.”

Be nim bil di ği me gö re Kürt ay dın la rı Ehmedê Xanî üze ri ne şim -

di ye ka dar bir çok ki tap yaz mış lar. Ehmedê Xanî çok şey yap mış tır.Ve en önem li si de Ehmedê Xanî Kürt çe yaz mış tır ve şöy le di yor;“Ben bir dil le yaz dım, o dil de di ğer dil ler ara sın da ol ma sı na rağ -men de ğe ri yok tur. Ben Arap ça, Fras ça ve di ğer dil ler le yaz ma dım,Kürt çe yaz dım, çün kü Kürt çe Kürt hal kı nın yok sul lu ğu nu ifa de edi -yor.” Kürt ay dın la rı nın tek rö ne san sı dır. Ehmedê Xanî “sö mür ge ci -li ğe kar şı ol du ğum için, ta li dil le yaz dım, la tin ce yaz ma dım” di yor.Ve sö mür ge ci li ğin ta ri hi ni de ya zı yor. Ehmedê Xanî yi ne “ben birdil le ya zı yo rum, buğ day gi bi Kürt hal kı nın kar nı nı do yur sun. La tin -ce yaz ma dım, çün kü buğ day ek mek gi bi in san la rı do yu ru yor” di yor.Ehmedê Xanî ken di si ni hiç bir za man kü çük gör me miş tir. Bu onunönem li bir özel li ği dir. Ay nı za man da Kürt in sa nı nı, Kürt ki şi li ği nide kü çük gör me miş tir. O dö nem de ye ni bir Kürt ki şi li ği nin şe kil le -ni şi var dır, fa kat Ehmedê Xanî'nin ro lü yok tur. Be lir til di ği gi biMem û Zin bir sem bol dür, Kürt fe o dal top lu mu na kar şı bir çı kış tır.

Bi raz da Makyavelli'nin üze rin de dur mak ge re ki yor. 16. yüz yıl daİtal ya üze ri ne yaz mış. O dö nem de her şeh rin bir dev let ol du ğu nusöy lü yor. Onun elin de hiç bir si ya si, as ke ri güç kal ma dı ğı için, kü -çük bir kö ye yer le şe rek yaz ma ya baş lı yor. Ba zı la rı onun si ya si tec -rü be le ri ni, dü şün ce le ri ni yan lış ele al mış lar. Makyavelli'yi “ya tan,kal kan, ra hat ya şa mak is te yen” bi ri si ola rak de ğer len di ri yor lar.Mus so li ni 1922'de Mak ya vel li üze ri ne dok to ra te zi ni bi tir miş veonu ta nı tan bir çok ya zı yaz mış.

Ab dul lah Öca lan : Ne üze ri ne ya zı yaz mış?Cabbar Qadir : Mus so li ni te zi ni ha zır lar ken Makyavelli'yi kö tü

bi ri ola rak ta nı tı yor. Ahmet Tigris : Ben Par ti Önderliği'nin ko nuş ma la rı sa ye sin de

bir çok şey öğ ren dim, an la dım ve uf kum açıl dı. Pe da go ji ye gö rein sa nı ya rat mak ka dar zor bir şey yok tur. Kürt ulu sal lı ğı bin yıl dırdüş müş ve ken di ne ya ban cı laş mış, sö mür ge ci li ğin her şe yi ni, be -yin le ri nin içi ne ka dar iş le miş olan la rın dü zel til me si, ya pı lan dı rıl -ma sı dün ya nın en zor işi dir. En bü yük sa nat; bu ka dar düş müşKürt in sa nı nı ye ni den ya ra ta bil mek tir. PKK gi bi bir ör güt bu du -ru ma düş müş Kürt in sa nı nı ye ni den ya ra tı yor. Es ki den Kürt le rinara sın da bir lik, be ra ber lik, ken di ne gü ven yok tu. PKK'nin or ta ya

266 267

çık ma sıy la bu dü şün ce ler Kürt ler ara sın da ya yıl dı. PKK ön der li ğisol dan, ya ni mark sizm den et ki len miş tir. Bu onun şe kil len me sin detek ba şı na bir et ken de ğil dir. Ehmedê Xanî'nin Kürt lü ğün den tu ta -lım, Ho Chi Minh'in mü ca de le si ne, Marks, En gels ve Lenin'in ide -o lo ji sin den tu ta lım Zerdüşt'ün fel se fe si ne ka dar, bü tün bun la rı ön -der li ğin şah sın da gö re bi li yo ruz. An la dı ğım ka da rıy la bu gü ne ka -dar si zi zi ya re te ge len le rin bü yük ço ğun lu ğu, ya Türk so lun dan,ya da di ğer dü şün ce de ki Türk ler dir. Si ze sor duk la rı so ru lar da hepon la rı il gi len di ren so ru lar dır. Kürt ve Kürt lük üze rin de faz la dur -ma mış lar dır. Bu ko nu lar di le ge ti ril me miş tir. Fa kat ben bu gün buama cı ma ulaş tım. Bu fel se fe yi ve ba kış açı sı nı an la ya bil mek içinTürk di li ka dar Kürt di li nin de kul la nıl ma sı ge rek li dir. Bu gü ne ka -dar Par ti Önderliği'nin bir çok dü şün ce si Türk di liy le ya zıl mış tır,fa kat Kürt çe çok az ya zıl mış tır. Bir ga ze te miz, der gi miz var dı amao da bu gü ne ka dar ro lü nü oy na ya ma mış tır. Yurt dı şın da ki bü tünKürt ler ve Kürdistan'ın dört par ça sın da ki Kürt le rin dü şün ce vemü ca de le bir li ği ka dar, par ti nin gö rüş ve dü şün ce le ri nin iler le ye -bil me si için Kürt di lin de de bir lik te lik ya rat mak ve bu nun üze rin -de ağır lık lı dur mak ge re ki yor. Böy le ce eli ka lem tu tan bü tün Kürt -ler, Par ti Önderliği'ni da ha ya kın dan ta nı ya cak, ge ril la yı ya za cakve bu mo dern dü şün ce bü tün Kürt ler ara sın da ya yı la cak tır.

Ab dul lah Öca lan : Di lin öz gür lü ğün den da ha ön ce ya pıl ma sıge re ken şey ler var dır: Sa nat için “Dev rim ge liş me den, sa na tın önüaçı la maz” de miş tim. Di lin öz gür lü ğü için de ay nı şe yi söy lü yo rum.Ama bun dan son ra dil so ru nu da ha faz la gün de me ge le cek. Da haya şam sal so run la rı çöz me den, dil so ru nu na çö züm bu la maz sı nız.Dev rim bas kı yı kal dı rı yor, bu na pa ra lel ola rak dil de ya vaş ya vaşge li şi yor. Şim di ya pı lan bir adım dır, da ha bü yü ğü de atı la cak, ol -duk ça ge li şe cek. Ama dil ken di ken di ne ge liş mez. Dev rim siz, sa -nat sız dil ge liş mez. Sa na tın te me li oluş tu rul maz sa, önü açıl maz sa,ya şam bit miş se, Kürt lük düş müş se dil tek ba şı na ne ya pa bi lir ki?

Siz di lin üze rin de “aka de mik” du ru yor su nuz. Be ni öl dür se niz deben öy le dur mam. Be nim öğ re ne ce ğim Kürt lük ya şa mın için de ol -ma lı dır. Ya şa ya bi le ce ğim Kürt lük yok sa, di lin de bir an la mı kal -maz. Fa kat Kürt lük ya ra tı lır sa (ki ya ra tı lı yor) dil de can la nır. Dil siz

ol maz, fa kat “ko nu şa ca ğım dil, dev rim den ön ce, ya şam dan ön cegel sin” de nil me me li dir. Dev rim di le yol gös te rir. Bu gün di lin önütı ka lı dır. Di le zin cir vur muş lar. Bu zin ci ri kır mak ge re ki yor. Kır -maz sa nız, di li na sıl kur ta ra cak sı nız? Yi ne Kürt top lu mu na da ki litvur muş lar. Zin sa ra rı yor, eri yor, çı ka mı yor. Bu kal bi aç ma lı yız. Oza man dil de açı lır, ko nuş ma olur ve Kürt lük an cak böy le za fe reula şır.

De ğer li İs ma il Be şik çi ho ca mı zın bu nok ta da bir eleş ti ri si var;“Kürt lük üze rin de dur mu yor” di yor. Ta mam İs ma il ho ca nın gör dü -ğü Kürt lük te bir şey ler var, ama be nim için il kin zin cir le rin kı rıl ma -sı ge re ki yor. Ağ zı nız açıl sın, kal bi niz açıl sın ki, bir şey ler söy le ye -bi le si niz. Yap tı ğım bu dur ve bu nu baş ka tür lü al gı la ma mak ge re kir.“Di li miz var” de me yin, di li ni zi ki lit len miş gö rü yo rum. Siz le ri kör,dil siz, sa ğır gö rü yo rum.

Be nim gi bi dev rim le, bü tün zor lu iş ler le uğ ra şan bi ri nin dil so ru -nu nu ha tır la ma ma sı, gör me me si müm kün de ğil. Ama ba zı so run larvar ki, atı ara ba nın önü ne koy ma san git mi yor. Siz ise ka rış tı rı yor su -nuz. Öy le ol maz! Eğer dil le so run hal lol say dı, ken dim baş lan gıç ta,bü yük bir dil bi lim ci ya par dım.

Üze rin de sa vaş yü rüt tü ğü müz Kür dis tan top rak la rın da, bun danson ra Kürt di li önem li bir ge liş me gös te re cek tir.

Dil ve dev ri min bir bi riy le bağ lan tı sı na sıl dır? Dev rim, düş ma nınkı lı cı nı, ha ki mi ye ti ni or ta dan kal dır mak tır. Da ha ön ce le ri ba zı la rı,“dil ile, kül tür ile Kürt lü ğü oluş tu ra lım” di yor lar dı. Bu im kan sız,dil ve kül tür ile Kürt lük oluş tu ru la maz. Her şey den ön ce bir düş -man ha ki mi ye ti var, hem de çok kö tü bir ha ki mi yet. Bu so run dilve ya kül tür ile çö züm le ne mez ki! Yan lış yön tem uy gu la ma ma lı yız.Ya ni at ile ara ba nın ye ri ni de ğiş tir me mek ge re kir. Her bi ri ken di ye -rin de ol ma lı dır.

Mirhem Yiğit : Ben de Ehmedê Xanî'yle Ön der li ğin ara sın dabü yük bir ya kın lık gö rü yo rum. Fa kat ara da ki en bü yük fark,Ehmedê Xanî'nin hal kı bu se vi ye ye ge tir mek ten ve düş ma nın üze ri -ne yö nelt mek ten uzak ol ma sı dır. Ama siz bun la rı ba şar dı nız,Ehmedê Xanî'nin ar zu la dı ğı bir li ği siz ya rat tı nız. Gör dü ğüm ka da -rıy la PKK ge ril la la rı Kürdistan'ın her ta ra fın dan ge len ler den oluş -

268 269

muş. Kürdistan'ın dört bir ya nın da gel miş ler, iş te bu ger çek bir bir -lik tir. Dün ya mı zın Kür dis tan dev ri mi ni cid di ye al ma sı nı sağ la mış -tır. Ger çek ten de Ehmedê Xanî böy le bir bir lik te li ğin öne mi ni gör -müş ve yaz mış tır. Bun dan son ra ki is te ğim de, Kür dün sa va şı nınEhmedê Xanî'yle bü tün leş me si dir. Ehmedê Xanî bir şi i rin de Kürt le -rin, Türk ler, Arap lar ve Fars lar ara sın da çı kan sa vaş lar da si lah ola -rak kul la nıl dı ğı nı be lir ti yor. Bu gün de, bun dan 300 yıl ön ce ya zılmşbu şi ir, Gü ney Kür dis tan için ge çer li dir.

Ab dul lah Öca lan : Evet, ev ren sel bir şi ir dir. Bu gün için de ge -çer li dir. Tam bu nok ta da di lin üze rin de dur mak is ti yo rum. Kürt leriçin üç bin, üç yüz se ne ne ifa de edi yor sa, PKK de o ka dar de ği şi miifa de edi yor. Ehmedê Xanîn'in şi i ri bu nun bir is pa tı dır. Bu so run bi -zim so ru nu muz dur. Ehmedê Xanî bu so ru nu muz için ne söy len miş -se, şim di de ay nı sı nı biz söy lü yo ruz. Ça re ol duk! Far kı mız bu. Amaon lar ça re siz kal dı lar, ça re ola ma dı lar. Ba na şöy le de ğer ve rin, be nişöy le övün de mi yo rum. Bu na ih ti ya cım yok. Ama ben ba zı şey leryap tım ki, bun dan üç bin, üç yüz se ne ön ce ya şa yan lar as la ya pa maz -lar dı.

Bir lik; bu nu çok müt hiş sağ la dım.Ge ril la; Kür dün yi ğit li ğin den bü yük ge ril la yı ya rat tım.Biz Kürdistan'da yi ğit li ği ya rat tık.Yi ğit lik, çö züm dür, di re niş tir, ba ğım sız lık tır, ko ru mak tır ve gö -

nül dür. Yi ğit lik düş ma na kar şı ol mak tır. Yi ğit lik var dır, iş te bu nune den gör mü yor su nuz? Ben bu nun is pa tı nı da yap tım, kar şı nız dadu ru yor. Yi ğit li ğin ya pı la bi le ce ği ni is pat la dım. İş te o prens de bu nuis pat lı yor du. Ni zam-ül Mülk de, ta rih te bir çok ki şi de, EhmedêXanî de bu nu is ti yor du. Ben de is te dim ve yap tım.

Es ki den varolan so run, bu gün de bi zim için so run dur. Ama bu -gün so run la rı mı za ça re ola bi li yo ruz. Ça re eli miz de dir. Bu na de ğerve rin. Ama Avrupa'ya kaç mış sı nız, Av ru pa de ğer ver mez. Her şe yi -niz le kaç mı sı nız, on lar ise si zin le oy nu yor lar. Gü ney için de bu nusöy le ye bi li rim. Gü ney Kürt le rin den is te di ği miz, güç ol ma la rı dır,ya rat tı ğı mız fır sat la rı kul lan ma la rı dır.

Ar tık yük se len Kürt ru huy la oy na ma ya lım! Kürt ler için bu kut -sal dır.

İs met Şe rif Van lı : Si zi çok iyi an la dım. Ar ka daş da iyi ko nuş tu.Ehmedê Xanî Kürdistan'ın du ru mu nu, ezil miş li ği ni iyi gö ren bi ri.Hal kın Mir ta ra fın dan zul me uğ ra tıl dı ğı nı söy lü yor. Kürt hal kı vebü tün halk la rın şe re fi Mir'in eli al tın day dı. Ve za val lı Kürt şa ir le ri -nin elin den be nim gi bi bir şey gel mi yor du. Eğer Kürt ler bir le şipMir'in bey ni ni yok ede bil se ler di, o za man öz gür ola cak lar ve ay nıza man da Türk, Arap ve Acem le rin el le rin den de kur tu la cak lar dı.El bet te ki, bu bir ha yal de ğil, çün kü bu gün PKK'de Arap, Acem veTürk le re kar şı bu sa vaş yü rü tü lü yor. Ve ay nı za man da inan cı mızvar ki, bu çiz gi de mü ca de le yü rü tü le cek tir.

Ab dul lah Öca lan : Ehmedê Xanî'nin hi ka ye si PKK'nin ver di ğisa va şım la bü tün le şi yor. Bir bir le ri ni ta mam lı yor lar. EhmedêXanî'nin is te mi ye ri ne ge li yor.

Ehmedê Xanî şim di ya şa mış ol say dı, ke sin lik le yap tık la rı mı zıngü zel ol du ğu nu söy ler di. “İs tek le rim ye ri ne ge li yor” der di.

Mem û Zin des ta nı nın PKK ile be ra ber git ti ği ni söy ler di. Da i -ma söy le di ğim gi bi; kü çük bir top rak sa hi bi köy lü de, kü çük birma aş alan me mur da ola bi lir dim, bü yük bir me mur da ola bi lir dim,ama ben bun la rı ken di me ve hal kı ma la yık gör me dim. Ça re siz,kim se siz, za val lı ve Ehmedê Xanî'den, Mem'den bin ler ce kez da -ha za yıf tım, yi ne de bu işe baş la dım. Ama ba şar dım. Kür dün gön -lü ol dum. Yap tı ğı mız Kür dis tan ta ri hin de önem li bir di re niş ti. Bu -nu bü tün in san lar için is te dim. Ve hâlâ da is ti yo rum. Ama bu nuniçin yi ğit lik, gü zel lik is te ni yor. Çir kin li ği ka bul ede mem. Bin kezbu ya şa mı ye rin di bi ne so ka rım, ama yi ne de çir kin li ği ka bul et -mem. Bun lar önem li ve gü zel şey ler dir. Ehmedê Xanî'nin de is te -di ği bun lar dır. Onun fik ri dir, ide o lo ji si dir, sa na tı dır.

Bü tün ar ka daş lar ola rak bun dan son ra ça lış ma la rı mı zı iyi ta nı -ma lı yız. Ça lış ma la rı mı zın ta rih le, ede bi yat la, sa nat la bağ lan tı sı nıkur ma lı yız.

Ba zı la rı “PKK sa vaş mak tan baş ka bir şey yap maz” di yor, oy saben sa vaş la hiç il gi len mi yo rum.

Sa va şan lar siz ler si niz. Ben da ha çok ye ni in sa nı ya rat ma ya ça lı -şı yo rum. Ye rin de ol ma yan şey le rin üze rin de du ru rum. Ba zı la rı bi zigör mek is te mi yor lar. Bi zim ki ler de be ni gör mek is te mi yor lar. İş te

270 271

ben bu ra da yım. Hi ka yem, ta ri him bu dur. İn san la rın ya ra tı lı şıy lauğ ra şan bi ri ni, yi ğit li ğiy le, bü yük gö nül lü ğüy le in san lık için mü ca -de le eden bi ri ni ne den ta nı ma maz lık tan ge li yor su nuz? Oy sa hergün de “Baş kan” di yor su nuz. Şim di biz aşık da de ği liz, biz bir ön -der li ğiz. Eğer ön der li ğe bi raz say gı nız var sa, na sıl bir ya şam sür -dür dü ğü ne bak ma nız ge re kir. Bu nu bi raz dü şü nün, si zin gön lü nüz -de de bü yük şey ler ol sun.

Na sıl bü yük şey ler ya rat tı ğı mı gör mü yor mu su nuz? An be anKürdistan'ı erit miş ler, Kür dü or ta dan kal dır mış lar. Bir iğ ne ucu ka -dar fır sat gör dü ğüm de na sıl yük len di ği mi bil mi yor mu su nuz? Birku ruş pa ra yı, bir mer mi yi hiz me te so ka bil mek için ne ka dar di din -di ği mi gör mü yor mu su nuz? Bir iliş ki, bir dost için na sıl uğ raş tı ğı mıgör mü yor mu su nuz? Hem ön der lik di yor su nuz, hem de onun na sılça lış tı ğı nı bil mi yor su nuz. Bu iki yüz lü lük tür, kan dır ma dır, ya lan cı -lık tır.

Siz den is te di ğim şey ler ta ri hi dir, ev ren sel dir. Bun lar bi ze ge rek li -dir. Bun lar sız ya şam ol maz. Düş man siz le ri yen miş ve ken di hiz me -ti ne sok muş tur. Bu na ar tık ye ter di yo rum. Eğer öz gür bir ya şa mı -mız olur sa, dün ya da ki bü tün halk la ra, Ortadoğu'daki halk la ra yi nehiz met ede riz, iyi sis tem ler var sa bun la ra da hiz met ede riz. Ama bi -ze öz gür bir ya şam yok sa bu dün ya yı, bu fel se fe yi, si ya se ti ne ya pa -lım ki? İki yüz lü lük ya pıl ma sın. Ken di niz için bir yer ya pın. Ce sa re -ti niz var sa ken di niz için, fe da kar lı ğı nız, şe re fi niz için bu nu ya pı nız.Baş ka halk la rın ara sın da say gın bir ye ri ni zin ol ma sı için isim sa hi biol ma nız ve se si ni zin çık ma sı ge re kir.

Bir hal kı aya ğa kal dır mak için, bu doğ ru lar üze rin de ha re ket et -mek ge re kir. Baş ka la rı Kürt lük adı na mü ca de le et tik le ri za man on -la rı in kar et mem. Ama ken di ken di mi de kan dı ra mam. Bir şey yok -sa ona “var dır” de mem. Çir ki ne “gü zel”, düş kün lü ğe ve ölü me de“ya şam” de mem. Bu na hak kım yok tur. Baş lan gıç ta, or ta da hiç birşey yok ken de böy ley dim, şim di bir hal kı aya ğa kal dı rır ken de böy -le yim. Siz ler de bu te mel de yü rü ye bi lir si niz.

Gön lü nüz bi zim le ol sun. Eli ni zi, aya ğı nı zı, bey ni ni zi ça lış tı rır sa -nız bü yük bi rer ön der de ola bi lir si niz. Bun dan son ra, da ha faz la bü -yü me niz müm kün dür. Bu nun için bir te mel oluş tur duk. Bu te me li

in kar et me yin, de ğer ve rin. Son ra sın da her şey si zin ol sun. Ke sin -lik le ken dim için bir şey is te mi yo rum, bu na te nez zül de et mem.Kim se den faz la bir şey is te mek gi bi bir hu yum yok. Ken di me gü ve -ni yo rum ve ken di mi yü rü te bi li rim. Ama siz ler ça re siz si niz. Çok kü -çük şey le re te nez zül edi yor su nuz. Baş ka la rı nın yan lış la rı nı, düş ma -nın dü şün ce le ri ni bey ni ni ze iş le miş. Eğer söy le dik le ri mi ya par sa -nız, si ze bin de fa te şek kür ede rim. Za fer ve ba ğım sız lı ğı ke sin ya -ka lar sı nız.

27 Ağus tos 1994

272 273

“Ha ya tın ken di si, ya şa yan her şey den da ha es ki dir.”

Ha lit Cib ran

Ta rih gü nü müz de giz live biz ta ri hin baş lan gı cın da giz li yiz

Es ki den baş lar ken “Bis mil lah” der ler di.De ğer li bir söz.Her za man yü ce kav ram lar la, yü cel til miş de yim ler le işe baş la -

mak uy gun dur. Şa ir de ği liz, bü yük ha tip de de ği liz, ama ça ba la rı -mız var.

Bi raz da ha iyi ola nı bul mak, bi ze ya kış tı rı lan en aşa ğı lık ya şamdü ze yi ni aş mak, bu nun için in sa nın şe ref ve hay si ye ti ne uy gun,onun gü cü ne ulaş tı ra bi len, tar zı nı ya ka la mak için bü yük ça ba mızvar.

Zor la nı yo rum, çün kü ya şam da bü yük ha ta lar var. İl le “be ğen me -mek” di ye bir so ru num yok, ama in san la rı mı zın mev cut ge ri dü zey -le ri ni si ne me, ba kış açı ma ye dir mem de im kan sız. Bi le bi le ba şar -ma yan, bi le bi le gü zel leş me yen in san yü rü yü şü ne se lam dur makbek len me me li dir. Çir kin li ğe, za yıf lı ğa, ça re siz li ğe an la yış ge tir memde bek le nil me me li dir. Bu, in sa nın özü ne ay kı rı dır ve biz bu nu aş -mak is ti yo ruz.

Be nim ya şa ma se la mım anı anı na böy le.Kürt ki şi li ği bü yük ha ta lar la ya şa ma kar şı du ru yor. Bü yük yet -

mez lik ler le onu top la ma ya gi di yor. Her hal de bü yük ba şar ma nın da

274 275

en te mel ne de ni; bu ya şa ma gös te ri len yak la şım dan ile ri gel mek te -dir.

Biz sa de ce si ya set yap mı yo ruz, en te mel ya şam prob le mi ni çöz -me ye ça lı şı yo ruz.

İn san la rı mız ne den ken di le riy le uğ ra şıp, de ği şen, dö nü şen veger çek le şen in san lar ha li ne gel mi yor lar. El bet te ki, bu bi raz da ba -şa rı ya, dost, düş man ger çe ği ni yo rum la ma ya, bir taş ata cak ka dargüç gös ter me ye bağ lı dır. Bu da sa nıl dı ğı ka dar ko lay ol mu yor. Bü -tün gü cüm le bi raz öz gün (öz gün der ken, düş man dan bi raz ko puşan la mın da) ya şa mın la yık ola nı na ulaş ma yı esas alan bir tar zı ha bi -re oturt ma ya ça lı şı yo rum. Gü cüm ne ka dar ye ti yor, ne ka dar ba şa -rıy la ya pa bi li yo rum so ru la rı so rul ma ya de ğer dir. Ama bo yun eğ mi -yo rum.

Ben de iti raz çok yo ğun, sor gu la ma ve iş yap ma ira de si de çokgüç lü.

Yü ce ki şi lik ler her za man sö ze bü yük ve kut sal baş lar lar.Ko mu tan lar, bü yük si ya si ler, ha tip ler hep çok öz lü, çok et ki le yi ci

ol ma ya ça lı şır lar. Uy gu la nan tarz lar ise muğ lak, ne ye, ki me hiz metet ti ği, ne re ye, na sıl yak laş mak is te di ği, ne re yi, na sıl dost edin di ği,ne re ye, na sıl düş man ol du ğu bel li de ğil. Her şey bir bi ri ne ka rış mış.Ya şa mın en has sas yer le ri olan yü rek ve be yin kü für ler le do lu. Be -ğen me di ği miz ke ma lizm bi le, “düş man da yan mış sa va ta nın kal bi -ne, han çer le miş se, bi ri le ri kur ta ra cak ka de ri ni” di ye kük rer.

Şim di bu ko nu la rı ne ka dar de rin li ği ne iş li yo ruz? De mo go ji,köy lü la fa zan lı ğı çok et ki li. En teh li ke li si, so ru yu ken di ne doğ ru so -ran yok, he le ce va ba hiç yak la şıl mı yor. Ala bil di ği ne sah te kar lık, za -val lı lık, iş le ri ka rış tır ma, en ucu zun dan ölüm sü rüp gi di yor. İş te,bu nu ön le mek is ti yo ruz.

Ken di mi ta nı dı ğım dan be ri, ha ni bir şa ir “dur ey yol cu” der ya,biz de bi raz öy le dur dur ma ya ça lı şı yo ruz.

Dur ey şans, ne re ye, na sıl ve ni çin?Hep böy le so rup gi di yo ruz. Ta bii zor la nan lar var, çün kü faz la

ma ri fet le ri yok. Ne ka dar in sa nı esas da al sak, gü ven sek de, bu ki şi -lik ler ki min as ker le ri, ki me as ker lik yap mış lar, han gi ide o lo jik, po -li tik, kül tür-ah la kın ilik le ri ne ka dar iş le til di ği, hiç leş ti ril di ği kö tü lü -

ğün için den çı kı yor lar? Bu nu gös ter me ye ça lış tım. Her kes çev re siiçin bir okul ola bil se, bu nun ge re ği ne inan sa ne ler or ta ya çık maz ki!Ama ya na şan kim!

Bi rey ci lik ne ka dar ilik le re iş le miş. Kal dı ki, bi rey ci li ğin ka zan -dır dı ğı bir şey de yok. Sa de ce bir gaf let du ru mu var, onu kır ma yaça lı şı yo ruz.

Ya şam için önem li mev zi ler ya ra tıl dı. Fa kat içi ne gi rip de bü yüksa va şan yok. Dü şün ce de, ruh ta, as ke ri, si ya si, kül tü rel he men heralan, bü yük sa va şın mev zi le ri ha li ne de ge ti ril di. Ama bu mev zi le -rin ke na rın dan ge çen yok. El bet te ki bir va tan var, bir öz gür lük, birya şam so ru nu var.

Ta rih de ni len ger çek lik ten ne so nuç çı kar tı la bi lir?Ya şam-ta rih bağ lan tı sı gös te ril me ye ça lı şı lır ken şu çık tı or ta ya:

Yüz ler ce yıl dır öle nin biz ol du ğu, şim di de ay nı ölü mün yü rür lük teol du ğu an la şı lı yor. Ya şa ma faz la güç ye ti ri le me di ği di le gel di. Gaf -let uy ku sun dan bi raz uyan dır dı ğı mız an la şı lı yor. Bü tün yap tı ğım bi -raz yü rek gü cü mü zü ayak lan dır mak tır. Çün kü bü yük sap kın lık için -de ka lın mış tır. Ga fil ce ya şa nıl dı ğı ra hat lık la gö rü le bi lir. Bir in sa nınböy le ya şa ma sı bü yük ha ka ret tir. Aca ba in sa la rı mız da bi raz yü rekolu şa cak mı ve ya öz gür in sa nın ba zı be lir ti le ri ge li şe bi le cek mi di yedü şü nü yo ruz? As lın da, be nim ne yap mak is te di ği mi tar tış mak daönem li dir.

Ne dir yap tı ğım?Ba ğı rıp ça ğı rı yo rum; bu ka dar yo ğun la şı yo rum, her tür lü işe kal -

kı yo rum, ke lim le re yük le ni yo rum.Ne yap mak is ti yo rum?An la ma lı yız.Yü re ği niz de, dü şün ce le ri niz de olup bi ten ler çiz gi ge re ği dir. “Ön -

der li ğe böy le bağ lı lık gös te ri lir” gi bi de ğil de, ne an la şı lı yor sa öy lede ğer len di ril me li dir. İn sa nın öz gür özü ne bü yük say gım var dır. Nean la şı lı yor sa söy len me li dir; kü für, öf ke var sa, onu hay kır mak tançe ki nil me me li dir. Bu ben bi le ol sam, ye ter ki ger çek ken di ni açı ğaçı kar sın.

Çün kü, ger çe ğe ve ger çe ğin di li ne şid det le ih ti yaç var.Ya ni ölüy sek de bu an la şıl ma lı. Bü tün be lir ti ler ya şa ya ma ya ca ğı -

276 277

mı zı gös te ri yor. Has ta öle cek, “an la şıl mış tır” di ye im za mı zı mı ata -lım? Eğer ya şa ma ih ti ma li var sa bu na da yol ol sun, -bu var dır. Bu -nu da an la şı lır kı la lım.

Ölü mü yüz, ya şı yor mu yuz, -faz la kav ran mış de ğil. İl gi ler öl dü -rü cü mü dür, ya şa tı cı mı dır, -net de ğil, ay rış ma mış. Bir ulus için bubü yük bir ta lih siz lik. İş te bu nu mut la ka ay rış tır mak ge re ki yor, baş -ka tür lü sı ra dan bir say gı yı bi le bu la ma yız.

As lın da bi raz say gı ya çağ rı ya pı yo rum; ken di ne, ger çek le ri ne,ya şam ger çek li ği ne say gı ya gel!

Bir çok ko nu ya el atı yo rum; “ne re den çık tı bu Ehmedê Xanî” di -ye bi lir si niz. Her kes bir şey ler söy ler ken biz de söy le ye lim de dik,çok fark lı du rum lar or ta ya çık tı.

Bir in san da in san lı ğı çöz mek, bü tün in san lı ğı bir in sa na in dir ge -mek müm kün dür.

Bu nu şu nun için söy lü yo rum: Bir yer de ıs rar la kü çük lük, cü ce likege men se; kü für ve ya gaf let ya şa nı yor sa ve bi le bi le kay bet mek biryön tem ha li ne gel miş se; bu nun üze rin de ada ma kıl lı dur mak ge re ki -yor. İlk in san lar, ilk çağ in san la rı bi le bi zim bu mev cut il gi tar zı mı zıan la maz ve ya ka bul et mez ler.

Düş man hep bü yük, ye re ser miş, sü rek li sa ğa-so la vu ru yor veağ zın dan, gö zün den kan, yaş bo şal tı yor, -öy le ce atı yor bir ke na ra.Ama bu ki şi aca ba ölüm de re ce sin de mi? An la mak is ti yo ruz. Ta ka tıkal ma mış mı? Ölür ken “ya lan dan ya şı yo ruz” de mek, in sa nın ken di -ne ya pa bi le ce ği en bü yük kö tü lük tür. Hiç ol maz sa bu ka dar say gı -sız lı ğı aş mak ge re ki yor.

Ab bas. : Baş ka nım salt si ya si, as ke ri so run la rı esas al mak, tar tış -mak, ge liş me yi o çer çe ve de or ta ya koy mak yet mi yor. Ta rih sel bi -linç, ye ni ya şa mın ör güt len di ril me si, bu nun ta rih le bağ lan tı sı hemsi ya sal, hem de as ke ri ge liş me açı sın dan fay da lı olu yor. Bun larKürdistan'da açı ğa çı ka rıl ma mış ol gu lar dır. Bir ta rih sel yo rum yok,yi ne si ya sal, ta rih sel, as ke ri ya şa mın sos yal ya şam la bir leş ti ri lenyo ru mu yok ve ya çok az, var olan lar da umut ve ri ci de ğil. Bu an -lam da bir ku ru luk, kı sır lık var. Bu yön lü de ğer len dir me ler, hem bü -yük ta ri hi du ru mu an la mak ta, hem de si ya sal, as ke ri, ör güt sel mü -ca de le ye ha zır lan mak ta fay da lı olu yor.

Abdullah Öcalan : En te mel, ye ni olan ve çı ka rı lan ger çek lerne?

Abbas : Ya şam, ya şam bağ lı lık la rı, in sa nın top lum la rı doğ ru ya -şam bi çi mi ne açık lık ge ti ril di, bu nun ta rih sel ifa de si, ba zı yan la rı,ta rih sel ol gu lar or ta ya kon du.

Abdullah Öcalan : Biz, çok çar pı cı bir ol gu yu ele al dık. Ay dın -la rı mız fark lı de ğer len dir me ler de bu lun du lar. Şa i ra ne ol mak tan çı -kıl ma lı ve ger çe ğe iliş kin ol ma lı. Bu nu can la dır ma ya ça lış tı ğı mızsöy le ne bi lir. Bu yön lü ey lem le ri miz le bun la rı so mut laş tır dık.

Üç yüz yıl ön ce ba şa rı la ma yan bir aşk ve sev gi var dı. Bu öl dü!Bu nu ye ni den di ril ti yo ruz, me za rın dan çı kar tı yo ruz.

Bü yük şa i ri miz Ehmedê Xanî bü yük bir duy gu ya gi riş ya pı yor,onu dil len di ri yor, fa kat so nuç ölüm olu yor. As lın da bu, ulu sal vetop lum sal dü zey de ki bir ölüm dür. Sev gi yok, cı lız da ol sa uya nanbir aşk bi le çok kö tü bir ölü me mah kum dur. Uyan dı rıl mak is te ni lenulu sal, top lum sal yü ce lik tir, gö nül lü lük tür. Fa kat o dö nem de ba şa rı -la mı yor, biz pra ti ği miz de can lan dır mak is te dik. Sa de ce pra tik de ğil,ça ğın bü tün söy lem gü cü nü kul la na rak bi lim sel li ği de el den bı rak -ma ya rak yük len dik.

Ölen kim dir?Na sıl ölü yor?Bu, çok ya kı cı an la şı lı yor. O dö ne min bir ruh sal ara yı şı bi le faz la

ge liş miş de ğil.Kür dün ru hu ne yin, ki min ru hu dur?Bu ru hu an la ma ya ça lı şı yo rum. Da ha doğ ru su bir ruh, bir Kürt

ru hu var mı dır? Kürt ru hu nun te mel özel lik le rin den her han gi birşey kal mış mı dır, so ru la rı na ce vap arı yo rum.

Gö re bil di ğim, bü tü nüy le ya şan maz bir ger çek ve on dan sü rek libir ka çış tır.

Ehmedê Xanî so ru na şa i ra ne do kun du, ben ise ade ta bü yük birope ra tö rün has sa si yet le ya ra ya ma kas at ma sı gi bi ame li yat ya pı yo -rum. Aca ba ka za yap ma ya cak ve ya ha ta yı be te rin be te ri bir du ru masok ma ya cak bir ope ra tör ola bi le cek mi yim? Ba zı so run la ra, ağır ya -şam ko şul la rı na bir ay dın lık, bir lik ge rek çe si ya rat ma ya ça lı şı yo ruz.

Ede bi ya ta, sa na ta, sa na tın ede bi yat bö lüm le ri ne çar pı cı bir gi riş

278 279

yap mak is te dik. İsa bet li ola bi lir. Bu, Kürdistan'da ede bi ya tın tar zı nıya ka la ma da son de re ce et ki le yi ci ola bi lir. Sa de ce ede bi yat ta de ğil,dev rim ci ya şam la bağ lan tı sı olan ede bi yat ka dar, iyi bir ta rih şu u ru -na ulaş mak, top lum sal şu u ra ulaş mak ol duk ça ge liş me kay de de bi lir.Eğer bü yük bir gaf let yok sa, be yin ler de dü şün ce ler, kı vıl cım lar sa -ça bi lir, yü rek ler bi raz eri ye bi lir. O ka dar inat çı, don du ru cu kal ma -ma sı ge re ki yor.

Ko lay de ğil, üç yüz yıl dır ölen, ulu sal bir lik yön le ri olan bir des -tan dan Kürt in sa nı nı can lan dır mak ve dev ri me kat mak çok zor biriş. Bü yük lü ğü ya şa mak sa de ce be nim gö re vim de ğil. Her “ben yi ği -dim” di ye nin de, mut la ka bir adım ile ri at ma sı la zım.

Olay la rı tek yö nüy le ele al ma ya lım. Ta rih sel, top lum sal bo yu tuger çek ten de rin ve her ke si de az çok et ki ler. Hiç kim se ken di ni bu -nun dı şın da iliş ki siz bı rak ma ma lı dır. Kür dün bü yük bir has ta lı ğı dadü şün ce yi ge liş ti re me mek, bağ lan tı la rı ku ra ma mak tır. El bet te ki,böy le olun ca as ke ri, si ya si ko nu la ra hük me de mi yor, ba şa rı lı ola mı -yor, Kür dü dü şün ce ye, ger çe ğe kap sam lı çek me ye ça lı şı yo ruz. Söy -le ni len ler önem li dir. Ce vap la rı ise da ha çok önem li dir.

Hâlâ bir çok sa vaş mev zi sin de “tı kan dık, çö ze me dik, ted bir le riala ma dık, şöy le vu rul duk” de ni li yor sa, de mek ki ora da ken di ni dev -ri me ayar la ma mış, uyar la ma mış, ha zır la ma mış ki şi lik var dır. Ya nies ki nin ka dı nı-er ke ği en ba sit iliş ki le ri için kı ya me ti ko pa rı yor lar,şim di o za man biz de kı ya met ko par ma lı yız. Bi zim ko par dı ğı mızkı ya me tin top lum sal ol du ğu, ta rih sel ol du ğu ke sin.

Sır la rı ve ya giz li kal mış iliş ki le ri, ruh la rı açık lı ğa ka vuş tur makya rar lı ola bi lir. Bu ko nu la rı boş bı rak mak is te mi yo rum. Çün kü baş -ka sa hi bi yok; me se la ta rih çi le ri miz, ede bi yat çı la rı mız, mi li tan la rı -mız faz la bir şey söy le mi yor lar. Sa hip çı kıl ma dı ğı için her şe yi bendol du ru yo rum. Bir ulus adı na bü yük sa nat çı lar çık ma dıy sa, bü yükmi li tan lar çık ma dıy sa ben boş lu ğu dol du ru yo rum. As lın da bun la rıönem li ve ke sin bir dü ze ye ge tir mek ge re kir. Sö zü mün ke sin bir sözol ma sı ge re kir. Al dat ma ca ya son ve re ce ğiz. Say gı sız lı ğa, sev gi siz li -ğe, çir kin li ğe son ve re ce ğiz. Böy le bir dö ne mi ya ka la mak is ti yo ruz.Özü müz bu na uy gun ve ya hiç ol maz sa ben bu ko nu da öz lü kal makis ti yo rum.

Di ğer bü tün Kürt ler gi bi, Ehmedê Xanî de ken di des ta nı nı çokkö tü bir ölüm le nok ta la dı. Ama dik kat edin, be nim du ru mum tamter si; da ya tı lan bü tün ölüm le re bü yük bir güç le kar şı du ru yo rum.

Mem ler ve Zin ler na sıl öl dü ler?Her kes Ehmedê Xanî des ta nı na gö re ya şı yor, ama be nim des ta -

nım fark lı. Ehmedê Xanî'nin so ru la rı na ben ce vap ve ri yo rum. Bubü yük duy gu yük lü in sa nı mı zın der di ne bir yer de ben der man olu -yo rum.

Bü yük bir kı lıç çe ke rek so ru nun içi ne gir mi şim.Sa ğa so la her gün vu ru yo rum.Ruh la rı, ecin ni le ri vu ru yo rum.Bu nu iyi bir sa nat bel le mi şiz. Mem ler, Zin ler ne ka dar da ya na bi -

le cek?Ölü yor lar.Gü zel, -bu tarz da ya şa ma dön dü ren yol da öl dür mek de en iyi si -

dir. Biz de tak ti ğe, ya şa ma gel me me var dır. Çok il ginç bir söz olan“ya şa ma gel me di öl dü, ge ril la ya gel me di öl dü, ku ra la uy ma dı öl dü,doğ ru yak la şa ma dı da ğıt tı, ka çırt tı, boz gun cu ol du”, -bu nu çok açıkor ta ya ko yu yor. Ya şa ma az ge li yor lar. Umut suz de ği liz, fa kat Kürtin sa nı nın faz la gü cü ge liş miş de ğil. Ya şa dık la rı nı san dık la rı şey lerbi zim için öl dü rül me si ge re ken şey ler dir.

Ben, ken di mi sa vaş çı ola rak gö tü rür ken, az çok bir tarz, tem po,yo rum, bu işi sür dü re cek ka dar ala na sa hi bim.

Ak lı ma hep ta rih ge li yor.Bel ki bir çok bü yük ko mu ta nın ta ri hi ni in ce le di niz. Be nim elim de

ne öy le bü yük ko mu tan kı lıç la rı var, ne de öy le as ker ler var. Amaben de olan de ği şik bir sa vaş çı lık tır, kim se de ol ma yan kı lıç la rımvar dır.

De ği şik bir sa vaş di yo rum, as rın sa va şı.Bu ça ğın en bü yük sa va şı nı ben ver dim. Bel ki di ğer ide o log lar

da ver dik le ri ni söy le ye bi lir ler, ama hiç bi ri si be nim gi bi böy le birbaş lan gıç ge liş ti re me di, bu gü ne ka dar ulaş tı ra ma dı.

Cabbar Qadir : Baş ka nım, Ehmedê Xanî Kür dis tan hal kı nınyüz yıl lar dır ya şam tut ku su nu di le ge ti ri yor du. An cak Ehmedê Xanîbir şa ir di ve şi ir le rin de bir lik ve ön der lik ten bah se di yor. An cak bu -

280 281

nu ken di şah sın da so mut laş tı ra ma dı ğı için, o ef sa ne so nuç ta ölüm leso nuç la nı yor. PKK ön der li ği nin ge liş tir di ği tarz da ise, bir ef sa ne -den, bir ger çek lik ten uzak ol mak tan zi ya de, onu adım adım ge liş tir -me, da ha ilk baş lan gıç iti ba riy le ön der lik bi çi min de ge liş me ve bu -nun git tik çe bir li ğe dö nüş me si var. Do la yı sıy la bu ra da ar tık birölüm de ğil, bir ha re ke tin ve ya hal kın tut ku su nun ba şa rı ya ulaş ma sıvar dır. An cak şu ra sı da bir ger çek ki, hâlâ bu tarz da ken di si ni da ya -tan, ölü mü da ya tan tarz lar var. Ön der lik, ha liy le o ölü me yol açantarz la rın üze ri ne gi di yor ki, za ten on lar da düş ma na hiz met edenyön ler dir.

Ay. : Baş ka nım, ede bi eser ler, ro man lar top lum sal ger çek li ğin biryan sı ma sı dır. Ehmedê Xanî ese riy le o dö nem de ki Kürt hal kı nın ba -şa rı ya ula şa ma dı ğı bir sü re ci yan sıt tı. Ya ni o dö nem de ölü mü ya şı -yor du. Kürt hal kı şim di bir di ri liş sü re cin de ve bun dan son ra daeser le ri miz de des tan la rın ka za nım la so nuç la na ca ğı bir sü re ce gi ri li -yor. Bu, di ğer top lum la rın ta rih le rin de de gö rü lü yor. Me se la, bu ay -dın lan ma dö nem le rin den ön ce ya zı lan ro man lar da, sü rek li iyi vekö tü le rin sa va şı var dır. Kö tü le rin ka zan dı ğı, iyi le rin ye nil di ği so -nuç lar la bi ten ro man lar var dır. Ama ay dın lan ma dö ne min den son raiyi le rin ga lip gel di ği, baş kal dı rı la rın, di re niş le rin ol du ğu nu ya zanro man lar var dır. Sa nı rım, Kürt hal kı da ar tık bir di ri li şi ya şa dı. Buar tık ede bi le rin eser le ri ne de yan sı ya cak ve Mem ile Zin'in öy kü sü,di ri liş le, ba şa rıy la so nuç la na cak bir şe kil de ye ni den ya zı la cak. Buya şam da da ya zı lı yor, so nuç ta ya zı lı ede bi ya ta da dö nü şe cek tir.

Ab dul lah Öca lan : Hi ka ye yi can lan dır mak is te dik. Be nim fa a li -yet le rim na sıl an la şı la bi lir?

Ay. : Baş ka nım, ora da şöy le bir çar pı cı lık var: Top lum sal dö nü şü -mü sağ la yan bir güç var. Ya ni nor mal de di ğer top lum lar da ken disos yo-eko no mik ya pı la rın dan yan sı yan bir ta kım kül tü rel de ği şik lik -ler top lum da bir dö nü şü mü ya rat tı. Fa kat PKK ger çe ğin de ve Kürthal kın da şöy le bir fark lı lık var; ön ce in san ya ra tı lı yor, top lum sal dö -nü şü mün hal ka sı bu ra dan ya ka lan ma ya ça lı şı lı yor ve top lum böy le -ce dö nüş tü rül me ye ça lı şı lı yor. Bu an lam da bi raz çar pı cı lı ğı var.

Ab dul lah Öca lan : En ge nel yö ne lim dö nem le ri ni sa nı rım faz lakes ti re mi yor su nuz. Kawa'nın des ta nı na da bi raz ben zi yor. Ora da ki

ölü me kar şı bi zim di ri liş ola yı nı da yat ma mız çok önem li ve en azbir kaç ro ma nın ya zıl ma sı ge re kir. Me se la, be nim bu ko nu da çokyo ğun bir çö züm le me ve pra tik leş tir me du rum la rı nı gös ter mem var.Be nim yap tık la rı mı an la mak ge re kir. Siz so nuç la rı nı di le ge ti ri yor -su nuz, or ta ya çı kan so nuç la rı dil len di ri yor su nuz. Oy sa tar zı mı zı da -ha iyi ya ka la mak müm kün dür. Çün kü bi raz da sa vaş çı sı nız, ba zı la -rı nı zın da öy le vu rul ma sı ge re ke bi lir. Di ğer ar ka daş la rı mı zın damüt hiş bul duk la rı yer ler ne re si? Di ril ti yor mu si zi?

Me se la, es ki Mem ol mak tan çı kıp, ye ni dev rim ci Mem ol ma yaaday olan içi niz de var mı?

Ye ni Mem na sıl ola cak?Agit kim dir?Agit ar ka da şı mı zın is mi hâlâ ak lım da. İyi bir ar ka da şı mız dı. Üze -

rin de ba ya ğı da du ru yor dum. Kö tü lü ğün tem sil ci si bi ri le ri onun öl -me si ni is ti yor lar dı, ta o dö nem ler de bi li yor dum. Agit'in ge liş me sin -den ra hat sız ol muş lar dı. Me se la o, ol duk ça ye ni len me yi tem sil ede -bi lir di. Ama ya nın da bir ha in var dı. Bü yük ih ti mal le ora nın Beko'suta ra fın dan vu rul du. Ta bii ben onun acı sı na, anı sı na, Ehmedê Xanîgi bi şi i re dö ke rek de ğil, en az bir yıl için de el li ki şi lik ge ril la bi rim -le ri ya ra ta rak kar şı lık ve re ce ğim di ye bir bağ lı lık be lir le me sin debu lun dum. Bu da en isa bet li yak la şım la rı mız dan bi riy di. Öy le ken diba şı na bı rak say dık, son ra sı ol ma yan bir hi ka ye de biz olur duk. Bu -na fır sat ver me yi şi miz önem li.

Bir kız mi li ta nı mız da var dı; Ra hi me, kah ra man bir kız dı. Ya nı -mız day dı; o da il ginç bir ölüm le şe ha de te ulaş tı. İlk şe hit ler den dir.Hat ta öl me di ği ne ve tek rar di ril di ği ne da ir bir ef sa ne ya ra tıl mış tı,hal kın böy le bir an la tı mı var dı. Hep si ak lım da.

Cizre'ye gön der di ği miz Be ri van da öy le. Ye zi di kı zıy dı, ya nı mı -za gel di ğin de bir il ko kul öğ ren ci siy di ve ab la sı onu ço cuk la rı na hiz -met et mek üze re Avrupa'ya al mış tı. Biz de onu sa ha mı za çek tik, ol -duk ça et ki le dik. As lın da sev gi yi de öğ ret me ye ça lış tık, ya şa mı bi -raz onun la uyan dır ma ya ça lış tık ve Cudi'ye ulaş tı ğın da yaz dı ğı birmek tup ta, dağ la rın gör kem li li ği ni ve hal kın ol duk ça tut ku lu ele alı -na bi le ce ği ni söy lü yor du ve öy le içi ne gir di.

Da ğa ol duk ça ya kış tı ğı gi bi si la ha, yi ne hal ka da ya kış tı. Ve Ciz -

282 283

re hal kı na ken di ni çok sev dir di. Ve Ciz re hal kı nın uya nı şın da bu ar -ka da şın hay li et ki si nin ol du ğu söy le ne bi lir.

Bu tip olay lar faz la de ğer len di ril mi yor. Bu ki şi lik ler ne yi ifa deedi yor, bir de ğer len dir me ye ta bii tu tu la rak bu ki şi lik ler yer li ye ri neotur tu la bi lir ler. Ta bii o da za yıf bir isim gi bi bu lu nu yor, düş man ne fesbi le alıp ver dir mi yor, -hem de en kö tü sün den. On la rın vu ruş tar zı bi -raz kah ra man ca dır, çün kü Zin'in ora da ölü mü bi li ni yor, Mem'i gö rü -yor, -ve ölü yor. Mem za ten, -ba kı yor ve ölü yor. Oy sa, bi zim ar ka daş -la rı mı zın el le rin de kılıçlar var ve sa va şa rak ölü yor lar. Ki, bu da ile ribir adım dır. Bi zim böy le ger çek leş tir me miz çok önem li. EhmedêXanî'nin böy le bir gü cü yok. Öl dü ler, ama yi ne de Zin var, Mem var;ya şa nan ölüm ler dir, si zin ya şa dı ğı nız ölüm ler dir. Ona kar şı hâlâ di re -nen be nim. Ona hâlâ di re nen yüz ler ce si var, er ke ğin bin ler ce si, kız la -rın yüz ler ce si. Ta bii bu ay nı za man da ye ni tip le ri, ye ni Mem ve Zin'ior ta ya çı kar mak için dir. Bu ko nu da id di a lı yız. Kür dün ya şa ma ba kı şıçok si lik, çok id di a sız, es ki Mem ve Zin ler gi bi. Bel ki de da ha kö tü.Be ko lar da çok. Ama fe o dal dö ne min Be ko la rıy la ka pi ta list-sö mür -ge ci dö ne min Be ko la rı ara sın da ni ce lik, ni te lik far kı da var. El bet te,bun la rı da gös ter me miz la zım. Ta ri hi ka ba tak lit et mek doğ ru de ğil -dir. Ka pi ta list-sö mür ge ci, hat ta ke ma list ve bir de Kürt iha net çi li ği te -me lin de çağ daş iş bir lik çi ağa sı, bir sü rü fe sa dı, ko ru cu baş la rı var.

Bi raz böy le zen gin ba kı la bi lin sey di, çok şey ler ya pı lır dı. Hâlâes ki si gi bi ölü nü yor, bi zi de öl dür me ye ça lı şı yor lar. Bun la rın hep sita ri hi so rum lu lu ğu muz al tın da olu yor. Bun lar sev me yi de bil mi yor -lar, sev me le ri yı lan ısır ma sı gi bi dir. Za ten ya şa nan ölüm ler den de oan la şı lı yor.

Ethem Xemgin : Baş ka nım, Ehmedê Xanî bir ger çe ğin, bir ih ti -ya cın far kın da.

Ab dul lah Öca lan : Ben can lı bir hi ka ye den bah se di yo rum.Ehmedê Xanî'yi al dım ve bu gü ne ge tir dim.

Mem ler ve Zinler'in hep si di ril til di ve ya tek rar kar şı kar şı ya ko -nul du.

Ethem Xemgin : Ya şam var, ya şam içe ri sin de ye ni Mem û Zin -ler var. Ehmedê Xanê'nin ese rin de ta nıt ma ya ça lış tı ğı Mem ve Zin -ler den bir fark lı lık var ve bu gö ze çar pı yor.

Ab dul lah Öca lan : Bu ko nu da kim se yan lış an la ma sın, he menbir aşk ma ce ra sı ge liş tir me, bi zi ka ri ka tü ri ze et me ol ma ma lı dır. Bi -zim aş kı mız da, du rum la rı mız da ol duk ça fark lı dır. Mem ler fa na tik,ka ra sev da lı Mem ler olup çı ka bi lir ler. Bi li yor su nuz on lar da her anölür ler, Zin de za ten bir hiç tir. Ya ni ya ya şa ma göz atı yor, ya ata mı -yor, ya gön lün den bir şey ge çi ri yor ya uya na mı yor. Öy le bir Zinsev da sı ge li şir se çok kö tü, böy le olan lar he men ölür ler. Şim di bun -la rın can lan dı rıl ma sı nı çok yön lü ele ala lım.

Me se la, ye ni Mem'in ve ya ye ni Zin'in can lan dı rı lı şı çok önem live bu nun bo yut la rı nı ben bi raz ver me ye ça lış tım. Sap tır ma dan an -lat ma yı bil me li yiz.

Ethem Xemgin : Baş ka nım, en azın dan ger çek bir aşk ne dir vena sıl ya şa nı lır; bu ko nu da bi raz da ol sa bir ge liş me var.

Ab dul lah Öca lan : Ger çek aş kın ne ol du ğu nu or ta ya koy duk.Ethem Xemgin : Ye ni Mem ile Zin ol ma ya aday ki şi ler içe ri sin -

de bir il gi var. Es ki ce ha let du ru mu yok, bu ko nu da bir ay dın lan mavar. Ve bu da ye ni Mem ve Zin le rin çık ma sı na yar dım cı ola cak tır,kat kı su na cak tır.

Ab dul lah Öca lan : Ga yet ta bii, onun ze mi ni ni çok iyi dü şü nü -yo rum. Za ten şu so ru yu her gün so ru yo rum; aca ba aş ka ce sa ret ede -bi le cek ler mi? Siz ken di niz de aş kı ger çek leş tir di niz mi hiç? Zor,bel ki de aş kı çok tan kay bet ti niz.

Ethem Xemgin : En azın dan aşk hak kın da bir fi kir edin mek, birfi kir sa hi bi ola bil mek için bi raz uğ raş tım di ye bi li rim.

Ab dul lah Öca lan : Ulu sal dü ze yin aşk ger çe ği ni ba zı yön le riy leve ya tü müy le yi tir me miş ola bi lir si niz. Za ten ulu sal dü ze ye ula şa -ma ma nı zın se be bi de bu dur.

Bü yük ko mu tan ol mak için, bü yük aşk dü ze yi ni tut tur mak ge re -ki yor.

Çar pı cı ör güt pra ti ği ne sa hip ol mak için, aşk dü ze yi nin ge liş kinol ma sı la zım.

Bir Al man ka dın bi le bu nun far kı na var dı: “Sen bu işi aşk la yü -rü tü yor sun” di ye yaz mış tı. Şim di siz ler de aş kın ol ma yı şı kö tü.Gün lük ola rak saf la rı mız da varolan lar ise bü yük aşk be la la rı dır.Aşk be la sı der ken, can la nış ol ma dı ğı gi bi, ke ma liz min so kak kül tü -

284 285

rü mü de sem ve ya ze hir-zem be re ği mi de sem, ade ta ak rep gi bi boz -ma la rı nı kas te di yo rum. İl le bir ye rin den ısı ra cak lar. Ta bii, öl dürt -me yi ba şa ra ma dı lar, ama çok et ki li ol mak is ti yor lar. İçi miz de bun -lar hay li faz la.

As lın da ben, ade ta bü yük bir mey dan sa va şı ver me ye ça lı şır ken,on lar “bir ye rin den tu ta bi lir mi yiz, dü şü re bi lir mi yiz” di ye dü şü nü -yor lar. Ki mi duy gu suz lu ğu, ki mi çir kin li ği, ki mi şu ölü mü, ki mi buölü mü, ki mi şu ge ri li ği, il kel li ği da ya tı yor. Dik kat edin, be nim du -ru mum çok önem li. Be nim ken di me, bu hal ka, bu ulu sa ya pa bi le ce -ğim en bü yük iyi lik ken di mi sı nır la ma ma dır.

Ya ni dü şün ce ve gö nül göz le ri ne ken di mi müt hiş açık tu tu yo rum. Me se la, siz ulu sal dü ze yi; sos yal, as ke ri, si ya si dü ze yi ka pat mış -

sı nız. Oy sa ben her gün ken di mi açık tut ma ya ça lı şı yo rum. Bu, ulu -sal dü ze yin ya ra tıl ma sı için ol duk ça önem li dir. Bu nu her ke sin gö re -bil me si, du ya bil me si, her ke sin et ki len me si önem li dir. Za ten ön der -lik de bu dur. “Bas tı ra yım, ka pa ta yım” de ğil de, “aç tı ra yım, et ki le -ye yim, coş tu ra yım” de nil me li dir. “Ki mi si ni öf ke sin den boğ dur ta -yım, ki mi si ni sev gi siz bı ra ka yım” bi le di ye bi li yor lar. Sağ lık lı dü ze yiya ra tan ki şi et ki li, iyi ede bi yat çı, iyi bi lim ada mı, iyi ta rih çi, iyi as -ker, iyi kül tür ada mı ola bi lir. Ki şi ulu sal dü ze yi az çok ya ka la ya -maz sa bü yük lü ğe baş lan gıç ya pa maz.

Da ha us ta ca na sıl ça lış ma lı, bu nu ba na söy le yin. Çün kü şu an daben bir fe no me nim, bir ola yım. Ken di mi bu du ru ma na sıl ge tir dim?Ye ter li mi yim? Bir ar tist ka dar et ki le ye bi li yor mu yum? Sah ne ye çı -kan her bi rey, az çok ar tist tir.

Art sa nat tır, ar tist de sa nat çı an la mı na ge li yor.Dev rim de bir sa nat ol du ğu na gö re, en iyi sa nat çı ol mak ge re ki -

yor.Ay. : Bü tün in ce lik le ri bir ara ya ge ti re bi li yor su nuz. Be ğen me nin

öte sin de, bir çok in san da kay na ğı or ta ya çı ka ra bi li yor su nuz.Ab dul lah Öca lan : Düş man da bi le uyan dır dı ğı mız ba zı şey ler var -

dır. Ben her gün düş ma nın ga ze te le ri ne bi raz ba kı yo rum; dü nün ölü sübu gün can lan mış. Yum ru ğu nu ma sa ya vu ru yor ve bi zi tak lit edi yor.Ya ni düş man cep he sin de bi le vu ruş sa na tı na iliş kin kar şı ta li mat ge liş -ti ri li yor. Ne re dey se be ni tak lit edi yor lar. Tak tik ve ri lir ken et ki len di ği

çok açık. Kürdistan'daki sa va şı yü rü ten kont rge ril la ge ne ral bi zim has -sa si yet le ri mi zi tak tik ha li ne ge tir miş, uy gu lu yor ve bi zi vu ru yor.

Ay. : Ezil me mek için onu yap mak zo run da.Ab dul lah Öca lan : Düş man çok iyi öğ re ni yor.Ethem Xemgin : Baş ka nım, biz de bi raz bü yü yo ruz. Sa nı yo rum

halk ola rak, ki şi ola rak, ay dın in san ola rak, köy lü-iş çi ola rak, sa va -şan mi li tan lar ola rak çok az da ol sa pa yı mı zı alı yo ruz. Mu hak kakbi zi de et ki le yen bir yön, de ğiş ti ren bir di na mizm var. Biz de ye ri -miz de say mı yo ruz, ke sin lik le bu bü yük bir eser dir.

Ab dul lah Öca lan : Be nim ken di me ya lan söy le me me gi bi birah dim de var. Ben ya şar ken ya dost, ya düş man saf la rın da ge liş meolur. Ke sin bü yü ye cek si niz, bü yü ye mez se niz alt ta ka la cak sı nız. Buan lam da yü rü yü şü müz son de re ce et ki le yi ci dir, kap sam lı dır, dos tuda düş ma nı da ye rin de du ra maz ha le ge ti ri ci dir. Bu nu pe şi nen bil -me niz ge re ki yor. Yü rü yüş böy le dir. He le şim di da ha çar pı cı ve ke -sin bir bi çim de böy le ola cak tır. Bu nu an la ma yan mi li tan iyi as ker likya pa maz. Bu nu an la ma yan ruh bi lim ci si, ru h bi li mi nin ger çe ği niya pa mı yor, yü ce li şi ni sağ la ya mı yor; ya za rı, çi ze ri gö re vi ni ya pa mı -yor. Be nim ken di me ya lan söy le me ye ce ğim açık. Ya ni tar zım al -dan maz, al dat maz cin sin den dir. Öy le laf dü ze yin de de bı rak maz,pa yı nı zı al ma lı sı nız.

Ethem Xemgin : Bel li bir yer den son ra so nuç ver me ye baş lı yor.Sa nır sam biz ar tık o sı nı ra yak la şı yo ruz. Ya vaş ya vaş mey ve ala cakdu ru ma ge li yo ruz.

Ab dul lah Öca lan : Bu bü yük sa vaş, siz le ri ke sin bir eşi ğe ge ti re -cek. Ge re kir se ba zı can lar bi çi le cek, ba zı la rı uyar tı la cak, ama mut la kaeşik aşı la cak tır. El bet te, bu ken di li ğin den ola maz. Kürt ola yın da ede -bi yat la uğ ra şan bir ke sim yok. Ge ril la de ne yi mi ge liş ti ren yok, ede bi -yat çı sı, ruh çu su, ya za rı-çi ze ri, id di a lı si ya set çi si yok tur. Bi zim işinüze ri ne çok öz gün bir gi diş du ru mu muz var. Bu nu ya ka la yın, çün kübu si zin de hi ka ye niz. Si zin için kö tü so nuç lan ma ma sı için mut la kaböy le ya ka la yın. Ko lay kay bet me ni zi, üzül me ni zi, kö tü saf lar da yeral ma nı zı is te mi yo ruz. Ta ma men sa va şa ca ğız, bü yük sa va şa ca ğız.

Ethem Xemgin : Önem li oran da ör nek ala bi le ce ği miz bir ön der -lik, bir par ti ve bu par ti nin ye tiş tir di ği in san lar var.

286 287

Ab dul lah Öca lan : Şim di bu, bü yük id dia is ter. Et ki le nin, güç le -nin, güç alın, ama ke sin bir de ro lü nüz ol ma lı. Ro lü nü zü oy na maz -sa nız fit ne-fe sat olur su nuz, bir ava nak gi bi sü rü nüp gi der si niz, buda in sa na ya kış maz. Bü yü me niz ka çı nıl maz dır, ken di ni zi bu na açıktu tun. İn sa nı güç len dir me özel li ği ne sa hi bim. Bu nu çok tak lit edi -yor lar, -çok kö tü. Tak lit et mek le bu hal le di le cek bir me se le de ğil,ama tar zı öğ re ti ci dir. Çün kü ken dim de bü yük ey le mi ya rat tım.

Si ze söy le dim, ör güt çü lü ğü çok er ken yaş lar da, is tek le ele al dı -ğım da ru hu mu hiç bir za man sat ma dım. Ço cuk luk ar ka daş la rı mı bi -le sü rük le mek için bü tün gü cü mü ve rir dim ve bu gü ne ka dar tar zı -mı, tem po mu ek silt me dim. Şim di bü yük bir ör güt lü lük or ta ya çık tı.İl gi mi, tut ku mu ek sik et me dim ve şim di ulu sal dü ze ye ula şıl dı. İd -dia edi yo rum ki, be nim ken di mi ayar la mam ol ma say dı Kürt ve yaonun ru hu ola maz dı. Bel ki ya şar dı nız, ama ha lis-muh lis bir Türkve ya ken di ni bü tü nüy le ta rih ten so yut la mış, var sa bir ru hu onu dabü tü nüy le ter ket miş bi ri ola rak ya şar dı nız.

Ethem Xemgin :Sa yın Baş ka nım, si zin de be lirt ti ği niz gi biEhmedê Xanî de za ma nın da Kürdistan'da ya şam da yan lış lık ol du -ğu nu gö re rek, Mem û Zin'i yaz mış tır.

Ak si hal de bu vur gu yu ya pa maz dı. Şim di, si zin yap tı ğı nız çı kış labu açık ça or ta ya çı kı yor. İşin en önem li ta ra fı, bu ha ta yı gün be günsi zin ger çek li ğe sa dık ve ger çek li ğe bü yük de ğer ve ren, so mut ger -çek li ği de ğiş tir me me yön te miy le, Ehmedê Xanî'nin ar zu et ti ği ama -ca doğ ru bir iler le yiş yap tı ğı nız ger çe ği dir.

Yön te mi niz Zer düşt yön te mi ne ben zi yor.Esas ben zer li ği so mut ger çek li ğe bağ lı lık; ya lan dan ve iki yüz lü -

lük ten nef ret... Me se la, Zerdüşt'teki fel se fe ye gö re, bil gi iler le dik çenefs ve ih ti ras lar ge ri ler. Bil gi ye bü yük de ğer ve ri lir. İn sa nın nef si -ni ter bi ye et me yön te mi ni ön gö rü yor. Gel di ği miz den be ri bu ra dagör dü ğü müz, far ket ti ği miz en önem li şey ler den bi ri de, in san daolum lu ye te nek le rin ge liş ti ril me si, in san lı ğa za rar ve ren kö tü alış -kan lık la rın ise aşın dı rıl ma sı yön te mi ni gör dük. Ta bii ki, bu gü nü -müz ko şul la rı na gö re, bir yer de anor mal ola rak gö rü len şey ler dir.Fa kat ger çek de ği şim de en et ki li du rum lar dan bi ri de bu dur. Sos yalya şam da ki de ği şim de en et ki li olan ve gü nü müz de ki fel se fe ler den

bü yük bir fark lı lık gös te ren yön tem tar zı nı da ben zet tim. Me se la,baş ka bir ben zer lik de bü yük bir aşk la, va tan ve halk sev gi si...

Ab dul lah Öca lan : Top rak ve halk sev gi si, ül ke, in san sev gi si...Ethem Xemgin : İn san sev gi si, in san lık onu ru, ya ni sa de ce ken -

di in sa nı için de ğil, bir in san de ğe ri uğ ru na...Ab dul lah Öca lan : İn san lı ğı bu ko nu da esas al mak, in san lı ğı

ifa de et mek...Ethem Xemgin : Bü yük bir sev gi gö rü lü yor. Top ra ğa sev gi, ül -

ke ye sev gi ve in san lı ğa bü yük de ğer ver me. İn san lı ğı al da tan, in -san lı ğa za rar ve ren ol gu la ra bü yük düş man lık se zi li yor. Esas ola rakbe nim dik ka ti mi çe ken de, in san lı ğa ve ri len bu de ğe rin gü nü müz detek al ter na tif bir çiz gi ha li ne gel me ola sı lı ğı dır.

Ab dul lah Öca lan : Is rar; za ten fel se fe nin te me lin de var. Gü nü -müz de ki ko şul la rın da ik na yön te mi bü yük rol oy na ya bi lir ve özel -lik le de in san lık açı sın dan, in san lı ğı ya şa ma açı sın dan bir al ter na tifya şam sis te mi ve ya al ter na tif bir ya şam tar zı ola rak ile ri ye doğ ruge liş me arz ede bi lir.

Din den, fel se fe den, bi lim den ko pan in sa nı mı zı, di nin kur ta rı la -cak özü için, fel se fe nin, gi de rek bi li min, si ya se tin ken di si için, bü -tün in san lık için ge rek li dö nüş için, bi zim çok bü yük id di a mız, ina -dı mız ve bü yük ça ba mız var. Ta bii bu bi zim için de, in san lık için deçok ge rek li dir, Kürt hal kı için çok da ha ge rek li. As lın da te mel ka te -go ri ler den kop muş lar. On la rı bağ la ma us ta lı ğı var. Ona çok bü yüközen gös te ri yo rum. Dik kat eder se niz, bü yük bir ta rih, yal nız si ya sita rih de ğil, as ke ri ta rih de ğil, ru hun da bü yük bir kav ga sı var. Hemde düş müş ruh la rın tek rar yü ce li ği ko nu sun da bü yük id dia var.

Ethem Xemgin : Sa de ce bir si ya si ve ya as ke ri tarz dan zi ya de,fel se fe nin bir ya şam tar zı, ya şa ma uy gu lan ma tar zı açı sın dan elealın ma sı ge re kir. Bu ne den le ha ya ta uy gu lan ma sı, bu gün kü kla sikya şam tar zın dan bü yük fark lı lık lar iz le me sin de, bu nu ya şam tar zı nauy gu lar ken, in san lı ğa bü yük de ğer ver me si, in san lı ğın gü nü müz de -ki ya şam tar zın dan mem nun ol ma yan ve ya ol ma ya cak du rum daolan ke si me ye ni bir in san lık aşı la na rak, in san lı ğın bir bi rin den fark -lı ol ma dı ğı, in sa nın bir bi ri ne kar şı say gı ve sev gi me to duy la ya şa -ma bağ lı lık la rı nın sağ lan ma sı te me lin de bir ge liş me.

288 289

Ab dul lah Öca lan : Gün cel in san la bü yük bir fark çi zi yor lar.Ethem Xemgin : Fel se fe nin te me lin de bu ra da fark lı lık var. Ya ni

gü nü müz de ki em per ya list ve ka pi ta list ya şam tar zı na, yi ne ru hi ola -rak ta ma men ulu sal bit miş li ğin, bi ti ri li şin gel di ği bir dö nem de ye nibir in san ol ma ru hu.

Ab dul lah Öca lan : İn sa na bağ lı kal ma var. Ge re kir se in san lı ğıen esas, en ba şa alıp onun için her şe yi yap ma gü cü var. Ta rih leböy le bağ lan tı ku ru la bi lir. Zer düşt’e ka dar uzan dı nız, as lın da arayer le ri de var, bu ra lar la da bağ lan tı ku ra bi lir. İs la mi ye tin, yi ne ka pi -ta liz min suç la bağ lan tı sı, Türk bar ba ri zi mi nin, is la mın ye ni-sö mür -ge ci lik te me li ne kar şıt lık ve gü nü müz de ki in sa na da sal dı rı teş kileden ne var sa ona kar şıt lık, - evet, bağ lan tı lar çok güç lü ku ru la bi lir.

Ethem Xemgin : Ör ne ğin, is la mi yet ulu sal ya pı sı nı ge liş ti rir ken,baş ka halk la rı ör güt le mek le ulu sal ya pı sı na ya rar lar sağ lar ken, di -ğer halk la ra bu ko nu da pek faz la bir ya rar sağ la ma mış tır. Baş kahalk la rın de ğer le ri ni ken di de ğer le ri nin ge li şi min de kul lan mış tır.Bu sis tem le si zin ge liş tir di ği niz ye ni fel se fe ara sın da fark lı yön lervar. Her hal kın, her ki şi li ğin, her ya pı nın ken di öz gü lün de de ğer le -ri ni in sa ni te mel de ge liş tir me yön te mi var dır. Kar şı lık lı bir say gı-sev gi yön te mi var dır. İn san lı ğın ge li şi min de, ge li şim tar zın da di ğeralan lar da ka pi ta liz me, ya ni ka pi tal ve ya sö mü rü ye kar şı olan biryön tem iz le nir ken, is la mi yet te ka pi ta le, ya ni mal var lı ğı na bü yükbir öz lem var.

Ab dul lah Öca lan : İs la mi yet bi le bel li bir mül ki yet le, sö mür ge -ci lik le ya yıl mak is ti yor. Her ne ka dar fark lı mez hep le ri ol sa da, ba -zı la rı hak ka, ada le te da ha ya kın, ba zı la rı bir bir le ri ne kar şıy sa da,ege men ol ma bi çi mi baş ka halk la rın mil li de ğer le ri ne sos yal, mad -di, ru hi var lık la rı na çok acı ma sız ca sal dı rı bi çi min de dir. Her şe yiy lesal dı rı lır de mi yo rum, ama hal kın kim li ği ni, hal kın mad di-ma ne vika zan dı ğı de ğer le ri ni (özel lik le de ege men, res mi is lam ger çek leş -tik ten son ra), kö tü kul la nıl mak is te nil di. Ben ce Hz. Muhammed'in odö nem iti ba riy le düş kün de di ği, kü für et ti ği ke si me kar şı bir an la mıvar. Çün kü Hz. Mu ham med da ha ile ri bir ham le yap mak is ti yor.Ama bu nu da ha son ra ne ha le ge tir di ler. Çok kö tü kul la nıl mak is -ten di ği ni söy le ye bi li rim. Bir de Mu a vi ye ler, Eme vi ler, Ab ba si ler,

en teh li ke li si de Türk bar bar lı ğı eliy le is la mi yet halk la ra çok kö tüvur du di ye bi li rim. Bu ra yı iyi an la mak ge re ki yor. Sa nı rım bu ko nu -da, de ğer len dir me le rin önü ye ni ye ni açı lı yor. İs la mi yet ve ulu salkur tu luş çu luk, her ulus ger çek li ği için ifa de et ti ği an lam, gün cel likve is la mi yet kav ram la rı tar tış ma la ra açıl mış tır.

Bu nun ya nın da, ka pi ta list hat ta gi de rek em per ya list yük se liş le debağ lan tı ku ra bi li riz. Bu yük se liş çok da ha fark lı bir sö mür ge ci lik lebir lik te ger çek leş ti. Halk la rın kâr uğ ru na bo ğaz lan ma sı da hil hertür lü yön tem ile bü yük bir sal dı rı ya uğ ra ma sı söz ko nu su dur. Ye terki ka pi ta lin çı ka rı sözkonusu ol sun, bü tün yön tem ler meş ru dur. Ya -ni ka pi ta lin çı ka rı ge rek tir di mi, je no sid de da hil her şey ka pi ta lizm -de uy gu la nır. Bu nun ya rat tı ğı bir ulu sal bo ğaz la ma ki şi li ği dir. Hâlâüze ri miz de ki et ki le ri ol duk ça yo ğun dur. Ke ma lizm ya nın da Os man -lı sul tan lı ğı, hat ta çok gad dar di ye ta bir edi len Ya vuz bi le bu ka darde ğil dir. Yi ne Sul tan Mah mut da bu ka dar de ğil dir. Ab dül ha mit ke -ma liz min ya nın da da ha ali ce nap ka lır. Ama ke ma lizm so nu na ka darsal dır dı. Je no sid bel ki de en gö rül me miş bi çim le riy le uy gu lan dı.Bu, Türk bar ba riz miy le ka pi ta liz min bir leş me si so nu cu or ta ya çık -mış tır. Ve hâlâ da et ki si ni ölüm cül bir bi çim de ya şa tı yor. Bağ lan tıbir de bu an la mıy la da ku rul ma lı dır.

Zer düşt lük kö ken ola rak bir sos yal ger çek li ği ifa de eder. Enönem li si de bir top rak ide o lo ji si ola rak, in san lı ğın olu şum özel lik le -ri ni esas al dı ğı için; sö mür ge ci lik ta nı ma yan, baş ka la rı nın de ğer le ri -ne hak sız ca el koy ma ya ta nık ol ma yan bir öğ re ti ola rak ken di si nior ta ya çı kar mış ola bi lir. Ve ya halk ger çek li ği mi zin bu an lam da,top ra ğa, ta rı ma ve te mel in sa ni özel lik le re bağ lı ger çe ği ni ifa de et -mek is te ye bi lir.

Bi zim de bi raz mil li, sos yal çı kış tar zı na ben zer lik arz et me miz;is ter gasp çı lı ğa kar şı, is ter fe o da li ne, kö le ci si ne, is ter ka pi ta list sö -mür ge ci si ne böy le kap sam lı ca bir çı kış ma yı be nim se me miz hay liönem li dir. Ya ni bir yer de ta ri hi di ya lek tik ge liş me nin kör dü ğü mün -de bü yük bir çö züm kı lı cı gi bi ken di mi zi or ta ya çı kar mı şız.

Ethem Xemgin : Bir de in sa ni de ğer ler açı sın dan ele al mak la -zım. Ör ne ğin, ka pi ta liz min ve ya tek ni ğin ge li şi mi ne ba kıl dı ğın da,tek nik eğer in san lı ğa bir bü tün hiz met eder se, o za man ge liş me ola -

290 291

rak gö rü le bi lir. Tek nik in sa nı hiz me ti ne alı yor sa, in san tek ni ğin hiz -me tin de kul la nı lı yor sa (ka pi ta liz min gel di ği aşa ma da bu böy le dir),in sa ni de ğer le rin gi de rek yok edil me ye baş lan dı ğı, gi de rek tü ke til -di ği söy le ne bi lir. İn sa ni de ğer le rin yok edil me si de in san ru hu nunyok edil me si ni do ğur mak ta dır.

Ab dul lah Öca lan : Ben in san lı ğın ölü mü nün, ev ren den ge le cekbir ta şın düş me si ve ya bir has ta lı ğın kı rıp ge çir me si bi çi min de de ğilde, tek nik ca na va rın kont rol al tı na alı na ma ma sı te me lin de ola bi le ce -ği ne ina nı yo rum. Ya ni da ha şim di den bi le ge liş ti ri len tek nik ca na vardo ğa yı yu tu yor, in sa nı ta nın maz ha le ge ti ri yor. Ve bu gün en bü yükteh li ke ola rak kar şı mı za çı kı yor. Bu nun da fe o da liz min elin de ki kı lıç,kö le ci Roma'nın elin de ki bal ta gi bi bir tek nik ol ma du ru mu var ve butek nik in san la rı çok vur du. Şim di in san la rın elin de atom bom ba sıvar, da ha sı da ge li şe bi lir ve bun lar bü yük teh li ke. Bu na kar şı bir İsaçık tı. Fa kat da ha son ra sı kö le li ğe mal edil di. Mu ham med çık tı, sul -tan lar onun adı nı çok kul lan dı lar. Ka pi ta lizm de öz gür lük çığ lık la rıile or ta ya çık tı. Şim di na sıl bir ca na var ke sil diy se, tek nik de tıp kıböy le ol du. Bu na kök lü bir in san lık sa vu nu cu lu ğuy la kar şı lık ver mekge rek ti ği açık. Fel se fe miz de tek ni ğe tap ma yok, şöy le tek nik kal kın -ma, böy le tek nik kal kın ma şek lin de bir iler le me tut ku su da yok.

İn san lık, üre tim le do ğa ya yö ne lir ken, tek nik ge liş ti rir, -ge liş tir me -li dir de. Şim di her ge liş ti ri le nin, hat ta en teh li ke li ola rak ge liş ti ri le ningö rül me me si, bu na kar şı bir kar şı ko yu şun ol ma ma sı in san lı ğı bi ti şegö tü re bi lir. Bu na öz gür bir kar şı lık ve re ce ğiz. Bi zim an la yı şı mız datek ni ğin bü tün teh li ke li yan la rı nı ke sin gün dem leş tir me; in san lı ğı,do ğa yı, yi ne top lum sal du ru mu, ma ne vi ya tı, ru hu tah rip eden han gitek nik ve ona da ya lı ege men lik, iliş ki, plan var sa, ona bir sal dı rı yö -nelt mek du ru mu var. Be nim ken di tar zım da bu tür yan lar var dır. Ken -di fel se fem de, bu na gö re ya şa mı dü zen ler ken, böy le si yak la şım la rı enazın dan ru hum da mah kum edi yo rum. Böy le ka bul ede me ye ce ğimtek ni ği ve olay la rın so nuç la rı nı, onun tah ri bat la rı nı, onun or ta ya çı -kart tı ğı so nuç la rı, -mah kum edi yo rum. Di ğer tür ge liş me yi, bu te mel -de ki top lu mu is te mi yo rum. Bu tek ni ğe da ya lı bir ge liş me yi ka bul et -mi yo rum. Bu da fel se fi bir an la yış. Önem li dir ve bu ke sin güç ka za -na cak bir eği lim dir. Ak si hal de in san lık kur tu la maz, bi ter.

Bu an lam da fel se fe miz bir ya şam fel se fe si dir.Fel se fe miz şu ka dar yi ye yim, içe yim, şu ka dar ya şa ya yım de ğil,

da ha de ği şik bir ya şa mı ele alı yor. Be nim için so run çok da ha de ği -şik. Be nim de ye me-iç me an la yı şım, sev gi an la yış la rım fark lı. Ken -di mi hiç bi ri niz gi bi ele al mı yo rum. Çok il ginç bir şey. Me se la, mal-mülk an la yı şı, ai le an la yı şı ben de ta ma men fark lı, ama ne ka darZerdüşt'e ben zi yor bi le mi yo rum. Sos yal an la yı şı mın ben ze me di ğiaçık.

Ethem Xemgin : Bir çok yö nüy le ben zer li ği var. Yal nız dö nemfark lı lı ğı bü yük. Dö nem fark lı lı ğı bir çok şe yi ben ze mi yor gi bi gös -te ri yor.

Ab dul lah Öca lan : Ama bir bi ri ne ben zi yor.Ethem Xemgin : Te mel ola rak bir bi ri ne ben zi yor.Ab dul lah Öca lan : Ya ni bir yer de en es ki di ne dön müş olu yo ruz

ve ya bu can la nı yor.Ethem Xemgin : Ben ce bu de ğil. Evet in san lı ğın, da ha doğ ru su

in sa nın ya şa mın da in san lı ğın önem de re ce si fark lı. Han gi dö nem -ler de ne şe kil de or ta ya çık mış tır, ne şe kil de im ha edi li yor ve ya ye -ni den o in san lı ğa dö nüş tar zı na sıl ola bi lir? Avrupa'da şim di cin lertar tı şı lı yor. Hem ya pı lan ye ni tek nik ler, hem di na zor kül tü rü... Ya nigeç miş te di na zor la rın dün ya yı tah rip et me siy le ken di ne sil le ri ni bi -tir miş ol ma la rı, gü nü müz de de in san lı ğın yap tı ğı tek nik le ye ni denbü tün in san lı ğı bi tir me ve ya bir an da in san lı ğın yok ol ma sı na se bepol mak kül tü rü nün ge liş ti ril di ği tar tı şı lı yor.

Ab dul lah Öca lan : Ca na var kül tü rü, di na zor kül tü rü, doğ ru. Ethem Xemgin : Şim di esas ola rak in sa ni te mel le re da ya lı kül -

tür yap mak ge rek li dir. İn san lı ğın ya şa ma sı, ge liş me si için, ge liş ti ril -me si ge re ken kül tür kar şı lık lı bir an la yış, in sa ni de ğer le re say gı, heralan da in sa ni de ğer ler te mel alı na rak ya ra tı lan bir kül tür ol ma sı ge -re ki yor. Bu geç miş te de, gü nü müz de de var dı. Me se la, bu gün al ter -na tif de su nu lu yor.

Ab dul lah Öca lan : Mu hak kak bu açı lar dan da ha de rin li ği ne in -ce le ye bi lir si niz. Bu be nim şah si bir ey le mim de ğil, fel se fik te me ligüç lü olan ve hay li in san kap sa mı na alan bir mi li tan mü ca de le dir.

Bi zim ki, sa vaş yö nü ağır ba san bir ya şam dır.

292 293

Çün kü, bu aşa ma da ku ru il ke ler le, ah la ki yat la bir yı lı kur ta ra ma -yız.

Mev cut teh li ke le rin dü ze yi bi zi mi li tan ol ma ya zor lu yor.As lın da ben, en az ey le me ge le cek bir ki şi yim. Bel ki ata kül tü rü

ge re ği, çok sı ra dan bir ah lak çı gi bi ka la bi lir dim. Ama teh li ke le rinbü yük ol ma sı, in san lı ğı yu ta cak dü zey de sey ret me si, be ni bu bi çi -me ulaş ma ya zor la mış tır.

Be ni bu ra ya ge ti ren, ken di emel le rim de ğil, teh lik le rin bü yük lü -ğü dür.

Teh li ke le rin bü yük lü ğü ol ma say dı, ben bu ide o lo jik, po li tik ge -liş ti ri ci li ği, yi ne bu sa vaş çı tar zı gün dem leş ti ri ci özel li ği gös te re -mez dim. Bu nu önem le bil me niz ge re kir. Bun lar iyi bir ta rih çö züm -le me si için de yol gös te ri ci ve ya çö züm le yi ci ola bi lir.

Ta ri hi, bir kez de be nim tar zım la ele alın. Ta ri hin kör dü ğü mü nebir neş ter gi bi vur ma ge re ği duy dum. Ne den? Bu, son dan tek rar ba -şa doğ ru gi di şe ve böy le ce ta ri hi çok da ha an lam lı ele al ma ya kat kı -da bu lu na bi lir. Çün kü, ta ri hi an la ma ya ça lı şır ken yön tem de uy gu -la ma ya de ğer. So nun için de as lın da baş lan gıç var dır. Ve ya baş lan -gıç ta olan özel lik ler so nuç ta da hay li ken di ni gös te rir. Sa nı rımMarks'ın bir sö züy dü; “Ro ma lı de ğer ler tek rar gü nü müz de can la nı -yor, -dev rim de özel lik le can la nı yor” di yor.

Her dev rim es ki nin ger çek ten can la nı şı dır. Zer düşt ken di li ğin densöz cü ğe gir me di. Dev rim ol du git ti. Dev rim bir hal kın en te melözel lik le ri nin ayak lan ma sı dır. Ya şa ya bi le cek se ya şar, öle cek se ölür.Bu şe kil de ken di ni or ta ya çı kar ma sı dır. Ame ri ka ya da sö mür ge cidev let ler bu ka dar il gi le ni yor, çün kü on la rın yüz yıl la ra da ya nan es -ki ege men lik le ri var.

Gü nü mü zü an la mak ta ri hi an la mak tır.Ta rih gü nü müz de giz li ve biz de ta ri hin baş lan gı cın da giz li yiz.Bu bir ba kış açı sı ve hay li yol gös te ri ci dir. Kal dı ki kat kı var, ya -

ni ta ri hin kö tü gi di şa tı ve ya baş aşa ğı gi di şi nin dur du rul ma sı var.Yük sel ti liş ola yı çok çar pı cı ve bu ay nı za man da geç miş te ba şa -

rı la ma ma nın bü tün izah la rı nı da ve re cek tir.Bi zim ba şar ma tar zı mız, geç mi şin ne den ba şa rı sız kal dı ğı nın ce -

va bı nı ke sin lik le ve rir.

Bir çok ta rih çi için sa nı rım, bu hay li önem li dir. Ta bii, düz yak laş -ma yın. Bu gün kü ba şa rı yı yal nız ka ba şey le re bağ la ma yın. “Şöy leka pi ta list ge liş me ol du, şöy le ob jek tif te mel ge liş ti” de me yin. Bun -lar ka ba ma ter ya list yak la şım lar dır. Ba na gö re bir in sa nın ken di niele al ma tar zı be lir le yi ci dir. Ben de bu na faz la hak ve re mi yo rum.Ka pi ta list-sö mür ge ci lik ke ma list ege men lik vb. suç tur, in kar edi le -mez, -ke sin et ki li dir. Ama yet mez, bu nu he men her kes ya şa tır, hiçkim se bu na tep ki si ni di le ge ti re mez. Be nim ki bi raz da ha fark lı: Birolu şum tar zım var, ken di için de ta ri hi ye ni le me var. İlk in san ta ri hi -ne il gi mi, ilk in san yü rü yüş le ri ne özen di ği mi çok iyi bi li yo rum. İlkklan top lu luk la rı na ben zer yan la rım var. Ben her an ba sit bir klangi bi ya şa mı dü zen le ye bi li rim. En ide al bir ko mü nist top lum sal dü -ze ni yi ne de dü şü ne bi li rim. Bu ka dar es nek li ğe yer bı ra kı yo rum.Çok ka tı bir fe o dal dü ze yi za man za man zor lu yo rum. Tam bir bur -ju va de mok ra si si na sıl ola bi lir nok ta sı na yi ne ge li yo rum. Bü tün buözet le me ler var ve bun lar çok önem li dir.

Bir in san, ta ri he gö re ken di ni ye ni den oluş tu ra maz sa, “ta rih be -nim” der ce si ne ken di ni ye ni den in şa et mez se, faz la ba şar ma şan sıol maz.

As lın da faz la bir yo ğun lu ğum ol maz sa da, ta rih te mel de var vebu te mel hu sus la rı ken dim de erit mem sözkonusu dur. İyi bir or ta çağko mu ta nın dan, emi rin den, sul ta nın dan, bir Ro ma dö ne mi nin asil za -de si nin ba zı özel lik le rin den, bir İs ken der yü rü yü şün den az çok ha -be rim var. Bir Os man lı sul ta nı ve ya bir Ke mal Ata türk ne dir, na sıliş dü zen ler, -az çok ha ber da rım.

Alın ma sı ge re ken alı nır, red de dil me si ge re ken red de di lir. Şim diilk ta ri hi ey le mi dü şü nür ken, bu an lam da ye ni bir ta rih can la nı yorve baş lan gı cı ka dar için de ta rih var dır. Ba şar mak is te yen bu nu gör -mek du ru mun da dır. Bu nu far ke den ler ba şa ra bi lir, ve rim li li ği ya ka -la ya bi lir ler. Far ke de me yen ler ken di yü zey sel li ği ni, oli gar şiz mi niesas alan lar hiç bir şey an la ya maz lar. On lar için ya şam su iç mek gi -bi dir, bel ki de ba sit bir eğ len ce dir. De rin li ği, coş ku su, ate şi faz lagüç lü de ğil dir. Bu yü zey sel olan lar kay be der ler, et ki li bir ko mu tanola maz lar, et ki li bir ha tip ve ya et ki li bir söy le min sa hi bi ola maz lar.Ta ri he ku lak as ma dık la rı için, ta ri hi ken di ki şi lik le rin de can lan dı ra -

294 295

ma dık la rı için böy le dir ler. Be nim bu tar zım da ilk klan in sa nı nıniliş ki tar zıy la, en gör kem li bir im pa ra to run tar zı içiçe dir. Ba zen im -pa ra tor yü rür, ba zen ilk klan in sa nı bir ku lü be ku rar ya şar.

Ethem Xemgin : İn san ola rak ken di ken di ni al dat ma mak, be lirt -ti ği niz gi bi ken di ken di ni al dat ma ma ya, bir in san ola rak ya şam sür -dür me tar zı na gö tü rü yor.

Ab dul lah Öca lan : Ta bii al dat ma yan in sa nı or ta ya çı kar mak içinbu yak la şım lar ha ya ti dir, doğ ru dur. İn sa nı bu ka dar te mel den al ma -nın, in sa na ulaş ma nın, onu ku şat ma nın, ona an la mı nı ver me nin birge re ği ve id di a sı ol ma lı dır. Önem li ola cak sa, ta rih öğ re ni le cek sebu nun için öğ re nil me li dir. Ku ru bir ta rih bil gi si ne ge rek yok. Ta rihku ru bil gi de ğil dir, öy le de ol ma ma lı dır.

Ta rih bir ya şa mın bi lin ci dir, şu u ru dur.Bi linç le ya şa nı lır. Ta rih ten kop mak, bir an lam da ya şam dan kop -

mak tır. Bu da, in san lık tan kop mak tır. Ta rih, geç miş te ki bir hi ka yede ğil dir. Zer düşt de geç miş te ki bir olay de ğil, şu an da kar şı mız da kibir olay dır. Kı lı cı de ğiş miş, el bi se si de ğiş miş bel ki.

Ethem Xemgin : Ta rih bir tec rü be dir. Geç miş de ne yim le rin tec -rü be si dir.

Ab dul lah Öca lan : Ta rih tec rü be de de ğil. Ta rih ya şa mın, in san -lı ğın ya şı dır. İn san lık ta ri hi, in sa nın ya şı dır. Biz in san lı ğın kaç mil -yon ya şın da ola ca ğı na da ir bir ke ha net te bu lu na ma yız. Za ten böy leyıl lar la da in san lık ta ri hi öl çü le mez.

Ba na gö re ta rih, hâlâ ya şan ma sı ge re ken bir yaş ta dır. Ya ni, ta rih ba ba mı de sek, ta rih pir mi de sek, aca ba yir mi be şin de

mi sey re di yor, el li sin de mi; bu na hük me de me yiz. Ama yi ne de ya şa yan bir yaş ta dır.Ta rih öl me miş tir. Ger çi bir ya zar çık mış tı, em per ya liz min son ide o log la rın dan bi -

riy di; (Fu ku ya ma W.S.) ta ri hin so nu di yor du. Ta ri hin so nu de ğil.As lın da bu son em per ya liz min tü ke ni şi dir, ama ona ta ri hin so nu di -yor. İn san lık ya şı yor. Ta bii o ta ri hin so nu der ken, ta rih siz leş tir mekis ti yor, ta ri hi bi tir mek is ti yor. Bun lar ege men sı nıf dü ze ni nin, so nugel miş bir akı mın ve ya in san lı ğı ken di si için kul la nan bir sı nı fın, birta ba ka nın, bir eli tin söy le di ği söz ler dir.

Ta rih, bu ya şa mın geç miş te ki ka lan yaş kı sım la rı dır. Ben ken diya şa mı mın ge ri de ka lan yıl la rı nı in kar ede rek ya şa dı ğı mı söy le ye bi -lir mi yim? Ya şa dı ğım yıl lar top la mı be ni ifa de eder. İn san lık için deya şa nı lan ne ka dar yıl var sa, bun lar da in san lık ya şı nı ifa de eder. İn -san lık ya şı dur du rul ma dan “ta rih bu gün baş la dı” de mek bir ya lan -dır, al dan ma dır. Tam ter si ne bü tün yaş la rın top la mı bu gün in san lı ğıesas al mak ta dır. İş te, biz bu nu bi raz ya ka la ma ya ça lı şı yo ruz, bu dadoğ ru bir ya ka la ma dır. Bu yön te mi böy le ele alan lar, ke sin lik le in -san lı ğın ge rek le ri ne gö re ya şar lar.

Zu lüm ne dir? Kar şı çı kıl ma sı ge re ken ne dir? İn sa ni olan ne dir?Bun la rı iyi tes pit et mek ge re kir. Ve bu da doğ ru mü ca de le ye, sa vaşve par ti an la yış la rı nın, hat ta doğ ru yu ege men kıl mak için ne ge re ki -yor sa onun gü cü ne gö tü rür. Ta rih fel se fe si ta mıta mı na bu dur. Ta rih -dı şı lık var sa, ta rih ya şı na bir sal dı rı var sa, ona kar şı çı ka rıl ma sı ge -re ken kuv vet, onun ki şi li ği, onun ör gü tü, onun vu ru cu gü cü, tar zı,tem po su dur. Biz bi raz böy le ol ma ya ça lış tık.

Ta rih pers pek tif tir.Bu nu çok çe şit li dö nem le re uy gu la ya bi lir si niz. Ama va rı la cak

so nuç, “Biz böy le ta rih ifa de et mi şiz, böy le ta ri hi ya şa mı şız, ta ri hiböy le kur ma ya ça lış mı şız, ya ni in kar edi len ta ri he böy le bir il gi,yok edil mek is te nen böy le bir va rol ma ve böy le ce ba şa şa ğı gi denta ri he bir çık şı yap tır ma, bu ta rih le tek rar in san lı ğın geç mi şi neuzan ma, onu gü nü mü ze ge tir me var dır” ola cak tır. İyi bir in san ol mave bu in san lı ğı sa vun ma var dır ve doğ ru olan da, ya pı lan da bu dur.

Ethem Xemgin : Tek doğ ru yön tem de bu dur. Kürdistan'da ta ri -hin bu tür den be lir li bir de ği şim gös ter me si de bu nu ifa de edi yor.Doğ ru bir yön tem le, doğ ru bir fel se fey le ye ni den Kürdistan'da ta ri -hi yük selt me yi baş la ta bi lir si niz.

Ta rih Kürdistan'da dev rim ci bir sü reç tir. İl kel dö nem de ve hat tais la mi yet ön ce si dö nem de çok yük sek bir kül tür dev ri mi ya şa dı. Ar -dın dan is la mi ye tin ge li şi miy le be ra ber, Kürdistan'da kül tür de ğer le -ri aşıl ma ya baş la dı ve Kürdistan'da ta rih ge ri le me ye yüz tut tu. Ge -rek sos yal, ge rek kül tü rel, ge rek se di ni alan da bir ge ri le me ol du.Özel lik le şu nu be lirt mek te ya rar var: İs la mi yet son ra sı Kür dis taniçin de bir iç sa vaş dö ne mi gö rü lü yor. Özel lik le müs lü man lı ğı be -

296 297

nim se miş alan lar la di ğer le ri ara sın da bir iç sa vaş ya şan mış ve buaşa ğı-yu ka rı gü nü mü ze ka dar sü re gel miş tir. Bu da, Kürdistan'dakidi na miz min, güç le rin bi ti ril me si ne se bep ol muş tur. Böl ge de di ni te -mel de ki bö lü şüm ve par ça lan mış lık sö mür ge ci le re ve düş man güç -le re bü yük bir ola nak sağ la mış tır. Kür dis tan hal kı nın ken di ya rar la -rı na kul la nıl ma sın da bü yük bir im kan sağ lan mış tır. Ve Kür dis tanhal kı nın böl ge de ki bir lik te li ği ni en gel le miş tir.

Düş man güç le ri bu du rum lar dan bü yük ya rar lar sağ la ya rak, Kür -dis tan hal kı nı sü rek li tah rip et miş, ye rin den-yur dun dan gö çet tir miş,kat li am lar uy gu la mış, her tür lü oyu nun üze rin de oy nan ma sı na se -bep ol muş tur. Bu du rum gü nü mü ze ka dar sü re gel miş tir. Yal nız şu nube lirt mek te bü yük ya rar var: Ta rih açı sın dan di ni ol gu lar, ta ri hi et -ki le yen en önem li ol gu lar dan bi ri dir. Me se la din, güç lü ol du ğu yer -ler de si ya se ti ken di hiz me ti ne alır. Din, güç süz, za yıf ol du ğu yer ler -de de be lir li si ya set le rin hiz me ti ne gi rer. Bu geç miş ten be ri varolanbir ol gu dur. İl kel top lum lar da kra lın tan rı ol ma sı, tan rı nın gü ya oğ luol ma sı nı ele alır sak, be lir li dö nem ler de, son 20. yüz yıl la ka dar kitop lum lar da ay nı et kin li ği gör mek müm kün dür. En et kin sü rek li di -ni olan ve ya di ne ken di ni da yan dır mış olan yö ne tim ler, di nin gü cü -nü kul la nan yö ne tim ler ol muş lar dır. Gü nü müz de bu du rum yi nesöz ko nu su dur. Ge rek ka pi ta liz min et ki li ol du ğu alan lar da ge rek sesi ya si alan lar da bu nu gör mek müm kün dür. Her dö nem de din ta ri hiol gu la ra bü yük oran da ulaş ma sı nı bil miş ve ya bü yük oran da ta ri hiol gu lar la et kin ol muş bir ol gu dur. Ta rih in ce le nir ken bu ol gu nungö zö nün de bu lun du rul ma sı ge re ki yor.

Ab dul lah Öca lan : Din za ten si ya sal dır. Si ya set ve ya top lum salha re ket ten ko puk bir din yok tur. Şu an da eğer is mi ne fel se fe, ide o -lo ji, sos ya lizm-mil li yet çi lik de ni li yor sa, dö ne mi ne gö re di nin de iş -le vi ay nı dır. Hep si dö ne mi ne gö re bir ide o lo jik yü cel me dir, yü cel -til me dir. Ve pra tik uy gu la ma la rı var dır, ama bun lar din ve ya mez -hep adı na ya pıl mış tır. Gü nü müz de ay nı olay lar da ha de ği şik ya pı lı -yor. Ya ni di nin si ya se ti kul lan ma sın dan, si ya se tin di ni kul lan ma sın -dan zi ya de, din tar zın da si ya set, ya ni si ya se tin din bi çim le ri ni ve yadi nin si ya si bi çim le ri kul lan ma sı gös te ri le bi lir. Bu gös te ri len bağ -lan tı lar ta rih te güç lü dür.

Kürdistan'da mez hep bö lün me le ri nin sö mür ge ci li ğe da ya lı ol du -ğu, sö mür ge ci le rin bu nu bir hay li de kul lan dı ğı, gü nü mü ze ka dar dabu nu sür dür dük le ri, ay nı za man da bu nun bir sa vaş an la mı na gel di ğiaçık tır. Gö rü nüş te din; ba rış tır, se la met tir, ama as lın da da ya tı lan biriç sa vaş tır. Biz bu yö nüy le de din ger çe ği nin an la şıl ma sı na bü yüközen gös ter dik. Din ile ulu sal kur tu luş, din ile si ya set ara sın da bağ -lan tı lar ol du ğu, din ta ri hi nin ay nı za man da bir di ren me ve sö mür ge -leş tir me ta ri hi ol du ğu, gü nü mü ze doğ ru da eğer il le bir is la mi yet tenbah se di le cek se, bu nun ge ri ci lik le, em per ya lizm le bağ lan tı sı ka darhalk la bağ lan tı sı ol du ğu söy le ne bi lir mi so ru su nu da açık lı ğa ka -vuş tur mak is ti yo ruz. Bun lar hep doğ ru yak la şım yön tem le ri dir.Üze rin de du rul ma ya de ğer.

Bir Ale vi li ğin Zer düş ti li ğe en ya kın ol ma sı do la yı sıy la, her neka dar ke ma lizm en çok ora yı tah rip edip Türk lü ğün hiz me ti ne sok -muş sa da, as lın da Ale vi lik, son dö nem le re ka dar ya şa yan ge ri, il kelde ol sa bir Kürt lük tür. Sün ni lik et ki si nin ol du ğu yer ler bi raz da haya ban cı laş mış Kürt lük tür. Sün ni mez he bi nin bu an lam da da ha ge ri -ci rol oy na ma sı do ğal bir so nuç tur. Sal ta nat is la mi dir, is la mi Sün ni -li ğe, Nak şi li ğe da yan mış tır ve o da gü nü müz de ko ru cu lu ğun güç lüge liş me si ni teş kil et miş tir. Bu ne yi ka nıt lar? Ta rih te oy na dı ğı ge ri ciro lü nü gü nü müz de oy na dı ğı nı gös te rir. Ege men is la mın ta rih bo -yun ca bir halk için ne yi ifa de et ti ği ni, bir iç sa vaş ol du ğu nu gü nü -müz de de çok çar pı cı bir bi çim de gö rü yo ruz. Ale vi lik üze rin de dedüş ma nın, özel lik le ke ma liz min yö ne lim le ri ol muş tur. İç sa vaş çı -kar dı çün kü. Ale vi lik da ha cum hu ri ye tin ilk ku ru lu şuy la vu rul du,son ra tes lim alın dı. Cum hu ri yet le Ale vi lik ara sın da 1970 'lerde bi leger çek ten bir iç sa vaş du ru mu var dı.

Bü tün bun la rı böy le can lı ele al mak müm kün dür ve alın ma lı dırda. Ta rih çi ler bu nu böy le gös ter mi yor lar. Bu res mi ta rih çi le rin, ide -o log la rı nın bi li mi çar pıt ma la rın dan ile ri gel mek te dir. Dev rim bu an -lam da ta rih çi yi de dü zelt me ha re ke ti dir. Dev ri min gü cü nü iyi gör -mek ge re ki yor. Ta ri hin ye ni den ele alın ma sın da dü zel ti ci bir rol oy -nu yor ve emi nim ki, dev ri min or ta ya çı kart tı ğı bu ge liş me le ri esasalır sa nız, da ha doğ ru bir ta rih ya zı mı nı ge liş tir me niz iş ten bi le de -ğil dir. Si ya si ta rih ol sun, as ke ri ta rih ol sun, din ler ta ri hi ol sun, bu -

298 299

nun üze rin de ki kül tür ol sun, hat ta eko no mik ya şam üze rin de ki et ki -le ri ni de ğer len dir mek ol sun, son de re ce ya kı cı, çar pı cı, ya şam labağ lan tı sı güç lü olan bir ta ri he ula şır sı nız.

Biz ta rih siz ça lı şa ma yız. Ta ri hi te me li ol ma dan, ta ri hi iş yap ma -dan dev rim ci li ğin ya pı la ca ğı na inan mı yo rum. Be nim ta ri hi et ki le -mem, gün cel et ki le me den da ha yo ğun dur. Ta ri he öz lem, ta ri hin kay -bet tik le ri ni bul mak, ta rih te ya pı la ma ya nı yap mak, ey le mi mi ze dam -ga sı nı vur muş tur. Ta rih ten ge len hal kı mı zın gü nü müz de di ri li şi nigör mek, ta ma men bu bağ lan tı sa ye sin de dir. Ay nı bi çim de ta rih te ya -pı la ma ya nı şim di ya pa rak ta ri he kat kı da bu lun mak bir tut ku dur.

Bu nu her kes bi raz esas alır sa, bir çok ta ri hi iş ya pı la bi lir. Bi razta ri hi ni te mel de an la mak, ta ri hi is tek, ta rih te ya pı la ma ya nı yap mak,ne den le ri üze rin de du ra rak, gün cel li ği ba şa rı sız lık la rın dan, ba şa rı -sız et men le rin den arın dır mak müm kün dür. Biz de her mi li tan, buha liy le bü yük bir ko mu tan ola bi lir, yi ne si ya set çi ola bi lir. Bu na ih ti -yaç var. Bu nun uğ ru na bü yük mü ca de le ver me niz ge rek ti ği ni söy le -dim. Ta ri hin de, ede bin de buy ruk la rı var dır, ver me yi bil me li yiz. Veboş du ru la maz. Mut la ka bü yü me niz, bü yük oy na ma nız, bü yük söy -le me niz, bü yük et ki le me niz ge re kir. Çün kü teh li ke her kes için dir.Teh li ke hadsaf ha da ol du ğu na gö re, kar şı koy ma nın da had saf ha daol ma sı ge re kir. Bu nu böy le an la ma yan, an la yıp da bu na gö re yaz -ma yan, söy le me yen, yap ma yan; ede bi dil le, as ke ri dil le, ör güt di liy -le, sa vaş çı di liy le yap ma yan, ta ri hi kay bet miş de mek tir. Ta rih lebağ lan tı sı yok tur, gün cel lik için de bir hiç tir. Bir ka rın ca dır. Sü lükgi bi ya şa ma ya pı şır ve ya şar. Her han gi bir et kin li ği, her han gi bir ki -şi li ği de tem sil ede mez.

Ta ri he kı sa bir ba kış açı sı yap tık. Ede bi sa na tın bir olay, ol gu et -ra fın da, bir ta ri hi ör nek et ra fın da na sıl ele alın ma sı ge rek ti ği ni gös -ter dik.

Şu nu da be lirt mek te ya rar var dır: Ge nel de sa nat, özel de ede bi yat;in sa nı ya rat ma, edeb li kıl ma ey le mi dir. Edeb, sa nat çok ge rek li dir,çün kü he pi miz bo zul mu şuz. Çok edeb siz bı ra kıl mı şız. Bir ede bi ya -ta ke sin ih ti yaç var. Çok ken di li ğin den bı ra kıl mı şız; ke sin sa na tıyap ma ya, sa na tın bir çok da lı et ra fın da ye ni den ken di mi ze ge ti ril -me ye ih ti ya cı mız var.

Ya ni ya şa dı ğı nı zı şu na ben ze te bi li rim; bir mo loz yı ğı nı, şe kil sizbir kum, bir ka os du ru mu. Bu sa de ce bir sa vaş sa na tı de ğil (en bü -yük sa vaş, şu an da sa nat sa va şı dır), as ker li ğin de bir sa nat ol du ğu nuher kes söy ler. As ker lik sa na tı bi zim için şu an da sa nat la rın en vu ru -cu ve so nuç alı cı sı dır. Onu ba şa ko yu yo ruz. Bü tün ey le mi mi zin ba -şın da bu var. Fa kat sa nat et kin lik le ri dev re ye gir mez se, iyi bir si ya sisa nat, as ker lik ge li şe mez. İde o lo jik ey lem, ide o lo jik mü ca de le yü -rü tü le mez, çün kü onun da sa nat sal yö nü var dır.

Ede bi sa nat ne dir, ru hu be lir le me, ta rif et mek tir. Ve ya ruh ne dir,var mı, yok mu açı ğa çı kar ma ve ru hun sa hi bi kim dir, na sıl bir ruhbi ze ge rek li, na sıl bir duy gu, na sıl bir ka rak ter top la mı bi ze ge rek li?Bun la rı kes ti re mez se niz, bu ki şi lik, yi ne ka os, yi ne mo loz dur. Buki şi lik le iyi bir si ya set çi ola maz sı nız, iyi bir ko mu tan ola maz sı nız.Ni te kim biz de ki bü yük şe kil siz lik, çir kin lik, ede bin, sa na tın uy gu -lan ma ma sın dan, bi lin me me sin den ile ri gel mek te dir.

Sa nat bi lim de ğil dir, ta rih de de ğil dir. Ta rih, bi lim, geç miş tevarola nı ger çek çi bir bi çim de de ğer len di rir. Sa nat ta ma men bir ta sa -rı, bir ha yal ku rar, ona gö re ger çek leş tir me ye ça lı şır. Hiç şüp he siz,sa na tın ta rih le, bi lim le bağ lan tı sı var dır.

Bir ya rat ma ey le mi dir.Bir in san ka rak te ri ya ra tır. Bun lar in san ey le mi dir. İn san ira de si -

nin ko nuş tu rul ma sı dır. Bi lim, ta rih ka dar; sa nat da bi ze çok ge rek li -dir. Özel lik le ede bi yat ge rek li dir.

Ede bi ya tın et kin li ği ni dev re ye sok ma ya ça lış ma lı yız der ken, ta -nın maz ha le ge len ru hu mu zu, ken di miz için ye ni den ya rat mak ge -rek li dir. Kürt in sa nı nın iliş ki le rin de dü zen yok tur. İliş ki le ri, bü yükçir kin li ğe kar şı bir ya şa ma an lam ver mek için ele alı yo ruz. Bir as -ker ola rak, bir edep sa hi bi ola rak, her han gi bir et kin lik sa hi bi ola rakne ol du ğu nu zu ken di ni ze so run, gö re cek si niz ki du rum la rı nız yü -rek ler acı sı. Bu açı dan sa na tın, ede bi ya tın ge re ği önem li dir.

Ön der lik adı na mi li tan lık yap ma ya ça lı şan lar, ma dem ki as ker le -ri miz dir, mi li tan la rı mız dır lar; ön der lik na sıl dü şü nü yor ya şam-sa -vaş na sıl dü zen le ni yor, bun la rı dik ka te ala cak lar dır. Yok sa ca hil leror du su ola rak, ruh suz lar or du su ola rak anı la cak lar dır, bu da so nuç tapa ra lı as ker ol mak tan da ha kö tü bir du rum dur. Ni te kim ba zı la rın da

300 301

bu da or ta ya çı kı yor. Ama be lirt ti ği miz tarz da bir as ke ri leş me, si ya -si leş me, edep ka zan ma sağ la nır sa müt hiş olu na cak tır. Ön der lik yak -la şım la rı bu ka dar ya kı cı dır. Bu nun için öğ ren mek çok ge rek li, edepçok ge rek li dir.

Biz de ta rih, sa nat bağ lan tı la rı ke sin var, on suz bu iş ler yü rü mez.Mi li tan lı ğı mı zı bu nun la ge liş ti re ce ğiz. Or du laş ma baş ka tür lü ta ri heya ra şır iş ya pa maz. Mi li tan la rı mı zın da bu na şid det le ih ti yaç la rıvar dır. He le ruh suz bir biçimde bu iş ler hiç ya pıl maz. Çir kin ki şi lik -ler le doğ ru-dü rüst iki ke li me ko nu şu la mı yor, doğ ru-dü rüst bir hi ta -bı, bir ör güt sel dü ze ni, bir in san lık di sip li ni yok. Bu ki şi lik han gisa va şı ve re cek tir? Ka os la; ya şa ma, di sip li ne, as ker li ğe, ede be, üs lu -ba ge le me mek le bu ki şi li ği kim se ka bul et mez, iş yap maz. Beş me -te lik de ğer ifa de et mez. Bu nun için şid det le ken di ni eğit me, ya rarnok ta sı nı ya ka la ma zo run lu lu ğu var. Bu ol ma dan kim se gö zü nü ya -şa ma aça maz. Sah te kar ca, iki yüz lü ce, de ğer le rin üze rin de oy na nır -sa, bir hır sız gi bi mu a me le ya pı lır. Çok yü rek siz bi ri si nin saf la rı -mız da kal kıp arz-ı en dam et me si dü şü nü le mez. Doğ ru-dü rüst elin -den bir iş gel mi yor sa, gö re vi doğ ru-dü rüst kav ra mı yor sa bu ki şi ye“ne den gel miş sin” der ler.

Ya şa mı ka zan mak im kan sız de ğil dir, müm kün dür. Çok aşa ğı lıkdu rum lar da kal mak is ten mi yor sa, ya şa mın ney le müm kün ol du ğuan la şıl ma lı dır. Ya şam kav ga sı her şe yin önün de tu tul ma lı dır. Çün kübaş ka tür lü bir hi çiz. Yıl lar dır bu nu söy le me ye ça lı şı yo rum. An la -ma mak ta ıs rar, ge rek le ri ni ye ri ne ge tir me mek te ıs rar edi li lir se neka dar de ğer siz olun du ğu, ko lay ölün dü ğü gö rü le cek tir.

Siz mi li tan la rı mız o tarz la ya şa ya maz sı nız, ya şa ya maz sı nız, ya -şa ya maz sı nız!

Dik kat edin, ta rih te hep ölün müş, böy le in san tas lak la rı gi bi ya -şa ma yı, ya şam dan say ma yın. En bü yük oza nı mız bi le ya şan ma dı ğı -nı or ta ya koy muş tur. Ni te kim düş man da bi zim için ya şa mı yoksay mış tır. Şu an da ya şam kav ga sı ve ri yo ruz. Her şey den ön ce bu -nun cid di ye ti ne ina nıl ma lı dır.

Bel ki ken di mi zi bü yük bir tek rar la da ya tır gi bi yiz. Bu nun da ne -den le ri ni bi raz koy duk. İş ler sağ lam yü rü sün, ben bir an da or ta dankay bo la bi li rim. Ama iş ler yo lu na sağ lam gir mez se, sağ lam yü rün -

mez se, her za man söy le di ğim gi bi, öy le sa nı yo rum ki, be nim ölümbi le, di rim den da ha faz la iş ya pa bi lir. Ya ni bu işin baş ka yo lu yor -da mı yok tur. Ya da in san lık bi te cek tir. Bi ter se, o za man be nim söy -le ye cek faz la bir sö züm yok tur.

Ama ya şa ya cak sak bu ya şam böy le ola cak tır.

29 Ağus tos 1994

302 303

Ateş ten dü şün ce ler

Bi ze en ge rek li ola nı an la ma ya ça lı şı yo ruz.Dü şün me, ya rat ma ye te ne ği ge liş mez se, ka os du ru mu ve bu nun

üze rin de or ta ya çı kan her tür lü ka bul le ne me di ği miz, ama bir ka dergi bi bo yun eğ di ği miz la net li ya şam sü rüp gi der. Bu nun önü nü kes -me ye ça lı şı yo ruz. Sa nıl dı ğın dan da ha faz la hem çok dü şün me, hemde ye ni yi ya rat ma ge re ği var. Ulu sal dü zey de, hat ta in sa ni esas lar dakay gı la rı nı zın faz la ge liş kin ol ma dı ğı, ol sa bi le çö züm ola ma dı ğı nızilk çır pı da gö rü lü yor. Yi ne bu an lam da bi rey ci lik si zi hay li iş le mezdu ru ma ge tir miş tir. Te mel ül kü ler ko nu sun da ken di ni ayak lan dı rantip çok az. Ki mi le ri ne kal sa her şey bay ram-sey ran ha va sın da sü rüpgi der. Her şe ye ra zı lar. Za ten “ge le ne ağam, gi de ne pa şam” ve ya“Al lah bin de fa ra zı ol sun, her za man iyi yim” de yim le ri de du rum -la rı nı ol duk ça iyi gös te ri yor. Ta ma men ter si ni ser gi le mek ge re kir -ken, he men her şe ye “ evet” di yen ki şi lik, çok tan tes lim ol muş, hertür lü bo yun eğ me ye ken di ni çok bi linç siz ce kap tır ma ya ra zı et ti ril -miş ki şi lik tir. Yo ğun ca ya şa nan du rum bu dur.

Tep ki ler faz la an lam lı de ğil. Bu nu her şey de gör mek müm kün. İl -gi le rin faz la cid di ye ti yok. İd di a lar, hırs lar faz la so nuç alı cı de ğil.Bü tün bun lar bi zi dü şün dü rü yor. Hem bir çok şe ye ra zı et ti ril miş,

304 305

hem de tep ki le ri son de re ce çar pı tıl mış tır. Ne ya pa ca ğız bun la rı?Ken di le ri ni ne ya pa cak lar? İş le re ha kim ol ma yan, ne ya pa ca ğı nıkes ti re me yen, ken di ni ka ta ma yan ki şi li ğin kaç pa ra lık de ğe ri var dır?

Ben bun la rı aç ma ya ça lış tık ça ken di mi af fe dil mez du rum lar lakar şı kar şı ya bu lu yo rum. Bu da bi zi ol duk ça zor lu yor. Ya şa ma yıbil me dik le ri hal de, ya şar gi bi gö zü kü yor lar. Dü şü ne me dik le ri hal -de, laf la ya rak dü şün dük le ri ni sa nı yor lar. Bo şa ya şı yor lar, ama endo lu dan ya şa dık la rı nı sa nı yor lar.

Bü tün bun lar bi zim için öf ke ve ri ci ve af fe dil mez du rum lar dır.Ge liş me ye yol aç ma mak, ge liş me nin ku man da gü cü ol ma mak, suç -tur; bu her dü zey de böy le dir. Vur gu la dı ğım bu hu sus lar, ör güt sel,si ya sal, as ke ri so run lar dan da öte ye, ta ma men dev rim ci ede bi yat vesa nat sal ger çe ğin en de rin ve bi zim için en ge rek li olan ya nı nı or ta -ya çı ka rı yor. Bu na bi raz böy le bak mak ge re kir.

Şim di “ede bi yat la, sa nat la uğ ra şı yo ruz” de di ği niz de, hâlâ dü -şün me ye ça lı şı yo rum: Bun lar ney le uğ ra şı yor lar; aca ba uğ raş tık la rışey hak kın da bir ka ra ca hil ol mak tan çı ka bi le cek ler mi? Ko nu nunözü nü ya ka la ya bi le cek ler mi? Bir halk için ge rek li olan sa na tınözü nü, ede bi ya tın özü nü far ke de bi le cek ler mi? Ede bi yat adı na, sa -nat adı na en bü yük bi çim siz li ği, çir kin li ği ve çok ge rek li olan yer deçok ge rek siz ve ya zo run lu ih ti yaç ye ri ne, tam onun dı şın da bir ko -nu ma bi le kar şı dur ma yı bi le cek ler mi? Dü şün dü rü cü; çün kü bizher ko nu ya cid di yak laş mak zo run da yız. Za ten ya şam ta nın maz ha -le ge ti ril miş tir. Ye ni ya şa mın ka ri ka tü rü bi le de ğil.

Bu ya şa mı ka bul len me ye bü yük is yan var. Kal dı ki çö züm adı nada faz la an la yış yok. Her kes ken di ni bir şe ye kap tır mış gi di yor. Bi -ze ge rek li olan dü şün ce, ta vır, ör güt, yö ne tim faz la ken di ni gös ter -mi yor. Her kes, “ben ben” di yor, ama hiç bir şe yi ya pan da yok. Buçok yay gın.

“Ben lik, ben cil lik” de hiç bir ge liş me ye yol aç mı yor. Var olan ge -liş me le ri bi le sek te ye uğ ra tı yor. Bü tün bu ça ba la rı ma rağ men, ken -di mi bi le af fet mi yo rum.

Ama dü şü nün, ki mi le ri en kaz bi le de ğil; bir ka os, bir kar ga şa dır.Ken di ni zi iyi bir taş ha li ne ge ti rip, ne re ye ko ya cak la rı nı bi le bil -

mi yor lar. Ço ğu mi de ye ba tan, vü cu da ba tan di ken ol mak tan bi le

ken di ni kur tar mış de ğil. Bu an lam da as lın da vic dan la rı yok. İn sa nınözü ne iliş kin vic dan, bir ge liş me nin vic da nı ne re de?

Ken di özü ne en çok iha net et ti ril miş ki şi lik ler...Kaç, al dat ken di ni, dü şür ken di ni so nu na ka dar!Bun lar için sı nır yok. Bu gi di şa ta bir dur ha re ke ti, ge liş me ha re -

ke ti yok. Bu na ta lip olan az. Hırs ve öf ke çok ek sik. Bun lar as lın daede bi so run lar dır. “Ben sa nat ve ede bi ya ta va rım” di yen bir ki şi ninbü yük dü şün me si ge re ken hu sus lar dır bun lar.

Keş ke bir edep ku şa ğı ol sa; keş ke so run la rı de rin li ği ne gö ren veona bü yük ça re ola bi len ki şi ler ola bil se. Ne re de?!

Ken di ni iki adım bi le iler let me ye cek, güç ye tir me ye cek ki şi, neya pa bi lir ki?

Ede bin mi li ta nı ola bi le cek mi si niz?Bu na gü cü nüz var mı? Hep si en çok ben cil li ği ni ge liş ti ri yor.

Böy le bir mas ke ye bü rü ne rek, bir hal kın, ulu sun adı na ha re ket et -mek en kö tü sü dür. Böy le le ri her ta raf ta do lu. Ba şı nı za ge len ne dir?Ya ni, hem ta rih için de, hem gü nü müz de in sa nın yü re ği ni ka rar tanbu ka dar olum suz luk var ken, ken di ni sor gu la yan yok. Bu bü yükvic dan sız ve bü yük so rum suz tip tir.

Bun lar ne yin ede bi ya tı nı ya pa bi lir ler; ne yin ede bi ile uğ ra şa bi lir -ler? Bu ka dar ken di ni kan dı ran ki şi lik ten ya rar ge lir mi?

Ya şam da hem top lum sal, hem de ki şi sel ola rak her şey den ön cege rek li olan ne dir?

Na sıl yap ma lı?Ken di ne bir kaç so ru so ran var mı? Bu so ru la ra doğ ru ce vap ve -

ren var mı? Ha yır! Edep sa hi bi sa nat çı lar kim ler dir, ne re de dir ler, neya pı yor lar? Ken di ni ön der sa nan ne ka dar sah te kar lık, kan dır ma cı -lık var sa; bu di ğer sa ha lar da da (si ya si, as ke ri) o ka dar yo ğun dur.Ulus adı na “ben bir yer edin dim, so rum lu luk ve bil gi sa hi bi yim, çiz -gi de yü rü me ve ön cü lük yap ma is te ğin de yim” di yen ler, her de fa sın -da ken di le ri ni yü cel tip, hep “ben, her şey be nim için” der ler se, ora -da ken di le rin den da ha bü yük çö zü le cek baş ka bir so run yok tur. Ya -ni bu ki şi le rin ken di le rin den baş ka so run la rı yok tur, sa nı yo rum.Ulus adı na, top lum adı na ye te nek le ri ni kul lan mı yor lar. Kürt lük üze -ri ne bi linç li ola rak dur mu yor lar. Top lum sal lık, halk çı lık in san dan

306 307

ne is ter, bu nun üze rin de du ran, dü şü nen da hi yok. De ma gog, ya lan -cı dır lar. Ne ti ce ne dir? Doğ ru iş var mı, yok mu, ken di ne so run et -me yen ki şi lik ler dir. Bu ki şi lik ler edep adı na en bü yük edep siz ler dir.

Bu ra da da düş man fa a li yet le ri ol duk ça faz la dır. Biz bir kaç şeysöy le mek ve yap mak is te dik. O ka dar ger çek le ri di le ge tir dik, amaki me söy lü yor sun? Ne ya pı yor sun? Kim se bu ka dar ağır yü kü kal -dı ra bi lir mi? Kuv vet ola bi le cek, yü kü kal dı ra bi le cek bi ri le ri var mı?Ken di le ri var, ama ba kın ca “ölü can lar” ge li yor in sa nın ak lı na.

Bü tün ulu sal ve top lum sal sa ha lar in san dan mi li tan lık is ti yor, yi -ğit lik is ti yor.

Agit lik ol maz sa bir so ru bi le sor ma ya gü cün ol maz. Yi ğit lik tenbah se di yor sun, hep si dü şü yor, hep si bun dan ka çı yor.

Bü yük me se le ler üze rin de ya lan dan dur mak ol maz.Ulus adı na, halk adı na, si ya set adı na bir bi ri mi zi kan dır ma mız

doğ ru de ğil dir. En te mel hu sus lar dan bah se di lin ce ba kı yor sun ki,bey ni dur muş ve bit miş tir. Güç ye ti re mi yor. Oyu na gel miş ve kan -dı rıl mış ki şi lik ler bi zim için iyi de ğil dir. Doğ ru ve ya de ğe cek ba zışey le ri yap mak is ti yo ruz. Bu da kuv vet, bü yük dü şün ce is ti yor.

Bu cep he de in san bü yük dü şü nür, bü yük fe da kar ola bi lir mi?Böy le çı kış la rı ya pa bi le cek kim se ler var mı?

Sü rek li bir bi ri ne yö ne len, bir bi ri ni kü çül ten, bir bi ri ne düş manolan, bü yük za fer ler için bir leş mek ten ka çan, ama her ke sin ken diba şı na bir şey ler yap tı ğı böy le bir or tam da, halk adı na ha re ket et -me mek ka bul edil mez bir tu tum dur.

Kürt ede bi ne hal de dir?So ru nu ağır olan ki şi lik ne du rum da dır?Na sıl yar dım cı olu nur? Bu sa ha da onun için ne ya pa bi li riz?Bin bir tür lü iş var; bu nun üze rin de dur duk, ba zı şey ler söy le dik.

Ken di ni zi bu ko nuş ma lar dan ne re ye ulaş tır dı nız?Şim di ken di ni zi ulaş tır dı ğı nız bir ruh yok ki. Her şey den ön ce,

biz han gi du rum da yız?Bi zim için ge rek li olan ne dir?Ken di mi zi na sıl ta nı ya ca ğız?Ken di miz için ça lı şa bi le cek mi yiz?Bel li bir söz üze rin de du ra bi lir mi yiz?

Bel li bir ka rar ala bi lir mi yiz?Top lum sal, ulu sal sa ha, hat ta sa nat, ede bi yat üze ri ne ba zı ka rar -

la ra ula şa bi lir mi yiz?Kök lü so run ne dir?Ede bi ya tın esas so ru nu ne dir?Sa na tın dev rim de ki ro lü ne dir?Sa hi bi kim dir?Bu dal da ça lı şan la ra ba kı yor sun, ço ğu kont rge ril la gi bi. Ya ni ge -

ril la nın için de düş man dan da ha faz la kont ra cı lık ya pı lı yor sa, si ya setve dip lo ma si adı na da bu böy le ya pı lı yor sa, sa nat-ede bi yat da lın dada bu böy le dir. Düş man sa na tı ve ede bi ya tı nı sür dü rü yor lar.

Ta ri hi dev ri min hiz me ti ne so ka mı yor lar. Bu nun için ede bi yat ya -pa cak güç te de ğil ler. Ulu sun öz gür lü ğü, çı ka rı için bu hiz met ya pıl -mak zo run da dır. Bu hiz met ol mak sı zın ede bi ya ta yak la şı la maz.Önü müz de ki Kürt lük bu ha liy le bi zi çok zor lu yor. Baş tan ba şa, ço -cuk tan tu ta lım bü yü ğü ne ka dar, ka dın dan köy lü le re ve ço ban la raka dar ki min üze rin de han gi tarz da du ra cak sın, ki mi na sıl ni za maçe ke cek sin? Bu gü ne ka dar kim gel miş se bir tek me vur muş; vur du -ğu gi bi de da ğıt mış tır. Biz na sıl top la ya ca ğız hep si ni?

Bey ni par ça par ça ol muş, kal bi par ça par ça ol muş, için de bir şeykal ma mış, dil kal ma mış, de li ler den be ter edil miş tir. Za ten “de liolan la rın hal kı” di yo ruz.

Bir bir le ri ni din le me si ni bil mi yor lar, yü re ği bü tün leş ti re mi yor lar,bir kaç so ru nu bir bi ri ne an la ta mı yor lar. Böy le bir Kürt lü ğü ne yinüze rin de şe kil len di re cek sin? Böy le bir Kürt lük, baş be la sı dır. Böy lesen na sıl edep alır sın, na sıl si ya set çi olur sun? Der di ni ta nı ma dık tanson ra na sıl te da vi eder sin? Ben tek ba şı ma ne ya pa bi li rim? Bin de fame se le yi açı yo rum, ama üze rin de dur ma yı bi len yok. Bin de fa sözve ri yor, ama bir so run üze ri ne yü rü ye mi yor.

İş te, o ka dar dü şü rül müş bir Kürt lük, si ya si-as ke ri açı dan çok,ede bi ola rak açım la na bi lir di. Fa kat bu nu da be ce re mi yor su nuz.Prob lem çı kar mı yo ruz, da ha çok ba zı ger çek le ri çöz mek için birşey ler söy lü yo ruz. Ba zı doğ ru la rı gör me niz için söy lü yo ruz. Böy letek dü ze ve ba sit bir şe kil de ağır ve bü yük so run lar üze rin de du ru la -maz. Ken di mi zi kan dır ma ya lım.

308 309

Halk lar adı na ko nu şan lar, bü yük ve ye rin de ko nu şur lar.Ar tık kaç kın lı ğa, kan dı rıl mış lı ğa ye ter! İn san bir so ru sor ma lı ki,

bir öm re be del ola bil me li. Bu nun üze ri ne ne ya pa bil me li? İn sanken di ki şi li ği ni biz zat bu na ha zır la ma lı.

İn sa nın bir ki şi li ği ol ma lı ki, bir şey ler ba şa ra bil sin.Ki şi lik te o ka dar dü şü rü len, ken di ni ör güt le me yen, ida re et me yen,

di sip li ne et me yen, halk lar adı na ne söy le ye bi lir? Halk la rın ka de ri, in -san la rın çı ka rı için ne re de bir şey söy le ye bi lir? Ken di si ölü ler gi bi dirve be la ol muş ede bi yat sa ha sın da. Bun lar iyi de ğil, ya zık ve ayıp tır.Biz so run lar dan kaç mı yo ruz; ta ma mıy la in san lı ğın hiz me tin de yiz.Ar ka daş lık adı na, sa vaş adı na, han gi ça lış ma adı na olur sa ol sun, bizde kar şı mız da en azın dan bir so ru nu çö züm le ye cek in san ol sun is ti -yo ruz. Düş ma nın te si ri al tın da bu ha le gel miş si niz. Ya ni düş ma nınhiz me ti ne en çok gi ren bi ziz, bun dan son ra bu hiz me ti dur du ra lım.Bu dö ne me ka dar bu böy le sü rü yor du, ar tık ye ter! Düş man için neyap mış sak, ar tık ye ter! Ne den yan lı şı doğ ru dur di ye onay la ya lım?Ol ma za na sıl olur di ye bi li riz? İn san da vic dan ol ma lı. Bu ol maz saede bi yat ya pı la maz. Vic da nı ol ma yan, has sa si ye te dik kat et me yen sa -nat ya pa maz, sür dü re mez. Si ya set ve as ke ri ye yi ise hiç sür dü re mez.

İh ti ya cı olan lar ge lip yar dım is te sin ler. Ben hep si nin hiz me tin de -yim. Böy le akıl lı bi ri, ge lip yar dım is te yen bi ri de yok. Bu nu da ya -pa cak güç te de ğil ler. “Biz es ki Kür düz, biz öl mü şüz” di yor lar. Ben -den is te dik le ri bu. Bü yük ayıp, ya zık. İn san böy le çir kin lik ler kar şı -sın da ken di ni bun dan da ha faz la kö tü le ye mez.

Yi ğit lik ne dir?Yi ğit lik doğ ruy la bir lik te ol mak, doğ ru nun sa hi bi ol mak tır. Bir

yer de ka lem, bir yer de söz, bir yer de kı lıç la dur mak ve yü rüt mek tir.Bu he pi mi ze ge rek li dir.

Siz çok ucuz ve amaç sız bir ya şam sür dü rü yor su nuz. Bu nu ken -di ne dert edin me yen ve bü yük so rum lu luk duy ma dan ya şa mı nız gi -di yor, ya zık tır. İm kan la rım ol say dı he pi ni ze ya şam ve rir dim. İn sa -nın yü ce li ğiy le il gi le ni yo rum; in san lı ğı yü celt mek için ça lı şı yo rum.Do la yı sıy la kim se biz den böy le ucuz ve sah te ya şam is te me sin; öy -le yap mam müm kün de ğil. Bir in san ken di bü yük lü ğü nü bil me li,bü yük ka rar la ra ula şa bil me li dir. Di ğer tür lü bir bi ri mi zi af fet me yiz.

Ya ni bu yö nüy le be nim ki tam bir sa nat işi dir.Bü yük bir ru ha ka vuş say dı nız, bü yük adım la rın sa hi bi ol say dı -

nız, bü yük so ru la rı ken di ni ze sor say dı nız, bir bi ri ni zi ka çırt ma say dı -nız, ayıp la rın, za af la rın sa hi bi ol ma yıp gü zel lik sa hi bi ol say dı nız,ne olur du san ki! Bun lar han gi niz de var? İçin de bu lun du ğu nuz du ru -mu gözönü ne ge ti rin. Ar ka daş la rın tü mü ne söy lü yo rum: Ya ni için -de ya şa dı ğı nız du rum ne dir? Ölü ler gi bi si niz. Düş ma nın üze rin debü tün yön le riy le he sap ya pa bi le ce ği bir du rum da sı nız. Düş ma nıkor ku ta cak hal ve ki şi lik var mı siz de? Bir kaç in sa nın onay la ya bi le -ce ği gü zel lik var mı ki, in san si ze de ğer ver sin?

Ken di ni zi öl çü yor mu su nuz? Ken di ni zi ta nı yor mu su nuz?Vic da nı nı za et ki eden bir se si niz var mı?Ba zı la rı ya şam da bir si ga ra dan et ki len di ği, tat min ol du ğu ka dar

baş ka bir şey den et ki len mi yor lar.Ya ni var lar mı, yok lar mı, bel li de ğil.Ya şam ne için dir, ne için de ğil dir? Bu nu dü şü nü yor lar mı? O da

yok. Hal bu ki ede bi yat, ken di ni ya rat mak tır.Kim se “kal dı ra yım, bi raz sev gi adı na or ta ya çı kıp da bir şey ler

ya pa yım” de mi yor. Es ki Kürt lük tür bu, bı ra kır sak, yok ol mak la yüzyü ze ka lır. “Bir bi ri mi zi yok ol ma ya gö tü re lim, bir bi ri mi zi re zil ede -lim” de mek, ka bul edi le mez.

Ya şam ucuz sür dü rü le mez.Ye rin de ol ma yan şey le ri onay la ya mam. Öl müş ler, ken di le ri ni

boğ du ru yor lar; be ni de boğ mak is ti yor lar. Ken di le ri ni ça re siz, kuv -vet siz du ru ma ge tir miş ler. Üze ri me ge lip ba na da yan sı tı yor lar. Senkı lıç gi bi ol san, sa vaş sa hi bi ol san ve bu nu ken din le bü tün leş tir sen,ya şa ma dö nü şür sün.

Ken di ni dö nüş tür me si ni bil me yen, si ya set yap ma yı da be ce re -mez, sa na ta sa hip lik ede mez. Sa nat çı ola ma yan, si ya si ve as ke ri sa -na tı sür dü re cek güç te de ola maz.

Sa nat ne dir?Edep ne dir?Bu so ru la rı bir ar ka daş ken di ne sor mu yor. Bir şey ol ma dan “ol -

du” di ye mez sin. Bir şey açıl ma dan “aç tım” di ye mez sin. Yok ol ma -ya doğ ru gi de ne, “var lı ğı nı sür dü rü yor” di ye mez sin.

310 311

Ben de esas tec rü be bu dur. Ni ye bun lar her şe yin ter si ni söy lü yor -lar?

Yok tur lar, “biz va rız” di yor lar.Yap ma mış lar, “yap mı şız” di yor lar.Düş müş ler, “za fer ka zan mı şız” di yor lar.Öl müş ler, “ya şı yo ruz” di yor lar.Bu tip ler böy le dir. Bu ba kı şı, bu fel se fe yi, bu ölüm ide o lo ji si ni

terk edin. Bir bir le ri ni dö nüş tü re mi yor lar; çün kü top lum sal yön dençok düş müş ler. Za ten si ya se ti de bu na ka rış tır mı yo rum; çün kü si ya -set ten çok uzak lar.

Bun lar bü yük me se le ler dir. Bun la rın üze rin de du rul ma lı dır. Sa -nat çı sı da, ede bi yat çı sı da, si ya si-as ke ri si de bu nun üze ri ne dur ma -lı dır.

Halk lar için bü yük us ta la rın ya şa mı na ve ko nuş tuk la rı na ba kın:Ba zı yön le ri fer yat-fi gan dır. Bü yük çağ rı dır lar, ola ğa nüs tü güç tür -ler, bü yük sev gi dir ler. Bi zim ki le re ba kı yor sun, ölü dür ler. Hat ta yap -tık la rıy la bir hal kın so nu ge li yor. Tek bir göz ya şı bi le akıt mı yor, yü -rek le ri yan mı yor. Bir çağ rı ol mu yor lar. Üs te lik “ben ede bi yat çı yım,bil mem ne yim” di yor. Hal bu ki in san lık bi ti yor, ta rih bi ti yor; ama oken di ni kan dı rı yor.

Yi ğit lik ne dir?Ye rin de bir söz, bir gö rev sa hi bi, bir kı lıç ola bil mek tir.Çok şey var ki, si zi if la sa gö tü rür; -bun la rı üze ri niz den atın. Çok

şey var ki, çok za ru ri ge liş me ge rek ti ri yor. Siz he nüz ta nış ma mış sı -nız. Hız la bu na ula şın.

Ben böy le iyi bir kaç şe yi yap mak is te dim. Bü tün ge liş me ler bir -bi riy le bağ lan tı lı dır. Siz de kuv vet, im kan var sa iyi dir. Ben ken di misi ze ta nış tır dım: Biz ne yiz, ne de ği liz? Kürt lük adı na doğ ru ol ma -yan la rın söy len me me si, be nim ke sin bir şar tım dır. İn san la rı ke sin -lik le kan dır mam, kim se nin be ni kan dır ma sı na da fır sat ver mem.Bu, ya şa mı mın ilk gü nün den bu gü ne ka dar te mel al dı ğım bir doğ -rul tu dur.

İn san la rın bü yü ğü ve kü çü ğü bir dir, be nim için fark la rı yok tur.Be nim açım dan in san olan her kes dü rüst tür. Bü tün in san lar doğ -

ru yol da ça lış ma sür dü re bi lir ler. Her şey den ön ce, doğ ru bir ba kış

açı sı, doğ ru bir tarz ge rek li. Kim ken di ni böy le ha zır lar sa o za fe reula şır.

Ben öz gür bir in sa nım.Halk da, “ön der lik” adı nı tak mış bi ze. Bel ki sı nır sız şey ler de

söy lü yo rum, ama yi ne de siz üze rin de du ra bi lir si niz. Halk adı na bü -yük ko nu şu yo ruz. Siz de ko nuş ma lı sı nız, ko nu şul ma dan ol maz ta -bii. He pi niz den da ha faz la dar bir yer de yim. Fa kat elim den çok işge li yor. İs te ni lir se dost luk ve ar ka daş lık adı na so nu na ka dar da yar -dım ede rim, edi yo rum. “Bi zi ta nı mı yor lar” di ye çok şey söy le di ler.Za ten tas vip et mi yo rum; ba zı sah te el bi se le ri gi yi yor lar. İş te “böy lebü yük adam ol duk” di yor lar. Böy le le ri pa şa da ol sa, beş ku ruş de -ğer biç mem. İki yüz lü lü ğe kar şı çok ti ti zim, ta viz ver mem. “Sen bü -yük sün, sen kü çük sün, sen böy le sin, sen şöy le sin” gi bi söz le re ku lakas mam. Ama doğ ru lar için de bir ço cuk da ol sa ona say gım var dır.

Oyun la rı ta nı mam, ucuz yak la şım lar la kim se be ni kan dı ra cakgüç te de ğil dir.

Kan dı ra bil sey di, bü yük düş ma nım be ni kan dı rır dı.Kim se üze rim de et ki de bu lu na maz. Yan lış ve çir kin lik ler bağ la -

mın da ke sin lik le kim se bir şey ya pa maz. Sa nat ve ede bi yat adı nabel ki faz la bir şey söy le ye mem, ama özü nü yan sı ta bi li rim, tem silede rim. Bu nu da iyi bi li yo rum; si ze ya rar lı dır.

Çir kin li ği, sah te kar lı ğı ke sin lik le ka bul et mem.Es ki den be ri böy le yim ben.Güç lü ce vap lar ve re cek güç te yim. Elim den gel di ğin ce de hiz met

ede ce ğim. Bu yap tık la rı mı zı siz de de rin den kav ra yın.So nu na ka dar doğ ru yu da ya tın. O oku du ğu nuz ki tap lar üze rin de

yo ğun laş ma yın, çün kü o ki tap la rın yüz de dok sa nı ya lan dır, on la rınhep si ni yır tın.

Ken di ni zi ta nı yın.En bü yük ki tap da ken di niz si niz, ken di in san la rı nız dır.Bi zim ki şi li ği mi zi, ger çek li ği mi zi oku ya bi lir si niz. Bu ken di ba -

şı na bin ki ta ba be del dir. Düş ma na kar şı ken di si ni yü cel ten bi ri ninki şi li ği bir ki tap olur. Yi ne za yıf lık la rı nı zı ta nı yın, bu bir ki tap tır.Ca hil li ği ni zi ta nı yın, bu bir ki tap tır. Bu ki tap lar si zin için ge rek li -dir.

312 313

Oku muş sun, yal nız laş tı rıl mış sın; oku muş sun, ge ve ze leş ti ril miş -sin; oku muş sun, güç ten dü şü rül müş sün.

De mek ki oku du ğun bu ki tap lar se nin düş ma nın dır.Kim se ni okut muş?Ta bii ki düş man. Bu söy le dik le ri miz doğ ru dur. Siz te mel hu sus lar da yo ğun laş maz -

sa nız, her şe yin kan dır ma ca, ya lan ol du ğu nu far ke de mez si niz. Ede -bi yat da bu dur, ta rih de bu dur. So nu na ka dar bu fa a li yet ler le bir lik teolun. Bu ça lış ma lar yi ğit le rin işi dir. Ulu sal gö rev ler sa de ce genç le -rin, ço cuk la rın işi de ğil dir, si zin de te mel gö rev le ri niz dir.

Ya za rın işi si lah tan kü çük, da ha ko lay de ğil dir. Eğer tam ye rin dede ğer len di ri lir se, bu ra da da ön der lik kü çük de ğil dir.

Bu di ya log da biz den is te ye ce ği niz ve ya söy le ye ce ği niz bir şeyvar mı? Son ne fe si ni ze ka dar ye rin de olan şey ler söy le yin. Si zi na -sıl ta nı yor lar, ger çe ği niz ne dir? İm ka nı nız var sa, ba zı şey le re güçye ti re bi lir se niz, ya pın. Bu nun bi lin cin de ol sa nız ye ter. Hat ta düş -man lık da yap sa nız, ye rin de ya pın. Ya lan cı lık la ol maz. Dost luk dayap sa nız, ye rin de ya pın. Yap tı ğı nı zı yi ne ken di ni ze ya par sı nız.

Ben has ta ve düş kün in san dan, ucuz so run la uğ ra şan dan nef retedi yo rum. Ar ka da şım, gö züm de ol sa, nef ret edi yo rum.

Düş man da ol sa, ba na doğ ru vur sun, -gam ye mem. Bi ri düş manadı na ol sa ney se de, dost luk adı na za rar ve rir se, en kö tü sü odur.

Baş ka si ze na sıl yar dım cı ola lım?İsmet Şe rif Van lı : Bu ye ni bir şey dir, doğ ru bir fi kir dir. İna nı yo -

rum ki za fer dö ne mi ne ya kı nız ve ama cı mı za ula şı rız. Ta rih için bizKürt bil gin le ri ve dü şü nür le ri doğ ru yu aç ma lı yız. Çün kü bi zim ta ri hi -miz Türk ve Arap la rın ta ri hin den da ha es ki ve bü yük bir ta rih tir. Bizken di ta ri hi miz le il gi li doğ ru yu ko ya bi li riz ve bu ge rek li dir. Kürt hal -kı nın olu şu mu, me de ni yet ve uy gar lı ğın ilk ge liş ti ği dö ne me te ka büledi yor. Doğ ru su gö rev le ri miz bü yük tür. Bun dan son ra Avrupa'da bü -yük ge liş me le ri Kür dis tan ger çek li ği üze rin de or ta ya çı kar mak la zım.Di ğer yan dan Kürt hal kı nın ede bi ve öz ve ri li, ya ni fi kir ve dü şün ce si,ge le ne ği ta lan edil miş tir. Türk, Arap, Acem le re hiz met et miş tir.

Ab dul lah Öca lan : Şim di o bü yük edep siz lik tir, o edep de ğil.Biz bu ra da söy le dik; bu ken di ni mah vet mek tir.

İsmet Şe rif Van lı : Bu gün Kürt ya zar la rı nın Kürt çe yaz ma la rıge re kir. Kürt hal kı nın hiz me tin de ede bi yat ve kül tür yap ma la rı ge -re ki yor. Bu ye ni bir şey dir.

Ab dul lah Öca lan : Biz bu top lan tı da ne el de et tik? Ede bi yat içinne or ta ya çı kı yor, is pat la nan ney di?

İsmet Şe rif Van lı : Ede bi yat için ye ni bir Kürt ki şi li ği nin ya pı -lan dı ğı na ina nı yo rum. Ye ni Kürt in sa nı ya ra tı lı yor.

Ab dul lah Öca lan : İş te, bu nun üze rin de dur ma mız ge re ki yor.Evet, ye ni in san ya ra tı lı yor.

İsmet Şe rif Van lı : Kürt ya zar la rı nın Kür dis tan mü ca de le si, sa -va şı üze ri ne yaz ma la rı ge re ki yor. Me se la bu gü ne ka dar ro ma nı çık -ma mış bir çok Kür dis tan kah ra ma nı var dır. Ya şam la rı nı ver di ler.Bir çok an ne, iki-üç ev la dı nı kay bet miş tir; Kürdistan'ın kur tu lu şuiçin. Ya ni ba zı ek sik lik ler var dı, ama şim di ye ni bir ya şam ve atı lımvar. Tüm ya zar la ra çağ rı ya pı yo rum, mü ca de le ye...

Ab dul lah Öca lan : Bu ra dan çok şey al dı nız mı? Bu top lan tı danal dı ğı nız te mel şey ney di?

İsmet Şe rif Van lı : Te mel şey ler ola rak, eğer ay dın san, halk yo -lun da bir le şe cek sin, hal kın yo lu nu gö rü yo rum.

Ab dul lah Öca lan : Bir leş tir me; bu nun ih ti ya cı nı gör dü nüz, de -ğil mi? Da ha ön ce halk tan çok uzak tı nız. Şim di hal ka ulaş ma ih ti -ya cı nı du yu yor su nuz. Hal kın yo lu na gir di niz. PKK'nin yo lu hal kınyo lu dur. Ay dın la rın da yo lu, hal kın yo lu dur.

İsmet Şe rif Van lı : Bu doğ ru dur; kök lü ve ye rin de dir.Ab dul lah Öca lan : Si zin de hal ka git me niz ge re ki yor. Ki şi sel

ka ri ye ri niz den ken di ni zi alı ko yun. Hal ka te nez zül edin. Bü yük lükde halk ta dır. O ben cil li ği, bi rey ci li ği bı ra kın. Ay dın la rı bi li yor sun;on lar da ben cil lik ve bi rey ci lik güç lü dür. Ya ni eğer hal kın yo lu nagir mez ler se...

İsmet Şe rif Van lı : Doğ ru su, PKK bir ay dın ör gü tü dür. İliş ki le -rin de her za man yol gös te ri ci dir, onun için ay dın la ra yol gös ter me -li dir.

Ab dul lah Öca lan : Doğ ru dur, ay dın ke si mi için hal kın yo lu la -zım. Bu şey le ri gör dü nüz.

İsmet Şe rif Van lı : Ay dın la rın ser best kal ma la rı ge re ki yor.

314 315

Ab dul lah Öca lan : So nu na ka dar ser best olun. Fa kat çiz gi siz,ta rih siz kal ma yın.

İsmet Şe rif Van lı : PKK'yi bü yük bir şah si yet tem sil edi yor. Dü -şün ce le ri niz çok ge niş ve mo dern dir. Dog ma tik ve ba sit de ğil dir.

Ab dul lah Öca lan : Ba zı la rı bi zim için or ta doks ve dog ma tik di -yor lar. Ya lan dır, her şe yi miz açık tır. Her şey biz zat ya ra tıl mış, emekve ril miş tir. Ay dın lar bu ger çe ği bil sin ler. On lar dog ma tik ve her han -gi bir ide o lo ji nin et ki sin de ol du ğu mu zu sa nı yor lar. Ne fes ala maz du -rum day mı şız gi bi ba kış lar var. Hep si ya lan. En çok baş ka la rı nın vedog ma tiz min et ki sin de olan lar, biz zat o ay dın la rın ken di si dir.

İsmet Şe rif Van lı : Bi zim için iyi olan bir ide o lo ji yi be nim se me -miz la zım.

Ab dul lah Öca lan : Bi zim üze ri miz de et ki li olan düş man ide o lo -ji si ni yırt tık. Düş man ide o lo ji si ni, düş man gü cü nü yır tın ca, si ze defır sat doğ du.

İsmet Şe rif Van lı : Ta bii, Kürt hal kı nın ki şi li ği ni iyi bi li yo rum.Ab dul lah Öca lan : He pi ni zin ki şi li ği halk çı ol ma lı dır. Siz de

ken di ni zi dün ya da sa yın; söy le me ye ge rek yok tur. Hal kın ya nı nagi din. Hal kın dos tu olun.

Bun la rı ne den söy lü yo rum? Hal ka bir şey ler ver me niz için. Bi ri hal -kı ta nı maz sa, gör mez se; ulu su, ta ri hi, ede bi ya tı gör me si müm kün de ğil.

Ya ni ulu sun, ta ri hin ve ede bi ya tın te me li ni oluş tu ran hal kın ken -di si dir.

İçin de ya şa yın.Ya kın dan acı la rı nı gö rün, dert le ri ni din le yin. Ben ilk si ya se te

baş la dı ğım da evim de, ai lem de iki-üç gün kal dı ğım da pat lı yor dum.Köy lü nün düş müş lü ğü nü gö rü yor dum, sa va şın da ha da ge liş ti ril me -si ge rek ti ği ne ina nı yor dum. Si zin için de öy le dir.

Halk tan uzak ka lır sa nız, ede bi yat ya pa maz sı nız.Hal kın so run la rın dan ken di ni zi uzak tu tar sa nız, bü yük ruh sa hi bi

ola maz sı nız. Ay dın lar bu ko nu da ken di le ri ni kö tü bir du ru ma dü şür -müş ler. Ken di ni zi bu du rum dan kur ta rın.

İsmet Şe rif Van lı : Doğ ru dur, gör düm...Ab dul lah Öca lan : Biz si zi halk la bü tün leş tir dik; hal kın du ru -

mu nu si ze gös ter dik.

İsmet Şe rif Van lı : Doğ ru su bu se fer, bi zim için çok iyi ol du.Ab dul lah Öca lan : Ta ri hi bir se fer di; siz bir kaç ki şi yü rü dü nüz,

ama bu yü rü yüş bü tün ay dın la rın yü rü yü şü sa yı lır.İsmet Şe rif Van lı : Evet çok et ki si ol du. Bi rin ci so nuç; bu bi lim -

sel li ğin ken di si dir. İkin ci si; ça lış ma mız hal kı mı zın yü ce li ği ve bü -yük lü ğü için dir. Üçün cü sü; Al man ya, Fran sa vb. Av ru pa ül ke le rin -de ki ça lış ma la rı et ki si al tı na al mış tır.

Ab dul lah Öca lan : Bir çağ rı ya pın; si zin de se si niz çık sın.İsmet Şe rif Van lı : Ta bii.Ab dul lah Öca lan: Siz o ka dar uğ raş tı nız, o ka dar oku du nuz, bu

yap tık la rı nız hal kın hiz me ti ne gir sin ki, bir de ğe ri ol sun.İsmet Şe rif Van lı : Söy le di ği niz çok doğ ru dur.Ab dul lah Öca lan : Ha yır, ne den yal nız ka la sı nız ki? Ni ye halk -

tan ay rı du rul sun, ne fay da sı var ki? Ne den bir ke nar da ölü gi bi du -ra lım ki?

İsmet Şe rif Van lı : Bi linç li olup da ken di hal kı nın hiz me tin de ol -ma yan, şe ref siz dir.

Ab dul lah Öca lan : Ta bii şe ref siz dir. Hal kı na yap tı ğın hiz metka dar sa na de ğer ve ri lir. Se nin bi rey sel kur tu lu şun hal kın kur tu lu -şun da dır.

İsmet Şe rif Van lı : Dev le ti, gü cü ol ma ya nın hiç bir de ğe ri ol maz.Kürt hal kı nın da bu gü ne ka dar dev le ti ol ma dı ğı için baş ka yer de dehiç bir de ğe ri ol ma mış tır.

Ab dul lah Öca lan : Doğ ru dur. Ne den ay dın la rın şim di ye ka darhiç bir de ğe ri yok tu? Çün kü hal kın se si ve gü cü yok tu. Şim di halkvarol du ğu için si zin de de ğe ri niz var.

İsmet Şe rif Van lı : 45 yıl dır İsviçre'de ya şı yo rum. İs viç re va tan -da şı yım ve ora nın kim li ği ni ta şı yo rum, ama ru hum Kürt tür.

Ab dul lah Öca lan : Sen ora da kay bol muş tun.İsmet Şe rif Van lı : Be nim ru hum Kürt tür. Yü re ğim ya nı yor. Eğer

bir Kürt dev le ti ol say dı, ba şım dik olur du. He pi mi zin ama cı buyön de ol ma lı dır.

Ab dul lah Öca lan : Geç de ol sa hal kın yo lu na gi rin. Ya ni bir ta -raf ta ölü leş me yin. Ken di ni zi hal kın ru hu na ulaş tı rın. Bir de mü te va -zi olun. Halk için ne ka dar çok ya par sa nız o ka dar bü yür sü nüz.

316 317

Ken di ne bu nu bir ağır lık ola rak his set tir. Siz ne ka dar bu ağır lı ğıkal dı rır sa nız o ka dar yü ce lir si niz. Ben de si ze hiz met ede rim. Halkgör sün ki siz onun hiz me tin de si niz; o za man bü yür sü nüz. Hal kı nıyü celt ti ğin oran da ken di ni de yü cel tir sin. An cak o za man bir şey leris pat lar sın. Be nim bü yü mem na sıl olu yor? Hal kı aya ğa kal dır mak laolu yor. Eğer par ti yi bi raz yü rü te me sey dik, hal kı bi raz ayak lan dır -ma say dık, or ta ya çık ma mız müm kün müy dü? Bu si zin için de biröl çü dür. Eğer yap tı ğın hiz met le ken di ni halk için de ka bul et ti rir sen,sen bü yük sün de mek tir. Bu nun dı şın da in sa nın baş ka bir öl çü süyok tur, ola maz. Ben bu nu bi li yo rum.

Sa na bir şey so ra yım: Bu gü ne ka dar kaç ki şi yi et ki le din? Par ti -nin için de de bu nu so ru yo rum. Ken di si ne “şöy le güç lü yüm, böy legüç lü yüm” di yen ler aca ba hiç kim se yi ya ra ta bil di ler mi?

İsmet Şe rif Van lı : Avrupa'daki ay dın lar şim di bel li ça lış ma ya -pı yor lar, bel li bir ör güt len me ye gi di yor lar. Ben 45 yıl dır ça lı şı yo -rum, ya ni es ki yim, fa kat bu gü ne ka dar böy le bir dö nem gör me dim.

Ab dul lah Öca lan : Şim di ye ni bir dö nem de yiz. Bü yük bir ye ni -lik ya şa nı yor. Sen ken din de 15 ya şın da ki bir genç gi bi ye ni dencan lan mış sın. Öm rü nün so nun da ye ni bir ya şa ma baş la mış sın.

İsmet Şe rif Van lı : Öm rü mün so nu na ka dar ça lı şı rım.Ab dul lah Öca lan : Ta bii ta bii. Bir genç gi bi ça lı şa bi lir sin.İsmet Şe rif Van lı : Ben Kür dis tan so ru nuy la han gi yaş ta olur sam

ola yım, il gi siz ka la mam.Ab dul lah Öca lan : 45 yıl dan son ra, in san boş ol ma ma lı. Özel -

lik le bu ham le yi ken din de baş lat. Böy le adım lar için bü yük tec rü -ben le ile ri ye doğ ru ham le yap. Böy le ce ama cı na ula şır sın. Baş ta dasöy le di ğim gi bi halk tan ay rı kal ma yın. İn san bu şe kil de dip lo ma siça lış ma la rı nı da ya pa bi lir. Ay dın la rın tü müy le il gi le ne bi lir sin, so -rum lu ol, ön cü lük yap. Si zin hiz me ti niz de yiz, fa kat tu tar lı olun. Se -nin so run la rın ve adım la rın boş ol ma sın.

İsmet Şe rif Van lı : Ya pa rım.Ab dul lah Öca lan : Baş ka ne is te ye bi lir si niz? Ki şi sel ya şam mı

is ti yor su nuz? Ha yır. Pa ra mı is ti yor su nuz? Ha yır. Bu tür şey le rinde ğe ri yok tur.

İ. Şe rif Van lı : Bu, bi zim için önem li bir an la yış tır.

Ab dul lah Öca lan : Se nin ru hun, hal kın za fe rin de ol ma lı dır, ora -da tat min ol ma lı dır. Düş ma na bir dar be vu rur san, bir adım ge ri le tir -sen, an cak o za man “ben bir yi ğit lik yap tım” di ye bi lir sin. Baş ka ya -şa mı da ka bul et me yin. Sü rek li ta kip çi olun. Ba kın, bir ek sik lik var -sa gi de rin. Bak tın doğ ru yü rü mü yor, baş ka bir yön tem le üze rin dedur. Mut la ka her ya şa dı ğın gün düş ma na dar be ol sun. Kor ku ta rakdar be vur, ön cü lük ede rek dar be vur. Ya şa mı nı zı böy le dü zen ler si -niz, düş ma na kar şı bü yük bir si lah olur su nuz. Umut ede rim ki ya -par sı nız.

İsmet Şe rif Van lı : Bir lik te ya pa rız.Ab dul lah Öca lan : Ken di ni zi ka rar lı ha le ge ti rin. Ruh ye ni len di,

çok şey ay dın lan dı, çok şey ko lay laş mış, bun dan son ra iyi olur, de -ğil mi?

İsmet Şe rif Van lı : Evet, çok iyi olur.Ab dul lah Öca lan : Ar ka daş la ra yö ne lik baş ka bir şey söy lü yor

mu sun?İsmet Şe rif Van lı : Ar ka daş la ra yö ne lik mi?Ab dul lah Öca lan : Ar ka daş lar için bir söz ve re bi lir sin. Son söz

iyi ve ri le bi lir.İsmet Şe rif Van lı : Ben çok if ti har edi yo rum; bu, Kürt ler için ye -

ni bir ya şam dır. Ba yan lar, kız lar ve genç ler be ra ber, eşit bir te mel deye ti şi yor lar, bü yü yor lar. Baş kan kar deş Ab dul lah Öcalan'ın yo lun dasa va şı yor lar. Bun dan do la yı if ti har edi yo rum. Bu ye ni bir fi kir dir,di sip lin dir, ye ni yo lun izin de dir. Kürdistan'ın ba ğım sız lık ve kur tu -luş mü ca de le sin de hep be ra ber sa va şı yor lar, iler li yor lar. Bu be nimiçin ye ni bir olay dır.

Ye ni bir şey gör düm: Siz sa de ce Kürdistan'ın ba ğım sız lı ğı için sa -vaş mı yor su nuz. Da ha çok Kür dis tan hal kı nın onu ru nu ko ru mak, Kür -dis tan top lu mu nun ada le ti ni or ta ya çı kar mak, Kürt le rin kül tü rü nü ge -liş tir mek, ya ni tüm ede bi yat, sa nat, si ya si-as ke ri ve eko no mik yön le -riy le mü ca de le yü rüt mek te si niz. Hep si bağ lan tı lı dır. Biz ay dın lar herne ka dar si ya si, as ke ri ya da par ti üye si ol ma sak da, yo lu muz bir dir.Bü tün as ke ri, si ya si, kül tü rel, eko no mik ba ğım sız lı ğı mı is ti yo rum di -yen le rin, yi ne tüm yol gös te ren ler de da hil hep si nin yo lu bir dir. Bizyaş lı ya da genç, iş çi ya da ay dın da ol sak yo lu muz bir dir. Öy le bir

318 319

di re niş ser gi le me li yiz ki, Türk dev le ti nin tüm gü cü bu ha re ke ti bas tı -ra ma sın. Böy le ge niş ta ba nı hiç bir güç ye ne mez. Ben bu na ina nı yo -rum. He pi niz bi ze çok üs tün bir mo ral kay na ğı olu yor su nuz.

Ab dul lah Öca lan : Bu zi ya ret, öm rü nün so nun da da de me ye ce -ğim, çün kü se nin için ye ni bir ya şa mın baş lan gı cı ol du.

İsmet Şe rif Van lı : Ye ni bir dö nem dir.Ab dul lah Öca lan : Çok mo ral li sin.İsmet Şe rif Van lı : İna nı yo rum, Baş kan kar de şi min de di ği gi bi,

bu ya şa mı mız da ye ni bir dö nem dir; kur tu lu şu muz için ye ni bir dö -nem dir.

Ab dul lah Öca lan : Ben de si zin is mi ni zi ön ce den duy muş tum.O za man bir Kürt öğ ren ci siy dim. Da ha ye ni Kür dis tan so ru nu na elat mış tık, si zi duy muş tuk. Biz de çok şey yap tık ve şim di bu ra da bir -leş tik. Bun dan son ra da ha da bü yük yü rü tü rüz. Ağır bir so rum lu luk -la, ye rin de olan bir bi linç le biz bu ra da olum lu bir ya pı lan ma ya ka -vuş tuk, bir lik yap tık. Ulu sal bir lik, öz gür lük bir li ği gi bi.

İsmet Şe rif Van lı : İna nı yo rum, ar tık bü yük et ki ya ra ta bi li riz.Ay dın lar ola rak di ğer par ça lar da da et ki li ola bi li riz.

Ab dul lah Öca lan : Ta bii ça lış ma ya pın. Bu gün ler boş dur magün le ri de ğil dir. Gün; ken di ka de ri ni ta yin ede bil mek için bin yıl dabir ele ge çen bir gün dür. Gün; çı ka rı nı ta nı ma gü nü dür. Siz ne ka darken di şah sı nız da ye ni şey ler ya ra tır sa nız, gö re cek si niz ki, halk et ra -fı nız da o ka dar ke net le nir. Bun dan baş ka ça re yok tur.

İsmet Şe rif Van lı : Doğ ru dur, baş ka ça re de yok tur. Si ze şu nusöy le ye bi li riz ki, ya ban cı ül ke ler de ya şa yan Kürt ler, iş çi si ol sun,ay dı nı ol sun, hep siy le bir ola ca ğız. Ya ni bi ze bü yük umut olu yor su -nuz. Ka na a ti me gö re, ama cı mı za ula şı rız.

Ab dul lah Öca lan : Ce sa ret edin. Sen ken din de bu na ce sa ret et.Bir yi ği din du ru mu na ge tir ken di ni.

İsmet Şe rif Van lı : Ce sa re tin te mel alın ma sı ge re ki yor.Ab dul lah Öca lan : Sen ki şi sel ola rak faz la rol oy na ya maz sın.

Sen ne ka dar hal kın hiz me ti ne gi rer sen, şah si ye ti ni o ka dar yü cel tir -sin. Bu, bü yü me nin tek yo lu dur. Sen ne ka dar hal kın hiz me tin dey -sen, ulus için ne ka dar bü yük adım at mış san, o ka dar bü yük olur -sun. Bi zi bir leş ti ren, da ha da bir leş ti re cek olan an la yış lar ve yak la -

şım lar bun lar dır. Bi zim ve bu ra da ki ça lış ma la rı mı zın na sıl ol du ğu -nu gör dü nüz. Kü çük bir yer de her şey bü yük ger çek le şi yor.

İsmet Şe rif Van lı : Bü yük olu yor.Ab dul lah Öca lan : Bun dan son ra yap tı ğı mız ça lış ma la rı ken di

ça lış ma la rı nız ola rak gö rün. İl le de ne den yap mı yor sun da de mem.Ken di şe re fi niz le bir şe yi ya pın ki, si ze bra vo di ye lim. Tüm ay dın -la ra se lam la rı mı ile tin. Bi zi gör dü nüz, epey ko nuş ma lar da ol du.Ya lan, de ma go ji ve dog ma tik tarz lar la üze ri miz de dur ma sın lar. Ya -zık tır; siz de bir çok şe yi ni zi kay be di yor su nuz. Bu doğ ru de ğil, butu tum lar düş ma na hiz met edi yor. Siz de bir göl ge nin ayı şı ğı olun;ol ma ya ça lı şın. Siz de dev ri min bir ko lu olun. Evet, si zi çok es ki biryurt se ver (ya ni biz si zi yol daş ola rak gö rü yo ruz) ve bir PKK'li ola -rak gö rü yo ruz. Doğ ru de ğil mi?

İsmet Şe rif Van lı : Ben de PKK'li ol mak tan çok mem nu num.Ab dul lah Öca lan : Öy le olu yor. Ya ni öy le sa ya lım. Bu ra da ar -

ka daş la rı gör dün. Bir lik de sağ lan mış tır. Bun dan son ra ya şa mı nız dagün be gün ye ni ba şa rı lar ve za fe re doğ ru ham le ler yap ma nı zı di li -yo ruz. Bi zi so ran la ra, bi zim adı mı za ko nu şa bi lir si niz. Ken di ni zi yi -ne ko ru ya bi lir si niz. Dar lı ğı nız ve ek sik li ği niz ol du mu, ar ka daş la rınyar dı mıy la gi de rin. Doğ ru yu ve iyi ola nı gör dü ğü müz müd det çe so -nu na ka dar si zin le ola ca ğız. Bu te mel de siz le re ba şa rı lar di li yo ruz.

Cabbar Qadir : Sa yın Baş kan, de ğer li ar ka daş lar, bu ra da kal dı -ğı mız kı sa sü re, çok önem li ve bi zim açı mız dan ol duk ça öğ re ti ci birsü reç ti. Bi zim için ba zı önem li nok ta lar or ta ya çık tı. Ama be nimaçım dan çok da ha önem liy di. Bu ra da te o ri ile pra ti ğin bir lik te yü rü -dü ğü nü gör düm. İn san lık ta ri hin de bir çok te o ri or ta ya çık mış, an -cak yüz ler ce yıl son ra bi le pra ti ğe zor ge çi le bil miş tir. Ama bu ra dabiz gö rü yo ruz ki, bu gün Baş kan bir ko nu dan bah se di yor sa, ya rın ar -ka daş lar o ko nu üze rin de tar tış ma lar ya pı yor ve so nuç alı yor lar. Be -nim gör dü ğüm di sip lin li ve ye ni Kürt in sa nı dır. Avrupa'da bir çokay dın PKK'nin si ya si bir par ti ol du ğu nu, Kürdistan'ın kur tu lu şu içinça lış tı ğı nı söy lü yor. An cak be nim için bu dü şün ce nin çok ek sik veyü zey sel kal dı ğı or ta ya çık tı; çün kü PKK bü yük bir fel se fe ye sa hip -tir. Başkan'ın dü şün ce si bü yük bir fel se fe dir.

Bu ra da bi zim için önem li olan Ön der li ğin “sa nat ve ede bi yat sa -

320 321

de ce hal kın ger çe ği de ğil dir, ay nı za man da hal kı dö nüş tür mek içinbu alan lar da ça ba har can ma lı dır” sö zü dür. Ön ce le ri “ede bi yat içinede bi yat, ya şam için ede bi yat” üze ri ne tar tış ma lar ya pı lı yor du. An -cak Baş kan’ın fel se fe si ne gö re, ede bi yat sa de ce ya şa mın res mi niçiz mek de ğil dir; ay nı za man da hal kı ile ri ye gö tür mek ve hal ka hiz -met et mek tir. Eğer ede bi yat ve ta rih, Kürt top lu mu nun ve in sa nı nınge li şi mi için de ğil se, hal kın hiz me tin de de de ğil dir. Biz, si ya se ti ya -lan cı lık ve oyun dü zen le mek ola rak an la dık. An cak Başkan'ın fel se -fe si dü rüst bir si ya se tin ya pıl ma sı ve ger çek ler üze rin de ol ma sı ge -rek ti ği ni söy ler.

Ab dul lah Öca lan : Ta ma mıy la ger çek ler üze rin de ol ma lı dır.Ger çe ğin kı lı cı ol ma lı dır.

Cabbar Qadir : Bu, bü yük bir olay dır. Ben Apo izm fel se fe si ninbir kaç se ne içe ri sin de di ğer fel se fe ler gi bi bü tün üni ver si te ler deyay gın ve ay rı bir ders ola rak an la tı la ca ğı inan cın da yım. Be nimPKK fel se fe si üze ri ne bil gi le rim az dır. An cak bu fel se fe üze rin deda ha de rin du ra ca ğı ma söz ve ri yo rum.

Ab dul lah Öca lan : Ben fel se fe üze ri ne faz la oku ma dım, an caksa de ce Kürt lük için de ğil, tüm in san lık için güç lü ol du ğum ko nu lar -da hiz met edi yo rum. Fel se fe üze rin de de dur mak ge re ki yor. Ta ri hinne yi tem sil et ti ği nin üze rin de du rul ma lı dır. İş var dır, in san di liy leya par; iş var dır, in san ede bi yat la ya par. Bu ko nu da ger çek ten bü yükadım lar atı la bi lir. Siz ler ede bi bir ba kış açı sı na sa hip ol ma lı sı nız.Bu ra ya ge li şi niz, bi zi, hal kı gö rü şü nüz; ede bi ya ta baş lan gıç için birse bep ol ma lı dır. Ben si ze bir kaç esas so ru sor dum, bun lar önem liso ru lar dır.

Bu ra da Kürt in sa nı nın fel se fi, ide o lo jik, si ya si, as ke ri, sa nat sal,es te tik yön den ya ra tı lı şı na sıl ger çek leş ti ri li yor? Ba kın, dün bu ra yabir kaç ço cuk gel di; ba zı dost lar da Avrupa'dan gel miş ti. An ne-ba ba -lar ço cuk la rı öy le bir ye tiş tir miş ki, bu bü yük bir ayıp tır, çok bü yükbir ter bi ye siz lik tir. Ken di le ri de ter bi ye siz. Bir şe yi ta nı ma mış lar,ço cuk la ra ne ka dar ter bi ye öğ re te bi lir ler ki? Top lu ma, top lum da kiço cuk la ra bak, bir tek ter bi ye li ço cuk var mı? Gös te re bi le ce ğin gü -zel bir ço cuk var mı? Bu ra da ben Kürt kı zı ve er ke ği güç len sin di -yo rum. Bu ra da biz bir baş ka iş ya pı yo ruz. Ter bi ye dir bu. Bu nun dı -

şın da İsveç'teki ede bi yat çı la ra ba kı yo rum, ora da tek ba şı na dır lar.Var mı dır lar, yok mu dur lar, -bel li de ğil. Ken di le ri için bir yer tu tu -yor lar ve hiç kim se yi gör mü yor lar. Ne bir top lan tı ya pı yor lar, ne debir kaç gen ci çev re le rin de top lu yor lar.

Ta rih te ede bi yat böy le de ğil dir. Avrupa'nın bir çok ye rin de ede bi -yat ekol le ri var dır. Bun lar dan her bi ri si bi ri kim li dir, -ekol dür. Buse bep le çev re sin de bin ler ce ki şi var dır. Kür dün çev re si ne ba kı yor -sun, kim se yok tur. Hep si ka rı sı ve bir kaç ço cu ğun dan iba ret tir. Top -lam ola rak bir kaç fit ne-fe sat dos tu var dır. Bi ri ki mi yok tur, ekol sa -hi bi de ğil dir. Ta bii bu şe kil de de ede bi yat ge liş mez.

Cabbar Qadir : Ger çek ten Kürt ay dı nı ro lü nü oy na mı yor. Sırfbir Kürt fe o da li nin dev le te kar şı çı kı şı için yıl lar ca öm rü nü ta rih ki -ta bı araş tır ma la rıy la ge çi ren in san la rın ol du ğu nu gör düm. Onunüze ri ne ya zı ya zar lar, şi ir ya zar lar. An cak bu nu kör göz le ya pı yor -lar dı ve es ki den de bü yük dev ri me hor göz le ba kı yor lar dı. Ta bii, es -ki den hiç bir şe yi gör mü yor lar dı. An cak bir kaç yıl ön ce bir Kürtağa sı, çı ka rı için dev le te kar şı ayak lan dı ğın da onun üze ri ne he menşi ir-ki tap ya za bi li yor duk. Bu da ger çek ten bü yük bir so run dur.

Ab dul lah Öca lan : Ta bii, siz Güney'den ge li yor su nuz. Siz as lın -da 30-40 yıl lık bir dev rim ci lik yap tı nız. Bu dev rim de bir çok ki şi likçık tı. Me se la, in san Bar za ni üze rin de dur ma lı. Barzani'nin özel lik -le ri bir ki tap olur, hat ta öy le bir ki tap var. “Üç yüz bin ki şi onun et -ki siy le öl dü” de ni li yor. Bu na sıl bir ki şi lik tir? Onun fel se fe si, ide o -lo ji si, ya şa mı, si ya se ti, as ker li ği ney di ve ne için di? Hal ka ne ver di,hal ka na sıl yol aç tı? Her han gi bir ki ta bı var mı? Ha yır! Çö züm le -me si var mı? Ha yır!

Cabbar Qadir : Bir şey ler var ama bu nun dı şın da...Ab dul lah Öca lan : Es ki tarz da “ağa mız şöy le bü yük tür, ağa mız

böy le güç lü dür” ifa de sin den baş ka bir şey yok tur. Ya zık, bu bü yükbir ek sik lik tir. Bu ka dar ki tap ya zıl mış fa kat hiç bi rin de ye rin de,doğ ru bir çö züm le me ve tah lil yok tur. Bu ka dar kan dö kül dü ğü hal -de böy le ol ma sı ger çek ten acı dır. Bu ka dar ka nın dö kül me si, bu ka -dar in sa nın ka fa sı nın ke sil me si ne için di? İş te, si ze bü yük eleş ti rimbu ra da dır. Siz şim di pa ra dan, ku ruş tan baş ka hiç bir şe ye te nez zület mi yor su nuz. Güney'de şim di yi ğit bi ri si nin ol du ğu nu söy le ye -

322 323

mem. Bir dost Kür dis tan adı na ya nı ma ge lip “biz Kür dis tan için şusi ya se ti is ti yo ruz, şu as ke ri ça lış ma yı is ti yo ruz” de me di. Ço ğu ya -lan cı ve sah te kar dır. Düş man la bir olup, “dev let ol duk, peş mer ge ol -duk” di yor lar. Ne den böy le ol du? Ne den ye rin de bir kaç gü zel so ruso ra mı yor su nuz?

Cabbar Qadir : Ki şi lik so ru nu na bağ lı dır.Ab dul lah Öca lan : Bu ka dar kan dö kül dü ğü, halk bu ka dar

mah vol du ğu hal de bir ede bi yat çı, bir ta rih çi ne den bu ko nu nun üze -rin de cid di bir şe kil de dur ma dı. İş te bu ra da sı nız, kork ma yın. Es ki -den kor ku var dı, fa kat şim di o da kal ma dı. O za man bu yü kü, buso ru nu or ta dan kal dı rın ar tık. O ka dar kan dö kül dü, o ka dar şe hitve ril di, bu na kar şı se si ni zi yük sel tin. Ta bii, -se si ni zi yük sel tin, ken -di ni zi bu ko nu da zor la yın. Bun dan kaç ma yın. Bun dan ka çar sa nız,in san ol ma nız müm kün de ğil dir. Bu ka dar acı nın, hal kın çek ti ğizor luk la rın üze rin de cid di dur maz sa nız, Avrupa'ya bi le git se niz kur -tu la maz sı nız. Ger çek ler den ne ka dar ka çar sa nız, o ka dar dü şer si niz.Bu so ru nun üze rin de ne ka dar du rur sa nız, so ru nu nu za o ka dar çö -züm olur su nuz. Bu ra ya ge lip PKK ya şa mı için de bi zi gör dü nüz,Güney'deki ki şi li ğe ben ze mi yor de ğil mi?

Cabbar Qadir : Doğ ru dur Baş ka nım, ay rı dır. Ay rı ol du ğu içinGüney'deki hal kın da bu ye ni fel se fey le ta nış ma sı ge re kir. Ay dın la -rın her za man hal kın önün de ön cü ol ma sı la zım. Kürt ay dın la rı git -tik çe da ha çok hal kın ge ri si ne dü şü yor lar. Ay dın la rın ger çe ği gör -me si ge re kir. Bi zim bu bir kaç gün için de gör dük le ri miz, bi rer ör nekma hi ye tin de dir. Bu ra da ye ni in san var, ül ke var, bir lik var. Ve buge liş me doğ ru yol da dır. Fel se fe niz ger çek ten çok bü yük tür ve ka -lıp çı de ğil dir. Her ko nu ya bir çok açı dan ba ka bi li yor. Es nek tir. Fa katbiz de ba zı la rı var, “söy le di ğim bu dur ve doğ ru su be nim söy le di ğim -dir” de yip, kes ti ri yor lar. Kim se nin fik ri ni söy le me si ne izin ver mi -yor lar. Me se la siz ki şi lik üze ri ne, ka dın üze ri ne, top lum üze ri ne çö -züm le me ya par ken, de ğer len dir me le ri ni zi mad di te mel için de, bu lu -nu lan ko şul la ra da yan dı rı yor su nuz. Bir çok hu su sun ya rın de ği şe bi -le ce ği ni de be lir ti yor su nuz. Bun lar si zin fel se fe ni zin en iyi ve te melyan la rı dır. Ama ba zı fel se fe ler olay la ra çok dog ma tik ba kı yor. Herşe ye ke sin, de ğiş me ye ce ği, dö nüş me ye ce ği gö züy le bak ma du ru mu

var. Din ler de de bu böy le dir. Bu tür fel se fe ler in san la rı de ğiş ti ripdö nüş tür mez ler, bi la kis on la rı kö rel tir ler. Bir di ğer önem li hu sus da,si zin fel se fe niz top lum da çok ge niş ve bü yük bir de ği şim ya rat mış -tır.

Ab dul lah Öca lan : Ta mam, bu fel se fe bi zim in sa nı mız için dirve in sa nı mı zın bey nin de yer al mış tır. Hal kı mız çok bi linç siz, ide o -lo ji siz ve gö rüş süz bir halk tır. Ta bii, so run la rı çok ge niş aç mak ge -re kir. Dog ma tizm den uza ğız. Dog ma tizm ne dir? Es ki bir şey üze -rin de ken di ni kör gi bi bı rak mak tır. Bu nun dı şın da gü nü bir lik ya şamtar zı var dır. Gü nü bir lik ya şam ne dir? He def siz, key fi ne gö re ha re -ket eden bir ya şam tar zı dır. Bu ra da ki ya şa mın ne ka dar can lı ol du -ğu nu gör dü nüz. Yap tık la rı mı zı, gö rüş le ri mi zi, in sa nı ya rat ma da kitar zı mı zı gör dü nüz ve bun dan ba zı im kan la rın da na sıl or ta ya çık tı -ğı nı gör dü nüz. Bu da bir güç tür. Bu nun üze rin de du ra bi lir si niz. Bu -nu bun dan son ra ki ça lış ma la rı nız da ken di ni ze yön tem ola rak ala bi -lir si niz. Gü cü nüz var sa, et ra fı nı za hal kı top la yın, Gü ney için birşey ler yap mak üze re top la nın.

Ken di ni zi boş, ça lış ma sız bı rak ma yın. İn san ça lış ma dı mı, ölügi bi dir. He def siz, di ya log suz ya şa mın hiç bir de ğe ri yok tur. Eğerina dı nız, hır sı nız olur sa; her gün fark lı bir ba kış açı sı ve bu ba kışaçı sı nın bir he de fi olur sa, o za man sağ lam adım ata bi lir si niz.

Ken di ni zi in san lar dan, halk tan uzak tut ma yın. Ken di ni zi hal kabağ la yın ve ça re olun. Özel lik le Gü ney hal kı için ba zı şey ler ya pa -bi lir si niz. Tar tı şın, top la nın, ken di ni zi hal ka ulaş tı rın; “so ru nu muzbü yük tür, bir şey ler yap ma mız ge re kir” de yin. Ye ni ya şam, ye ni yolsi ze de la zım dır. Kork ma yın, so nu na ka dar ken di ni ze gü ve nin.PKK'nin ola nak la rı si zin de ola nak la rı nız dır. Doğ ru yol da yü rür se -niz, doğ ru dü şün ce yü rü tür se niz ve bun lar halk için olur sa, biz denne is ter se niz ya pa rız. Evet, biz den is te di ği niz baş ka bir şey var mı?

Cabbar Qadir : De ğer li ar ka daş la ra şu nu söy le mek is ti yo rum: Siz,Kürdistan'ın her ta ra fın da in san lık düş ma nı nın üs tü ne gi der ken, şu nubi lin ki, bü tün Kürt hal kı si zin le dir. Kal bi si zin le be ra ber at mak ta dır.Da ki ka da ki ka yü rüt tü ğü nüz sa vaş ve gös ter di ği niz fe da kar lık halkiçin de sü rek li ko nu şul mak ta ve hal kın gön lün de yer edin miş bu lun -mak ta sı nız. Yo lu nuz ba şa rı nın, ya şa mın, za fe rin ve şe re fin yo lu dur.

324 325

Ab dul lah Öca lan : Ar ka da şı mız ken di ya şa mın da çok ye ni du -rum lar la kar şı laş tı. Uya nan bir hal kı gör me si onun için baş lı ba şı nabir olay dır. Yi ne PKK olu şu mu ve bu ara da bi zim hal ve ha re ket le -ri mi zi ye rin de iz le me si, bi raz ta ri hi ba kış açı sı na sa hip ol du ğu için,ol duk ça an lam lı bul du ğu ka nı sın da yım. Bu ra da ta rih için iyi bir do -kü ma na sa hip ol du nuz. Bun lar, in san ya şa mın da bir do kü man dır,bel ge dir; onu gör dü nüz. Yi ne bu gün ta rih, baş lan gıç ta ki ta rih ka darönem li dir, çö züm le yi ci dir. Şu an da çö züm le nen ta rih ve ya gün cel -lik te, en es ki ta ri hin ba zı ha ki kat le ri de bul muş tur. Hat ta di ye bi li rimki, ta rih ile gün cel lik ilk de fa bu ka dar bir bir le ri ni açık la ma im ka nı -na ka vuş tu.

İlk de fa gün ta rih leş ti, ta rih gün cel leş ti.Bu na ta nık ol du nuz. Bu mes lek te tec rü be li ol du ğu nuz için, ol -

duk ça he ye can ve ri ci dir. Mes lek sa hi bi ol du ğu nuz için he ye can du -yu yor su nuz. Bu si zi da ha id di a lı kı la bi lir. Hem bir çok in ce li ği or ta -ya çı kar ma ya gö tü re bi lir.

Ken dim ser best araş tır ma-in ce le me de bu lu na ma dım. So nu na ka -dar fır sat lar ve ola nak la rı mı zor la mam is ten mi yor. Par ti için ta rihdi ye bir dü şün cem yok.

Ta rih te mel de ger çek lik tir ve bü tün za man lar için dir.Fa kat bir par ti nin ta rih için teş kil et ti ği an lam şu dur: Ta ri hin ki li -

di, ta ri hin ver di ği ka ran lık per de yi yır tan ve da ha da an lam lı sı ta rih -siz li ği ta ri he çe vi ren bir ça lış ma dır. Bu da ta bii bir ta rih çi yi he ye -can lan dı rır. Ta rih ten, ta rih siz lik ten, ne re dey se yit miş bir ko num dantek rar ta rih ola bil mek, tek rar ken di si için ta rih ola bil mek, bu im ka nıgö re bil mek çok bü yük bir ge liş me dir. Sa nı rım siz bu nun la kar şıkar şı ya kal dı nız. Bu da si zin için ya pa bi le ce ği miz en bü yük des tek -tir. Ta rih çi ye des tek, ta rih çi ye kat kı dır. Evet ne di yor sun?

Ethem Xemgin : Şim di bu ra ya ge li şim, be nim için ol duk ça öğ re -ti ci ol du. Her şey den ön ce ben bir Kürt ol ma ma rağ men, Kürt hal kı -nın ta ri hi ni o ka dar ta nı mı yor dum. Evet ta rih ola rak be lir li şey le ri,Kürt hal kı nın geç mi şi ni böl ge ola rak bi li yo rum, ama ger çek an lam -da Kürt hal kı nın re a li te si ni bil mi yo rum. Sos yo lo jik ola rak, psi ko lo -jik ola rak, sa de ce çev rem de ve ya be nim gör dü ğüm ki şi lik ler çev re -sin de bi li yo rum. Ama bu ra ya gel di ğim sü re için de, ta ri hi in ce le mem

so nu cun da var dı ğım so nuç la rın çok de ğiş ti ği ni gör düm. Özel lik lehalk açı sın dan çok de ği şik lik ler ol du. Geç miş te Kür dis tan ta ri hi ninhas ta lı ğı ola rak be lir le miş ol du ğum has ta lık la rın biz zat te da vi edil -miş ol du ğu nu gör düm. Sü rek li üze rin de du rup, “bu has ta lık lar te da -vi edil mez se, bu bün ye sağ lık lı laş tı rıl ma dan, ge liş me ler sağ lık lı biryön tem le ger çek leş ti ri le mez ve so nuç alı na maz” di ye dü şün dü ğümşey ler, bak tım ki ha li ha zır da te da vi edil miş. Ya ni halk, bir bü tün ola -rak de ğiş miş, re a li te ler de ğiş miş. Özel lik le sa yın Baş ka nı mı zın ger -çe ğe güç lü bir bağ lı lı ğı, bu kı sa sü re de so nuç alı cı bir ni te li ğe dö nüş -müş tür. Baş ka nı mı zı çok bü yük gör düm, bu nun far kı na var dım. Bu -nun ça lış ma la rı mız da bi ze son de re ce bü yük bir pers pek tif ola ca ğıve ge le cek te ki ça lış ma la rı mız da da bi ze azim ve re ce ği açık tır.

Ar tık Kür dis tan ta ri hi te ker rür et me yip, bir de ği şi me uğ ra ya cak -tır. Bir yıl dan be ri bu ka na at te olup, bu ga ran ti yi gö re bi li yo rum. Buge liş me ler sa de ce Kür dis tan lı la rı ku cak la yan de ğil, gö re bil di ği mizka da rıy la böl ge ye ve gi de rek de dün ya ya ya yı la cak olan yep ye ni birPKK'dir, bar bar lı ğın kar şı sın da yep ye ni bir in sa ni de ğer dir.

Ab dul lah Öca lan : Ta ri hin bir te ker rür den iba ret ol ma dı ğı nınor ta ya çık ma sı ka dar, bir çok ye ni li ği de içe rir. Par ti, ta ri hi dü zel ti -yor. Çok bü yük özen le in ce len me si ge re ken ba zı adım la rı atı yo ruz.

Bir ta rih çi sa de ce geç mi şi de ğil, gün ce li de in ce le mek zo run da -dır.

Söy le di ğim gi bi, sa nıl dı ğın dan da ha faz la ta rih ve gün cel lik bir -bi ri ni bağ rın da ta şır. Ve ge le cek de şu an da ta yin edi li yor. Bin yıl lıkge le ce ğin ta yin edil me si için ba zı adım lar atı lı yor. Ta rih çi bu nun lail gi len me li, hem de çok çar pı cı bir şe kil de.

Biz Kür dis tan için da ha iyi yaz ma nı zı is te riz. Bir çok an lam lıbağ lan tı la rıy la ele al ma nı zı bek le riz. Ta ri hin bir ama cı da var dır (ta -ri hi olay la rı böy le peş pe şe diz mek ko lay de ğil dir), bel li bir amaç layü rür. Amaç in san lar dır, amaç oluş muş si ya set ler dir. Za ten ta rih de -mek biz zat bu dur. Dik kat edi lir se, her ne ka dar şu ki şi şu nu yap tıde nil se de, o ki şi nin da yan dı ğı top lum sal ze min, da yan dı ğı si ya salor tam ve hat ta ör güt var dır.

Ta ri hi yö ne ten ki şi le rin ör gü tü amaç tan iba ret tir.O ör gü tün pla nı var dır, tak ti ği var dır. Ta ri hin ta ma men ken di li -

326 327

ğin den olan in san la rın sa vun ma la rın dan, kı lıç ham le le rin den iba retol du ğu nu san mı yo rum. Sa vaş la ra ba kar sa nız, en yo ğun laş mış plangü cü dür, en yo ğun laş mış ör güt gü cü dür. Sü mer ler den Mı sır fi ra -vun la rı na, Hi tit ler den Pers le re, Ro ma ya ge le lim. Ora dan Bi zan sa,Sa sa ni le re, is la mi ye te ge le lim. Bu ra lar da ide o lo ji, prog ram ve ör -güt len me yi ar tan bir yo ğun luk ta gör mek te yiz. Kı sa ca bir de bu açı -dan ta ri he bak mak ge re kir.

Amaç lı ta rih, plan lı ta rih, ör güt lü ha re ket ler den iba ret ta rih; bi zimde ger çek li ği mi ze epey ışık tu tar. Biz az ör güt lü ola bi li riz. Az si ya siaraç la rı mız ola bi lir. Ama yi ne de var dır ve sı nıf sal te mel de dir. Bel libir si ya si an la mı var dır. PKK de ne yi min de özel lik le çar pı cı ola rakbu nu gör dü nüz. Ön der ki şi, mi li tan ki şi bu nu şah sın da doğ ru tem sileder se, en ge ri halk bi le en ye ni fel se fey le yü rü ye bi lir. Şu an da Kürthal kı en ile ri fel se fe nin gü cü al tın da en dev rim ci, en ile ri de yü rü yenbir halk tır. Avrupa'nın en ile ri halk la rı ise en köh ne, en tor tu ide o lo ji -ler al tın da tü ke nen halk lar dır. Her ne ka dar mad di açı dan hal kı mızçok ge ri de de ol sa; si ya si, ide o lo jik ola rak dün ya nın en ile ri hal kı ol -ma ya doğ ru gi di yor. Bun lar çar pı cı ve bir ta rih çi yi he ye can lan dı ra cakge liş me ler dir. Bir ede bi yat çı yı, bir sa nat ka rı da çok bü yük bir coş ku -ya sevk ede cek olan ge liş me ler dir. Sa na tın kay na ğı da bu dur. Yi ne bi -lim sel araş tır ma nın kay na ğı nın da bu coş kuy la iliş ki si var dır.

Bu nun kay na ğı nı can lı ola rak gör dü nüz. Her za man söy le di ğimgi bi “ta ri hi yap tı ğım ka dar, öğ re ni yo rum”, “sa nat biz zat ken di ki şi -li ğim de ya şı yor.”

En gü zel dav ra nış lar, si ya si-as ke ri dav ra nış lar dır. En gü zel söz lersi ya si-as ke ri söy lem ler dir. Bun la rı da mü kem mel ya pı yo ruz. Bu an -lam da emek ge liş tir mek is te yen ler var sa bi ze bak ma lı dır lar. Ta ri heçar pı cı mı yak laş mak is ti yor, bi raz bi ze bak sın. Bi zim ey lem ler biz -zat ön der lik ger çek li ği miz ta ra fın dan ya ra tıl mış tır. Hiç övün me yeve öv gü diz me ye de ge rek yok. Fa kat in ka ra da ge rek yok. Ya pı laniş ler var; dos tun da, düş ma nın da say gı sı nı ka za nan ge liş me ler var.Çok ile ri bir dü zey de mü ca de le sür dü rül mek te dir; bu nu gör me yenta rih çi kör dür. Her şey ola bi lir ama ta rih çi ola maz. Yi ne çok coş ku -lu bir ya şam var; bu nu gör me yen sa nat çı, ede bi yat çı bir hiç tir. Herşe yi yap sın ama sa nat la, ede bi yat la uğ raş ma sın. Bu an lam da bu ça -

lış ma lar ta rih için de, sa nat için de bir hay li be lir le yi ci dir ve ol duk -ça de ğer li kat kı lar da bu lu nur. Ye ter ki siz de ğer len dir me ye ça lı şın.Bu ze min den ala ca ğı nız çok şey var. Hiç şüp he siz si zin için ye ni birbaş lan gıç ola bi lir. Evet son söz ola rak ne söy le ye bi lir si niz?

Ethem Xemgin : Bu ra da ki ça lış ma lar bir çe kir dek tir ve bun la rınhız la ya yı la ca ğı na ina nı yo rum. Bu ça lış ma lar in san lık adı na ya pı lanen de ğer li ve en gü zel ça lış ma lar dır. Ge le cek te ta rih bu nun hak kın -da ke sin ka ra rı nı ve re cek tir.

Ab dul lah Öca lan : Siz de bun dan son ra ki ya şa mı nız da ger çek -ten ta rih ya pan bir ha re ke tin çok can lı bir ta nı ğı, çok de ğer li birdos tu ola rak iyi bir yol tut tur ma lı sı nız. Ba şa rı lı bir ça lış ma nın sa hi -bi ola ca ğı nı za ina nı yo ruz. Or ta ya çı kan fır sat lar dan, ola nak lar dandes tek alın ve sa ha nı zı bi raz ekol leş ti rin. Ay dın la rın top lan tı la rın dave ya kon fe rans la rın da da ha ge liş kin tar tış ma lar ge liş ti rin. Bu tar tış -ma la rın bi raz da ha ör güt lü geç me si ne özen gös te rin. Bu si zi da hada ba şa rı lı kı la bi lir. Za ten de ğer li bir araş tır ma cı bun lar dı şın da enfaz la kö re lir. Araş tır ma la rı nız ve ba şa rı lı ça lış ma la rı nız için ger çek -ten par ti yi çok de ğer li bir da ya nak ola rak gö re bi lir si niz. Bu te mel deda ha ba şa rı lı ola bi lir si niz ve ba şa rı lar di li yo rum.

Ab dul lah Öca lan : Siz ne di ye bi lir si niz Hikmet? Bu ra dan birşey al dın mı?

Hikmet Salih : De ğer li ar ka daş lar, sa yın Baş ka nım. Çok önem libir sa ha olan ön der lik sa ha sı na gel dim. Ger çek ten bir çok şe yi öğ -ren dim. Sö zü faz la uzat ma dan ön der lik sa ha sın da gör dü ğüm bir kaçnok ta ya kı sa ca de ğin mek is ti yo rum: Bi rin ci si; PKK'yi ve özel lik lede Par ti Önderliği'ni ya kın dan gör düm. Yi ne PKK çiz gi si nin ne ka -dar doğ ru ol du ğu nu gör düm. İna nı yo rum ki, bu doğ ru yol da adım -lar atıl dı ğı sü re ce za fe re ula şı la cak tır.

Önem li gör dü ğüm ikin ci bir nok ta da, PKK'de ye ni in san la rınya ra tıl ma sı dır. Gü ney Kürdistan'da ve ri len mü ca de le nin içe ri sin deiki de fa bu lun ma ma rağ men, bun la rı gö re me dim. Bun la rı bu ra dagör dü ğüm za man, ger çek ten sar sıl dım. Bu nun la yüz ler ce yıl dır bi zisö mü ren düş ma na kar şı ko ya bi li riz.

Bir çok de fa dev ri me hiz met et mek is te dik, fa kat düş man ki şi li ği -miz le oy na dı ğı için, her se fe rin de dev rim le kar şı kar şı ya gel dik.

328 329

Eğer düş man ta ra fın dan bi ze ve ri len ki şi li ği dö nüş tür mez sek, et ra fı -mız da ki düş man la ra kar şı sa va şa ma yız. Özel lik le de TC'ye kar şı sa -va şa ma yız.

Bun lar dı şın da gör dü ğüm şu: Ön der lik, ger çek ten en bü yük ay -dın dır. Ön der li ğin önem li ko nu lar da yap tı ğı açık la ma la rı göz önünege tir di ğim de ger çek ten de Kürt ay dı nı nın ne ka dar çok ça lış ma sıge rek ti ği ni gör düm. Bi zim ay dın la rın sa de ce “ben ve ra ha tım” şek -lin de dü şün ce le ri var. Bir-iki ki tap ya zıp ken di le ri ni par ti nin üze rin -de gö rü yor lar. “Par ti önem li de ğil” di yor lar. Ay dın ol mak, sa de ceya zı yaz mak de mek de ğil dir. Ay dın ol mak, can dan yurt se ver ol makde mek tir. Eğer yurt se ver de ğil ler se ay dın ola maz lar. Ba zı la rı bir çokko nu hak kın da ya za bi li yor lar ve bir kaç dil de bi li yor lar, ama bu nubi rey sel çı kar la rı için kul la nı yor lar. Ken di bi rey sel çı kar la rı için ça -lı şan la rı ger çek ten de dev ri me çek mek zor dur.

Ge çen se ne ler de Avrupa'da PKK'ye ve Ön der li ğe kar şı bir çokan ti-pro pa gan da ya pıl dı. Bu pro pa gan da la rın hep si ya lan dır. Ön der -lik sa ha sın da ar ka daş la rı gör düm, Ön der li ği de gör düm. Ger çek tende hal kı mı zın bir ço ğu is ter ay dın ol sun, is ter ol ma sın, düş ma nınhiz me ti ni ya pı yor. Düş ma nın, rad yo ve te le viz yo nun dan PKK aley -hin de yap tı ğı pro pa gan da lar, bu ra da da ha iyi gör düm ki, yüz de yüzya lan dır. Bun dan do la yı Avrupa'da ya şa yan ay dın la rın en önem ligö rev le rin den bi ri si de bu pro pa gan da la rı bo şa çı kar mak ve ger çe ğian lat mak tır.

Di ğer bir nok ta da, bi zi bu sa ha ya da vet edip, Kürt hal kı nı vemü ca de le yi da ha ya kın dan gör me mi zi sağ la yan, bi zi bu ra da ki ar ka -daş lar la ay nı or ta ma ko yan Par ti Önderliği'ne çok te şek kür edi yo -rum. Si zi da ha ya kın dan ta nı ma im ka nı nı bul duk. Avrupa'dan da habir çok ar ka da şın bu sa ha ya ge lip, Par ti Önderliği'ni ve mü ca de le yida ha ya kın dan gör me le ri ni tav si ye edi yo rum.

Ab dul lah Öca lan : Gü ney hal kı için ba zı şey ler yap mak is ti yo -ruz. Çok kan dö kül dü, ama şim di ol duk ça dü şü rül müş bir halk tır.Bun dan siz de so rum lu su nuz. Baş lan gıç ta ne ka dar za yıf da ol sa nız,tek de ol sa nız, yi ne de ilk adım la rı atın, ken di ni ze gü ve nin, iş lev sizkal ma yın. PKK'nin yar dım la rıy la çok bü yük ça lış ma lar yü rü te bi lir -si niz. Top la nın, ör güt le nin. Gü ney li dost la ra da ula şın. Tek nik ol -

duk ça ge liş miş tir. Tek ni ği kul la na rak Güney'e ula şa bi lir si niz. Yüz -ler ce Gü ney li ay dı na, iş ya pa bi le ne ula şa bi lir si niz. Ta bii ki şi li ği ni zibu na uy gun ha le ge ti re cek si niz. Siz de bi rey ci lik ol duk ça ha kim dir.Bu nu üze ri niz den atın, yok sa ama ca ula şa maz sı nız. Güney'de sü re -ge len bi rey ci lik te ölüm var dır. Ne ka dar ya şam is ter se niz is te yin,so nun da ölüm le kar şı la şır sı nız. Çün kü bi rey ci lik in sa nı sa de ce ölü -me gö tü rür. Si ze ise bir lik ge rek li dir. İn san lık ru huy la, ulu sal ruh labir bi ri ni ze ula şın. Ucuz bir ti ca ret, kü çük bir men fa at için ya var sı -nız ya yok su nuz. Bu ha li niz de ıs rar ede cek se niz, biz den uzak du -run.

De di ğim gi bi, siz de in san la rı nı zı dü zel tin. Ya şa mın yo lu, şim diiçin de bu lun duk la rı yol de ğil dir. Güney'deki ça lış ma nın dı şın da da -ha bü yük ça lış ma lar var dır. Si ya si ça lış ma lar ve da ha bir çok ça lış -ma var dır. Ya şam ça lış ma la rı mız var dır. Siz de önem li olan bir ça -lış ma nın sa hi bi olun.

Bu ra ya gel me niz kü çüm se ne cek bir olay de ğil dir. Göz le ri niz legör dü ğü nüz gi bi im kan var, fe da kar lık var, ce sa ret var, doğ ru olanher şey var. Yok luk tan bü yük ge liş me ler ya ra tı lı yor. Si ze ya pı la bi le -cek en bü yük yar dım bu dur. Üze rin de du run. Şe ref li bir ya şam, ba -şa rı lı bir ya şam, bu ça lış ma lar te me lin de ya ra tı la bi lir. Ken di ni zikan dı rıp hep “ben, ben” der se niz, son ra dan ar ka daş la rın ka nı na bi legi re bi lir si niz. Yi ne ken di ni de dü şün, ama ye ter ki hal kın la bü tün leşve ça lış ma la ra baş la. Siz den bun lar is te ni yor. Bun lar si zin için ye -mek ten-iç mek ten da ha faz la ge rek li dir. PKK'nin yar dı mıy la ba zıadım lar atın. Bir li ğin ya ra tı la ca ğı na ina nı yo ruz. Güney'deki düş -man la ra kar şı bir lik te lik sağ la na cak tır. Es ki si gi bi öl me ni zi is te mi -yo ruz. Gay ret sa hi bi olun, inanç lı olun, ce sa ret sa hi bi olun. Bir likve dü rüst lük le bir çok şey ya ra tı la bi lir. Siz den bu nu is ti yo ruz ve bute mel de si ze ba şa rı lar di li yo ruz.

Ab dul lah Öca lan : Evet, siz ne di yor su nuz? Cabbar Qadir : Ben, PKK ve PKK ön der li ğiy le il gi li bir ta kım

şey ler be lirt mek is ti yo rum. Şöy le bir il ke var; mil yon la ra ula şa bil -mek için ön ce bir den baş lat mak ge re kir. PKK'deki ge liş me de birki şiy le baş la mış tır. Bir ül ke yi sa ran ateş, ilk baş ta bir kı vıl cım labaş lar.

330 331

Ab dul lah Öca lan : Hep si bir kı vıl cım ile baş lar. Cabbar Qadir : Önem li olan bir kib ri ti ya ka bil mek tir. O kib ri ti

ya kan bir in san bu lun du ğu ül ke de dev ri min ate şi ni ya kar, dev ri miya par. Bu ra da önem li olan o in sa nın ve dü şün ce nin ne ol du ğu dur.

Ab dul lah Öca lan : Ateş li dü şün ce dir. Dü şün ce sin de ateş var mı,yok mu? Bir çok fi kir var, ama ateş de ğil dir. Boş tur.

Cabbar Qadir : Ba zı ateş ler var dır, ken di ni ya kar, ba zı ateş lerde var dır, düş ma nı nı ya kar. Ara da ki fark bu dur.

Ab dul lah Öca lan : Ba zı la rı var, ken di ateş le riy le ken di le ri ni ya -kı yor lar. Ba zı la rı da hiç ateş ola mı yor lar. Ne yap sa lar da ateş ola mı -yor lar. Ör güt var, ön der lik var, an cak bun la rı üst üs te ve rir sen ateşola bi lir sin.

Cabbar Qadir : Cid di ger çek ler var. Ab dul lah Öca lan : Ateş gi bi fi kir ler, PKK fi kir le ri gi bi.Cabbar Qadir : Va ro luş ta üç te mel şey var. Bi rin ci si do ğa, ikin -

ci si top lum, üçün cü sü bi rey dir. Bu üç şey çok önem li dir. Bi rey, top -lum ve do ğa yı ken di si için dü zen le miş tir. Bu da iler le mek için di na -mik bir ha re ke ti or ta ya çı kar mış tır. Bu ra da güç, bu üçü nün de ro lü -nü iyi oy na ya bil me si için çok önem li bir ol gu dur. Es ki in san la rıngü cü yal nız dı.

Ab dul lah Öca lan: Bun dan son ra siz de ta rih üze rin de du rur su -nuz. Ta rih için ge rek li olan ulu sal lı ğı al mış sın. Bu ra dan al dık la rın,bü tün bu do kü man la ra be del dir. Ya şam ile il gi li bir çok şey açım lan -dı. Bu ka dar oku du ğu nuz şey ler içe ri sin de bir çok ek sik li ği ni zi gör -müş ol ma lı sı nız.

PKK'de gör dü ğü nüz ide o lo ji ne dir?Ateş ten ide o lo ji, ateş ten dü şün ce.Düş man ne ka dar güç lüy se bi le, ona kar şı varolan kuv vet, düş -

ma nı ye ne bi le cek kuv vet ne dir? Han gi özel lik ler üze rin de mey da nagel miş tir? Ön der li ği de gö rü yor su nuz. Ön der lik hiç yok tan na sılvarol du ve mil yon la ra ulaş tı? On la rı na sıl doğ ru yo la çek ti? Ön ce -den bü yük olan kor ku ya kar şı ön der lik şim di ce sa re ti na sıl ya ra tı -yor? Bu nun dı şın da Kürt le rin ta ri hi, bir ye nil gi ta ri hi dir. Oy sa şim diza fe rin na sıl ya ra tıl dı ğı na iyi ba kın. Gün be gün yap tı ğı mız ça lış -ma lar ta ri hi dir. Bin ler ce yıl dır ye nil gi ye uğ ra tıl mış bir ta ri hi bir kaç

se ne içe ri sin de za fe re gö tü rü yo ruz. Ta rih ne de mek tir? Ba şa rı de -mek tir, ya şam de mek tir. Ama Kürt ler için ta rih di ye bir şey bı ra kıl -ma mış tır. Ta rih kal ma dı ğı için ya şam da Kürt lük de kal ma mış tır.Şim di ta rih de Kürt lük de ya ra tı lı yor.

Bu nok ta da ta rih üze rin de cid di dur mak ge re ki yor. Ya ra tı lan ulu salbi linç si ze ta ri hi olay lar üze rin de dur ma nız için güç ver me li dir. Ta ri -hin bu son dö ne mi ne ba kın; bir çok ye ni ge liş me ya ra tıl dı. Ta rih üze -rin de, kül tür üze rin de ya rat tı ğı mız önem li de ği şik lik le ri ye rin de ya zın.Bun lar bü yük im kan lar dır. Yi ne hal kın baş kal dı rı sı si ze güç ver me li -dir. Bun lar az şey ler de ğil dir. Yıl lar ca Kürt ler üze rin de dur du nuz, amabu so ru na bir ce vap ola ma dı nız. İş te, bu ra da o ce vap la rı gör dü nüz.

Bu nun için si ze söy lü yo rum, “önem li adım lar, za fe rin adım la rı -dır” di ye. Top la nın, Gü ney Kür dis tan için de bir ta kım ye ni şey lerya pın, ya zın. Hem ay dın lar la, hem de ken di le ri ne “ben önem li birki şi li ğim” di yen ler le ye ni top lan tı lar ya pın. Kö rel miş, düş müş ta ri hidü zelt mek esas tır.

Gü ney dev ri mi için bun la rı be lir te bi li riz. PKK, ora da ki dev ri meyar dım edi yor. Za ten bu de ğer len dir me ler bi le baş lı ba şı na en bü -yük des tek tir. Pa ray la yar dım ol maz. Za ten pa ra yar dı mı var dır, de -ğil mi? Bu yar dım de ğil dir. Sen de bu esas lar üze rin de ye rin de ça -lış ma lar ya par sın.

Cabbar Qadir : İn sa nın ken di si ta ri hi dü zel tir. İn san ta ri hin te -me li dir. Siz Kürt ta ri hi ni dü zelt ti niz.

Ab dul lah Öca lan : Ta bii, ta ri hin doğ ru bi lin me si önem li dir.Şim di si zin gör dü ğü nüz ta rih de ba na bağ lı ola rak ge li şi yor. Mev cutta rih, bin de fa dü ğüm len miş bir ta rih tir. Şim di böy le bir ta ri hin kar -şı sın da ne ya pa bi lir sin ki! İn san la ra düş ma nın ta ri hi öğ re til miş tir.Bu ta ri hin üze ri ne ko nu lan in san dü şü rül müş tür. Ben bu na kar şıken di mi ta rih te dü zelt mek zo run da yım.

Cabbar Qadir : Si zin ya rat tı ğı nız ta rih le il gi li çok önem li birşey söy le mek is ti yo rum: Ye ni ta ri hin çı kı şı es ki ta ri hin bi ti ri li şiy leol muş tur. Ede bi yat, kül tür ve sa na tın çı kı şı da bu ye ni ta ri hin baş la -ma sıy la ol muş tur.

Ab dul lah Öca lan : Evet, ta rih te dev rim ya pı yo ruz. Ede bi yat ta, kül -tür ve sa nat ta ye ni bir dev rim ya pı yo ruz. Ta rih siz bir dev rim, dev rim

332 333

de ğil dir. Ta ri hi an la ma yan ve ye ni bir ta rih ya rat ma yan dev rim ler ye -nil gi ye gö tü rür, içi boş tur. Yi ne ede bi yat sız, sa nat sız bir dev rim ol maz.Biz bun la ra çok dik kat et tik. Bu be lir le me ler si zin için de ol duk çaönem li dir. Bun la rı öğ re nin ve uy gu la yın. Bir çok in sa nı da ta nı yor su -nuz, si ze ver dik le ri mi zi on lar la tar tı şın ve uy gu la yın. Çı kı şı nız bü yükol sun. Sağ lık lı bir yü rü yü şü nüz ol sun. Ata ca ğı nız adım lar ba şa rı lı ol -sun. Biz den is te di ği niz yar dım lar za ten ya pı lı yor. Top la nın, güç olun.

Bir dü şün ce, bir ger çek eğer bir güç ha li ne gel mez se yok olur,kay bo lur.

Bu du ru ma fır sat ver me yin. İn san la rı nız la, bü tün ay dın la rı nız labe ra ber olun, bü tün Gü ney hal kıy la bir lik olun. Bun la rı uy gu la yın,ya zın, ki tap ha li ne ge ti rin. Ön der lik; hiz met de mek tir, ça re de mek -tir. Ger çek ten de gör dü ğü nüz gi bi ön der lik çok zor yü rü tü len bir ol -gu dur. Ön der lik ten ya rar la nın. Ken dim için de ğil, si zin için ya pı yo -rum. Ön der lik si ze la zım dır, ba na de ğil. Ön der lik be nim için birağır lık tır. Ken di ni zi ön der li ğe ne ka dar bağ lar sa nız; be nim için oka dar yük olur. Ama yi ne de bu yü kü kal dır ma ya ha zı rım. Ön der -lik ten ya rar lan ma sı nı bi lin, bu te mel de ba şa rı lar di li yo rum.

Kurdıstan, sen na sıl sın? Sen de çok şey gör dün, ne di ye bi lir sin?Kurdıstan Mukrayani : Evet, ben de çok şey gör düm. Her şey -

den ön ce bi zi mi sa fir et ti ği niz için si ze te şek kür ede rim. Ben bi razes ki dö nem le re de ği nip, ora dan gü nü mü ze Kürt ka dı nı nın du ru muüze ri ne ko nuş mak is ti yo rum.

Ab dul lah Öca lan : İyi olur.Kurdıstan Mukrayani : Bü yük bir Kürt şa i ri var dı, is mi

Nali'ydi. Bu şa ir 150 yıl ön ce Gü ney Kürdistan'da ya şa mak tay dı.Da ha son ra İstanbul'a git miş ti. Na li ka dın lar dan söz eder ken, on la rı“ha bi be” di ye ni te len di ri yor du. Ben al tı ay Nali'nin şi ir le ri içe ri sin -de ha bi be nin kim ol du ğu nu öğ ren mek için ça lış tım. Ha bi be kim dir?Ha bi be nin kim ol du ğu nu öğ ren mem ge re kir di ye dü şün düm. Na li,ha bi be den bah se der ken, dış gö rü nü şün den bah se di yor. Fa kat buruh suz dur. Bun dan son ra gör düm ki, ha bi be di ye bir şey yok. Oisim siz bir as ker dir; ama Na li bü yük tür. Na li, ha bi be nin va sı ta sıy laNa li ol du. Ha bi be ol ma say dı, Na li, Na li ol maz dı. Çok araş tır dım veha bi be ol mak is te me dim. Hiç bir Kürt ka dı nı ha bi be ol ma ma lı.

Ab dul lah Öca lan : Er kek ler için hep varol du nuz. On la rı ar ka -dan ta kip et ti niz; bu bü yük bir ayıp tır.

Kurdıstan Mukrayani : Evet, bü yük bir ayıp tır.Ab dul lah Öca lan : Ama siz şim di, er kek ler le bir lik te eği tim gö rü -

yor su nuz, be ra ber sa va şı yor su nuz, si lah kal dı rı yor su nuz. Es ki den ha -bi be fi lan ke sin di, fi lan şah sın dı, fi lan ağa nın dı, fi lan gen cin di. Bun dadüş kün lük var. Ha bi be için bun la rı be lir te bi li rim. Ha bi be, za fer ha re -ke ti nin için de yer al ma lı dır, halk için var ol ma lı dır. Ha bi be nin öz gürve bü yük bir ruh ol ma sı ge re kir. Fa kat mev cut du rum da en bü yük ha -bi be baş ka sı nın olan ha bi be dir. Bu nu de ğiş tir me miz ge re kir. Ha bi be -le ri bu du rum dan kur tar mak en bü yük amaç la rı mız dan dır.

Kurdıstan Mukrayani : El bet te, bi raz kur tul muş sa yı la bi lir. Ab dul lah Öca lan : Kur tul muş lar; bu be nim en bü yük amaç la -

rım dan bi ri dir. Ka dın la rın ya şa mın da ne yi gör düm? Da ha ken di nita nı ma dan, “bu be nim, şöy le se nin, şöy le onun” yak la şım la rı var.Böy le ol maz! “Bu ka dar ül ke nin dir” di ye cek sin. Bu ka dar mülk, buka dar ruh öz gür lü ğü nüz için ya ra tıl mış tır. Bu bü yük bir ça lış ma dır.

Kurdıstan Mukrayani : Bun dan 25-30 yıl ön ce Gü neyKürdistan'da bir grup şa ir or ta ya çık tı. Bun lar Kürdistan'a bir ha yalgö züy le, tıp kı bir ha bi be gi bi bak tı lar. O dö nem de ha bi be nin kimol du ğu nu öğ re ne me dim. Fa kat bu gün ha bi be nin kim ol du ğu nu bi li -yo rum. Onu siz de gö rü yo rum. Ha bi be ken di ira de si ni par ti ye tes limeden ki şi dir. Ne den var dır; ya şam da ro lü ne dir? Ha bi be, ay nı za -man da ki şi li ği nin ne ol du ğu nu bi len dir.

Ab dul lah Öca lan : Ge rek Ortadoğu'da, ge rek se de Kürdistan'daol sun, ede bi yat ge nel lik le ka dı nın et ra fın da top la nır ve ya ka dın üze -rin de ya pı lır. Bu ra da çok düş kün bir ede bi yat ge liş ti ril miş tir. Birnok ta yı iyi an la mak ge re ki yor. Ede bi yat ta ka dı na iliş kin bir şeysöy le mek ge re kir se; üze rin de çok şi ir ya zıl mış, des tan ya zıl mış,hat ta Mem û Zin de böy le ya zıl mış. İçin de top lum sal lık ve öz gür lükvar, ama çok dar dır. Ger çek ten de ka dın bi rey sel ve ken din den baş -ka bir şey gör me yen bir du rum da dır.

Kürt ka dı nı na ba kı yo ruz; er ke ğin den, ço cuk la rın dan ve var sa bi razma lı-mül kün den baş ka hiç bir şe yi ka bul et mi yor. Bu ruh ölü bir ruh tur.Ulu sal ruh, öz gür lük ru hu de ğil dir. Bu ra da ki ça lış ma la rı mız da bu nu

334 335

gör dü ğü nü zü sa nı yo rum. Kür dis tan ka dı nı ve ai le si ko nu sun da ki ça lış -ma la rı mız da ya pa ca ğı mız ilk şey bu has ta lı ğı de şif re et mek ve olum luyön de bir çö zü me git mek tir. Ne den? Çün kü bu bü yük bir has ta lık tır.Eğer Kürt ka dı nı üze rin de ki bu ba kış açı sı nı aş maz sa, ya pı sı nı tek ba şı -na de ğiş ti re mez. Ka dı nın bu du ru ma düş me si nin ne de ni düş man dır.

Düş man, bü tün düş kün lük le rin se be bi dir.Evet, gör dü ğün gi bi ka dı nın ba kış açı sı dar dır. Ko nu şa maz du -

rum da dır, ruh suz dur ve bu du ru muy la da çok çir kin dir. Mo ra li ni ziboz mak is te mem, ama ba zı la rı ba na “ön der lik le ka dın ara sın da kiiliş ki ne dir?” di ye so ru yor lar. Ken dim de bu nu ka bul edi yo rum. Se -vi lir mi se vil mez mi, çir kin mi de ğil mi, gü zel mi de ğil mi, kö tü müiyi mi? Ço ğu za man kor ku yor lar. Bun la ra “ken di ni zi şöy le ko ru yun”di yo rum. Çün kü dü şü rül müş ler, bi rer so run dur lar, doğ ru bir ya şa -mın sa hi bi de ğil dir ler. Bun lar önem li nok ta lar dır. Ede bi yat da bu si -lah la rı ala bi lir di yo rum.

Gü zel bir ya şam ne dir?Ka dın, ya şam de mek tir.Za ten Kürtçe'de ka dı na ve ri len isim de “ya şam”dır. Ama şim di

ba kı yo ruz; öl müş, düş müş bir va zi yet te dir. Bu na rağ men “ya şam”gi bi isim ler ya kış tı rıl mış tır. Fa kat böy le ol maz, ka dı nı ger çek ten adıgi bi ya şam ha li ne ge tir mek ge re kir. Ka dın ger çek ten ka dın ol ma lı dır.

Ka dın üze rin de ol du ğu ka dar, er kek üze rin de de du ru yo ruz. Kürt er -ke ği, ka dı na da ha faz la bağ lı dır. Bu nu bi li yo ruz. Kürt ka dı nı nın du ru mu -nun bir an lam da er ke ğin du ru mun dan da ha iyi ol du ğu na ina nı yo rum. Bunok ta yı da aç mak ge re ki yor: Kürt ka dın la rı nın için den yi ğit lik, yurt se -ver lik da ha er ken ve da ha güç lü çı kar. Bu, er kek le rin için den faz la çık mı -yor. Eğer ka dın lar üze rin de ça lış ma la rı mı da ha da ar tır ma im ka nı nı bul -say dım, hem as ke ri, hem si ya si ola rak er kek ler den bin de fa da ha güç le -nir ler di. Za ten bu nu an la dık tan son ra ka dın la ra da ha faz la ağır lık ver me -ye baş la dım. Ama şim di gör dü ğü nüz gi bi, bel ki fi zi ki ola rak faz la de ğil,ama di re niş ko nu sun da er kek ler den yüz ki şi kaç mış sa, ka dın lar dan yabir kaç ki şi kaç mış ya da kaç ma mış lar dır. Ka çan lar yüz de bi ri geç mez.

Er kek da ha kaç kın dır ve da ha faz la so run lu dur.Bu ra da bir is pat var: Ka dı nın üze rin de ağır lık lı du rur san so nuç

ala bi lir sin, as ke ri so nuç la ra da va ra bi lir sin. Öte yan dan ya şam ko -

nu sun da da fe da kar lık ve ce sa ret ka dın lar da da ha faz la or ta ya çı kı -yor. Ta bii biz de bun la rı gör dük ve üze rin de dur duk. Ya ni bun danson ra siz de üze rin de du ra bi lir si niz. Yi ne Kürt er ke ği üze rin de deger çek çi du run, bü yük eleş ti ri ler ya pın.

Kürt er ke ğin de ölü mü nüz var, za ten ken di ken di le ri ni de öl dür -müş ler, si zi de öl dü rü yor lar.

Er kek öl dür me işi ni ya pı yor.Kürt er ke ği er kek de ğil dir.Bir an lam da ka dın dan da ha faz la ka dın dır.Ken di ni şek len ve cin sen er kek sa yı yor. Elin de cin sel lik ten baş ka

hiç bir şey kal ma mış tır. Er kek lik cin sel lik de ğil dir. Ka bul gör me sige re ken er kek lik bi raz yi ğit lik tir, bi raz in san lık tır; bi raz si ya sal vetop lum sal ol mak de mek tir. Ama er kek ya pı sın da bun lar kal ma mış,tü ken miş tir. Bu nun için de Kürt er ke ği nin ya ra tı lı şı üze rin de du run.Her za man he pi ni ze söy le di ğim gi bi, ha zır er kek is te me yin.

Me se la, ben yıl lar dır bu iş ler le uğ ra şı yo rum. Hiç bir za man ha zırka dın ara ma dım. On la rı dü zelt me ye, doğ ru la rın yo lu na koy ma yaça lış tım ve ka zan dım. Bu ko nu da mü ca de le ver dim ve öz gür lü ğüya ka la dım. Siz de böy le ya pın.

“Ey er kek, se nin bu ka dar ek sik li ğin var, bu nok ta da düş kün lü -ğün var, kö tü lü ğün var, şöy le sin, böy le sin” de yip üze ri ne gi din ki,er kek ten de şe ref li bir in san or ta ya çık sın. Bu ol maz sa, si zi de öl dü -re cek. Ede bi ya tın en önem li so run la rın dan bi ri de bu dur.

Bu ko nu üze rin de ger çek ten de cid di yet le du run. Ben bu ra da bi -raz te me li ni oluş tur dum. Par ti içe ri sin de doğ ru la rı ya ka la dı ğı mızgi bi, bu nu da ha da güç lü yü rü te ce ğiz. Bu sa de ce bir par ti ça lış ma sıiçin de ğil, ge ril la ça lış ma sı, ulu sal ça lış ma için de ge çer li dir. Bun larbü tün Kürt ka dın la rı na, hat ta bü tün Kürt top lu mu na ge rek li dir. Buka dar şe hit ka nı üze rin de bir te mel alın dı. Ken di le ri ni ya kan Kürtkız la rı nın ey lem le ri çok önem li dir.

Siz ler in san lı ğın, ba şa rı nın bay ra ğı olun. Bu, ay dın lar dan, he pi -niz den is te ni yor. Ge niş bir te mel atıl mış tır. Bun dan ya rar la nır sa nızsi ze ölüm yok tur. Ölüm süz lük si zin için ye ter li dir. Evet baş ka ne di -ye bi lir sin?

Kurdıstan Mukrayani : Biz Avrupa'da ya şa dı ğı mız hal de, dü -

336 337

şün ce de, ruh ta bu ra yı ya şı yo ruz. Bir bi ri mi zin yar dı mı na muh ta cız,bir bi ri miz ol ma dan ya şa ya ma yız. Ve si ze ba şa rı lar di li yo rum.

Ab dul lah Öca lan : Kürt ka dı nı nın ya ra tıl dı ğı bir dö nem de, Kürtta ri hi nin, Kürt in sa nı nın, Kürt ya şa mı nın ye ni den ya ra tıl dı ğı nı gör -dün. Bun lar üze rin de yo ğun ça lış ma la rı mız var. Kürt ede bi ya tı nıye ni den ya rat tık. Bü yük bir te mel oluş tu rul muş tur.

Es ki den “hoş gel din, böy le gel din, şöy le git tin” de ni li yor du. Bizise “bu ba şa rı lar üze rin de hoş gel din, ye ni ya şam üze rin de hoş gel -din” di yo ruz.

Si ze ve re ce ği miz en bü yük de ğer böy le olur. Ya ni ra hat ya şamsu nu la rak ve ya baş ka tu tum la ra gi re rek in sa na bü yük say gı gös te ri -le mez. Hal kı gör mek en bü yük say gı dır. Bu ya şa mı gör dün, Kürtka dı nı nı gör dün, kız la rı nı gör dün. İn sa nın çar pı cı lı ğı bu dur, şe re fibu dur, ba şa rı sı bu dur. İna nı yo rum ki, bu se nin için de bü yük birgüç, ce sa ret kay na ğı ol muş tur. Bu ye ni ya şam dır. Bun dan son ra ça -lış ma la rı nı da ha da bü yü tür sün ve ba şa rı lar el de ede bi lir sin ve sa nada ba şa rı lar di li yo ruz.

Evet Mirhem, sen ne söy le mek is ti yor sun, ne ler gör dün? Ne al -dın? Bun dan son ra ne ya pa bi lir sin?

Mirhem Yiğit : Sa yın Baş ka nım, ül ke mi zin ba ğım sız lık ve öz -gür lük sa vaş çı la rı, bu bir kaç gün içe ri sin de bu ra da ve şu an da dagör dük le ri miz, ta ma mıy la fark lı ve na dir şey ler dir. Po pü ler söz ler lesöy le mek ge re kir se, bu ra da her şey ta ri hi dir. Ne den ta ri hi dir? Heryer de ve za man da “ta ri hi” ke li me si kul la nıl dı ğı için söy le mi yo rum;bu gü ne ka dar bu ra da ya ra tı lan lar, da ha ön ce ül ke miz de ol ma dık la rıiçin ta ri hi dir. Ne ül ke mi zin ta rih çi le ri bu gü ne ka dar hal kı mı zın ya -şa mın da ve geç miş ta ri hin de böy le bir şe yin ol du ğu nu söy le ye bi li -yor lar ve ne de biz böy le bir şe yin ya ra tıl dı ğı nı söy le ye bi li riz. Ya şı -mız 47 ol du ve di ğer par ça la rı bil di ği miz hal de böy le bir şe yin ya -ra tıl dı ğı nı söy le ye me yiz. Hat ta böy le bir şe yi ki tap lar da bi le oku -ma dık. Bi lim ler de bi le bu özel lik le re sa hip bir şe yi gö re me dik.

İş te, bu an lam da ta ri hi dir, bu an lam da fark lı dır. Hat ta bu ra da gör -dü ğü müz, Par ti Önderliği'nin yo lun da ah lak, di sip lin, ter bi ye ve ye -ni bir ki şi lik ka za nan ar ka daş lar da, ken di an ne ve ba ba la rın dan çokfark lı dır di ye bi li riz. Bu ra da ye ni in san lar ya ra tı lı yor.

Çok bü yük bir iç ten lik le ve inanç la söy le ne bi lir ki, bu ra sı bir la bo ra -tu ar gi bi dir. Bu la bo ra tu ar da Kür dün so ru nu, Kür dün has ta lı ğı, Kür dünya ra sı, Kür dün prob le mi çok iyi teş his ve tah lil edi li yor. Sa de ce teş hisve tah li li ni de ğil, te da vi si ni de, te da vi si nin yön te mi ni de gör mek müm -kün dür. Bu bir kaç gün içe ri sin de bir ta kım ger çek le ri gö re bil dik. Ön der -lik ger çe ği ni ya kın dan ta nı ya bil dik. Par ti nin sa vaş çı ve ge ril la ya pı sı nıya kın dan ta nı dık. Bu ra da, ye ni bir top lu mun ve sos yo lo ji nin te mel le ri -nin na sıl atıl dı ğı nı ya kın dan gör dük. Bi raz da halk ara sın da gez dik. Şe -hit le rin an ne ve ba ba la rı nı gör dük. Köy ve ka sa ba la rı mı zı gör dük. Top -lu mun na sıl güç lü, ge niş li ği ne ve de rin li ği ne de ğiş ti ği ni (ger çi ay dınağır bir ke li me dir), ken di ger çek li ği mi zi de gör dük. Ya şa dı ğı mız gaf le tive için de bu lun du ğu muz dip siz ku yu yu da ha ya kın dan gör dük ve ta nı -dık. Biz ay dın la rın prob lem le ri nin ve so run la rı nın ne ol du ğu nun far kı navar dık. Her ke sin ben mer ke zi yet çi li ği ni ve bi rey sel li ği ni gör dük.

Ye ni dev rim ger çek li ğin den uzak ol du ğu mu zun far kı na var dık.Dev rim le ara mı za bü yük bir me sa fe gir miş tir. Eğer bu uzak lık-me -sa fe or ta dan kalk maz sa, bu dev rim ile ay dın la rın dü şün ce si ara sın dabağ lan tı ku ru la maz sa, dev rim ger çek li ği ve dev rim ön der li ği gö rül -mez se, ay dın la rın ça lış ma sı ve ni te li ği is ter ta rih, is ter se ede bi yatvb. ol sun hep si isa bet siz olur. Bu du rum da ay dın kal dır ma sı ge re -ken yü kü kal dı ra maz ve oy na ma sı ge re ken ro lü oy na ya maz. Heray dı nın bu dev ri me ya kın ol ma sı ge re kir. Kal bi dev ri min kal biy lebe ra ber at ma lı dır. Bu ön der lik ten uzak ol ma ma sı ge re kir.

Şu nu söy le ye bi li rim: Ye ni bir he ye can la, da ha güç lü bir ruh la, yurt -se ver lik le ve so rum lu luk la ya zar lı ğa da ha güç lü dö ne bi li riz. Bu te mel -ler üze rin de ça lı şa ca ğız ki, ye ni bir eko lün te me li ni ata bi le lim. Öy lebir ekol ki, dev rim le içiçe bü yü ye cek, dev ri me uzak ol ma ya cak, dev ri -min hiz me tin de ve ko ru ma sın da ola cak. İna nı yo rum ki, üze rin de du ra -ca ğı mız en önem li iş ler den bi ri si de bu dur. Bu nun için bü tün im kan la -rı mı zı se fer ber edip, uy gu la ma ya so ka ca ğız ve ye ri ne ge ti re ce ğiz.

Ab dul lah Öca lan : Evet, sen de önem li bir ta kım şey ler al mış sın.Par ti den, halk tan, ön der lik ten alı na bi le cek le ri al mış sın. İçin de bu -lun du ğu nuz ya şa mın ba zı özel lik le ri var.

Bu na İs veç eko lü de ni li yor.Keş ke İs veç eko lü, Kürdistan'a hiz met te bu lun say dı.

338 339

Da ha bir çok ay dın lar var. Bun la rın Kür dis tan için ay dın ol ma la rı -nı is ter dik. Ora da bir çok ya zar or ta ya çık tı. O ya zar la rın Kürt ede bi -ya tı na, Kürt sa na tı na hiz met et me le ri ni, Kür dis tan dev ri mi nin hiz -me ti ne gir me le ri ni is ter dik. Bu ra da al dık la rı nı on la ra iyi kav ra tır san,ulaş tı rır san, dev ri me ge le cek le ri ne ina nı yo rum. Ya if las eder ler, yada dü rüst olur lar. Avrupa'daki ay dın lar ya bu ra da or ta ya çı ka rı langer çek le re, Kürt ede bi ya tı ve sa na tı için or ta ya çı kan Kürt ru hu naula şır lar, bü yür ler, ya da sah te kar olup ken di ken di le ri ni kan dı rır larve if la sa gi der ler. Bu nun dı şın da on la ra hiç bir yol kal maz.

Bu nu gö rü yor su nuz. Tem si li ni ya pıp yü rü me li si niz. İna nı yo rum ki,bun lar bi zi de bü yük ger çek le re ulaş tı rır. Ül ke sin den, ger çek ler den,sa nat ve ede bi yat tan uzak olan bi ri, Kürt lük adı na an cak ken di ken di -si ni kan dı rır, ama baş ka kim se yi kan dı ra maz. Ucuz bir ya şa mın, so -ğuk ve ölü bir ru hun Kür dün ru hu ol du ğu nu söy le ye mez sin. Ağ zı nabir kaç Kürt çe ke li me yi al mak la ve bir kaç sa tır yaz mak la Kürt lük adı -na ko nu şa maz sın. Ken di ni zi bu ya lan du ru mun dan kur tar ma nız la zım.

De di ğim gi bi edep, ye ni Kürt ru hu nun ya ra tıl ma sı için dir. İyi likve gü zel lik te me lin de hal kı mı zın sa na tı için dir. Ama bun lar çir kin li -ği, ül ke den ka çı şı yü cel ti yor lar. Bü yük bir dev rim var, fa kat on larbu dev ri me kar şı çı kı yor lar. Ye ni bir Kürt in sa nı ya ra tı lı yor, ye niKürt ka dı nı ya ra tı lı yor, fa kat on lar bun dan ka çı yor lar. Bü yük Kürtsev gi si ya ra tı lı yor, bun dan da ka çı yor lar. Bu nun ye ri ne ucuz ka dınsev gi si ne, ucuz ya şam sev gi si ne, Av ru pa sev gi si ne koşuyorlar.

Bu, Kürdistan'a, Kürt in sa nı na, ka dı nı na düş man lık tır.Ken di ül ke siy le be ra ber ol ma yan bi ri, dün ya ile bir lik te ol maz;

di ğer halk la rın kar şı sın da şe ref li bir ya şa mı tem sil ede mez. Ay dın -la rı mız ken di le ri ni bu ayıp tan kur tar ma lı dır lar. En bü yük ayıp dabu nu ay dın lık adı na, ede bi yat adı na ya pı yor lar olmasıdır. Bu bü yükbir ya nıl gı dır. Hat ta ya nıl gı da de ğil, bü yük iha net tir.

İna nı yo rum ki, ken di le ri ni dü rüst kı la bi lir ler. İlle PKK'de ça lış sın larde mi yo ruz. Kürt lü ğe hiz met et sin ler de, bu is ter se PKK aley hin de ol sun.Bu o ka dar önem li de ğil. Ama Kürt le rin düş ma nı kim dir? Şim di or ta yaçık tı. Kürt le rin dos tu kim dir? Bu da bel li ol du. Ki min dos tu muz ol du ğuda bel li ol du. Bu “ay dın” Kürt ler de ken di le ri ni net leş tir sin ler. Ne için,han gi te mel üze rin de var lar? Ne ya pı yor lar? Ken di le ri ni, ai le le ri ni ve bir -

kaç ku ruş pa ra yı gör müş ler. Bun la rın et ra fın da bir do lap bey gi ri gi bi dö -nü yor lar. On la rın yap tı ğı Kürt lük de kü çük ya şam, kü çük in san lar için dir.

Ken di ni zi bu du rum dan çı ka rın! Bu du rum dan kur tu la maz sa nız,bü yük dü şün ce le re ve bi lin ce ula şa maz sı nız. Yurt se ver bir ya şa mage çe mez si niz.

Bü yük ge liş me ler ya rat tık. Ya ra tı lan lar de ğer len di ri lip bü yü tü le -bi lir. Üze rin de dü şü nün, ya zın ve top la nın. Ay dın la rın gü cü nü oluş -tu run. Tek kal ma yın. Tek ka lır sa nız za yıf olur su nuz. Bir güç ha li nege lin ki se si niz çık sın, ka le mi ni zin et ki si ol sun. Bu nun için, mad diola rak, tek nik ola rak za yıf sı nız. Si ze yar dım da ede bi li riz. Ama sizde bir şey le re sa hip olun. Güç sa hi bi olun. So run la rı nız var sa kal -dır ma lı sı nız. Ken di ni zi hal ka ka bul et ti rin. Ken di ni zi hal ka ka bulet ti re mez se niz, hal kın için de bir et ki ye sa hip ola maz sı nız. Ta bii ki,bu du rum da kim se si ze de ğer ver mez.

Ay dın halk için, ta rih için var dır. Ay dı nın gö re vi ay dın lat mak tır.Ay dın kö rel tir mi? Ha yır!Ay dın la tır, ya şa mın önü nü açar. Fa kat bi zim ki ler ay dın lık adı na

ya şam la oy nu yor lar. Ya ni halk tan uzak düş müş ler ve so nu na ka darka ran lı ğa ba tır mış lar. Bu al dat ma yı, bu oyu nu de ğiş tir mek ge re kir.Ya zık tır, bu yap tık la rıy la bi zim ya rat tı ğı mız ya şa mın da önü nü tı ka -ma ya yol açı yor lar. Bu na mü sa a de et me mek ge re kir.

Yi ne her za man be lirt ti ğim gi bi, so nu na ka dar bi zi eleş ti rin. Ek -sik lik le ri miz var sa söy le yin. Ken di ni zi Kürt ve Kür dis tan ger çek li -ği ne son de re ce bağ la yın. Halk ger çek li ği ne bağ la nın. Baş ka par ti -ler den de ol sa nız, hat ta par ti siz bi le ol sa nız, yi ne de bir le şin. Hal kave za fe re ye rin de bağ la nın.

İn san za fer siz, ba şa rı sız ola maz.Ba şa rı sız lık na mus suz luk tur.Halk sız ya şam müm kün de ğil dir. Bu dün ya da biz den ulu sal lı ğı

ol ma yan baş ka halk lar var mı? Bu nun için söy lü yo rum, halk la şın kibu dün ya da si ze ya şam ola na ğı ola bil sin. Böy le söy le di ğim za man,“şöy le dik ta tör lük tür, şöy le her ke si bas tır ma cı dır” di yor lar.

Ha yır! İn san halk sız, top lum suz ve top rak sız ola maz.Top lum suz luk ve top rak sız lık, in san sız lık tır.

340 341

Bir hay van ol mak gi bi dir. Ken di si nin dı şın da kim se yi ta nı maz. Ken di ni zi bi rer ön cü ha li ne ge ti rin. Hal ka ulaş ma ya ça lı şın. Bu

ka dar halk var, on lar la hiç top lan tı yap ma mış sı nız. Top lan tı ya pın.Ben iki gün bi le top lan tı sız ta ham mül ede mi yo rum. İn san gün ler ce,yıl lar ca tek ka la bi lir mi?

Hal kı bı rak ma yın.Halk si zin için de bir güç kay na ğı dır. Hal kı ne ka dar gö rür se niz,

so run la rı na ve ya ra la rı na o ka dar or tak olun. Yi ne ken di ni zi ne ka -dar ta nı tır sa nız, o ka dar so run la rı çö ze bi lir, bi linç sa hi bi ola bi lir si -niz. Böy le ce ba zı so run la rı hal le de bi lir si niz. Ya ni si ze me tod, ça lış -ma tar zı ve pra tik adım lar ge rek li dir.

Bun dan son ra da ina nı yo rum ki, so nun da siz de bir güç ha li nege lir si niz. Ni te kim ulu sal kur tu luş ha re ke tin de olu şan bü yük dev -rim de si zin de ye ri niz oluş mak ta dır. Ken di ni zi bu na la yık gö rün.Bu ra da gör dük le ri niz si zin için bü yük bir kuv vet tir. Si ze he ye canver me li dir. Bu, ye ni ve bü yük bir ru hu si ze ve ri yor. Bu na la yık olunve so nu na ka dar ya rar lan ma sı nı bi lin. Ya ra tı cı olun ve bu nu ül ke yeta şı rın. İm kan la rı nız da var. Eğer im kan la rı nız yok sa biz den is te yin.Ye ter ki yü rü yün. Evet, baş ka ne di ye bi lir sin?

Mirhem Yiğit : Hal kı mız gö rev le ri ni ye ri ne ge ti ri yor; sa vaş çı la -rı mız çok zor şart lar al tın da gö rev le ri ni ya pı yor lar. Ön der li ği mizçok de ği şik ve ya ra tı cı bir tarz da, dün ya da bu gü ne ka dar ol ma mışbir şe kil de ça lış ma la rı nı ve gö rev le ri ni ya pıp, ge rek li ve önem lipers pek tif ler ve ri yor. Biz ön der li ğin gö rüş ve is tek le ri ni, ken di mi zebir emir gi bi alı yo ruz. Dev ri min emir le ri ni, hak-hu ku kun emir le rigi bi gö rü yo ruz. Bu te mel de ve bu ruh la ge ri dö ne ce ğiz.

Ab dul lah Öca lan : Ön der lik si ze hiz met tir. Bu ra da ya nıl gı yagir me yin. Ön der lik si zin için ça re dir, güç tür, hiz met tir. Ön der lik si -zin üze ri niz de ken di ni yük selt mez; bu na te nez zül et mez.

Ön der li ği doğ ru ta nı yın. Kürt lü ğü doğ ru ta nı yın.Ya ni bir çok ki şi “biz iyi, gü zel Kürt le riz” di yor. Ama ger çek te ise

ken di le ri ni re zil et miş ler. Gü zel Kürt lük baş ka bir şey dir. Ye ni ya ra -tı lan Kürt in sa nı nı, Kürt ya şa mı nı eğer gö re mez ler se bu ön le ri neso run ola rak çı kar. Ne fes bi le ala maz lar, re zil olur lar. Bir an ön ceon la ra ula şın, ya ra tı lan ye ni ya şa ma çe kin. Ya ra tı lan ye ni yi ğit lik

an la yı şı na gel sin ler. İs mi mi de an ma ya ge rek yok. Be nim varol -mam, yok ol mam önem li de ğil dir. Apo'yu bı ra kın. Bin yıl dan buya na ilk de fa bin yıl son ra sı nın ön der li ği ya ra tı lı yor.

Evet, Ahmed sen de çok şey al dın, gör dün ve bun dan son ra dagüç ye ti re bi lir sin.

Ahmed Tigris : Ön der lik sa ha sı na gel di ğim den bu ya na, in san la -rın dı şa rı sı nın ve içe ri si nin bir çok fo toğ ra fı nı çek tim. Kürt top lu mu -nun iç ve dış dün ya sı nı gör düm. Ön der li ğin iç ve dış dün ya sı nı gör -düm. Ben hem dı şın fo toğ ra fı nı çek mek is te dim, hem de iç dün ya -nın, ru hun fo toğ ra fı nı çek mek is te dim. Bun dan do la yı da çan ta mıdol dur mu şum. Çan ta mın içi hep not lar la, rö por taj lar la, fo toğ raf lar la,ses ler le do lu dur. Bu nun dı şın da da ka fam da net le şen bir çok şey var.

Ar ka daş lar bu nu uzun uzun aç tı lar. Ger çek ten, hal kın için de olupda dev rim den uzak ol mak ka bul edil mez. Fa kat ben ken di adı ma,geç miş te faz la ol maz sa da, hep hal kın ara sın da kal dım. Ta bii ki buyet mez, ek sik lik tir. Be nim ki şi sel yet mez lik le rim de var. Bu nun içinde bu ra dan al dık la rı mı, hem fo toğ raf, hem ses, hem de rö por taj ola -rak bü tün im kan la rı mı kul la na rak, da ğı ta ca ğım. Sa de ce bu nun la dakal ma ya cak, söz de de ğil, ar ka daş lar bi zi ak tif ola rak pra tik içe ri sin -de gö re bi le cek ler. Ne ka dar ça lı şıp ça lış ma dı ğı mı zı gö ze te bi lir ler.

Gör dü ğüm baş ka bir şey da ha var: PKK içe ri sin de eleş ti ri ve öze -leş ti ri kav ram la rı nı de rin li ği ne an la ya bil dim. Eleş ti ri-öze leş ti ri ne -dir? Bir kam çı gi bi in san la rı dev ri me doğ ru sü rük le ye bil di ği ni, yıl -lar dır üze ri miz de bu lu nan pis lik ve ko kuş muş lu ğun na sıl te miz len di -ği ni gö re bil dim. Ön der li ğin ye ni bir in sa nı na sıl ya rat mak is te di ği ni,sa bun la ve her şey le yı ka dı ğı nı, onu bü yük bir ener jiy le, bü yük birinanç la na sıl do nat tı ğı nı ve düş ma na kar şı sa vaş tır dı ğı nı gör düm.

Hem halk ara sın da ve hem bu ra da ulaş tı ğım baş ka bir so nuç da,bü yük me sa fe le rin alın dı ğı dır. Hal kın tü mü nün, hat ta oku ma-yaz ma -sı ol ma yan köy lü le rin bi le bu fel se fe yi ya ka la dık la rı nı, an la dı ğı nıgör düm. Köy le re ka dar, her yaş tan ve cins ten in sa nın, oku ma-yaz -ma sı ola nın ve ol ma ya nın her ke sin bu se vi ye ye ulaş tı ğı nı gör düm.Be nim için bu çok bü yük bir olay dır. Kı sa ca bun la rı be lir te bi li rim.

Ab dul lah Öca lan : Evet, Ahmed se nin de gör dü ğün gi bi çok önem -li ve bü yük iş ler ya pı lı yor. Kürt lük le, Kürt pe da go ji siy le il gi len di ğin

342 343

için bun lar se nin için de bi rer anah tar gi bi dir. Bun dan son ra bir çok ol -gu yu bir bi rin den ayı rın. Akıl lı olan bi ri, biz den ol ma sı nı bi len bi ri, ina -nı yo rum ki her şe yin üs te sin den ge le bi lir; do la yı sıy la çok bü yük şey lerya pa bi lir. Kürt le rin ya şa mın da her za man if las et miş li ği gö rü yo rum.Bu gün kü top lan tı nın ba şın da da söy le di ğim gi bi sür dü rü len mev cut ya -şam ol duk ça çü rük ve içi boş tur. Ken di le ri ni kan dı rı yor lar; ya zık tır. Fa -kat ön der lik, çü rü müş bir ya şa mı ken di si için bir ya şam şek li yap makis te mez. Ön der lik ten de bek le nen bu ol ma lı dır. Bu na kar şı ba şa rı lı birya şa mın na sıl ya ra tı la bi le ce ği ni he pi ni zin göz le ri önün de is pat la dık.Ta bii, doğ ru dur; sen de bu nun içi ni gör dün, dı şı nı gör dün. Göz le ri ninönün de bir çok şey net leş ti. Kürt in sa nı nın ya ra tı lı şı nı, ter bi ye si ni, bir -çok yön den bin ler ce yıl dır varolan pis li ğin na sıl te miz len di ği ni gör dün.Ha fif li ğin, her yön den düş kün lü ğün ne ka dar ol du ğu nu gör dün. Ve na -sıl di ril di ği ni, bu ra da ön der li ğin ve neş te ri nin, kı lı cı nın, so ru la rı nın neol du ğu nu gör dün. Bun la rın halk için de na sıl yü rü tül dü ğü nü gör dün.Akıl lı olur sa nız, bun lar sı ra dan ge liş me ler de ğil dir.

Bü tün bun la rı si zin için is ti yo ruz. Ken di ni zi bir bü tün ola rak ve rin.Ya şa mı nız el den gi di yor, bu na kar şı ken di ni zi kan dır ma yın. Bü tün in -san lar ve Kür dis tan hal kı için söy lü yo rum: Ken di ni zi bü yük güç ha li -ne ge ti rin ve bü yük adım lar atın ki, se si niz du yul sun. Ka rar lı ve güçsa hi bi olun. Ne den ses siz ge lip ses siz gi di yor su nuz; yok sul ge lip yok -sul gi di yor su nuz; boş ge lip boş gi di yor su nuz; ya şa mı ta nı ma dan gel di -niz, ta nı ma dan gi di yor su nuz? Ya zık tır si ze. Ben bu ha lim le bi le ken di -mi bir şey say mı yo rum. O ka dar şey gör dü ğü müz ve ya rat tı ğı mız hal -de, hâlâ da ba na hiç bir şey yap ma dım gi bi ge li yor.

Da ha na sıl bü yük ya ra tı lır di yo rum.Ba zı la rı ba na, “da ha tat min ol ma dın mı? O ka dar ça lış mak, im kan

kar şı sın da ye ter li de ğil mi?” di yor lar. Ke sin lik le tat min ol muş de ği -lim. Eğer tat min olur san, üre tim du rur. “Ye ter, yü kü mü kal dır dım, ken -di mi bü yüt tüm” der sen, bü yü ye mez sin, hiç bir ye re va ra maz sın. Amaben ken di ön der li ğim den mem nun de ği lim. Ben böy le ya pı yo rum. Sizda ha yük sel me miş si niz, ha kim ola ma mış sı nız, ya ra tı cı de ğil si niz. İm -kan var; bu nu de ğer len di rin. İn sa nı yü cel ten ça lış ma tar zı, “dü şün ce nibir ye re ulaş tı ra bil mek için, da ha çok ça lış, da ha çok im kan ol, da haçok yük sel”dir. Si zin için de bu tarz ge rek li dir ve te mel bir me tod dur.

Ba zı kü çük iş ler ya pıp, “bi ze ye ter” di yor su nuz. Ağ zı nı za bi razye mek gi ri yor, “bi ze ye ter” di yor su nuz. Eli ni ze kü çük bir ya şam fır -sa tı ge çi yor, “bi ze ye ter” di yor su nuz. Ra hat lı yor su nuz. Bu ra hat lıküret ken li ği ni zi, dü şün me ni zi en gel li yor. Bu ne den le tat mi ni niz bü -yük de ğil. Ya ni bü yük lü ğün yo lu nu, yön te mi ni, me to du nu ken di niz -den uzak tu tu yor su nuz. Çok ça buk do yu ma ula şı yor su nuz. Su sa -mış sı nız “su sa ma dım”; aç sı nız “aç de ği lim”; bil mi yor su nuz “bi li yo -rum”; ya pa mı yor su nuz, “ya pı yo rum”; se si niz çık mı yor “se sim çı kı -yor” di yor su nuz. Ken di ni zi kan dı rı yor su nuz.

“Biz bu ka dar yap tık” der se niz, doğ ru de ğil. Çün kü hiç bir şe yiüret me di niz, mah vet ti niz de rim. Bu ken di ni kan dır mak tır. İn san lıkadı na ba zı önem li şey ler yap mak is ti yor sa nız, bu nok ta lar üze rin decid di dur ma nız ge re ki yor. Bu te mel de üze rin de dur maz sa nız, yap -tık la rı nı zın ve yaz dık la rı nı zın bir de ğe ri ol maz. Ya zık tır. Ma dem buko nu lar da bu ka dar yıl ça ba har ca mış sı nız, o za man bu ça ba la rı nızbo şa git me sin.

Ta ri he ba kın:Bir çok ki şi bü yük iş le re tek ba şı na baş la mış, bü yük doğ ru lar, bü -

yük in san lık üze rin de dur muş lar. Bun lar so nun da öz gür in san ola -bil miş ler.

Pa ra ile her şe y ya pı la maz.Pa ra yı ya ra tan in san dır.Si ya se ti, sa va şı ya ra tan da in san dır.Baş lan gıç ta be nim ne si ya se tim, ne sa va şı mım, ne pa ram, ne de

ma lım-mül küm var dı. Hiç bir şe yim yok tu. İl kin in san önem li dir.Eğer böy le bir in san ola bi lir se niz, bu her şe ye be del dir. Ya ni baş lan -gıç ta mü te va zi bir in san var dı, ken di si ni in san ye ri ne ko yan bir ki şi -lik var dı. Ken di si ni doğ ru bir in san ha li ne ge ti ren bir ki şi lik var dı.Bir ku ruş pa ram bi le yok tu. Hep borç luy dum. Ama ben ken di ken di -me, “ken di mi na sıl bir in san ha li ne ge ti re bi li rim?” di ye sor dum.Ken di mi öy le bir in san ha li ne ge tir me liy dim ki, ön ce ben ken dim -den ra zı ol ma lıy dım. “Ben in san ol dum” di ye bil me liy dim. Ben buin san la rı ya rat tık tan son ra bak tım ki, bü tün bu ki şi ler ger çek bir in -san ha li ne, as ker ha li ne, sa vaş ha li ne gel miş ler. Bu bü yük bir is pat tır.

Ken di ni ya ra tır san, dü rüst bir ha le ge ti rir sen, son ra sın da her şey

344 345

ken di li ğin den olur. Bu, si zin için de en bü yük güç ol ma lı dır. Biz bugü cü si ze ver dik. Uma rım bun dan iyi ya rar la na bi lir si niz. Ya pa bi lirmi si niz? Bu ko nu da bir kaç ki tap ya zın, bir kaç adım atın ve ken di ni -zi ba şa rı lı kı lın. Ge li şi niz, zi ya re ti niz bu ko nu da önem li dir. Çiz di -ğim çer çe ve da hi lin de kal kar sa nız bir ham le ya pa bi lir si niz. Se niniçin de bu te mel de ba şa rı lar di li yo rum.

...Ay dın lar için yap tı ğı mız bu top lan tı, ye rin de ve ba şa rıy la so nuç -

la nı yor. Ger çek ten de te mel ve çer çe ve iyi ya ra tıl mış tır. Bun danson ra üze rin de cid di ola rak du run. Bir kaç ki tap ya za bi lir si niz. Bun -la rı da ha çok güç ha li ne, yol gös te ri ci bir ko nu ma ge ti re bi lir si niz.Önem li so nuç lar çı kar ma sı nı bi lin. Bu da za ten si zin işi niz dir. Gi de -ce ği niz yer de, Avrupa'da bu ça lış ma lar iyi yü rü yor. Avrupa'da birmil yo na ya kın in sa nı mız var. Avrupa'da gü cü müz var. Avrupa'datek nik var; bir gün de ken di ni zi ül ke ye ulaş tı ra bi lir si niz. Es ki si gi bide ğil dir. İs te se niz, bir gün de ül ke de si niz. Bun lar üze rin de dü rüst birşe kil de du rur sa nız, Kürt ede bi ya tı ve sa na tın da bir ham le ya pa bi lir -si niz. Bun dan son ra ba zı adım lar ata bi lir si niz.

Kürt kül tür konferansında ba zı so ru lar sor muş tu nuz, bu ra da buso ru la rın ya nı tı nı çok ge niş al dı nız. Ne yap mak is te di ği mi zi, çağ rı -mı zın ne ol du ğu nu iyi gör dü nüz. Bun dan son ra bü tün ay dın la ra bu -nu ulaş tı rın. Siz de çok faz la bü yü yen bi rey ci lik ten, yi ne içi ne gir di -ği niz ya nıl gı ve yan lış lar dan kur tu lun. Ken di ni ze ba zı ça lış ma sa ha -la rı nı ya ra tın. Bu ko nu da siz de ha zır lı ğı nı zı ya pın. Bir ha zır lık ko -mi te si ni oluş tu run. Dost lar la ba zı iliş ki ler ku run. Dip lo ma si fa a li -yet le rin de de bu ko nu üze rin de du ra bi lir si niz. Avrupa'da “Kür dis tanÜni ver si te si” ku ru la bi lir. Bu bü yük bir adım olur. Aka de mi de var.Bü yük bir ay dın gü cü nü oluş tu ra bi lir si niz. Par ti li ar ka daş lar da yar -dım cı olur. Ama siz de ken di ni zi bi raz öl çün: Ger çek li ği niz ne dir,ya şa mı nız ne dir? Bun dan ön ce na sıl dı, bun dan son ra na sıl ola cak?Ya şam üze rin de çok mü te va zi bir şe kil de du run. Ve ken di ni ze gü ve -nin. Ce sa re ti niz ol sun. Da ha her şey el den git me miş tir.

Ulu sal ça lış ma lar, öz gür lük ça lış ma la rı yal nız genç le rin, ön der li -ğin tek ba şı na yü rü te ce ği ça lış ma lar de ğil dir. Bü tün bir hal kın gö re -vi dir, he pi mi zin gö re vi dir, in san lı ğın gö re vi dir.

Kür dis tan dev ri mi Ortadoğu'da bir rö ne sans tır; ye ni den ya ra tı lış tır.PKK bü yük esa re te kar şı, bü yük ve es ki me de ni ye te kar şı ken di -

si ni bir ya şam ha li ne ge tir mek is ti yor. Bu id dia çok güç lü dür. İm -kan la rı da var dır. Bu nun üze rin de de çok güç lü dur ma nız ge re kir.İn san lık için Kür dis tan dev ri mi han gi yö nüy le uy gar lık tır? Es ki uy -gar lı ğa ne ve re bi lir? Bu nun üze ri ne çok şey ya pa bi lir si niz. Dün ya -da ki di ğer halk lar da çok şey duy mak is ti yor lar bi zim le il gi li. Bu nuda ha çok siz on la ra du yu ra bi lir si niz.

Ça lı şın, ça re siz kal ma yın. Baş lan gıç za yıf ola bi lir, im kan sız ola -bi lir, ama sa bır la, inat la ve ka rar lı lık la yü rür se niz, ar ka sı bü yük ge -lir. Bu bi zim şim di ye ka dar ki ça lış ma tar zı mız dır. Hiç kim se be nimka dar ça re siz, güç süz, im kan sız bu işe baş la ma mış tı. Ama şim digör dü ğü nüz gi bi, ba zı im kan lar or ta ya çı kı yor. Is rar la yok luk üze -rin de dur mak, zen gin li ği or ta ya çı ka rır. Is rar la ya şam üze rin de du -rur san, ölü den bi le ya şa mı çı ka ra bi lir sin. Bun la rın na sıl ya ra tıl dı ğı -nı gör dü nüz, hep si göz le ri ni zin önün de dir.

Ta rih siz lik ta ri he dö nüş tü, edep siz lik edep ha li ne gel di.Düş kün in san, her yön den ba şa rı ya ulaş tı rıl dı.Düş kün ya şam, her alan da bü yük ya şa ma dö nüş tü rül dü.Si ze ver di ği miz en de ğer li güç bu dur. Bu, de ğer li bir he di ye dir.

Bun dan baş ka da hiç bir şe yi de ğer li say ma yın. En te mel bü yük is te -ği niz, da i mi is te ği niz buy du. Bu na da de ğer ve rin.

Gel di niz, bir da ha se lam lı yo ruz. Ye rin de bir ge liş tir ve bü yükoran da ama cı na ulaş mış tır. Dü rüst, ıs rar lı, ka rar lı bir şe kil de üze rin -de du run. Ve her za man bun la rı ya yın. Böy le ce ulu sal bir edep olur,ay dın ede bi olur. Kürt sa na tın da bir çok ge liş me ya ra ta bi lir si niz. Ençok da Kürt ede bi ya tın da bir ta kım ge liş me ler sağ la yın. Yi ne si zin lebe ra ber ola ca ğız. Her tür lü yar dım la rı mı zı sü rek li su na ca ğız. İs ter -se niz si ze da ha da faz la hiz met ede bi li riz. He pi ni ze, bü tün Kür dis -tan ay dın la rı na, Gü ney li ol sun, Ku zey li ol sun he pi ni ze bun dan son -ra ba şa rı lı bir ya şam di li yo ruz.

30 Ağustos 1994

346 347

“... Ve RAB Allah yerin toprağından adamı yaptı ve onun burnuna hayatnefesini üfledi ve adam yaşayan can oldu. Ve RAB Allah şarka doğruAdende bir bahçe dikti ve yaptığı adamı oraya koydu ve RAB Allahgörünüşü güzel ve yenilmesi iyi olan her ağacı ve bahçenin ortasında hayatağacını ve iyilik ve kötülüğü bilme ağacını yerden bitirdi. Ve bahçeyisulamak için Aden'den bir ırmak çıktı ve oradan bölündü ve dört kol oldu.Birinin adı Pişon'dur; kendisinde altın olan bütün Havila diyarını kuşatırve bu diyarın altını iyidir; orada ak günük ve akik taşı vardır. Ve ikinciırmağın adı Gihon'dur; bütün Kuş ilini kuşatan odur. Ve üçüncü ırmağınadı Dicle'dir; Aşurun önünde akan odur. Ve dördüncü ırmak Fırat'tır.Ve RAB Allah adamı aldı, baksın ve korusun diye Aden bahçesine koydu.”

Tevrat

Kökler ve kavuşma savaşı(*)

İlk de fa bi raz ta rih ten ge len bir ki şi lik ola rak ve yi ne çok es ki birta ri hin hal kın dan ge len, de ğer ver di ğim bir ku ru mun tem sil ci si nikar şı la mak tan mut lu luk du yu yo rum.

Ye ni bir say fa açı lı yor.Ben, PKK'nin çı kı şı nı her za man, pey gam ber le rin çı kı şı na ben -

zer bir ha re ket ola rak de ğer len dir dim. Biz, o pey gam ber ler ge le ne -ği nin de vam et ti ri ci si yiz. Ben, ken di le ri ni de, İsa'yı da her za manha tır la dık ça; sev giy le, say gıy la de ğer ver mek te yim.

Siz da ha dün ha tır lat tı nız; “Si zin ya şa mı nız bi raz İsa'ya ben zi -yor” de di niz. Ola bi lir! Ben sık sık ar ka daş la rı, İsa'nın ha va ri le ri neben ze ti yo rum, on lar gi bi ol ma la rı ge rek ti ği ni söy lü yo rum. Bi zimes ki ar ka daş la rın yaş la rı ge nel de 40 ci va rın da dır. Ev ve bark la rıyok. Yi ne ken di le ri için her han gi bir şe ye sa hip ol ma du rum la rı dayok tur.

İn san lık için ya şa dık la rı na ina nır lar.Bu nun için PKK'yi mil li yet çi, hat ta ko mü nist bir ör güt gi bi de -

ğer len dir mek, bü yük bir ha ta dır. İn san lı ğa çok bağ lı, mil li yet çi ol -ma yan, yi ne bir di nin, mez he bin fa na tiz mi ne düş me yen hoş gö rü lü

348 349

(*)10 Mart 1993 tarihinde PKK Genel Başkanı Abdullah Öcalan ile Ha lep Sür -ya ni Metropoliti'nin yaptıkları gö rüş me .

bir ha re ket tir. Mil li yet, cin si yet, mez hep ay rı mı nı yap maz. Be nimbu çiz gi uğ ru na mü ca de le sa va şı mım tam 20. yı lı nı dol dur mak ta dır.Ankara'dan baş la dım, şim di bu ra da yım.

Bir ha va ri ya şan tı sı di ye bi li rim.Ken di le ri ni bu te mel de kar şı lı yor ve se lam lı yo rum. Ken di ger -

çek le rin den ha ber dar ol ma la rı nı is te rim ve epey güç ala ca ğı mı za,güç ve re ce ği mi ze ina nı yo rum.

Türk bar ba riz mi, Or ta do ğu halk la rı nı, hiç bir din de ye ri ol ma ya -cak bir bi çim de ka sıp-ka vur du. Kül tür le riy le, zen gin lik le riy le Asu -ri-Sür ya ni hal kı da, ta rih te çok bü yük bir hal kı, çok bü yük bir kül -tü rü tem sil eder, ama en son ka lın tı la rı da bu gün ler de bi ti ril mek is -te ni li yor. O ka lan eser ler, ki li se ler var. On la rın sö nü şü, ba na hay liüzün tü ve ri yor.

Da ha siz ler le iliş kim ol ma dan, gö rüş me den ön cey di; “bu bü yükkül tür böy le sö nüp git me me liy di” di ye dü şü nü yor dum. Çağ rı yap tım,“ge lin ken di kül tü rü nü ze sa hip çı kın” de dim. Ay rı ca bu Avrupa'ya gi -di şi, ül ke yi terk et me yi de bir oyun ola rak de ğer len di ri yo rum. Çün kübu gi diş bü tü nüy le eri yip-bit me an la mı na ge li yor. Bu açı dan da üzün -tü duy du ğu mu he men be lirt me li yim. Do la yı sıy la ken di top rak la rı nave va tan la rı na yüz le ri ni çe vir me le ri en an lam lı sı dır. Mev cut top rak -lar, Kürt le rin ol du ğu ka dar, ay nı za man da Sür ya ni-Asu ri hal kı nın veyi ne Er me ni hal kı nın dır da. Ken di top rak la rı na, kül tür le ri ne çokumut suz da ol sa ye ni den yö nel me ce sa re ti ni gös ter me li dir ler.

M. Yo han na : Sa yın Baş kan çok genç si niz!Abdullah Öcalan : Yok! 45 ya şın da yım. Be ni mü ca de le genç -

leş ti ri yor. Be nim du ru mum de ği şik ve her kes me rak edi yor.M. Yo han na : Na sıl genç ka la bil di niz? Bu coş ku yu, bu aş kı na -

sıl ya şı yor su nuz?Abdullah Öcalan : Ta ri he çok de rin il gim var. Kürt hal kı da çok

es ki bir halk. Sö nüp, git me me si ne bü yük tut kum ol du ğu için ken di -mi genç tut mak zo run da kal dım.

M. Yo han na : Ay nı yaş ta yız.Abdullah Öcalan : Evet, gü zel.M. Yo han na : Ben, sa de ce yaş ça genç li ği kas tet me dim. Dü şün ce

de ye ni ve her şey yep ye ni dir. Ön der li ği niz çok yü ce ve böy le bi li -

ni yor. Ben ve di ğer ar ka daş la rım, yan daş la rım, sa yın Ab dul lah Öca -lan ön der li ği ni bi li yor ve sü rek li anı yo ruz. Bu yü ce ön der li ği ya şat -mak önem li ve an lam lı dır.

Be nim de ta rih bi lin cim var. Bi raz da PKK'yi ta nı dım ve bu bü -yük gü cü ya şa tan ön der li ği gö rün ce, ha yal kı rık lı ğı na uğ ra ma dı ğı mıbe lir te bi li rim.

Ma ke don ya lı Bü yük İs ken der, Babil'e var dı ğın da da ha 30 ya şın -day dı. Hz. Mu sa, Ya hu di hal kı nı Si na top rak la rı na var dır dı ğın da 30ya şın day dı. Hz. İsa, 33 ya şın da öl dü rül müş tü, çar mı ha ge ril miş ti.Na pol yon 40 'ından ön ce imp ra tor ol muş tu. Ta rih te böy le bir kaç ön -der lik var. Be nim de mek is te di ğim ta rih ye tiş ti re bi lir.

Ön der li ği niz sa de ce bun la ra ben zer de ğil, be nim için da ha fark lı,yü ce ve an lam lı dır. Bu ra ya gel mek ten, si zin le gö rüş mek ten bü yükmut lu luk du yu yo rum. Bu be nim için bü yük bir onur dur. İki-üç se ne -den be ri dir dü şü nü yor dum, dü şü nü yor duk; “Öca lan ile na sıl gö rü şe -bi li riz, Sür ya ni- Kürt iliş ki le ri ni bir da ha na sıl pe kiş ti re bi li riz” di ye.

Baş ta bir din ada mı ola rak Allah'a olan inan cım la bir lik te, hal kı mada bağ lı yım. Bir çok şe yi Allah'a bağ la mak la bir lik te pra tik şart tır. Benbu yü ce ön der li ğin bi raz da Allah'a bağ lı ol du ğu na ina nı yo rum. Si zinhal kı nı za za rar ve ren her şey, hal kı mı za da za rar ve ri yor. Düş man, buiki halk ara sın da ki çe liş ki le ri de rin leş ti re rek, bir bi rin den ko par ma ya ça -lı şı yor. Yal nız bu iliş ki le ri tek rar ge liş ti re rek, bu iki halk ara sın da iyi birbağ ku ru la bi lir. Ve bu gö rüş me ler le, düş ma nın oyun la rı nı bo za bi li riz.

Tur Abdin'de, Mar din böl ge sin de ge çen ler de beş Süryani'nin vu rul ma -sı, bi zim için bü yük bir olay dı. Bu nun üze ri ne çok dü şün dük; kim ler bu -nu ya pa bi lir aca ba? Avrupa'daki hal kı mız, bu ola ya kar şı ayak lan dı veSu ri ye sa ha sın da da ba zı ha re ket li lik ler ya şan dı. Ba zı güç ler kö tü ni yetbes le ye rek, bu ola yı ger çek leş tir di. Siz le rin de ne ti min de bi zim Pat rik zi -ya ret edil di. Bu na çok se vin dik. Bir kaç ar ka da şın, siz le rin se la mı nı ilet -mek le bir lik te, Sür ya ni hal kı nın ta zi ye sin de bu lun ma la rı çok an lam lı dır.

Sa yın Pat rik haz ret le ri şu nu söy le di ler:“Bu, ta rih te yep ye ni bir say fa dır. Ta rih te ye ni bir say fa açı lı yor.

Bi zim için her şey ye ni den baş lı yor.”Sa yın Pat rik Sür ya ni hal kı na da şu nu ilet ti ler; “Kürt ler es ki Kürt -

ler de ğil ar tık, her şey ye ni den baş lı yor.”

350 351

Eğer ile ri de siz le rin za ma nı olur sa, Pat rik haz ret le riy le gö rüş me -ni zi ta lep edi yo rum. Bu is te ği miz dir. Pat rik haz ret le rin den da ha gü -zel şey ler du ya bi lir si niz, iliş ki ler da ha da de rin le şe bi lir. Ben ken -dim yal nız ca Ha lep Met ro po li ti yim. Ki li se nin dış iliş ki ler so rum lu -su yum. Se ne de en az 7-8 de fa Av ru pa, Ame ri ka ve Avusturalya'yagi di yo rum. Bun dan iki ay ön ce Vi ya na ki li se le ri be ni ça ğır mış tı.On la rın da vet li si ola rak git miş tim. Av ru pa, özel lik le bu son dö nem -ler de Sür ya ni ler ve hı ris ti yan lar hak kın da ba zı şey ler duy mak is ti -yor. Biz şu ana ka dar ge nel ko nu şu yo ruz.

Özel lik le şu nu so ru yor lar: “Kürt hal kı nın siz le re kar şı tu tu mu ne -dir, si ze bas kı olu yor mu, ol mu yor mu?”

Avrupa'daki ba zı ki li se ler, Kürt ler için bu son dö nem ler de pa ratop la dı lar. Ben şu ana ka dar, Kürt hal kı nın aley hin de kö tü bir te rimkul lan mış de ği lim. Her şey den ön ce bi zi ta rih te bir bi ri ne bağ la yanes ki ve güç lü ge le nek ler var. Ya şa dı ğı mız böl ge Mezopotamya'dır(Beth nah rin-Bey nen nah reyn). Ve es ki Su ri ye top rak la rı, son ra Fi lis -tin, Ür dün, Lüb nan da hil, ta rih bo yun ca sü rek li Kürt ler le içiçe ya şa -dık. Bit lis ve Siirt'te çok Sür ya ni var dı. Bun lar Hz. Muhammed'denön cey di. Kürt ler is la mi ye ti ka bul et tik ten son ra, böl ge de ki ha ki mi -yet le ri Süryaniler'e kar şı art tı. Ve yi ne Ur fa, Nu say bin, Sin car, Di -yar ba kır ve bir çok de ği şik alan lar da Sür ya ni ve Kürt le rin ta rih te ba -zı ya kın lık ve yar dım laş ma la rı var dır.

İs la mi yet ten ön ce hiç bir dö nem de, Kürt le rin Süryaniler'e za rarver di ği ni ta rih gös ter mi yor ve bir çok Kür dün Süryanice'yi Sür ya ni -le rin de bü yük bir bö lü mü nün Kürtçe'yi ko nuş tu ğu nu bi li yo ruz veha len Kamışlı'da Sür ya ni ce ko nu şan Kürt ler var dır. Be şi ri veGarzan'daki bü tün Sür ya ni ler Kürt çe ko nuş mak ta dır lar. Tur-Abdin'de sa de ce Kürt çe ko nu şan bir çok Sür ya ni kö yü var dır. Be nimgel di ğim köy Er de kö yü, Kef ra, Toj da, Ha xe, Ker bo ran; bun lar hâlâKürt çe ko nuş mak ta dır lar. Kürt le rin ya zı di li ol ma dı ğı için, kül tür le -ri faz la de rin ya şa ma dı. Yal nız bi zim Kürt ler den alıp, Sür ya ni ceharf ler le yaz dığ mız ta ri hi çok şey var dır. Bir çok yer de ha len Kürt çeİn cil okun mak ta dır. Özel lik le Kürtçe'yi ko nu şan Sür ya ni ler için,İncil'in Kürt çe ter cü me si da hi var dır.

Yal nız 1914 'ten son ra her şey bir den de ğiş ti. Ken di kim li ği ne de

düş man olan Kürt ler, çok Sür ya ni vur du lar. Bu da Süryaniler'in gö -çü ne se bep ol du. 6000 yıl üze rin de ya şa dı ğı mız top rak la rı, özel lik lebu ta rih ten son ra bı rak tık. Suriye'de ha len çok sa yı da Sür ya ni var -dır. Hımıs'taki Sür ya ni ler, bu ra nın yer li si dir. Halep'teki bü tün Sür -ya ni ler Mezopotamya'dan gel me dir. 1914'te ya şa nan olay lar, Ur fa,Mar din, Nu say bin ve di ğer böl ge ler de ki Sür ya ni hal kı nı de rin denet ki le miş tir. Bi zim ara mız da, bu nun ger çek ne de ni ni bi len yok tu.

Ne den Kürt ler bi zi vur du?Son ra öğ ren dik ki, bi zim ger çek düş man la rı mız Kürt ler de ğil,

baş ka güç ler di ve bu güç le re alet olan Kürt ler biz le ri vur muş tu.Sayın Abdullah kardeşim de bu nun ger çek sa be bi ni çok iyi bi li yor.Düş man, Kürt ve Sür ya ni le ri bir bi ri ne düş man et mek ve ta rih te kidos ta ne iliş ki le ri ni boz mak için bu se nar yo yu ha zır la mış ve Kürt le ride ger çek ka til gi bi gös ter miş ler dir. Ya şa nan bu olay lar da gös te ri -yor ki, Kürt ler de ger çek amaç la rı na ulaş ma ma la rı için sü rek li böy -le kul la nıl mış lar.

Kürt le rin için de de dü rüst ya zar lar çık ma mış tır ki, ger çek le riyaz sın lar. Biz bu ger çek le ri şim di da ha iyi gö rü yo ruz, bi li yo ruz. Ta -ri hi ar şiv le ri aç tı ğı mız da, şu nu gö rü yo ruz; Kürt ve Süryaniler'indüş ma nı bir dir. Şim di her şey kök ten de ğiş miş tir. Bir lik te ça lış ma -mız, bir bi ri mi ze yar dım cı ol ma mız an lam lı dır.

Tur Abdin'deki ki li se ve ma nas tır lar yal nız bi zim de ğil, ay nı za -man da siz le rin dir de.

Ta rih ve kül tü rü müz, bi zim ol du ğu ka dar siz le rin dir de. Bun la rımu ha fa za et mez se niz, ken di ni ze kö tü lük et miş olur su nuz. Zi ra bun -lar Kürdistan'ın ( Mezopotamya'nın) gü zel lik le ri ve zen gin lik le ri dir -ler.

Ben kı sa ca, sa yın kar de şim Ab dul lah Öcalan'a şu nu söy le mek is -ti yo rum: Bun lar ya şa dı ğı müd det çe Kür dis tan gü zel le şe cek tir, gü zelka la cak tır. Bel ki be nim için şu de ni li yor, so ru lu yor, “bu met ro po litne is ti yor?” Be nim is te mim, bu söy le nen le rin ya zı ya dö kül me si veher ke sin bu nu bil me si; Kürt ve Sür ya ni ler düş man de ğil, kar deş tir.

Ta ri hin ye ni den ya zıl ma sın dan ya na yım.Hat ta göçet mek is te yen Sür ya ni ler ol sa bi le, bir lik te bun la rı dur -

dur ma lı yız. Dış güç ler, gö çü kö rük lü yor. Biz asır lar dır bir lik te ya şı -

352 353

yo ruz ve tek rar ya şa ya ca ğız. Bir bi ri mi zi de ta nı yor ve ka bul edi yo -ruz.

Abdullah Öcalan : Be nim olu şum tar zım, çok ge liş miş bir kül -tür te me lin de ol ma dı. De rin bir ta ri hi bi linç le baş la ma mak la bir lik -te, şim di da ha iyi gö rü yo rum ki yap tı ğım iş, halk la rın çı ka rı na uy -gun dur. Ken di mi çok öz gür ye tiş tir dim. Hak sız te mel ler de her tür lüdin sel bas kı ya, mez hep sel bas kı ya, ulu sal bas kı ya, cin sel bas kı yakar şı çok ka rar lı tu tum, ta vır ge liş tir dim. Da ha gö rüş me den ve yi neda ha halk la rın ger çe ği ni gör me den ön ce de, hiç bir gün bağ naz birdü şün cey le il gim ol ma dı. Ye tiş ti ğim kö yün he men ya nın da bir Er -me ni kö yü var dı. Bu Er me ni kö yü nü Türk ler top tan kat let ti ler, sür -dü ler ve ki li se yi de ca mi yap tı lar. Bu ca mi yi iyi bi li yo rum. Ben beşyıl yü rü ye rek okul oku dum, Ci bin kö yü dür. Sa nı rım hâlâ bu ra da Er -me ni ler var dır. Bu köy den o ki li se yi gör dü ğüm de, böy le gü zel birşey ni ye bu du ru ma ge ti ril di di ye ken di ken di me dü şü nü yor dum.San ki kök lü bir ağa ca, cı lız bir aşı ya pıl mış gi biy di. Bu be nim ço -cuk luk anım dır. Ba bam, Er me ni dos tuy du, iyi bir müs lü man dı, na -ma zı na da çok bağ lıy dı. Fa kat iyi bir Er me ni dos tu ola rak da kal dı.

Şim di Asu ri ta ri hi her ne ka dar o bü yük vah şi-kö le ci im pa ra tor -luk tan bah set se de, halk ola rak ger çek ten Mezopotamya'da kök lübir halk tı. 4 bin yı la ya kın dır, Kürt hal kıy la içiçe dir ler. Kürt ler le or -tak ye ti şen bir halk tır. Ol duk ça içiçe dir ler. Ha len Asu ri köy le riHakkari'de var, Siirt'te, Mardin'de, Diyarbakır'da var. Kürt ler gü -ney de Sür ya ni ler le, ku zey de Er me ni ler le ya şa dı lar. Ta bii ta ri hi da haya kın dan in ce le mek il gi mi çe ki yor. Ma dem bugü ne ka dar gel miş -ler se, mut la ka iyi iliş ki ler sa ye sin de gel miş ler dir.

Bah se di len 1914 olum suz lu ğu, ke ma list le rin, İt ti hat ve Te rak kive Abdulhamit'in Ha mi di ye Alay la rı po li ti ka sın dan ve bu gün kü köyko ru cu lu ğu po li ti ka sın dan kay nak la nı yor. Bu son yüz yıl da ki Er me -ni, Kürt ve Sür ya ni (Asu ri) halk la rı nın ba şı na ge len bü yük fe la ket -le rin se be bi dir. Hem de en güç lü tem sil ci sin den bi ri si dir. Kürt ler denkur du ğu Ha mi di ye Alayları'yla hem Er me ni le ri, hem Sür ya ni le ri vehem de Kürt le ri kat let ti ler, kır dı lar. Ger çek ten çok kö tü bir po li ti ka,ka sıp-ka vur du İt ti hat ve Te rak ki. Mus ta fa Ke mal bu si la hı da ha be -ter bir bi çim de kul lan dı.

En son Hakkari'deki Pat rik Şemun'un ön der lik et ti ği ayak lan mavar. Bu ayak lan ma da vah şi ce ezil di. Yi ne Kürt ler kö tü kul la nıl dı.Bu ta rih te Er me ni le ri za ten bi tir di. On dan son ra, Kürt le ri bir bi ri nedü şür dü ler, kat let ti ler.

Bu ta ri he kar şı çı kı şım çok önem li dir.Ve ilk de fa ben kar şı çık ma yı ba şar dım.Sa yın Yal çın Kü çük bu ko nu da şöy le di yor du: “İlk de fa bu dev le -

ti böy le sen sars tın ve bu sars ma, ta ma men halk la rın ta ri hi kül türzen gin li ği ni ye ni den bul ma te me lin de bir sars ma dır. Bu kar şı çı kı -şın bir din adı na de ğil, bir mez hep adı na de ğil dir, bir mil li yet adı nada de ğil dir. Bü tün in san lı ğın bu bü yük zul me kar şı tep ki si ni ifa deedi yor.” Ben in san lar için en iyi si ni, en doğ ru su nu, en gü ze li ni is te -me bi çi min de ki for mü le sı kı sı kı ya bağ lı yım.

İl ke le rim bun lar dır.Han gi din ler bu il ke ye bağ lıy sa, be nim bü yük say gım var dır. Yi -

ne han gi ide o lo ji, han gi kül tür bu kav ram la ra de ğer ve ri yor sa, ken -di mi on dan sa ya rım.

Din sel ya ban cı lık, halk la rı bir bi rin den uzak laş tır mış tır. Bu nu gü -nü müz de de kul la nan lar var. Ay rı din ler den ol mak, halk la rı düş manol ma ya gö tür mez, gö tür me me li dir. Da ha şim di den Mardin'deki Sür -ya ni hal kı nın bü yük bir bö lü mü nün Kürt çe ko nuş tu ğu bi li yo ruz.

Bi zim bi le çok de ğer li ba zı dost la rı mı zın bu ra dan çık tı ğı nı da iyibi li yo ruz. Sa nı rım Mi xa yel bu ra lıy dı. İdil'de şe hit dü şen Ya kup da,Kızıltepe'de şe hit dü şen ler de de ğer li dost lar dı. Bun lar bi zim içinde ğer li in san lar dır. Ha len Sür ya ni köy le ri nin ol duk ça dost ge çin di -ği ni ar ka daş lar söy lü yor lar. Mü ca de le mi zin ba şın dan be ri, özel birdüş man lık için de ol ma dık la rı nı söy le ye bi li rim. Ta bii bu nu da ha bi -linç li-plan lı bir dost lu ğa dö nüş tür mek ge re kir. Ben halk la rın, çok azbir bö lü mü ge ri de bı ra kıl mış ol sa lar da, kü çük gö rül me me si ge rek -ti ği ni, Kürt hal kı nın du ru mun dan yo la çı ka rak iyi an lı yo rum. As lın -da en ge ri ve unu tu lan ulus lar dan bi ri siy di. Bir an lam da bi zim letek rar ta rih sah ne si ne çık ma la rı söz ko nu su olu yor. Ben çık tı ğım dabir ki şi “Ben Kür düm” de mi yor du. Tek ba şı ma yıl lar ca mü ca de leet tim; bir Kürt ola rak de ğil, bir in san ola rak, bi raz na mus lu bir in -san ola rak. Kürt ol mak, ölüm den baş ka hiç bir şey ge tir mi yor du,

354 355

ama bi raz şe ref ve in san hay si ye ti, böy le bir in ka rı, böy le bü yük birge ri bı ra kıl ma yı ka bul et mi yor du. Bü tün bun lar, sa nı rım ken di le ri -nin de pay laş tı ğı de ğer ler dir.

Za man za man yap tık la rı mı, pey gam ber le rin yap tık la rıy la kar şı -laş tı rı yo rum.

Ve baş lan gıç dö nem le rin de ki gi bi dir, di yo rum. Müs lü man lı ğınilk do ğuş gün le rin de ki müs lü man lık tır, da ha son ra ki ni faz la cid di yeal mı yo rum.

Siz le ri gö rün ce İsa'yı dü şün me ye baş lı yo rum, “ne ka dar ar ka da -şım ola bi lir di” di ye. Ve emi nim ki, çok ya kın ben zer lik ler var dır.Siz ler den da ha faz la ya kı nım de sem, bel ki ya dır gar sı nız.

M. Yo han na : Bu na ina nı yo rum! Şöy le bir şey de baş la ta bi li riz;hı ris ti yan lık ve müs lü man lık te me lin de bir ör güt len me tü rü ne gi di -le bi lir. Ya ni din te me lin de de di ya log ge liş ti re bi li riz. De mek is te di -ğim din le ri miz ay rı da ol sa, bu ay rı lı ğı ifa de et mez. Kal dı ki din leray rı lı ğı de ğil, bir li ği he def ler. Bi zim ha ya ti iliş ki le ri miz var dır, bir -lik te bay ram la şa bi li riz de, bay ram la rı mız bir de ola bi lir. Bu Ra ma -zan oru cun da if tar için ben çağ rıl mı şım. Ba zı la rı nı da if tar için benya nı ma ça ğı rı yo rum. Din te me lin de de iliş ki le ri ge liş ti re bi li riz, din -ler bir bi ri ne zıt de ğil dir.

Biz sa de ce ar ka daş de ğil, kar de şiz.Ay nı top ra ğın ço cuk la rı yız, ay nı top rak lar üze rin de bü yü dük.Bu bir kar deş lik ifa de si dir.Din da ha son ra ge lir. On dan ön ce in san, halk lar var dır. Bu da ha

önem li dir.Be nim is te di ğim iki şey var dır: Bi rin ci is te ğim, siz le rin böl ge de

(özel lik le Kürt ler üze rin de), bü yük bir et ki si var dır. Ya zı lı ve söz lübir bi çim de Sür ya ni le rin kar deş bir halk ol du ğu nu Kürt le re gös ter -me li ve bun la ra sa hip çık ma lı yız. Bu gün Cizre'de bü yük olay larolu yor. Her gün bir vu ru lan olu yor, son ola rak bu Ha so la rın vur du -ğu bir Sür ya ni var dır. Halk bu nun ne de ni ni pek bil mi yor, ama bençok iyi bi li yo rum. PKK bu tür olay la ra kar şı dır ve bu nu ge niş birbi çim de izah et me le rin de ya rar gö rü yo rum. Bü tün ger çek le ri halk -lar ar tık bil me li dir. İkin ci si, bü tün böl ge de ba rış ve kar deş lik içinça lış ma lı yız. Biz ler özel lik le yurt dı şın da PKK'nin gü zel li ği ni izah

ede bi li riz. Ve bun lar her ne ka dar sa va şı yor lar sa da, ba rış tan ya naolan in san lar dır.

Bir halk top ra ğı, kül tü rü ve zen gin lik le ri ni sa vu nu yor ve bun lariçin sa va şı yor sa, bu in san lık tır ve ada le tin ken di si dir.

PKK'nin Avrupa'da ba zı söz cü le ri nin ol du ğu nu bi li yo ruz. Yal nızAvrupa'da bi zim da va yı sa vun ma mız bi raz da ha fark lı dır. Bel ki ba zıgüç ler, PKK'nin zıt tı na da ko nuş ma mı zı is ter ler. Bu nu ya zı lı ve söz -lü de is te yen ler var dır. Biz as la bu nu ya pa ma yız! Eğer siz ler bu be -lirt ti ğim iki nok ta doğ rul tu sun da, da ha et kin bir bi çim de, ile ri ye dö -nük adım atar sa nız, biz her şe ye ha zı rız. Bu ra da, Avrupa'da ve heralan da ger çek le ri an lat ma ya ha zı rız.

Hal kı mı zın siz le re bü yük bir say gı ve sev gi si var dır. Bu say gı vesev gi ey le me dö nüş me li dir, halk la ra da ha çok gü ven ver me li dir. Vebu gü ven, siz le rin ken di si dir. En üst ku rum siz ler si niz. Yal nız PKKile de ğil, bü tün Kürt hal kıy la bu dost lu ğun ge liş ti ril me sin den ya na -yız. Hat ta böl ge de ki bü tün Asu ri-Sür ya ni hal kı da bu iliş ki le rin ge -liş ti ril me sin den ya na dır.

Abdullah Öcalan : Za ten be nim de ama cım söy le nen ler dir. Şuçok iyi açı ğa çık tı ki, bit miş Kürt, ay nı za man da, Sür ya ni ve Er me -ni de mek tir.

Yük se len Kürt lük Er me ni ler için, Sür ya ni ler için ve di ğer halk lariçin de bir yük se li şi ifa de ede cek tir.

Ben za man za man şu de ğer len dir me yi ya pa rım: Bir halk ne ka -dar dü şü rül müş se, onun yü ce li şi bü tün in san lı ğı tem sil eder. Kürt le -ri çok olum suz bir ko num da tu tan lar, sa de ce Kürt le rin aley hin dede ğil, bü tün böl ge halk la rı nın aley hin de bir du ru mu ya rat mak is te -yen ler dir. Özel lik le bu Türk bar bar lı ğı dır!

Halk la rın ta ri he ye ni den gi ri şi için bü yük bir te mel at mak!Bu nu yap tım! Bu adım iyi an la şıl ma lı. Bu adım ol ma dan ne Er -

me ni, ne de Sür ya ni ka lır dı. Ben bu an lam da bi raz pra tik çi yim. Ta -ri he, bu ta ri hi dü şün ce le re say gım var, ama pra tik çok çok da ha ya -kı cı. Çün kü pra tik ol ma dan ta rih kay bo lup gi de cek tir. Ken di le ri ninde tem sil et ti ği ta rih iş te eri yip gi di yor.

Sür ya ni ki li se si, bü yük bir ta ri hi bi linç tir. Şim di ne re dey se unu -tu lup gi di yor. O bü yük ta ri hi ar şi vi halk la ra mal et me li yiz. İş te, bi -

356 357

zim ey le mi miz bu na yol açı yor. Ben bir an lam da ha re ke ti mi zi,halk la rın çi çek len me ha re ke ti ola rak da de ğer len di ri yo rum. Bü yükTürk zul mü, ka sıp-ka vu ran zul mü aşın dı ğı oran da, halk lar ken dikök le ri üze rin de ye ni den ye şe re bi lir ler. Bu çok önem li bir ey lem dir.

20 yıl dır ne fes ne fe se ça bay la bu ra ya ge lin di. Pey gam ber le rin ya şa mı na say gı du yu yo rum. Bi raz da si zin ya şa -

mı nı zı az çok an lı yo rum. Ona ben zer bir ya şam zo run lu ğun da ken -di mi his set tim, öy le ol mak zo run da kal dım. O ya şam lar, bü yük zul -me kar şı ya şam lar dır. İsa'nın kar şı çık tı ğı zu lüm, bü yük Ro ma zul -mü dür. Ve tek ba şı na, çok az bir güç le kar şı çı kı yor. Ben bu ru huan lı yo rum, -na sıl bir zor luk la kar şı kar şı ya ol du ğu nu. Bu ra daönem li olan, in san bir mil le te, bir sı nı fa faz la da yan mı yor. As lın dakim se si yok tu. Be nim du ru mum ona çok ben zi yor.

Bü yük bir zu lüm dü ze ni var.Ken di le ri nin tem sil et ti ği ge le ne ğe ya ban cı ol ma dı ğım gi bi, özü

üze rin de bir da va yü rü tü yo rum. Elim den ge le ni ya pı yo rum. Ken di le -ri nin şah sın da Asu ri-Sür ya ni hal kı na, bu te mel de ol duk ça iç ten se -lam, say gı ve sev gi le ri min ile til me si ni is te rim. Yap tık la rı mın iyi an -la şıl ma sı nı is ti yo rum. Eğer ken di ta rih le ri ne bi raz bağ lıy sa lar, il gidu yu yor lar sa, önem li gö rü yo rum. Gü nü müz de ne re dey se tam tas fi -ye nin eşi ği ne gel miş ler se bi le, yi ne de vaz geç me me le ri ni is ti yo rum.Özel lik le Avrupa'nın sun du ğu mad di ya şa ma al da nıp, o zen gin ta ri heiha net et me me le ri ge re ki yor. Böy le bir ül ke ye ve top ra ğa en az be -nim ka dar il gi duy ma la rı ge re ki yor. Bu top rak lar da, mev cut in sa niiliş ki ler de, ye ni bir can lan ma dö ne mi ne gir di ği mi zi tek rar be lir ti rim.

Ta rih ye ni le ni yor.Be nim çı kı şı ma hiç kim se inan ma dı, ba şa rı şan sı mı gö re me di ler.

Ama şim di in san lar ölü mü ne bağ lı lar. An cak din bağ lı lı ğı bu ka darola bi lir. Bu nor mal, her han gi si ya si ve mil li bir bağ lı lık de ğil dir.Bu, bü tün halk lar için böy le dir, bir bi ri mi ze böy le bağ lı ol ma lı yız.Hız la ta vır al mak, dost luk köp rü le ri ni kur mak müm kün dür. Yi neAvrupa'da hız la or tak bir sa vun ma ya ge çil me si ge rek ti ği ni söy le ye -bi li rim. Be nim için sözkonusu hiz met se, bun dan ol duk ça zevk alı -rım. Za ten bü tün yap mak is te di ğim halk la rın böy le can lan ma sı, iliş -ki le ri nin ge liş ti ril me si dir, bir güç ha li ne, bir ki şi lik ha li ne gel me si -

dir. Biz zat bu nun la uğ ra şı yo rum ve vaz ge çil mez bir gö rev ola rakde ğer len di ri yo rum.

M. Yo han na : Ta rih sü rek li böy le ki şi lik ler ye tiş tir mez. Kürt ler,asır lar dır bek le di ler, böy le bir ön der li ği gör mek için.

Abdullah Öcalan : Bek le mek ten de öte ye çok zor dur. Ama ger -çek ten bık mı yo rum.

M. Yo han na : Bu yal nız ba sit bir in san lık ola yı de ğil dir. Ba zıön der ler dar-so yut kal mış lar; sa de ce bir ül ke yi, bir mil li ye ti he def -le miş ler dir. Sizler Allah'ı, pey gam ber le ri gö re bi len bir insansınız.Bu gök le re va ran bir yü ce lik tir. İs te di ği ni ke sin lik le ba şa ra cak sın,bu nu gö re bi li yo rum.

Ba zı ya zı la rı nı zı oku dum. Bel ki ya zı ola rak ba zı la rı böy le ya za -bi lir. Ama be nim siz le rin ya zı la rın dan çı kar dı ğım so nuç: Ya şam veinanç hadsaf ha da dır. Bir in san ya şa mak için, bü yük bir ru ha sa hipol ma lı dır. Bu çok önem li bir olay dır. Başkan'ın ken di si öl dür me le reve ya ölü me kar şı dır. O öl dür me de ğil, in san la rı ya şat ma ya ça lı şanin san dır. Ve yap tı ğı ta ma miy le in sa ni bir hiz met tir.

Abdullah Öcalan : Bir ye şil li ği ez mek bi le ba na bü yük bir acıve ri yor. Yi ne bir bö cek ezil di ğin de, ken dim için bü yük me se le ya -pa rım. Fa kat şu an da eğer, şid de te yö nel diy sem, ger çek ten ka sıp-ka vur duk la rı ger çek le rin ha tı rı na dır. Bun dan baş ka ça re yok.

M. Yo han na : İl ke le re çok bağ lı sı nız. Bir hal kı ya şat mak için ba zıki şi ler öle bi lir. Bu çok do ğal bir şey dir. Ve ya pıl ma sı ge re ken de bu -dur. Bir hal kı ve ya halk la rı ya şat mak için, şid det de ni len yo la zo run luola rak itil di niz. Sun du ğu nuz hiz metler sa de ce on ve ya yirmi yıl lık birhiz met de ğil, ge le cek ne sil le re ve ge le cek asır la ra da bir hiz met tir.

Abdullah Öcalan : Ben ken dim, mil li bir sı nır la yü rü ye mem.Be nim için bir in sa nın şah sın da bü tün in san lı ğı gör mek, çöz mek;bir ki şi nin kur tu lu şun da da in sa nın kur tu lu şu nu gör mek esas tır. Ya -ni bü tün in san lı ğı bir ki şi de, bü tün in san lık ta da bir ki şi yi çö ze rim.Be nim ni ye tim bu dur.

Nu man : Baş ka nım, ev ren sel bir olay, ta ma mıy la in sa ni bir ha re -ket ola rak de ğer len di ri yor. Ön der li ğin sı nır ta nı maz bir ki şi lik ol du -ğu nu bil di ri yor.

Abdullah Öcalan : Ke sin öy le yim, baş ka tür lü za ten ya pa mam.

358 359

Bü tün so ru num mü kem mel in sa nı ya rat mak tır. Bu ko nu da çok ka -rar lı yım. Bel ki be nim ru hi du ru mu mu ve ya dü şün ce du ru mu mu faz -la bil mez si niz fa kat, ke sin bu yum.

M. Yo han na : Ken di me gö re bi raz an la mı şım, an la ma ya ça lı şı -yo rum, bi raz da oku dum. Siz le rin ya zı la rı nı şim di bi raz da ha iyi an -lı yo rum. Bü tün bun lar la bir lik te sa yın Baş kan, Sür ya ni-Er me ni-Kürt halk la rı nın ta ri hi iliş ki le riy le il gi li ba zı ya zı lar yaz sa nız çokiyi olur. Çün kü bu ko nu da ba zı ye ter siz lik ler var. Bu ko nu ya bi razağır lık ve rir se niz, bü yük bir hiz met olur. Ya zı lan şey ler ka lı cı olur.Sü rek li bü yük ta rih çi le ri miz, öğ ret men le ri miz bu nu söy ler ler di; ta -rih ya zıl ma lı dır.

Abdullah Öcalan : Bu de ğer len dir me ler sa nı rım baş lan gıç tır.Be nim di ğer bir ya nım, yaz mak tan çok yap mak tır. Çok bü yük sa hipçı kı cı yım, de ğer ve ri şim var.

Çok gü zel şey ler söy le yip de yap ma mak, ba na bir suç gi bi ge lir. Şu an da be ni da ha çok meş gul eden, ba zı doğ ru la rı söy le mek ve -

ya pra tik baş lan gı cı na sıl ge liş ti re bi li riz ko nu su dur. Ben bu ko nu lar -da çok ba sit de ol sa, ba zı iş le rin ge li şe ce ği ne da ir coş ku lu yum. Ya nibü yük iliş ki ler, bü yük ge liş me ler yok di ye ka ram sar lı ğa ka pıl mam.Çün kü her za man ba sit baş la dım. Ben bu iliş ki yi, ba sit bir dip lo ma -tik ve ya bir hoş-beş iliş ki si gi bi gör mek is te mem. Bu say gı sız lıkolur. Asu ri-Sür ya ni hal kı çok ız dı rap çek miş bir halk tır. Mut la ka birça re bul mak ge re kir. Ben ken di adı ma üzül mü yo rum, sı kıl mı yo rumda. Siz ler zor du rum da sı nız, bu nu mut la ka çöz me li yiz.

Bel ki mad di yön de faz la zor luk lar ol ma ya bi lir ama top rak tan, ta -rih ten uzak ol mak, çok zor bir du rum dur. Kor ka rım ben den zi ya desiz umut suz ola bi lir si niz. Ben ken di mi umut lu gö rü yo rum, iliş ki le ringe li şe bi le ce ği ne de ina nı yo rum, ama ay nı umu du ne ka dar pay la şa -bi li riz? Yal nız ki şi lik dü ze yin de de ğil. Ya nı ma ba zı Er me ni ve Sür -ya ni ço cuk la rı ge lir di. Ben on la rın şah sın da zor lu ğu, umut suz lu ğubi raz gö rü yor dum. Can lan dır mak da is ti yor dum, hâlâ da is ti yo rum.

Bu top rak lar üze rin de, bü tün halk la rın genç le ri fış kır ma lı.Ya pa bi le ce ğim en bü yük yar dım, ta ri he bal ta gi bi gi ren bu eli

kes mek. Bu nun için ken di cep he niz de güç lü bir çı kış yap tır ma nızönem li dir. Ben den ne is te nir se ger çek leş ti ri rim, ye ter ki ta lep edin.

Pra tik te ya pa bi le ce ğim ne var sa ye ri ne ge ti ri rim. Bu ko nu da şar tımyok, -hiz met tir. Na sıl iyi hiz met et mem ge re ki yor sa, onun ge rek le -ri ni ta lep et mek ye ter li dir.

Nu man : Baş ka nım, ben ce bu ko nu da, so nu na ka dar bü tün hiz -met ler ve ri li yor.

Abdullah Öcalan : Kul la na bi le cek mi si niz? So run bu! Yol açıl -mış tır, yü rü ye bi le cek mi si niz?

Nu man: Baş ka nım za ten bü tün me se le bu ra da dır.Abdullah Öcalan : Kürt hal kı na yıl lar ca çağ rı yap tım. Hiç uya -

na ma dı lar, tek tim. Şim di o du rum tek rar ak lı ma ge li yor.Asu ri-Sür ya ni hal kı na çağ rı mı ya pı yo rum!Umut suz ol ma ma la rı ge re ki yor. Ke sin lik le çı kı şı mı zı, ken di öz çı -

kış la rı gi bi de ğer len dir me li dir ler. Geç miş te Kürt le rin kö tü kul la nıl -ma sı, be nim so rum lu lu ğum da de ğil dir. Ben de on la ra kar şı yım, hemde en az si zin ka dar. Bu kö tü lü ğü bü yük mü ca de le miz le or ta dan kal -dır ma ya ça lı şı yo rum. Er me ni ler için de öy le dir. As lın da Er me ni kat -li a mın dan Kürt ler so rum lu de ğil dir. So rum lu olan lar bel li ve en çokbiz, şim di on la ra kar şı sa va şı yo ruz. On la rı vu ran lar, şim di en çok be -nim düş man la rım dır. Köy ko ru cu lu ğu nu şim di on lar yü rü tü yor.

Tek rar ge liş me ni zi, bu iliş ki ler de ham le yap ma nı zı çok is ti yo -rum. Bu top rak lar dan ko lay ko lay kop ma ma sı ge re ken bir kül tür vebir halk ol du ğu nuz dan do la yı bun la rı söy lü yo rum.

Kürdistan, Ermeni halkının da, Asuri halkının da, buradayaşayan Arapların da, hatta diğer yaşayan insanlarımızın ortak yur-dudur. Biz Kürdistan'da sadece Kürtler yaşar demiyoruzu. Erminlerburaya Ermenistan desinler, Asuriler Asuristan desinler, AraplarArabasitan desinler. Kürtler de Kürdistan desinler.

Bunu bir tür zenginlik, ondan da öteye tarih zenginliği ve millizenginlik olarak değerlendiriyoruz. Bunu hayat damarlarından biriolarak görüyoruz.

Benim arzularımdan biri de tekrar Ermenleri, Asurileri özgürleş-miş, bağımsızlaşmış olarak görmek. Yine Arapları da biraz kendinegelmiş olarak görmektir. Bırakalım bizim bu halklar için baskı un-suru teşkiletmemizi, bir çiçek gibi açılsalardı. Bunları bir dünyagörüşü olarak ele almışım.

360 361

Benim yaşadığım yörede Ermeni, Türk, Arap köyleri vardı. Vebunu her zaman bir zenginlik olarak değerlendirdim. İlgimi çek-miştir, onlarla ortak yaşamaya çalışmışımdır. Asla milli duygular,şovenizme kapılıp bunları küçük görmek aklımın köşesinden bilegeçmemiştir.

Kürdistan somutu için de aynı hususlar geçerlidir. Kürdistan tari-hi olarak halkların en çok birbirlerine karıştığı, etkilendikleri birhalklar mozaiğidir. Kürtlerin ulusal kimliklerinde bile çok çeşitlikültürlerin, halkların birleşik etkisini görmemek mümkün değildir.Denilebilir ki, Kürt ulusal kimliği hemen hemen bütün tarih süreciboyunca bu sahaya gelen halklardan özellikler kapmıştır. Arap,Fras, Türk, Ermeni, Asuri özelliği ve tarihin derinliklerinden birçokhalkların özelliklerini, özümseye özümseye bir Kürt tipi ortaya çık-mıştır.

Bu anlamda Kürt tipini bütün eleştirilerime rağmen, en özlü insa-ni tip olarak değerlendiriyorum. Çünkü en soylu, gelişkin ve çoksayıda halkın özelliği Kürt tipinde özümsenmiştir.

Güzel bir özümsemedir.Kürt; denilebilir ki, bu anlamda halkların birleşik etkisine, yani

insani özelliği en yakın bir halk olma gerçekliğine de sahiptir. Zatenonun olgunluğu, dayanma gücü, insanlara yatkınlığı, bu tarihigerçekle de bağlantılıdır. Kürt rahatlıkla Araba, Aceme, Türke veAsuri'ye benzetilebilir. Şovenistler bunu saptırarak, Kürdü tümdeninkar ederek istismar etmek istiyorlar. Ama gerçekle olanbağlantısını da gözardı etmemek gerekiyor. Bu kötü bir şey değildir.Doğal bir özümsenme halklarda kötü bir şey değildir. Kültüralışverişi, dil alışverişi, her düzeyde etkileme, etkilenme güzel birolaydır. Bu Kürdistan'da epeyce gelişmiştir.

İşte, bu gerçekliğin bilincinde olarak, mevcut ulusal ve kültürelgerçeklikleri, öz gerçekliklerimiz olarak değerlendiriyoruz. Onlarakemalizmin ve geçmişte Türk islamcılığının dayattığı imhaya karşıçok kararlı bir tavrımız vardır. En son olarak Ermeni halkına,Süryani, Alevi ve Yezidi gibi dini kesimlere yöneltilen imhacısüreçlere de en çok PKK karşı koymuştur. Kürdistan bu kültürlerinortak bir alanı olarak düşünmüştür. Ve olumlu özelliklerini kendi

içinde özümsemiştir. Son derece demokratik bir yaklaşımla ilgi gö-sterip, destek almaya çalışmıştır. Türk-islam sentezi günümüzdekiHizbullaçılığı ile geçmişte Nakşiciliği, her türlü tarikatcılığı ile is-lamın özüne çok ters bir saldırı aracı olarak kullanıldığını biliyoruz.Kürt işbirlikçilerinin de Yezidi ve Süryanilere saldırılarını da iyi bi-liyoruz.

Tarih boyunca bu işbirlikçiler halklara epeyce zarar vermişlerdir.Ve bu işbirlikçiler, günümüzdeki temsilcileri korucular, Hizbul-lahçılar, her türlü ajanlar, Kürdistan'ı en çok Kürt halkına zindan et-mişlerdir. Yine PKK ile en çok bunlar savaşmışlardır. Aleviliğe,Yezidiliğe, Süryaniliğe, Ermeniliğe karşı da savaşıyorlar. Mal var-lığını gaspediyorlar, kültürlerini yok ediyorlar. Şiddetle karşıyız veinanıyoruz ki, bizim mücadele aynı zamanda halkların da yararınave özgürlüklerine, kimliklerine kavuşma savaşıdır.

Kesinlikle bir Kürt ulusal kurtuluş savaşı değil, Kürdistan ulusalsavaşımıdır.

Demokrasi ve insanlığın kurtuluş savaşıdır.İddialıyız; Kürdistan'ı milliyetçiliğe en az bulaşmış bir ülke hali-

ne getirmeye ve günümüzün en çok gelişmişlik iddiasında olduğu-nu söyleyen Avrupasına, Bosna-Hersek'teki gerçek yüzünün ortayaçıkarılmasından da, yine reel sosyalizmin en çok gerçekleştiği So-vyetler Birliği dahilindeki milli boğazlaşmaları da göz önüne geti-rerek, bizim temsil ettiğimiz sosyalizmin asla buna yer vermey-eceğini ve yine bizim temsil ettiğimiz yurtseverliğin asla böylesinedar milliyetçilik olmayacağını özenle belirtmeliyiz.

PKK'deki sosyalizm ve yurtseverlik çok zayıf bir halk için kesinyaşam güvencesi demektir. Kararlı bir yurtseverlik, demokrasi de-mektir. Sayıya bakarak, güce bakarak halkların aleyhine asla bir po-litikaya yönelmeyecektir. Bunlar PKK'nin özüne aykırıdır. Aynı şeyhiç şüphesiz cinsiyet ilişkileri için de geçerlidir. Kadın-erkek ilişki-lerinde tam bir özgürlüğü öngörür. Geniş bir demokrasiyi esas alır.Batı'daki sahte çoğulculuk yerine gerçek bir çoğulculuğu esas alır.Özgürlüğe bağlı, yurduna bağlı, insanlığa bağlı bir çoğulculuk. Vat-anı için, özgürlüğü için savaşımı göze alanların ilkesidir bu. PKKbu konuda hiçbir örgüte nasip olmayacak biçimde fedakarlıkta bu-

362 363

lunmuş ve bunu ispatlamış bir harekettir. Dolayısıyla biz sa-vaşımımızı insanlığın temel değerlerinin yeniden kazanılma savaşıolarak da görüyoruz. Ve bu temelde özellikle Kürdistan'daki diğerhalklara karşı da görevli olduğumuzu biliyoruz.

Yürüttüğümüz savaşımın onların da savaşımı olduğuna emin ol-manlarına ve mümkünse kendi yurtlarına, ülkelerine dönüş hazırlı-klarını önce düşüncede ve giderek bizzat direnmeye kadar ilgi duy-malarını bekliyorum.

M. Yo han na : Bi zim du ru mu muz, ya ni Sür ya ni le rin ve yaKürdistan'ın 5-10 yıl son ra ki du ru mu ne ola bi lir? Ne gi bi bü yük de -ği şik lik ler ya şa na bi lir?

Abdullah Öcalan : Bu bi raz ken di ni zi ye ni den ör güt le me ni zebağ lı dır. Bu, hem dü şün ce de hem de pra tik te ol duk ça ya ra tı cı lık is -ter.

Geçen ler de Beytüşşebap'ta bo şal tı lan üç Sür ya ni kö yü var dı.İstanbul'dan tek rar ge ri dö nüş için, ar ka daş lar on la ra ağır la ma tö re -ni yap mış lar. Gü zel bir ha re ket. Be nim hiç ta li ma tım yok tu. Ken diken di le ri ne on la rı ora ya uğur la ma la rı, du ru mun iyi bir dü zey de ol -du ğu nu gös te ri yor.

Kürdistan'ın top rak la rı ha ra be ha le gel miş, her kes ka çı yor. Ruh taol sun, cis men ol sun, dö nü şü sağ la mak ge re kir. 12 Ey lül re ji mi, ger -çek ten bü yük bir ölüm dü ve ne re dey se halk la rı mı zı bi ti re cek ti. Buzul me kar şı en bü yük di ren me yi biz koy duk.

Sa de ce Türk bar ba riz mi ne kar şı de ğil, bü tün dün ya ya kar şı di -ren dim. Bü tün dün ya güç le ri on la rın ar ka sın day dı, Ame ri ka sı da,Rus ya sı da... Bu açı dan şim di dö nüş için im kan lar var dır. Eğer siz -ler ken di ni zi iyi ör güt ler se niz, dö nü şü, il gi len me yi, kay naş ma yıiçiçe yü rü tür se niz, iyi şey ler or ta ya çı ka bi lir. Ör ne ğin ken di çı kı şı -nı zı ör güt sel, hat ta bi rey sel çı kı şı nı zı, halk sal bir çı kı şa dö nüş tü rür -se niz, ne re ye ge le ce ği mi zin çok açık is pa tı ola bi lir. Ama en kö tü süil gi siz dur mak tır, bir şey yap ma mak tır.

M. Yo han na : Siz ler ta ri hi iyi bil di ği niz için, baş ka ko nu la rı aç -mak is ti yo rum. Biz islamiyetten ön ce de var dık, son ra da va rız.Arap lar dan ön ce de ya şa dık ve son ra da ya şı yo ruz. Ta rih ten gü nü -mü ze ka dar bu top rak lar da yız. Yal nız ta rih, 1900 'lerden son ra bü -

yük bir hız la de ğiş ti. 1900 'den son ra Har put, Di yar ba kır,Mardin'den Amerika'ya göç eden bü tün hal kı mı zı kay bet tik. Bun lareri miş tir.

He men he men bü tün dün ya yı yir mi se fer gez dim. Ne re dey se bü -tün hal kı mız eri yip git miş.

1960 'lardan son ra tek rar gö çü kö rük le mek için sin si ce plan lar ya -pıl dı. Bi zim ül ke yi terket me gi bi bir ni ye ti miz yok tu. Kim ler çı kar -dı bi zi? Ta bii ki, bu nun ba zı ne den le ri var dır. İsveç'te ve di ğer ül ke -ler de olan in san la rı mız, ül ke has re tiy le ya nı yor lar. Bu nu ifa de et -me ye ça lı şı yo rum. Siz ler den is te di ğim tek şey; bi zim pa ra ya ih ti ya -cı mız yok, okul ve ben ze ri ufak kül tü rel şey le re de ih ti ya cı mız yok,her şe yi miz var. An cak, şu ana ka dar ül ke miz de kal mak için hiç birgü ven ce miz yok tu ve ta rih te ilk kez böy le bir gü ven ce PKK ile do -ğu yor. Siz bu nu sağ la ya bi lir si niz. Böl ge de ki et ki niz bi li ni yor. Kürt -le re ve Sür ya ni le re ya pa ca ğı nız çağ rı; “Kar de şiz ve bu kar deş lik ya -şa ma lı dır, bi zim ön der li ği mi zin al tın da hiç bir ırk çı gö rüş ya şa ma -ma lı dır” bi çi min de ol ma lı dır. Ba zı Kürt ler Sür ya ni le ri eze bi lir.

Abdullah Öcalan : Bun lar be ni her gün pa ram par ça et me ye ça -lı şı yor lar. Ba zı la rı de ğil!

M. Yo han na : Bun lar pra tik te ya şa sa, biz da ha çok gü ven alı rız.İkin ci si Av ru pa ve di ğer par ça la ra göç eden Sür ya ni ler, on la rın ül -ke ye tek rar dö nüş için na sıl ha zır ha le ge ti re bi li riz, ne ya pa bi li riz?15 gün ön ce Abdulxadam'ı gör düm. Bu ko nu da ko nuş tu. Bu ra nınön de ri (Ha fız Esat) her şe yi bi li yor. Bi zim Pat rik haz ret le riy le 3 sa -at lik gö rüş me le ri ol du. Esat ve çev re si, tek rar Sür ya ni le rin ge ri dön -me me sin den ya na dır lar. Ya ni Sür ya ni le rin Su ri ye top rak la rın dangit me si, Su ri ye dev le ti için de bir ka yıp tır. En bü yük zi ra at çı lar, ay -dın la rın bü yük bir bö lü mü, işa dam la rı nın bü yük bir kıs mı git ti ler.Bun la rın git me si böl ge nin za yıf la ma sı na yol açı yor. Bi zim için mi -mar lar ge re kir, ya ni ül ke nin in şa sı için kal kın ma da rol oy na yan in -san lar ge re kir.

Avrupa'daki zen gin le ri miz ya da in san la rı mı zı, ül ke ye tek rar ge -ti rir sek, ül ke yi ye ni den cen ne te çe vi re bi lir ler. Bu her iki hal kın çı -ka rı na dır. Bu ül ke kal kın ma sın da hiz met eden ça lış ma la rı bir lik tena sıl ya pa bi li riz?

364 365

Abdullah Öcalan : Be lirt ti ği niz hu sus la rı de rin den ya şı yo rum.Ve bu ra yı cen ne te çe vir mek için in san la ra çağ rı yap mak ve ya biz zatbu ra yı cen ne te çe vir mek için ye te nek le ri mi zi kul lan mak, ça ba la rı -mı zı se fer ber et mek ge re ki yor. Gü ven so run de ğil, ken di so rum lu lu -ğum sözkonusu olun ca, so nu na ka dar gü ve ni le bi lir; bi zim ha re ket,eğer baş ka la şı ma uğ ra tıl maz sa ben siz de gü ve ni le bi lir.

Be nim için bu ka dar ha in, Kürt de di ye me ye ce ği miz ve ger çek -ten her şe yi ile ha ram olan la rın bu top rak lar da kal ma la rı ye ri ne, ol -duk ça ye te nek li in san la rın gel me le ri bin kat da ha ter cih edi lir.

İnanç işi dir!As lın da do lar la, mad di yat la ola cak bir iş de ğil dir. Ör ne ğin, ki şi

ola rak ba na bü tün dün ya yı ta pu la sa lar ka bul et mem, ede mem! Be -nim için ba zı kut sal yer ler var dır. Asu ri-Sür ya ni le rin ba zı meş huryer le ri var dır.

Mardin'deki Dey rul-Zah fe ran. Be nim için onun av lu sun da yat -mak, kalk mak, bi raz gez mek, Avrupa'dan bin kat da ha de ğer li dir.Onu imar et mek, ha ra be ha li ne gel me me si için ça lış mak, be nim içinen bü yük ey lem dir. Bu nun için ey lem, inanç ge re ki yor, ki şi li ği bi -raz bu na ada mak ge re ki yor. Si zi kü çüm se mek için söy le mi yo rum.En değ me Süryaniler'den bi ri gel sin, eğer be nim ka dar bu ta ri hi de -ğer le re hiz met ede bi li yor sa, bra vo de rim. Ben ha zı rım ve ko run ma -sı ge ce gün düz be nim dü şün cem de dir.

Za man za man so ra rım, “kaç genç kal dı ora lar da?”, git tik çe aza -lı yor de ni lin ce hü zün le ni yo rum. Hal bu ki coş kuy la, şen lik le, kü çükbir cen net par ça sı ha li ne gel sin is ter dim. De mek is te di ğim, bu inançis ter, ki şi lik is ter. Kürt ler çok yar dım edi yor, mad di ola rak pek so -run ol maz, hiç il gi duy mu yo rum. Ru hu mu bu tür kü çük şey ler le ya -ban cı laş tır mak is te mi yo rum. Hat ta ai le ko nu su bi le öy le dir. Bu gü -nün in san iliş ki le rin den, ai le iliş ki le rin den çe ki ni yo rum. Ai le ye kar -şı de ği lim, ama çe ki ni yo rum. Bun lar ba na kir li ge li yor, ken di mi bi -raz te miz tut ma ya ça lı şı yo rum, özen gös te ri yo rum.

Tek rar bun la ra çağ rı ya pı yo ruz!Bi raz inanç sa hi bi ol sun lar, kut sal de ğer le ri ne uzak düş me sin ler.

Bü tün Kürt hal kı da, bu de ğer le re say gı lı ol ma lı dır lar. Za yıf in san -la ra el kal dı rıl ma ma lı dır. Maz lum in san la ra, yi ne onun ta ri hi de ğer -

le ri ne el uzat mak, be nim so rum lu lu ğum al tın da müm kün de ğil dir.Bu kut sal Me zo po tam ya de ğer le ri ni an la ma yan lar la su nu na ka darsa va şı yo rum ve da ha da sa va şı mı mı sür dü re ce ğim.

Sa va şım şid det li dir.An la mak ve biz le re say gı lı ol mak is te yen sü rek li böy le kal ma lı -

dır. El den ge len bi raz ya pıl mış tır. An la ma nı zı ve müm kün se bun -dan son ra bi raz da ha iyi dü şün me ni zi, tar tış ma nı zı, ba zı ham le leryap ma nı zı is ti yo rum.

M. Yo han na : Bun la ra sa hip çı ka ca ğız, say gı lı ol ma ya da ça lı şa -ca ğız. Özel bir so ru da ola bi lir, fa kat böl ge de on yıl son ra ne ola bi -lir? Ba zı şey le rin ola bi le ce ği ni gö re bi li yo rum. On yıl son ra ge li şe -cek olay la rı in san lık için, ba rış için de ğer li olay lar ola rak gö rü yo -rum. Ki şi li ği niz ha kim dir, ya ni ka dir dir. Ola sı ge liş me le re hük me -de cek gü ce sa hip tir. Ken di ni in san ola rak ta nı dı ğın dan gü nü mü zeka dar, in san lı ğa hiz met et me si, bü yük bir olay dır.

İsa şöy le di yor; “Ben in san lı ğa hiz met et mek için gel dim, ba nahiz met edil sin di ye de ğil.”

İsa çok yü ce dir.İsa'nın yü ce li ği, ay nı za man da, “Ben bir hiz met çi yim” de me si bü -

yük bir an lam ifa de eder. Ölü mün den dört gün ön ce, ken di şa kird le -ri nin (öğ ren ci le ri nin) ayak la rı nı yı ka mış tır. Bu nu sa de ce söz de de ğil,ey lem de gös ter miş tir. Al çak gö nül lü lü ğün bü yük bir ifa de si dir.

Al çak gö nül lü ol ma yan yü cel mez.Hz. Fit rus, İsa'yı an la yan lar dan bi riy di. İsa'nın şa kird le rin ayak -

la rı nı yı ka dı ğı nı gö rün ce şa şır mış tır. Ve İsa Fitrus'a şu nu de miş ti:“Gel se nin de ayak la rı nı yı ka ya yım!” Fit rus şa şır dı. Yi ne İsa de -vam la şu nu söy le miş ti; “Ayak la rı nı yı ka maz sam, be nim öğ ren cimola maz sın!” Fit rus son ra ka bul et ti. “Yal nız ayak la rı mı de ğil, hat taba şı mı da yı ka ya bi lir sin.” Da ha son ra İsa şu nu da söy le di; “Te mizolan te miz dir, be nim ayak la rı nı zı yı ka ma ma nın se be bi, al çak gö nül -lü lü ğü siz le re öğ ret mek ve in san lı ğa hiz met et me niz için dir. Ve sizde be nim gi bi ol ma lı sı nız, bü yük ol mak is ti yor sa nız, in san la ra hiz -met ede cek si niz!” İki bin yıl dır bu ge le nek, hâlâ ki li se de de vam edi -yor ve ken di miz de şe mas la rın ayak la rı nı yı kı yo ruz. On la ra hal kınhiz met çi le ri ol duk la rı nı gös ter mek için.

366 367

Be nim siz ler den ri cam, is te mim şu dur: Hal kı mı zın tek rar ül ke -si ne ge ri dön me si için, varolan im kan la rın kul lan ma sı. Bir müd detson ra bun la rı pra tik te gö re ce ğiz. Ki ina nı yo rum, hal kı mız ge ri dö -nün ce bir lik te bu nun gü zel li ği ni gö re ce ğiz. Eğer hiz me ti ken di si -ne %20 ise, %80'i Kürt hal kı ve Kür dis tan için hiz met ola cak tır.Ül ke nin kal kın ma sın da ve in şa a sın da bü yük rol oy na ya cak tır.Avrupa'da eri me me si için şim di den ted bir ge liş tir mek ve ül ke sin -de tek rar ya şa ma sı için, varolan im kan la rı se fer ber et me miz ge re -ki yor. Şim di den in san la rı mı zın ken di ül ke le ri ne dön me le ri ni ve buso ru na sı cak bak ma la rı nı te men ni edi yo ruz. İna nı yo rum ki bu hal -kın eri me me si için siz le rin de bü yük ça lış ma la rı var dır. Bu ko nu -da inan cım son suz dur. Siz le rin bu ka dar inanç lı ko nuş ma sı be nicoş tu ru yor.

Abdullah Öcalan : Bu ko nu çok hoş bir şey! İl ke de re ce sin debağ lı yım.

M. Yo han na : İnanç ol du mu her şey ba şa rı lır. Arap larMezopotamya'ya gel dik le rin de, si lah la rı yok tu. İslamiyetten ön ceAraplar'ın var lı ğı bel li de ğil di. İslamiyetten son ra Bi zans vePersler'e kar şı bü yük bir sa vaş yü rüt tü ler. İki bü yük gü cü, inanç sa -hi bi ol duk tan son ra yen di ler. On la rın en bü yük si la hı inanç la rıy dı.Bi zans ve Persler'i inanç la yen di ler. Be nim de öy le bir inan cım var -dır. Siz ler le el ele ve rir sek, çok kı sa bir sü re içe ri sin de Sür ya ni le rinbü yük bir bö lü mü nü ül ke ye tek rar ta şı ra bi li riz. Hal kı mı zın bü yükbir bö lü mü ru hen dön me ye ha zır. İle ri ki dö nem de fi i li ola rak da dö -nü şü sağ la ya bi li riz. Ki şi li ği niz bu ko nu da bü yük bir rol sa hi bi dir.Be nim siz le re gü ve nim da ha da art mış tır.

İna nı yo rum ki, be lir ti len ler doğ rul tu sun da ba zı pra tik adım laratı lır. Özel lik le Cizre'de bu iki hal kın da ha ba rış çıl ya şa ma sı nı di li -yo rum. Da ha ön ce siz le ri duy muş tum. Şim di göz le rim le gör düm veda ha iyi an lı yo rum.

Abdullah Öcalan : Ben da ha çok ço cuk ken, bir gün ağa cın di -bin de otu ru yor dum. O za man ba bam ya nı ma ge le rek, be nim içinşu nu söy le miş ti; “O fet he di ci dir. Ne re ye gi der se fet he der.” Be ni se -ven ler de, sev me yen ler de böy le bir şey söy ler ler; “O, ol maz la rıolur ya pan dır.” Hal kı nız ge ri dö ne bi lir, ama inanç ol ma lı, çün kü bu

iş inanç la olur. As rı mı zın ga rip has ta lı ğı, mad di de ğer le re olan düş -kün lük tür. Ve ne re dey se bu in san lı ğın so nu nu ge ti re cek tir. Bu an -lam da ma ne vi ya ta da ya lı ken di ya şam la rı na çok üs tün de ğer bi çi yo -rum. İn san lı ğın da bu te mel de ayak ta dur du ğu na emi nim. Diz gin sizmad di yat, böy le mad di ya tın pe şi ne bü tü nen ta kıl mış in san lık, bü -yük teh li ke de dir.

Bu gün “do ğa tah rip olu yor, çev re ya şan maz ha le ge li yor” de ni li -yor. Bu dü şün ce sa hip le ri ato mu da in san lı ğın ba şın da pat lat mak tanso rum lu dur. Bu gün bir İsa'yı dü şü nür sek, bun la rın onun dü şün ce -sin de yer al ma sı müm kün mü dür? Bu kö tü lük le rin in sa nın ba şı nagel me si müm kün müy dü?

Ken di ey le mi mi, en az bir İsa ya şa mı ka dar de ğer li gö rü yo rum.Onun bir par ça sı gi bi gö rü yo rum. Bi zim ar ka daş lar da, şim di her

dağ da kur duk la rı o ufak ye ral tı sı ğı nak la rın da, san ki o dö ne min ma -nas tır la rı gi bi, ade ta o eği ti mi gö rür ler. O inanç la ya şar lar. Düş mangör dü ğün de şu nu söy ler; “Bun la rın çan ta la rın da bir ay lık küf len mişek mek var.” Şe hit düş tük le rin de gö rü yor lar. “Bun lar na sıl ya şı yor -lar?” di ye şa şı rı yor lar. Bu özü çok önem li gö rü yo rum. Bu nun dı şın -da da il ke ta nı mam. Ken dim, so nu na ka dar bağ lı ka la ca ğı ma emi -nim. So run bu nu in san la rı mı za ta şır mak, za yıf in san la ra bu nu be -nim set mek. Kürt hal kı na bu nu iyi be nim set tim di ye bi li rim. Es ki denbir ta vuk bi le ver mez ler di, şim di her şey le ri ni, dün ya nın en ön dege len bir hal kı ola rak su nu yor lar bu il ke ye.

Çağ rım bir halk için de ğil, bü tün in san lık için dir.Siz ler de ara cı ola bi lir si niz, on la rı da ka ta lım bu yü ce işe, bu top -

rak la rın ye ni den bü yük ima rı na!Cen net de ni len olay bu ra da or ta ya çık tı.Cen ne ti tek rar kur ma ya ve bu top rak lar da ara ma ya ça ğı rı yo rum!Ge lin bu cen net va ta nı mı za! Çok sa yı da inanç ada mı, çok sa yı da

emek sa hip le ri var dır. On la rı bir de bu te mel de dü şün me ye ve birşey ler yap ma ya ça ğı rı yo rum! Hat ta ben den da ha faz la, ken di le ri ninbir şey ler yap ma la rı ge rek ti ği ne ina nı yo rum. Be nim ko şul la rım çokzor, düş man üze rim de çok du ru yor. Bel ki her şe ye fır sa tım el ver me -ye bi lir. Bun dan do la yı ha yır lı iş le re koş sun lar. Be ni bi raz ta nı yor -lar sa, gü ven ce so ru nu yok tur. O yüz yıl lık kor ku la rı bit sin. Var olan

368 369

düş man la rı da mü ca de le ile yen me ye ça lı şı yo ruz, ken di me gü ve ni -yo rum. On yıl son ra sı için, her za man söz de ve ri rim, ya şar sam ba -şa rı rım da.

Ben baş lar ken bir me te li ğim yok tu, borç luy dum. Bir so pam, birçi vim, bir ça kım bi le yok tu. Bü tün ai le ler ço cuk la rı nı ben den sak -lar lar dı. Şim di çok bü yük bir güç et ra fım da yo ğun la şı yor, bü yük birgü ce doğ ru yü rü yo rum. Eğer bir ta lih siz lik ol maz sa, 2000'li yıl lar dayep ye ni bir say fa açı la cak tır. Her şey yep ye ni ola cak tır.

Sa nı rım si zin ta rih te, M.Ö. 2000 yıl la rın da gör kem li bir baş lan -gıç var dı. Sa nı rım Na ram sin, Sar gon dö nem le riy di. Ortadoğu'da herza man bir gör kem li li ğe ina nı rım.

Bu top rak lar da sü rek li gör kem li lik ler ol muş tur.İn san lı ğın be şi ği... Din le rin çı kı şı bu ra da ol muş tur. Tek rar in san -

lı ğın be şi ği ha li ne ge tir mek müm kün mü dür, di ye dü şü nü yo rum.Na sıl ki in san lık do ğar ken bu ra yı be şik gi bi de ğer ler dir diy se, şim dide her ta raf ta çü rü yor. Kur tu lu şu tek rar bu top rak lar da dır, bu na ina -nı yo ruz, bu ka dar de ğer ve ri yo ruz ve tek rar o ilk gün ler gi bi ken di -mi he ye can lı gö rü yo rum.

“Ame ri ka şöy le, Av ru pa böy le.” Hiç il gi mi çek mi yor. Bu ra da ye -ni in sa nı ye tiş tir mek, en yü ce iş tir. İn san lık ta ri hi nin bu ra da na sıladım adım ge liş ti ği ni iyi bi li yo ruz. Biz bu te mel le re, kök le re ye ni -den bir dö nüş ha re ke ti yiz. Her şe yi yap ma ya ha zı rım. Gü cüm ne yeel ve ri yor sa, onu ben den is te ye bi lir si niz. Bu, bü yük inanç la olur. Pa -ray la, si lah la ol say dı, on la rı da siz le re ve rir dim.

M. Yo han na : Bu söy le nen ler, ya zı lı ola rak Avrupa'daki ve di ğeralan lar da ki in san la rı mı za ulaş tı rı la bi lir.

Abdullah Öcalan : Da ha ay rın tı lı açık la ma lar da ya pa bi li rim. Ha -len Er me ni, Sür ya ni halk la rı üze rin de yo ğun laş ma ya ça lı şı yo rum.Ba na gö re bu halk lar, gü nü mü zü ye ni den de ğer len dir me li ve “bar barka sır ga ya kar şı, şim di ne ya pı la bi lir?” so ru su na ce vap ara ma lı dır lar.Var sa ek sik lik le ri miz, bir lik te tar tı şıp gi der me li yiz, ke sin inan ma lı yızve bir bi ri mi zi ol du ğu muz yer ler de güç len dir me li yiz. Bu iş ri cay la,kar şı lık lı bil mem “ben şu ka dar alı rım, şu ka dar ve ri rim” de mek leyü rü mez.

Bu top rak lar kur tul du ğun da gel se ler di, on la rı bü yük bir tö ren le,

şö len ler le kar şı lar dım. Ve ken di mi mut lu sa yar dım, “çok es ki birhal kın tem sil ci le ri, bu top rak la ra ye ni den ge li yor lar” di ye. Yi neken dim bu na bağ lı ka la ca ğım, yap maz sa nız da ben ya şa dık ça, ba -şar dık ça bu nu gös ter me ye ça lı şa ca ğım.

M. Yo han na : Biz de yap ma ya ha zı rız ve ya pa ca ğız da. Şim digü ve ni miz da ha faz la dır ve ça lış ma la rı mı za güç ka ta cak tır. Kar de -şim Apo'yu gör mek ten do la yı çok se vinç li yim. Hat ta bü tün ya zı la rı -nı zı ta kip et me yi dü şü nü yo rum. Sa de ce duy duk la rım ye ter li de ğil -dir. Ba zı la rı siz le ri de ği şik bi çim ler de ka fa la rın da can lan dı ra bi lir ler.Ba na gö re ki şi li ği niz apay rı bir olay dır, bü yük bir gü ven dir. Bir günfır sat olur sa Met ro po lit li ğe da vet edi yo ruz. Bu siz le rin is te di ği birza man da ola bi lir. Pat rik haz ret le riy le de gö rüş mek is ter se niz, şim di -den or ga ni ze ede bi li riz ve çok ya rar lı ola cak tır.

Pat rik haz ret le ri Sür ya ni le rin ge nel li de ri dir. Bü tün dün ya da kiSrü ya ni ler ona say gı du yar lar ve bağ lı dır lar. Siz le rin bu gö rüş le ri neçok se vi nir ve gü ven du yar. Ki şi li ği niz le Pat rik gö rüş me si, her ikihalk için de bü yük bir hiz met, bir lik ve kar deş lik için bü yük biradım ola cak tır. 1980 'lerde Ce zi re mın tı ka sı nı Pat rik zi ya ret et miş ti.O dö nem de ki Kürt ola yı çok fark lıy dı. Şu an git ti ği miz her yer deKürt le rin de ğiş ti ği ni, ye ni bir ki şi lik ka zan dı ğı nı gör dük; hat ta Pat -rik haz ret le ri kar deş lik ten söz ett ti ğin de ba zı güç ler şa şır mış tı. Bizkar deş li ği asır lar dır bek li yor duk. Pat rik le olan gö rüş me, bi zim busöy le dik le ri mi zi da ha da pe kiş ti rir, güç len di rir. Bu gö rüş me ye, siz -ler ne za man is ter se niz biz ha zı rız.

Abdullah Öcalan : Mem nu ni yet le ya kın da bu zi ya re ti ger çek -leş ti re ce ğiz. Ben her za man bu ra da yım. Siz ye ri mi bi lir si niz, birran de vu ka rar laş tı rır sa nız, ger çek leş tir me ye ça lı şı rız.

Ki tap lar me se le sin de, şu ko nu da dik kat edil me si ni is ti yo -rum. Ben ki tap la rı, gü nü mü zün okul la rın da öğ ren dik le ri migözönü ne ge ti re rek ya zı yo rum. Ki tap lar da ha fark lı, bi raz şe -kil de ka la bi lir. Öz önem li dir. Ça ğı mı zın ya rat tık la rı nı, onun sı -nı rı nı, her şe yi bu ki tap lar da ver mek müm kün ol mu yor. Za ten oka dar önem li gör mü yo rum; be nim için bir tek il ke çok önem li -dir. Böy le an la mak da ha önem li. Bi raz da du ru mu onun içinan lat ma ya ça lış tım. Ki tap lar bi raz fay da lı ola bi lir. Bi zi bi raz

370 371

izah eder, ama her şey de ğil dir. Bu ra da ki var lı ğı mı da ha iyi an -la ya bi lir si niz.

M. Yo han na : Evet doğ ru dur. Siz le ri böy le da ha iyi an la ya bi li -yo rum.

Abdullah Öcalan : Hâlâ TC be nim için, “Biz bu ada mı ta nı ya -ma dık, mil li yet çi mi dir, ko mü nist mi dir, müs lü man mı dır, hı ris ti yanmı dır? Bel li de ğil” di yor. Bu as lın da, be nim ken di mi ta nıt ma ma mıde ğil de, dı şar da ki le rin dün ya sı nı gös te ri yor. Be nim in san lar la pay -la şa ma ya ca ğım hiç bir şey yok tur.

Bu ko nu da şu nu ra hat lık la söy le ye bi li rim; Hz. İsa'nın hiz me ti ninke sin lik le ha kim ol du ğu bir hiz met an la yı şı dır. Böy le bi lin me si niis ti yo rum. Be nim adı ma söy le nen ler, ya zı lan lar bir çok şe yi sap tı ra -bi lir, yi ne ke li me ler le ben bir çok şe yi di le ge tir me ye bi li rim. Ya şa -mın ken di si, hiz me tin ken di si çok çok önem li dir.

Bun dan son ra ki gö rüş me yi sa yın Pat rik ile ya par sak da ha daan lam lı olur. Bu bir yer de, bü tün Sür ya ni hal kı na da çağ rı an la -mı na ge lir. As lın da ba zı he yet le ri de fır sat bul du ğu muz da gö rüş -me le re da vet ede riz. Hat ta im ka nım olur sa halk la da söy le şi ya -pa bi li rim. Sa nı rım bun dan son ra iyi adım lar olur. Ta şı ra bil sek,hal kın ara sın da ge niş bir gü ve ne yo la aça cak tır. Ba şar ma ya ça lı -şa ca ğız.

Bun dan son ra ki ko nuş ma la rım da da ha çok vur gu ya pa rım: “Asu ri-Sür ya ni hal kıy la ol du ğu her yer de iliş ki ku run ve de rin bir dost luk, kar -deş lik ge liş ti rin” di ye. Tek rar be lirt me li yim ki, bu gö rüş me be nim içinol duk ça an lam lı dır. Onun üze rin de bir kaç gün dür dü şün düm. Dik kateder se niz, siz ler le de bu ra da bu nu tar tış tık. Da ha doğ ru su ben si zi tar tış -ma ya teş vik et tim. Sa de ce bir gö rüş mey le de ğil, yıl lar ca ön ce den de ha -zır lan dım, -bun dan son ra sı nı da ha iyi na sıl yü rü ye bi li riz di ye. Ken di mibu nun hiz me ti ne su na rım. Her za man söy le rim; ken di mi Ortadoğu'dahalk la rın kur tu luş sa vaş çı sı, bü yük hiz met çi si ola rak gö rü yo rum.

Bu gö rüş me yi, dip lo ma tik bir gö rüş me de ğil, kar deş olan la rınçok uzun yıl lar son ra bir ka vuş ma sı ola rak de ğer len di ri yo rum.

Ve yi ne, bu sı ra dan bir gö rüş me de ğil, çok es ki den kar deş olan la -rın, çok uzun yıl lar dan son ra ka vuş ma sı, bir bi ri ni bul ma sı ve gö rüş -me si dir.

Uzun yıl lar kü çük bir Lüb nan da ğın da kal dım.Ve ilk ma nas tır la rı mız ora da oluş tu. Mah sum Kork maz Aka de -

mi si de bir ma nas tır sa yı lır dı. O ka ya lık lar da kü çük yer ler aç mış tık. Bü tün halk la ra say gı ve se lam la rı mı su nu yo rum.

1993

372 373

“Ma ke don ya lı Bü yük İs ken der, Babil'e var dı ğın dada ha 30 ya şın day dı. Hz. Mu sa, Ya hu di hal kı nı Si na top rak la rı navar dır dı ğın da 30 ya şın day dı. Hz. İsa, 33 ya şın da öl dü rül müş tü,çar mı ha ge ril miş ti. Na pol yon 40 'ından ön ce imp ra tor ol muş tu.Ta rih te önderliğiniz gibi böy le bir kaç ön der lik var.Ve ön der li ği niz sa de ce bun la ra ben zer de ğil, be nim için da hafark lı, yü ce ve an lam lı dır. Tıpkı, ya şa mı nız bi raz İsa'ya ben zi yor.”

Ha lep Sür ya ni Metropoliti M. Yo han na

Kür dis tan, in san lı ğın ül ke si dir (*)

Kürdistan'ın en es ki halk la rın dan bi ri si niz. Yi ne Kürt ler le Asu ri -le rin iliş ki si, ta rih te en es ki iliş ki dir. Er me ni ler de bi raz öy le dir. Fa -kat Kürt ler da ha çok Asu ri ler le içiçe dir.

Gü nü mü ze doğ ru gel di ği miz de in san şu na şa şı yor: Bu halk larne den bu ka dar bi bi ri ne ya ban cı laş tı lar, uzak laş tı lar. Şüp he siz dinbun da bir et ken dir. Fa kat en önem li et ken bi raz da Os man lı / Türk -ge rek sul tan lık ve ge rek se de cum hu ri yet dö ne mi- ege men li ği dir.Bun lar halk la rı hem çok ez di ler ve hem de bir bi ri ne kar şı çı kar dı lar.Bir çok hal kı da or ta dan kal dır dı lar. Kürt ler bel ki öl me di, ama ölüm -den da ha kö tü du ru ma gir di ler. Asu ri ler bi raz da ha ses siz hal le dil -mi şe ben zi yor san ki. Ta bii Kürt bey le ri ni, şeyh le ri ni on la rın üs tü neçok kış kırt tı lar. Kürt le ri, Kürdistan'ı tas fi ye eden ay nı ha in güç ler,hem Er me ni le ri ve hem de siz le ri bu du ru ma ge ti ren ler dir. Böy leha in bir ke sim var dır ve hâlâ da bi ze en çok za ra rı on lar ve ri yor.

Biz bun lar la epey ça tı şı yo ruz. Son Gü ney Sa va şı da bu nun birde va mı dır. Ya ni bi raz ta ri hin dı şı na itil me bu nun la il gi li dir. Bir halköz gür leş mez se ken di kom şu su olan halk lar da öz gür le şe mez. Öy legö rü lü yor ki, bir halk ne ka dar kö ley se, ta rih dı şı na çı kı yor sa, kom -

374 375

(*) Baş kan APO'nun 22 Ni san 1993 ta ri hin de Asu ri De mok ra tik Ör gü tümer ke zi he ye ti ile yap tı ğı gö rüş me.

şu su da öy le olur. Ya ni Kürt le rin bu kö tü du ru mu, ben ce bu kom şuhalk la rın da kö tü du ru mu nu çok iyi izah edi yor. Yi ne si zin bu için -de bu lun du ğu nuz du rum, bi zim kö tü du ru mu mu zu izah eder.

Halk lar öz gür leş me den, özel lik le içiçe geç miş halk lar ken di so -run la rı na doğ ru sa hip çık ma dan, ken di ni ka bul et ti re mez ler.

PKK ha re ke ti, in kar edil miş, ken di özü ne ya ban cı laş tı rıl mış ta ri hebir baş kal dı rı dır. PKK'nin sa de ce bir Kürt ha re ke ti ol ma dı ğı na ina nı -yo rum. Bü tün Kürt le rin, bü tün Me zo po tam ya halk la rı nın kur tu lu şuan la mın da an la şıl ma lı dır. Bi zim yük selt ti ği miz ha re ket, bü tün mev -cut kül tür le rin ve on la rın sa hip le ri nin de kur tu lu şu an la mı na ge li yor.

Ta rih te çok et kin bir ye ri niz var. Kürt ger çe ğiy le en çok içe içegeç miş bir du ru mu nuz sözkonusu. Ba na gö re Er me ni ler ta rih te birha ta yap tı lar, dar mil li yet çi li ğe düş tü ler. Os man lı yö ne ti mi bu nuçok kö tü kul lan dı; Ha mi di ye Alayları'yla kar şı kar şı ya ge ti ril di lerve kay bet ti ler. Yan lış bir stra te ji. Bu nu, bi raz da Batı'ya da ya na rakyap mak is te di ler. Fa kat Ba tı için çı kar her şey dir. Ge re kir se halk la rıfe da eder ler. Hal bu ki Er me ni ler Kürt ler le bir lik te li ği, or tak kur tu luşamaç la rı nı dü şün se ler di, ke sin du rum böy le ol maz dı. Asu ri-Sür ya niha re ke ti de bi raz böy le ge liş ti. Ba tı ka na lı na gir di, bi raz da Kürthal kıy la da faz la iliş ki ge liş ti re me di, kur ma dı. Bir ye re ka dar, böy leçok ye ter siz olan ha re ket, bi raz da tas fi ye edil miş ol du.

Şim di, yap ma mız ge re ken ler ta rih ten çı ka rı la bi lir. Ben şim di ki du -rum la rı nı zı çok mül te ci leş miş ola rak bu lu yo rum. Hat ta ken di ül ke le ri niEr me ni ler gi bi ade ta terk et miş ola rak gö rü yo rum. Ül ke de ki var lık la rı,sa de ce ta ri hi ve kül tü rel dü zey de kal mış tır. Sa nı yo rum Ku zeyKürdistan'da 5-10 bin ki şi ya kal dı ya da kal ma dı. Da ha ön ce ka lan lar,12 Eylül'den son ra epey göçet ti ril di ler. Biz, son za man lar da çağ rı yap -tık, köy le ri ne dön sün ler di ye. Hakkari'de bir kaç köy bo şal tıl mış tı, on la rıtek rar ge ri dön der dik. Midyat'daki köy le re ko ru cu lar yö nel di, ba zı ci na -yet ler iş len di, kar şı çık tık. As lın da siz den çok az bir sa yı kal dı. Siz bu ra -da sı nız, ta bii du rum la rı nı zı ben den iyi bi lir si niz. Su ri ye 'de ki ler, Lüb nan -'da ki ler ya kın za man da bi raz ha re ket le ri ni oluş tur muş lar, fa kat ha re ket -le ri ba na gö re faz la atı lım yap ma mış. Ya kın laş ma eği lim le ri de gö rü lü -yor. Aca ba bir lik te ne ya pa bi li riz? Bu nun üze rin de dur mak önem li dir.

Baş lan gıç tan be ri tec rü be le rim var. Ko şul lar ne ka dar za yıf da ol -

sa, hat ta yi ne umut çok za yıf da ol sa, bu yön lü ba zı şey le re ce sa retet mek ge re ki yor. Ha re ke ti miz bu na ör nek tir. Yıl lar ca tek ba şı maha re ket et tim, ama şim di PKK ye nil mez bir ha re ket du ru mu na gel -di. İs te riz, siz ler den de bir kol bu na ka tıl sın. Bu nu ken di ger çe ği nizbe lir ler. Biz bu na açı ğız ve gör mek is te riz. Ken di köy le ri ni ze dön -me ni ze de yar dım cı olu ruz. Gü cü müz öl çü sün de eli miz den ge le niyap ma ya ha zı rız.

Evet, tam ola rak bi le mi yo rum; ger çek ten is tek ne dir, ör güt len medu ru mu ne dir, bun la rı siz ler den din le me ye ça lı şa ca ğım.

Asur Demokratik Örgütü : Bu duy du ğu muz gü zel söz ler içinte şek kür ler. Bek len ti miz da ha de rin olay la rın açık lan ma sı dır. PKKola yıy la il gi li açık la ma la rı da da ha ge niş din le mek is ti yo ruz.

Şim di bi raz ken di miz den söz et mek is ti yo ruz. Ör gü tü müz, Asu riDe mok ra tik Örgütü'nün ku ru luş yı lı, 1957 'dir. Ül ke top rak la rı mızolan Mezopotamya'da ku rul du. Ör gü tü mü zün ku ru luş amaç la rı vehe def le ri, baş ta hal kı mı zın ta ri hi ni bi lin ce çı kar mak tır, hal kı mı zı ör -güt le mek tir.

Hal kı mı zın Mezopotamya'daki ta ri hi, M.Ö 4000'li yıl lar dan baş -lar. Hal kı mız, Mezopotamya'nın dört ay rı yer le şim mer ke zin de ya -şar dı. Bun lar; Akad, Sü mer, Ba bil ve Asur'dur.

Abdullah Öcalan : Hep si ay nı halk mı olu yor?– Evet, hep si ay nı halk tır. Asu ri dir, bi zim ba kış açı mı za gö re du -

rum bu. Ba zı ta rih çi ler şu nu di yor; “Sü mer ler Mezopotamya'nınyer li si de ğil, baş ka yer ler den gel me dir ler.” Biz ola ya böy le bak mı -yo ruz. En es ki halk lar dan bi ri Sü mer ler dir. İlk sal ta nat Sü mer top -rak la rın da baş la mış tır. Sal ta nat Sü mer şe hir mer ke zin dey ken, bü tünBey nil neh reyn (Me zo po tam ya) top rak la rı na hük me di yor du. Akad,Ba bil ve Asur şe hir le ri bu na da hil dir.

Bi zim ta ri he ba kış açı mız şöy le dir: Sü mer şeh rin den son ra Akad,Akad'dan son ra Ba bil ve Babil'den son ra da en son Asu ri şeh rin dehük mü nü sür dür müş tür. Bun lar bir bir le ri ni ta mam lı yor lar. Ay rıhalk lar an la mı na da gel mez ler. Ay nı kül tür ve me de ni ye ti pay laş -mış lar dır. Bu dört ay rı şeh rin hal kı da Mezopotamya'nın ço cuk la rıolan Asu ri ler dir. Asur sal ta na tı ön ce ki ler den da ha uzun ömür lü ol -muş tur. Asur uy gar lı ğı, bir bü tün ola rak bu kül tür le ri içi ne alır ve

376 377

on la rı tem sil eder. Sal ta na tın ay rı şe hir ler de hü küm sür dür me si bi -zim için önem li de ğil. Bi ze gö re ay nı halk tır.

Babil'in düş me si, M.Ö. 539 yı lın da Pers le rin sal dı rı sıy la ol muş -tur. Ar dın dan, dö nem dö nem hal kın baş kal dı rı la rı ol muş sa da, bun -lar ba şa rı sız lık la so nuç lan mış tır. Sü rek li ye nil gi ye uğ ra mış tır. İş te ogün den gü nü mü ze ka dar bu halk, Asu ri ler ola rak bi li nir. Dün yaböy le ta nı yor ve biz ce de böy le dir.

M.Ö. 333 yı lın da Ma ke don ya lı Bü yük İs ken der böl ge ye gel di -ğin de, bu halk “Aşu ri ler” ola rak bi li ni yor du. Yu nan ca da “ş” har fiol ma dı ğın dan Aşu ri le re “Asu ri ler” de miş ler ve za man la bu ke li meön ce “Asir yan”a da ha son ra da “Sür ya ni” ke li me si ne dö nüş müş tür.

– Öy le mi? Yu nan lı lar böy le de miş ve asıl “Aşu ri”dir, -an la şıl dı.– Sür ya ni ke li me si de bu ra dan ge li yor.– Sür ya ni ke li me si bu ra dan gel di ği ne gö re, “Su ri ye” ke li me si de

bu ra dan ge li yor.– Biz Sür ya ni di lin de Sür ya ni le re hâlâ “Esor yo ye” di yo ruz. M.S.

1500 yıl la rı na ka dar Esor yo ye di ye ya zı yor duk, da ha son ra git tik çebu “Sor yo ye” ol du, ya ni Sür ya ni. Arap lar da bi ze “Asir yan” de miş -ler. Bu halk, kül tü rüy le, di liy le Sür ya ni ola rak ta nın dı. Bu de ği şik -lik baş ka bir hal kı ifa de et mez. Es ki isim Aşu ri dir, da ha son ra Sür -ya ni ol muş.

– Ya ni ke li me de ği şik li ği.– İsa'nın çı kı şıy la bir lik te, di ye bi li riz ki, he men he men hal kı mı -

zın tü mü hı ris ti yan lı ğı ka bul et miş tir. Ki li se miz de Sür ya ni ki li se siadı nı al mış tır. Mezopotamya'daki bü tün Sür ya ni ler, Aşa ğı ve Yu ka rıMe zo po tam ya Sür ya ni le ri bir bü tün ola rak ay nı ki li se ye bağ lıy dı lar.Hal kı mı zın bu bir li ği Roma'nın dik ka ti ni çek miş, on la rı en di şe yesok muş. On la ra gö re bu du rum da, ge le cek te, ki li se ça tı sı al tın da daol sa, Sür ya ni ler için bir kuv vet ol ma du ru mu do ğu yor du. Bu da Ro -ma İmparatorluğu'ndan ay rıl ma ya gö tü re bi lir di Sür ya ni le ri.

– Bu ki li sey le ola cak tı de ğil mi?– Evet ki li sey le.– Ya ni bu ki li se Roma'ya kar şı mı ge li şi yor bi raz?– Böy le an la şı lı yor. Ki li sey le Bi zans lı lar dan ay rı bir ör güt len me -

ye gi di li yor.

– O il le gal dö nem de sa nı yo rum Sür ya ni ki li se si çok ge li şi yor.Da ha Ro ma lı la rın res mi di ni ol ma dan, asıl ki li se ola yı nı Sür ya ni lerge liş ti ri yor. Öy le mi olu yor?

– Öy le. Bir de, za ten bi zi en çok mah fe den olay, Ro ma lı la rın yada Bi zans lı la rın hı ris ti yan lı ğı res mi din ka bul et me le ri ol muş tur.Sö mü rü yü, hı ris ti yan lık adı al tın da da ha da de rin leş tir di ler.

– As lın da Sür ya ni ki li se si bir yer de, Ro ma lı la ra kar şı bir öz gür -lük ha re ke ti ol ma la rıy dı. Res mi di ni ka bul et tik ten son ra, di ni deboz du lar.

– Za ten en bü yük ne den de buy du. Asu ri le ri böy le bir öz gür lükha re ke ti ola rak gö rü yor lar dı. On dan son ra da hı ris ti yan lı ğı iki mez -he be böl me ye ça lış tı lar.

– Ken di le ri böl dü.– Evet. Do ğu Sür ya ni le ri (Nas tu ri ler) ve Ba tı Sür ya ni le ri (Ya ku -

bi ler) bi çi min de böl dü ler.– Nas tu ri le rin mer ke zi şim di ne re de dir?– Nas tu ri ler ge nel de Yu ka rı Mezopotamya'da ya şa dı lar. Gü ney

Kürdistan'da, Hak ka ri ve çev re sin de. Ya ku bi ler de da ha çok Nu say -bin, Mar din, Ur fa ve Di yar ba kır böl ge le rin de ya şa dı lar.

– Ya ku bi ler da ha mı ile riy di ler?– Bu ra da önem li olan Bi zans lı la rın bun la rı iki ye böl me si ve bir -

lik te li ği boz ma sı dır. Nusaybin'in do ğu su na dü şen Yu ka rı Me zo po -tam ya Pers de ne ti mi al tı na, Mezopotamya'nın ba tı sı na dü şen böl ge -ler de Bi zans lı la rın de ne ti mi al tı na gir di.

– Kürt le rin de ben zer du ru mu var, hi ka ye ay nı.– Sür ya ni ler de en bü yük bö lün me M.S. 5. yüz yıl da olu yor. Yi ne

islamiyetin çı kı şı ve ge liş me si ar dın dan 7. yüz yıl da ol muş tur. Bi -zans ve Pers le rin bas kı sın dan kur tul mak için Sür ya ni ler, müs lü manArap la ra dost luk eli ni uza tı yor lar. Ter cih le ri ni müs lü manAraplar'dan ya na ya pı yor lar. Bağ dat, Ba bil, Cey lan pı nar (Se re Keh -ni ye, Re su leyn), Tür Ab din (Mid yat çev re le ri) gi bi hal kı mı za aittop rak lar sa vaş sız, ba rış te me lin de Arap la ra açıl dı. Arap la rın des te -ğiy le hal kı mız bir an lam da ne fes al dı. Bu ne fe si Arap lar hal kı mı zaal dır dı. Bi zans ve Pers ler den kat be kat da ha faz la, müs lü man Arap -lar, hı ris ti yan Sür ya ni le re ya şa ma şan sı ta nı yor lar.

378 379

– İs la mi yet şans ta nı yor, il ginç!– İlk dö ne me ler de öy ley di, da ha son ra la rı du rum de ğiş ti. O dö -

nem de böl ge ye ge len Arap lar, Sür ya ni le re her han gi olum suz birdav ra nış ta bu lun ma ya cak la rı na da ir söz ver miş ler di. Sür ya ni ler da -ha çok kül tür ve me de ni ye ti ge liş tir mek le gö rev liy di ler. Ast ro no mi -ye ka dar bü tün bi lim dal la rın da ça lı şı yor lar dı. Bu dö nem de Nu say -bin (Ken nış rin)’de, Ru ha (Ur fa)'da ve Mardin'de ( Deyr-ül Za fe ranMa nas tı rı) üni ver si te ve aka de mi le ri bi le var dı.

– Nusaybin'de aka de mi var dı. Ruha'da üni ver si te. – Biz Ken nış rin ve Ur huy di yo ruz. “Ken nış rin” Sür ya ni ce “kar -

tal lar yu va sı” de mek tir.– Biz Urfa'ya hâlâ Ru ha di yo ruz. Sa nır sam Süryanice'den ge len

bir ke li me dir Ru ha.– Bü tün bun lar la bir lik te, hal kı mız kat li am lar dan kur tu la ma dı.

Ama fır sat bul duk ça da bi li mi, me de ni ye ti, kül tü rü ge liş tir mek tende uzak dur mu yor du. Yi ne bü tün böl ge halk la rıy la ba rış için de ya -şa ma yı da sü rek li ter cih edi yor du. Her şe yin ters yüz ol ma sı 1500'lüyıl lar da Os man lı la rın güç len me siy le baş la dı. Mev cut çe liş ki le ri da -ha da de rin leş ti rip halk lar ara sın da kin to hum la rı nı eke rek, halk la rıbir bi ri ne kır dır dı. Av ru pa lı la rın böl ge ye gel me si de Os man lı la rın is -te miy di, çün kü git tik çe en baş ta ken di le ri za yıf lı yor du. Ba zı ye nimez hep le rin ge liş ti ril me si ama cıy la Ba tı lı mis yo ner le re böl ge de ça -lış ma iz ni ve ril di. O dö ne me ka dar, Ya ku bi ve Nas tu ri ol mak üze re,Sür ya ni le rin sa de ce iki mez he bi var dı. Mis yo ner le rin, ya ni Ba tı lıaja nı, pa paz ve ra hip le rin böl ge ye gir me siy le, ka to lik ve pro tes tan -lık da bi rer mez hep ola rak hal kı mı za ka bul et ti ril di. Ta bii ilk gel -dik le rin de, gü ya Sür ya ni le ri ko ru ya cak la rı nı id dia et miş ler di.

– Ro ma lı lar iki ye böl dü, bun lar da bö lün me yi dör de çı kar dı. – Ta bii ki bu bö lün me den Os man lı la rın da bü yük çı ka rı var dı.

Batı'dan hem mad di des tek alı yor lar ve hem de Asu ri le rin bö lün me -si Os man lı ege men li ği ni ra hat la tı yor du. Asu ri ler (Sür ya ni ler) Os -man lı ege men li ği al tın da ya şı yor lar dı. On la rı ko ru ma la rı ge re kir -ken, Ba tı lı la ra böl dür dü ler ve son ra da ken di le ri ne yem yap tı lar.Hal kı mız is te me di ği hal de, Av ru pa lı la rı zor la ya şa dık la rı böl ge le reso ku yor lar dı. Ta bii bu nu da hı ris ti yan lık adı al tın da ya pı yor lar dı.

– Ni ye bu nu ya pı yor lar?– Os man lı çı kar la rı bu nu ge rek ti ri yor. Asu ri le rin bir li ği on lar

için bir teh li ke dir, ama bö lün me le ri ra hat lat ma ya ra tı yor. Eğer hal -kı mız bö lün me miş ol say dı, ger çek ten bü yük bir güç tü. Os man lı lariçin teh li ke oluş tu ru yor du ve za ten bu nun için böl dü ler. Hal kı bö le -rek he def le ri ne ula şı yor lar dı.

– Ya ni böl-yö net po li ti ka sı.– Evet, bü tün bun la ra ek ola rak Arap ve Fars top rak la rın da da ki -

li se ve med re se ler kur mak tan uzak dur ma dı lar. Ay nı şey le ri bu top -rak lar da da yap ma ya ça lış tı lar. So nuç ta Türk, Kürt, Arap ve Fars la -rın ege men güç le ri; şeyh ve bey le ri, hal kı mı zın kat li a mın da or takrol ler oy na dı lar. Yi ne de hal kı mız, bü tün acı la rı nı er ken den unut -ma ya ve elin den gel di ğin ce dost lu ğu ge liş tir me ye ça lış mış tır. Buhalk lar la ye ni den ba zı iliş ki le ri ge liş tir mek için Sür ya ni ler sü rek lidost lu ğu da ya tı yor du.

19 ve 20. yüz yıl da, Na im Fa ik, Aşur Yu suf ve Sen he rib Balê is -min de ba zı mil li yet çi genç le ri miz çık tı. “Do ğu Yıl dı zı” (Me zo po tam -ya Yıl dı zı) adıy la bir de der gi çı kar dı lar. Ay rı ca “Öz gür lük Yo lu”adıy la da bir der gi çı kar mak tay dı lar. Bu der gi ler üç dil de; Sür ya ni ce,Kürt çe ve Türk çe, ama Sür ya ni ce al fa bey le ya zı lı yor du. Os man lı larbu nu du yun ca, hal kın tek rar can lan dı ğı nı ve bu yön lü bir ha re ket li li -ğin ya şan mak ta ol du ğu nu far ke di yor. Bu dö nem de ger çek ten de Er -me ni, Kürt ve Sür ya ni ha re ket le ri can la nı yor du. Os man lı lar bir kezda ha di ne sa rıl dı lar ve di ne da ya lı oyun la ra yö nel di ler. Kürt le rin şeyhve bey le ri ni yan la rı na çek me yi ba şar dı lar. Er me ni ve Sür ya ni kat li -am la rın da bun la rı kul lan dı lar. Er me ni le rin dı şın da, Mar din, Ur fa, Di -yar ba kır, Si irt, Hak ka ri ve di ğer böl ge ler de de ya rım mil yo na ya kınSüryani'yi kat let ti ler. Bu kat li am 1914-19 yıl la rı ara sın da ya pıl dı. 100bi ne ya kın bir top lu luk da ana yurt tan göçet ti ril di.

– Bu dö nem ler de ki bir Er me ni kat li a mı bi li ni yor, ama ta rih Asu -ri le rin o kat li a mın dan pek söz et mi yor. Bir kat li am ol muş tur ve budoğ ru dur.

– Za ten en bü yük göç de bu dö nem de baş lı yor. Göç; Rus ya, Fi -lis tin, Ame ri ka, Su ri ye ve Hindistan'a olu yor.

– Ne ka dar in san göç edi yor?

380 381

– 100 bin den faz la ol du ğu nu tah min edi yo ruz.– Bun dan ön ce dı şa rı ya göç var mıy dı?– Ka nı mız ca da ha ön ce le ri bu bo yut ta yok. Yal nız 7. yüz yıl da

Ruha'dan, Kürdistan'dan bü yük bir göç var. Ke na ni ler ola rak bi li -nen bir ka bi le Hindistan'a göç edi yor. Ke na ni ler Ru ha lı Sür ya ni ler -dir. Şu an da Hindistan'daki nü fus la rı ya rım mil yo na ya kın dır.

– Bun la rın göç et me si nin ne den le ri ney di?– Tüc car ola rak, ti ca ri amaç lar la gö çü yor lar. 7. yüz yıl dan ön ce

de hı ris ti yan lık Hindistan'a uzan mış ve ora da da ba zı hı ris ti yan top -lu luk lar var dı. Bu tüc car lar da ora da ki ya şa mı da ha çok ter cih edi -yor lar. Ora da islamiyetin et ki le ri de yok tu ve ya ne Os man lı la rın nede Arap la rın bas kı la rı var dı.

19. yüz yı la ge ri dö ne lim. 1914-1919 yıl la rı ara sın da ki kat li am -lar dan son ra hal kı mız pa si fi kas yo na uğ ra ya rak bü tü nüy le içi ne ka -pan mış, böl ge halk la rı na varolan gü ve ni ni bir bü tün ola rak yi ti re rekkom şu halk lar la iliş ki ler ge liş tir mek ten uzak laş ma ya baş la mış tır.Da ha son ra ki yıl lar da, bi rey le re yö ne lik de ol sa, bas kı lar dur ma mış -tır. Bu ne den le göç eden ler, ana yurt ta ka lan ak ra ba la rı nı da yan la rı -na çek me ye ça lış mış lar dır. De vam lı bir şe kil de, ge ri ye ka lan la rı bu -lun duk la rı top rak la ra çek ti ler.

Öte yan dan 1933 yı lın da bu se fer de Irak'da bü yük bir kat li amya şa nı yor. Asu ri ler üze rin de ki bu kat li am da Kürt ağa ve şeyh le riile Arap lar ta ra fın dan or tak la şa ger çek leş ti ril miş tir. Hat ta Irak re ji -mi uçak lar la köy le ri bom ba la mış tır. Bu ra dan da bir göç baş lı yor;ba zı la rı Yu na nis tan ve Kıbrıs'a, ba zı la rı da Amerika'ya gö ç ediyor.Bir bö lü mü de hâlâ Suriye'de Ha bur ça yı kı yı la rın da ya şı yor.

Kı sa ca, hal kı mız do ğan is tik rar sız lık so nu cu va tan top rak la rı nıterk et me ye, gö çe yö nel me ye ve mül te ci leş me ye git tik çe da ha sıkbaş vur muş tur. Ta bii bu, en baş ta ge li şen gü ven siz li ğin so nu cun daol muş tur. Ya ni hal kı mız öy le bir du rum la kar şı laş tı ki, ar tık “ül kene olur sa ol sun, ben ca nı mı kur ta ra yım ye ter li dir” di ye rek ül ke sin -den kaç mış tır. El bet te ki, bu du rum da ha çok böl ge yi yö ne ten ege -men güç ler den kay nak lan mış tır. Yap tı ğı mız tes pit le re gö re, hal kı -mız dan 1,5 mil yon ki şi dı şa rı da; Rus ya, Avust ral ya, Ame ri ka, Ba tıAv ru pa ül ke le rin de mül te ci ola rak ya şı yor.

– Su ri ye ve Lübnan'da ne ka dar Sür ya ni var?– 1 mil yo na ya kın. Bun la rın bü yük bir bö lü mü asi mi le ol muş.

Ken di le ri ni “Me li ki” ve ya “Rum-Or ta doks” ola rak ad lan dır mak ta -dır lar. Bu na kar şın Ciz re böl ge sin de hâlâ Sür ya ni ce ko nu şan 300bin ci va rın da bir kit le var.

– Me lik ler ve Rum-Or to doks lar Sür ya ni mi dir?– Evet. Bun lar Ro ma İm pa ra tor lu ğu dö ne min de Ro ma lı la ra bağ -

la nı yor lar. Süryanice'de “Mel ko” ya ni “Me li ki” kral de mek tir. Kral -dan, imp ra tor luk tan ya na olan la ra bu Me li ki adı ve ril miş tir. Bun la -rın bü yük bir bö lü mü Ro ma lı la rın Ka to lik mez he bi ni de ka bul le ni -yor. Hı ris ti yan ki li se sin de en bü yük bö lün me 4. ve 5. yüz yıl lar daol du. Bu dö nem de ki li se nin 4. kong re si olu yor ve ar dın dan da bö -lün me mey da na ge li yor.

– Sür ya ni ler den ay rı lan lar Ro ma lı la ra mı bağ la nı yor ve bun lar dagit tik çe halk ger çek li ğin den uzak laş ma mı olu yor?

– Öy le olu yor. Biz Asu ri De mok ra tik Ör gü tü ola rak, yurt dı şı naya yıl mış olan hal kı mı zı da ku cak la ma yı esas al mı şız. Avrupa'da vedi ğer ül ke ler de, hal kı mı zın bir li ği ni sağ la ma yı amaç la yan der nek,fe de ras yon ve ben ze ri bi çi min de ki ça lış ma la rı mız var. Hal kın bü -yük bir bö lü mü der nek ve fe de ras yon la ra bağ lan mış tır. Ama cı mız,bu ku ru luş lar yo luy la yurt dı şın da ya şa yan in san la rı mız ara sın dahalk kül tü rü mü zü ko ru mak ve hal kı mı zın se si ni du yu ra bil mek tir.İn san la rı mız da halk ve va tan sev gi si ni güç len dir me ye ça lı şı yo ruz.Ül ke ye ge ri dö nüş so ru nu da bu ça lış ma la rın kap sa mın da dır. Sondö nem ler de Midyat'ta dev le te bağ lı ko ru cu lar ta ra fın dan kat le di len6 Sür ya ni ara sın da, ge ri dö nüş ça lış ma la rı ya pan ve Almanya'dange len ge ri dö nüş ko mi te si nin 2 üye si de var dır.

Geç miş te de böy le olu yor du. 1911 yı lın da Aşur Yu suf Os man lı -lar ca kat le dil di. Ken di si “Sür ya ni le rin Bir li ği” der gi si nin ya za rıy dı.Na im Fa ik de 1914'de ön ce Filistin'e ora dan da Amerika'ya göç et ti.Su ri ye-Tür ki ye sı nı rı oluş tu ru lun ca hal kı mız Suriye'de tek rar dan ör -güt len me ye git ti. Ki li se çev re sin de ba zı ga ze te ve der gi ler, di li ge -liş ti ren ba zı med re se ler ge liş ti ril di. “Sür ya ni Bir li ği”, Bet neh rin(Me zo po tam ya) ve İdurê ad la rıy la ba zı der gi ler çı ka rıl dı. On lar cader gi nin çı ka rıl dı ğı söy le ne bi lir.

382 383

ADÖ'nün ku ru lu şu bu ge liş me le re bağ lı ola rak sağ lan mış tır. Hal -kın ta rih sel ger çe ği ve onun acil bir bir li ğe ih ti ya cı ol du ğu dik ka tealı na rak ku rul muş tur. Ku ru lu şu mu zun esas ama cı, en baş ta mev cutmez hep sel bö lün müş lü ğe son ve rip, bü tün mez hep le ri halk çı lık po -ta sı için de eri tip tek rar dan mil li bü tün lü ğü pe kiş tir mek tir. Ka to lik,Nas tu ri, Or to doks ve Pro tes tan gi bi mez hep le re say gı lı ol mak te me -lin de mil li bü tün lü ğü ön pla na çı ka rı yo ruz ve di ne her han gi bir sal -dı rı mız da söz ko nu su ol ma mış tır. Ama cı mız di ni ve mil li ger çek lik -le ri bir bi rin den ayı ra bil mek tir. Biz de mil li yet ol gu su bü tün mez hep -le ri kap sa yan tarz da ele alın mış tır. Av ru pa lı Ka to lik ler le bir iliş ki -miz yok, ama hal kı mız dan olup da Ka to lik mez he bi ni ter cih eden le -ri de ke sin lik le Sür ya ni ka bul edi yo ruz. Ba zı dış çev re ler ve dinadam la rı, mez hep le ri bi ze kar şı kul lan ma te me lin de sal dı rı da bu -lun du lar ve hâlâ da ya pı yor lar. Hat ta bir ço ğu muz ki li se ta ra fın danvaf tiz edil mi yor, ölü le ri mi ze bi le di ni du a lar okun mu yor du. Ki li se -den ade ta tec rit edil miş tik. Oluş tur du ğu muz bir lik ba zı di ni çev re le -rin çı kar la rı na ters düş tü ğün den bi ze yö ne lik bu sal dı rı lar ge liş ti ril -di. Asu ri ha re ke ti ne, “Siz ler Nas tu ri si niz” di ye rek tec rit edil me yeça lı şı lı yor duk. Ki li se çev re si Nas tu ri li ği put pe rest lik an lı yor ve bu -nu hı ris ti yan lı ğa yö ne lik ha re ket ola rak ka bul edi yor. ADÖ'nüntem sil ci si ve ta raf tar la rı na Nas tu ri lik bir ha ka ret gi bi ya pış tı rıl dı.

– Na sıl ki müs lü man lık Ye zi di li ği kö tü lü yor sa, hı ris ti yan lık daNas tu ri li ği kö tü lü yor öy le mi?

– Evet, Sür ya ni halk ger çe ği ni ha la da ta nı mak is te yen ba zı çev -re ler, “Asu ri ay rı dır, Sür ya ni ay rı dır” de mek te dir ler. Kel da ni le ri bi -le ay rı bir halk gi bi gös ter me ye ça lı şı yor lar ki, as lın da Kel da ni lik,Ka to lik lik de mek tir.

– “Kur manç ay rı dır, Za za ay rı dır” de dik le ri gi bi...– Ay nen böy le. Bü tün bu olum suz luk la ra rağ men ül ke top rak la -

rın da ve dı şın da ya şa yan hal kı mı zın bü yük bir bö lü mü ar tık bi zi an -lı yor. Halk ger çek li ği miz ko nu sun da kı sa ca bun la rı di ye bi li riz.

Öte yan dan, baş ka halk la rın için de ya şa dı ğı mı zın da bi lin cin de -yiz. Bu du rum da bi zi çok il gi len di ri yor. Bi zim de ya şa dı ğı mız top -rak lar da ço ğun lu ğu Kürt ler oluş tu ru yor, ama Arap, Fars ve Er me nigi bi di ğer ba zı halk lar da mev cut.

Halk la ra ra sı iliş ki ler de ba kış açı mız şöy le dir: Her halk ken dikül tü rün de, di lin de, ge le nek le ri ni ya şa ma da, ira de si ni ko nuş tur ma -da öz gür ol ma lı ve bir eşit lik ya şan ma lı dır. İç içe ya şa yan halk la rınbir lik ve da ya nış ma için de ol ma la rı ge re kir; bir bir le ri ne kar şı say gıve sev gi bes le me li ler. Ta raf lar dan han gi si bas kı ve zul mü ge liş ti ri -yor sa, ona ta vır ta kı nıl ma lı dır. Va tan top rak la rı için bü tün halk larbir lik te ça lış ma lı dır. Ve ri le cek mü ca de ley le ül ke kur ta rıl ma lı dır ki,ül ke de on la rı ko ru ya bil sin, on la rı sa hip le ne bil sin. Şim di, bi zim deya şa dı ğı mız top rak lar da çok sa yı da si ya si, mil li ha re ket ler var dır.Bun lar dü şün ce le ri ni öz gür ce ifa de ede bil me li ler ki, bir lik te na sılya şa ya bi le cek le ri ni doğ ru tes pit ede bil sin ler.

Din ol gu su her hal kın ya şa mın da öz gür ol ma lı dır. Din, ha ki mi yetara cı ol sun de mi yo ruz, ama her halk da di nin de tam öz gür ol sun di -yo ruz. Halk la rın ge ri kal ma sın da en bü yük ro lü ge ri ci din adam la rı,fe o dal ler oy na mış tır. Halk la rın eko no mik ba kım dan dü zen len me -sin de ve bi lim sel ge liş me si önün de bun la rın oy na dı ğı olum suz rolve oluş tur duk la rı en gel ler bü yük tür. Bu ne den le di yo ruz ki, is tertar la da is ter fab ri ka da, ne re de ça lı şı yor sa ça lış sın, in san lar öz gür ol -ma lı dır. Ya ni in san la rın eko no mik-de mok ra tik hak la rı gü ven ce yealın ma lı dır.

Şim di de göç ola yı na ge ri dön me k is ti yo ruz. Be lirt tik, hal kı mızaçı sın dan mül te ci ol ma nın bü yük ne den le ri var dır. Bu ra da en bü yükne den, hal kı mı zın ken di ger çek li ğin den ko pa rıl ma sı dır; böl ge de kiege men güç le rin hal kın ger çek li ği ni ka bul len me me si dir. Ne Türk,ne Arap ve ne de Fars ege men le ri bu gü ne ka dar hal kı mız ger çe ği nika bul et me miş ler dir. Bu güç ler den hiç bi ri bu gü ne ka dar bu halk dabir me de ni yet, bir kül tür sa hi bi dir de me miş tir. Ya zım ala nın da dabu di le ge ti ril me miş tir. İş te tüm bun lar, hal kı mı zın her şe ye ka ra birtab lo gi bi bak ma sı na yol aç mış tır. Ve bu da göç ha re ke ti nin baş lı cane de ni ol muş tur.

Şim di biz, göç ola yı nın ne den le ri üze rin de du rur ken, bu sa de cegö çü an la mak için de ğil, hal kı mı zın ana va ta na dö nü şü nü sağ la makiçin de ol ma lı dır di yo ruz. Bu nu mut lak tarz da bi lin ce çı kar mak zo -run lu lu ğu var. Bu an lam da, ola yın da ha da an la şıl ma sı için ta rih terast la nan Ara mi le re de de ğin mek ge re kir.

384 385

– Ta bii, bu nu da din le mek is te rim. – Ara mi ler de Asu ri le rin bir par ça sı dır.– Han gi ta rih te ya şa mış lar dır?– Bun lar M.Ö 1500 yıl la rın da ta rih te gö rü lü yor lar. Asu ri le rin

top rak la rın da ya şı yor lar dı, ya ni iki ne hir (Dic le-Fı rat) ara sın da.Ara mi ler ay rı ka bi le ler gi bi gö rün se ler de, kül tür ve me de ni yet le riAsu ri le rin kiy le içiçe geç miş ve da ha son ra da za ten iç le rin de eri -miş ler dir.

– Pe ki kö ken le ri ne dir?– Me zo po tam ya lı Asu ri kö ken li ol duk la rı nı söy le ye bi li riz. Arap

ol ma dık la rı ke sin dir. “Oro mo ye” ( Aram) ke li me si nin an la mıSüryanice'de “yük sek”, “yü ce” de mek tir. “ Aram” ay nı za man da birisim dir de. Bu ne den le on lar bu adı ken di le ri ne ver miş ler dir.

– Bi zim kom şu bir kö yün adı da Aram'dır. Bu ke li me de o za manSüryanice'den gel me dir. Ya ni di yor su nuz, Aram lı lar Arap de ğil dir.

– Ke sin lik le de ğil ler. Dil le ri ne de Ara mi ce de ni lir. Bi zim ko nuş -tu ğu muz dil de as lın da Ara mi ce dir ki bu gün bu na Sür ya ni ce de ni lir.Ve ya şöy le di ye lim: Ede bi yat di lin de Süryanice'ye Ara mi ce de ni li -yor. Ki li se nin de hâlâ kul lan dı ğı dil Aramice'dir.

– Sa nır sam Ara mi ler Urfa'da çok ya şa mış lar, çün kü me de ni yetiz le ri ne hâlâ rast la nı lı yor.

– Evet. Hakkari'den Urfa'ya ka dar olan böl ge de ya şa mış lar dır.Özel lik le Mid yat do lay la rın da yo ğun laş mış lar. Sür ya ni ler bu top -rak la rı “ Aram”, ya ni “yü ce” ola rak ad lan dır mış lar, bun la rı kut saltop rak lar ola rak ka bul len miş ler dir. Bu an lam da “ Aram” söz cü ğükut sal lı ğı da ifa de et miş olu yor. Hat ta M.Ö 7. yüz yıl da Asu ri kra lıSen he rib Aramice'yi ül ke nin res mi di li ka bul et miş tir.

–�Pe ki Ara mi ce Asurice'ye çok ya kın mı?– Ay nı dır, sa de ce ay rı bir leh çe gi bi dir.– O za man dan kal ma me tin le ri an la ya bi li yor mu su nuz?– Da ha ön ce le ri çi vi ya zı sı kul la nı lı yor du. Ara mi ce, Asurice'nin

mo dern bi çi mi dir.– De mek is te di ğim, Ara mi ce söz cük le ri an lı yor mu su nuz?– Evet, şu an da ko nuş tu ğu muz dil Ara mi ce dir. Bü yük İs ken der

dö ne min de He len ler Asurice'ye Sür ya ni ce de miş ler, Aramice'yi res -

mi dil ola rak ka bul et miş ler. Ar dın dan da halk Sür ya ni kav ra mı et -ra fın da bü tün leş me ye baş la mış tır. Ara mi di li nin te mel iki leh çe sivar: Do ğu ve Ba tı leh çe le ri.

M.S. 452 yı lın da Bi zans lı la rın de ne ti min de Makedonya'da, (Bi -zan sa ya kın) ki li se nin bü yük bir kong re si ya pıl dı. Bu dö nem de Sür -ya ni ler üçe bö lü nü yor ve Nas tu ri ler de bu ta rih te or ta ya çı kı yor.Sür ya ni Or to doks lar da Ya ku bi ler ola rak ad lan dı rı lı yor. Bi zans ege -men li ği ni ta kip eden Sür ya ni le re de Me li ki ler de nil di. Süryanice'deMe li ki (Mel ko) 'nin an la mı “sal ta nat” ve ya “sul tan” de mek tir.

– Ya ni Me lik ke li me si de ora dan mı ge li yor?– Evet. Kral dan ya na olan la ra de ni lir.– Bu du rum da han gi le ri iş bir lik çi olu yor?– Ka to lik ler, ya ni Bi zan sı ka bul eden ler iş bir lik çi olu yor. Or to -

doks lar ta viz ver me yen ler dir ve ha len de Sür ya ni dir ler. – Sür ya ni Oto doks lar ha len ra di kal...– Evet.– İş bir lik çi ler şim di kim dir ya ni?– Şam, Ha lep, Lüb nan, Ha ma, Hu mus ve Lazkiye'de bu lu nan

Rum-Or to doks lar. Bun lar Me li ki le rin de va mı dır. Ama bun lar danbir kıs mı yi ne de Ka to lik tir. Me li ki ler de son ra dan iki ye bö lün dü.Şim di lik bir kıs mı Rum-Or to doks, bir kıs mı da Rum-Ka to lik tir. Bubö lün me 1500 yıl la rın da ol du. Her iki ke sim de Sür ya ni di li ni tüm -den unut muş tur, mil li duy gu la rı nı tüm den yi tir miş tir.

Me li ki ler 6. yüz yıl da ya şa yan Ma run is min de bir ka di se (azi ze) ina -nı yor lar. Lübnan'da hâlâ ya şa yan Ma ru ni ler bun la rın de va mı dır, ya niMa ru ni Sür ya ni le ri dir. Ki li se le ri de hâlâ Sür ya ni-Ma ru ni is mi ni ta şı -mak ta dır. Ama mil li özel lik le riy le biz Sür ya ni ler den uzak laş mış lar dır.

Öte ta raf tan, 14-15. yüz yıl da Asu ri le rin bir kıs mı Papa'ya bağ la -nı yor. Nas tu ri le rin bir kıs mı Ka to lik olu yor. Pa pa bun la ra ye ni birisim ve ri yor. Ba bil Kel da ni le ri. Bu du rum hal kın ye ni den iki ye bö -lün me si ne ne den ol du. Ay rı lan Ka to lik ler ar tık ken di le ri ni Asu ri ka -bul et mi yor lar. “Biz Ka to li kiz” de mek le ye ti ni yor lar. Mil li duy gu la rıtü müy le yok edil miş tir.

Halk ger çek li ği mi zi, kül tür ve ta ri hi mi zi kı sa ca böy le ifa de ede -bi li riz.

386 387

– Asu ri ler kö ken le ri iti ba riy le Arap de ğil ler öy ley se, de ğil mi?– Asu ri ler Arap lar dan da ha es ki dir. Arap lar Me zo po tam ya top -

rak la rı nın gü ne yin den gel miş ler. Arap la ra “ Arap” is mi ni ta kan larda Asu ri ler dir. On la ra “Ara bo yo” de nil miş ve bu nun an la mı da“Gü ney li” de mek tir. Asu ri ce “Arap” kav ra mı nın baş ka bir an la mıda “Sah ra”dır. Bu du rum da Arap lar, “Sah ra hal kı”, “çöl in sa nı”ola rak ad lan dı rıl mış olu yor lar.

– Ya ni bu ke li me Asu ri ce mi olu yor?– Ke sin li ke evet. Bu nun di li miz de iki an la mı var; bi ri “Gü ney li”

di ğe ri “çöl”. Arap lar bi le sah ra da ya şa yan Arap la ra hâlâ “Ara -bay”(Ara bi) di yor lar, ya ni “çöl in sa nı” di yor lar on la ra.

– Ba bil ler, Akad lar, Sü mer ler ke sin lik le Arap de ğil, de ğil mi?– De ğil ler...– Ama Arap lar bun la rı ken di le ri ne ma le di yor lar. Böy le bir ta ri -

hin var lı ğı id dia edi li yor. – Ke sin li ke Arap de ğil ler.– Dil le ri Arapça'dan fark lı mı olu yor?– Evet. Sür ya ni di lin de ya zı lan bir sü rü ki tap la rı var.– Hep si Arapça'dan fark lı?– Evet öy le.– Çi vi ya zı sı var, Ara mi ce var; bun lar Arap ça de ğil o za man ve

Arap ça hat ta ya zı di li bi le ol mu yor, öy le mi?– Evet. As lın da Arap ça di li Sür ya ni ce di lin den et ki len miş tir.– Öy le mi? Arap ça Süryanice'den et ki len miş tir. Pe ki bu ke sin

mi?– Ke sin dir. Ya zı ko nu sun da özel lik le et ki le ni yor lar. Öte yan dan

bu iki dil ara sın da bi raz ben zer lik ler de var, ama asıl et ki le nenArap ça olu yor. Arap lar ba zı harf le ri Süryanice'den al mış lar.

– Öy le mi? Bu çok il ginç. O za man İn cil de bü yük oran da Sür ya -ni ce ya zıl mış olu yor, de ğil mi?

– Evet, Asu ri kay na ğın dan ge li yor. Za ten İsa'nın ken di si de Asu rikö ken li dir. O top rak lar da Asu ri ler de ya şı yor du. Bir de o dö nem ler -de Asu ri le rin ün lü sa vaş çı la rı da var dı. Tev rat da ya zı yor. Asu ri lerile Ya hu di le rin sa va şı kök lü dür di ye.

İslamiyetin çı kı şıy la Sür ya ni le rin bü yük bir bö lü mü zo run lu ola -

rak is la mi ye ti ka bul edi yor. İslamiyetle bir lik te bun lar Arap la şı yor -lar da. Arap la şan Sür ya ni ler Arap me de ni ye ti ne bü yük kat kı lar su -nu yor lar. Sür ya ni kö ken li ler bi çim de, sa nat ta ve da ha bir çok alan daça lış tı rı lı yor lar.

– An la şı lı yor. Arap lar, il mi bü yük oran da müs lü man laş mış Sür -ya ni ler den alı yor lar. Pe ki bun lar ne re de ka lı yor?

– Hu mus, Şam, Ha lep, Bağ dat, Mu sul ve Lübnan'da.– Ya ni an la şı lan Arap uy gar lı ğı önem li oran da Asu ri (Sür ya ni)

uy gar lı ğın dan et ki le ni yor. Et ki si ne na sıl bu ka dar gir miş ler aca ba?Epey Arap laş ma var de mek is ti yo rum.

– Evet doğ ru dur. Sür ya ni le rin zen gin ta ba ka la rı ken di mal var lık -la rı nı ko ru ya bil mek için bü yük oran da müs lü man lı ğı ka bul edi yor -lar.

– Ay nı biz de ki gi bi de ğil mi? Ne ka dar şeyh ve ağa lar Arap laş -ma yı, müs lü man laş ma yı ya şa dı lar sa, Sür ya ni ler de de böy le. Müs lü -man la şan Sür ya ni ler de var de ğil mi?

– Var. Bin ler ce hat ta yüz bin ler ce. Su ri ye ve Irak'ta ya şa yan Sür -ya ni le rin du ru mu, Mısır'daki Kıp ti le re ben zi yor. Mı sır ege men li ğige liş tik çe Kıp ti le rin bü yük bir bö lü mü de Arap la şı yor.

– Sür ya ni le rin du ru mu da bi raz on la rın ki ne ben zi yor. Arap de ğil -ler, ama Arap la şı yor lar. Bu du rum me se la Cezayir'de de var de ğilmi?

– Doğ ru dur, Cezayir'de de var bu du rum. Yal nız Sür ya ni le rinkül tü rü, me de ni ye ti, di li, Arap lar dan fark lı dır.

– O za man Kürt ler le en çok içi çe ya şa yan bir halk. Asu ri ler ova -da uy gar lı ğı ge liş ti rir ken Kürt ler dağ lar da bi raz ge ri kal mış. Asu riola yı nı Kür dis tan için de bir ger çek ola rak dü şün mek ge re ki yor.Şim di an la dı ğım ka da rıy la Asu ri De mok ra tik Örgütü'nün ken dihalk ta ri hi ne yak la şı mı bi raz bi ze ben zi yor.

Biz de bü tün mez hep çi li ğe, aşi ret çi li ğe kar şı gel dik ve di nin et ki -si ni de şöy le de ğer len di ri yo ruz: Mil li ger çe ği mah vet miş tir. Sah tedin ci le rin tah ri ba tı Sür ya ni hal kın da çok da ha de rin li ği ne iş len miş.Bel ki din, Or to doks luk bi raz ayak ta tut muş, ama bu na eleş ti ri selyak la şım la rı da olum lu bu lu yo rum.

Di ni bü tü nüy le in kar et mek doğ ru de ğil. “Din kül tür dür, ya şam

388 389

bi çi mi dir” gö rüş le ri ne ka tı lı yo rum, fa kat din ci ke sim mi de sem, ya -ni di ni çı kar te me lin de kul la nan la rın da za rar ver dik le ri ni unut ma -mak ge re ki yor. Her mez hep ten ye ni de mok ra tik bir halk oluş tur makönem li bir adım dır. Ya ni ken di ha re ket le ri ni böy le mo dern bir te me -le da yan dır ma la rı önem li. Mül te ci li ğe kar şı çık mak da iyi dir. O dabi ze ben zi yor. Bu na da ha yo ğun ca yer ver mek ge re ki yor, da ha faz laağır lık ver mek ge re ki yor. Yal nız fi zi ki mül te ci li ğe de ğil, bi raz ruh tave dü şün ce de de ge ri dö nüş önem li dir. Bu ko nu da dü şün ce ge liş tir -mek ge re ki yor.

Ben ce sı nıf ola yı na da dik kat et mek önem li dir. Ba zı la rı nın çı kar -la rı var, bu mül te ci li ğin ba şı nı çe ker, yi ne bun lar din ci li ğin de ba şı -nı çe ker. Bun la ra yö ne lik eleş ti ri ge liş tir mek uy gun dur. Bun la ra iş -bir lik çi di ye bi li riz. Siz de iş bir lik çi lik ta rih te çok kök lüy müş sa nı yo -rum. Bi zans, Ro ma iş bir lik çi le ri gi bi. Bah set ti ği miz ma lı nı, mül kü -nü ko ru ma te la şı na dü şen zen gin le rin sah te müs lü man lı ğı gi bi. Bü -tün bun lar hal kın aley hi ne ol muş tur. Dar mil li yet çi lik de iyi de ğil.Ben bi raz dar mil li yet çi li ğin teh li ke si ni gö rü yo rum. Çün kü ül keger çek li ğin den, halk ger çek li ğin den ken di ni so yut la ma lar var. Şüp -he siz kat li am la rın, bas kı la rın ro lü be lir gin dir. Ama bu da ha da içeka pan ma ya yol aç ma ma lı.

Me se la biz de, Türk ler bu ka dar bas tır ma la rı na rağ men, sı kış tır -ma la rı na rağ men çok ge niş bir açı lım yap tık. Türk hal kı na açıl dık.İçi miz de çok sa yı da Türk var. Ya ni açık lık po li ti ka sı nı, açıl ma po li -ti ka sı nı ge liş tir mek ge re ki yor. Asu ri-Sür ya ni hal kı nın da böy le biraçıl ma ya ih ti ya cı var. Bu nun bir kül tür te me li de var ve bu bu naepey te mel teş kil eder. Özel lik le Kürt ola yı na bü yük açı lı ma ih ti yaçvar. Ben ku zey de Er me ni le re açıl ma nın, gü ney de Asu ri le re açıl ma -nın bi zim için ta ri hin ka de ri ni bi le de ğiş ti re ce ği ne ina nı yo rum. Ta -rih za ten bu bağ la rın ko pa rıl ma sıy la mu az zam bir ka ran lı ğa gö mül -müş tür. Bu bağ lar ku ru lur sa ben ce ta rih tek rar ay dın la na bi lir. Buba ğı mut la ka kur mak ge re ki yor.

Sür ya ni le rin kat kı la rı ül ke nin ye ni den ku ru lu şun da ve hal kın öz -gür leş me sin de be lir gin bir ro le sa hip ola bi lir. Kürdistan'ı müş te rekbir ül ke ola rak gör mek ge re kir. Ben ba zen, Kür dis tanErmenistan'dır, Asuristan'dır di yo rum. Za man za man böy le de yim -

ler de kul la nı yo rum. Çün kü or tak bir ül ke. Bir yer de beş-on Sür ya nikö yü var sa, et ra fın dan da o ka dar Kürt kö yü var dır. İş te birHesekê'de, Cezire'de, Sür ya ni ve Kürt içiçe dir. Irak par ça sın da daböy le dir, ta ma mıy la içiçe. Hakkari'de de içiçe. Bu an lam da bu ra daiki ül ke kav ra mı yan lış tır. Ay nı ül ke de ya şa yan iki hal kız, -bu doğ rubir yak la şım olur.

Şim di bi ze dü şen, ken di içi niz de na sıl de mok ra tik bir ha re ketolu yor sa nız, Kürt ler de de böy le bir de mok rat lı ğı ge liş tir mek ge re ki -yor. Ya ni sa de ce ken di için de de ğil, dı şın da da ge liş tir mek ge re kir.Ta bii şu bi li ne cek; es ki di ni yak la şım lar, dar ve mil li yet çi yak la şım -lar bu na faz la fır sat ver me di. Ama bi zim ide o lo ji ler, si ya set ler bu nason de re ce açık tır. Özel lik le Asu ri De mok ra tik Ör gü tü bu na epeyuy gun bir ze min ha zır lı yor. PKK ha re ke ti nin de ol duk ça bu kap -sam da, fa kat çok çar pı cı ve bü yük ge li şen bir ha re ket ol du ğu nusöy le ye bi li rim.

Ba zı yurt se ver Sür ya ni ler Midyat'ta bi ze düş man olan ko ru cu larta ra fın dan za rar gör dü. Düş man ba zı Sür ya ni köy le ri ne bi linç li ola rakyö nel di. Fa kat şim di de Sür ya ni ler içi miz de dir ve biz bir ay rı ca lıkgör mü yo ruz. Ta lep et tik le ri, ar zu la dık la rı he men her şe yi PKK ve ri -yor ve ya teş kil edi yor. Biz bir cep he ge liş ti ri yo ruz. Ben ce Asu ri ha re -ke ti de bu cep he leş me nin için de yer al ma lı dır. Ya kın da cep he top lan -tı la rı mız ge li şir sa nı yo rum. Ça ğır dı ğı mız da ken di le ri de ge le bi lir ler,fa kat di ğer Kürt ör güt le ri ne da ha söy le me dim, ama söy le ye bi li rim.

Irak'ta da Asu ri ha re ke ti Kürt cep he si için de dir sa nı yo rum.Suriye'deki Sür ya ni ler da ha çok Türkiye'den ge len ler dir. Do la yı sıy -la Tür ki ye Kür dis ta nı’nda ki cep he ye ka tı la bi lir ler. Ce zi re Kürt le rive Sür ya ni le ri bü yük oran da ora dan gel me dir; Mardin'den,Midyat'tan ve di ğer yer ler den. Ay nı köy le ri, ay nı kent le ri pay la şı -yor lar, do la yı sıy la di rekt ka tı la bi lir ler. Bun dan son ra Avrupa'da da,Cezire'de de ya kın laş ma yı ge liş tir mek ge re ki yor. Bir lik te kül tür,folk lor vb. et kin lik ler ya pı la bi lir. Or tak la şa yü rü yüş ler, gös te ri lerya pı la bi lir. Bi raz da kad ro ça lış ma sı ya pı la bi lir. Var sa ba zı genç ler,on la rı da ğa da gön de re bi li riz. Za ten Cu di da ğı et ra fın da ki köy ler -den ba zı genç ler ka tı lı yor lar.

Bü tün bun lar ye ni bir dö nem an la mı na ge lir. Bi zim top lan tı, böy -

390 391

le si ne bir dö ne min önem li bir baş lan gı cı nı teş kil ede bi lir. Ben Asu rita ri hi ne de rin bir il gi du yu yo rum, yi ne kül tü rü ne, uy gar lı ğı na de rinbir il gi du yu yo rum. Bu nu an la dı ğı mız oran da Kürt ger çek li ği ni dean la ya ca ğı mı za emi nim. Ya ni Asu ri ger çe ği ni ne ka dar açı ğa çı ka -rır sak, Kürt ger çe ği ni de o ka dar açı ğa çı ka rı rız. Zor da ol sa budoğ ru bir yak la şım dır.

Ta rih te böy le önem li adım lar at mak ge rek. Ke sin dö nüş yap makge rek. Biz, so nu na ka dar ge re ken da ya nış ma yı gös te ri riz, ko lay lı ğısağ la rız ve bu işe biz zat mü ca de le mi zi ve ri riz. Şu an da bu ra da yız.

Bu ra da mev cut ön der lik, ta ri hi dir.Bu ko nu da atı lan adım lar da de ğer li dir. Bi zim ha re ket bu sa ha da

epey güç al dı. Biz bu ra da dev rim ci ha re ke tin, mü ca de le nin ge liş ti ri -le bi le ce ği ne ina nı yo ruz. Su ri ye bu an lam da, Türk fa şiz min den ka çanhalk la rın bir sı ğı na ğı ol muş tur. Fa kat halk lar şim di göz le ri ni aç ma lı -lar ve gel dik le ri top rak la ra tek rar yö nel me li ler. Ruh ta, bi linç te bu nuya rat ma lı lar, baş lan gıç yap ma lı lar. Bu ra da ki ik ti dar la da iliş ki lerdos ta ne yü rü tü lür, za ten şim di bu bi raz da ge liş miş tir. Bu an lam daArap hal kıy la da en iyi iliş ki ler ge liş ti ri li yor. Bu nu ye ni den de ğer -len dir me li yiz. Bu sa ha da be nim faz la tec rü bem yok ta bii. Siz ler da -ha çok bu ra da sı nız. Ai le le ri niz es ki den bu ra da ve bu ra da bü yü müş -sü nüz. Bu ra da ki du ru mu nuz da ha iyi dir. Bu ra nın da ger çek le ri nidik ka te ala rak, biz ler, bi raz da ha ile ri bir adım at ma lı yız di yo rum.

Umut lu bir in sa nım. Yok tan ya rat ma yı bil di ğim için, bu ge liş me -yi de müm kün gö rü yo rum. Çok kö tü du rum lar dan çok güç lü du -rum lar or ta ya çı ka rı la bi lir. Siz ler için de böy le dü şü ne bi li rim. Üze -ri mi ze dü şe ni epey yap tık di yo rum.

Siz ler de de ne mek is ter mi si niz?Dev rim ker va nı yü rü yor, bu ker va na ka tı lır mı sı nız?Ben ce ke sin için de yer al ma lı sı nız. Asu ri-Sür ya ni hal kı bu ül ke -

nin as lın da bir çi çe ği ola rak gö rül me li, her ne ka dar ezil miş ve açıl -ma sı na fır sat ve ril mi yor sa da. Bi zim ha re ket bu nun ze mi ni ni, or ta -mı nı ha zır lı yor; ye ni den açıl ma lı. Yi ne bir sö züm var onu tek rar la -ya yım: Eğer siz ol ma dan da biz za fe ri sağ lar sak ve Asu ri ler ül ke yedön mek is ter ler se, her za man hoş gel sin ler di yo rum.

– Söy le nen ler için tek rar te şek kür edi yo ruz. Da ha ön ce be lirt ti ği -

miz gi bi, kom şu halk la rın ege men sı nıf la rın dan çok çek tik. Şim di yeka dar her han gi bir ta raf tan ve ya dev let ler den gü zel bir şey gör me -dik. Şim di ye ka dar PKK'nin de biz le re ba kış açı sı, biz ler ta ra fın dannet bir bi çim de bi lin mi yor du. Hal kı mız hak kın da ya zı lı bir gö rüşor ta da gö rün mü yor du. PKK, hal kı mı zın ger çek li ği ni ka bul et ti ği ni;Türk ler, Arap lar, Fars lar, Kürt ler gi bi bir halk ol du ğu mu zu ya zı lıbir bi çim de de açık lar sa, hal kı mız bu na çok se vi nir, ce sa ret alır vehat ta bü yük bir açı lım da sağ la mış olur di ye dü şü nü yo ruz. Şim di yeka dar Asu ri-Sür ya ni le rin Kürt le re de ba kış açı sı faz la hoş de ğil, bu -nu da be lirt mek te ya rar gö rü yo ruz. Şim di ye ka dar Kürt ler, Asu ri le -re bir halk tır gö züy le bak ma mış lar dı.

– O Kürt ler, Kürt ger çe ği ni de in kar eden Kürt ler dir.– PKK'nin de bu ko nu da ye ter siz kal dı ğı nı dü şü nü yor duk. Hal kı -

mı zın ger çek li ği ni açık la yan, ka bul eden...– PKK'nin özü bu dur, si ze ay kı rı de ğil dir. Nu man ar ka daş ken di

de ne yim le ri ni açabilir.Nu man : Baş ka nım, da ha ön ce de ar ka daş lar la tar tış mış tık bu

ko nu da. Bi zim de yet mez li ği miz ol muş tur, ya ni Asu ri halk ger çek -li ği ni bel ki ya zı lı ola rak aç ma dık ye te rin ce. Ama özün de bu na dahiz met et ti ği mi zi vur gu la dım. PKK, sa de ce Kürt ve Sür ya ni halk la -rı nın de ğil, bü tün halk la rın çı kar la rı nı ve özel lik le de böl ge halk la -rı nın çı kar la rı nı esas alan bir ha re ket tir.

– İsa ha re ke ti gi bi bir tarz mı de sem, -ya ni bir in san lık ha re ke ti dir.Nu man : Baş ka nım, bu nu ar ka daş la ra an lat tım.– An la ma dı lar mı?Nu man : An la ma dı lar de ğil de, PKK ola yı nı şim di ye ka dar ta nı -

mı yor lar dı.– Ta ma mıy la bir in san lık ha re ke ti yiz biz. Nu man : Öz kav ra nıl ma mış.– Ek si lik tir bu.Nu man : Doğ ru, bu ek sik lik tir. On la rın kas dı bir de, ma dem

Asu ri ler var di yo ruz, ni ye ga ze te le re ya zıl ma dı.– Ben kırk de fa Asu ri ler var dır di yo rum. PKK bu nu söy le miş tir. Nu man : Ga yet ta bii Baş ka nım. Me se le bu dur. Vur gu lan sın di -

yor lar, ya zı la cak za ten, ve var dır da.

392 393

– Ga yet ta bii. Ya ni şim di git sin ler Cezire'de söy le sin ler, ben böy -le de mi şim. Eğer halk ka bul et me diy se, tek bir ki şi bi le ka bul et -mez se, gel sin ler söy le sin ler.

– Ya zıl sın, ya zı ya dö kül sün. Bu söy le nen le ri, Kürt hal kı da, Sür -ya ni hal kı da bil sin, bu ger çek le ri gör sün.

– Ken di niz yaz ma lı sı nız; der gi le ri miz, ga ze te le ri miz açık. İs te -nil di ği gi bi za ten ya zı lı yor.

– Biz ya zı yo ruz. Bi rey ola rak biz de ya za ca ğız. Bi zim is te di ği mizPKK'nin ve ya Sayın Başkan'ın biz le re ba kış açı sı ne dir; bu ya zı lı birbi çim de açık lan sın. Hal kı mız bun dan çok et ki le nir, ce sa ret alır.

– PKK adı na sen yaz Nu man. Bu nu par ti ka ra rı ha li ne ge tir. Bir -lik te ya zın, biz ka rar ha li ne ge ti re lim. Bu ko nu da so run yok, o hal -le di lir.

– Biz de ken di mi zi da ha da aça ca ğız ve bu an lam da biz, Kürthal kıy la içiçe ya şa mak tan sa de ce mut lu luk du ya rız. Bu nu ge liş ti re -ce ğiz ar tık. Şu ana ka dar Kürt çev re le rin den açık lık gör me di ği miziçin hep ka pa lı kal dık.

– Her şey kar şı lık lı ge li şir. – Ba zı Kürt çev re le ri bi ze ya zı la rın da hep Kürt, Arap, Müs lü man

ve ya Hı ris ti yan di ye hi tap edi yor lar. Asu ri ger çek li ği ni gö zar dı edi -yor lar.

– O es ki dir, bi zi et ki le mez. Ta rih ye ni den ya zı lı yor.– Es ki iliş ki ler pek se vin di ri ci, güç len di ri ci de ğil di.– O ta rih en az si zin ka dar, bi zim için de öy le kö tüy dü.– Bi zim di le ği miz bun dan son ra ki dö nem de ar tık olay lar net leş -

sin, an la şıl sın ve halk lar bir bi ri ni an la sın. Halk lar bir bir le ri ne say gıduy maz lar sa bir lik te de ya şa ya maz lar. Bu halk lar bir bi ri ne say gıduy maz sa, za yıf olan yi ne ezi lir. İs te ği miz şu dur; PKK, bi zim halkger çek li ği ni ka bul et ti ği ni ya zı lı bir bi çim de de ifa de et sin.

– Ka bul et me mek ne de mek? Biz de öy le bir şey yok. So nu na ka -dar ka bul edi yo ruz. Ya zı la rı mız da da ya yın lan mış. Halk ola rak Asu ri -le ri hiç bir za man in kar et me mi şiz. Bu ya zı la rı mız da çok yer al mış tır.

Nu man : Baş ka nım, ben şu nu di ye bi li rim: PKK ola rak biz deA.D.Ö.'yü şim di ye ka dar pek ta nı mı yor duk. Kar şı lık lı iliş ki ler ge -liş me li ki, biz de bir bi ri mi zi doğ ru ta nı ya lım.

– Bu açık la ma lar dan son ra hal kı mız ke sin gü ven du ya cak tır. Bi -zim açı mız dan da faz la so run kal maz. Bu te mel de de halk la rın kar -deş li ği sağ la nır.

– Ga yet ta bii. Bu ör güt ve mü ca de le işi dir. Ken di li ğin den ol maz.Ben, düş man la mü ca de le et ti ğim ka dar Kürt ge ri ci li ğiy le de mü ca -de le et tim. Bu ko nu da ki mü ca de lem meş hur dur. Hâlâ da Kürt le riha zır la mak için bü yük bir sa vaş ge liş ti ri yo rum. Biz ta rih te halk la rınger çe ği ni in kar eden, on la rı bir bi ri ne kar şı kış kır tan iç te ve dış ta nevar sa, hep si ni si lip sü pür me yi he def le yen bir ha re ke tiz. PKK ola yı -nı an la ma nız ge re ki yor. Yep ye ni bir ha re ke tiz.

Ço ğu bi zi pey gam ber le re ben ze ti yor. “Bu pey gam ber sel bir çı -kış tır” bi çi min de de de ğer len di ri yor. Ben Halep'teki Sür ya ni Met ro -po lit sa yın Yohanna'nın söz le ri ne de de ğer bi çi yo rum. Be nim içinde ğer li bi ri. “Si zin ey lem” di yor du, “Hz. İsa'nın ey le mi ne ben zi yor.Hiz met et me de, ba rı şı sev me de bu böy le” di yor du. Da ha son ra be -nim için ga ze te le re man şet at tı lar ve “Apo ken di ni İsa'nın ye ri ne ko -yu yor” di yor lar dı. Ta bii halk ba na çok gü ven di ği için ne ka dar de -ğer li bir şey ifa de et ti ği açık tır.

İş te, bu ko nu da her han gi bir te red düt du yul ma ma lı dır. Dev rimge liş tik çe en ufak bir so run ol maz. Git tik çe da ha faz la di ğer halk larger çe ği de bu işe gi re cek ve ro lü nü oy na ya cak tır.

Yal nız dar mil li yet çi lik de teh li ke li dir. Mil li ger çe ğe say gı lı yız.Mil li kül tü rü ol duk ça ko ru ma lı yız, ge liş tir me li yiz. Fa kat bun danhalk la rın bir bi ri ni kü çüm se me si ve in kar et me si gi bi bir so nuç çı -kar tıl ma ma lı. Yugoslavya'da, Bos na- Hersek'te gö rül dü ğü gi bi ol ma -ma lı. Bir bi ri ni et nik ola rak te miz le me gi bi çok kir li bir du ru ma as lagi ril me me li. Tam ter si ne halk la rı, bir bi ri ni zen gin leş ti ren ger çek lerola rak de ğer len dir me li yiz, halk la ra öy le de ğer biç me li yiz. İç içe ya -şa ma, kar şı kar şı ya gel me nin de ğil, bir leş me nin ne de ni ol ma lı dır.PKK bu ko nu da ha zır lık lı bir ha re ket tir. En ufak bir mil li fark, eşit -siz lik gö zet mez. Ar ka daş la rın et ki len di ği o geç miş Kürt mil li yet çi -li ği olu yor, o Kürt bey le ri nin zor ba lık la rı olu yor. Biz siz ler den da hafaz la on la ra kar şı yız. Ve biz yal nız söz de de ğil, her yön den on la rakar şı bü yük ey lem ger çek leş tir dik. Bu ko nu da çok ka rar lı yız. Halk -la rın ta ri hin de çok kö tü rol oy na yan la rın, ha in ve iş bir lik çi le rin tas -

394 395

fi ye edil me si mü ca de le sin de çok ka rar lı yız. Mü ca de le bi raz ya şa -nır sa, bu gö rü lür.

Şu nu unut ma mak ge re kir; biz ba şar ma dık ça, ne si zin halk ger çe -ği niz, ne de bi zim halk ger çe ği miz olur. Biz halk lar ger çe ği ni mü -ca de ley le ka za nı yo ruz. Bu ka nıt lan mış tır.

İyi bir baş lan gıç ola bi lir. Bun dan son ra iliş ki le ri çe şit li dü zey ler -de ge liş tir me li yiz. Ke sin, her za man so run lar olur, ama biz le rin deda ya ta ca ğı mız çö züm yol la rı ol ma lı dır. Bin yıl lık so run la rı bi zimbir çır pı da gi der me miz im kan sız. Bin yıl lık bu so run lar ne ka darger çek se, çö züm yol la rı da o ka dar ger çek çi dir. İd di a lı ol ma lı yız,ka rar lı ol ma lı yız.

Ka ran lık ta ri he ye nil me yi ka bul et me me li yiz.Ay dın lık do lu bir ta rih ya rat mak ter ci hi miz ol ma lı dır.İna nı yo rum ki ta ri hi geç mi şi miz de bu nun için ye ter li ipuç la rı da,

ger çek ler de var dır.– Ta rih te, olum suz luk lar ka dar Kürt ve Asu ri-Sür ya ni halk la rı nın

gü zel iliş ki le ri de var dır. Mezopotamya'nın do ğu sun da ki Asu ri-Nas -tu ri aşi ret le ri nin Kürt aşi ret le riy le kir ve lik ve ben ze ri dos ta ne iliş ki -le ri bir ge le nek ha lin dey di. Hakkari'den, Cudi'ye, Erbil'e,Urmiye'ye, Tur Abdin'e, Diyarbakır'a, Urfa'ya ka dar bu iliş ki ler var -dı. Ya ni ge le nek sel leş miş bir tarz da, Kürt ler le böy le si bağ lar ku ru -lu yor du. Yu ka rı Me zo po tam ya’da, bu gün Kür dis tan di ye ta bir edi -len ül ke top rak la rın da. Bu iki halk gü nü mü ze ka dar, iç ten ve dış tanda ya tı lan bü tün iha net ve sal dı rı la ra rağ men kar deş çe ya şa ma yı ba -şar mış lar dır. Bu çok önem li bir hu sus tur, kar deş li ği ifa de eder. Buhalk la rın di ni inanç la rı bir ol ma sa da, bu ay rı lı ğı ifa de et mez. 1914-19 kat li am la rın da bü tün Kürt ler rol oy na ma dı. Ha mi di ye Alay la rıve ba zı iş bir lik çi ler kat li a mın ba şı nı çe ki yor lar dı.

– Ke sin, o za man Kürt le ri de vu ran Kürt ler var dı.– Yurt se ver Kürt aşi ret le ri nin bir kıs mı da Sür ya ni le ri hi ma ye et -

miş tir. Ya ni on la rı ko ru ma ya al dık la rı da bir ger çek tir. Deyr-ül Zah -fe ran Manastırı'nda hâlâ bir Kürt şey hi nin ası lı res mi var. Bu şey hin1914 yı lı kat li a mı dö ne min de Sür ya ni le re bü yük des tek sun du ğusöy le ni yor. Ta rih te, bu na ben zer bir çok gü zel iliş ki ye rast la makmüm kün dür.

Kürt ler, öz gür ira de le ri ne da ya lı ola rak Sür ya ni le re yö ne lik her -han gi bir kat li am ge liş tir miş de ğil ler. Ta rih te ya şa nan kat li am la rınso rum lu la rı bel li dir; ya Arap ege men güç le ri dir, ya Fars ege mengüç le ri dir, ya da Os man lı ege men güç le ri ve on la rın de va mı olanTC'dir. Yi ne so rum lu olan dış güç ler var dır; Al man lar, İn gi liz ler gi -bi. Şüp he siz, ba zı Kürt ağa, bey ve şeyh le ri de bu dış güç le rin elin -de bir alet gi bi dir. Bun lar hem Sür ya ni le re ve hem de Kürt le re kar şıkul la nıl mış lar dır. Bu nun en ba riz ör ne ği Ha mi di ye Alayları'dır.

– Biz o tip le re İd ris-i Bit li si ler di yo ruz. – Hal kı mı zın ay dın la rı bu ger çek le ri bi li yor. Ama hal kı mı zın bü -

yük bir ke si mi de bu ger çek le ri bil mi yor ve ger çek le ri bil me yen lerde, san ki Kürt ler ger çek ka til le riy miş gi bi me se le ye ba kı yor lar. Şuan da bi zi en çok se vin di ren Kürt ön cü le ri nin, ya ni ön der lik eden le -rin şeyh ve bey ler de ğil, ay dın ve ile ri ci in san la rın ol ma sı dır.Kürdistan'daki bü tün yurt se ver ön cü le re say gı mız ol mak la be ra ber,bi ze en çok gü ven ve ce sa ret ve re nin PKK ön cü lü ğü ol du ğu nu davur gu la mak is ti yo ruz. PKK ön der li ği ko nu sun da bu nu açık ça ifa deedi yo ruz. O es ki ka ran lık ta ri hin de PKK'nin gü cüy le yır tı la ca ğı nave or ta dan kal dı rı la ca ğı na ina nı yo ruz. Yi ne bu ta ri hi yü kün al tın dankal ka ca ğı na ve ba şa ra ca ğı na da ina nı yo ruz.

PKK ön cü lü ğüy le yap tı ğı mız bu özel gö rüş me, bi zi ger çek tençok se vin dir miş tir, bi ze bü yük ce sa ret ver miş tir. Şu ger çe ği de ifa deede lim. Da ha ön ce PKK hak kın da ki bil gi le ri miz çok ye ter siz di. Nu -man ar ka da şın ya nı mı za gel me siy le PKK'yi bi raz da ha ya kın dan ta -nı mış ol duk. Ya ni iliş ki le ri miz ye ni dir, bir kaç ay lık tır. Ama bu narağ men bir çok ger çe ği öğ ren miş bu lu nu yo ruz. PKK hak kın da şuan da gü zel bil gi ler edin miş ol duk. Özel lik le PKK ön der li ği sa yınAb dul lah Öcalan'la yap tı ğı mız bu gö rüş mey le, PKK hak kın da da hakap sam lı bir bi çim de bil gi sa hi bi ol duk ve biz de bu ger çek le rin al -tı nı im za lı yo ruz. Ka fa mız da bu lu nan bü tün çe liş ki ler net leş ti. Bugö rüş me nin ge le cek için de çok ya rar lı ola ca ğı na ina nı yo ruz. Öğ -ren di ği miz bu gü zel ger çek le ri de ül ke için de ve dı şın da ya şa yanbü tün hal kı mı za an la ta ca ğız. Ül ke top rak la rı na ge ri dö nüş için ça -lış ma la rı mı zı hız lan dı ra ca ğız. PKK gi bi ile ri ci bir gü cün de bu ko -nu da des tek sun du ğu nu, Kürt hal kı nın hak la rı nı sa vun du ğu gi bi

396 397

Asu ri-Sür ya ni hal kı nın da bü tün hak la rı nı sa vun du ğu nu ve sa vu na -ca ğı nı da ile te ce ğiz.

Tek rar te şek kür le ri mi zi su nu yo ruz. Şim di lik ifa de ede cek le ri mizbun lar dır.

– İle ri de da ha kap sam lı gö rüş me ler olur. Git tik çe iliş ki le ri mi zige liş ti re ce ğiz. Ve de di ğim gi bi, hat ta cep he için de si zi ça ğı ra bi li riz.Bu da hal kı nı zı epey meş ru laş tı rır, Asu ri kim li ği nin ta nın ma sı nımeş ru laş tı rır, halk ha zır la nır. PKK ba şar dık ça her han gi bir so run daçık maz. De di ğim gi bi eğer ken di le ri ol ma sa da, biz dev ri mi yap tı ğı -mız da, ba şa rı ya ulaş tı ğı mız da, çağ rı ya pa ca ğız. Her kes ken di kö yü -ne gel sin, ma nas tı rı na sa hip çık sın di ye ce ğiz. Bu ha re ke ti mi zinözün de var dır. Biz de en ufak bir mil li ay rı ca lık yok tur.

Biz, so nu na ka dar ken di ne gü ve nen in san la rın ha re ke ti yiz. Bu nasa hip çık ma lı yız, yap tı ğı mız hiz met si ze de hiz met tir. Bu nu ile ri deda ha iyi an la mak müm kün ola cak tır.

Ba şa rı mız, si zin de ba şa rı nız ola cak tır. Ba şar mak için de çok id -di a lı yız ve çok bü yük bir ça ba mız var dır.

Ben de, bu ra ya ka dar gel di ği niz için te şek kür edi yo rum. Tek rargö rü şe ce ği mi zi de te men ni edi yo rum.

– İn şal lah halk la rı mız için ha yır lı bir şey ler ya pa ca ğız. – Umut lu yum, umut lu yum! Ve bu ve si ley le Asu ri-Sür ya ni hal kı -

na se lam ve say gı la rı mı ilet mek is ti yo rum.Şim di ye ka dar bi zim ha in le ri miz sa de ce ken di hal kı na bü yük za -

rar ver me miş ler, içiçe ya şa dı ğı mız halk la ra da za rar ver miş ler dir.Bun la rı ke sin lik le Kürt hal kıy la ay nı laş tır ma mak ge re ki yor. Bun larşim di de, TC'den da ha faz la bi ze za rar ve ri yor lar. Bun lar la olan sa -va şı mız, ay nı za man da kom şu hal ka ra da ver dik le ri za ra rı or ta dankal dı ra cak tır. PKK'yi ke sin lik le ken di kar deş ör güt le ri gi bi, ken divar lık la rı nın da te mi na tı bir ör güt ola rak de ğer len di re bi lir ler.PKK'ye bağ lı olan bü tün Kürt hal kı ken di dost la rı dır. Bu yap tı ğı mıztop lan tı da ay nı za man da on la ra bir dost luk çağ rı sı dır.

Bun dan son ra her iki halk bir bir le riy le iliş ki le ri ni ge liş tir sin ler.İliş ki le ri ya vaş ya vaş aç sın lar. Bu baş lan gıç ta ki adım lar ne ka darya vaş da ol sa, so nuç par lak ola cak tır.

Asu ri-Sür ya ni hal kı çok ön ce den de uzan mak is te di ği miz bir

halk tır. Bu im ka nı şim di bi raz da ha iyi ya ka la dı ğı mız için mem nu -num. Ken di le ri için de ça lı şa ca ğız. Ka ran lık ta rih ye ri ne ay dın lıkbir ta rih el de et mek için, bun dan son ra ki ça lış ma la rı mız da ha da yo -ğun ola cak tır.

Ül ke miz ül ke niz dir!En az bi zim ka dar, ken di ni zi de ül ke nin sa hi bi ola rak gör me li si -

niz. Bu ül ke or tak ül ke miz dir, kül tür yi ne or tak kül tü rü müz dür.Umut lu yum ve tek rar ça ğı rı yo rum!Bun dan son ra da ha faz la ül ke ye yö nel me yi, halk ger çek li ği ne

yö nel me yi, bu nu öz gür lük te me lin de ye rin de sağ la ma yı ger çek leş -tir me li si niz. Şim di ye ka dar bü tün in san lık için yap tı ğı mız bu mü ca -de le yi, Sür ya ni hal kı gi bi ta rih te ol duk ça bü yük soy kı rım la, bas kı -lar ya şa mış bir halk için de yap ma yı, şe ref bi li yo rum. Ça ba mız, bü -tün halk lar için öz gür lük ça ba sı dır. Bi zim le en çok içiçe ge çen Sür -ya ni hal kı için de bir öz gür lük ça ba sı dır.

Se lam, say gı ve ba şa rı di lek le ri mi bir kez da ha be lir ti yo rum.

1993

398 399

400 401

Halep Metrepoliti, M. Yohanna

402 403

İİ .. ŞŞeerr ii ff VVaannll ıı vvee AAbbdduull llaahh ÖÖccaallaann

A. Tigris, Hikmet Salih, Mirhem Yiğit, İ. Şerif Vanlı, KurdıstanMukrayani ve Cabbar Qadir