TALAMDAN SA PAGTULUN-AN - k12resources.files.wordpress.com · Dili matulog sa panahon sa pagsimba. 2. MangGinahatag og pagkaon ug dulaan sa mga bata. 3. Ayuhon ang mga libro nga nagisi

TALAMDANTALAMDANTALAMDANTALAMDAN SASASASA PAGTULUN-ANPAGTULUN-ANPAGTULUN-ANPAGTULUN-AN

YUNITYUNITYUNITYUNIT IV:IV:IV:IV: PagigingPagigingPagigingPagiging BahagiBahagiBahagiBahagi ngngngng KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad

ModuleModuleModuleModule 2:2:2:2: AngAngAngAng AkingAkingAkingAking PapelPapelPapelPapel sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidadPagtulun-an 1 Ang Kaugalingong

Kaakuhan sa Komunidad2

Pagtulun-an 2 Epekto sa Pagtuman ugWala Pagtuman sa mgaKaakuhan

6

Pagtulun-an 3 Mga Patakaran saKomunidad sa Pagkolektasa Basura

12

Pagtulun-an 4 Mga Patakaran sakomunidad sapagpangandam sakalamidad

16

Pagtulun-an 5 Ang Pagsunod ugPagsupak sa mgaKarapatan

21

Pagtulun-an 6 Epekto sa Pagsunod ugPagsupak sa mgaPatakaran

26

Pagtulun-an 7 Mga Buluhaton ngaNagpakita ogPagtinabangay

30

Pagtulun-an 8 Ang Kamahinungdanon saPagtinabangay ugPaghigalaay sa suliran

34

v

Pagtulun-an 9 Ang Kamahinungdanon saPagtinabangay sa Baaeug Lalaki

39

Pagtulun-an10

Sugilanon Mahitungod saMaayong Ehemplo saKomunidad

44

1

2

MODULEMODULEMODULEMODULE 2:2:2:2: AngAngAngAng AkingAkingAkingAking PapelPapelPapelPapel sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidadPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 1:1:1:1: AngAngAngAng KaugalingongKaugalingongKaugalingongKaugalingong

KaakuhanKaakuhanKaakuhanKaakuhan sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad

BalikBalikBalikBalik LantawLantawLantawLantaw

Maghimo kamo og tulo ka grupo. Matag grupomagpili og sitwasyon nga ilihok, gikan sa nakasulatsa blackboardblackboardblackboardblackboard. Isulti unsa nga katungod anggipakita, ug kung unsa kini ka mahinungdanon sakinabuhi sa tawo.

Pag-aghatPag-aghatPag-aghatPag-aghat

Unsa ang inyong nagkalain-laing buluhaton sainyong panimalay? sa komunidad? Isulti kini sa klase.

Atong hisgutan kining usa ka hulagway.

3

• Unsa ang gibuhat sa mga bata diha sailang komunidad?

• Mahinungdanon ba ang ilang pagbuhatniini? Ngano man?

• Kinsa man ang angay nga mubohat niini?

o Ang matag katungod adunay tugbangnga kaakuhan.

BuhataBuhataBuhataBuhata KiniKiniKiniKini

Hain niining mga buluhaton ang imong kaaukuhan ?Butangi kini og tsek (�).

4

Timan-iTiman-iTiman-iTiman-i KiniKiniKiniKini

ImongImongImongImong mgamgamgamga Kaakuhan:Kaakuhan:Kaakuhan:Kaakuhan:

• Mutahod sa mga ginikanan ugsa tanang mga tawo.

• Motabang sa mga buluhaton diha sapanimalay ug sa komunidad.

• Mutongha sa eskwelahan ug musunodsa mga patakaran sa eskwelahan

• Musunod sa mga pamalaod ugpatakaran sa komunidad.Mutahod sa mga relihiyon ug pagtoo sauban.

Sulayi-KiniSulayi-KiniSulayi-KiniSulayi-Kini

Ilihok ang mahimo nimong buhaton sa mgamusunod nga sitwasyon, nga magpakita sakaakuhan.

1. 2. 3.

5

PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas

Idibuho ang�� kung ang kaakuhan kanunayginahimo�� kung panagsa lang,� kung walagihimo.

1. Dili matulog sa panahon sa pagsimba.2. MangGinahatag og pagkaon ug dulaan samga bata.

3. Ayuhon ang mga libro nga nagisi na.4. Mutabang og panglimpyo sa palibot.5. Pakaunon ang mga binuhing hayo

6


Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 2:2:2:2: EpektoEpektoEpektoEpekto sasasasa PagtumanPagtumanPagtumanPagtuman ugugugugWalaWalaWalaWala PagtumanPagtumanPagtumanPagtuman sasasasa mgamgamgamga KaakuhanKaakuhanKaakuhanKaakuhan

Maghimo kamo og tulo ka grupo. Ilihok ninyo saatubangan sa klase ang napili ninyo ngasitwasyon. Unsa man ang tawag niini nga mgabuluhaton.

•Pagtabang og pangpanlimpyo saclassroomclassroomclassroomclassroom

•Sayo nga moadto sa eskwelahan•Pagsalmot sa programa sa barangay samasa pagdula

PagPagPagPag-aghat-aghat-aghat-aghat

Tan-awa kining hulagway sa usa ka bata nganaglisod sa paglakaw, kauban ang iyang higala. Ugbasaha ang ilang panag-istoryahanay. Tubaga angmga pangutana mahitungod niini.

Nakita ni Andy ang iyanghigala nga si Noel nganaglisod sa paglakaw.

AndyAndyAndyAndy: Uy! Noel,

7

kumusta? Unsaynahitabo sa imo? Nganong naglisodka sa paglakaw.

Giagak ni Andy si Noel.

NoelNoelNoelNoel: Nabanggaan lagi ko sa usaka motor.Maayo nalang kay dilikaayo kusog ang dagan niini.

AndyAndyAndyAndy: Unsa man gyud diay ang nahitabo?Wala diay ka nagbantay sapaglakaw?

Noel:Noel:Noel:Noel: Ningtabok man gud ko sa karsadaapan wala ko magsubay sapedestrianpedestrianpedestrianpedestrian lanelanelanelane.

Andy:Andy:Andy:Andy: Mao diay! Sa sunod tumana gyudang mga pahimangno ug patakarandiha sa kadalanan aron malikay kasa disgrasiya. Maayo kay kana langang nahitabo sa imo.

Noel:Noel:Noel:Noel: Mao lagi. Sa sunod, mutoman nagyud ko sa tanang lagda ugpamalaod.Daghan kaayong salamatAndy.

Andy:Andy:Andy:Andy: Walay sapayan, Noel.

8

• Unsay nahitabo kang Noel?

• Nganong nadisgrasya man siya?

• Maayo ba nga wala siya mingtumansa balaod sa trapiko?

• Unsay angay buhaton aron malikayankini nga mahitabo?

• Unsay epekto sa wala pagtuman ni Noelsa pamalaod diha sa komunidad?

• Unsa kahay mahitabo kungmingtuman siya sa pamalaod?


Isulat sa tsart ang mahimong epekto kung buhatobuhatobuhatobuhato odilidilidilidili ang mga kaakuhan nga naa sa hulagway.

MgaMgaMgaMga SitwasyonSitwasyonSitwasyonSitwasyonKungKungKungKung buhatonbuhatonbuhatonbuhatonangangangang kaakuhankaakuhankaakuhankaakuhan

KungKungKungKung dilidilidilidilibuhatonbuhatonbuhatonbuhaton angangangangkaakuhankaakuhankaakuhankaakuhan

9


Mahinungdanon kaayo ang pagtumansa mga kaakuhan diha sa komunidad.Kini…

• Makapalambo sa imongkaugalingong

• kahibalo ug katakos.• Makatabang sa imong kalampusanug

• sa komunidad.• Hapsay ang pamuyo ug angkomunidad.

• Maghimo kanimo nga maayongpanag-ingnan sa ubang tawo.

Ang dili pagtuman sa mga kaakuhanmo resulta sa dili hapsay nga pamuyo sakomunidad.

10

SulayiSulayiSulayiSulayi KiniKiniKiniKini

Ihan-ay ang mga sitwasyon sa AAAA ngadto sa mgaepekto niini sa B.B.B.B.

11


Pili-a ang titik sa hustong tubag.

1.______Buhaton ang mga kaakuhan kung gustolamang.

a. Oo b. Dili c. Depende lang

2._____ang tawo nga nangayo ug hinabang.a. Singgitan b. Tagdon c. Palayason

3.______sa mga buluhaton sa barangay.a. Moapil b. Mulikay c. Magpasagad

4._____ang bag-ong classmateclassmateclassmateclassmatea. Awayon b. Higala-on c. Pasagdan

5._____adunay kaakuhan nga angay buhaton.a. Ikaw lang b. Ako lang c. Kitang

tanan

12

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 3:3:3:3: MgaMgaMgaMga PatakaranPatakaranPatakaranPatakaran sasasasaKomunidadKomunidadKomunidadKomunidad sasasasa PagkolektaPagkolektaPagkolektaPagkolekta sasasasa BasuraBasuraBasuraBasura


Unsay epekto kung buhaton o dili ang mgamusunod nga sitwasyon?

1.pagpasagad ug pamutol sa mga punuansa kahoy

2.pagpangaway sa mga silingan


Manggawas kita karon diri sa atong classroom.Aduna kitay tan-awon diri sulod sa atongeskwelahan. Giunsa man paghipos ang mgabasura dinhi sa atong tulunghaan?

• Unsa man ang inyong ikasulti mahitungodsa mga basura diri sa eskwelahan?

• Giunsa nila kini paghipos?• Unsa ang ilang pamaagi?• Husto ba kini?• Asa nila kini ilabay?• Aduna bay mokolekta niini?• Kanus-a nila kini ginakolekta?• Nganong kinahanglan man sundon angmga patakaran niini?

13


Paghimo kamo og upat ka pundok. Ipakita ang mgapamaagi sa pagkolekta sa mga basura.Mahimong gamiton ang mga basura nga Makita sasulod sa classroom.classroom.classroom.classroom.

• Husto ba ang pagkabahin-bahin sa mgabasura?

• Unsa ang mga patakaran nga inyonggisunod?


Adunay pamaagi ug patakarannga ginapatuman ang komunidadsa pagkolekta sa mga basura.

Mag-andam og mga sudlanan sabasura.Sulatan kini ogmalatamalatamalatamalata ug dili-dili-dili-dili-malatamalatamalatamalata.Isulod ang basura sa tukma ngasudlanan.Hulaton ang skedyul sa pagkolektasa basura diha sa inyongkomunidad.

14


Ipasunod ang husto nga pamaagi sa paglabay ugpagkolekta sa mga basura.Isulat ang 1-4.

______1. Hulaton ang tukmang skedyul nga adunaymokolekta sa mga basura diha sa inyonglugar.

________2. Ilabay ang mga basura sa tukma ngasudlanan.

______ 3. Mag-andam ug duha ka sudlanannga adunay marka nga malata og dilimalata

______4. Ginahatag ang mga nahipos nga basurasa tigkolekta.


Isulti kung tamatamatamatama o malimalimalimali ang mga gipamulongmahitungod sa pagkolekta sa basura.

1. Dili balewalaon ang mga gitudlo ngapamaagi sa pagkolekta sa mga basura.

2. Pasagdan lang ang uban nga maoymusunod niini nga mga pamaagi.

15

3. Ibutang ang mga basura sa tugkaransa silingan aron sila ang maglabay niini.

4. Ilahi ang mga basura nga pwede pa ngamagamit.

5. Tudloan ang mga higala mahitungodsa pamaagi sa pagkolekta sa basura.

16

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 4:4:4:4: MgaMgaMgaMga PatakaranPatakaranPatakaranPatakaran sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidadsasasasa PagpangandamPagpangandamPagpangandamPagpangandam sasasasa KalamidadKalamidadKalamidadKalamidad


Gamit ang mga basura diri sulod sa classroomclassroomclassroomclassroom,himoa ninyo ang husto nga pagkolekta sumalasa mga pamaagi diha sa komunidad.

• Nasunod ba ang mga pamaagisa pagkolekta niini?

• Nganong kinahanglan man nga sundonnato kini?


Nahinumdom ba mo sa bagyo nga minglabaybag-o pa lamang? Unsay nahitabo niadto?

• Unsa ang pangalan sa ninglabay ngabagyo?

• Unsa ang nahitabo sa pag-abot niini?

17

• Unsa ang nangadaot niadto nga bagyo?

• Nakabalo ba ang mga tawo ngaadunay bagyo nga muabot?

• Giunsa nila pagkahibalo?

• Unsa man kaha ang gibuhat sa mga taosa dihang nahibal-an nila nga adunaymuabot nga bagyo?

• Unsa pod ang pagpangandam ngagibuhat sa komunidad alang samuabotay nga bagyo?

• Nganong kinahanglan ngamangandam alang sa bagyo o ubanpang muabotay ngakalamidad?

18


Unsa ang ginabuhat sa mga tao dihasa hulagway? Unsa nga kalamidad anggipangandaman? Isulat ang inyong tubag

______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

________________________________

________________________________

________________________________

19

TimanTimanTimanTiman----iiii KiniKiniKiniKini

Adunay mga pamaagi nga ginasunodsa pagpangandam alang sa kalamidad.

• Maminaw sa mga pahimangno ug balita.• Buhata ang mga buluhaton sumala sagisugo diha sa komunidad.

• Andama ang mga importanteng gamitsama sa pagkaon, tambal, panaptonug uban pa.

• Andama ang tibook panimalay alangsa posibleng muabot nga kalamidad.

• Batuni ang pagka-kalma aron mahimoang mga buluhaton nga sayon.


Unsa nga kalamidad ang gipangandamansa matag hulagway? Unsa ang pagpangandamang ginabuhat alang niini?

20


Kopyaha ang mga hugpulong nga naghisgotmahitungod sa mga pamaagi sa pagpangandamalang sa komunidad.

1. Maminaw kanunay sa mga balitamahitungod sa kahimtang sa panahon.

2. Pasagdan lang ang mga pahimangno gikansa komunidad.

3. Andamon ang mga gamit nga gikinahanglansa dili pa muabot ang kalamidad.

4. Kinahanglan ang pagbantay ug pag-ampingkanunay.

5. Mopalayo sa mga lugar nga delikado.

21


Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 5:5:5:5: AngAngAngAng PagsunodPagsunodPagsunodPagsunod ugugugug PagsupakPagsupakPagsupakPagsupak sasasasamgamgamgamga PatakaranPatakaranPatakaranPatakaran sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad

Unsa ang mga pamaagi sa komunidad alang sapagpangandam sa mga musunod nga kalamidad?

• bagyo• linog• baha

PagPagPagPag----aghataghataghataghat

Basaha kining usa ka storya mahitungod sa walapagtuman sa mga pamaagi ug patakaran diha sakomunidad. Tubaga ang mga pangutana niini.

KulangKulangKulangKulang SaSaSaSa KaikagKaikagKaikagKaikag

Adlaw nga Sabado, sayo sa buntag, nakitani Lina ang ilang mga silingan nga nag-andamsa ilang mga basura diha daplin sa karsada.

“Oy! Lina, dali na kay hakuton na taod-taod sa trak ang atong mga basura”, matod niJenny. Luya nga mikuha usab si Lina sa ilangmga basura nga usa lamang ka sudlanan ang

22

gigamit. “ Mao na tanan?”Usa ra lagi na kasudlanan?”matod pa ni Jenny.

“Unsaon diay?”, pangutana ni Lina.Buhaton nato ang WasteWasteWasteWaste SegragationSegragationSegragationSegragation. Ibulagang mga basura nga malata ug dili malata.“ Kapoy man na . Maayo nang isahon lang arondali, matod pa ni Lina.

“ Dili Lin, dili na dawaton sa tigkolekta sabasura. Kinahanglan tumanon nato na kay maokana ang maayong pamaagi. Makamulta kakung dili ka musunod sa patakaran. Dalitabangan ta ka kung unsaon pag segregate opagbulag sa mga basura”, pagtin-aw ni Jenny

Naminaw pag ayo si Lina sa pamaagi.Nakita niya ang kahapsay niini. Busa, sukadniadto, gisunod na niya ang husto nga pamaagi.

1. Unsa man ang gibuhat ni Lina sa mga basura?2. Mingsunod ba siya sa patakaran sa WasteWasteWasteWasteSegregationSegregationSegregationSegregation?

3. Unsa man ang mamahimong silot kung dilimusunod sa mao nga patakaran?

4. Unsay ikasulti ninyo sa gipakitang kabalaka niJenny kang Lina.


23

Unang BuluhatonBase sa mga sitwasyon, unsa ang pwedenghimuon isip pagtumanpagtumanpagtumanpagtuman o pagsupakpagsupakpagsupakpagsupak sa mgapatakaran sa komunidad?

1. nagtapok nga basura2. firefirefirefire drilldrilldrilldrill3. balita sa radioradioradioradiomahitungod sa kusognga ulan

Ikaduhang Buluhaton (dula)

Itaas ang walawalawalawala nga kamot kung ang inyongmadungog nga pulong usa ka pagsupaksa patakaran sa komunidad, itaas ang tuotuotuotuonga kamot kung kini pagtuman.

�Muoli sa balay ug matulog kaysamamati sa pahimangno sapagpangandam.

� Dili magtinukloray samtang gibuhatang earthquakeearthquakeearthquakeearthquake drilldrilldrilldrill o firefirefirefire drilldrilldrilldrill.

� Kataw-an ang mga tawo nganangandam alang sa kalamidad.


24

Mga Pananglitan sa Pagsunod sa mgaPatakaran sa Komunidad:

• pagpaminaw sa mga balita ugpahimangno

• pag-apil sa earthquakeearthquakeearthquakeearthquake drilldrilldrilldrill ug firefirefirefire drilldrilldrilldrill• pagbuhat sa mga buluhaton ngamatinud-anon

• pag-andam sa mga gamit sa panimalay• pagseguro sa mga gamit sa balay ngalayo sa disgrasya

Mga Pananglitan sa Dili Pagsunod sa mgaPatakaran sa Komunidad:

• Dili pagpamati ug pagsunod sa mgabalita ug pahimangno

Walay pagpakabana sa mga buluhaton.

25



Paghimo kamo og tulo ka grupo. Matag grupomaglista sa inyong mga kasinatian nga kamonakasunod ug nakasupak sa mga patakaransa komunidad. Ipaambit kini sa klase.

MgaMgaMgaMga Kasinati-anKasinati-anKasinati-anKasinati-an

NakasunodNakasunodNakasunodNakasunod sasasasa mgamgamgamgaPatakaranPatakaranPatakaranPatakaran

sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad

NakasupakNakasupakNakasupakNakasupak sasasasa mgamgamgamgaPatakaranPatakaranPatakaranPatakaran

sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad

Isulti kung ang sitwasyon nagpakita og pagsunodpagsunodpagsunodpagsunodo pagsupakpagsupakpagsupakpagsupak sa mga patakaran sa komunidad.

1. 2. 3.

26


Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 6:6:6:6: EpektoEpektoEpektoEpekto sasasasa PagsunodPagsunodPagsunodPagsunod ugugugugPagsupakPagsupakPagsupakPagsupak sasasasa mgamgamgamga PatakaranPatakaranPatakaranPatakaran sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad

Iporma ang mga hulagway sa puzzlepuzzlepuzzlepuzzle. Unsa nga lihokang gipakita? Kini ba nagsunod o nagsupak sa mgapamaagi sa komunidad?


Tun-i kining hulagway.

• Unsa ang nahitabo sa komunidad?• Nganong gibaha man kini?• Unsa ang mga hinungdan sa pagbahasa nagkalain-laing lugar?

• Unsay makatabang sa pagpugong sabaha?

• Unsay epekto niini ngadto sa pamilyaug sa komunidad?

27


Unsa ang mahimong epekto ngadto sa pamilyaug komunidad sa wala pagsunod sa mgapatakaran base sa mga sitwasyon sa retrato. Isulatang tubag sulod sa mga porma.

epekto sa panimalay

epekto sa komunidad

1.

28


Adunay epekto sa pamilya ug sa komunidadkung ang mga patakaran matuman o masupak.• Mahimong apektado ang tibook

komunidad kung mismo sa pamilyao panimalay dili ginasunod ang mgapatakaran.

• Mamahimong hapsay ang pagpatuman samga patakaran diha sa komunidad kungkini nagasugod na diha pa lamang sapanimalay.

29



Unsa ang mahimong epekto diha sa pamilyao komunidad kung masunod ang mga patakarannga makita sa mga retrato?

1 2. 3.

Ilihok ang mga sitwasyon sumala sa patakaran ngagipatuman sa inyong komunidad? Unsa ang epektokung tumanon kini?

1. pag-apil sa earthquakeearthquakeearthquakeearthquake drilldrilldrilldrill

2. paglabay sa basura sulod sa classroom

3. pagpamati sa mga balita mahitungodsa kahimtang sa panahon

30


Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 7:7:7:7: MgaMgaMgaMga BuluhatonBuluhatonBuluhatonBuluhaton nganganganga NagpakitaNagpakitaNagpakitaNagpakitaogogogog PagtinabangayPagtinabangayPagtinabangayPagtinabangay

Unsa ang epekto diha sa pamilya ug sa komunidadkung matuman o masupak ang mga patakaran?


Basahon ug kantahon nato kining usa kaawit.Tubaga ang mga pangutana mahitungod niini.

TabanganTabanganTabanganTabangan TaTaTaTa(Tono: Leron-leron Sinta)

Dali na, Dali na, manglihok na kitaAto nga tabangan mga higalAron nga madali buluhaton nilaKay dili mahimo nga mag-inusara.� Kinsa ang gitawag nga mulihok matod

sa kanta?� Unsa ang buot ipabuhat kanato?

31


� Nganong kinahanglan man nga buhatonkini?

� Unsa ka mahinungdanon angpagtinabangay?

Hain sa mga buluhaton ang nagpakitaog pagtinabangay? Giunsa man kini paghimo?

1.

3.

2.

32


Adunay mga buluhaton na nagpakitaog pagtinabangay sama sa:

•••• bayanihan•••• pagpananom og mga punoan•••• pagpanglimpyo sa palibot•••• pagtabang sa mga nabahaan ug

nabagyohan, ug uban pa

• Ang pagtinabangay mahimongmakapadali sa paghuman sa mgabuluhaton. Kini usab makapagaansa trabaho sa ubang tawo.

• Bisan bata mahimong makatabangsa mga butang nga kaya niyangbuhaton.

33



Unsa nga tabang ang gikinahanglan sa mgamusunod nga sitwasyon?

1. 2. 3.

Paghimo kamo og tulo ka grupo. Ilihok ninyo angsitwasyon nga inyong napili nga nagpakitaog pagtinabangay.

1.manglimpyo sa kanal

2. mananom og gulayluyo sa balay

3 pagtunol og hinabangsa mga biktima sakalamidad.

34


Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 8:8:8:8: AngAngAngAng KamahinungdanonKamahinungdanonKamahinungdanonKamahinungdanon sasasasaPagtinabangayPagtinabangayPagtinabangayPagtinabangay ugugugug PaghigalaayPaghigalaayPaghigalaayPaghigalaaysasasasa PagsulbadPagsulbadPagsulbadPagsulbad sasasasa SuliranSuliranSuliranSuliran

Unsa ang mga buluhaton nga nagpakita ogpagtinabangay? Ipakita diri sa klase ang mgabuhat nga inyo nang nahimo sa inyong panimalayug sa komunidad.


Atong basahon ang usa ka estorya mahitungod samanagsilingan nga kanunay mag-away. Tubagaang mga pangutana mahitungod niini.

AngAngAngAng ManagsilinganManagsilinganManagsilinganManagsilingan

Managsilingan ang Pamilya Cruz ugPamilya Romulo, apan kanunay silang mag-away bisan lamang sa gagmay nga mgabutang.Usa ka adlaw ningsinggit ogpakitabang si Mrs. Romulo tungod kay angiyang anak taas og hilanat. Layo anghHospital ug wala dayon sakyanan nga ming-abot.

Daling ming-duol sila Mr. ug Mrs. Cruz aron

35

pagtabang nga madala ang bata sa hospital.Ilang gigamit ang ilang sakyanan padulong sabalay-tambalanan. Natambalan dayon anganak ni Mrs. Romulo. Dala sa kaulaw,nagpasalamat kini sa Pamilya Cruz sa tabangnga gihimo niini.

•••• Kinsa ang managsilingan?•••• Unsa ang kanunay mahitabo kanila?•••• Unsay nahitabo usa ka adlaw?•••• Unsay gibuhat sa Pamilya Cruz?•••• Unsay gibati ug gibuhat sa Pamilya

Romulo ngadto sa Pamilya Cruz?• Maayo ba nga mangaway ta sa atong

isig katawo? Ngano man?• Kaya ba natong buhaton ang tanang

butang nga mag-inusara?• Kinsa man ang mutabang kanato kung

aduna kitay problema?• Unsa ang inyong natun-an niini nga

estorya?

36



Isulti kung unsa kamahinungdanon angpagtina bangay nga gipakita sa hulagway.

1. 2. 3.

Mahinungdanon ang pagtinabangay ugpakighigala sa pagsulbad sa mga problemasa komunidad.

• Dili mahimo ang tanang mga butangnga mag-inusara.

• Angay nga batonan ang maayongrelasyon sa pamilya, higala, silingan ug satanang tawo.

37


Isulat ang kung ang husto anghugpulong, kung mali.

1. Pwede nga dili tagdon ang mga higalakay wala silay ikatabang.

2. Ginahatagan og tabang ang mga silingannga biktima sa kalamidad.

3. Mutabang lang sa mga higala nga maayoog kahimtang.

4. Tudlo-an ang mga bata nga dili kabalomubasa.

5. Tabangan ang bata bisan pa og sige ogpangaway.

38


Isulat ang hustong pulong sa blangko. Pili-aang tubag sa sulod sa porma.

1. Likayi ang _________ sa isig katawo.

2. ________ ug mahalon ang mga ginikananug igsoon.

3.Angay nga magtinabangay aronmahimong _______ ang mga buluhaton.

4.Dili ________ ang tawo nga angaytabangan.

pili-on sayon tahuron

pagtinabangay pakig-away

39

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 9:9:9:9: AngAngAngAng KamahinungdanonKamahinungdanonKamahinungdanonKamahinungdanon sasasasaPagtinabangayPagtinabangayPagtinabangayPagtinabangay sasasasa BabayeBabayeBabayeBabaye ugugugug LalakiLalakiLalakiLalaki


Unsa kamahinungdanon ang pagtinabangay ugang panaghigalaay sa pagsulbad sa mga suliran sakomunidad?


Atong basahon kining usa ka dayalogo, gamit angmga puppetpuppetpuppetpuppet isip mga tawo. Tubaga ang mgapangutana mahitungod niini.

40

Gitawag ni Netchie ang igsoon nga si Joey aronmagsugod na og limpyo sa ilang balay.

NetchieNetchieNetchieNetchie: Joey, dali na. Manglimpyo na ta.Sabado karon, mutabang ta ni nanaysa pagpanglimyo.

JoeyJoeyJoeyJoey: Dili ko manang, kay lalaki ko. trabahosa lalaki ang pagpanglimpyo sa balay.Pangbabaye lang na.

NetchieNetchieNetchieNetchie : Kinsay nag-ingon nimo? Dili na tinood.Pwede mutabang og panglimpyo angmga lalaki kay kaya niya kiningbuhaton.

JoeyJoeyJoeyJoey: Unya basin kataw-an ko sa akong mgahigala kung makita ko nila ngamanilhig.

41

NetchieNetchieNetchieNetchie: Pasagdi sila nga mangatawa kay walasila kabalo kung unsa ang maayo ogtinood. Adunay mga buluhaton ngakaya sa mga lalaki ug babaye bastamagtinabangay sama sapagpanglimpyo.

JoeyJoeyJoeyJoey: Mao ba manang?

NetchieNetchieNetchieNetchie: Oo, Joey. Mas dali mahuman angbuluhaton kung magtinabangay.

JoeyJoeyJoeyJoey: O sige manang, manglimpyo na ta.Malipay gyud si nanay pag-abot niya.

NetchieNetchieNetchieNetchie: O sige, Joey.

1. Unsa ang buot buhaton ni Netchie?2. Kinsa ang buot niya nga mutabang kaniya?3. Unsa man ang gisulti ni Joey?4. Unsa man ang gisulti ni Netchie kang Joey?5. Nganong kinahanglan man ngamagtinabangay ang lalaki ug babaye sa mgabuluhaton?

42



Hain niini nga mga buluhaton ang nagkinahanglanog pagtinabangay sa mga lalaki ug babaye?

May mga buluhaton nga kayangtabagngan sa mga lalaki ug babayesa panimalay man o sa komunidad.

Kini makapadali og human sa mgabuluhaton.

• Makapagaan sa mga naghimoDaghan og mabuhat kungmagtinabangay.

43


Unsa ang mga buluhaton sa inyong panimalay ugkomunidad diin ikaw mingtabang? Isulat ang inyongmga tubag sa sulod sa porma. Ipaambit kini saklase.


Isulti kung unsa nga tabang ang inyong maGinahatag niining musunod nga sitwasyon aron dalikining mahuman ug daghan ang mahimo.

1. pagpanglimpyo sa gawas sa balay2. pagpamutos og mga reliefreliefreliefrelief goodsgoodsgoodsgoods alangsa mga biktima sa baha ug bagyo

3. paghan-ay sa mga gamit sulod saclassroomclassroomclassroomclassroom.

4. paghimo sa mga proyekto sa AralingPanlipunan

5. pagpangandam alang sa programa sakomunidad

44

Pagtulun-anPagtulun-anPagtulun-anPagtulun-an 10:10:10:10: SugilanonSugilanonSugilanonSugilanon MahitungodMahitungodMahitungodMahitungodsasasasa MaayongMaayongMaayongMaayong EhemploEhemploEhemploEhemplo sasasasa KomunidadKomunidadKomunidadKomunidad


Butangi og kolor ang bituon ibabaw sa aktibidad okalihukan sa komunidad kung kini mamahimongapilan sa bata nga pareha nimo.

45


Unsa imong nakita sa hulagway? Unsa imong ikasultimahitungod sa mga bata? Unsa imong ikasulti sailang magtutudlo?

46


Kinsa imong napili nga maayong ehemplo sakomunidad? Unsa ang mga impormasyon ngaimong nahibaluan bahin kaniya?

Hulagway sa Napiling Maayong Ehemplosa Komunidad

Pangalan :Edad :Pinuy-anan:Trabaho:

Mahinungdanong Kontribusyon saKomunidad:

47


Ikaw nahimong malampuson nga imbestigadormahitungod sa maayong ehemplo sa inyongkomunidad. Asa man kaha sa mga musunod angmga maayong butang ang imong gituman? Butangiug tsek (�) kon mao kini ang tamang buhaton ugekis (�) kon mali.

_____1. Akong gikuha ang permiso sa akong napilinga isibya ang impormasyon bahin kaniya.

_____2. Ako siyang gikataw-an sa ubang palpaknga iyang nahimo.

_____3. Gipasalamatan ko siya sa panahon ngaiyang ginahatag.

_____4. Ning-adto ako sa iyang balay ugnangayog katahuran sa akong pag-abot.

_____5. Gisulti nako ngadto sa akong napilingmaayong ehemplo sa komunidad anghinungdan sa akong pagbisita.

PaghanasPaghanasPaghanasPaghanas ( Sumangguni sa TG.)

48

GLOSSARYGLOSSARYGLOSSARYGLOSSARY

SALITASALITASALITASALITA KAHULUGAN/KAHULUGAN/KAHULUGAN/KAHULUGAN/

KASINGKAHULUGANKASINGKAHULUGANKASINGKAHULUGANKASINGKAHULUGAN

SALINSALINSALINSALIN SASASASAFILIPINOFILIPINOFILIPINOFILIPINO

abaganabaganabaganabagan tabangan tulungan

balakbalakbalakbalak balak tula

batonanbatonanbatonanbatonan naa, aduna magkaroon

dibuhodibuhodibuhodibuho drowing guhit

estrukturaestrukturaestrukturaestruktura estruktura, gambalay gusali

gambalaygambalaygambalaygambalay dakbalay gusali

ginabayawginabayawginabayawginabayaw ginadayeg sinasamba

ginamaginamaginamaginama hinimo ginawa

handurawanhandurawanhandurawanhandurawan imahinasyon likhang-isp

indigayindigayindigayindigay kontes paligsahan

kaakuhankaakuhankaakuhankaakuhan responsibilidad,tulubagon

tungkulin

kaikagkaikagkaikagkaikag kadasig, kasibot sigasig

kalambigitankalambigitankalambigitankalambigitan kalabotan kaugnayan

49

kalamidadkalamidadkalamidadkalamidad katalagman sakuna

kalampusankalampusankalampusankalampusan kadaugan Tagumpay

kasinatiankasinatiankasinatiankasinatian eksperinsiya karanasan

katungodkatungodkatungodkatungod pribilihiyo karapatan

komunidadkomunidadkomunidadkomunidad katilingban pamayanan

lunalunalunaluna dapit lugar

makaplaganmakaplaganmakaplaganmakaplagan madiskobre makikita

naghubitnaghubitnaghubitnaghubit nagsaysay naglarawan

naglangkubnaglangkubnaglangkubnaglangkub mga sulod nilalaman

pagduki-dukipagduki-dukipagduki-dukipagduki-duki paghiling pagsaliksik

pagmugnapagmugnapagmugnapagmugna pagbuhat paggawa

pagpangalappagpangalappagpangalappagpangalap pagpangita paghahanap

pagsalmotpagsalmotpagsalmotpagsalmot pag-apil pagsali

pagtandipagtandipagtandipagtandi pagkomparar paghambing

pahimangnopahimangnopahimangnopahimangno pahinumdom paalaala

panginabuhianpanginabuhianpanginabuhianpanginabuhian pangita, trabaho hanapbuhay

pulonganpulonganpulonganpulongan mga pulong parirala

serbisyoserbisyoserbisyoserbisyo serbis, tulong paglilingkod

tahotahotahotaho balita balita

50

tinotinotinotino seguro tiyak

tinubdantinubdantinubdantinubdan kakuhaan pinagmulan

tugbangtugbangtugbangtugbang tumbas katumbas

tukmatukmatukmatukma tugma tama

tunghaantunghaantunghaantunghaan eskwelahan paaralan

utlananutlananutlananutlanan katapusan dulo

Documents

TALAMDAN SA PAGTULUN-AN - k12resources.files.wordpress.com · Dili matulog sa panahon sa pagsimba. 2. MangGinahatag og pagkaon ug dulaan sa mga bata. 3. Ayuhon ang mga libro nga nagisi