Ocena wpływu stosowania kwalifikowanego

materiału siewnego roślin zbożowych

i ziemniaków na integrowana ochronę i

produkcje roślin – Zadanie.5.2

Tadeusz Oleksiak, ZNiN IHAR-PIB Radzików

Wojciech Nowacki IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie

Cel 1:

„Monitorowanie efektywności rolniczej i korzyści ekonomicznych wynikających ze stosowania kwalifikowanego materiału siewnego i korzystania z postępu biologicznego w hodowli zbóż w zmieniających się warunkach produkcji” realizowano poprzez:

1. opracowanie założeń metodyki oceny efektów stosowania kwalifikowanego materiału siewnego,

2. monitoring praktycznych efektów stosowania kwalifikowanego materiału siewnego i postępu biologicznego - w zakresie organizacji badań i zebrania danych ankietowych.

Wykonawca celu nr 1

IHAR-PIB Pracownia Ekonomiki Nasiennictwa i Hodowli Roślin w Radzikowie

Wykonane elementy:

Ad. 1. Opracowanie założeń metodyki • Prowadzono prace nad opracowaniem metodyki oceny efektów

stosowania kwalifikowanego materiału siewnego i wpływu odmian na wzrost plonowania i efektywność produkcji.

– Porównanie plonów w zależności od zastosowanego materiału

siewnego na podstawie • dla plonów rzeczywistych • dla plonów poprawionych rachunkiem regresji wielokrotnej w

celu wyeliminowania różnic wynikających z niejednakowych warunków uprawy

– Wykazanie różnic w osiąganych plonach i efektach zależności od zastosowanego materiału siewnego

– Próba wykorzystania regresji logistycznej do oceny korzyści

możliwych do uzyskania z tytułu stosowania kwalifikowanego materiału siewnego – ocena prawdopodobieństwa sukcesu w plonowaniu analizowanych odmian, w warunkach interakcji rozpatrywanych czynników (materiał siewny, warunki glebowe i agrotechniczne).

Wykonane elementy:

Ad. 2. Zebranie danych ankietowych

• Opracowano formularze i szczegółowe instrukcje dla ankieterów zbierających dane w gospodarstwach.

• Nawiązano współpracę z Wojewódzkim Ośrodkami Doradztwa. Rolniczego.

• Ustalono zakres prowadzonych badań ankietowych.

• Uwzględniane w badaniach gatunki to pszenica ozima i jara, żyto, jęczmień ozimy i jary, pszenżyto ozime, owies, kukurydza, rzepak i ziemniaki

• Zebrano i wstępnie zweryfikowano zebrane dane.

• Łącznie zebrano informacje dotyczące z 503 gospodarstw, z 3230 pól całego kraju o powierzchni 17 tys. ha.

• Zebrane dane będą stanowiły podstawę monitoringu efektów stosowania kwalifikowanego materiału siewnego i postępu biologicznego.

Prowadzenie ogólnokrajowej bazy danych o wartości agrotechnicznej i użytkowej odmian ziemniaka oraz wykorzystaniu postępu biologicznego w integrowanej ochronie i integrowanej produkcji ziemniaka w Polsce

Zadanie 5.2. Ocena wpływu stosowania kwalifikowanego materiału

siewnego roślin zbożowych i ziemniaków na integrowaną ochronę i produkcję roślin

Cel 2.

Wykonawca celu nr 2

IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie

Cele realizacji badań

• Celem zasadniczym realizacji podzadania jest prowadzenie badań nad określeniem ponad 20 cech determinujących wartość agrotechniczną i użytkową ponad 50 nowych odmian ziemniaka oraz transfer wiarygodnych wyników badań do użytkowników tych odmian, a szczególnie do rolników-producentów ziemniaka, firm nasiennych, handlowców, przetwórców oraz konsumentów ziemniaka.

Mierniki realizacji celu nr 2: Badane odmiany (ok. 50/74)

Odmiany bardzo wczesne (10)

• Agata, Arielle, Denar, Gala, Impala, Ingrid, Lord, Miłek, Riviera, Viviana

Odmiany wczesne (18)

• Adora, Altesse, Bellarosa, Bohun, Carrera, Cyprian, Gwiazda, Hubal, Ignacy, Lilly, Lady Rosetta, Madeleine, Michalina, Oman, Owacja, Wendy, Verdi, Vineta

Odmiany średnio wczesne (32)

• Bellini, Belmonda, Bogatka, Boryna, Etiuda, Finezja, Gawin, Glada, Harpun, Honorata, Jubilat, Jurata, Jurek, Kaszub, Laskara, Lawinia, Malaga, Mazur, Melody, Mieszko, Manitou, Oberon, Orchestra, Omega, Otolia, Rumpel, Satina, Stasia, Tajfun, Taurus, Tetyda, VR 808, Zuzanna

Odmiany późniejsze (13)

• Cekin, Challenger, Danuta, Eurostar, Gustaw, Hinga, Inwestor, Jelly, Kuras, Mondeo, Pasja Pomorska, Syrena, Zenia,

Mierniki wartości agrotechnicznej odmian

długość okresu spoczynku bulw tempo fizjologicznego starzenia się sadzeniaków ziemniaka parametry dla kształtowania architektury łanu przydatność odmian do produkcji w systemie ekologicznym i IP wymagania nawozowe odmian oraz wyznaczanie maksymalnej

i zalecanej dawki N fazy rozwojowe odmian ziemniaka ich plenność oraz struktura wielkości bulw w

plonie poziom plonu ogólnego oraz udział plonu handlowego w plonie ogólnym tempo szerzenia się zarazy ziemniaka, wymagania wodne odmian oraz odporność

na metrybuzynę odporność bulw na uszkodzenia mechaniczne występowanie ospowatości bulw i parcha srebrzystego zalecana temperatura przechowywania sadzeniaków i dla przetwórstwa

spożywczego poziom ubytków naturalnych (transpiracja oraz oddychanie bulw) po

długotrwałym przechowaniu 50C straty przechowalnicze powodowane przez choroby w 50C i przechowywalność

Mierniki wartości użytkowej odmian

pozbiorowa zawartość suchej masy, skrobi, witaminy C, azotanów i glikoalkaloidów

zmiany zawartości skrobi, suchej masy, cukrów redukujących podczas przechowywania w temp. 50 i 80C

podatność bulw na ciemną plamistość pouderzeniową miąższu

ciemnienie enzymatyczne i nieenzymatyczne miąższu bulw

przydatność odmian do przetwórstwa spożywczego (frytki, chipsy, susze, inne)

Kierunek produkcji

ziemniaka

Pow.

uprawy (tys. ha)

Ogółem

zużycie

sadzeniaków

(tys. t)

Zużycie kw.

sadzeniaków (tys. t)

% udział

Jadalne wczesne

Przetwórstwo spożywcz.

Jadalne konfekcjonow.

Krochmalnictwo

Nasiennictwo

Wielokierunkowy

12

25

20

20

5

203

36,0

62,5

60,0

60,0

15,0

590,0

15,0

30,0

24,0

12,0

15,0

42,0

41,7

48,0

40,0

20,0

100,0

7,1

Razem 285 1023,5 138,0 14,8

Korzystanie z kwalifikowanego materiału sadzeniakowego w relacji

do kierunków produkcji ziemniaka w gospodarstwach rolnych

w Polsce w 2014 roku

Kierunek produkcji

Wskaźnik relacji cen (%)

średnio 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15

Jadalne wczesne

Jadalne – hurt z gospodarstwa

Jadalne - rynek hurtowy

Jadalne - targowisko

Ziemniaki skrobiowe

2,10

5,68

2,70

2,40

6,83

2,39

3,37

2,19

2,04

5,26

0,75

2,32

1,85

1,43

6,18

0,98

5,27

2,94

2,21

4,14

1,56

4,16

2,42

2,02

5,60

Relacje cen sadzeniaków ziemniaka (%) do cen ziemniaka

towarowego w różnych kierunkach użytkowania w Polsce

w latach 2011 – 2015

Wnioski dla praktyki

Odmiany o długim spoczynku takie jak: Verdi, Mieszko, Honorata i Boryna mogą być przechowywane dłużej bez stosowania środków ograniczających kiełkowanie.

Odmiany na wczesny zbiór to: Vineta i Arielle, natomiast odmianami, które najwcześniej zakończyły okres pełnego rozwoju to: Viviana, Vineta, Miłek i Arielle

Na wczesny zbiór w systemie integrowanej produkcji odmian o małych wymaganiach N: Ignacy i Viviana – 50kg∙ha-1N, a o większych: Carrera, Gala, Ingrid i Riviera - 70 kg∙ha-1 N.

Wymagania dawki azotu mineralnego w systemie integrowanej produkcji dla zbieranych po zakończeniu wegetacji odmian: Bogatka, Boryna, Carrera, Gala, Ingrid, Jurata, Jubilat, Laskara, Kaszub, Riviera i Viviana były małe – 100 kg∙ha-1 N, a odmiany: Ignacy i Malaga charakteryzowały się wymaganiami średnimi – 120 kg∙ha-1 N.

Przy niskiej presji patogena, stosowanie zabiegów fungicydowych zmniejszyło porażenie roślin ziemniaka alternariozą w porównaniu do porażenia roślin niechronionych, jednak nie skutkowało uzyskaniem istotnie wyższego plonu.

Odm. Ametyst charakteryzowała się najwyższą odpornością na Alternaria spp. Odmiany rekomendowane od integrowanej produkcji pod względem wysokości

plonu – najwyżej plonująca: Tetyda oraz przekraczające plon powyżej 40,0 t/ha odmiany: Mondeo, Gawin, Bogatka, Tajfun, Satina, Oberon.

Wnioski dla praktyki c.d.

W warunkach suszy, większe możliwości wykorzystania potencjału plonotwórczego, miały odmiany o dłuższym okresie wegetacji.

Ze względu na małą podatność i nasilenie ospowatości, do integrowanej produkcji wytypowano odmiany: Arielle, Gala, Altesse i skrobiową – Kuras.

Odmiany jadalne o najwyższej odporności na uszkodzenia mechaniczne to: Arielle, Gala, Altesse, Bogatka, Impala i Ignacy.

Odmianami o najwyższym udziale plonu handlowego (powyżej 80%) na obiekcie z nawadnianiem były: Melody, Tetyda, Omega, Jurek, VR 808, Gala, Lord, Riviera, Oberon, Jurata i Honorata. Odmianami o najniższym udziale plonu handlowego (poniżej 60%) w warunkach suszy okazały się: Eurostar, Zenia, Bellini, Adora i Michalina.

Na obiekcie z nawadnianiem najlepszymi odmianami pod względem udziału plonu handlowego były: Bogatka, Mondeo, Lilly, Gala i Cyprian, a o najmniejszym udziale plonu handlowego odmiany: Eurostar, Belmonda, Bellini, Riviera i Orchestra.

W korzystaniu z postępu biologicznego coraz większą rolę odgrywają odmiany hodowli zagranicznych wpisanych do KR oraz z katalogu CCA (UE). Istnieje potrzeba prowadzenia badań nad wartością agrotechniczną i użytkową tych odmian, aby dysponować obiektywną wiedzą weryfikującą dane komercyjne w polskich warunkach przyrodniczych.

Relacje cen kwalifikowanych sadzeniaków do cen ziemniaków towarowych generalnie są korzystne w ostatnich latach z wyjątkiem sprzedaży hurtowej ziemniaków jadalnych wprost z gospodarstwa i ziemniaków skrobiowych.

Upowszechnianie wyników badań

Opracowanie upowszechnieniowe: Charakterystyka Krajowego Rejestru Odmian Ziemniaka, Wyd. XVIII, Jadwisin 2015

Liczba publikacji naukowych i popularno-naukowych w czasopismach – 8

Przeprowadzone szkolenia - 4

Udział w konferencjach z referatami - 2

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin

– Państwowy Instytut Badawczy

Oddział w Jadwisinie

CHARAKTERYSTYKA KRAJOWEGO

REJESTRU ODMIAN ZIEMNIAKA

Wydanie XVIII

W IHAR –PIB Oddział Jadwisin funkcjonują dwa Zakłady Naukowe:

Zakład Agronomii Ziemniaka

Zakład Przechowalnictwa i Przetwórstwa Ziemniaka.

Profil badawczy, wdrożeniowy i upowszechnieniowy Oddziału

obejmuje następujące obszary:

charakterystyka agrotechniczna, przechowalnicza i użytkowa

odmian jadalnych i skrobiowych ziemniaka;

ekologiczny system produkcji ziemniaka;

integrowany system produkcji ziemniaka;

niskonakładowa technologia uprawy odmian skrobiowych;

technika i technologia nawadniania plantacji ziemniaka;

technika i technologia nawożenia plantacji ziemniaka;

system pielęgnacji i integrowanej ochrony roślin ziemniaka;

ocena i przygotowanie materiału sadzeniakowego;

fizjologia rozwoju roślin i plonowania ziemniaka;

kwantyfikacja środowiskowych, agrotechnicznych i przechowalniczych

czynników kształtujących jakość plonu bulw (plonu handlowego);

technika i technologia przechowywania ziemniaków;

badania rejestrowe środków ochrony roślin stosowanych

w uprawie i przechowalnictwie ziemniaka;

analizy laboratoryjne jakości plonu ziemniaka;

programy wspomagające stosowanie zabiegów agrotechnicznych

na plantacjach ziemniaka;

badania agrotechniczne nad bakteriozą pierścieniową ziemniaka;

ekonomika produkcji;

makroproblemy branży ziemniaczanej.

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin-PIB

Oddział Jadwisin, ul. Szaniawskiego 15

05-140 Serock

tel: +48 (22) 782-66-20; 782-72-20

fax: +48 (22) 782-62-65

e-mail: jadwisin@ihar.edu.pl Jadwisin 2015