38
3/15/2012 1 Haryanto Alimsardjono Departemen Anatomi-Histologi Fakultas Kedokteran Universitas Airlangga Systema Nervosum meliputi semua jaringan saraf (textus nervosum) di dalam tubuh. Jaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan rangsangan. Neurona sebagai sel saraf dan Neuroglia sebagai sel penyangga terdiri: Systema Nervosum Centrale Systema Nervosum Periphericum

Systema Nervosum - · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

  • Upload
    voliem

  • View
    229

  • Download
    8

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

1

Haryanto Alimsardjono

Departemen Anatomi-Histologi

Fakultas Kedokteran Universitas Airlangga

Systema Nervosum

meliputi semua jaringan saraf (textus nervosum) di dalam tubuh.

Jaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan rangsangan. Neurona sebagai sel saraf dan Neuroglia sebagai sel penyangga

terdiri:

Systema Nervosum Centrale

Systema Nervosum Periphericum

Page 2: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

2

Systema Nervosum Centrale Bertanggung jawab untuk mengintegrasi, mengolah

dan menkoordinasi informasi sensorik dan perintah motorik. Juga sebagai tempat fungsi luhur seperti inteligensi, ingatan, belajar dan emosi.

Terdiri:

Encephalon (Cavum cranii)

Medulla spinalis (Canalis vertebralis)

Systema Nervosum Centrale Medulla Spinalis

Encephalon

Page 3: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

3

Tubus neuralis Proencephalon

Telencephalon

Diencephalon

Mesencephalon

Rhombencephalon

Metencephalon

Myelencephalon

Myelon

Cerebrum Rhinencephalon Epithalamus Thalamus Hypothalamus Corpora quadrigemina Pedunculus cerebri Cerebellum Pons Medulla oblongata

Medulla spinalis

Encephalon Cerebrum

Cerebellum

Truncus cerebri

Page 4: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

4

Cerebrum Hemispherium

cerebralis

Fissura cerebri longitudidalis

Corpus Callosum

Gyrus

Sulcus (Fissura)

Hemispherium cerebralis Facies superolateralis

hemispherii

Facies medialis hemispherii

Facies inferior hemispherii

Page 5: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

5

Lobi cerebri Lobus frontalis

Lobus parietalis

Lobus occipitalis

Lobus temporalis

Lobus insularis

Page 6: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

6

Sectiones Hemispherium cerebralis

Cortex cerebri [Substansia grisea]

Corpus medullare (centrum semiovale) [Substansia alba]

Basal ganglia Corpus striatum

Nucleus Caudatus

Nucleus lenticularis

Claustrum

Nucleus amygdaloid

Page 7: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

7

Corpus medullare Merupakan substansia alba yang terdiri serat-serat

penghubung yang dapat dikelompokkan menjadi:

Serat-serat asosiasi

Serat-serat komisur

Serat-serat proyeksi

Truncus cerebri [Diencephalon]

Mesencephalon

Pons

Medulla Oblongata

Berisi pusat pengolah informasi yang

penting dan juga meneruskan

informasi dari atau ke cerebrum atau

cerebellum

Page 8: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

8

Diencephalon Thalamus

Metathalamus

Epithalamus

Hypothalamus

Thalamus Nuclei anteriores

Nuclei laterales

Nuclei mediales

Page 9: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

9

Metathalamus Corpus geniculatum

mediale

Corpus geniculatum laterale

Epithalamus Nucleus habenulare

Corpus pineale

Page 10: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

10

Mesencephalon Nuclei di mesencephalon

mengolah informasi penglihatan dan pendengaran, dan menindaklanjuti melalui motor somatik yang involunter

Juga berisi pusat yang mempertahankan kesadaran

Mesencephalon Basis mesencephali

(basis pedunculi)

Tegmen mesencephali

Tectum mesencephali

Colliculus superior

Colliculus inferior

Page 11: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

11

Pons Berisi nuclei yang

mengontrol motor somatik dan viceral

Sebagai jembatan menghubungkan truncus cerebri dengan cerebellum

Medulla oblongata Menghantarkan informasi

sensorik ke thalamus dan pusat-pusat lainnya di truncus cerebri

Berisi pusat pengatur fungsi otonom seperti: detak jantung, tekanan darah dan aktivitas pencernaan

Page 12: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

12

Fossa rhomboidea

Page 13: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

13

Cerebellum Vermis dan

hemisherium cerebelli

Lobus anterior, lobus posterior dan lobus flocculonodularis

Lingula

Lobulus centralis

Culmen

Declive

Folium

Tuber

Pyramis

Uvula

nodulus

Vinculus lingularis

Ala lobulus centralis

Lobulus semilunaris anterior

Lobulus semilunaris posterior

Lobulus semilunaris superior

Lobulus semilunaris inferior

Lobulus biventer

Tonsilla cerebelli

flocculus

Vermis Hemispherium cerebelli

Page 14: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

14

Ventriculus Ventriculus lateralis

Pars centralis

Cornu anterius

Cornu posterius

Cornu inferior

Ventriculus tertius

Ventriculus quartus

Liquor cerebrospinalis

Page 15: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

15

Granulationes Pachioni

Meninges

Sesuai dengan bagian yang dibungkus.

Ada 3 lapis:

Dura mater

Arachnoidea

Pia mater

Page 16: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

16

Arterialisasi A. carotis interna

A. vertebralis

Page 17: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

17

Circulus arteriosus Willisii A. cerebri anterior dextra dan

sinistra

A. communicans anterior

A. carotis interna dextra dan sinistra

A. communicans posterior dextra dan sinistra

A. cerebri posterior dextra dan sinistra

Page 18: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

18

A. cerebri

Aliran darah venous

Page 19: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

19

Medulla Spinalis Bagian systema nervosum

centrale

Terletak 2/3 superior canalis vertebralis

Kelanjutan medulla oblongata (encephalon) dan meruncing membentuk conus medullaris

Kedudukan bervariasi sesuai gerakan dan usia

Page 20: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

20

Medulla Spinalis Filum terminale yang berada

di apex conus medullaris menuju ke Os coccygis

Ada pelebaran di dua tempat:

Intumescentia cervicalis

Intumescentia lumbosacralis

Medulla Spinalis Fissura mediana ventralis

[anterior]

Funiculus ventralis

Sulcus ventrolateralis

Funiculus lateralis

Sulcus dorsolateralis

Funiculus dorsalis

Sulcus mediana dorsalis [posterior] septum medianum dorsale

Sulcus intermedius dorsalis

Page 21: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

21

Medulla Spinalis

Radix anterior

Radix posterior Ganglion spinale

Nervi spinales

Segmenta medullae spinalis Cervicalia (8)

Thoracica (12)

Lumbalia (5)

Sacralia (5)

Coccygea (1)

Medulla Spinalis Tinggi segmenta medullae

spinalis tidak sama dengan foramen intervertebralis

Sehingga radix spinalis membentuk cauda equina di caudal conus medullaris

Page 22: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

22

Sectiones medullae spinalis Canalis centralis

(Ependyma)

Substansia grisea (Nuclei et columnae)

Substansia alba (Tractus et fasciculi)

Sectiones medullae spinalis

C5 T2 T8

L1 L2 S2 S3

Page 23: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

23

Meninges spinalis

Dura mater spinalis

Cavitas epiduralis

Arachnoidea spinalis

Cavitas subarachnoidealis (Liquor cerebrospinalis)

Pia mater spinalis

Ligamentum denticulatum

Page 24: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

24

Page 25: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

25

Systema Nervosum Periphericum

Nervi Craniales [Encephalici]

Nervi Spinales

Nervi Craniales [Encephalici] N. Olfactorii (I)

N. Opticus (II)

N. Oculomotorius (III)

N. Trochlearis (IV)

N. Trigeminus (V)

N. Abducens (VI)

N. Facialis [N. Intermediofacialis] (VII)

N. Vestibulocochlearis (VIII)

N. Glossopharyngeus (IX)

N. Vagus (X)

N. Accessorius (XI)

N. Hypoglossus (XII)

Page 26: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

26

Nervi Spinales N. Cervicales

N. Thoracici

N. Lumbales

N. Sacrales

N. Coccygeus

Page 27: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

27

Systema Nervosum Autonomicum

Pars Sympathica

Pars Parasympathica

Page 28: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

28

Berasal dari medulla spinalis

Ada 31 pasang

8 nervi cervicales

12 nervi thoracici

5 nervi lumbales

5 nervi sacrales

1 nervus coccygeus

Nervi spinales Ramus ventralis [anterior]

Ramus dorsalis [posterior]

Page 29: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

29

Ramus dorsalis [posterior]

Ramus ventralis [anterior] C1-C4, plexus cervicalis

C5-T1, plexus brachialis

T1-L1, nervi untuk truncus

L1-S3, plexus lumbosacralis

S3-Co1, plexus sacrococcygeus

Page 30: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

30

plexus cervicalis, C1-C4 Rami superficiales

N. occipitalis minor

N. auricularis magnus

N. transversus colli

Nn. supraclaviculares

Rami profundi

Untuk musculi flexor colli

Untuk diaphragma

plexus brachialis, C5-T1 Rami

Untuk musculi colli dan extremitas superior

Untuk musculi extensor extremitas superior

Untuk musculi flexor extremitas superior

Rami cutaneous extremitas superior

Page 31: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

31

Ramus ventralis n. spinalis untuk truncus, T1-L1 T1-T6, keenam teratas nervi intercostales

T7-T11, kelima terbawah nervi intercostales

T12, nervus subcostalis

plexus lumbosacralis, L1-S3 Plexus lumbalis (L1-L4)

Untuk musculi truncus

Untuk musculi extensor extremitas inferior

Untuk musculi flexor extremitas inferior

Rami cutaneus extremitas inferior

Plexus sacralis

Cabang langsung

Cabang terminal

Page 32: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

32

plexus sacrococcygeus, S3-Co1 N. pudendus (S2, S3 dan S4)

Nervus untuk m.levator ani (S4)

Nervi splanchnici pelvini [nervi erigentes] (S2, S3 dan S4)

Cabang plexus lumbalis N. iliohypogastricus

N. ilioinguinalis

N. genitofemoralis

N. cutaneous femoris lateralis

N. femoralis

N. obturatorius

Page 33: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

33

Rami n. femoralis Rr. Musculares

M. quadriceps femois

M. iliopsoas

M. sartorius

M. pectineus

Rr. Cutanei anteriores

N. saphenus

R. infrapatellaris

Rr. Cutanei cruris mediales

Rami n. obturatorius R. anterior

R. cutaneus

R. posterior (rr. Musculares)

M. adductor longus

M. aductor brevis

M. adductor magnus pars adductores

M. gracillis

M. pectineus

M. obturatorius externus

Page 34: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

34

Cabang plexus sacralis N. obturatorius internus

N. piriformis

N. quadratus femoris

N. gluteus superior

N. gluteus inferior

N. cutaneus femoris posterior

N. ischiadicus

N. pudendus

Rami n. ischiadicus Rami musculares

Pars tibialis M. semimembranosus

M. semitendinosus

M. biceps femoris caput longum

M. adductor magnus pars extensoris

Pasrs peroneus communis M. biceps emoris caput breve

n. peroneus [fibularis] communis

N. tibialis

Page 35: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

35

Rami n. peroneus [fibularis] communis N. cutaneus surae lateralis

R. communicans peroneus [fibularis]

n. peroneus [fibularis] superficialis

n. peroneus [fibularis] profundus

Rami n. peroneus [fibularis] profundus Rami musculares

M. tibialis anterior

M. extensor hallucis longus

M. extensor digitorum longus

M. peroneus [fibularis] tertius

R. lateralis

M. extensor hallucis brevis

M. extensor digitorum brevis

R. medialis

Nn. Digitales dorsales pedis

Page 36: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

36

Rami n. peroneus [fibularis] superficialis Rami musculares

M. peroneus [fibularis] longus

M. peroneus [fibularis] brevis

N. cutaneus dorsalis medialis

N. cutaneus dorsalis intermedius

Nn. Digitales dorsales pedis

Rami n. tibialis R. musculares

N. interosseus cruris

N. cutaneus surae medialis

N. suralis N. cutaneus dorsalis lateralis

Rr. Calcanei lateralis

Rr. Calcanei medialis

N. plantaris medialis

N. plantaris lateralis

Page 37: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

37

Rami musculares n. tibialis M. gastrocnemius

M. soleus

M. plantaris

M. popliteus

M. tibialis posterior

M. flexor digitorum longus

M. flexor hallucis longus

Rami n. plantaris medialis Rr. Musculares

M. abductor hallucis

M. flexor digitorum brevis

M. flexor hallucis brevis

M. lumbricalis I

N. digitalis plantaris proprius, hallucis medialis

Nn. Digitales plantares communes

Nn. Digitales plantares proprii

Page 38: Systema Nervosum -   · PDF fileJaringan saraf adalah jaringan yang khusus untuk menghantarkan ... membentuk cauda equina di ... 1 nervus coccygeus

3/15/2012

38

Rami n. plantaris lateralis R. superficialis

Nn. Digitales plantares communes Nn. Digitales plantares proprii

R. profundus (musculares)

M. abductor digiti minimi

M. quadratus plantae

M. lumbricales II-V

M. adductor hallucis

M. flexor digiti minimi brevis

Mm. interossei