SVETSKA PRIVREDA I MEĐUNARODNA TRGOVINA

Klasifikacija zemalja prema stepenu razvijenosti

U vreme trajanja „hladnog rata“ Ujedinjene nacije sve zemlje klasifikuju u četiri grupe:

zemlje „prvog sveta“, zemlje „drugog sveta“, zemlje „trećeg sveta“ zemlje „četvrtog sveta“

Svetska banka klasifikuje zemlje prema dohotku po stanovniku na:

zemlje sa niskim dohotkom zemlje sa nižim srednjim dohotkomzemlje sa višim srednjim dohotkomzemlje sa visokim dohotkom

Međunarodni monetarni fond zemlje razvrstava na: Napredne ekonomije ( advanced economies) Ekonomije u nastajanju i razvoju (emerging and

developing economies)

Zemlje u nastajanju i razvoju: srednji nivo BDP per capita, relativno visoke stope privrednog rasta, ubrzani razvoj industrije, smanjenje udela poljoprivrede u privrednoj strukturi

U zemlje u razvoju, između ostalih, spadaju i: Najnerazvijenije Zemlje izvoznice nafte – OPEC (Venecuela, Ekvador,

Iran, Irak, Kuvajt, Libija, Saudijska Arabija, Ujedinjeni Arapski Emirati... )

Osnovna karakteristika savremene svetske privrede jeste postojanje razlika u razvijenosti

60% svetskog proizvoda stvara se u razvijenim zemljama

35% svetskog proizvoda stvara se u zemljama u razvoju

5% svetskog proizvoda stvara se u zemljama u tranziciji

U 2013. godini, prosečan BDP per capita u zemljama u razvoju je iznosio oko 3.000 dolara, u zemljama u tranziciji oko 6.000 dolara, a u razvijenim zemljama preko 40.000 dolara.

Rast putem izvoza

Učešće u svetskoj trgovini u 2013. godinio Zemlje u razvoju oko 40%o Zemlje u tranziciji oko 5%o Razvijene zemlje oko 55%

Blag porast učešća zemalja u razvoju na račun pada učešća razvijenih zemalja u ukupnoj svetskoj trgovini

75% izvoza razvijenih zemalja ide ka drugim razvijenim zemljama

Lošija robna struktura izvoza zemalja u razvoju

Oko 70% svetskog robnog izvoza ostvaruju razvijene zemlje

U 2013. godini, učešće zemalja u razvoju u prilivu SDI iznosilo je nešto preko 50%, učešće razvijenih zemalja oko 40%, a tranzicionih 7%.

Velika osetljivost međunarodnih investicionih tokova na događanja u svetskoj privredi

Otvorenost razvijenih zemalja je manja od otvorenosti zemalja u razvoju

Globalizacija svetske privrede Rast međuzavisnosti nacionalnih ekonomija Rušenje barijera u međunarodnim

odnosima Tri talasa globalizacije• Prvi talas: geografska otkrića• Drugi talas: industrijska revolucija• Treći talas: završetak hladnog rata i informatička

revolucija Globalno tržište i globalni proizvod Politička, pravna, tehnička i ekonomska

poluga globalizacije

Teorijska podloga: klasična teorija međunarodne trgovine (liberalizam)

Nosioci globalizacije: multinacionalne kompanije

Razlika sadašnje faze globalizacije u odnosu na prošlost

Dominacija SAD Prednosti (visok razvoj svetske privrede,

intenzivan razvoj međunarodne ekonomske saradnje, puna sloboda komunikacija, kretanja ljudi...)

Mane (produbljivanje jaza u razvijenosti, upravljanje svetom od strane manjeg broja zemalja...)

Razlika između zatvorene i otvorene privrede

Zatvorena privreda (autarkija)

Y = C + I+ G

Otvorena privreda

Y = C + I +G +X – MY = E + X – MY – E = X - M

Kvantitativni pokazatelji položaja zemlje u svetskoj trgovini

Spoljnotrgovinski koeficijentiGeografska struktura izvoza i

uvozaRobna struktura izvoza i uvozaIndeks globalne konkurentnosti

Spoljnotrgovinski koeficijenti Koeficijent zavisnosti zemlje od izvoza

(sklonost izvozu): X/Y Koeficijent zavisnosti zemlje od uvoza

(sklonost uvozu): M/Y Koeficijent pokrivenosti uvoza

izvozom: X/M Spoljnotrgovinski koeficijent

(koeficijent otvorenosti ekonomije): (X+M)/Y

Po pravilu otvorenost ekonomije opada sa porastom veličine ekonomije

Po pravilu otvorenost ekonomije raste sa rastom razvijenosti ekonomije

Geografska i robna struktura izvoza i uvoza Koeficijent geografske strukture izvoza i uvoza:

pokazuje važnost određenog tržišta za nacionalnu ekonomiju, kao i važnost nacionalne ekonomije za tog spoljnotrgovinskog partnera

Koeficijent geografske strukture izvoza% učešće izvoza zemlje A u zemlju B u ukupnom izvozu zemlje A% učešće uvoza zemlje B iz zemlje A u ukupnom uvozu zemlje B

Koeficijent geografske strukture uvoza% učešće uvoza zemlje A iz zemlje B u ukupnom uvozu zemlje A% učešće izvoza zemlje B u zemlju A u ukupnom izvozu zemlje B

Koeficijent robne strukture izvoza i uvoza utvrđuje važnost izvoza (uvoza) neke robe za nacionalni i ukupan svetski izvoz (uvoz)

% učešće izvoza robe X u ukupnom izvozu zemlje A

% učešće izvoza robe X u ukupnom svetskom izvozu

Indeks globalne konkurentnosti Zasnovan je na teoriji konkurentskih

prednosti Razlika između komparativnih i

konkurentskih prednosti:◦ komparativne prednosti se odnose na zemlju, a

konkurentske na proizvod,◦ komparativne prednosti se odnose na jednu ili

nekoliko karakteristika zemlje dok konkurentske uključuju sve faktore koji jedan proizvod čine poželjnim na svetskom tržištu,

◦ komparativne prednosti mogu da postoje, a da ne budu iskorišćene, dok su konkurentske prednosti pretočene u proizvod.

Prvi put ovaj indeks je korišćen 2004. godine, na svetskom ekonomskom forumu u Davosu

Porter: Konkurentnost privrede (makro konkurentnost) izvedena je iz konkurentnosti preduzeća (mikro konkurentnost)

Faktori konkurentnosti nacionalne ekonomije:• institucije,• infrastruktura• makroekonomija• zdravlje i osnovno obrazovanje• više obrazovanje i obuka• tržišna efikasnost• tehnološka opremljenost• razvijenost poslovanja• inovacije.

Rang zemalja prema Indeksu globalne konkurentnosti

Vrednost IGK po stubovima konkurentnosti-Srbija-