Studium ochrony wartości krajobrazowych

STUDIUM OCHRONY WARTOŚCI KRAJOBRAZOWYCH

WYBÓR MIEJSCA OPRACOWANIA

Marymont - nazwa zespołu osiedli w południowo-wschodniej części warszawskich Bielan i północnej Żoliborza, złożona z osiedli Marymont-Ruda, Marymont-Kaskada i Marymont-Potok. Niegdyś była to miejscowość w pobliżu Warszawy.

Źródło: maps.google.com


WYBÓR MIEJSCA OPRACOWANIA

Wybrano jednostkę znajdującą się w granicach Marymont-Kaskada i w granicach południowej część Marymont-Potok, jako wyróżniająca się w krajobrazie , posiadającą cechy wspólne. Od północy jednostka graniczy z ul. Podleśną, od wschodu z ul. Klaudyny i ul. Mickiewicza, od południa z ul. Potocką, a od zachodu ul. J. Słowackiego i ul. Marymoncką.

Źródło: maps.google.com


OPIS JEDNOSTKI

Cechy wyróżniające ten teren od części Marymont-Potok to: przewaga zabudowy niskiej, czytelny układ dróg, duży udział terenów zieleni, w tym Park Kaskada, wspólna historia.Jednostkę dzieli Aleja Armii Krajowej wiodąca na Most Grota-Roweckiego i dalej do dzielnicy Targówek.

Źródło: mapa.warszawa.um.gov.pl


OPIS JEDNOSTKI - HISTORIA

Nazwa Marymont pochodzi z francuskiego Marie Mont czyli Góry Marii. Na tym wzniesieniu król Jan II Sobieski zbudował w XVII w. letnią rezydencję dla swej ukochanej żony Marysieńki. Później pałacyk ten pełnił funkcję willi myśliwskiej królów Augusta II, Augusta III i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Dziś na fundamentach tego pałacyku stoi katolicki kościół pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski. U jego podnóża rozciąga się najstarszy w Warszawie Park Kaskada, będący uporządkowanymi pozostałościami parku przypałacowego.Tu w 1816 roku powstał Instytut Agronomiczny. W 1828 roku powstały zakłady lniane, które później przeniesiono do Żyrardowa. Okres budowy Twierdzy Warszawa odcisnął się na wyglądzie Marymontu, a zwłaszcza zakaz wznoszenia budynków murowanych na esplanadzie fortów i umocnień Twierdzy. Na Marymoncie ulokowali Rosjanie m.in. magazyny (na tyłach dawnego pałacu). Znajdowała się tu także prochownia.W okresie międzywojennym Marymont z Warszawą połączyła zelektryfikowana linia tramwajowa, choć tramwajem trakcji konnej można było tu dojechać od końca XIX wieku. 21 września upadło w tej części powstanie warszawskie. W okresie powojennym na Marymoncie powstał dworzec PKS Warszawa Marymont, zlikwidowany w latach 90.ych XX wieku.Od 1973 na Marymoncie budowano pierwsze bloki mieszkalne (Marymont-Potok nie włączony do niniejszego opracowania) o przecięto obszar na pół Trasa Armii Krajowej. W 2006-2008 otwarto dwie stacje metra Marymont i Słodowiec.

Fot.1. Kościół Matki Bożej Królowej Polski zbudowany na fundamentach pałacu Marysieńki

Źródło: panoramio.com



Najważniejszym elementem części południowej terenu opracowania jest Park Kaskada.Znajduje się on pomiędzy Aleją Armii Krajowej a ulicą Sowińskiego. Nazwa "Kaskada" pochodzi od bijącego stamtąd źródła.

Od XVII obecny park stanowił część rezydencji letniej Marysieńki. Z uwagi na duże zróżnicowanie terenu, oraz staw i wodną kaskadę, zasilaną miejscowymi ciekami stał się popularnym miejscem podmiejskiego odpoczynku.Na początku XIX wieku, nowy właściciel generał Józef Rautenstrauch wytyczył aleje spacerowe i ścieżki, wprowadził łodzie spacerowe, ustawił takie elementy małej architektury jak ławki czy altanki. W parterowym domku generała urządzono później gospodę. Organizowano tam zabawy, festyny, pokazy pirotechniczne. Miejscem przyciągającym spacerowiczów był naturalny wodospad.

Źródło: panoramio.com oraz miasta.gazeta.pl



Podzielenie Marymontu na dwie części spowodowało rozczłonowanie dawnych terenów Kaskady. Dziś ta część nazywana jest parkiem Stawy Kellera.

Znajdują się tu dwa ostatnie w tej części Marymontu stawy. Ich nazwa pochodzi od nazwiska jednego z działających niegdyś na tym terenie przemysłowców. To piękne miejsce z kaczkami na stawach, szumiącą kaskadą, romantycznym mostkiem i placem zabaw. Są tu pomniki przyrody - trzy olbrzymie czarne olsze. Park stanowił kiedyś jedną całość ze znajdującym się dziś po żoliborskiej stronie Trasy AK parkiem Kaskada. To dawny królewski zwierzyniec przekształcony w XIX w. w ogród rozrywki z altanami i łodziami.

http://www.panoramio.com/photo/3862914






Marymont Potok I Marymont Kaskada łączy nie tylko park, ale także tereny dawnego zwierzyńca przy pałacu królowej Marysieńki.

Ryc1. Mapa z roku 1939 ukazuje zaznaczone jeszcze wówczas w krajobrazie tereny dawnego zwierzyńca oraz zespołu pałacowego królowej Marysieńki.

Rejon Marymont-Kaskada nazwę przejął od założenia pałacowego ze zwierzyńcem, który znajdował się właśnie na terenie Kaskady. Istniejący tu dziś staw jest pozostałością po parku i rzece Rudawce, która płynęła tędy jeszcze po II wojnie światowej a obecnie istnieje jedynie końcowy, uregulowany fragment przy ul. Klaudyny.




Poniższe ryciny i zdjęcia lotnicze ukazują kształt przemian w krajobrazie od 1939 do 2008.

Ryc.1. Mapa z roku 1939 ukazuje zaznaczone jeszcze wówczas w krajobrazie tereny dawnego zwierzyńca oraz zespołu pałacowego królowej Marysieńki.

Ryc.2. Mapa z roku 1949. Układ dróg nie uległ znacznym zmianom. Wciąż wyraźnie zaznaczony teren dawnego zwierzyńca i zespołu pałacowego.

Ryc.3. Mapa z roku 2008. Teren przecina trasa Armii Krajowej. Zmieniony zostal układ dróg w części wschodniej – Marymont Potok. Powstała wysoka zabudowa wielorodzinna. Zatracony układ zwierzyńca i pałacu.

Dawne tereny zwierzyńca – widok na Marymont - Ruda


OPIS JEDNOSTKI – HISTORIA

Podczas wędrówki po Marymoncie dostrzeżemy wiele elementów świadczących o tym, jaki wpływ miała historia tego miejsca na kształtowanie się przestrzeni. Znajdziemy tu pomniki powstania warszawskiego, miejsca pamięci II wojny światowej, liczne budynki świadczące o dawnej świetności i o dawnym charakterze tej części dzisiejszej Warszawy.

• zabudowania należące do zakonnic ze Zgromadzenia Najświętszego Imienia Jezus,

które od lat międzywojennych prowadzą na tym terenie działalność edukacyjną

• gmach szkolny powstały w latach 1935-37 dla założonego przez zakonnice

żeńskiego Gimnazjum Stowarzyszenia Krawieckiego "Nauka i Praca„

• gmach Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Budynek z lat1955-64

• zachowany dawny przebieg wielu ulic np. Rudzka, Klaudyny

• wiele zachowanych powojennych willi

• liczne kamienie memorialne upamiętniające powstanie warszawskie

• plac pamięci II wojny światowej w postaci kamiennych zniczy



WSPOMNIENIA O DAWNYM MARYMONCIE

Królewski zwierzyniec z altanami, stawami i łodziami, założenie pałacowe królowej Marysieńki, park wokół pałacu – to wszystko obraz dawnego Marymontu, który był siedzibą letnich rozrywek dworu. W XIX wieku wokół stawu (po dawnym folwarcznym młynie) zbudowano ośrodek wypoczynkowy. Warszawiacy pływali tu na łodziach zwanych bacikami i łowili ryby.

Drewniane i murowane domki, rozlatujące się rudery i komórki - tak kiedyś wyglądał lumpenproletariacki Marymont. Na terenie Kaskady ostatnie jego resztki ustępują dziś miejsca drogim willom. Na ulicy Brochowskiej obserwujemy spotkanie obu tych światów. Pod numerem 2 stoi częściowo zawalona rudera z gołębnikiem na dachu, a już kilkadziesiąt metrów dalej na skarpie lśnią nowe domy w wypielęgnowanych ogrodach.

Fot.1. Zderzenie się dwóch światów – stara zabudowa, w tle nowo powstały budynek mieszkalny - przy ul. Chlewińskiej, Marymont Kaskada


Tak pisał przed wojną Adam Obarski w reportażu „Drewniane miasteczko. Dwie godziny na Marymoncie”.

Kliknij ikonę, aby dodać obraz„Tramwaj numer piętnaście skręca »na prawo «, wjeżdża z impetem w wąską niewybrukowaną ulicę porosłą drewniakami parterowymi różnej maści z najrozmaitszego materiału budowlanego. To Marymont. (...) Ulica Marii Kazimiery, Gdańska czy jakaś inna podobne są do ulic małego miasteczka. Przed domami na ławkach siedzą mężczyźni albo kobiety. Rozmawiają, obgadują, plotkują. Miejscowy fryzjer wystawił krzesła przed razurę. Sam z pomocnikiem zwija się jak w ukropie. Goli, strzyże, ostrzy brzytwę. Za 20 groszy »spuści « brodę (ogoli), za 40 osmyczy (ostrzyże), a za 5 groszy posika »kolonką « (tanią wodą kolońską o bardzo ostrym zapachu). (...) Umorusane dzieciaki bawią się na drodze. Na widok tramwaju z krzykiem uciekają. Jeśli zaś który jest sprytniejszy, skoczy na stopień i ujedzie czasem nawet cały przystanek”


WARTOŚCI KRAJOBRAZOWE

Elementy Wartość zabytkowa

Wartość artystyczna

Wartość estetyczna

Wartość społeczna

Kościół Matki Boże Królowej Polski

Gmach IMiGW

Park Kaskada

Park Stawy Kellera

Gmach szkoły założonej przez siostry Zgromadzenia Najświętszego Imienia Jezusa

Tereny dawnego zwierzyńca

Stare kamienice i wille

Zachowany układ dawnych ulic

Linia tramwajowa


PROBLEMY I MOŻLIWOŚCI

PROBLEMY

Teren przedzielony jest trasą Armii Krajowej, co powoduje brak spójności w odczytywaniu przestrzeni

Brak połączenia między Parkiem Kaskada a Parkiem Stawy Kellera. Nasilanie się kontrastów między starą a nową zabudową. Wiele kamienic

jest zaniedbanych, często są niezamieszkane i niezabezpieczone przed zawaleniem.

Wkracza nowa, wysoka zabudowa mieszkaniowa ograniczająca widok na pobliski Las Bielański i na Wisłę

Uboga oferta kulturalna i rozrywkowa. Brak kawiarenek, kina, teatru itp. Zbyt mało ścieżek rowerowych

MOŻLIWOŚCI

• Możliwości rekreacyjne– parki, roślinność wzdłuż ulic, otwarty teren dawnego zwierzyńca, sąsiedztwo z Kępą Potocką i Lasem Bielańskim

• Zachowana stara architektura przed- i powojenna• Zachowany dawny układ ulic• Łatwość przemieszczania się – komunikacja miejska: tramwaj, autobus,

metro• Proekologiczna działalność edukacyjna gminy Bielany i Żoliborz


CEL i ZAŁOŻENIA PROGRAMU OCHORNY

Wybrany przeze mnie obszar Marymontu ma nie tylko posiada potencjał rekreacyjny, ale także wysokie wartości zabytkowe, estetyczne i społeczne.W projekcie przewiduje się przywrócenie temu miejscu dawnego charakteru – jako miejsce rozrywki i drobnych wydarzeń kulturalnych. Zależy mi na zachowaniu kameralności miejsca, pewnej intymności, której nie można doświadczyć w centrum miasta lub w miejscach pozbawionych zieleni.

1. Połączenie Parku Kaskada i parku Stawy Kellera poprzez budowę drugiej kładki pieszo-rowerowej

2. Remont starych kamienic i adaptacja do pełnienia funkcji usługowych, jak restauracje, czy jako ośrodki kultury, kina, teatrzyki.

3. Wprowadzenie drzew wzdłuż północnego obrzeża Armii Krajowej – stworzenie zielonej ściany

4. Budowa ścieżek rowerowych i szlaków edukacyjnych

5. Promocja miejsca i edukacja

Fot.1. Takie tramwaje przejeżdżały także na Marymoncie


POMYSŁ

Osoby mające swoje domy na Marymoncie są w przeważającej części rodzonymi Warszawiakami i deklarują swoje utożsamianie się z tym miejscem. Jest tu także wiele starszych osób pamiętających jeszcze czasy powstania. Młodych ludzi ciągnie do tego miejsca nie tylko spokój okolicy i nowo budowane mieszkania, ale także bliskość stacji metra i Lasu Bielańskiego.

Proponuję historię tego miejsca przywołać przy okazji organizacji pikniku rodzinnego w stylu retro na terenie otwartym dawnego zwierzyńca przy Armii Krajowej. Byłaby to świetna okazja zainteresowania osób charakterem tego miejsca, jaki panował w dawnych czasach. W Parku Kaskada i stawy Kellera można by było urządzić także galerie zdjęć starego Marymontu, a na kolumnach wiaduktu nad Aleja Armii Krajowej urządzić konkurs na tematyczne graffiti. Taka impreza mogłaby zagościć na stałe w kalendarzach obu gmin.

Mieszkańcy narzekają, że Marymont to kolejna sypialnia Warszawy. Można by było to zmienić uruchamiając klub miłośników latawców, który mógłby się mieścić w pobliskiej szkole. Już teraz można dostrzec młode osoby z modnymi dużymi latawcami (kite’ami) przy Aleii Armii Krajowej. Oprócz sporego otwartego terenu, jest tu także znakomity wiatr – korytarz nawietrzający.

W budowie kameralności tego miejsca z pewnością pomogłoby zachęcenie drobnych inwestorów do otwierania kawiarenek, teatrzyków, kin. Można by spróbować pozyskać fundusze unijne na odbudowe niektórych kamienic.

Documents

Studium ochrony wartości krajobrazowych