Upload
balin
View
39
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
STUDIA DOKTORANCKIE w świetle procesu bolońskiego. Janusz M. Pawlikowski marzec 2006 (Instytut Fizyki Politechniki Wrocławskiej, Zespół Promotorów Bolońskich w Polsce) [email protected]. Szlachetną cechą jest dążyć do wzniosłości celów, mierząc - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
STUDIA STUDIA DOKTORANCKIEDOKTORANCKIE
w świetle procesu bolońskiegow świetle procesu bolońskiego
Janusz M. PawlikowskiJanusz M. Pawlikowskimarzec 2006marzec 2006
(Instytut Fizyki Politechniki Wrocławskiej, Zespół (Instytut Fizyki Politechniki Wrocławskiej, Zespół Promotorów Bolońskich w Polsce)Promotorów Bolońskich w Polsce)
[email protected]@pwr.wroc.pl
22
Szlachetną cechą jest dążyćSzlachetną cechą jest dążyć
do wzniosłości celów, mierzącdo wzniosłości celów, mierząc
nie własne siły, ale siły swojej natury;nie własne siły, ale siły swojej natury;
i podejmować ambitniejsze planyi podejmować ambitniejsze plany
niż te, jakie mogliby spełnić nawetniż te, jakie mogliby spełnić nawet
ludzie obdarzeni niezwykłą siłą ducha.ludzie obdarzeni niezwykłą siłą ducha.
(Seneka, SENTENCIAE SELECTAE)(Seneka, SENTENCIAE SELECTAE)
33
PROCES BOLOŃSKI JAKO PROCES BOLOŃSKI JAKO PROCES HARMONIZACJI PROCES HARMONIZACJI
SYSTEMÓW SZKOLNICTWA SYSTEMÓW SZKOLNICTWA WYŻSZEGO W EUROPIEWYŻSZEGO W EUROPIE
44
PODSTAWOWY CEL PODSTAWOWY CEL PROCESU BOLOŃSKIEGOPROCESU BOLOŃSKIEGO
(Zharmonizowanie krajowych systemów edukacyjnych)(Zharmonizowanie krajowych systemów edukacyjnych)
Kształcenie studentów i doktorantów pod potrzeby regionalnego, Kształcenie studentów i doktorantów pod potrzeby regionalnego,
krajowego oraz europejskiego rynku pracy.krajowego oraz europejskiego rynku pracy.
Przygotowanie aktywnych obywateli dbających o swój rozwój (w tym – o Przygotowanie aktywnych obywateli dbających o swój rozwój (w tym – o
ciągłą edukację).ciągłą edukację).
Zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności EOSW w świecie.Zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności EOSW w świecie.
JMP
Stworzenie europejskiego obszaru szkolnictwa Stworzenie europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego, EOSWwyższego, EOSW
55
AKTUALNE PRIORYTETY AKTUALNE PRIORYTETY maj 2005 (Bergen) – 2007 (Londyn) maj 2005 (Bergen) – 2007 (Londyn)
Zapewnienie wysokiej jakości kształcenia jako istotnej cechy Zapewnienie wysokiej jakości kształcenia jako istotnej cechy
europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego.europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego.
Wdrożenie jednolitego Wdrożenie jednolitego trójstopniowego trójstopniowego systemu systemu
szkolnictwa wyższego, wykorzystującego nowoczesne szkolnictwa wyższego, wykorzystującego nowoczesne
techniki nauczania.techniki nauczania.
Wprowadzenie pełnej rozpoznawalności i uznawalności Wprowadzenie pełnej rozpoznawalności i uznawalności
tytułów zawodowych i stopni oraz okresów studiów. tytułów zawodowych i stopni oraz okresów studiów.
JMP
66
NOWY SYSTEM EDUKACJI NOWY SYSTEM EDUKACJI
Podstawa systemu – trzy cykle kształcenia :Podstawa systemu – trzy cykle kształcenia : bachelor bachelor (B) (B)
mastermaster (M) (M) doctordoctor (D) (D) jako zasada (z nielicznymi wyjątkami)jako zasada (z nielicznymi wyjątkami)
Oba tytuły zawodowe (B,M) i stopień (D) rozpoznawalne i Oba tytuły zawodowe (B,M) i stopień (D) rozpoznawalne i
uznawalne na całym europejskim rynku pracy.uznawalne na całym europejskim rynku pracy.
Minimalne okresy studiów : B+M+D = 3 + 2 + 3Minimalne okresy studiów : B+M+D = 3 + 2 + 3 (?) (?) ; z ; z
możliwie małymi odchyleniami (np. 4 + 1.5 + 3.5, etc.)możliwie małymi odchyleniami (np. 4 + 1.5 + 3.5, etc.)
Dyplomy ukończeniaDyplomy ukończenia każdego cyklu muszą być wyraźnie każdego cyklu muszą być wyraźnie
zdefiniowane poprzez zdefiniowane poprzez standardy uzyskiwanych kwalifikacjistandardy uzyskiwanych kwalifikacji
(czyli wiedzę, umiejętności i kompetencje/predyspozycje).(czyli wiedzę, umiejętności i kompetencje/predyspozycje).
JMP
77
UZNAWALNOŚĆ DYPLOMÓW UZNAWALNOŚĆ DYPLOMÓW
Początki :ECTS - narzędzie umożliwiające Początki :ECTS - narzędzie umożliwiające „przenoszenie”„przenoszenie”
wyników nauczania pomiędzy uczelniami (rok 1989).wyników nauczania pomiędzy uczelniami (rok 1989).
Obecnie : system oparty na ustaleniu Obecnie : system oparty na ustaleniu całkowitego nakładucałkowitego nakładu
pracy studentapracy studenta (opisanego przez punkty ECTS) niezbędnego (opisanego przez punkty ECTS) niezbędnego
dla uzyskania dla uzyskania założonych efektów kształceniazałożonych efektów kształcenia (opisanych w (opisanych w
standardach/europejskich ramach kwalifikacji).standardach/europejskich ramach kwalifikacji).
System ten umożliwia przedstawienie planów studiów i System ten umożliwia przedstawienie planów studiów i
programów nauczania w sposób czytelny i pozwalający na programów nauczania w sposób czytelny i pozwalający na
rozpoznawanie i uznawanie dyplomów wszystkich stopnirozpoznawanie i uznawanie dyplomów wszystkich stopni
(niezależnie od trybu studiowania, uczelni czy kraju).(niezależnie od trybu studiowania, uczelni czy kraju).
Studia doktoranckie - bez ECTS (tymczasem).Studia doktoranckie - bez ECTS (tymczasem).
JMP
88
PROCES LIZBOŃSKI JAKO PROCES LIZBOŃSKI JAKO PROJEKT BUDOWY PROJEKT BUDOWY
EUROPEJSKIEGO OBSZARU EUROPEJSKIEGO OBSZARU BADAŃ NAUKOWYCHBADAŃ NAUKOWYCH
99
DEKLARACJA LIZBOŃSKA (2000 r.) DEKLARACJA LIZBOŃSKA (2000 r.)
… … należy zmierzać do tego, by Europa w 2010 roku stała się należy zmierzać do tego, by Europa w 2010 roku stała się
„najbardziej konkurencyjną i opartą na wiedzy gospodarką „najbardziej konkurencyjną i opartą na wiedzy gospodarką
świata, zdolną do trwałego wzrostu, z większą liczbą lepszych świata, zdolną do trwałego wzrostu, z większą liczbą lepszych
stanowisk pracy i większą spójnością społeczną”.stanowisk pracy i większą spójnością społeczną”.
Jako skutek (Barcelona, 2002 r.) : do 2010 roku Jako skutek (Barcelona, 2002 r.) : do 2010 roku wzrost wzrost
nakładów na badania do 3 % PKBnakładów na badania do 3 % PKB (2004 r. = Polska 0.59%, (2004 r. = Polska 0.59%,
Szwecja 4.27%, USA 2.76%, Japonia 3.12%, średnio w UE Szwecja 4.27%, USA 2.76%, Japonia 3.12%, średnio w UE
1.93%) i dalej: około 700 tysięcy nowych miejsc pracy „w 1.93%) i dalej: około 700 tysięcy nowych miejsc pracy „w
branży badań i wdrożeń”, ale z tego tylko około 10 % w branży badań i wdrożeń”, ale z tego tylko około 10 % w
szkolnictwie wyższym.szkolnictwie wyższym.
JMP
1010
DEKLARACJA LIZBOŃSKA c.d. DEKLARACJA LIZBOŃSKA c.d.
Komunikat Komisji Europejskiej na Konferencję Berlińską Komunikat Komisji Europejskiej na Konferencję Berlińską
(2003 rok) p.t. „Naukowcy w europejskim obszarze badań; (2003 rok) p.t. „Naukowcy w europejskim obszarze badań;
jeden zawód, wiele dróg zawodowych” zaleca, by programy jeden zawód, wiele dróg zawodowych” zaleca, by programy
studiów doktoranckich brały szerzej pod uwagę potrzeby studiów doktoranckich brały szerzej pod uwagę potrzeby
rynku pracy i obejmowały rynku pracy i obejmowały ustrukturyzowane nauczanieustrukturyzowane nauczanie jako jako
integralną część tego procesu kształcenia.integralną część tego procesu kształcenia.
Jest to wyraźna wskazówka rodząca pytania :Jest to wyraźna wskazówka rodząca pytania :
czy jeszcze istnieje relacjaczy jeszcze istnieje relacja : „mistrz – uczeń” ? : „mistrz – uczeń” ?
czym jest dzisiaj doktoratczym jest dzisiaj doktorat : potwierdzeniem odbycia studiów : potwierdzeniem odbycia studiów
czy też potwierdzeniem przedstawienia rozprawy naukowej ?czy też potwierdzeniem przedstawienia rozprawy naukowej ?
JMP
1111
SCENARIUSZE EOSWSCENARIUSZE EOSW
(HORYZONT 2020)(HORYZONT 2020)
JMP
1212
SCENARIUSZE EOSW ISCENARIUSZE EOSW I
SZERSZY KONTEKSTSZERSZY KONTEKST
Cel działań: EOSW + EOBN = Cel działań: EOSW + EOBN = „Europa Wiedzy i Gospodarki”,„Europa Wiedzy i Gospodarki”,
w roku 2010 przodująca w świecie w tych obszarach;w roku 2010 przodująca w świecie w tych obszarach;
Do roku 2010 : wzrost nakładów na badania naukowe w Do roku 2010 : wzrost nakładów na badania naukowe w
krajach UE do wysokości 3 % PKB oraz utworzenie około krajach UE do wysokości 3 % PKB oraz utworzenie około
700 tysięcy nowych miejsc pracy dla absolwentów uczelni;700 tysięcy nowych miejsc pracy dla absolwentów uczelni;
W tym „krajobrazie” : W tym „krajobrazie” : trzy scenariuszetrzy scenariusze opracowane we opracowane we
wrześniu 2004 roku (przez pracowników CHEPS, University wrześniu 2004 roku (przez pracowników CHEPS, University
of Twente, w Holandii) z of Twente, w Holandii) z horyzontem 2020 roku.horyzontem 2020 roku.
JMP
1313
SCENARIUSZE EOSW IISCENARIUSZE EOSW II
Jak przeprowadzono badaniaJak przeprowadzono badania
Postawiono sobie trzy podstawowe pytania:Postawiono sobie trzy podstawowe pytania:
1. Czy (do 2020 roku) powstanie w Europie jednolita struktura 1. Czy (do 2020 roku) powstanie w Europie jednolita struktura
systemu edukacji na poziomie wyższym?systemu edukacji na poziomie wyższym?
2. Czy (w 2020 roku) Europejska Rada Nauki będzie 2. Czy (w 2020 roku) Europejska Rada Nauki będzie
najpoważniejszą organizacją finansującą europejskie badanianajpoważniejszą organizacją finansującą europejskie badania
naukowe? naukowe?
3. Czy (w 2020 roku) zarządzanie europejskimi uczelniami nadal 3. Czy (w 2020 roku) zarządzanie europejskimi uczelniami nadal
będzie pozostawało w rękach „profesury” a nie fachowców?będzie pozostawało w rękach „profesury” a nie fachowców?
JMP
1414
SCENARIUSZE EOSW IIISCENARIUSZE EOSW III
Wyniki badań IWyniki badań I
Wśród najbardziej pożądanych/niepożądanych i najbardziej Wśród najbardziej pożądanych/niepożądanych i najbardziej
prawdopodobnych/nieprawdopodobnych wydarzeń – prawdopodobnych/nieprawdopodobnych wydarzeń –
elementów stanu rzeczy w roku 2020 uznano :elementów stanu rzeczy w roku 2020 uznano :
A. Najbardziej pożądane :A. Najbardziej pożądane :
1. Na naukę, rozwój technologii i innowacje wydatkowane jest nie1. Na naukę, rozwój technologii i innowacje wydatkowane jest nie
mniej niż 3% PKB (w skali każdego kraju i Europy).mniej niż 3% PKB (w skali każdego kraju i Europy).
2. Powszechną praktyką jest sprawdzanie kwalifikacji do 2. Powszechną praktyką jest sprawdzanie kwalifikacji do
studiowania zgłaszających się na uczelnie kandydatów.studiowania zgłaszających się na uczelnie kandydatów.
3. Więcej niż 40 % studentów, podejmujących studia II stopnia,3. Więcej niż 40 % studentów, podejmujących studia II stopnia,
czyni to na innej uczelni (a nawet w innym kraju).czyni to na innej uczelni (a nawet w innym kraju).
JMP
1515
SCENARIUSZE EOSW IVSCENARIUSZE EOSW IV
Wyniki badań IIWyniki badań II
4. Więcej niż 50 % czasopism naukowych to czasopisma4. Więcej niż 50 % czasopism naukowych to czasopisma
„ „internetowe”, będące własnością i zarządzane przezinternetowe”, będące własnością i zarządzane przez
społeczności akademickie.społeczności akademickie.
5. Tworzenie regionalnych centrów informacji to obowiązek władz5. Tworzenie regionalnych centrów informacji to obowiązek władz
regionalnych / samorządowych.regionalnych / samorządowych.
6. Zarządzanie uczelniami przechodzi w ręce „zawodowych”6. Zarządzanie uczelniami przechodzi w ręce „zawodowych”
menedżerów; jest to rozpoznawalny i doceniony typ kariery.menedżerów; jest to rozpoznawalny i doceniony typ kariery.
7. Stosowany jest powszechnie dwustopniowy system studiów w7. Stosowany jest powszechnie dwustopniowy system studiów w
układzie B+M=3+2; dyplomy są uznawane w całej Europie.układzie B+M=3+2; dyplomy są uznawane w całej Europie.
8. 8. Upowszechnia się III stopień studiów – studia doktoranckie.Upowszechnia się III stopień studiów – studia doktoranckie.
JMP
1616
SCENARIUSZE EOSW VSCENARIUSZE EOSW V
Wyniki badań IIIWyniki badań III
B. Pożądane, ale nieprawdopodobne:B. Pożądane, ale nieprawdopodobne:
1. Jakość kształcenia studentów jest jednakowo wysoka we1. Jakość kształcenia studentów jest jednakowo wysoka we
wszystkich krajach Unii i na wszystkich uczelniach.wszystkich krajach Unii i na wszystkich uczelniach.
2. Więcej niż 25 % studentów, którzy ukończyli I cykl2. Więcej niż 25 % studentów, którzy ukończyli I cykl
kształcenia (u nas: licencjat lub inżynier) – jeśli podejmujekształcenia (u nas: licencjat lub inżynier) – jeśli podejmuje
studia II cyklu (u nas: magisterskie lub równorzędne) tostudia II cyklu (u nas: magisterskie lub równorzędne) to
czyni to w innym kraju. czyni to w innym kraju.
JMP
1717
SCENARIUSZE EOSW VISCENARIUSZE EOSW VI
Wyniki badań IVWyniki badań IV
C. Najbardziej prawdopodobne :C. Najbardziej prawdopodobne :
1. Upowszechni się stosowalność systemu : B+M=3+2.1. Upowszechni się stosowalność systemu : B+M=3+2.
2. Dalej będą istnieć ogromne dysproporcje w wynagrodzeniach2. Dalej będą istnieć ogromne dysproporcje w wynagrodzeniach
pracowników uczelni w różnych krajach Unii.pracowników uczelni w różnych krajach Unii.
3. Tylko niektóre uczelnie i ośrodki naukowe osiągną „poziom3. Tylko niektóre uczelnie i ośrodki naukowe osiągną „poziom
światowy” i to tylko w niektórych dziedzinach.światowy” i to tylko w niektórych dziedzinach.
4. Regionalne centra innowacji zostaną utworzone i będą4. Regionalne centra innowacji zostaną utworzone i będą
zarządzane przez władze regionalne/samorządowe. zarządzane przez władze regionalne/samorządowe.
JMP
1818
SCENARIUSZE EOSW VIISCENARIUSZE EOSW VII
Wyniki badań VWyniki badań V
D. Prawdopodobne, ale niepożądaneD. Prawdopodobne, ale niepożądane::
1. Proces „lizboński” (uczynienie z Europy najbardziej1. Proces „lizboński” (uczynienie z Europy najbardziej
dynamicznego ośrodka kształcenia i badań) nie powiedzie się.dynamicznego ośrodka kształcenia i badań) nie powiedzie się.
Światowe centra badawcze i akademickie będą się nadal Światowe centra badawcze i akademickie będą się nadal
znajdowały w USA i w Azji (Chiny, Indie, Japonia).znajdowały w USA i w Azji (Chiny, Indie, Japonia).
2. Poziom badań naukowych (i nakłady !) w Europie będzie silnie2. Poziom badań naukowych (i nakłady !) w Europie będzie silnie
zdywersyfikowany – wysoki poziom będzie charakterystycznyzdywersyfikowany – wysoki poziom będzie charakterystyczny
dla krajów zachodu i północy, a dużo niższy (statystycznie) wdla krajów zachodu i północy, a dużo niższy (statystycznie) w
krajach wschodu i południa Europy.krajach wschodu i południa Europy.
JMP
1919
EUROPEJSKIE RAMY EUROPEJSKIE RAMY KWALIFIKACJIKWALIFIKACJI
2020
Europejskie Ramy KwalifikacjiEuropejskie Ramy Kwalifikacji
ERK – efekty kształcenia na poziomie „doktorskim” :ERK – efekty kształcenia na poziomie „doktorskim” :
WIEDZA, UMIEJĘTNOŚCI, KOMPETENCJE/PREDYSPOZYCJEWIEDZA, UMIEJĘTNOŚCI, KOMPETENCJE/PREDYSPOZYCJE
WIEDZA:WIEDZA:
Wykorzystuje specjalistyczną wiedzę aby analizować, oceniać i Wykorzystuje specjalistyczną wiedzę aby analizować, oceniać i dokonywać syntezy nowych i złożonych idei, które są przełomowe dokonywać syntezy nowych i złożonych idei, które są przełomowe dla danej dziedziny.dla danej dziedziny.
Poszerza i redefiniuje obecną wiedzę lub zawodowe doświadczenie Poszerza i redefiniuje obecną wiedzę lub zawodowe doświadczenie w dziedzinie lub na styku dziedzin.w dziedzinie lub na styku dziedzin.
UMIEJĘTNOŚCI:UMIEJĘTNOŚCI: Przeprowadza badania, tworzy, opracowuje, wdraża i dostosowuje Przeprowadza badania, tworzy, opracowuje, wdraża i dostosowuje
projekty wiodące do pozyskania nowej wiedzy i nowych rozwiązań projekty wiodące do pozyskania nowej wiedzy i nowych rozwiązań proceduralnych.proceduralnych.
JMP
2121
Europejskie Ramy KwalifikacjiEuropejskie Ramy Kwalifikacji
ERK – efekty kształcenia na poziomie „doktorskim” :ERK – efekty kształcenia na poziomie „doktorskim” :
WIEDZA, UMIEJĘTNOŚCI, KOMPETENCJE/PREDYSPOZYCJEWIEDZA, UMIEJĘTNOŚCI, KOMPETENCJE/PREDYSPOZYCJE
KOMPETENCJE/PREDYSPOZYCJE:KOMPETENCJE/PREDYSPOZYCJE:
- samodzielność i odpowiedzialność;- samodzielność i odpowiedzialność;
- zdolność uczenia się;- zdolność uczenia się; (wykazuje umiejętność nieustannej pracy nad nowymi teoriami i(wykazuje umiejętność nieustannej pracy nad nowymi teoriami i
rozwijaniem nowych procesów oraz wysoki poziom rozumienia procesurozwijaniem nowych procesów oraz wysoki poziom rozumienia procesu
kształcenia się);kształcenia się);
- komunikatywność i zachowania społeczne;- komunikatywność i zachowania społeczne;
- kompetencje zawodowe;- kompetencje zawodowe; (posiada zdolność do krytycznej analizy, oceny i syntezy nowych i (posiada zdolność do krytycznej analizy, oceny i syntezy nowych i
złożonych idei oraz podejmowania decyzji w oparciu o te procesy).złożonych idei oraz podejmowania decyzji w oparciu o te procesy).
JMP
2222
MODEL STUDIÓW DOKTORANCKICHMODEL STUDIÓW DOKTORANCKICH
„„Proces Boloński” nie sięga zbyt głęboko w model studiów Proces Boloński” nie sięga zbyt głęboko w model studiów
doktoranckich; jedyna istotna wskazówka to nacisk na to, by doktoranckich; jedyna istotna wskazówka to nacisk na to, by
były to w dużej mierze były to w dużej mierze STUDIA, a nie tylko wykonanieSTUDIA, a nie tylko wykonanie pracy pracy
doktorskiej.doktorskiej.
Model studiów doktoranckich musi być nieodłącznie Model studiów doktoranckich musi być nieodłącznie
związany z modelem kariery naukowej/zawodowej !związany z modelem kariery naukowej/zawodowej !
Na pytanie: doktorat i co dalej? odpowiedź brzmi:Na pytanie: doktorat i co dalej? odpowiedź brzmi:
a) jeśli w uczelni – to a) jeśli w uczelni – to początekpoczątek rozwoju naukowego, rozwoju naukowego,
b) jeśli w gospodarce – to jego b) jeśli w gospodarce – to jego zakończeniezakończenie,,
a więc pewnego rodzaju wewnętrzna sprzeczność !a więc pewnego rodzaju wewnętrzna sprzeczność !
JMP
2323
STUDIA DOKTORANCKIE - PYTANIASTUDIA DOKTORANCKIE - PYTANIA
Raczej studiowanie i zaliczanie przedmiotów czy też Raczej studiowanie i zaliczanie przedmiotów czy też
wykonywanie pracy naukowej ?wykonywanie pracy naukowej ?
Status doktoranta – student to czy uczony ?Status doktoranta – student to czy uczony ?
Kształcenie/studia – jakie ? (dziedzinowe, kierunkowe czy Kształcenie/studia – jakie ? (dziedzinowe, kierunkowe czy
specjalistyczne ?).specjalistyczne ?).
Czas trwania – określony ściśle czy nie ? (co określone?)Czas trwania – określony ściśle czy nie ? (co określone?)
Co z kształceniem dydaktycznym – wszystkich doktorantów Co z kształceniem dydaktycznym – wszystkich doktorantów
czy tylko kandydatów do zatrudnienia na uczelni ?czy tylko kandydatów do zatrudnienia na uczelni ?
Jeśli nie ma być habilitacji, to jaki ten doktorat ma być ?Jeśli nie ma być habilitacji, to jaki ten doktorat ma być ?
JMP
2424
UWAGI KOŃCOWEUWAGI KOŃCOWE
Czy proces boloński prowadzi do „europejskiego wymiaru” studiów Czy proces boloński prowadzi do „europejskiego wymiaru” studiów doktoranckich - TAK !doktoranckich - TAK !
Zmiana przestrzeni studiów doktoranckich: z krajowej na Zmiana przestrzeni studiów doktoranckich: z krajowej na
europejską,europejską, połączona z mobilnością doktorantów (wspólne połączona z mobilnością doktorantów (wspólne
doktoraty);doktoraty);
EuropejskiEuropejski doktoratdoktorat,, powszechnie i bezwarunkowo uznawany w powszechnie i bezwarunkowo uznawany w
całym EOSW i EOBN, a także bardziej ceniony w świecie;całym EOSW i EOBN, a także bardziej ceniony w świecie;
Dobre uczelnie polskie, o rozpoznawalnej marce, nabierają wymiaru Dobre uczelnie polskie, o rozpoznawalnej marce, nabierają wymiaru
europejskiego europejskiego jako część nowoczesnego systemu edukacyjnego, jako część nowoczesnego systemu edukacyjnego,
w tym kształcącego na trzecim stopniu (doktoranckim)w tym kształcącego na trzecim stopniu (doktoranckim)
JMP