Statistika-predavanja FZS(1)

8/9/2019 Statistika-predavanja FZS(1)

1/133

Osnovni statistiki pojmovi


2/133

Statistika nauna disciplina zaposmatranje odnosa

Statistika u medicini posmatranjeodnosa izmeu zdravlja i bolesti


3/133

Statistika u medicini:

Praenje frekvencije pojedinih oboljenja, tefaktora koji na njih utiu

Istraivanje uzroka obolijevanja

Istraivanje rizika za obolijevanje

Praenje toka bolesti

Praenje uspjeha u prevenciji


4/133

Statistika istraivanja u zdravstvu:

Meunarodni standardi odreeni od SZO

Komparabilnost podataka unutar jednezemlje

Komparabilnost podataka meu zemljama

Obaveza zemalja da izvjetavaju


5/133

Od posebne vanosti za SZObazni indikatori:

Ukupan broj stanovnika

Broj roenih

Stopa umiranja djece ispod jedne godine

Stopa umiranja djece ispod pet godina

Oekivana duina ivota


6/133

Nacionalni dohodak po glavi stanovnika

Procenat pismenih


7/133

Ostali vani parametri :

- Ishrana- prati se preko podataka o teininovoroenadi

- Ugroena kategorija djeca ispod 1900grama


8/133

Preko 10% novoroenih sa manje od1900 grama neodgovarajua ishrana

Preko 15% novoroenih sa manje od 1900grama ishrana stanovnitva veomadeficitarna


9/133

Uslovi ivljenja i zdravlje

Zdravlje je direktno povezano sa :

- Nainom vodosnabdjevanja

- Sanitacijom okoline


10/133

- Dostupnosti zdravstvene zatite -posebno imunizaciji protiv TBC, difterije,

tetanusa, pertusisa, polia i morbila

Ove indikatore zdravlja prikupljaUNICEF


11/133

Na osnovu indikatora se vri procjenaglobalnih ciljeva :

- eliminacija divljeg polio virusa

- eliminacija kongenitalnog tetanusa

- eliminacija kongenitalne rubeole


12/133

Podaci o populaciji-stanovnitvu

1. Popis stanovnitva sveobuhvatan,pouzdan i taan izvor podataka opopulaciji

2. Podaci o optoj populaciji

3. Podaci po dobnim grupama, polu, mjestu


13/133

U godinama izmeu dva popisa bitnopraenje trendova

Ekstrapolacija trenda

Dodavanje postojeim podacima

podataka o roenim, a oduzimanjepodataka o umrlim


14/133

Problemi kod intenzivnijih migracijastanovnitva (doseljeni, odseljeni)

Za neka istraivanja potrebni podaci obroju domainstava


15/133

Vitalna statistika

Broj roenih - natalitet

Broj umrlih mortalitet

Prirodni prirataj (natalitet-mortalitet)


16/133

- Broj ena fertilne dobi

- Broj sklopljenih brakova

- Broj razvedenih brakova


17/133

Statistiki odnos - vrijednost dobijenaporeenjem dvaju veliina

Proporcija - odnos dijela prema cjelini

Indeks odnos dvaju ili vie

promjenljivih veliina (body mass index)


18/133

Izraunati odnos postelja na hirurgiji uodnosu na UKC ta je to ?

Izraunati broj postelja na jednog doktora

- ta je to ?


19/133

19

Odnos-kolinik

Vrijednost dobijena dijeljenjem dvijeveliine

Brojilac i imenilac razliite veliine

br.mukaraca

Odnos polova --------------------br. ena


20/133

20

Proporcija

Odnos u kome je brojilac ukljuen uimenilac

br.ena Proporcija ena ------------------------

br.ena + br.mukaraca


21/133

21

Odnos dijela prema cjelini

Ista jedinica posmatranja

Raspon vrijednosti : 0- 1

Izraava se decimalnim brojevima ili %


22/133

22

Stope

M jera promjene jedne veline pojedinici druge veliine

X- vrijeme

Y vremenski kontinuiran proces Stopa prosjena brzina tog procesa


23/133

Stope izraavaju brzinu javljanja, odnosnokretanja neke pojave u jedinici vremena


24/133

24

Stope slue za izraavanje brzine

javljanja i kretanja nekih pojava :raanja, obolijevanja, irenja oboljenja,umiranja u posmatranom vremenu.

br.roenih/oboljelih/umrlih

---------------------------------

broj posmatranih osoba(u vremenu)


25/133


26/133

26

Imenilac stope :

a) zatvorena, fiksna, stabilna kohorta

Odreena grupa ljudi, slinih karakteristika

(dob, pol, izloenost potencijalnom agensu)

b) otvorena,dinamina, nestabilna


27/133

27

Stopa incidencije - I

br.novonastalih dogaaja u

odreenom periodu

I = ------------------------- XK

populacija sredinom

posmatranog perioda

K- konstanta 1000, 100 000 isl.


28/133

Kod akutnih oboljenja:

incidenca=morbiditet

broj oboljelih

Stopa incidence(morbiditeta) --------------------

brojstanovnika


29/133

Kod hroninih oboljenja

broj novooboljelihStopa incidence ------------------------------

broj stanovnika

ukupan broj oboljelih Stopa prevalence-----------------------------broj stanovnika


30/133

Pokazatelji umiranja

broj umrlih

Mortalitet -------------------------------broj stanovnika


31/133

broj umrlih od neke bolesti

Letalitet------------------------------------ X 00broj oboljelih od te bolesti


32/133

32

Mt dojenadi

br djece umrle u prvoj godini ivotaMt dojenadi= -- ---------------------------------x k

broj ivoroene djece u istoj godini

Konstanta - 1000


33/133

Opte stope- preraunate na ukupnu

populaciju

Specifine stope - odnose se na jedan

pol, na jednu dobnu grupu, na jednooboljenje

Opte stope na 1000 Specifine stope na 100 000


34/133

Skale mjerenja


35/133

1. Dihotomna ili binarna postoje dvijekategorije koje se meusobno iskljuuju:

-muko/ensko,

- iv/mrtav,

- zdrav/bolestan


36/133

2. Nominalna skala varijable koje se nemogu rangirati :

-brano stanje

-mjesto boravka

- nacionalnost


37/133

3.Ordinalna skala- oboljeja kvalitativna,

kategorije rasporeene po redosljedu:

- stepen infekcije :inaparentna, laka,

tipina, teka

-ishod lijeenja: izljeenje, poboljanje,

nepromjenjeno, pogoranje, smrt,


38/133

4. Intervalska skala : postoje rastojanjameu pojedinim kategorijama mjerljiva ijednaka

Nula ne znai da varijable nema:

- temperatura 0 stepeni,

- pono, nula sati


39/133

5. Racionalna skalaskala odnosa

Poinje od nule, nula odsustvo pojave(broj odlazaka ljekaru, visina plae)


40/133

PODACI pisani ili brojni izrazi kojimse prikazuje neka pojava ili proces

Niz podataka grupisanih po nekomobiljeju statistika serija


41/133

Broj statistikih jedinica u jednom

obiljeju uestalost ili frekvenca obiljeja

Vremenske serije - vezane za odreenevremenske periode


42/133

Statistike serije mogu biti :

Brojene varijable, kvalitativne (po razliitimdijagnozama)

Mjerene varijable, kvantitativne ( duinalijeenja, b.o.dani )


43/133

Statistike tabele meusobni odnosistatistikih serija

Redovi horizontalno poredani nizovi

Stupci vertikalni nizovi


44/133

44

Tabelarni prikazOPINA 2005 2006 2007 2008 Ukupno

broj % broj % broj % broj % broj %

Olovo 0 0 0 0 0 0 3 1,7 3 0,7

Vare 0 0 0 0 1 1,2 1 0,6 2 0,5

Breza 2 3,1 0 0 0 0 0 0 2 0,5

Visoko 3 4,6 1 1,3 0 0 15 8,7 19 4,7

Kakanj 0 0 2 2,6 5 6,1 7 4,1 14 3,5Zenica 20 30,7 42 53,2 45 54,2 81 47,4 188 47,3

Teanj 1 1,5 0 0 4 4,8 18 10,5 23 5,7

Doboj jug 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Usora 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Maglaj 2 3,1 0 0 1 1,2 19 11,1 22 5,5

Zavidovii 2 3,1 5 6,3 6 7,3 7 4,1 20 5,1

epe 35 53,8 29 36,7 21 25,3 20 11,7 105 26,4

UKUPNO 65 16,4 79 19,8 83 20,9 171 42,9 398 100

Tabela : Kretanje bruceloze na ZE-DO kantonu po opinama za period od

2005. do juna 2008. godine


45/133

Prvi red - zaglavlje tabele Prvi stubac predstubac

Zaglavlje i predstubac su tekstualni diotabele

Posljednji red i posljednji stubac zbrojni(prikazuje se zbir, ukupno)

- Ostali dio tabele RADNI


46/133

Kad ne treba praviti tabelu ?


47/133

Brojene varijable, kvalitativne prebroji

se koliko jedinica posmatranja imaodreenu karakteristiku: pol, branostanje, vakcinalni status

Mjerene varijable, kvantitativne: visina,teina, duina inkubacije


48/133

Brojene- kvalitativne varijable :raunaju se odnosi, proporcije i stope

Mjerene kvantitativne varijable :apsolutni brojevi, aritmetika sredina,

standardna devijacija


49/133

Grafiki prikazi brojenih i mjerenih

varijabliGrafiko, slikovito predstavljanje

jednostavnije razumijevanje

-Brojene, kvalitativne varijable :

kruni, stubiasti, takasti


50/133

-Mjerene, kvantitativne varijable:

histogram, poligon uestalosti ili frekvencije


51/133

Linearni grafikon

0

20

40

60

80

2003 2004 2005 2006 2007

Amoebiasis

Echinoc

Trichin

Grafiki prikaz parazitarnih oboljenja u FBiH


52/133

Kruni grafikon

B R O J P R IJ A VL J E NIH S L U A J E VA

ANTR AXA U HRVATS K OJ

18; 23,08%

11; 14,10%

13; 16,67%

26; 33,33%

10; 12,82%

S lavonija i Ba ranja

S redi nja H rvatska

Istra, K varner, G ors ki kk otar

i Lika

S jeverna D almac ija

J una dalmac ija


53/133

Koritenje rukavica po zanimanjima

oktoriSe tre

a te

i ta ice

tao


54/133

tapiasti grafikon

Grafikon br.X. Zastupljenost Enterocolitisa po dobnim skupinama u KS u

periodu od 2003. 2007


55/133


56/133

Mane grafikog prikazivanja:

Kod malih apsolutnih brojeva, pogrenizakljuci

Kod ekstrapolacije trenda nekadatrend povean i preko 100%

Problemi sa prikazivanjem malihvrijednosti


57/133

Postupak sa brojenim varijablama

Prikaz u apsolutnim brojevima

uz to procenti ili proporcije

Procjena znaajnosti razlika- hi kvadrattest


58/133

Srednje vrijednosti


59/133

Medijana

Statistika varijabla koja pripadastatistikoj jedinici u centru serije

Medijana elemente skupa dijeli u dva jednaka dijela

Vrijednost medijane je odreena njenimpoloajem u numerikom nizu


60/133

Kod neparnih skupova :

N+1

______________

Medijana

2

-K

od parnih- zbir dva srednja / 2


61/133

Na medijanu ne utie broj, nitivrijednost rezultata

Na vrijednost medijane ne utiuekstremno visoke ili niske vrijednosti


62/133

Mod - najea ili tipina vrijednost

Numeriko obiljeje koje se najeepojavljuje

Mod je srednja vrijednost oko koje selanovi skupa najgue gomilaju


63/133

ARITMETIKA SREDINA

Srednja vrijednost, prosjena vrijednost

Zbir svih vrijednosti podijeljen sa brojem

vrijednosti __ X

X N

Prosta aritmetika sredina- svaka vrijednost se javlja samo jedamput


64/133

Ponderisana pojedine vrijednosti seponavljaju vie puta

__ fXX f N

Aritmetika sredina dobra akonema velikih odstupanja


65/133

Postupak sa mjerenim varijablama

Normalna raspodjela Gausova kriva

M jere centralne tendencije


66/133

Standardna devijacija

Prosjeno odstupanje vrijednosti svihlanova jedne grupe od njihovearitmetike sredine

Sva pojedinana odstupnja se saberu ipodijele sa brojem odstupanja

(negativnosti se kvadriraju)


67/133

Kad je grupa manja od 30,korekcijaumjesto N, N-1

Manja varijabilnost je u grupi gdje je

standardna devijacija mala

Uvijek se rauna u apsolutnim

brojevima i u istim mjernim jedinicamakao i aritmetika sredina


68/133

68

Gausova kriva primjer prikazivanja nekogobiljeja u grupi, na pravouglom koordinatnomsistemu

Normalna distribucija prikazuje kako serasporeuju pojedinci u grupi

Na y osi ordinati (vertikali)- broj

Na x osi apscisi(horizontali) - vrijednost__

Oblik zvona, vrh X


69/133

69

Simetrina raspodjela je ako se ispituje:

- bioloka osobina

- dovoljno velika grupa

- homogena grupa


70/133

70

Zakonitosti Gausove krive

U rasponu od aritmetike sredine za+/- 1 standardna devijacija nalazi se68% ispitivane grupe (34% u + i -)


71/133

71


72/133

- U rasponu od +/- 2 stand. devijacije odaritmetike sredine je oko 95% ispitivanoguzorka

- U rasponu od 3 stand. devijacije odaritmetike sredine je 99,7%

- ostaje izvan samo 0,3%


73/133

73

Sve to je pod Gausovom krivom

pripada istom ( osnovnom) skupu, a onikoji su izvan se SIGNJIFIKANTNOrazlikuju


74/133

Geometrijska sredina- kvadratni korjen izumnoka vrijednosti

Praenje promjena meu vrijednostima

Harmonijska sredina recipronaaritmetika sredina

Slui za praenje prosjeka nekih odnosa

MORBIDITETNA STATISTIKA


75/133

MORBIDITETNA STATISTIKA

Prati i prouava :- pojavu novih sluajeva bolesti- rairenost bolesti-etioloke faktore bolesti- uspjenost u prevenciji, lijeenju irehabilitaciji

-ekonomske gubitke nastale zbogbolesti


76/133

Parametri koji se posmatraju:

- oboljele osobe (sa svim karakteristikama)

- vrste oboljenja

vrijeme ( razliiti vremenski intervali - zavisno odprirode oboljenja)

kalendarska godina je najei vremenskiperiod posmatranja za statistika istraivanja


77/133

Slui za praenje :

- javljana novih sluajeva oboljenja

rairenosti pojedinih oboljenja

pojedinih faktora koji utiu na nastanak

oboljenja


78/133

postupaka prevencije, lijeenja irehabilitacije, te za procjenu njihoveefikasnosti

ekonomskih efekata koji su posljedicaobolijevanja


79/133

- opti morbiditet - ukupan broj svihoboljenja u odnosu na ukupnu populaciju ,

uobiajeni period posmatranja jednakalendarska godine

stopa male primjenjivosti - neprecizna


80/133

Stopama specifinog morbiditeta se moguizraziti obolijevanja prema :

vrstama (kardiovaskularna, maligna, zarazna )

karakteristikama oboljelih osoba ( dob, pol,mjesto stanovanja, zanimanje)

vremenskim periodima javljanja ili posmatranja( mjeseno, kvartalno, po sezonama, godinje)


81/133

Cikliki morbiditet uporedno praenjeobolijevanja od nekog oboljenja u

odreenim vremenskim intervalima


82/133

Sezonski morbiditet - za oboljenja ijaetiologija zavisi od faktora promjenjivihu pojedinim periodima godine


83/133

Specifini morbiditet :-po dobu,

- polu,

- zanimanju,- vrsti oboljenja,

-vremenu javljanja

- Kod akutnih oboljenja se rauna za 1 g


84/133

Kod hroninih oboljenja :

broj novooboljelih x 100(1000)Stopa incidence broj stanovnika (izloenih)


85/133

Incidenca - novi sluajevi oboljenja u

nekom vremenskom periodu

i kod akutnih i kod hroninih oboljenja,

za procjenu povreda, nivoa radnogapsentizma


86/133

vei znaaj kod akutnih oboljenja, zbogkratkog trajanja oboljenja

vrijeme posmatranja zavisi od prirodeoboljenja : kod nekih akutnih oboljenjasati, esto dani, sedmice, mjeseci


87/133

Prevalenca ukupan broj svih oboljelih

od nekog oboljenja

ukazuje na rairenost pojedinih oboljenja

najei period posmatranja jekalendarska godina

stopa prevalence zavisi od duinetrajanja oboljenja, te efikasnosti lijeenja


88/133


89/133

broj ukupno oboljelih x 100(1000)

Stopa prevalence broj stanovnika(izloenih)

Dentalni index procjena intenziteta karijesakariozni, plomb i ekstrax zubi x 100

Klein- Palmerov KEP index = ukupno pregledanih lica


90/133

Opta stopa apsentizma:

svi izgubljeni dani x 100broj radnih dana u godini

-Stopa incidence apsentizma :

ukupan broj sluajeva odsustva zbog bolesti x100

prosjean broj zaposlenih u godini


91/133

Stopa traumatizma na radu :

broj povrijeenih na radu x 100

broj zaposlenih


92/133

Opte stope prikazuju ukupnoobolijevanje ili umiranje u ukupnoj

populaciji


93/133

Specifine stope :

- po polu, dobu, vrsti oboljenja

Osnovni uslov : i brojilac i imenilac semoraju odnositi na istu populacionu grupu


94/133

Koritenje stopa u epidemijama

br.inficiranih ili oboljelih

Stopa javljanja--------------------------------

populacija na poetku epidemije


95/133

br novoinficiranih

Stopa sekundarnog javljanja--------------------

br.izloenih,osjetljivih osoba

Kod sekundarnog javljanja se neraunaju indeksni sluajevi, odnosno ko jeve zaraen


96/133

Epidemioloka formula:

osjetljivi x izloeni x inficirani x oboljeli x

populac osjetljivi izloeni inficirani

umrli = umrli

oboljeli populacija


97/133

-odnos broja osjetljivih i broja stanovnika

daje sliku kolektivnog imuniteta

-to je vei broj osjetljivih manji je

kolektivni imunitet

-od kolektivnog imuniteta zavisi tok

epidemije


98/133

98

KOHORTA u statistici

Kohorta: grupa pojedinaca sa istimiskustvom

Prati se tokom odreenog vremenskogperioda koji je isti za sve


99/133

99

Kohorta po godini roenja

Kohorta po upisu u osnovnu kolu

Kohorta po studijskog godini ???


100/133

100

Mogu biti i prospektivne i retrospektivne

Mogu poeti od:

a)osobe sa oboljenjem-osobe bez oboljenja

b)Izloene osobe neizloene osobe


101/133

101

Mjere incidencu u grupama izloenih i

neizloenih

- M jere relativni rizik

- Duina trajanja izloenosti jasna - ista


102/133

Patogenost- indeks klinikih

manifestacija- odnos kliniki oboljelih iagensu izloenih osoba

Virulencija odnos sposobnostiagensa da izazove manifestnu bolest u

inficiranom domainu

Odnos kliniki oboljelih i zaraenihosoba


103/133

Stopa inficiranosti-zaraavanja :

odnos inficiranih i populacije podrizikom

Stopa javljanja odnos inficiranih ilioboljelih i posmatrane populacije

Infektivnost sposobnost agensa daprodire u organizam domaina te da se

u njemu razmnoava


104/133

104

sluajevi(sa oboljenjem) kontrole(bez oboljenja)

Izloeni neizloeni Izloeni neizloeni


105/133

105

Sluajevi kontroleIzloeni a b

Neizloeni c d

Ukupno a+c b+d

Proporcija (%) izloenih a/a+c b/b+d


106/133

106

RIZIK


107/133

107

Rizik je vjerovatnoa da e se nekidogaaj javiti (da e neka osoba oboljeti iliumrijeti od nekog oboljenja)


108/133

108

Relativni rizik: odnos rizika meuizloenim i neizloenim osobama

RR= I izloenih / I neizloenih

RR a/ a+b

c/ c+d


109/133

109

RR= 1

Rizik izloenih je jednak riziku neizloenih

Nema povezanosti izmeu posmatrane

izloenosti i pojave bolesti


110/133

110

RR >1

Rizik izloenih je vei od rizika neizloenih

Pozitivna povezanost mogua uzronaveza


111/133

111

RR< 1

Rizik izloenih je manji od rizika neizloenih

Negativna povezanost, mogua protektivnauloga


112/133

112

Atributivni rizikrazlika rizika meu

izloenim i neizloenim osobama

AR = I izloenih I neizloenih

AR = a/a+b c/ c+d

Stope za izraunavanje uspjenosti


113/133

S p u j u pj

preventivnih programa

Za masovna hronina nezaraznaoboljenja - prospektivne, kohortne

studije

traju vie godina, potrebno dosljedno

praenje metodologije


114/133

Ocjena preventivnih programa za zaraznaoboljenja krae vrijeme praenja

prati se incidenca nekog oboljenja uodnosu na provedene preventivneprograme


115/133


116/133

imunizacija - jedan od najvanijih preventivnih

programa

Stopa obolijevanja vakcinisanih osoba

Stopa efikasnosti vakcinacije =--------------------------

Stopa obolijevanja nevakcinisanih osoba

Analiza meusobnih odnosa meu


117/133

varijablama

Raspodjela uestalosti unutar jednevarijable : univarijantna analiza

Odnos izmeu dvije varijable bivarijantna analiza

Ukrtanje varijabli


118/133

Najprostiji nain : dihotomni oblik DA NE

Najjednostavnija tabela 2x2

Bitno je poreenje meu izloenim ineizloenim

Bitno je odreivanjep vrijednosti-odnosno stepena vjerovatnoe


119/133

Bolestan Zdrav Svega

Izloen a b a+bNeizloen c d c+d

Ukupno a+c b+d a+b+c+d


120/133

2 (ad-bc)2(a+b+c+d)

Hl kvadrat test = X = ------------------------

(a +b)(c +d)(a +c)(b +d)


121/133

Hi-kvadrat test kvalitativne, opisnevarijable

Vjerovatnoap = 0,05 ili p > 0,05

ukazuje da bi se ponavljanjem istestudije 100 puta u 95 sluajeva dobilaista ili vea razlika meu ispitivanimgrupama

Vrijednost hi kvadrat testa u tablicama


122/133

Za tabele 2x2 sve vrijednosti > 3,84 sustatistiki znaajne

Hi kvadrat test za tabele 2x2 korigovani Pirsonov Hi-kvadrat test


123/133

prvi put postavljen 1900 g., pretrpio

modifikacije

slui za testiranje hipoteza, za

odreivanje signifikantnosti nekogrezultata

uporeuju se oekivane i istraivanjemdobijene vrijednosti


124/133

ukazuje da li izmeu ispitivanih pojava postoje

neki odnosi,

da li su ispitivane vrijednosti meuzavisne ,

da li postoji zavisnost posmatrane ekspozicijei nastanka oboljenja

ako nema meuzavisnosti dobiveni rezultatisu posljedica sluajnosti

Koriste se dva parametra :


125/133

OPAENE FREKVENCIJE dobivenestatistinim posmatranjem

OEKIVANE FREKVENCIJE dobivenehipotezom koju istraivanjem

provjeravamo

Fenomen pridruenosti


126/133

Fenomen pridruenosti

Pojava nekih oboljenja vezana uz pol,dob- nekaka koincidentalna,

Razliite navike u razliitim periodimaivota razliit stepen izloenostiagensima

Studentov T-test


127/133

Studentov T-test

Za mjerene, kvantitativne varijable: teina,visina,,krvni pritisak vrijednost UK-a,holesterola

Kategorizacija vrijednosti:

Krvni pritisak: hipotonian, normotonian,

hipertonian


128/133

Kategorizacija varijabli :

a)dobra za brzu orjentaciju

b) loa kod preciznijih istraivanja


129/133

Bivarijantna analiza- poreenje dvajuvarijabli

Raunanje testova signjifikantnosti(znaajnosti)

Istraivanje uzrono-posljedinih


130/133

veza

Razliite statistike tehnike

Cilj eliminacija pristrastnosti, dobijanjerelevantnih podataka


131/133

Konani cilj zdravstvene statistike jepoboljanje zdravlja stanovnitva

Zdravstvena statistika je osnovni alat zaplaniranje zdravstvene zatite kao ipraenje i evaluaciju njenog provoenja.


132/133

U svijetu je priznata samo medicinazasnovana na evidenciji (na dokazima),pa je to obaveza i nae zemlje.

EBM- EVIDENCE BASEDMEDICINE


133/133

Evidentirajmo i analizirajmo ono to radimo!

to nije zapisano nije se ni desilo !

Documents

Statistika-predavanja FZS(1)