STAROST I STARENJE PROBLEMI TRE EG DOBAOd porodi nih,
materijalnih, egzistencijalnih, zdravstvenih, do li nih.... Vesna
Juki
OSNOVNE KARAKTERISTIKE I POJMOVNA RAZGRANI ENJA
Starost je period u ivotu jedinke i ona je predmet procesa
starenja (V.Smiljani ). Starost nije regresija na ranije stupnjeve
ivota, niti je obrnut proces od razvoja (S.Hol).
STARENJE je prirodan fiziolo ki proces koji zapo inje ro enjem.
STAROST je stanje i finalni dio tog procesa.
PO ETAK STARENJANema saglasnosti me u istra iva ima oko utvr
ivanja po etka starosti. starosti. Npr: sovjetski gerontolog
Anjejev (65.god.), Brumil 70, Brien 75, V.Smiljani 70. Istra ivanja
upu uju na zaklju ak da se kriterijumi kalendarskog uzrasta
(starosna dob), ne mo e uzeti kao isklju iv ili primarni kriterijum
za odre ivanje granice po etka starosti . Moraju se uzeti u obzir i
fizi ko, odnosno organsko i psihi ko stanje pojedinca i njegove
potrebe.
PERIODIZACIJA I TIPOLOGIJA STAROSTIOd 65 75 godina period rane
starosti Od 76 85 godina period (prosje ne) starosti Preko 85
godina period pozne starosti.
Tipologija koju su uspostavili sovjetski gerontolozi (
Spasokucki, Kosinskaja, Davidovski i dr.) je op teprihva ena od
strane drugih istra iva a. Po njima postoje dvije vrste starenja:
fiziolo ko (prirodno) i patolo ko starenje.
OSNOVNA OBILJE JA PSIHI KOG IVOTA STARIH
U stru noj literaturi se nagla ava da su umor, osnovni znaci
starenja: brz tjelesni umor, tjelesna i du evna napetost, popu
tanje napetost, inicijativnosti i dosjetljivosti, usporeno
dosjetljivosti, mi ljenje i ote ano opa anje, emocionalna anje,
ljivost, nezadovoljstvo, tupost, tupost, razdra ljivost,
nezadovoljstvo, nepovjerenje, nepovjerenje, popu tanje eti kih i
estetskih kriterijuma, javljanje sklonosti kriterijuma, ka
lascivnim alama, tvrdoglavost, alama, tvrdoglavost, neprihvatanje
kritike i ote ana adaptacija na ivotne uslove. uslove.
OSNOVNA OBILJE JA PSIHI KOG IVOTA STARIH
Dr Ismet Dizdarevi normalnim odlikama starosti smatra pojave
misaone rigidnosti, nesenzibiliteta u problemskoj situaciji,
neoriginalnost, gubitak spontanosti, itd. Starenje obilje avaju
promjene u biolo koj, socijalnoj i psihi koj sferi.
OPADANJE ULNE OSJETLJIVOSTI I PSIHOMOTORNIH SPOSOBNOSTI
Smanjena ulna osjetljivost je op te obilje je starih. Najuo
ljivije su promjene ula vida i ula sluha. Promjenama su podlo ni i
ulo mirisa, ukusa i dodira. U okviru PSIHOMOTORNIH SPOSOBNOSTI
glavno obilje je je da su pokreti sporiji i nesigurniji.
NEKE PROMJENE U SLO ENIJIM PSIHI KIM PROCESIMA I INTELEKTUALNE
SPOSOBNOSTI STARIHUprkos tendenciji opadanja u slo enijim mentalnim
funkcijama mora se imati u vidu da stepen njihove o uvanosti vi e
zavisi od fizi kog stanja organizma individue i motivacionih
faktora, nego od godina njene starosti. Psiholozi nagla avaju da
naro ito pozitivno uti e stalna upotreba, odnosno anga ovanost
mentalnih funkcija.
NEKE PROMJENE U SLO ENIJIM PSIHI KIM PROCESIMA I INTELEKTUALNE
SPOSOBNOSTI STARIHVekslerova istra ivanja inteligencije Rejmond
Katel otkrio da postoje dvije vrste inteligencije: Fluidna (raste i
razvija se tokom djetinjstva i mladosti, tj. prvog perioda
zrelosti, zatim se zaustavlja i opada) Kristalizovana ( razvija se
tokom cijelog ivota). Dokazano je da kristalizovana inteligencija
sa starenjem ak i raste, osim oko pet godina prije smrti. Tzv.
kriti ki gubitak.
EMOCIONALNI IVOT I MOTIVACIJA KOD STARIH
Osnovna obilje ja emocionalnog ivota starih ispoljavaju se kroz
vidljivu rigidnost emocija, koje esto idu ka apatiji, kao i kroz
specifi no ispoljavanje emocionalnih reakcija (manje su raznovrsne
i manje prilago ene situaciji). Javljaju se znaci regresije,
negativizam i razdra ljivost. Redukcija motivacije.
NEKE PROMJENE U STRUKTURI LI NOSTI STARIHVelike individualne
razlike. U starosti se struktura li nosti bitnije ne mijenja u
odnosu na strukturu li nosti iz perioda zrelosti. Psiholozi
smatraju da ona u ovom dobu o vr ava oko tava. Npr. Egoisti ni su
postali jo egoisti niji. Promjene su, prije svega, kvalitativne
prirode.
NEKE PROMJENE U STRUKTURI LI NOSTI STARIHIstra ivanja self
koncepta tj. slike o sebi ( uvena Kanzas studija). Slika o sebi se
sa godinama mijenja. Ona je nepromjenjena da 40. godine, posle toga
do ivljava izvjesne promjene i ustaljuje se oko 70. godine. Osnovno
obilje je tih promjena je javljanje sve nepovoljnije slike o sebi
sa porastom godina ivota. Utvr eno je da se to javlja zbog porasta
anksioznosti, introvertnosti, neuroti nosti i smanjenog
samopouzdanja.
OBOLJENJA I PSIHI KI POREME AJI U STAROSTITjelesne bolesti:
bolesti:
Sr ane bolesti Rak (dojke ene; prostate mu karci) Dijabetes
Osteoporoza Urinarna inkontinencija.
OBOLJENJA I PSIHI KI POREME AJI U STAROSTI Psihi ka oboljenja i
poreme aji: aji:
Depresija Hipohondrija Poreme aji spavanja
Demencija (senilna ili stara ka i cerebrovaskularna
arteroskleroza).
RAZVOJNI ZADACI U STAROSTIRobert Havighurst navodi razvojne
zadatke sa kojima se osobe susre u u starosti:
Adaptacija na opadanje tjelesne mase i na pogor avanje op te
zdravstvene situacije Adaptacija na penzionisanje i smanjene
materijalne prihode Adaptacija na smrt supru nika Uspostavljanje
povezanosti sa vlastitom starosnom grupom Usvajanje dru tvenih
uloga na fleksibilan na in
PSIHOSOCIJALNI PROBLEMI STARIH
Problemi adaptacije li nosti (slo enost ovogfenomena se ne
ogleda samo u ote anim mogu nostima adaptacije starih, nego i u
irokoj lepezi situacija i zahtjeva na koje moraju da se adaptiraju,
ili se to tra i od njih, ili o ekuje!!!)
Usamljenost i samo a ostarjelih (naro ito seispoljava u
savremenim dru tvima. Usamljenost je naj e e pra ena osje anjem
napu tenosti, praznine, preokupirano u sopstvenom li no u,
utanjem...)
PSIHOSOCIJALNI PROBLEMI STARIH
Penzionisanje (spada me u najzna ajnijesocijalne uzroke kriznog
stanja u doba starosti, a naro ito do ivljaj ovog, esto,
dehumanizovanog ina. Po rije ima Dr R. Lenne za osobe koje pokazuju
depresivne crte karaktera, introvertne su, i sa te ko ama u
uspostavljanju kontakata njima se danom penzionisanja, tako re i,
prekida dovod psihi kog kiseonika! Penzionisanje je pra eno krizama
i adaptacija li nosti na tu situaciju je delikatan i ozbiljan
psiholo ki i dru tveni problem).
PSIHOSOCIJALNI PROBLEMI STARIH
Institucionalizacija (predstavlja jedan odnajsna nijih
generatora psihi kih tegoba. Za stare predstavlja o igledan dokaz
odba enosti i segregacije. Za njih, odlazak u dom za stare zna i te
ku traumu i li nu dramu).
PRIPREMA ZA STAROSTPo rije ima autora Riemann-a i Kleespies-a,
starost RiemannKleespiestreba: pravovremeno uklju iti i planirati,
kako nas jednog dana ne bi zasko ila bespomo nost i praznina.
Psiholozi preporu uju da, kada stignemo do polovine svog ivota,
poku amo da se zapitamo kako mo e izgledati na ivot kada vi e ne
budemo bili nu no potrebni svojoj djeci i kada vi e ne budemo mogli
obavljati svoju profesionalnu djelatnost.
