Stanični organeli - Stanični organeli - pregledpregled

Stanični organeli - Stanični organeli - pregledpregled

Endoplazmatski Endoplazmatski retikulum (ER)retikulum (ER)

Golgijev aparatGolgijev aparat LizosomiLizosomi PeroksisomiPeroksisomi MitohondrijiMitohondriji MikrofilamentiMikrofilamenti MikrotubuliMikrotubuli Trepetljike i Trepetljike i

bičevibičevi

Endoplazmatski Endoplazmatski retikulum građaretikulum građa

Građen od dvosloja Građen od dvosloja lipidnih membrana koje lipidnih membrana koje zatvaraju plosnate zatvaraju plosnate cisterne ispunjene cisterne ispunjene tekućinomtekućinom

Povezan sa i nastavlja se Povezan sa i nastavlja se na jezgrinu ovojnicu koja na jezgrinu ovojnicu koja je zapravo specijalizirani je zapravo specijalizirani dio općeg ERdio općeg ER

Hrapavi ER – ribosomi na Hrapavi ER – ribosomi na površini, uz jezgru površini, uz jezgru

Glatki ER – bez ribosoma, Glatki ER – bez ribosoma, dalje od jezgredalje od jezgre

Sarcoplasmic reticulim SR Sarcoplasmic reticulim SR – regulacija Ca iona u – regulacija Ca iona u mišićimamišićima

Endoplazmatski Endoplazmatski retikulum ulogaretikulum uloga

Kanalići ER služe za Kanalići ER služe za izmjenu tvari između izmjenu tvari između jezgre i citoplazme, a jezgre i citoplazme, a mimo pora jezgrine mimo pora jezgrine ovojniceovojnice

Hrapavi ER – sinteza Hrapavi ER – sinteza proteina na proteina na ribosomimaribosomima

Neki proteini uklopljeni Neki proteini uklopljeni u membrane imaju u membrane imaju ulogu enzima, npr. u ulogu enzima, npr. u sintezi lipida (glatki ER)sintezi lipida (glatki ER)

Sintetizirani proteini Sintetizirani proteini bivaju uklopljeni bivaju uklopljeni lipidnom membranim -lipidnom membranim -> transportna vezikula > transportna vezikula koja se odvaja od ERkoja se odvaja od ER

Ribosomi -građaRibosomi -građa

Građeni od nekoliko rRNA molekula + 50ak Građeni od nekoliko rRNA molekula + 50ak proteinaproteina

Dvije spojene podjedinice (veća i manja)Dvije spojene podjedinice (veća i manja) Neki su vezani za ER, drugi plutaju u citoplazmiNeki su vezani za ER, drugi plutaju u citoplazmi Spajaju se u komplekse - poliribosomeSpajaju se u komplekse - poliribosome

Ribosomi - ulogaRibosomi - uloga

Ribosomi su mjesto gdje se odvija sinteza Ribosomi su mjesto gdje se odvija sinteza peptidnih lanaca -> proteinapeptidnih lanaca -> proteina

Ribosomi na ER ->proteini za ekskreciju iz Ribosomi na ER ->proteini za ekskreciju iz stanice stanice

Slobodni ribosomi -> proteini za potrebe staniceSlobodni ribosomi -> proteini za potrebe stanice

Golgijev aparat - građaGolgijev aparat - građa

Lipidnim Lipidnim membranama membranama ograđen sustav ograđen sustav odjeljaka (cisterni) odjeljaka (cisterni) koji su međusobno koji su međusobno paralelni i od kojih paralelni i od kojih se odvajaju se odvajaju mjehurići mjehurići (vezikule)(vezikule)

Golgijev aparat - ulogaGolgijev aparat - uloga

Usmjerava promet tvari Usmjerava promet tvari u staniciu stanici

Prihvaća transportne Prihvaća transportne vezikule odaslane od ERvezikule odaslane od ER

Sekretorna uloga: Sekretorna uloga: spremanje, spremanje, modificiranje modificiranje (uklanjanje vode, (uklanjanje vode, emulgiranje lipida) i emulgiranje lipida) i pakiranje sekretornih pakiranje sekretornih produkataprodukata

Gradi staničnu Gradi staničnu membranumembranu

Lizosomi - građaLizosomi - građa

Mjehurićasti organeli Mjehurićasti organeli (mikrotjelešca) okruženi (mikrotjelešca) okruženi membranom koja je membranom koja je jednostrukajednostruka

Nastaju odvajanjem Nastaju odvajanjem mjehurića od Golgijevog mjehurića od Golgijevog aparataaparata

Unutrašnjost je ispunjena Unutrašnjost je ispunjena hidrolitičkim enzimimahidrolitičkim enzimima

Membrana ima ionsku Membrana ima ionsku pumpu koja stvara i pumpu koja stvara i održava jako kiselu održava jako kiselu sredinu unutar lizosomasredinu unutar lizosoma

Lizosomi - ulogaLizosomi - uloga

Lizosomi su Lizosomi su probavni sustav probavni sustav stanicestanice

Svojim Svojim enzimima enzimima razgrađuju tvari razgrađuju tvari koje u stanicu koje u stanicu uđu uđu endocitozom endocitozom (fagocitozom)(fagocitozom)

Peroksisomi - građaPeroksisomi - građa

Mikrotjelešca Mikrotjelešca omeđena omeđena jednostrukom jednostrukom membranom kao i membranom kao i lisosmi ali sadrže lisosmi ali sadrže oksidativne enzimeoksidativne enzime

Nastaju djelovanjem Nastaju djelovanjem endoplazmatskog endoplazmatskog retikuluma retikuluma (ovojnica) i (ovojnica) i slobodnih ribosoma slobodnih ribosoma (proteinski dio)(proteinski dio)

Peroksisomi - ulogaPeroksisomi - uloga

Enzimi Enzimi peroksisoma peroksisoma oksidiraju masne oksidiraju masne kiseline, soli kiseline, soli žučnih kiselina i žučnih kiselina i kolesterolkolesterol

Metaboliziraju Metaboliziraju vodikov peroksid vodikov peroksid u netoksični obliku netoksični oblik

Mitohondriji - građaMitohondriji - građa

Dvostruka membrana, Dvostruka membrana, vanjska glatka, vanjska glatka, unutrašnja naborana unutrašnja naborana (cristerne)(cristerne)

Imaju vlastitu DNA i Imaju vlastitu DNA i mehanizme za sintezu mehanizme za sintezu proteina, sami se proteina, sami se umnažajuumnažaju

Smatra se da su Smatra se da su porijeklom od bakterijaporijeklom od bakterija

Mitohondriji - ulogaMitohondriji - uloga

Proizvodnja ATP-a u procesima Proizvodnja ATP-a u procesima oksidacijeoksidacije

Ostale manje poznate ulogeOstale manje poznate uloge– stanična signalizacija, komunikacija s stanična signalizacija, komunikacija s

okolinomokolinom– diferencijacija stanicadiferencijacija stanica– stanična smrt - apoptozastanična smrt - apoptoza

Mikrofilamenti - građaMikrofilamenti - građa

Aktinski mikrofilamenti nastaju Aktinski mikrofilamenti nastaju spontanom polimerizacijom spontanom polimerizacijom proteina aktina u uvjetima povišene proteina aktina u uvjetima povišene koncentracije Cakoncentracije Ca++++ i Mg i Mg++++

Nastane tanka i dugačka spiralno Nastane tanka i dugačka spiralno savijena nitsavijena nit

Mikrofilamenti - ulogaMikrofilamenti - uloga

Tvore stanični Tvore stanični potporanj – potporanj – citoskeleton koji je citoskeleton koji je istovremeno i za istovremeno i za pokretanjepokretanje

U kombinaciji s U kombinaciji s proteinom proteinom miozinom miozinom omogućava omogućava kontrakcije kontrakcije mišićnih stanica mišićnih stanica (vlakana)(vlakana)

Mikrotubuli - građaMikrotubuli - građa

Nastaju Nastaju polimerizacijom polimerizacijom proteina tubulina proteina tubulina (alfa i beta) te (alfa i beta) te nastanu niti nastanu niti protofilamenata protofilamenata koje se koje se namatanjem namatanjem formiraju u šuplje formiraju u šuplje cilindrecilindre

Mikrotubuli - ulogaMikrotubuli - uloga

Tvore citoskelet i daju oblik i čvrstoću Tvore citoskelet i daju oblik i čvrstoću stanicestanice

Po njima se ostale organele kreću Po njima se ostale organele kreću kroz citoplazmukroz citoplazmu

Glavni su element bičeva i trepetljikiGlavni su element bičeva i trepetljiki Tvore diobeno vreteno dok se stanica Tvore diobeno vreteno dok se stanica

dijelidijeli

Centrioli - građaCentrioli - građa

Građeni od 9 tripleta Građeni od 9 tripleta mikrotubulamikrotubula

Dva centriola Dva centriola orijentirani orijentirani međusobno okomito međusobno okomito čine jedan čine jedan centrosomcentrosom

Najčešće se nalaze Najčešće se nalaze blizu jezgreblizu jezgre

Nema nikakvu Nema nikakvu membranumembranu

Centrioli - ulogaCentrioli - uloga

Centrioli su ishodište Centrioli su ishodište za sve mikrotubuleza sve mikrotubule

U diobi stanice su U diobi stanice su ishodište za diobeno ishodište za diobeno vretenovreteno

Trepetljike i bičevi - Trepetljike i bičevi - građagrađa Građeni jednako, od Građeni jednako, od

11 skupina 11 skupina mikrotubula (9 u mikrotubula (9 u krugu i 2 u sredini)krugu i 2 u sredini)

trepetljike -> puno i trepetljike -> puno i kraće sukraće su

Bičevi -> malo ih je Bičevi -> malo ih je i dulji sui dulji su

Trepetljike i bičevi - Trepetljike i bičevi - ulogauloga Za pokretanje stanice (bičevi i Za pokretanje stanice (bičevi i

trepetljike kod protozoa ili rep trepetljike kod protozoa ili rep spermija kod metazoa)spermija kod metazoa)

pokretanje tekućine po površini pokretanje tekućine po površini stanice (npr, trepetljike na epitelu stanice (npr, trepetljike na epitelu dušnika, “guraju” prema van dušnika, “guraju” prema van čestice unesene disanjem)čestice unesene disanjem)