Standardi u tehnickom crtanju

1be TM

1

TEHNIČARI MEHATRONIKE

STANDARDI U TEHNIČKOM CRTANJUStandardizacija je djelatnost uspostavljanja

odredbi (pravila) za opštu i višekratnu upotrebu, koje se odnose na postojeće ili moguće probleme, radi postizanja optimalnog stepena uređenosti u određenoj oblasti.

Standardizacijske aktivnosti se prvenstveno sastoje od pripreme, oblikovanja i izdavanja standarda, te omogućavanja primjene standarda.

Važne koristi od standardizacije su unaprjeđenje pogodnosti proizvoda, procesa i usluga za predviđene svrhe, sprječavanje prepreka u trgovini, te olakšavanje tehnološke saradnje.

2

Ciljevi standardizacijeOpšti ciljevi standardizacije su:

osiguranje prikladnosti nekog proizvoda, procesa ili usluge da u određenim uslovima služi svojoj namjeni,

ograničavanje raznolikosti izborom optimalnog broja tipova ili veličina,

osiguravanje kompatibilnosti i zamjenjivosti različitih proizvoda,

sigurnost, zaštita zdravlja, zaštita okoline itd.

3

STANDARDI U TEHNIČKOM CRTANJU

4

Standard predstavlja dokument koji propisuje pravila, smjernice ili karakteristike za proizvod ili servis, i proizvodni proces.

Prema definiciji Međunarodne organizacije za standardizaciju (ISO), standardi su dokumentovani sporazumi koji sadrže tehničke specifikacije ili druge precizne kriterijume koji se moraju stalno koristiti kako bi se osiguralo da su materijali, proizvodi, procesi ili usluge u skladu sa uputstvima.


5

STANDARDI U TEHNIČKOM CRTANJUMeđunarodna organizacija za standardizaciju

(engl. International Organization for Standardization; skraćenica ISO) je međunarodna organizacija za standarde, sastavljeno od predstavnika zavoda za standardizaciju iz različitih zemalja.

Od osnivanja 23. februara 1947. godine, organizacija izdaje globalne industrijske i komercijalne standarde, tzv. ISO standarde.

Riječ ISO dolazi of grčke riječi ίσος (isos), koja znači "jednak". Na engleskom jeziku dugogodišnji naziv organizacije je "International Organization for Standardization", dok je na francuskom jeziku naziv "Organisation internationale de normalisation". Početna slova ova dva naziva bi rezultirali u dvije različite skraćenice na dva zvanična jezika ISO-a, engleskom (IOS) i francuskom (OIN), te su osnivači odabrali "ISO" kao univerzalni akronim.

6


7

Iako je ISO po statutu definisan kao nevladina organizacija (NVO), njena snaga da uspostavlja standarde koji često, kroz sporazume ili nacionalne standarde, postaju zakoni, čini je moćnijom od većine NVO-a. U praksi, ISO djeluje kao konzorcij sa jakim vezama u vladama. Učesnici su nekoliko velikih korporacija, te predstavnici zavoda za standardizaciju svake zemlje članice.

ISO je danas sastavljen od 158 zemalja članica.ISO usko sarađuje sa Internacionalnom

komisijom za elektrotehniku (IEC), koja je odgovorna za standardizaciju električne opreme.


ISO standardi su numerisani i format im je sljedeći:

"ISO[/IEC] [IS] nnnnn[:yyyy]: "Naziv"; "nnnnn" predstavlja broj standarda, "yyyy" godinu objavljivanja, a Naziv" opisuje predmet. IEC će biti navedeno samo u slučaju da je

standard rezultat rada JTC1 (Joint Technical Committee 1 - Združene tehničke komisije 1). Datum i IS se neće navoditi na nepotpunim i neobjavljenim standardima, a (u određenim okolnostima) može se izostaviti i naziv objavljenog rada.

Primjer: ISO/IEC TR 17799:2000 Kodeks dobre prakse za Upravljanje informacijskom sigurnošću.

ISO dokumenti su zaštićeni, i obično je potrebno platiti za većinu standarda.

8


• Bosanskohercegovačka standardizacija• Nacionalno (državno) tijelo za standardizaciju u

Bosni i Hercegovini je Institut za standardizaciju BiH – BAS.

Skraćenica BAS sastoji se od dvoslovne oznake za državu Bosnu i Hercegovinu (BA), koja je utvrđena međunarodnim standardom ISO 3166, i početnog slova riječi standard (S) i primjenjuje se za označavanje:

bosanskohercegovačkih izvornih standarda i pripadnosti dokumenta (uputstava, preuzetih međunarodnih i/ili evropskih standarda, tehničkih specifikacija, tehničkih izvještaja, itd.) sistemu bosanskohercegovačke standardizacije.

9


Struktura oznake BAS standarda se sastoji od: alfabetskog dijela oznake kojim se označava

pripadnost dokumenata bosanskohercegovačkoj standardizaciji te vrsta dokumenta,

numeričkog dijela oznake, odnosno identifikacionog broja.

Alfabetski dio oznake čini skraćenica ”BAS” i dodatne slovne oznake.

Dodatne slovne oznake (riječi i/ili skraćenice) označavaju porijeklo, način donošenja i/ili vrstu (namjenu i sadržaj) dokumenta, te ukazuju na način donošenja dokumenta.

10


Numerički dio oznake dokumenta bosanskohercegovačke standardizacije (BAS dokumenta) predstavlja broj pod kojim je dokument registrovan u odgovarajućoj matičnoj bazi (registru), a putem kojega se svaki pojedinačni dokument identifikuje, te se naziva identifikacioni broj. Identifikacioni broj nema nikakvo klasifikaciono i hronološko značenje.

Jednom korišten identifikacioni broj ne može se koristiti za označavanje drugog dokumenta iste vrste i sadržaja.

11


Oznaka dokumenata bosanskohercegovačke standardizacije može se shematski prikazati:

Skraćenica ”BAS” i odgovarajući dodatni alfabetski dijelovi oznake dokumenata, ispisuju se latiničnim pismom, iste vrste i veličine znakova, a međusobno se odvajaju jednim praznim mjestom.

12


Referentni broj dokumenta čini oznaka dokumenta uz dodavanje godine i oznake jezika izdanja. Pri tome se oznaka dokumenta odvaja od godine izdanja znakom dvije tačke (:). Oznaka jezika ispisuje se malim slovima i smještena je između zagrada. Kod višejezičnih izdanja oznake jezika međusobno se odvajaju zarezom.

13


PRIMJER:Primjer ispisivanja referentnog broja

bosanskohercegovačkog standarda koji je nastao preuzimanjem, metodom prijevoda, međunarodnog standarda, koji je publiciran 2006. godine kao dvojezično izdanje (na bosanskom i engleskom jeziku).

BAS EN ISO/IEC 17025: 2006 (bs, en)

14


Označavanje bosanskohercegovačkih izvornih standarda

Izvorni bosanskohercegovački standardi označavaju se alfa-numeričkom oznakom u skladu sa naprijed utvrđenom strukturom:

15


Identifikacioni broj izvornih BAS standarda predstavlja broj pod kojim se konkretni standard registrira i prati u Matičnom registru izvornih BAS standarda. Prema predloženoj strukturi oznake, moguće je evidentirati do 9.900 izvornih BAS standarda.

Pri registriranju izvornih BAS standarda počinje se brojem 101.

16


Bosanskohercegovački standardi registrirani u Matičnom registru BAS standarda pod identifikacionim brojevima 103 i 1002, označavaju se na sljedeći način:

Dokumenti koji se donose preuzimanjem međunarodnih i/ili evropskih dokumenata označavaju se alfa-numeričkom oznakom koja je u skladu sa utvrđenom strukturom:

17


Oznaka BAS dokumenata koji se donose na osnovu preuzimanja međunarodnih i evropskih standarda formira se tako da se ispred oznake izvornog dokumenta, koji se preuzima, stavi oznaka BAS koja se odvoji jednim praznim mjestom.

18


PRIMJER:BAS standardi doneseni preuzimanjem:

međunarodnog standarda ISO 857; evropskog standarda EN 45010 i evropskog standarda koji je preuzeti međunarodni standard EN ISO 9001, označavaju se na sljedeći način:

19


Neki nacionalni standardi: PKN - Poland BS - Great Britain DIN - Germany NF - France ÖNORM - Austria SN - Switzerland UNE - Spain SFS - Finland UNI - Italy EVS - Estonia MSZ - Hungary SS – Sweden SR – Romania, itd.

20


Documents

Standardi u tehnickom crtanju