VISOKA TEHNIČKA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA NOVI BEOGRAD

Standardi u tehničkom crtanju

Tehničko Crtanje

Student: Dane Plećaš Profesor: Dušan Šotra

Br. Indeksa:183/13

Januar 2014

Vrste standarda

Standardizačijom je omogućena masovna proizvodnja velikog broja istih delova (ležišta, vijci i podloške) na automatskim mašinama čime je povećana ekonomičnost, produktivnost i rentabilnost.

Utvđivanje propisa kojima su tačno predviđeni oblici i mere delova sa istom funkcijom, materijal od koga su izrađeni, način ispitivanja kvaliteta itd. naziva sestandardizacija a sami propisi standardi.

Standardi mogu biti:

1. interni - važe u okviru jednog predužeća2. nacionalni - važe u jednoj državi (JUS, DIN, ASA)3. regionalni - važe u više država (ECE,GATT, SEV)4. međunarodni - važe u celom svetu (ISO)

Po JUS - ovim predviđenim kriterijumima izvršena je podela crteža:

a) prema načinu prikazivanja:

Ortogonalni crtež prikazuje predmet gledan iz pravca upravnog na ravan projektovanja.

Aksonometrijski crtež prikazuje "prostorni" izgled predmeta jednom slikom.

b) prema sadržini:

Crtež sklopa prikazuje složenu celinu i međusobni odnos elemenata (delova).

Crteži detalja prikazuju oblik, mere, materijal i kvalitet obrađenih površina samo jednog dela (detalja).

c) prema nameni:

Projektni crtež prikazuje oblik objekta u osnovnim crtama i sa najvažnijim proračunima.

Montazni crtež prikazuje način montiranja složene konstukcije.

2

Radionički crtež prikazuje samo jedan deo sa svim elementima potrebnim za izradu u radionici.

Situacioni crtež prikazuje međusobni položaj mašina i položaj mašina u odnosu na zgrade.

Shematski crtež uprošćeno prikazuje jedan detalj ili sklop koristeći usvojene simbole.

Shematski se prikazuje rad alatnih mašina, vozila i td.

Patentni crtež prikazuje ideju ili sustinu funkcionisanja nekog pronalaska i služi kao prilog uz prijavu pronalaska.

Skica je crtež urađen slobodnom rukom ali uz primenu pravila tehničkog crtanja.

d) prema načinu izrade površine:

Original je crtež urađen olovkom ili tušem na pausu ili hameru.

Kopija se dobija umnožavanjem sa originala na ozolid - hartiji.

3

FORMATI TEHNIČKIH CRTEŽA

Tehnički crteži crtaju se na formatima papira određenog odnosa dužine stranica i standardnih veličina,

Korištenje standardnih formata omogućuje:

1. -racionalno korištenje papira,2. -istovjetno previjanje, i3. -lakše arhiviranje.

Površina osnovnog formata papira A0 (a=1189 mm, b=841 mm) ima površinu 1m² (ax b).

Omjer stranica formata papira je:

a : b = √2Industrijsko

4

Format Dimenzijemm

A0 1189 x 841A1 841 x 594A2 594 x 420A3 420 x 297A4 297 x 210

Osnovni format označen je sa A0. Manji formati se dobiju kada se prepolove duže stranice većeg formata , a kraća ostane ista. Njihove oznake su A1, A2, A3 i A4. Kod svih formata osim A4 duža stranica je horizontalna.

5

Tehničko pismo

Jugoslovenskim standardom su propisane karakteristike tehničkog pisma koje se koriste na tehničkim crtežima i u njihovoj propratnoj dokumentaciji. Tehničko pismo obuhvata slova latinice, cirilice, grčki alfabet, arapske i rimske brojeve, znakove računskih radnji i interpunkcije. Standard se prvenstveno odnosi na tehničko pismo koje se ispisuje pomoću šablona, ali je primenljiv i pri ispisivanju tehničkog pisma slobodnom rukom.

Osnovni razlog za upotrebu standardnog tehničkog pisma proistekao je iz potrebe da pi-sani tekstovi, odnosno reči, brojevi i znakovi u tehničkoj dokumentaciji, budu čitki i prečizni, bez mogućnosti dvojakog tumačenja.

Prema standardu u upotrebi su dva tipa slova: tip A i tip B. Slova tipa A i B mogu biti ispisana pod uglom od 15° u odnosu na vertikalu nagnuta na desnu stranu, a mogu biti ispisana i vertikalno (uspravno).

Za tehničko pismo bilo kojeg tipa (A ili B) kao osnovna mera od koje zaviše sve veličine tehničkog pisma uzeta je visina velikih slova ili nazivna visina, označena malim slovom h. Na slici 6.1 dati su osnovni podaci o veličinama tehničkog pisma.

Upotrebljavaju se sledeće visine slova: 2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14 i 20 mm. Izbor visine slova zavisi od veličine formata, vrste i namene crteža.

Osnovna razlika između slova i brojeva tipa A i tipa B je u odnosu d/h. Koriste se dva standardna odnosa: d/h =1/14 - tip A i d/h =1/10 - tip B, jer njihova upotreba zahteva najmanji broj debljina linija.

U tabeli je data zavisnost pojedinih veličina tehničkog pisma tipa A i B u zavisnosti od visine velikog slova (h).

6

7

Vrste linija i njihova primena

U mašinskom tehničkom crtanju koriste se sledeće vrste linija:

A. puna debela linija. Koristi se za vidljive ivice i konture.

B. puna tanka linija. Koristi se za crtanje kotnih i pomoćnih linija, pokaznih linija, linija srafure, kontura poprečnih preseka i kratkih osnih linija.

C. puna tanka linija izvucena slobodnom rukom, služi za obeležavanje delimičnih preseka, skraćenja i td.

D. puna tanka linija sa cik - cakom. Ove linije služe za crtanje skraćenih izgleda i ogranicenje preseka.

E. isprekidana debela linija

F. isprekidana tanka linija služi za crtanje zaklonjenih kontura i ivica.

G. crta - tačka - crta, tanka linija. Ovom linijom crtaju se osne linije, simetrale i putanje.

H. crta - tačka - crta sa zadebljanjima na krajevima i mestima promene pravca, služi za crtanje ravni preseka

J. crta - tačka - crta, debela. Ovom linijom prikazuju se površi na kojima se izvode specijalni postupci (galvanizacija, cementacija i td.).

K. crta - dve tačke - crta, tanka. Služi za prikazivanje kontura susednih delova, kontura mašinskih delova pre oblikovanja i za crtanje međupoložaja i krajnjeg položaja pokretnih delova.

Debljine linija biraju se u zavisnosti od veličine i složenosti crteža iz sledećeg niza: 0,18; 0,25; 0,35; 0,5; 0,7; 1; 1,4 i 2 mm.

8

9

Previjanje formata

10

Bez mehanizma

11

S Mehanizmom

12

Zaglavlja

1. Svaki tehnički crtež mora imati zaglavlje koje služi za upisivanje osnovnih podataka potrebnih za označavanje, razvrstavanje i upotrebu crteža

2. Zaglavlje je uokvirani deo površine u donjem desnom uglu crteža3. Osnovni podaci koje mora sadržati zaglavlje su: naziv crteža, razmera, broj

crteža, naziv firme u kojoj je crtež izrađen, imena i potpisi osoba odgovornih za crtež

13